________________
૪૨૩
કરી. કેવેલની વહી ટુકડીની માફક આ પક્ષ પણ સખત શિસ્ત નીચે કેળવાવા માંડયો. દિન પ્રતિદિન આ પક્ષ બળવાન બનતાં ચાલ્યો. છેવટે મુસોલીનીએ રામ પર કૂચ કરી. રાજાએ પ્રજાની ઈચ્છા મુજબ પ્રધાનમંડળને બરતરફ કરી મુસલીનીને કારભાર સોંપ્યો. હવે કાળા ખમીસવાળા (Black Shirts) સત્તાધીશ બન્યા.
મુસલીની એ ઈટલીને પ્રાણ છે. તેણે પાર્લમેન્ટને દબાવી દીધી છે, અને રાજાને પશ્ચાત ભૂમિકામાં નાખી દીધો છે. તેણે ફેસિસ્ટવાદની શરૂઆત કરી છે. “ફેસિસ્ટો” એટલે રાષ્ટ્રના સેવક. નબળી પ્રજાઓનું અસ્તિત્વ ભૂસી નાખવું, રાષ્ટ્રના હિત ખાતર અહિંસાને વેગળી મૂકવી, મુડીવાદીઓને ન ધિક્કારતાં તેમને દેશના હિતકારક બનાવવા, અને સમાનવાદ કે સામ્યવાદ તેડી પાડવે, એ ફેસિસ્ટનું કર્તવ્ય છે. ફેસિસ્ટ સત્તા યુવાનના પગ પર ઝઝૂમે છે. તેઓ નાઝીઓની માફક માને છે, કે યુદ્ધ એજ આંતરિક શક્તિઓને બહાર લાવે છે. ટુંકામાં તેઓ “પવિત્રતા અને પુરુષાર્થમાં માને છે. | મુસોલીનીએ ખેતીને ઉત્તેજન આપી, વહાણવટાને ખીલવી. અને ઉદ્યોગોને વિકાસ કરી દેશની સર્વદેશીય પ્રગતિ સાધી છે. તેણે ઈટલીને પહેલા નંબરનું રાજ્ય બનાવ્યું છે. તેણે પહેલાં ટક પાસેથી ટ્રિપલી જીતી લીધું અને ત્યારબાદ એબિસિનિઆ પણ જીતી લીધું. આથી પ્રજાસંઘે એના વેપાર પર અંકુશ મૂક્યા, પણ ફ્રાન્સની સહાનુભૂતિથી મુસલીનીએ પ્રજાસંઘની પણ દરકાર કરી નહિ. હમણાં તે તેણે પ્રજાસંઘમાંથી રાજીનામું આપી દીધું છે, અને જર્મની સાથે સંધિ કરી છે. તેણે પોર્ટુગલ, ઑસ્ટ્રિઆ, હંગરી વગેરે રાજ્ય સાથે સંધિ કરી પિતાને પક્ષ મજબુત બનાવ્યું છે. '
આર્થિક દૃષ્ટિએ ઈટલી દેશ ધનવાન નથી; છતાં મુસલીની જે કંઈ પગલું ભરે છે, તે જોઈ યુરોપનાં બધાં રાજ્યો ચોંકી ઊઠે છે. હજુ ભૂમધ્ય સમુદ્ર ઉપર બ્રિટનનું વર્ચસ્વ જળવાઈ રહ્યું છે. સ્પેન અને ઈટલી જ્યાં સુધી જુદાં છે, ત્યાં સુધી બ્રિટન સર્વોપરિ રહેશે એ નિઃશંક છે; પણ જે ઈટલી સ્પેન સાથે મળી જાય અથવા સ્પેન પર સત્તા જમાવે, તે બ્રિટન ભયમાં આવી પડે. આથી મુસલીની જનરલ ફાંકાને ત્યાંના રાજ્ય સામે મદદ આપી રહ્યો છે, એટલે હમણાં તે મુસલીની સ્પેનનાં રણક્ષેત્રે ઉપર બ્રિટનને હંફાવવાની યોજના રમી રહ્યો છે.
