Book Title: Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02
Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh
View full book text
________________
શ્રી મલ્લિનાથજી , 778
અસુરક્ષા અનુભવાય તે ભય કહેવાય. મહાપુરુષોના મેલથી ખરડાયેલા દેહને જોઈને કે કોઈ બીભત્સ દશ્યને જોઈને ચીતરી ચડે ધૃણા થાય તે જુગુપ્સા કહેવાય. તેનાથી નીચગોત્રનો બંધ થાય પરિણામે હલકા કૂળમાં જન્મ મળે.
આ નોકષાયો, કષાયોને ઉત્તેજિત કરે છે માટે જેને કષાયોથી બચવું હોય તેણે નોકષાયો ઉપર કંટ્રોલ મૂકી દેવો જોઈએ. નોકષાયોથી ઉત્તેજિત થયેલા કષાયો જીવને પોતાના સ્વરૂપથી ભ્રષ્ટ કરે છે. શાંતરસનો ભંગ કરે છે. તારક તીર્થંકર પરમાત્માઓ સાધનાકાળ દરમ્યાન એકપણ કષાય કે નોકષાયને ઉઠવા દેતા નથી માટે આગળ ઉપર ક્ષપકશ્રેણી માંડવા સમર્થ બને છે.
જડ અને ચેતનના સામીપ્યભાવથી ઉભા થયેલા સંસારમાં માત્ર સામીપ્યભાવને જોવાનો છે - જાણવાનો છે કે જેથી કરીને વિભાવભાવવિશેષભાવ ઉભો થશે નહિ. જડ-ચેતન બંને તત્વો એકમેક થયા છે તેને આજે ખસેડી શકાશે નહિપણ બંને જુદા છે એમ સમજી તો જરૂર શકાશે. એ સમજવાનો પ્રયત્ન જે કરે છે તે પછીથી સર્વત્ર શાંત થઈ જાય છે અને પોતાનામાં સમાઈ જાય છે.
ચારિત્રમોહ એટલે કષાયો અને નોકષાયો. એ જેમ છે તેમ સમજાય-જોવાય પછી દરેક પ્રસંગમાં સમતા રહે છે. દષ્ટાભાવ રહે છે. દૃષ્ટાભાવ રહેવાથી પોતે નિર્દોષ થઈ આખું જગત નિર્દોષ જોવાય છે. ક્ષણે ક્ષણે કષાયો નીકળતા જ જાય છે, તેનાથી હળવાશ અને સંતોષ રહે. છે. ગ્રહણ અને ત્યાગમાં આખું જગત ફસાયું છે. સ્વરૂપે પોતે શુદ્ધાત્મા છે, એવી પ્રતીતિ થતી નથી માટે ગ્રહણત્યાગમાં ફસાઈ જઈ વિભાવભાવે નવા નવા સંસારનું સર્જન થઈ રહ્યું છે. જે ગ્રહણ અને ત્યાગ કરે છે તે અશુદ્ધ ચેતન છે-મિશ્ર ચેતન છે-મન-વચન-કાયાના યોગો છે. શુદ્ધચેતન
જે વસ્તુ અનિત્ય હોય તે પર અને દુઃખરૂપ હોય.
