________________
શ્રી અરનાથજી
698
માને, તે જીવ આત્માની અનંત શક્તિને ઓળખતો નથી, સર્વજ્ઞદેવની શ્રદ્ધા કરતો નથી અને જૈન શાસનને માનતો નથી; તેથી તે ખરેખર જૈન નથી.
હે પ્રાશ ! આત્માનો સ્વભાવ જ સર્વજ્ઞ છે. સર્વજ્ઞત્વ શક્તિ બધા આત્મામાં સુષુપ્ત રહેલી છે. સર્વજ્ઞ એટલે બધાને જાણનાર એવો મહંત અર્થાત્ મોટો કે મહિમાવંત એટલે કે મહિમાવાળો તું છો ! તું આવો મહાન હોવા છતાં તું તને નામધારી, રૂપધારી, વિકારી માનીને જીવી રહ્યો છું, તે તારા આત્માની મોટી હિંસા છે ! તું મોટો ભગવાન છે ! તારી મોટાઇના આ ગાણા ગવાય છે. તું સર્વનો જાણનાર પણ પરમાં ફેરફાર કરનાર તું નથી. હું જ્ઞાતા-દૃષ્ટા છે પણ કર્તા-હર્તા ધર્તા નથી. દરેકે દરેક દ્રવ્યો જુદા છે, સ્વતંત્ર છે અને તું પણ સ્વતંત્ર છે. અહો ! આવી સ્વતંત્રતાની પ્રતીતિમાં તો એકલી વીતરાગતા જ નીતરી રહી છે. હે વત્સ! તું તેને કેમ ધ્યાનમાં લેતો નથી ?
હું મારા જ્ઞાન સ્વભાવવડે કરીને છું અને પર પણે નથી એમ નક્કી થતાં જીવ અર્થાત્ મિશ્રચેતન-વ્યવહાર આત્મા છે તે સ્વ સમયમાં આવી ગયો અને અનંત એવા પરતત્ત્વોથી અને પરસમયથી ઉદાસીન થઈ ગયો. આ રીતે અનેકાંતમાં વીતરાગતા આવી જાય છે. સંથારા પોરિસીની ગાથાઓ તેમજ અશરણભાવનાની વિચારણા અત્રે સંગત થઈ શકે છે.
સ્વ-સમય અને પર-સમયના ભેદજ્ઞાન વગર વીતરાગતા આવે નહિ. પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને-વીતરાગ સ્વભાવને ભૂલીને “હું પરનું કરું!'' એમ માનવું એ નર્યું અજ્ઞાન છે, મિથ્યાત્વ છે અને તે જ સંસાર પરિભ્રમણનું મૂળ છે. પરને પોતાનું માનીને જીવનારો કદી પણ વીતરાગ વિજ્ઞાનનો કે સ્વ-સ્વરૂપનો આદર કરી શકતો નથી. જેને પોતાનો વીતરાગ સ્વભાવ-પરથી અલિપ્ત સ્વભાવ વારંવાર યાદ આવતો નથી, તે અધ્યાત્મના ક્ષેત્રમાં ખરેખર દરિદ્રી છે.
આ બધું છે અને હું નથી એ સંસાર છે. મિથ્યા ભાવ છે. આ બધું કાંઈ નથી અને બધે હું જ છું એ બ્રહ્મભાવ છે.
