________________
837
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
ખાતરી કરવી અને પછી તેવા આત્મજ્ઞાની પુરુષનો સન્ની પ્રાપ્તિ અર્થે સત્સંગ કરવો. કારણકે જે પામેલા છે, તે બીજાને પમાડે છે. સળગતો દીવો, બીજા દીવાને સળગાવે છે, બુઝાયેલો દીવો નહિ. આત્માને પામવા કોઇપણ ચીજનો આગ્રહ રાખવો નહિ. મત-મતાંતરમાં ક્યારેય પડવું નહિ. કદાગ્રહ, મત-મતાંતર, વિશ્વાસઘાત અને અસત્ વચનનો ત્યાગ કરવો.
નયો અનંતા છે, એક એક પદાર્થ અનંતગુણ અને અનંતધર્મથી યુક્ત છે. એક એક ગુણ કે ધર્મ પ્રત્યે અનંત નય પરિણમે છે; તેથી એ વાટે તત્ત્વનો નિર્ણય કરવા જઈએ તો તે શક્ય નથી. અનંતગુણો બધાંય વચનગોચર એટલે કે અભિલાપ્ય નથી. જો તે બધાંય ગુણો વચનગોચર હોત તો તેના કહેવા જવામાં ભગવાનનો મોક્ષ થયો ન હોત. તે જ પ્રમાણે એ અનંતગુણોમાંના અમુક ગુણો વચનગોચર નહિ હોત તો શિષ્યનો મોક્ષ થાત નહિ. સ્યાદ્વાદના સાત ભાંગા પૈકી એક ભાગો
સ્યા અવક્તવ્યનો છે, એ ખાસ લક્ષમાં લેવા જેવું છે. તેથી આત્માને પામવાનો કોઈ સરળ માર્ગ હોવો જરૂરી છે.
નયાદિના વિષયમાં સભ્ય જ્ઞાન, જ્ઞાની પુરુષોને હોય છે તેથી તેવા આત્મજ્ઞાનને પામેલા અને નિરંતર આત્મામાં રમતા જ્ઞાની પુરુષો નયાદિકના માર્ગ પ્રત્યે ઉદાસીન વર્તે છે. તેમના દ્વારા કોઈ નયનું એકાંત ખંડન કે એકાંત મંડન થતું નથી. જે કાળે જે ક્ષેત્રે જે નયોનું જેટલા અંશમાં હોવાપણું જરૂરી છે તે કાળે, તે ક્ષેત્રે તે નયોનો તેઓ સ્વીકાર કરે છે. જેને માર્ગ પ્રાપ્ત નથી થયો એવા મનુષ્યો “નયનો આગ્રહ કરે છે અને તેથી વિષમ ફળને પામે છે. જ્ઞાનીના વચનમાં એક પણ નયનું દુભાવા પણું હોતું નથી. જેને જ્ઞાની પાસેથી આત્મા પ્રાપ્ત કરવો હોય તેણે નયોના આગ્રહમાં પડવું જોઈએ નહિ. નયાદિના વિષયમાં ઉદાસીન રહેવું જોઈએ અને એ વાટે કોઈ પણ પ્રાણીના
જ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ઉદય એ અંધકાર તત્ત્વ છે.
