________________
૩૭ ત્રાસીને તુર્કો વિરુદ્ધ બંડ ઉઠાવ્યું, એટલે પ્રસંગને લાભ લઈને ઈટલીએ આફ્રિકામાં આવેલ તુર્ક અધિકાર નીચે ટ્રિપલી પ્રાંત જીતી લીધે, ઇ. સ. ૧૯૧૧. આ જોઈ પૂર્તિમાં આવેલાં ગ્રીસ, બબ્બેરિઆ, સર્વિસ, મેન્ટીની આદિએ બાલ્કન સંઘ” સ્થાપી તુક સત્તાને ફટકે મારવાની તૈયારી કરી, ઈ. સ. ૧૯૧૨. તેમણે તેને ઘણેખરે મુલક કબજે કર્યો, પણ ઘેડ સમયમાં એ રાજમાં પરસ્પર દ્વેષ ઉત્પન્ન થયા. એવામાં સર્વિઆ અને ગ્રીસે બબ્બેરિઆ વિરુદ્ધ યુદ્ધ પિકાર્યું, એટલે બીજે બાલ્કન વિગ્રહ શરૂ થયે. પાછળથી રૂમાનિઆ ગ્રીસ જોડે ભળ્યું. આ અવ્યવસ્થાને લાભ લઈ તુર્કોએ એડ્રિનો પલ અને પૂર્વ પ્રેસ પાછાં મેળવ્યાં. આખરે લંડનમાં મુખ્ય રાજ્યની પરિષદ્ ભરાઈ એટલે બાલ્કન વિગ્રહ પૂરો થયો. સવિઆને આરિઆટિક પરનાં બંદરે અને આબેનિઆ જોઈતાં હતાં, પણ તે વાત ઍક્ટ્રિઆને ચતી ન હતી; કેમકે એ સ્લાવ રાજ્ય સમૃદ્ધ થાય, તે પિતાના રાજ્યના કેટલાક પ્રાંતોમાં વસતા સ્વાવોની મહત્ત્વાકાંક્ષા જાગૃત થાય, અને તે સર્વ સંગઠિત થઈ નવીન સ્વતંત્ર રાજ્ય નિર્માણ કરી બેસે, એવો તેને ભય હતે. આથી સવિઆને આફ્રિઆટિકમાં બંદર ન મળે, એવી ખટપટ કરવા માંડી, અને આબેનિઆને સ્વતંત્ર રાજ્ય તરીકે સ્વીકાર્યું. ઑસ્ટ્રિઆનું વર્તન સર્વિને શલ્ય સમું ખૂછ્યું, અને રશિઆને સ્લાવ રાજ્યને થએલા મર્મપ્રહારથી ઑસ્ટ્રિઆ પ્રત્યે રોષ ઉપજ્યો.
વીસમી સદીના આરંભમાં યુરોપમાં અનેક વિકટ પ્રશ્નો ઉભા થયા, અને રાજ્યમાં પરસ્પર દ્વેષ વધ્યો. સ્વાભાવિક રીતે રશિઆને તુર્કસ્તાનને નાશ કરવામાં જર્મનીનું નડતર હતું, ફાન્સને આલ્સાસ, લેરેન પાછાં પ્રાપ્ત કરી જુનું વેર લેવું હતું, ઈટલીને ટ્રિએસ્ટ લેવામાં ઑસ્ટ્રિઆ વિનરૂપ હતું, જર્મનીને યુરેપમાં નેતૃત્વપદ અને સામ્રાજ્યસત્તાનાં સ્વમાં આવતાં હતાં, અને ઈંગ્લેન્ડને સામુદ્રિક વર્ચસ્વ ટકાવી રાખવું હતું. તુર્કસ્તાન અને ઑસ્ટ્રિનાં રાજ્યમાં રહેતા અનેક જાતિ અને ધર્મના લેકે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર બનાવવાની ઈચ્છા રાખતા હતા. જર્મનીની સામ્રાજ્યતૃષ્ણને લીધે ફ્રાન્સ, રશિઆ, અને ઈંગ્લેન્ડ જોડે તેને અણબનાવ થાય એ સ્વાભાવિક હતું. આથી મુખ્ય રાજ્યોએ પ્રબળ બનવાની આશાએ જળસ્થળસૈન્ય પાછળ કાંકરાની પેઠે
