Book Title: Hriday Nayan Nihale Jagdhani Part 02
Author(s): Anandghan, Muktidarshanvijay
Publisher: Matunga Shwetambar Murtipujak Tapagaccha Jain Sangh
View full book text
________________
શ્રી શાંતિનાથજી
582
વિવેચન ઃ જેને એક માત્ર મારું શાંતિપદ-સમાધિપદ-આત્મપદ કેમ મળે? તેની જ ચાહના અને લગન હોય છે; તેઓ આ સંસારની કોઈપણ ખટપટમાં પડતા નથી. સંસાર આખો બહારથી કદાચ પુણ્યના ઉદયે સોહામણો દેખાતો હોય, તો પણ તત્ત્વથી બિહામણો છે કારણકે તે સંસાર આધિ-વ્યાધિ અને ઉપાધિરૂપ ત્રિવિધ તાપથી તપ્ત એવો દાહક છે. આધિ એટલે મનની ચિંતા, વ્યાધિ એટલે શરીરના રોગો અને ઉપાધિ એટલે આધિ અને વ્યાધિને લાવનાર આત્મ ભિન્ન અન્ય દ્રવ્યનો સંયોગ. અર્થાત્ આત્મભિન્ન વસ્તુ, વ્યકિત, પરિસ્થિતિ, પ્રસંગનો ઘેરાવો-પળોજણ.
એ દૃષ્ટિએ વિચારતાં આઠ કર્યો, તેની ઉત્તર પ્રકૃતિઓ, તેનાથી થતા રાગાદિ ભાવો, શરીર, ઇન્દ્રિય, વાણી, શ્વાસ, મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર, પત્ની, પરિવાર, ધન, ધાન્ય, માલ, મિલ્કત, ગાડી, વાડી, લાડી આ બધું જ ઉપાધિ છે અને તેથી તે જંજાળ છે. કહેવત પણ છે કે ઝાઝા છોયડા, ઝાઝા ખોયડા, ઝાઝા ઢોયડા એને ઝાઝી ઉપાધિ. શાંતિ પદનો ચાહક આત્મા આ બધી જંજાળનો ત્યાગ કરે છે. જ્યારે આત્મા પરમાત્મ સ્વરૂપે ઓળખાય છે, તેની શ્રદ્ધા થાય છે, ત્યારે ઈન્દ્ર અને ચક્રી આદિ પદવીઓ પણ ઉપાધિરૂપ લાગે છે-જંજાળ લાગે છે. ચારગતિ અને ચોર્યાસીલાખ જીવાયોનિમાં રહેલ તમામે તમામ સ્થાનો એ આત્માના પરમાત્મ સ્વરૂપના લક્ષ્ય ઉપાધિરૂપ જ છે; એમાં કોઈ સંશય જ નથી. માટે દ્રવ્ય અને ભાવ બંનેથી તેનો ત્યાગ થવો એ અધ્યાત્મ સાધનાનો નેગેટીવ એપ્રોચ છે. જે આપણું નથી, માત્ર કર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થયેલું છે તે આપણાથી ભિન્ન ન સમજાય, શ્રદ્ધામાં ભિન્નરૂપે ન આવે ત્યાં સુધી સાધનાની શરૂઆત જ થતી નથી. ચક્રી સનત અને નમિ રાજર્ષિને પણ શરીરમાં રોગની ઉત્પત્તિ થતાં સંસારની વાસ્તવિક્તા સમજાઈ ગઈ હતી;
કોઈપણ જીવ પરત્વે દ્રવ્યાનુકમ્પા કે ભાવાનુકમ્પા કરવી કે લાવવી એ કર્મયોગ છે.
