Shubh Sangraha Part 03

Author(s): Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay

Page 268

૨૫ર
શુભસંગ્રહ-ભાગ ત્રીજો ૧૧૦–શ્રી કમલે!
પ
.
પ્રત્યેક વર્ષ કી નાંઈ આજ ફિર ભી દીપાવલી આયી હૈ. હમ હિંદૂ આજ ફિર ભી સદાકી ભાંતિ અપને ઘર કે સહસ્ત્ર-સહસ્ત્ર દીપમાલા સે સજાયે, માતા કી પૂજા કી સામગ્રી લિયે "ઉનકી પ્રતીક્ષા મેં બઠે હં; પરંતુ તબ ભી માતા આતી નહીં દિખાઈ દેતી. | મૈ ! આજ હમેં ઇસ ઉત્સવ કે મનાતે હુએ સેંકડો વર્ષ બીત ગયે, કિતને હી તેરી ઉપાસના કરતે-કરતે મૃત્યુ કી ગોદ મેં સદા કે લિયે સો ગયે; પરંતુ તૂ પ્રસન્ન ન હુઈ! માતા ! ક્યા તુહે હમારી પતિતાવસ્થાપર જરા ભી તસ નહીં આતી ? કયા હમારા કરુણ—કંદન તુમ્હારે કાન તક નહીં પહુંચા ? આજ હમ ભારતવાસી અન્ન-વસ્ત્ર કે લિયે છટપટાતે ફિર રહે હૈ, પર તુમ ખડખડી દેખ રહી હ ! ક્યા હમેં દુઃખ દેખ કર તુમ્હારે હદય મેં દયા નહીં ઉપજતી ? આજ ક્યા હમ ઐસે કપૂત હે ગયે હૈ, કિ તુમ્હારી દયા કે ભી પાત્ર નહીં રહે? મૈ: કિસ પાપ કે કારણ હમારી ઐસી દશા હો ગયી? કિસ અપરાધપર તુમ હમસે રૂઠી હે મૈ ? દેવિ ! ક્યા કારણ હૈ, કિ તુમ અપની સંતાન કી દુર્દશા ખડી-ખડી દેખ રહી છે ?
ક્યા કહતી હો? હાથપર હાથ રખકર બૈઠનેવાલે કી યહી દશા સંસાર મેં હોતી હૈ? હમ 'તુમ્હારે અમૂલ્ય ઉપદેશ કી ઉપેક્ષા કર રહે હૈ. હમ ભૂલ ગએ હૈ કિ–
"उद्यमेन हि सिध्यान्त कार्याणि न मनोरथैः। न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः॥ - હમ તુમ્હારે ઉસ ઉપદેશ કો-કિ સંસાર સમર-ક્ષેત્ર હૈ ઔર ઇસમેં સફલતા પ્રાપ્ત કરને કે લિયે હર એક મનુષ્ય કે સૈનિક બન કર કર્મ ઔર ઉધમરૂપી અસ્ત્ર-શસ્ત્ર સે સુસજિજત હે * લડના પડતા હૈ-એકદમ વિસ્મરણ કર દિયા હૈ. એક દિન વહ થા, જબ હમ સારે સંસાર કે ગુરુ કહલાતે થે. ઉસ સમય હમારે વ્યાપારિક-જલયાન સમુદ્ર કે વક્ષસ્થલ કે ચીરતે હુએ સુદૂર દેશે મેં વ્યાપાર કે લિયે જાતે થે. ઉસ સમય હમ “ચાર વર્ણત રમી” કે અચ્છી તરહ જાનતે
ઔર સમઝતે થે. ભારતભૂમિ ઉસ સમય સ્વર્ણ-ભૂમિ કહલાતી થી; પરંતુ હા! આજ ઉસી સ્વર્ણભૂમિ કી સંતાનં ઘેર દરિદ્રતા કા અનુભવ કર રહી હૈ. આજ હમ ચાકરી કે કૃષિ ઔર વાણિ
જ્ય સે બઢકર સમઝ રહે હૈ ઔર દસ-દસ રૂપયે કી નૌકરી કે લિયે ગલી-ગલી મારે ફિર રહે હૈં. લક્ષ્મી કે વાસસ્થાન કે છોડકર હમ દરિદ્રતા ઔર અપમાન કા દરવાજા ખટખટાતે ફિર વિદેશ જા કર વ્યાપાર કરના તે દર કિનાર, આજ જહાજ પર પૈર રખને મેં ભી ધર્મભ્રષ્ટ હે જાતા હૈ.
હમારી બસ અધોગતિ કા કારણ ભી સ્પષ્ટ હૈ. પ્રાચીનકાલ કી હિંદૂ-જાતિ એક ઉદ્યમશીલ અથવા કાર્યશીલ જાતિ થી. ઉસ સમય લાગે કે સંસાર સે દિલચસ્પી થી ! પ્રત્યેક મનુષ્ય અપને દેશ સર્વપ્રધાન એવં પ્રતિભાશાળી બનાના ચાહતા થા. સબકો સારે દેશ ઔર સમાજ કા ખ્યાલ થા !-ધર્મ કા રૂપ આજ કે જેમા સંકુચિત નહીં થા. ઉસ જમાને મેં મનુષ્ય કે આજ કી તરહ પગ-પગ પર જાતિ-ભ્રષ્ટ અથવા ધર્મભ્રષ્ટ હોને કા ડર નહીં થા. યહી કારણ થા, કિ ઉસ સમય કી આર્ય–જાતિ એક ધનબલયુક્ત સર્વશ્રેષ્ઠ જાતિ સમઝી જાતી થી.
પરંતુ ભગવાન બુદ્ધ કે સમય સે જમાને ને પલટા ખાયા ! ઉનકે ધર્મ કે પ્રચાર કે સાથ હો ગૌરવમયી આર્યજાતિ કા સત્યાનાશ શરુ હુઆ. લેગે કે સિર પર અહિંસા, વૈરાગ્ય તથાનિર્વાણ કા ‘ભૂત બેતરહ સવાર હુઆ ઔર વે વસ્તુતઃ કાર્યક્ષેત્ર સે અલગ હેકર માલા સટકાને કી ફિક્ર કરને 'લગે ! ભગવાન બુદ્ધ કે સિદ્ધાંત કા દુરુપયેગ હુઆ ઔર હમારા દેશ આલસી સાધુ ઔર સંન્યાસિયોં સે ભર ગયા. જહાં યે લેગ કૃષિ, શિલ્પ ઔર વ્યાપાર કી ઉન્નતિ કરતે, વહાં રે ઇન સબકે હાસ કે કારણ બન ગયે. હમ મેં કે અમૂલ્ય આદેશ કે ભૂલ ગયે તથા નિબુદ્ધિતા ઔર અવિવેક કા હાર પહન, કર્તવ્ય-વિમુખ હૈ મુક્તિ-લાભાર્થ ચિંતા કરને લગે. મૈ ! તુમહારે કુછ સુપૂતે ને ઇસ જાતિ કો ફિર સે જગાને કે લિયે, ઈસકી લુપ્ત ગૌરવ-ગરિમા કે પુનઃ સ્થાપિત કરને કે લિયે પ્રયત્ન તે અવશ્ય કિયા; પરંતુ વે ઇસકી કુંભકણી નિદ્રા કે તેડ ન સકે. વે