________________
ઃ
દારીને ઘડીભર હંફાવે, એવા પ્રપંચ પણ ખેલતી. મિથ્યાભિમાન, ભપકાનો શેાખ, અને જુઠ્ઠું ખેલવું એ તેના દોષ હતા, છતાં પરિસ્થિતિને પહેાંચી વળવા માટે જોઈતા સર્વ ગુણા તેનામાં હતા. તેને બુદ્ધિના ચમત્કારવાળા વાણીના વિલાસ ગમતા. લોકપ્રિય થવાની તેની હાંસ છેવટ સુધી ટકી રહી. કયારે લેાકેાને ધમકાવીને કામ લેવું, અને કયારે તેમની ઇચ્છાને વશ થઈ નમી પડવું, એ તે બરાબર જાણતી. તે કહેતી કે આ જગતમાં મારી પ્રિય પ્રજાના ચાહું સિવાય ખીજી કશી વસ્તુ મને વહાલી નથી.” તેનામાં મનુષ્યપરીક્ષાની અજબ શક્તિ હતી. તેણે સર વિલિયમ સેસિલ ( લાર્ડ બલૈ ) નામના દેશહિતેચ્છુ અને પ્રમાણિક માણસને પ્રધાન નીમ્યા. વુલ્સીની પેઠે સેસિલ મધ્યમ વર્ગના હતા, પણ તે ઘણા ચતુર, શાંત, દૂરદર્શી, અને વિચારક માણસ હતા. તેણે ચાલીસ વર્ષ સુધી એક નિષ્ઠાથી દેશની અને રાણીની ઉત્તમ સેવા કરી.
સ્કિટ લેાકેાની રાણી મેરી: લિઝાબેથને માટે ભય સ્કોટલેન્ડની રાણી મેરીનેા હતા. મેરી અને તેને પતિ ફ્રેંચ યુવરાજ પોતાને ઈંગ્લેન્ડની ગાદીનાં હકદાર માનતાં હતાં. ફૅટલેન્ડ અને ફ્રાન્સ એક થઈ જાય, તે ઈંગ્લેન્ડને ભારે પડે તેમ હતું. પરંતુ તેટલામાં એક સુયેાગ ઉભા થયેા. મેરી ફ્રાન્સમાં હાવાથી સ્કોટલેન્ડમાં તેની મા રાજ્ય કરતી હતી. તે ચુસ્ત કૅથેાલિક હતી, અને પ્રજાના મોટા ભાગ સુધારક પક્ષના હતા. જ્હાન નાકસ નામના અડીઅલ સુધારકની આગેવાની નીચે લેાકા રાણીની સામે થયા, અને તેમણે ઇલિઝાએંથની મદદ માગી. અત્યારે ફૅાટલેન્ડ અને ઈંગ્લેન્ડને દોસ્તી બાંધવાને અને ફ્રેન્ચ વગ એછી કરવાને લાગ હતા, એટલે તેણે સુધારકાને મદદ આપી. પરિણામે સુધારકા જીત્યા, અને મેરીને પદભ્રષ્ટ જાહેર કરી. આથી સ્કોટલેન્ડ અને ફ્રાન્સ વચ્ચેની અઢીસે વર્ષની દોસ્તી તૂટી, અને રણક્ષેત્રમાં સામસામા લડેલા સ્કાટ અને અંગ્રેજ લેાકેા પહેલીજ વાર એક ખીજાતે પડખે રહીને લડયા. ધર્મના બંધનથી હવે ાટલેન્ડ અને ઈંગ્લેન્ડના સંબંધ વચ્ચેા. તેજ વર્ષમાં મેરીનો પતિ મરણ પામ્યા, એટલે તે ફૅાટલેન્ડ આવી. તે દૃલિઝાબેથ કરતાં દેખાવડી, રૂપાળી, અને તેના જેટલી શક્તિવાળી હતી.
