Book Title: Paniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Bramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
View full book text
________________
णः
पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः
(३) पन्थो ण नित्यम् । ७५ ।
प०वि० - पन्थः १ ।१ ण १।१ (सु- लुक् ) नित्यम् १ । १ । अनु०-तत्, गच्छति, पथ इति चानुवर्तते । अन्वयः - तत् पथो नित्यं गच्छति णः, पन्थ: ।
अर्थ:- तद् इति द्वितीयासमर्थात् पथिन्-शब्दात् प्रातिपदिकाद् नित्यं गच्छतीत्यस्मिन्नर्थे णः प्रत्ययः भवति, पथ: स्थाने च पन्थ आदेशो भवति ।
उदा० - पन्थानं नित्यं गच्छति - पान्थः । पान्थो भिक्षां याचते ।
आर्यभाषाः अर्थ- (तत्) द्वितीया - समर्थ (पथः) पथिन् प्रातिपदिक से (नित्यम्) प्रतिदिन (गच्छति ) जाता है, अर्थ में (ण) ण प्रत्यय होता है और ( पन्थः) पथिन् शब्द के स्थान में 'पन्थ' आदेश होता है।
उदा० - जो पन्था = मार्ग को नित्य = प्रतिदिन तय करता है वह - पान्थ । पान्थ= नित्य यात्री साधु भिक्षा मांगता है।
७५
सिद्धि-पान्थः । पथिन् + अम्+ण । पन्थ+अ । पान्थ्+अ । पान्थ+सु । पान्थः ।
यहां द्वितीया-समर्थ 'पथिन्' शब्द से नित्यं गच्छति - अर्थ में इस सूत्र से 'ण' प्रत्यय और 'पथिन्' के स्थान में 'पन्थ' आदेश है। पूर्ववत् अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। जो नित्य यात्रा नहीं करता वह 'पथिक' कहाता है।
आहृत-गच्छति-अर्थप्रत्ययविधिः
यथाविहितं प्रत्यय: (ठञ) -
ठञ् ।
(४) उत्तरपथेनाहृतं च । ७६ ।
प०वि०- उत्तरपथेन ३ । १ आहृतम् १ । १ च अव्ययपदम् ।
अनु०-ठञ्, गच्छति इति चानुवर्तते । अत्र 'उत्तरपथेन' इति तृतीया - निर्देशात् तृतीयासमर्थविभक्तिर्गृह्यते ।
अन्वयः - तृतीयासमर्थाद् उत्तरपथाद् आहृतं गच्छति च यथाविहितं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
