________________
૧૯૯
ચ્છા
નવું રાજ્યબંધારણ: અંગ્રેજોને વિલિયમની નિસ્પૃહતાની ખાતરી થઈ ગઈ. પરંતુ લુઈ ને હંફાવવામાં ઇંગ્લેડને સ્વાર્થ હતા, અને રાજસત્તા ઉપર કાપ મૂકવા દેવા વિલિયમ તૈયાર હતા, એટલે નિયંત્રિત રાજસત્તાની સ્થાપનાનું કાર્ય સરળ થઈ પડયું. વિલિયમ અને મેરીને રાજ્યાભિષેક થયા પછી ‘હંગામી પાર્લમેન્ટ' ખરી પાર્લમેન્ટ થઈ, અને તેણે રાજ્યવ્યવસ્થાનું કાર્ય આરંભ્યું. પાર્લમેન્ટ પ્રથમ આર્થિક વહીવટમાં ફેરફારા કર્યા. જેમ્સ બીન્દ્રના અમલ સુધી પાર્લમેન્ટ રાનને નાણાં આપતી, અને રાન્ત પેાતાની પ્રમાણે તેને ઉપયોગ કરતા. હવેથી ‘સાધારણ' અને ‘અસાધારણ' ખર્ચ માટેની રકમે જુદી પાડીને આપવાને ડરાવ થયા. રાન્ત અને તેના કુટુંબના ખર્ચ માટે નક્કી કરેલી રકમ જીવન પર્યંત આપવાનું ; અસાધારણ ખર્ચ માટેની રકમ બાંધી મુદતને માટે આવી, અને તેને પાર્લમેન્ટની દેખરેખ નીચે હેતુપુરઃસર ઉપયેાગ થવા જોઇ એ એમ ર્યું. વિલિયમે આ વાત ક.લ કરી, અને હિસાબ બતાવવાનું પણ વચન આપ્યું. થોડાં વર્ષમાં એ પતિએ ‘હક’નું સ્વરૂપ પકડયું. આમ જાહેર કામેાનાં ખર્ચ ઉપર પાર્લમેન્ટને કાબુ આવ્યું.
પરંતુ વિકટ પ્રશ્ન લશ્કરને હતા. ભૂતકાળમાં આપખુદ સત્તા ટકાવી રાખવા ‘બહાલી લશ્કર’ના દુરુપયેાગ થયેા હતેા. પાડે શી રાજ્યેાને મુકાબલે ઈંગ્લેન્ડને લશ્કરની સ્વાભાવિક જરૂર હતી, તેથી એવું ઠરાવ્યું કે પ્રતિવર્ષે પાર્લમેન્ટ સૈન્યના નિભાવનું ખર્ચ મંજુર કરે. એથી પ્રજાને રાન ઉપર વિશ્વાસ હેાય ત્યાં સુધી લશ્કરનું ખર્ચ મંજુર થાય; અને રાજાને દર વર્ષે પાર્લમેન્ટ ખેાલાવવી
મેરી ખીજી
