Book Title: Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02
Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh
View full book text
________________
શ્રી શાંતિનાથજી
માર્ગનો યથાર્થ બોધ જોઈએ. સાધવો શાસ્ત્રક્રુષા એ વાક્ય દ્વારા સાધુઓ શાસ્ત્રરૂપી ચક્ષુવાળા કહ્યા છે. આત્મા જ્ઞાનમય છે તેની યથાર્થ ઓળખ શાસ્ત્ર દ્વારા થાય છે. શાસ્ત્રના પઠન-પાઠન-ચિંતન મનનથી જ સાધુ સાધુપણામાં રહી શકે છે અને આગળ વધી શકે છે. પોતાની સાધુતાને ચકાસી શકે છે. શાસ્ત્ર એ દર્પણ છે જે તમે કેવા છો? અને ક્યાં છો? તેને બતાડે છે. ગુરુની પાસે વિનય પૂર્વક ભણવાથી વિનયભાવ આરાધાય છે અને તેથી જ્ઞાન સમ્યગૂ પરિણામ પામે છે.
આવા શાસ્ત્રોના સમ્ય પરિણમનથી જેઓ આત્મજ્ઞાની બન્યા છે તે સમ્ય દર્શનથી શોભી રહ્યા છે અર્થાત્ જેઓ માત્ર શાસ્ત્રજ્ઞાની જ નથી પણ આત્મજ્ઞાની પણ છે. સમ્યગ્દર્શન એ આત્માની વીતરાગ પરિણતિનો અંશ છે. કેવલજ્ઞાનનો બીજાંશ છે માટે સમ્ય દર્શનને સર્વગુણાંશ એવુ વિશેષણ આપવામાં આવ્યું છે. આત્મજ્ઞાનમાં-આત્માની અનુભૂતિમાં જેટલી નિર્મળતા તેટલા અંશમાં સમકિતને શુદ્ધ કહ્યું છે. પાંચમી સ્થિરાદષ્ટિના સમ્ય દર્શન કરતાં છઠ્ઠી કાન્તાદૃષ્ટિનું સમ્યકત્વ વધુ નિર્મળ માનવામાં આવ્યું છે. પાંચમી દૃષ્ટિમાં અનંતાનુબંધી કષાયનો ક્ષયોપશમ હોતે જીતે બાકીના ત્રણ પ્રકારના કષાયોના ઉદયમાં અપ્રશસ્તતા આવી શકે છે માટે ત્યાં અતિચાર લાગવાની સંભાવના રહે છે. જ્યારે છઠ્ઠી દૃષ્ટિમાં બાકીના ત્રણ પ્રકારના કષાયોના ઉદયમાં પ્રશસ્તતા હોય છે માટે પ્રાયઃ ત્યાં અંતિચારની સંભાવના નથી; માટે છઠ્ઠી કાન્તા દૃષ્ટિના સમ્યકત્વને નિર્મળ સમ્યત્વ માનવામાં આવ્યું છે. '
આવા નિર્મળ સમ્યકત્વને ધારણ કરનારા આત્માની બધી જ ક્રિયાઓ સંવરની પ્રધાનતાવાળી હોય છે અર્થાત્ તેઓની સમગ્ર ચર્યા સમિતિ ગુપ્તિમય હોય છે. આત્મભાવમાં રમમાણતા હોવાના કારણે
પરના સદોષ સંયોગનો અભાવ અને સ્વમાં કમનો અભાવ એટલે અદ્વૈત !
