________________
શ્રી અનંતનાથજી, 498
વિરક્તભાવ-વૈરાગ્યભાવ-વિરતિ. દેવો સમકિતી હોઈ શકે છે પણ, એમને વિરતિ શક્ય નથી. આત્મ-સાક્ષાત્કાર કરી ચૂકેલાં સમકિતી દેવો અને દેવેન્દ્રો જેને ઝંખે છે અને જેનો આદર કરે છે તે મહાન, ભાવવિરતિધર્મને પામવો, એ કાંઈ ખાવાના ખેલ નથી. એ તો ખાંડાની ધાર ઉપર ખંડિત થયા વિના ચાલી બતાવવા કરતાંય આકરું છે.
એક માત્ર મર્યલોકની પંદર કર્મભૂમિમાં રહેલ, દારિક દેહધારી માનવોને જ, જિનતણી ચરણસેવા શક્ય છે. પ્રથમ તો પાંચે ઈન્દ્રિયોથી પરિપૂર્ણ, સંજ્ઞી મનુષ્યપણું મળવું જ દુર્લભ છે.
“બહુ પુણ્ય કેરા પુંજથી શુભ દેહ માનવનો મળ્યો તોયે અરે! ભવચક્રનો આંટો નહિ એક્કે ટળ્યો; સુખ પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે લેશ એ લક્ષે કહો; ક્ષણ ક્ષણ ભયંકર ભાવમરણે કાં અહો રાચી રહો?”
દુર્લભ એવા મનુષ્યપણાને પામ્યા પછી આર્યકુળ, જૈનકુળ, જેનપણું અને ગુણયુક્ત પાંચમું- દેશવિરતિ અને છઠું-સર્વવિરતિ ગુણસ્થાનક, મળવા તો અતિ અતિ દુર્લભ છે. છતાંય એ મળે છે મનુષ્યને જ! બીજી કોઈ ગતિમાં તે મળવા શક્ય નથી. ભવિતવ્યતા તથા પ્રકારની હોય, તો સંજ્ઞી, તિર્યંચ-પંચેન્દ્રિયને દેશવિરતિ પ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ થઈ શકે પણ સર્વવિરતિ તો માનવ ખોળિયા સિવાય ક્યાંય નહિ મળે.
એકમાત્ર મનુષ્યને મળતી, આ જિનચરણ સેવા અર્થાત્ સંયમ પણ મળી જવું સહેલું છે. પરંતુ એ મળેલ સંયમની પાલના અને એના પાલનથી વીતરાગતા, સર્વદર્શીતા, સર્વજ્ઞતા – સિદ્ધત્વની પ્રાપ્તિ તો; તલવારબાજીની પર્તા અને વાંસના દોરડા ઉપર નાચતા બાજીગર બજાણિયાના
કોના છગન? કોના મગન? આવ્યા નગન જાવું નગના
