________________
745.
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
જે મુખ્ય પરિણતિ સકલ જ્ઞાયક બોધ ભાવ વિલચ્છના મતિ આદિ પંચ પ્રકાર નિર્મળ, સિદ્ધિ સાધન લચ્છના
સ્યાદ્વાદ સંગી તત્ત્વરંગી, પ્રથમ ભેદભેદતા સવિકલ્પને અવિકલ્પ વસ્તુ, સકલ સંશય છેદતા.
માત્ર બહારની શાંતિ એ સમતા નથી. માત્ર કષાયની મંદતા તે પણ સમતા નથી પણ ભેદજ્ઞાનની તીક્ષ્ણ પ્રજ્ઞાથી પોતાના ભાવમાં એકત્વ બુદ્ધિરૂપે સ્વીકારેલ પરદ્રવ્ય મારાથી તદ્દન ભિન્ન છે, એનો નિર્ણય કરી જ્યારે પર દ્રવ્યની ઉપેક્ષા કરાય છે, એની અપેક્ષા નિવારાય છે ને સ્વદ્રવ્યમાં ઠરણ થાય છે, તે વખતની અનુભૂતિ તે જ સમતા છે.
આત્મતત્ત્વના યથાર્થ નિર્ણય ઉપર જ પરદ્રવ્યની ઉપેક્ષા થાય છે. એમાંથી સમત્વનું માધુર્ય પ્રગટ થાય છે, રસ ઝરે છે. પોતાના ઘરે જવા નીકળેલા આપણે વચ્ચે વિસામા કરીએ તે બને પણ ક્યાંય કાયમનો વાસ નથી કરવાનો. નિવાસ તો નિર્વાણમાં અર્થાત્ લોકાગ્રે કરવાનો છે. એ માટે જડનો સહવાસ તોડવાનો છે. કાશ્મણ વર્ગણાઓ આપણી સાથેનો સંબંધ તોડે એ પહેલા જ આપણે આ પરમાણુઓનો પિંડ જેનો છે તેને સોંપી દઈએ, તેના ઉપરનું આપણું આધિપત્ય-મમત્વ ઉઠાવી લઈએ. પરથી ખસી જઈએ અને સ્વમાં વસી જઈએ.
જડથી અને જડના કાર્યોથી જુદો હું જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ છું! એમ પોતાના સ્વભાવનો નિર્ણય જીવે પૂર્વમાં એક સેકંડ પણ કર્યો નથી. એ સિવાય બીજું બધું જ એ પૂર્વમાં કરી ચૂક્યો છે પણ તેનાથી ચારગતિનું પરિભ્રમણ અટક્યું નથી. તેથી તે કાંઈ અપૂર્વ નથી. હે ચેતન ! એક વાર તારા ચૈતન્યતત્ત્વને સંભારીને તેનો અપૂર્વ નિર્ણય કર ! તારી આંતરશક્તિમાં
સંસાર અસાર છે. એ નિર્ણય કર્યા પછી સંસારનો વિચ્છેદ-સંબંઘ અભાવ કરવો
તે જ એકમાત્ર સારરૂપ છે.
