________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી 826
ભગવાન બુદ્ધ જેવા મહાપુરુષો આત્માની ધ્રુવસત્તાનો લોપ કરે તે વાત બરાબર લાગતી નથી. પાછળથી તેમના અનુયાયીઓએ કોઇ પણ નિમિત્ત પામીને અથવા તો કોઇક તેમની દૃષ્ટિમાં લાભ દેખાયા હોય, તેથી એકાંત ક્ષણિકવાદના વિચારોને સ્થાન આપ્યું હોય તેવું લાગે છે કારણકે બુદ્ધચરિત્રમાં એક એવી વાત આવે છે કે બુદ્ધ પોતે વિહારમાં હતા ત્યાં તેમના પગમાં કાંટો વાગ્યો અને તે કાંટો પગને વીંધીને આરપાર નીકળી ગયો. તે સમયે આનંદ નામના ભિષ્ણુએ બુદ્ધ ભગવાનને પૂછ્યું કે પ્રભો! આપના પગલે તો ધરતી પાવન થઇ રહી છે અને આપ જેવા મહાપુરુષને આટલી. ક્રુરતાથી કાંટો કેમ વાગ્યો ? તેના ઉત્તરમાં ભગવાન બુદ્ધ કહે છે
इत्येकनवते कल्पे, शक्त्या मे पुरुषोहतः ।
तेन कर्मविपाकेन पादे विद्धोऽस्मि भिक्षवः ।।
'
‘હે ભિક્ષુઓ ! આજથી એકાણુંમા ભવમાં મેં મારી શક્તિ વડે કોઇ એક પુરુષનો વધ કરેલો, તે કર્મ આજે ઉદયમાં આવતાં મારો પગ કાંટાથી વીંધાયો છે’
જે મહાપુરુષ આવી વાણી ઉચ્ચારે તે જ આત્મા એકાંત ક્ષણિકવાદની પ્રરુપણા કેમ કરે ? તે સમજાતું નથી. બૌદ્ધ મત સિવાય પ્રાયઃ બીજા કોઇએ પણ આત્માની ધ્રુવસત્તાનો અપલાપ કર્યો હોય તેવું જાણવામાં આવતું નથી.
એકાંત ક્ષણિકવાદમાં બંધ-મોક્ષ, સુખ-દુઃખાદિ તો ઘટતા નથી પણ સામાન્ય લોક વ્યવહાર પણ ઘટતો નથી. કોઇ માણસ કોઇને ત્યાં પાંચ-પચ્ચીસ હજારની થાપણ મૂકી જાય અને પછી થાપણ છોડાવવા તે વ્યક્તિ આવે, ત્યારે જેને ત્યાં થાપણ મૂકેલ હતી, તે વ્યક્તિ બૌદ્ધ ધર્મની
મોહ સૂક્ષ્મ ઘાતિકર્મ છે અને મોહને રમવાના રમકડાં સ્થૂલ એવાં અધાતિકર્મો છે.
