Book Title: Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02
Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh
View full book text
________________
815
815
, હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
ક
જો દેખાતું આ જગત વંધ્યાપુત્ર અને આકાશ કુસુમની જેમ સર્વથા અસત્ હોય, તો વેદાંતીના એ સિદ્ધાંત પ્રમાણે અગ્નિ પણ અસત્ છે, તો પછી તેને અગ્નિમાં હાથ નાખતા અચકાવું જોઈએ નહિ. અગ્નિમાં હાથ નાંખતા હાથ બળી જાય છે, જે સર્વના અનુભવમાં આવતી નક્કર વાસ્તવિક્તા છે; તેથી એ પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે તો પછી અગ્નિને મિથ્યા કેમ કહેવાય?
પદાર્થને એકાન્ત નિત્ય માનવાથી સર્વવાદી સંમત અને પ્રત્યક્ષાદિથી જણાઈ રહેલો કાર્યકારણ ભાવ જ ઘટી શકે નહિ. સોનુ એક પદાર્થ છે. એ સોનામાંથી તાર બનાવીએ ત્યારે સુવર્ણરૂપ કારણમાંથી સુવર્ણતાર રૂપ કાર્ય પરિણમે છે. એ જ સુવર્ણતાર સુવર્ણના અલંકાર રૂપ કાર્યનું પાછું કારણ બને છે. સુવર્ણતાર અને સુવર્ણ બંને સોનાના પર્યાય છે. આમ દ્રવ્યનું દ્રવ્યત્વ અકબંધ-ધ્રુવ (સ્થિર) રહેવા પૂર્વક એના પર્યાય એટલે હાલત કે અવસ્થા મા દશામાં ફેરફારો થાય છે. જે ફરે છે તે ફેરફાર એ પર્યાય છે અને જેમાં ફેરફાર થાય છે તે દ્રવ્ય છે.
એટલે જ જૈન દર્શન I ૩૫-વ્યય-ધ્રૌવ્યયુક્ત સતા એવી દ્રવ્યની વ્યાખ્યા કરે છે. એને જ અજૈન દર્શનો ઉત્પત્તિ-સ્થિતિ-લય કહે છે અને તેને બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશના રૂપકથી ઘટાવે છે. પરંતુ ઉત્પત્તિસ્થિતિ-લય એ ત્રણ ને જુદી જુદી સ્વતંત્ર અવસ્થા તરીકે ઘટાડે છે. તેથી તેમાં દ્રવ્યની સંલગ્નતા-અખંડતતા ઘટતી નથી. ધ્રુવતાથી યુક્ત જે પદાર્થ છે, તે ધ્રુવ દ્રવ્યની અવસ્થા-પર્યાયમાં થતી ફેરફારી-ઉત્પાદ-વ્યયને, “ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્યયુક્ત સત્થી ઘટાવી શકાય છે.
આ બધી ફેરફારીને વેદાંતી આભાસી, કાલ્પનિક, સ્વપ્નવત્ કહે છે અને તે મનની ભ્રમણા છે અને અવિદ્યા-અજ્ઞાનથી સત્ય ભાસે છે; એમ કહે છે. તો વેદાંતીના એ બચાવની સામે પ્રશ્નો ખડા થાય છે કે...
કંઈક ઈચ્છવું, કંઈક કરવું, કંઈક બોલવું, કંઈક મેળવવું એ ખોટું છે.
