Book Title: Agam 11 Ang 11 Vipak Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
6
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० १, जात्यन्धविषये गौतममश्नः । ८३ इत्यन्तो द्वितीयसूत्रे प्रागुक्तोऽर्थो विज्ञेयः । एवंभूतः सन् गौतमस्वामी यत्र श्रमणो भगवान महावीरस्वामी वर्तते तत्रागत्य त्रीन् वारान् आदक्षिणप्रदक्षिणं कृत्वा वन्दते नमस्यति, वन्दित्वा नमस्थित्वा एवमवादीत् - 'अस्थि णं भंते ! ' अस्ति खलु हे भदन्त ! = हे भगवन् ! ' केइ पुरिसे जाइअंधे जाइअंधरूवे' केोऽपि पुरुषो जात्यन्धो जात्यन्धरूपः = एवमन्योऽपि कश्चित् पुरुषः जात्यन्धः = जन्मान्धःजन्मत एव दर्शनशक्तिरहितः, जात्यन्धरूपः = जन्मान्धरूपः - आदित एवं नयनयोरनुत्पातीव दृष्टिहीनः कुत्सिताङ्गरूप इत्यर्थः, अतो नात्र पुनरुक्तिदोषः भगवानाह - ' हंता ! अत्थि ' हन्त ! अस्ति, हन्त ' इति स्वीकारार्थकिया जा चुका है। ' एवं वयासी' उस जन्मांध को देखकर पूर्वोक्त श्रद्धा आदि परिणामों से युक्त वे गौतम गणधर, श्री श्रमण भगवान महावीर स्वामी के समीप आकर और उन्हें अपने आचार के अनुसार तीन वार वंदना और नमस्कार कर विनययुक्त बोले- 'भंते! अस्थि णं केइ पुरिसे जाइअंधे जाइअंधरूवे' हे भगवन्! इस के अतिरिक्त और भी कोई जात्यंध और जात्यंधरूप पुरुष है क्या ? | जन्म से ही दर्शनशक्ति से जो विकल होता है वह जात्यन्ध, एवं जन्म से ही जो नयन - नेत्र की अनुत्पत्ति से युक्त होता है, वह जात्यंधरूप है । जात्यंध के नेत्र की आकृति तो होती है पर वह देखने की शक्ति से हीन होता है, जात्यंधरूप के नेत्रों की आकृति तक भी नहीं होती वह कुत्सितरूप होता है, यही जात्यंध और जात्यंधरूप में अन्तर है । इस प्रश्न के उत्तर में भगवान ने कहा कि हे गौतम ! 'हंता अस्थि' हां है। पुनः गौतमस्वामीने प्रश्न कियास्पष्टी४२ए सहीं जीन सूत्रनी व्याभ्यामां रे छे. ' एवं वयासी' ते सांधने જોઈને પૂર્વ કહેલી શ્રદ્ધા આદિથી યુકત તે ગૌતમ ગણધર, શ્રીશ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીના સમીપ આવીને તેમને પેાતાના આચાર-અનુસાર ત્રણવાર વંદના અને નમસ્કાર उरी विनययुक्त मोट्या ४ : - ' भंते ! अस्थि णं केइ पुरिसे जाइअंधे जाइअंधरूवे ' હે ભગવન્ ! આનાથી ખીજો કોઇ જાત્યધ અને જાત્યધરૂપ પુરુષ છે?. નેત્રથી જોવાની શકિતને દનશિત કહે છે, તે શકિતથી જે વિકલ-રહિત હોય છે તે જાત્યધ છે અને જન્મથીજ નેત્રની ઉત્પત્તિ જેને થઈ ન હોય તે જાત્યધરૂપ છે. જાત્યધને નેત્રની આકૃતિ તા હાય છે પરન્તુ દેખવાની શકિત હાતી નથી, જાત્ય ધરૂપને તા નેત્રાની આકૃતિ પણ હાતી નથી, અને કુત્સિતરૂપ-ધિકકારવાચેાગ્ય રૂપ હાય છે. આટલુ અંતર જાત્યધ અને જાત્યધરૂપમાં છે. આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં ભગવાને કહ્યું કેઃ– હે ગૌતમ!
શ્રી વિપાક સૂત્ર
