Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02

Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh

Page 349

શ્રી અરનાથજી ,
718
નામ અને રૂપને ભાંગ્યા વિના - ભૂલ્યા વિના પરમાત્મા પ્રાપ્ત કરી શકાતા નથી. ગ્રંથિભેદ દ્વારા જ્યારે સ્વયંની શુદ્ધતામાં આવવાનો પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે તેને સમજાય છે કે તત્ત્વ એ તો પરથી નિવૃત્તિરૂપ અને સ્વમાં સમાવારૂપ છે એટલે દરેક વસ્તુ એ સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર, સ્વકાળ અને સ્વભાવથી પરિપૂર્ણ જ છે અને પરદ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવથી શૂન્ય છે અર્થાત્ નિવૃત્તિરૂપ છે, અસરના અભાવરૂપ અવ્યાબાધ સ્વરૂપ છે.
- અશુદ્ધ દશામાં પર દ્રવ્યના આલંબન વડે રાગી જીવને બાહ્યસામગ્રી પ્રત્યે મમત્વરૂપ રાગ, ભૂમિકા અનુસારે હોય છે, તેનો દ્રવ્યદૃષ્ટિના આશ્રયે ત્યાગ કરાવવા માટે બાહ્યપદાર્થોના ત્યાગનો ઉપદેશ કરાય છે. વાસ્તવમાં તો આત્માને પર વસ્તુમાત્રનો ત્યાગ જ હોવો જોઈએ, કેમકે જે પર છે તે પર છે પણ સ્વ નથી. પરંતુ પર્યાયમાં જે કાંઈ રાગ, મમત્વભાવ વગેરે છે, તેના ત્યાગરૂપ નિર્મળ પરિણામ જેટલા જેટલા અંશે થાય છે તેટલા તેટલા અંશે રાગાદિની ઉત્પત્તિ થતી નથી. જ્યાં આવું હોય ત્યાં જીવને પરવસ્તુના ત્યાગનો કર્તા કહેવો એ અસભૂત વ્યવહારનયનું કથન છે કેમકેનિશ્ચય સમ્યગદર્શન વિના અજ્ઞાનીના હઠરૂપ ત્યાગને વ્યવહારે પણ ધર્મસંજ્ઞા નથી. ' આમ દ્રવ્યદૃષ્ટિની સ્પર્શના દ્વારા પરિણતિની શુદ્ધતા વધતા ઉપયોગ
ઉપયોગમાં સમાતા કર્મબંધ થતો નથી. પરંતુ ચિદાનંદ સ્વરૂપમાં લયલીનતા સધાતા પરમાત્મા અનુભવાય છે. આને સમ્યફ તપ કહેવાય છે. આને જ પુરુષાર્થ કહેવાય છે. દઢપ્રહારીની ચારિત્ર લીધા પછીની જે સાધના હતી તે દ્રવ્યદૃષ્ટિની સાધના હતી. ‘પુરુષ એટલે પૂર્ણ જ્ઞાનઘન ચેતના અને અર્થ એટલે તેમાં ઉપયોગવંત સ્થિતિ. આ જ શુદ્ધોપયોગરૂપ મુનિધર્મ કહેવાય.
નિજ પરમાત્માના આશ્રયે નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ
જે સ્થિર (આસન) છે તેની નજીક(ઉપ) જવાની ક્રિયા તે ઉપ+આસનઉપાસના !