________________
ઇ. સ. ૧૭૯૨થી લડી રહ્યાં હતાં, જેમાં હેન્ડ અને સ્પેન ઇ. સ. ૧૭૯થી ભળ્યાં, એટલે આ સર્વ શોને “મિત્રસંધ” (Coalition) થયા. લેન્ડ અન્ય દેશને સૈન્યની સહાય કરી શકે એમ ન હતું, પણ જોઈએ તેટલી આર્થિક સહાય કરી શકે તેમ હતું. આ સર્વ રાજ્ય સંપી ગયાં હતા, તે પિટ્ટની ધારણા પ્રમાણે બે યુદ્ધોમાં ફ્રાન્સની સાન ઠેકાણે આવી જાત. પરંતુ ફાની અવ્યવસ્થામાંથી ઘટતો લાભ મેળવી સ્વાર્થ સાધવાને તત્પર બનેલાં મિત્રરાજ્યમાં કલહ થવા લાગે. ખાવાપીવાનાં સાધનની તંગી ભોગવીને સ્વદેશ પ્રત્યેના ઉત્કટ પ્રેમના આવેશમાં ચકચૂર બનેલા ફેન્ચ સૈનિકોએ ભૂમધ્ય સમુદ્રના કિનારા પર આવેલે ટુલેનને મજબુત કિલ્લે હાથ કર્યો, અને શત્રુઓને પિતાના મુલકમાંથી હાંકી કાઢ્યા એટલુંજ નહિ, પણ તેઓ હેલેન્ડમાં જઈ પહોંચ્યા. હેલેન્ડ અને સ્પેન ફ્રાન્સ જેડે મળી ગયાં એટલુંજ નહિ, પણ તેમના કાફલાએ ઈગ્લેન્ડ ઉપર ચડાઈ કરવાની તડામાર તૈયારી કરવા માંડી. ઈ. સ. ૧૭૯૬માં ટુલેનના યુદ્ધમાં પ્રખ્યાત થએલા કેસિકાના સૈનિકના પુત્ર નેપોલિયન બેનાપાર્ટ નામે આસરે ૩૦ વર્ષના એક નવલોહિયા જવાન દ્ધાએ કેન્ચ સૈન્ય લઈને ઉત્તર ઈટલી ઉપર હલે કરી. વિએના ઉપર પસાર કરી અને ગુંગળાવ્યા, અને સંધિ કરી ઈગ્લેન્ડને પક્ષ છોડી દેવાની તેમને ફરજ પાડી. હવે ઇંગ્લેન્ડને આ મહાન યુદ્ધ એટલે હાથે ખેલવાનું આવ્યું. સામુદ્રિક યુદ્ધમાં ઈંગ્લેન્ડને વિજય મળ્યું હતું. ઈ. સ. ૧૭૯૪માં ફ્રાન્સનું નૌકાસૈન્ય બ્રેસ્ટ બંદરની બહાર નીકળ્યું ન નીકળ્યું, ત્યાં તે અંગ્રેજ નૌસેનાધ્યક્ષ લોર્ડ હાઉએ તેને નાશ કરી નાખ્યું. ઈ. સ. ૧૭૯૬માં સ્પેન, હોલેન્ડ અને ફ્રાન્સનાં નૌકાસૈન્ય ઈલેન્ડ પર ચડી આવવા તૈયાર થયાં. સદ્દભાગે ત્રણ કાફલાઓ જુદે જુદે સ્થળે હતા. સ્પેનને કાલે બ્રેસ્ટ બંદરમાં ફેન્ચ કાફલાને સાથ દેવા ઉપડે ખરે, પણ રસ્તામાં અંગ્રેજ કાફલાએ સેન્ટ વિન્સેન્ટની ભૂશિર પાસે તેને અટકાવ્યું. સ્પેનનાં વહાણે મેટાં, બેડેળ, અને અગવડભરેલાં હોઈ તેમાં માણસો ઘણા અને બહાદુર પણ તાલીમ વિનાના હતા. બંને સૈન્યએ અતુલ પરાક્રમ દર્શાવ્યું, પણ આખરે હેરેશિયે નેસન નામના સાહસિક અને ચતુર દ્ધાએ રંગ રાખ્યો, અને અંગ્રેજો જીત્યા. સ્પેનનાં કેટલાંક વહાણો કેદ પકડાયાં, અને બાકીનાં
