________________
રાજ્ય કરવા ધારે છે, અને ફ્રાન્સ જોડે દસ્તી કરવાની ખટપટ ચલાવે છે. ચણુિમે પ્રધાન ઉપર પ્રજાનો રોષ વધી ગયો. લોકોએ પ્રધાનનાં ઘરઆર અને બાગબગીચાનો નાશ કર્યો. હવે કલેન્ડનનું આવી બન્યું આ વખતે તેનું કઈ ન હતું. ચાર્લ્સ પણ કલેરન્ડનને બચાવવા માગતા ન હત; કેમકે તેના અને કલેરન્ડનના ધાર્મિક વિચારે જુદા હતા. કલેન્ડન માનતા હતું કે દેશમાં પાર્લામેન્ટ સર્વોપરિ રહેવી જોઈએ, અને ચાર્સને એ વાત પરવડતી ન હતી. વળી તે યૂરિટનોનો કટ્ટો શત્રુ હતો, અને કેથોલિક લેકે તેને ધિક્કારતા હતા. તેણે રાજાના ભાઈ જોડે પિતાની પુત્રી પરણાવી હતી, એટલે લોકોમાં તેની ઈર્ષા થતી હતી. જો કે તેના ઉપર લાંચ લેવાનો અને સરકારી પૈસા ખાઈ જવાનો આરોપ મૂક્યા હતા. આથી તેને રજા આપવામાં આવી, ઇ. સ. ૧૬ ૬૭. દરમિઆન પાર્લમેન્ટે તેના પર કામ ચલાવવાની તજવીજ કરી, એટલે તે ફ્રાન્સ નાસી ગયો, અને ત્યાં તેણે આંતરવિગ્રહનો ઇતિહાસ લખવામાં બાકીના દિવસે ગાળ્યા.
ડેવરનું ખાનગી તહનામુઃ કલેન્ડનને રજા આપ્યા પછી ચાર્લ્સ બાકીનાં વર્ષોમાં સ્વછંદી બને, અને પાર્લમેન્ટને ઠગતે ગયો. પછી તેણે પાંચ સલાહકારની સમિતિ નીમી. તેમનાં નામ કિલફર્ડ આલિંગ્ટન, બકિંગહામ, એશલી અને લેડરડેલ હતાં. તેમનાં નામના આદ્ય અક્ષરોથી કેબલ (Cabal) શબ્દ નીકળે છે, જે તેથી તે “કેબલ’ મંડળ કહેવાયું. તેમના ધર્મ સંબંધી અને રાજપ્રકરણી વિચારે જુદા હતા, પણ બધા ધર્મછૂટની તરફેણમાં હતા, અને રાજાને તેવા સલાહકારાની જરૂર હતી.
૧. તેનું મૂળ નામ સર એડવર્ડ હાઈડ હતું. તે ચાલસે ૧લાને એકનિષ્ઠ રહ્યો હતું, અને રાજકુટુંબના દુ:ખના દિવસેમાં તેની જોડે ગયો હતો. રાજપુત્ર ચાર્લ્સના લાભ માટે તેણે ઘણી ખટપટ કરી હતી. ચાર્લ્સ ગાદીએ આવી તેને “અલ વું કલેન્ડન બનાવી પ્રધાન બનાવ્યો. તે ચતુર, દૂરંદશી, અને એકનિષ્ઠ હતો. ચાર્લ્સ પર તેને ઘણો પ્રભાવ પડતો. તે ચાર્લ્સના દુરાચાર અને વિષયાસક્તિ માટે તેને ઠપકે આપતો, અને ચાર્લ્સ મૂગે એ સાંભળી રહેતો. ચાર્લ્સે તેને હોળીનું નાળિએર બનાવી બચાવવાની મહેનત ન કરી; ઉલટું ચાર્લ્સ અને તેના નફટ દસ્તો ખુશી થયા. - ૨. “Cabal' શબ્દનો અર્થ “ચડાળ ચોકડી” થાય છે. તે પ્રાપ્રિય ન હતું. હિબ્રુ ભાષામાં એ શબ્દનો અર્થ “યાદીઓના ગુહ્ય ગ્રન્થ” થાય છે,
