Shraddha Pratikramana Sutra Prabodh Tika 3

Author(s): Bhadrankarvijay, Kalyanprabhavijay, Amrutlal Kalidas Doshi
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

Page 23

‘મન્નહ જિણાણું’ સાય ૫
‘(૧) નિસર્ગ-રુચિ, (૨) ઉપદેશ-રુચિ, (૩) આજ્ઞા-રુચિ, (૪) સૂત્ર-રુચિ, (૫) બીજ-રુચિ, (૬) અભિગમ-રુચિ, (૭) વિસ્તાર-રુચિ, (૮) ક્રિયા-રુચિ, (૯) સંક્ષેપ-રુચિ અને (૧૦) ધર્મ-રુચિ.'' આ દશ રુચિવાળાઓનો સંક્ષિપ્ત પરિચય નીચે મુજબ છે :
(૧) જે પુરુષ જિનેશ્વરોએ યથાર્થ અનુભવેલા ભાવોને પોતાની મેળે જાતિસ્મરણાદિ જ્ઞાનથી જાણીને જીવાજીવાદિ-તત્ત્વોને ‘તે એમ જ છે, પણ બીજી રીતે નથી’ એવી અડગ શ્રદ્ધા રાખે, તેને ‘નિસર્ગ-રુચિ’ કહેવાય.
(૨) ઉપર્યુક્ત ભાવો જે કેવલી કે છદ્મસ્થ ગુરુઓ વડે કહેવાયેલા છે, તેના ઉપર શ્રદ્ધા રાખે, તેને ‘ઉપદેશ-રુચિ' કહેવાય. ગા-૧૯
(૩) જેના રાગ, દ્વેષ, મોહ અને અજ્ઞાન નીકળી ગયાં છે, તેવા મહાપુરુષની આજ્ઞાથી તત્ત્વ પર રુચિ ધરાવે, તેને ‘આજ્ઞા-રુચિ’ કહેવાય.
ગા-૨૦
(૪) જે અંગ-પ્રવિષ્ટ કે અંગ-બાહ્ય સૂત્રોને ભણીને તત્ત્વમાં રુચિવાળો થાય, તેને ‘સૂત્ર-રુચિ’ કહેવાય. ગા. ૨૧.
(૫) જેમ પાણીમાં પડેલું તેલનું બિંદુ વિસ્તાર પામે અને જેમ એક બીજ વાવવાથી અનેક બીજ ઉત્પન્ન થાય, તેમ જીવાદિતત્ત્વોના એક પદથી કે એક હેતુથી કે એક દૃષ્ટાંતથી ઘણાં પદો, ઘણા હેતુઓ અને ઘણાં દૃષ્ટાન્તો પર શ્રદ્ધા થાય, તેને ‘બીજ-રુચિ' કહેવાય. ગાથા-૨૨.
(૬) જે પુરુષ અગિયાર અંગ, બારમું અંગ, દષ્ટિવાદ અને બીજા પ્રકીર્ણક સિદ્ધાંતોના અર્થને બરાબર જાણીને તત્ત્વ પર શ્રદ્ધા કરે, તેને ‘અભિગમ-રુચિ’ કહેવાય. ગાથા-૨૩.
(૭) જે ધર્માસ્તિકાયાદિ છ દ્રવ્યોને પ્રમાણ અને નય વડે જાણીને તત્ત્વો પર શ્રદ્ધા કરે, તેને ‘વિસ્તાર-રુચિ' કહેવાય. ગાથા-૨૪.
(૮) જે દર્શન આદિ પાંચ આચારો વડે સમિતિ-ગુપ્તિ વિશે મનોહર અનુષ્ઠાનોને વિશે કુશલ ભાવવાળો હોય તથા ક્રિયા કરવામાં રુચિવાળો હોય, તેને ‘ક્રિયા-રુચિ' કહેવાય. ગાથા-૨૫.
(૯) જે પુરુષ થોડું સાંભળીને પણ તત્ત્વની રુચિવાળો થાય, તેને