________________
૧૫૮
-જોઈએ. ઇ. સ. ૧૬૪૯ના જાન્યુઆરની ૧લી તારીખે રાજા ઉપર કામ આવનારી અદાલતની નીમણુક કરવામાં આવી. પરંતુ અમીરાની સભાએ તેમાં સંમતિ આપવાની ના પાડી; આમની સભાએ ઠરાવ્યું કે દેશમાં ખરા રાજકર્તા તાલેકા છે, માટે એકલી આમની સભા જે કાયદા કરે, તેને અમીરાની સભા પસાર કરે કે ન કરે, તેપણ તે કાયદા રહેશે. પરિણામે અદાલતની નીમણુક નક્કી થઈ, અને બ્રેડશા નામે એક અરિસ્ટર તેને પ્રમુખ નિમાયા.
આ અદાલતના ૧૩૫ સભ્યામાંથી માત્ર ૬૯ સભ્યા હાજર રહ્યા. ક્રોમ્બેલ અને તેના જમાઈ હાજર રહ્યા, પરંતુ ફેરફૅકસ ન આવ્યા. ઇ. સ. ૧૬૪૯ ના જાન્યુઆરની ૨૦મી તારીખે આ અદાલત સમક્ષ રાજાને હથિયારબંધ સિપાઈ એની વચ્ચે લાવવામાં આવ્યા. કાઈ સભ્યે તેને માન આપ્યું નહિ, કે પેાતાની ટાપી ઉતારી નહિ. રાજાએ પણ ટાપી ઉતાર્યા વિના પોતાની બેઠક લીધી. તહેામતનામું વંચાયું, તેમાં ચાર્લ્સને “જુલમગાર, ખૂની, અને દેશદ્રોહી” ઠરાવવામાં આવ્યા. એ સાંભળી તે ભરકચેરીમાં ખડખડ હસી પડયા. પછી તેણે અદાલતને અધિકાર સ્વીકારવાની ના પાડી અને કહ્યું, “અમીરા કયાં છે? અમીરાજ અમીરની તપાસ ચલાવી શકે.” અદાલત અંધ થઈ. બહાર લોકાની મેદની એકઠી થઈ હતી, રાજભક્તિને જુવાળ ચઢી આવ્યા હતા, તેમાં રાજાને ઉદાસ ચહેરા અને ચિંતા તથા પરિશ્રમથી ધેાળા થઈ ગએલા વાળ, અને તેની ગૌરવ ભરેલી ધીરજ અને શાંતિ જોતાં લેાકેાનાં અંતઃકરણ પીગળી ગયાં. ‘‘ઇશ્વર ! મહારાજાનું રક્ષણ કરા,” “ઈન્સાફ,” “ઈન્સાફ,” “શિરચ્છેદ,” એવા ચિત્રવિચિત્ર પોકારો થવા લાગ્યા.
બે દિવસ અદાલત બંધ રહ્યા પછી સાક્ષીએ લેવાયા, અને છેવટે રાજાને ગુનેગાર ઠરાવવામાં આવ્યા. ન્યાયાધીશે આગળથી નક્કી કરી રખાએલી શિક્ષાનું ફરમાન વાંચી સંભળાવ્યું. ચાર્લ્સ કંઈક ખેલવા જતા હતા, પરંતુ અદાલતે કંઈ પણ સાંભળવાની ના પાડી. તેને લઈ જતા હતા, ત્યારે ચારે બાજુ લેકામાં હર્ષના અને ધિક્કારના પાકાર ઊઠી રહ્યા. રસ્તામાં એક
૧. તેની પત્ની કેસ સાંભળવા આવી હતી. ફેરફેકસનું નામ પાકારાયું ત્યારે તેણે કહ્યું: ‘એ અહીં નથી, અને આવો પણ નહિ; તમે એનું નામ લેવામાં ભૂલ કરી છે.’
