________________
703
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
નથી પણ નિમિત્તનું તે તે ભાવે અવલંબન જ નિમિત્ત કારણમાં કારણતા લાવી શકે છે.
માટે નિમિત્તનું આત્માર્થભાવે અવલંબન લેવું જરૂરી છે. નિમિત્ત પણ નિમિત્તકારણ ત્યારે જ કહેવાય છે કે જ્યારે એ નિમિત્તને પામીને કર્તા કાર્યસિદ્ધિ કરે છે. અન્યથા નહિ. આગમમાં કહ્યા મુજબ આશાતના ટાળી પુદ્ગલાશંસા રહિતપણે કેવલજ્ઞાનાદિ ગુણની ઓળખાણ સહિંત પ્રભુને સેવે તો ઉપાદાન કારણમાં કારણતા પ્રગટતાં ઠેઠ અંતિમ કાર્ય સુધીની સિદ્ધિ સાંપડે છે.
પદાર્થના સ્પષ્ટ બોધથી લાભ એ થાય છે કે જીવ ક્રિયાને છોડી પણ દેતો નથી તેમ ક્રિયામાં અટકી પણ જતો નથી પણ સયોગી ગુણસ્થાનક સુધી મન, વચન, કાયાની યોગની પ્રવૃત્તિ દ્વારા ઉપયોગ શુદ્ધ કરી ગુણપ્રાપ્તિમાં જ સાધકની સાધના પર્યવસાન પામે છે.
શુદ્ધાત્મા તો આકાશના જેવો નિર્લેપ છે. તેને કાળ અને માયા અડતા નથી. કાળ તો જ્ઞેયને અડે છે પણ જ્ઞાતાને નહિ! જો ‘હું’ ‘હું’ છું તો ‘જગત’ ‘જગત’ છે; બન્ને તદ્દન જુદા છે. ‘હું’ને ‘જગત’ સ્પર્શતું નથી. ‘હું’માં રહીને ‘જગત’ને જોઈ લેવાથી સંસારની ફિલ્મનો અંત આવે છે. જો ‘વ્યવહાર’ એ ‘વ્યવહાર’ છે તો ‘નિશ્ચય’ એ ‘નિશ્ચય’ છે.
જીવને જે સંસાર અનુભવવામાં આવે છે તે પર્યાયમાં છે. અઢાર પાપ સ્થાનકની પરિણતિરૂપ સંસાર જીવની પર્યાયમાં છે પણ પર્યાયથી ભિન્ન એવા આત્મદ્રવ્યનો જ જો વિચાર કરીએ તો આત્મદ્રવ્ય તો ત્રિકાળ શુદ્ધ છે. તેને બંધ નથી કે મોક્ષ નથી અને કર્મનો સંગ પણ નથી. હા! સાવરણતા–નિરાવરણતા અર્થાત્ આવૃતતા - અનાવૃતતા છે. સંગ હોયતો આત્મદ્રવ્ય મલિન, અપવિત્ર બની જાય. આત્મદ્રવ્યનો સાચો સંગ તો તેના
દોષો ટાળીને, ગુણો પ્રાપ્ત કરીને અને આગળ ઉપર નિર્ગુણી બનીને આપણે પરમાત્મા બનવાનું છે.
