________________
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
જરૂરી છે. નિરપેક્ષ થઈને પૂર્વાપરના સંબંધ વિનાની અસંબંધ-અસંગત
અધ્ધરતાલ વાત ન કરી શકાય.
509
સાપેક્ષ વચન વ્યવહારથી, સાચો સમ્યગ્ ભાષાપ્રયોગ થતો હોય છે. એમાં અનેકાન્તધર્મનો સિદ્ધાંત સચવાય છે અને દર્શનમાં સ્યાદ્વાદતાના ભાવ જળવાય છે. વસ્તુના અન્ય ધર્મોનો અપલાપ થતો નથી. ક્રમસર વસ્તુના બધાંય પાસાને આવરી લઈ શકાય છે અને વસ્તુની સમગ્રતાએ સમજણ આપી શકાય છે.
નિરપેક્ષ વચનવ્યવહારથી એકાન્તતા-આગ્રહ-દુરાગ્રહ-કદાગ્રહ આવે છે. એ મિથ્યા જૂઠો વચનવ્યવહાર–ભાષાપ્રયોગ છે. આગ્રહ એ વિગ્રહની જનની છે. આવા વચનવ્યવહારથી સંસારનું વધવાપણું છે. તેથી જ, આવા નિરપેક્ષ વચનવ્યવહારને જૂઠો કહ્યો છે અને તેનું ફળ સંસારમાં ભવભ્રમણ જણાવ્યું છે. વસ્તુના અન્ય ધર્મનોં અપલાપ થતો હોય છે.
ભગવાન જેવા ભગવાન, જિનેશ્વરદેવ, સ્વયં નિરપેક્ષ અને નિર્વિકલ્પ હોવા છતાં, એમના કેવળદર્શન અને કેવળજ્ઞાનમાં સર્વક્ષેત્રના, સર્વકાળના, સર્વપર્યાય એક સાથે દેખાતાં જણાતાં હોવા છતાં ય એ ભગવાન જ્યારે કહે છે, ત્યારે કથનમાં એમણે પણ ભાષા વર્ગણાના પુદ્ગલના માધ્યમથી વચનપ્રયોગ કરવો પડતો હોય છે. તેથી જ ભાષાપ્રયોગમાં સર્વદેશીયતા લાવી શકાતી નથી તેથી કથની એકદેશીય હોય છે, માટે સ્યાદ્વાદ શૈલિ આશ્રિત, સાપેક્ષ વચન વ્યવહાર કરવો પડતો હોય છે. પ્રારંભ તેણે કાલેણં, તેણં સમએણંથી થતો હોય છે.
બધા ક્ષેત્રના અને બધા કાળના, બધા દ્રવ્યોનું બધું તો એક સમયમાં કહેવાય નહિ. માટે જ વચનપ્રયોગમાં, સાપેક્ષતાની અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે. સાપેક્ષવચન જ સત્યવચન છે. એ જિનવાણી, સ્યાદ્વાદ
ભીતરમાં સાવધાન થઈ બહાર ઉદાસીન રહો !
