________________
શ્રી અરનાથજી ,
740
શુદ્ધનય એટલે અંતર્મુખ જ્ઞાનદશા, જેમાં સાધક પોતાના આત્માને એકમાત્ર વિકલ્પ રહિત શુદ્ધસ્વભાવે દેખે છે, તે પોતાના શુદ્ધસ્વભાવનો નિરંતર આશ્રય કરે છે અને તેના આશ્રયે સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ પર્યાય પ્રગટ થાય છે. સમ્યગ્દષ્ટિ કાંઈ સદાય નિર્વિકલ્પ અનુભવમાં ન રહે પરંતુ સવિકલ્પ દશા વખતેય તેનું સમ્યગદર્શન કે ભેદજ્ઞાન ખસતું નથી. શુભ કે અશુભ બન્ને વખતે તેની જ્ઞાનધારા તો જુદી જ વર્તે છે. સમ્યગ્દષ્ટિ દરેક ઘટનાઓ પ્રતિ તટસ્થ દૃષ્ટિકોણ રાખે છે. પલટાતી ઘટનાઓ અને ભાવો વચ્ચે પણ તે અચળ તત્ત્વનો બોધ પામે છે. પલટાતી બધી અવસ્થાઓમાં પણ જે ન્યારો રહે છે તે જ હું છું. અને બાકીનું બીજું બધું મારું પાડોશી છે. આવી નિરંતર જાગૃતિ એ જ સમ્યગ્રજ્ઞાન છે જ્યારે અંતરમાં અચળ અને અપરિવર્તનશીલ ધ્રુવતત્ત્વનો : બોધ જાગે છે ત્યારે તેનો પ્રકાશ પ્રત્યેક આચરણમાં પ્રગટ થાય છે. - ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજા પણ યોગગ્રંથોના અંતે લખે છે કે નિશ્ચયથી પરાણમુખ જીવોને ધર્મ હોતો નથી. એકલા વ્યવહારધર્મમાં રાચનારાઓને વ્યવહાર ધર્મના બળે બહુબહુ તો કષાયોની મંદતા હોય છે પણ કષાયોનો ઘટાડો થતો નથી. વ્યવહારમાં રાચનારાઓને વિકલ્પની પરંપરા સિવાય બીજું કાંઈ હાથમાં આવતું નથી. એકલા વ્યવહારમાં જ ધર્મ માનનારાઓ હંમેશા પરાશ્રિત અને પરાધીન હોય છે, એ પોતાના આત્મબળ પર જીવનારા હોતા નથી કારણકે શુદ્ધ આત્મતત્ત્વ તેની દષ્ટિમાં આવ્યું હોતું નથી. તેની દૃષ્ટિમાં દેહ, ઈન્દ્રિયાદિથી યુક્ત અશુદ્ધ ચેતન કે જે નામધારી અને રૂપધારી છે તે જ આવેલ હોય છે અને આ સાંયોગિક તત્વમાં જ તેની બુદ્ધિ અને વિચારધારા અટવાયેલી ગૂંચવાયેલી હોવાથી તે બહારથી ગમે તેટલો ઊંચી કોટિનો ધર્મ કરે તો પણ તેની બુદ્ધિમાં હું, મેં, મને, મારું, તું, તે, તને, તારું, સાચું-ખોટું,
શુભ અને શુદ્ધ રસોની અસર લેવા જવું તેનું નામ તીર્થયાત્રા.
