________________
શ્રી શાંતિનાથજી ,
586
• વિવેચનઃ શાંતિ પદનો સાધક આત્મા સાક્ષાત્ કે પરંપરાએ જેમાં મોક્ષ ન સધાતો હોય તેવી કહેવાતી કોઇપણ ધર્મની ક્રિયા કરતો નથી. તેની દરેકે દરેક ધર્મક્રિયાઓ મોક્ષરૂપ ફલની સાથે સાક્ષાત્ કે પરંપરાએ સંવાદી બને તેવી જ હોય છે અર્થાત્ તેની રૂચિમાં માત્ર વ્યવહાર-માત્ર ક્રિયાઓ વણાયેલી હોતી નથી પરંતુ શાસ્ત્રના સમ્યબોધથી ઉત્પન્ન થયેલ પરિણતિપૂર્વકની સઘળી ક્રિયાઓ હોય છે. એ કોઈપણ ક્રિયા કરે પછી તે સંસારની હોય કે ધર્મની હોય, તેનો ધૃવકાંટો તો સ્વરૂપ તરફ જ લાગેલો હોય છે. શાંતિપદના ચાહક અને વાહક આત્માને અજ્ઞાની બનીને, પોતાના સ્વરૂપને એક ક્ષણવાર પણ ભૂલીને કાંઈ પણ કરવું પાલવતું નથી.
(શબ્દ તે અર્થ સંબંધી રે) તેની વાણી પદાર્થનો સમ્યબોધ કરાવનારી હોય છે. મોક્ષની સાથે યોજન ન થાય તેવી મિષ્મયોજન તેની વાણી હોતી નથી. આગમનો અભ્યાસ કરનાર જ્ઞાનીને વાદ કરવાની ઈચ્છા જ હોતી નથી કારણકે તે નિરંતર આત્મામાં જ મગ્ન હોય છે. ઉપશમનું સુખ જ તેને વહાલું હોય છે. નિરંતર તે સુખને જ તેઓ માણતા હોય છે. કદાચ કોઈ સંયોગોમાં વાત કરવાની પરિસ્થિતિ ઉભી થાય તો આત્મસાક્ષીએ પ્રામાણિક રહી છલ, કપટ વગેરેનો આશ્રય લીધા વિના સ્વ-પરના પરિણામ ન બગડે તેવી રીતે તે વાદ કરે છે. જ્ઞાનીની આશાતના ન થાય તે રીતે વાદ કરે છે. માટે તે વાદ સંવાદમાં પરિણમે છે, સ્વપરના હિતમાં પરિણમે છે. તેને હાર જીતની કોઈ કામના હોતી નથી માટે વાદકાલમાં પણ તે સમ પરિણામને ત્યજતો નથી. ફળની કામનાથી થતો
વાદ વિસંવાદમાં પરિણમે છે, જેના ફળ સ્વરૂપે વૈર, વિરોધ, વૈમનસ્ય, - દુર્ભાવ, નિંદા, પરાભવ વગેરે જન્મે છે. તેનાથી સમતા હણાય છે. આવા
દશ્ય પ્રમાણે જે દૃષ્ટિ તે સીમિત છે અને કર્તા-ભોક્તા ભાવ યુક્ત છે.
જેવું દશ્ય તેવી દષ્ટિ હશે તો દશ્ય ફરતાં દષ્ટિ ફરશે.
