Book Title: Traikalik Atmavigyan
Author(s): Sunandaben Vohra
Publisher: Sunandaben Vohra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004900/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna vivecaka, penAlAla ja. gAMdhI saMyojaka sunaMdAbahena vAhorA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maikAlika AtmavijJAna (maulika ciMtanadhArA) vivecaka : zrI panAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI prathama AvRtti avataraNakAra : sva.baMsIlAla hI. kApaDIyA saMkalanakAra H sUryavadana. ThA. jhaverI dvitIya AvRtti saMyojaka : sunaMdAbahena vohorA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : jaina zve. mU. pU. tapagacchasaMgha dhrAMgadhrA tathA guNAnurAgI mitro. muMbaI. amadAvAda vivecaka : zrI panAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI prathama AvRtti : 1500 - sana 1990 dvitIya AvRtti : 2000 - sana 1994 - 1)sunaMdA bahena vohorA 5, mahAvIra sosAyaTI elIsabrIja,amadAvAda-7 phona.naM. 437954 sAMje : 5 thI 7 2)dakSAbahena mahetA 39, mANekabAga sosAyaTI surendra maMgaLadAsa roDa amadAvAda-380015 phonanaM, 407910 sAMja : 6 thI 8 mudraka HbhagavatI oNphaseTa sI/16, baMsIdhara eNsTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda -: prApti sthAna : 3) zrI jaina zvetAMbara mU. pU. tapagaccha saMgha mahAlakSmI mAtAjInA maMdira pAse dhAMgadhrA, saurASTra pIna : 363310 4) zrI sUryavadana ThAkoradAsa jhaverI bIje mALe, qISNanivAsa 58/DI vAlakezvara roDa muMbaI - 400006 phona.naM.3680466 lesara TAIpa seTIMga zAIna ArTa kompyugrAphIksa DI/1 selara vibhAga, RSabhadevaepArTamenTa, rAjanagara kompalekSa pAse, nArAyaNanagara, amadAvAda-7 2 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogAnuyoga sunaMdAbahena vohorA muMbaI zaheramAM anekavidha vyaktiono paricaya ApaNane thato hoya che. vaLI jIvanano rAha badalAya tema paricaya, prakAro ane prasaMgo badalAtA rahe che. chellA lagabhaga eka dasakAthI muMbaI zaheramAM satsaMga pravacana nimitte javAnuM thatuM. te kAraNe satsaMgI jijJAsu mitronuM milana svAbhAvika rIte thatuM rahyuM. tenI sAthe sAthe puNyayoge sAdhu, saMtajano ane paMDitajanonA paNa darzana milano lAbha maLato. yogAnuyoga AdaraNiya pU.zrI panAbhAIno satsaMganA mAdhyamathI paricaya thayo. prathamavAra temanI pravacana zailI gahana lAgI. tAtvika hovA chatAM saumya che. paNa koNa jANe temanI vANI pratye, maulika ciMtana pratye eka AkarSaNa jarUra thayuM. ane ema be traNa vAra paricaya thayA pachI eTaluM samajAyuM ke teonI pAse anubhavanI ciMtanadhArA che. te sUkSma ane gaMbhIra hovA chatAM adhyAtma jIvana mATe khUba ja lAbhaprada che. AvI jijJAsAne kA2Ne muMbaI javAnuM thatuM tyAre khAsa pU.panAbhAI sAthe satsaMga ciMtanadhArAno lAbha levAnuM prApta thatuM ane pachI to temanI ciMtanadhArAnA sahabhAgI thavAno AnaMda paNa maLato. 1992nI paradeza satsaMga yAtrAnA prasaMge teoe svahaste traikAlika AtmavijJAnanuM pustaka ApyuM, tenuM khUba bhAvapUrvaka vAMcana manana thayuM. amadAvAda pAchA pharI atrenA satsaMgamAM teno vizeSa vivecanayukta abhyAsa karyo. saune AnaMda thayo. vaLI have A pustakanI nakalo upalabdha na hovAthI tenuM punaH mudraNa thAya tevuM ame vicAratA hatA. temAM panAbhAIe saharSa saMmati ApI te badala ApaNe sau temanA AbhArI chIe. na temAM jaina zve.mU.pU. tapagacchasaMgha dhAMgadhrAnA kAryakaroe potAne AMgaNe jema khANamAM hIro pragaTe tema potAnA gAmamAM panAbhAInA janmane jANe vadhAvI lIdho, vizeSa to temanuM sAdhanAmaya jIvananuM mUlya temane haiye vasyuM ane AvA uttama graMthanI prabhAvanA ane prakAzana karI RNamukata thavAnuM saue nakakI karyuM, te khUba AvakAradAyaka che. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.zrI panAbhAIno paricaya atre Apyo che. temAM vizeSa kahevAnuM rahetuM nathI paNa temanA paricayathI ciMtanAtmaka draSTie ghaNo lAbha thayo.adhyAtmayoga puSTa thayo. te vyakta karavA thoDuM kaMIka lakhavA prerAuM chuM. teo ucca prakAranA sAdhaka che. bALa brahmacArI che. satat sUkSma ciMtana e temanI AgavI praNAlI che ane e ciMtana dhArAmAM maulikatA to evI che ke javalleja evuM baLa anyatra jovA jANavA ke sAMbhaLavA maLe che. temano paricaya thavo ane temanI A maulika ciMtanadhArAnA sahabhAgI thavuM te eka anero lhAvo che. mArA jIvanamAM ghaNA saMto ane paMDitono upakAra che. tema zrI panAbhAIno paNa A prasaMge atyaMta kRtajJatApUrvaka AnaMda vyakta karI AbhAra mAnuM chuM. kathaMcita e bhAvanA vyakta karavA ja A pustakanuM saMyojana karavAnuM svIkAryuM hatuM. prastuta pustakanI prathama AvRttinA kramane lekhana tathA zuddhine vyavasthita karI saMyojana karavAnI je taka maLI te mATe AnaMda vyakta karuM chuM. A sivAya A pustakamAM meM kaMI vizeSa karyuM nathI. tenuM avataraNa sva.zrI baMsIlAla kApaDIyAe karyuM hatuM. ane saMkalana zrI sUryavadana jhaverIe karyuM hatuM. prastuta pustakanA punaHmudraNa mATe uttama bhAvanA sAkAra thaI temAM zrI ze.mU.pU. tapagacchasaMgha dhrAMgadhrAnA saMghe A kAryamAM rU.21000 nI udAra rakamano arthasahayoga karyo. muMbaInA mitroe paNa arthasahayogamAM bhAgIdArI karI. te uparAMta amadAvAdanA satsaMgI mitro paNa udAra hRdaye sahabhAgI thayA. Ama saunA sahayogathI prastuta pustakanuM punaHmudraNakArya sAnaMda saMpanna thayuM. prastuta pustaka navalakathA ke sAmAnya lekhanavALuM nathI. gaMbhira vicAraNAne pUraka thatuM A pustaka prAraMbhamAM vAMcana mATe kaMIka kaThaNa lAge evuM bane to tamane sarala paDe te rIte krama badalIne vAMcajo. eka vAra temAM DUbakI mArazo pachI raNabhUmimAM grISmaRtumAM tRSAturane zItaLa jaLano yoga jevI zAMti Ape tema tamane A tApa utApathI saMtapta evA saMsAramAM jarUra zAMti pradAna thaze. prabhu temanA AtmAne dIrdhAyuSa Ape ane saune temanI uttama ciMtanadhArAno lAbha maLe tevI zubhabhAvanA sAthe viramuM chuM. saMyojaka : sunaMdAbahena vohorA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panAbhAI eka virala vyaktitva (mULa ciMtanakArano paricaya, prathama AvRttimAMthI saMkSiptanoMdha) ciMtanakAranI zailInuM AMzika hAI jJAna parakSetre prakAzaka che, paraMtu svakSetre to AnaMda(vedana) rUpaja che. jJAna ane AnaMda rasathI Atmapradezo chalochala bharelA che. kevaLajJAna samajavA mATe tenA traNa vizeSaNo khUba ja upayogI nIvaDe che. (1) vItarAga jJAna : arthAt niSThayojana jANelAmAM koI prayojana * ubhuM na thAya, eTale rAgadveSanI koI utpattina thAya. (2) nirvikalpaka jJAna : arthAt jJAnanI akhaMDatA jANavA na jAya ane jaNAya. (3) sarvajJa jJAna : arthAt jJAnanI pUrNatA sarva kAMI jaNAya. (parakAla ane parakSetre vidyamAna sarva padArtho). navakArathI dvAdazAMgI pramANa zrutajJAna kramathI bhaNe to ja kevaLajJAna thAya tevo koI niyama nathI, paNa jJAnamAMthI vikArano nAza thavAthI arthAtu mohanIyatA nAze kevaLajJAna thAya tevo niyama che. mohanIyanA nAze jJAnAvaraNIyano nAza che, mAtra bhaNavAthI jJAnAvaraNIyano nAza thato nathI. vitarAgatA sAdhya che ane kevaLajJAna lakSya che. sAdhanA sAdhyanI hoya - sAdhya prApta thaye lakSya sahaja prApta thAya che. pariNAme bhayaMkara nIvaDatI A bhUlanA kAraNe ja anAdikALathI A ane AvA sukhanI ja lAlasA rAkhI hoya chatAM mahaaMze dubaja bhogavI rahyo che. anaMta upakArI, akAraNa vatsala, apAra karUNAnA sAgara evA vItarAgI, sarvajJa, tIrthakara bhagavaMto temanA Apela dvAdazAMgI pramANa zrutajJAna dvArA A bhavanamAM - mohavanamAM bhUlA paDelA AtmAne te ja samajAve che. uparokta ane A pustakamAM prastuta AvA anekAneka anokhA ciMtanono madhamadhato rasathALa dharanAra che - zubhanAmAbhidheya "zrI panAbhAI" temano janma thayo hato vAMkAneramAM, mULavatanI dhAMgadhrAnA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyAvayathI ja kuzAgra buddhi ane medhAvI pratibhA. te kALamAM sAdhuo gaNyA gAMThayA ane tema paNa bahulatAe mAtra AtmakalyANa sAdhI zake tevA vaLI dhAMgradhA jevA nAnA zaheramAM A sAdhuonuM ghaNuM ochuM Agamana, chatAM ekavAra punya saMyoge padhArela mahAtmAnI nizrAmAM upadhAnanI aNamola ArAdhanA thaI. tyArabAda jAgelI jJAnanI pipAsA ane tene pUrNa karavA mATe 10 varasa sudhI ekAsaNAno tapa sAthesAthe savA kroDavAra aha maMtrano jApa, ane pachI to pUrvabhavanI koI jabarajasta sAdhanAnA pratApe khIlelo kSayopazama koI ajJAta preraNA ane svayaM skUraNAthI verAna vagaDAmAM phUTatI pagadaMDIo jevI trikAlAbAdhita dravyAnuyoganI viziSTa ciMtanonI keDIo. sarvajJa kathita A dravyAnuyogano talasparzI abhyAsa, jina pratipAdita paMcAstikAya Adi tattvo sAthe padarzanonI paNa tulanAtmaka samanvayakArI jANakArI. kevaLajJAna, mokSa, kALanuM svarUpa, dravya, guNa, paryAya, sAta naya saptabhaMgI ItyAdi adhyAtmanA pAyAnA viSayomAM prApta prabhutva. mAtra zabdArtha sudhI na aTakatA bhAvArtha ane lakSyArtha sAthe rAkhI padArthanA mULa sudhI pahoMcavAnI pAraMgatatA ane sAthosAtha A tattva sudhAnI vizad chaNAvaTa sAthe jIjJAsuo upara anarAdhAra vRSTi. kaMI keTalA samIkaraNo dvArA suMdara vizleSaNa ane niHzaMka bodha ApavAnI khUbI sAthosAtha ekIkaraNa ane dhruvIkaraNanI dizA pratyeno ja abhigama. padArthane mULamAMthI uThAvavAnI khUbI, naryuM, nItaryuM navanIta (cream) pIrasavAnI AgavI kalA ane koThAsUjha ananya che. ane A badhuM hovA chatA huM to tamArAmAM raheluM ja ApuM chuM. mAruM kathana to nimitta-mAtra che. sahunuM dhruva sahunI pAse aMdaramAM paDeluM ja che. dIvo dIvAthI peTAyanA nyAye jemanuM A dhruva pragaTa thayeluM che. athavA to jemaNe A pragaTa karavAnI dizA jANI che. temanI nizrAe ane temanA anugrahe jemanuM apragaTa che temaNe pragaTAvavAnuM che." saikAlika AtmavijJAna graMtha dvArA ciMtananI AvI maulika pratibhA A kaLikALamAM jovA maLavI durlabha che. ApaNA sadbhAgye Avo apratima yoga thayo che. tenA lAbha laI sau Atmazreya sAdhIe tevI abhyarthanA. lI. rAjendra dalIcaMda dozI girIzabhAI tArAcaMda mahetA muMbaI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "RNa svIkAra" paMDItavarya.. zrI yuta pannAlAlabhAI gAMdhI jeo zrI jaina. zve.mU.pU.tapagaccha saMgha.dhrAMgadhrAnA panotA putra che ane temanA sAhityanA prakAzana mATe temaja pU. sAdhusAdhvIjI bhagavaMtone jJAnanA abhyAsArthe bheTa rAkhavA mATe zrI jaina zve.mU.pU.tapagaccha saMgha dhrAMgadhrA jJAna khAtAmAMthI A pustakanA prakAzanamAM Arthika sahayoga rUpe rUA.-2 1000/- no suMdara sahayoga prApta thayela che te badala zrI saMdhanA AbhArI chIe. A pahelA paNa paMDItavaryazrI pannAlAlabhAI gAMdhInA pustaka "svarUpa-maMtra'' nuM saMpUrNa prakAzana zrI jaina zve.mu.pU. tapagacchasaMdhe karela che. tenI bhUrI bhUrI anumodanA karIe chIe. vaLI A zubhakAryamAM muMbaI tathA amadAvAdanA jijJAsumitroe paNa sahayoga Apyo che te saunuM abhivAdana karuM chuM. bhaviSyamAM paNa jyAre jyAre paMDItavarya zrI panAlAlabhAI nA sAhityanuM sarjana thAya tyAre zrI jaina,zve.mU.pU.tapagaccha saMgha dhrAMgadhrA tathA sau mitro amone sahayogI banI rahe tevI zubha bhAvanA sAthe... A mA amArA panotA putra paMDItavarya zrI pannAlAlabhAI gAMdhI likhIta traikAlika AtmavijJAna' pustakanA prakAzana mATe-jeoe amArA zrI jaina zve.mU.pU.tapagacchasaMgha dhrAMgadhrA ne sahabhAgI banAvavA preraNA karanAra sunaMdAbena vohorAnA ame khuba-khuba AbhArI chIe. zrI jaina.je.mU.pU.tapagaccha saMgha dhrAMgadhra vatI mahendrabhAI maNIlAla zAha pramukha dhrAMgadhrA dInAMka :- 10-4-'94 vinIta sunaMdAbahena vohorA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anukramaNikA ) ghAtI-aghAtI karma ane karmamukti sAdhanA cAra Azrava : mithyAttva-avirati-kaSAya-yoga adhikaraNa-upakaraNa-karaNa-aMta HkaraNa bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA yoga-upayoga keTaluMka ciMtana dravya-kSetra-kALa-bhAva pAMca kAraNa cAra kAraNa paMcAcAranI viziSTatA 1. 2. 3. 4. 5. E. che. .. 9. 10. svarUpamaMtra 11. spardhAdi pariNamana ane bhavyA bhavya svabhAva 12. utpAda - vyaya dhruva 13. cAranikSepA 14. syAdvAd darzana 15. naya mImAMsA 16. vedAMta ane syAdvAda 17. dharmazAsana rAjyazAsana 18. dharmatrayI - tatvatrayI 19. kALano nikAla 20. mokSatatva darzana 1 8 ? * 9 58 69 jha 83 111 139 143 147 168 182 208 211 215 245 260 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ghAtI apAtI karma ane karmamukti sAdhanA saMsArI jIvane be dazA varte. eka to aghAtIkarmanA udayavALI pApapuNyanA udayarUpa bAhyadazA, je dehAdi arthAt AyuSyakarma, vedanIyakarma, nAmakarma ane gotrakarma che. bIjI dazA te ghAtI karmanA udayavALI aDhAra pApasthAnakonA bhAvayukta kaSAya-ajJAna, mohabhAva, dehabhAvavALI atyaMtara evI AMtaradazA. mohanIya karma e mukhya ane sUkSma ghAtIkarma che. e mohane ramavAnAM ramakaDAM sthUla evAM aghAtIkarmo che. Ama aghAtIkarmanuM mULa ghAtIkarma che ane ghAtIkarmanuM mULa moha ane ajJAna che. moha ane ajJAnane khatama karavAthI ghAtIkarmono sarvathA nAza thAya che. pachI aghAtIkarmo kALakrame pUrAM thatA ajanmA banAya che. aghAtIkarmono pradhAna saMbaMdha zarIra sAthe che. ane zarIrano saMbaMdha AtmapradezanI sAthe che, ghAtIkarmono pradhAna saMbaMdha mana sAthe che, ane manano saMbaMdha upayoga sAthe che, je cetanA che. Ama aghAtIo kAyayoga pradhAna che. jyAre ghAtI karmo manoyoga pradhAna che. ghAtI karmo asat puruSArtha pramANe hoya cha; jyAre aghAtIkarmo bhavitavyatA arthAt prArabdha ke niti pramANe che. AtmAnA upayoga upara azudhdhi ghAtIkarmonI che. jyAre AtmAnA pradeza upara azuddhi aghAtI karmonI che. aghAtI karmonI zubhAzubha azudhdhi e upayoga uparanI ghAtIkarmanI azuddhinuM pariNAma che. Ama e spaSTa thAya che ke ghAtIkarmo AtmAnA upayoga (jJAna-darzanaupayoga)nI nityatAne arthAt avinAzitAne Avare che, jyAre aghAtIkarmo AtmAnA arUpIpaNA, azarIrI adehIpaNAne Avare che. AtmAne tana ane manano vaLagADa che, je duHkharUpa che, tana ane manathI mukta thavuM te mokSa che, duHkhane rahevAnuM sthAna tana ane mana che; jeNe tana ane manane potAnAM mAkhyAM te duHkhI thavAno ja che. tananuM mULa mana che, ane mananuM kArya tana che. mATe ja prathama ghAtIkarmano eTale manano nAza thAya che. ane pachI prArabdhAnusAra manuSyakarma pUruM thaye tanano eTale ke aghAtIkarmono aMta Ave che ke kaho nAma thAya che. kaSAya tathA kaSAyanA bhAvo arthAt mohabhAvo S-1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vaikAlika AtmavijJAna manamAM hoya che. ethI kaSAya tathA nokaSAyanA bhAvono nAza thatAM manano ane tenI sAthe thAtIkarmano nAza thAya che. aghAtIkarmamAM jIvane parAdhInatA che, tenuM nAma ja bhatitavyatA che. athAtIkarma upara to sAcIdRSTi-unmilana thatAM ja vijaya prApta thAya che. aghAtIkarma viSe bhedajJAna thatAM aghAtIkarmanuM mahattva ja nathI rahetuM. jyAre ghAtIkarma viSe puruSArtha vinA vijaya nathI. cAra prakAranAM ghAtIkarmamAM mohanIyakarma e maLa che. aMtarAyakarma e vikSepa che ane jJAnAvaraNIya tathA darzanAvaraNIkarma e AvaraNa che. mohanIyakarmanA maLa karmayoga eTale ke jagata pratinA prema, maitrI, karuNA, pramoda, vAtsalya, kSamA, dayA, dAna, sevA ahiMsA AdinA bhAvothI dUra thAya. aMtarAyakarmanA vikSepane upAsya tattva evAM deva-gurunI upAsanAthI arthAt bhaktiyoga je saMyama ane tapapUrvakano hoya enArthI dUra thAya. jyAre darzanAvaraNIya ane jJAnAvaraNIkarmanA AvaraNane jJAnayoga tathA dhyAnayoga arthAt jJAna-dhyAnathI dUra karI zakAya, ghAtIkarmanI badhI prakRti pApaprakRtio che. jyAre aghAtIkarmanI prakRtio pApa-puNya bhaya prakRtio che. aghAtIkarmanI puNyaprakRti jeTalI jIvane ruce che teTalI ghAtIkarmano kSaya karavAnI icchA thatI nathI, ane aghAtIkarmanI pApaprakRti jeTalI jIvane kaThe che teTalAM ghAtIkarma kaThatAM nathI. bAkI to aghAtIkarmanI puNyaprakRtiono baMdha karavo haze to te paNa ghAtIkarmano viveka karavAthI ja thaze. jIva je cAre aghAtIkarmanA vipAkodayamAM pratikSaNe potAnA jJAnaupayogamAM puNyaprakRtionA udayane icche che te ja jIvanA mohabhAvo che. AvAM A ghAtI ane aghAtIkarmajanita avasthAvALA ApaNe vartamAnamAM hovA chatAM e saghaLAMya karmane bAMdhyAM che, ApaNAM potAnA AtmAe ja. e karmane baLa kaho ke sattA, koIe ApyAM hoya to te ApaNA AtmAe ja ApyA che. karmane bAMdhanAre 5 AtmA che, karmane bhogavanAro AtmA che, ane karmane toDanAro ya AtmA ja che. baMdhAnArA karma karatAM bAMdhanAro ane toDanAro AtmA caDhiyAto che. AtmA karmAdhIna nathI paraMtu karma AtmAdhIna che. karmanuM svataMtra vizeSa bala che ja nahi, jenuM vizeSa baLa che evA AtmAno vizeSa vicAra karavAno Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtI-aghAtI karma ane karmamukti sAdhanA che. A to rAjA ane enA hajUriyA jevI vAta che, jema rAjAnA nAme ja rAjAno hajUriyo potAnI sattA calAve, karma, prakRtino arthAt AtmAno ja AdhAra laIne prakRtine ja dabAvIne potAnuM ja rAja - potAnI ja sattA calAve che. mATe have A karmabhanita avasthAmAMthI mukta thavuM hoya to ghAtI karmano nAza karavAno puruSArtha karavo rahyo. karmAdhIna avasthA e parAdhIna avasthA che. AtmAdhIna avasthA e svAdhIna avasthA che. bhAvathI karmabaMdha thAya che. karmamAM baMdha che. bhAvamAM baMdha nathI. bhAva karavAmAM jIva svAdhIna che. karmano game evo udaya hoya, ApaNe ApaNo bhAva sudhArIne eTale ke samyagu banAvIne sudhAro karI zakIe chIe. ene ja to dharmapuruSArtha, mokSapuruSArtha kahevAya che. "karma sudhare eTale bhAva sudhare evuM nathI. sAcuM vidhAna to e che te bhAva sudharaze tema tema karmano nAza thato jaze. bAkI bahAranAM sattA, saMpatti, sAmarthya Adi karmanA udaye maLavA e prArabdha che ane AtmAne maLa, vikSepa AvaraNathI mukta karI AtmAne nirAvaraNa zuddhAtmA, pUrNAtmA, paramAtmA banAvavo te puruSArtha che. pariNAma e Ave e prArabdhAnusAra che. prArabdha paravastu saMbaMdhe che ane te parAdhInatA che. vastu maLe paNa kharI ane na ya maLe. bhAva pramANe karmabaMdha thAya che e yAda rAkhI ApaNe sArA bhAva karatAM zIkhavuM joIe. bhAva pramANe karma khatama thAya che tethI sArA bhAva rAkhavA joIe. bhAva AtmAno che. karmanA udayane jALavavAnA nathI. jALavavAno to AtmAnA bhAvane che. dharmakathAnuyogamAM kathApAtranA karmodayane eTale ke puNya-pApanA udayane na jotAM te te vyaktimAM pAtramAM rahela AtmabhAvane jotAM zIkhIzuM to AtmabhAvane pAmIzuM. AtmabhAva kadI pudgaladravyathI kharIdI zakAto nathI. AtmabhAva-brahmabhAva-divyasaMpatti je ApaNA AtmAmAM che te ApaNe keLavavAnI che, vikasAvavAnI che. aghAtakarmano udaya jema cAle che ema cAlavA devo. thAya che tema thavA devuM ane vacce Dakhala karavI nahi. tenA kartA yA bhoktA banavuM nahi. aghAtI karmanA udayanA akartA abhoktA banIe te samabhAva che. emAM karmanA udayanI asara na letAM asaMga, nirlepa, sthitaprajJa banI rahevAnuM che. jAgratAvasthAmAM guNaprApti vakhate doSarahitatA Ave to tenA phaLarUpe dhyAna ane samAdhi maLe che. je dharmanuM phaLa che e phaLa tatsamaya-tatkALa che. e ja samaye tRptinI, zAMtinI, samatAnI, AnaMdanI anubhUti thAya che. jyAre Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna karmanuM phaLa rokaDuM - te ja samaye prApta nathI thatuM paraMtu kALAMtare, baMdhAyela karma, sattAmAM gayela hoya te udayamAM Ave tyAre prApta thAya che, jadhanyathI aMtarmuhUrta bAda ane utkRSTathI 70 kaDAkoDI sAgaropamanI pUrva karmaphaLanI prApti hoya che. dharmatattva, bhAvatattva, ekAMte Atmadravya che. jyAre karmatattva ekAMte pudgalatattva che, pudgaladravya che. karmanA nAzathI te ja samaye kevalajJAna nirAvaraNa thAya che. ane e ja samayathI svarUpAnaMda-brahmAnaMda-AtmAnaMda-pUrNAnaMda vedAya che. dharmatattvane nathI to bhUta ke nathI to bhaviSya. bhUta ane bhaviSya to karmatattva che, ke jyAM pudgalanA paryAyonA parivartananI AvazyakatA che. dharmatattvamAM to AtmAnA apragaTa ane suSupta evA prApta guNonuM prAdurbhAva, pragaTIkaraNa che. udhAra enuM nAma kamI karma udhAra che. Aje rokaDuM enuM nAma dharma che ! dharmanuM phaLa upara jaNAvyuM ema rokaDuM che. karmanuM phaLa eTale doSarahitatA ane tanamananI duHkharahitatA, karmabaMdha nathI thato ane sattAmAM rahela karmonI sakAma nirjarA thAya che. jJAnadazAmAM vartavAthI karmanA udaya mAtra dazyarUpa varte che. paraMtu tenI lezamAtra asara thatI nathI. darzanAvaraNIya karmanA udaya TANe nidrA samaye AThe karmanA udayanI lezamAtra asara jIvane thatI nathI. roga ke zAtAazAtA vedanIyanI paNa asara thatI nathI. e ja pramANe jAgrata avasthAmAM jJAnadazAmAM rahIne tana ane mananA duHkhanI lezamAtra asara na letAM karmano udaya nirjarI jAya che. ane navIna karmabaMdha thato nathI. A jJAnadazA e ja dharmanuM rokaDuM phaLa. tIrthakara bhagavaMto paNa dIkSA grahaNa karI jabarajasta AtmapuruSArtha phoravatAM hoya che. teo tyAre upasarga vacce paNa svarUpabhAvamAM ramaNa karatA hoya che ane tyAre ja teo sarva ghAtakarmarahita thaIne kevalajJAna pAme che. te ja pramANe ApaNe paNa bhUtakALamAM dharmajanita zubhabhAva-samyagubhAva karela hovAthI vartamAna aghAtI karmanI puNyaprakRti udayamAM AvIne puNyanA sukhanAM sAdhano vacce besADe che. chatAM temAM mUrNita nahi thaI jatAM jAgRta rahI svayaM svarUpabhAvamAM ramaNatA karavAnI che. tema karIzuM to ja svarUpanI pUrNatAnI, kevalajJAnanI prApti karI zakIzuM. e na bhUlavuM ke samyagubhAvanA pratApe puNyabaMdha thAya che. paraMtu puNyabaMdhanA udayane AdhIna samyagubhAva rahe ja evuM na samajavuM. karmano udaya hovA chatAM, tema ja karmo sattAmAM beThAM hovA chatAM ApaNe Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAti-aghAti karma ane karmamukti sAdhanA zuddha AtmaparyAyanI ciMtavanA vaDe tattvajJa thayela hovAthI karmanA udaya TANe paNa te karmanI prakRti ane rasa nirarthaka banAvI zakIe chIe, rati ne aratithI, harSa ne zokathI para thaI zakIe chIe te ja AtmAnI mahAnatA che. nidrAmAM jIva bAhya sukhane ke duHkhane vedatAM nathI ane chatAM zAMtino anubhava hoya che. te ja mujaba jAgRtAvasthAmAM, apramattAvasthAmAM vItarAgatAnA je guNo ApaNe keLavatA hoIe, te guNone jo vedatA hoIe, to karmanA udayanI veLAe karmanA prakati ane rasane bALI zakIe chIe arthAta nirarthaka banAvI zakIe chIe. ughADI AMkhe jAgratAvasthAmAM nidrA jevI sthitimAM rahetA zIkhavuM e dharmasAdhanA che. vItarAgatAnA baLe evI dharma sAdhanA thAya che. saMsArabhAva yukta jAgratAvasthAmAM rAga-dveSa-kaSAya-mohAdi bhAvo karIe chIe. to pachI prazna e rahe che ke jAgratAvasthAmAM nidrAvasthA eTale zuM? jAgratAvasthAmAM sAkSIbhAvamAM, nirlepabhAvamAM rahIe ane mohAdi bhAvo na karIe e ja sthitaprajJAvasthA ane niHspRhatA, te ja to jAgRtAvasthAmAM nidrAvasthA che. nidrAvasthAmAM to pramAda che ja ! ane te darzanAvaraNIya karmanA udayavALI evI karmabhanita avasthA hovA chatAM tyAM tyAre mohAdi, kaSAyAdi bhAvo teTalA samaya pUratA thatA nathI, ane toya ApaNe paramAtmA banI zakatA nathI enuM kAraNa pramAdAvasthA che, ane karmabhanita avasthA che. jyAre jAgratAvasthAmAM jyAM pramAda nathI tyAM puruSArthathI vItarAgatA sevatAM sevatAM vItarAgatAnA baLe paramAtmA banI zakAya che. pAMce Indriyo jAgratavasthAmAM bhale jAgrata rahe paraMtu tene mahAdibhAva sAthe na rAkhatAM modAdi bhAvone nidrAvat banAvavA svabhAvamAM tanmaya thaI javuM. krodha-lobhAdi sarva kaSAya bhAvo indriyajanita bhAvo che, ane te indriyo mATe che, tethI tevA kaSAyAdi bhAvone nidrAvatuM banAvI arthAt suSupta karI daIne nirarthaka banAvavA te AMtarakriyA che, je sAcI dharmasAdhanA che ane te ApaNe karavI joIe. darzanAvaraNIyakarma (nidrA)ne kAraNe emAM dehabhAna rahetuM nathI, to jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamanI evI tAkAta ApaNe keLavavI joIe ke utthAna dazAmAM, jAgRtAvasthAmAM svarUpasthita thaIne dehabhAna bhUlI zakAya. game te dharmAnuSThAnamAM pravRtta hoIe e dharmAnuSThAnamAM uparyukta AMtarakriyA karavA vaDe karIne ja karmanA upazama ke (zamana) kSayopazama thAya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna da che. kSAyika bhAvo (bhagavAne karyA e ja bhAva)nI -doSarahita-guNaprApti thaze. mohAdi bhAvone nidrAvat karIzuM to ja maraze. jAgRta mohAdibhAva bharatA nathI paNa jIvane mAre che. saMsArI jIvone karma sattAmAM paNa paDelAM che. te navAM karmano baMdha paNa kare che, ane udayamAM Avela karmane paNa vede che. A saghaLI karmajanita avasthAmAM pratipaLe AtmA hAjara hovA chatAM AtmA, AtmAne eTale ke potAne nathI vedato paraMtu karmajanita avasthAne, arthAt karmanA udayane vede che, jyAM sudhI jIva AtmAne nahi vede tyAM sudhI jIvano uddhAra arthAt jIvano nistAra nahi thAya. guru ane graMtha dvArA AtmAne jema jANyo tema potAnA ja AtmAne AtmA vaDe anubhavavAno che, e mahattvanuM che. mokSamArge javA mATe je karavAnuM che, je thavuM joIe te AtmA dvArA AtmAmAM thavuM joIe. aghAtIkarmanA udayane na vedatAM kevaLa AtmAne vedavo. nAza karavAno che cAra aghAtIkarmono. ghAtIkarmanA sarvathA nAzathI AtmAnA jJAnAdi guNo avinAzI ane arUpI bane che. to have karmayukta evAM ApaNe karmamukta banavA, vicAravAnuM che ke.... huM eTale koNa ? eTale siddhAtmA ? ahaM brahmADasmi huM eTale zarIra ke cAra aghAtIkarmo arthAt nAma, gotra, vedanIya ane AyuSyakarmanI prakRtio nahi, huM rUpI nahi paNa arUpI. huM UMca-nIca, moTo-nAno nahi paNa huM agurulaghu, huM vinAzI nahi paNa huM avinAzI-akSaya-nitya-sat, huM sukhI-duHkhI nahi; huM bAdhya-bAdhaka nahi paNa huM avyAbAdha sukhI. khUbI to e che ke cAre aghAtIkarmanA kSaye (nAzathI) karIne AtmAmAM pragaTa thatA siddhatvanA guNo jIvane coMTelA pudgaladravyanA guNadharmanA niSedharUpa che. jema ke...... AtmAnA siddhatvanA guNo arUpIpaNuM avyAbAdhapaNuM pudgalanA guNadharmo rUpIpaNuM bAdhya-bAdhakartA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAti-aghAti karma ane karmamukti sAdhanA akSaya-avinAzI sthiti agurulaghu sthiti kSayasthiti-vinAzI sthiti gurulaghu sthiti e ja sUcave che ke padgalanA banelAM karmane choDIe to tenA eTale ke pudgalanA guNathI chUTIe ane AtmAnA potAnA je vidheyAtmaka svaguNo potAmAM rahelA kelavajJAna, kevaladarzana, cAritrya, tapa ane anaMta vIrya pragaTa thAya. g tAtparya e ke karmayukta AtmAe Atmazakti phoravI karmamukta thavAnuM che. ane te mATe prathama eNe mohano nAza karI vItarAga banavAnuM che, mokSa pratinA ratnatrayanuM prathama caraNa che. e bAramuM guNasthAnaka che. e mATe sukhano arthAt sukhanI maLelI sAdhanasAmagrIno ane sukhanI icchAno tyAga karI devAno che. chatAMya jo sukha bhogavavA vAro Ave tyAre vairAgyabhAva rAkhI anAsakta,rmoihI, niHspRhI, nirlepa, sthitaprajJa banavAnuM che, jyAre duHkha Ave tyAre jJAnadhyAnathI duHkhano sAmano karI, du:khane nahi bhogavatAM, arthAt duHkhane niha gAMThatAM, duHkhanI asara na letAM, duHkhamAM duHkhI na thatAM sukhI rahIne du:khane khatama karavAnuM che. karmanA udayane AdhIna thanAro bahirAtmA che. karmanA udayano AtmabalathI kSayopazama karI krarmane je AdhIna kare che te aMtarAtmA che ane ghAtIkarmanA udayane je sarvathA khatama kare che eTale ke kSaya kare che te paramAtmA che. AvI prakriyAthI vItarAga banela aMtarAtmA vItarAgatAnI tAkAtathI ajJAnanA paDaLane haThAvI sva-AtmakSetre vidyamAna kaivalajJAnane nirAvaraNa karI sAkAra paramAtmA bane che, A mokSa pratinuM dvitIya caraNa che je teramuM guNasthAnaka che, aMte AyuSya pUruM thaye sarva aghAtIkarmanI sthiti pUrI thaye sAkAra paramAtmA niraMjana, nirAkAra, paramAtmA banI Atmapradezone dehapiMjaramAMthI mukta karI anAmI, arUpI, avinAzI, azarIrI, ajanmA, akSaya, akhaMDa, agurulaghu, avyAbAdha sthitine prApta kare che, je AtmAnuM mokSa pratinuM tRtIya ane carama caraNa che. e caudamuM guNasthAnaka che. A zakya tyAre ja bane jyAre AtmA, AtmAne vede; AtmA enA upayogane veda. 7 karmane vedanAro kadI paramAtmA banI zakato nathI. AtmAne sarvathA vede e ja paramAtmA banI zake che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. cAra Azrava :mithyAtva avirati-pAyayoga kArpaNa vargaNAnuM Atmapradeza sAthe baddha saMbaMdhamAM AvI kSIranIra sama ekameka thaI karmarUpe pariNamavAnI prakriyAne jaina darzanamAM Azrava tarIke oLakhavAmAM Ave che. Azravane AvavAnAM dvAra cAra che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga. mithyAtva mithyAtva eTale AtmAnI avaLI mati. vinAzI prati sukha ane bhogavRttithI avinAzI buddhi karavI tenuM nAma mithyAtva ! udAharaNa tarIke pudgalanA banelA dehamAM avinAzI budhdhithI arthAt dehamAM AtmabuddhithI, bhoga ane sukhanI icchA rAkhavI ke je deha vinAzI che. TUMkamAM mithyAtva eTale dehAtmabuddhi. AvuM A mithyAtva AtmAnA sat, samyag, avinAzI svarUpane kSati pahoMcADe che. avirati avirati eTale ke avirakta bhAva arthAt virakta kahetAM vairAgya bhAvano abhAva. AtmAnI abhAva dazA ke jemAM 'lAva-lAva' ane 'joIe che-joIe che'nI grahaNavRtti che, je apUrNa dazA che ane tene avirati kahe che. TUMkamAM avirati eTale AraMbha, parigraha ane bhoga. AvI avirati AtmAnA pUrNa svarUpane kSati pahoMcADe che. kAya kaSAya eTale AtmAnI azAMtatA. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya che je AtmAne azAMta rAkhe che. vAstavika kevalajJAnanAM cAra vikArI vizeSaNo che. (1) kaivalajJAna prakAza svarUpa che. (2) kevalajJAna sarvocca prakAza che. kevalajJAna svapara-prakAza svarUpa che. kevalajJAna sarvaprakAza che. (3) (4) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra AzravAH mithyAtva-avirati-kaSAya yoga . e vizeSaNonI vikRti ja krodha, (prakAza), mAna (sarvocca prakAza), mAyA (sva-para prakAza) ane lobha (sarvaprakAza) che. (pAMca astikAmAM jIvanuM sthAna parama ucca che.) AvA A kaSAya AtmAnA prazAMta svarUpane kSati pahoMcADe che. yoga yoga eTale karaNa. enA traNa prakAra che. manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga, manovargaNA, bhASAvargaNA, dArika ke vaikriya vargaNA, ane AtmA maLI manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga bane che. A yoga AtmAnA arUpI (nirAkAra) svarUpa upara AvaraNa kare che. A cAra AzravamAMnA prathama traNa upayoganA azuddha caitanya bhAvo che paraMtu jaDa nathI. e upayoganI vikAritA ane kramikatA sUcave che. upayoganA kaMpanane kAraNe je karmabaMdha (Azrava) thAya che temAM kAraNabhUta mithyAtva, avirati ane kaSAya che. jyAre AtmapradezanA kaMpanathI je AzravabaMdha thAya che, temAM pradhAnatA e kAyayoga kAraNabhUta che. Ane yogAzrava kahe che. mithyAtva-avirati-kaSAya e ApaNA vikArI, azuddha caitanyabhAvo che. A bhAvo kAyayoga vinA bhogavI zakAtA nathI. tethI te bhAvonI ceSTA kAyayoga dvArA bahAra thAya che. mana-vacana-kAyAnA yoga e bhAvatattva nathI paraMtu dravyatattva che, je pugalanA banelA che. bhAvamanano nAza thatAM traNa yogano sahaja nAza thAya che. bhAvamanano nAza thatAM 13mA guNasthAnake praveza thAya che, ane yoganA nAze 14mA guNasthAnakanI aMte nirvANa thatAM sidhdha thavAya che. - tananuM kAraNa mana che. mananuM kAraNa bhAvamana che, bhAvamananuM kAraNa ghAtakarmo che. ghAtakarmanA nAze amana thavAya che ane videhI banAya che. videhI thayela pachI ahI evA siddhi svarUpanI sahaja ja prApti kare che. ApaNA mithyAtva-avirati-kaSAyathI thatAM Azrava pramANe karmabaMdha thAya che, ane thayelAM karmabaMdha pramANe karmavipAko thAya che. jenA anusAre saMsAranuM nATakacakra cAle che. chatAM nATaka bhajavatAM ApaNe mithyAtva-avirati kaSAyane nathI samajatAM. hA ! ApaNe bIjAonA mithyAtva-avirati-kaSAyane aMge je bIjAnA taraphathI duHkhI thaIe chIe te samajIe chIe. bIjAnA mithyAtvAdi ApaNane naDe che ema samajIe chIe. te ja ajJAnanI UMdhI cAla che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna 10 satya hakIkata to e che ke ApaNane ApaNA ja mithyAtva avirati-kaSAya naDe che. ApaNe ene jotAM nathI, enI pIDA anubhavatA nathI ane tenuM nivAraNa karatAM nathI. saMsAramAM darekane arasaparasa ekabIjAnA mithyAtvAdi naDe che. paraMtu emAM bIjAnA nimittathI ApaNane naDe che. paNa vAstavamAM upAdAnathI to potAnA ja potAne naDe che ane pIDe che. tema anyanA mithyAtvAdi paNa anyanA saMparkamAM AvatAM ApaNI pIDAmAM te vadhAro kare che. jyAre je zuddha che, pUrNa che, tevAM tIrthaMkara bhagavaMtone, kevalI bhagavaMtone to potAne mithyAtva avirati kaSAya che ja nahi ane tethI karIne tenI teone pIDA ke naDatarano prazna ja udbhavato nathI, tema mithyAtvAdi jemanA jAgatA che temanI paNa temane naDatara nathI ke te teone pIDArUpa thatAM nathI. caMDakauzika nAganA kaSAye tIrthaMkara paramAtmAnuM zuM bagADayuM ? kAMI ja nahi! 'baLatuM baLatAne bALe ane svayaM paNa baLe,' aMdaramAM potAnA mithyAtvaavirati kaSAya che eTale ja bahAramAM bIjAnA mithyAtvAdi potAne naDatararUpa ane pIDArUpa thAya che. pArzvanAtha prabhue AvI kamaTha tApasane lAkaDAmAMthI nAga-nAgaNanuM joDuM kADhI batAvyuM, kamaTha tApasa zaramiMdo thayo paNa pArthaprabhune eno harakhazoka na thayo, vaLI jyAre kamaTha tApase megha-mALInA bhavamAM pArzvaprabhune upasarga karyo, tyAre ya prabhu to mithyAtva bhAvamAM hatAM ja nahi eTale samabhAvamAM rahI zakyA ane virativaMta hovAthI niSkaSAya rahyAM. ''piMDe so brahmAMDe" e uktithI paMDamAM eTale ke piMDamAM (potAmAM) te brahmAMDamAM, potAmAM mithyAtva-avirati-kaSAyanA bhAvo paDayA che, to pote potAthI du:khI thaze, jagatathI paNa duHkhI thaze ane vaLI jagatane paNa duHkhI karaze. Apa mUe pIche DUba gaI duniyA' e yathArtha ja kahyuM che. ApaNe sudharyA to jagata sudharyuM. ApaNe jo mithyAtva avirati kaSAyamAMthI samyaktva svarUpa (sat svarUpa) avinAzI pUrNa ane prazAMta thaIzuM to pachI ApaNA mATe samasta jagata-brahmAMDa sudharI ja gayeluM che, kemake agAu tIrthaMkara paramAtmAnA dRSTAMtathI jaNAvyuM te mujaba avinAzI-pUrNa-prazAMta svarUpI AtmAnuM, pachI jagatano koI jIva bhale te mithyAtvAdithI pIDAto hoya toya, kazuM ja bagADI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 cAra AzravaH mithyAtva-aviratikaSAya-yoga zakavA samartha nathI. caMDakauzika nAga, govALo ke gozALA bhagavaMta mahAvIranuM kazuM ja bagADI zakyA nahi. ApaNuM svarUpa : avinAzI-pUrNa ane prazAMta e ApaNuM, ApaNA sahu AtmAnuM sAcuMmULa svarUpa che. evuM e mULa svarUpa pratyeka AtmAne prApta ja che, paNa te vartamAnamAM apragaTa che eTale ke sattAmAM paDela che. enI upara mithyAtvaavirati ane kaSAyanA kAraNe paDaLa caDela che arthAt AvaraNa (Layers) chavAI gayela che. tethI ja A paLe ane pratyeka paLe apUrNadazAmAM paNa sahu koI jIva mAtra e ja svarUpanI IcchA kare che. koI khAvA beThelo adhUruM bhojana icche che ? cAra roTalInI bhUkha haze ane eka roTalI khAI koNa UThI jaze ? koNa pUrNatAne jhaMkhato nathI ? bajAramAM gayelo koNa TakAu eTale ke avinAzInI mAMgaNI karato nathI ? gADha nidrAmAM maLatI zAMti jevI zAMtine koNa icchato nathI ? gADha nidrAnI zAMti jo priya che, sukharUpa che, to potAnuM prazAMta svarUpa che te to keTaluM suMdara ane keTakeTaluM AnaMdadAyI haze e zuM vicAravA jevuM nathI ? zAstramAM badhuM ja che, jema beMkamAM badhAMnAM ja khAtAM che, beMkamAM keTalAM khAtAM che, beMka kevI che, enI mAhitI beMkanI sadhdharatA ane ApaNAM nANAMnI salAmatI mATe jANavI jarUrI che. paraMtu pachI beMkamAM konA khAtAmAM konAM keTalAM keTalAM khAtAM che te jANavuM jarUrI nathI balka nirarthaka che. jANavAnuM to ApaNuM ja khAtuM che ke ApaNA khAtAmAM zuM che ? tema zAstro sarvazakathita ane sarvazapraNita hovAthI emAM badhAMnA badhA ja bhAvo che. emAM sarva dravyonA sarva kSetra ane sarva kALanA sarva bhAvo varNavela che. enuM vargIkaraNa traNa vibhAgamAM karela che : mithyAtva-avirati ane kaSAya. pachI e dareka vibhAganA asaMkhya bhAga hoya te judA mukhya vibhAga traNa zALAmAM, pahelA dhoraNathI agiyAramA dhoraNa sudhInA vargo darekanA be hisAbe bAvIsa paNa darekamAM vidyArthInI saMkhyA keTalI enuM dhoraNa nizvita nahi. evuM ja A vargIkaraNanuM che. A saghaLuM ya zAstromAM Apela che. emAM jovAnuM che ApaNe ApaNuM. ApaNe zuM chIe ? ApaNuM svarUpa zuM che ? ApaNe kyAM chIe ? ApaNe kyAM javAnuM che ? ane keTale javAnuM che ? arIsAmAM daza vyaktinuM mukha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 saikAlika AtmavijJAna pratibiMbita thatuM hoya paNa ApaNe joIe to ApaNuM ja. beMkamAM khAtAM badhAMnAM ja paNa ApaNane nisbata ApaNA khAtAthI ja. e ja pramANe zAstramAM ApaNe ApaNA mATe ja vicAravAnuM ane vicArIne vikAsa sAdhavAno. jagatanA vyavahAramAM huM-"meM" ane "mAruM ja vicArIe chIe. e pramANe adhyAtmakSetre nathI vicAratA, adhyAtmakSetre jANavAnuM badhuM paNa jANIne ghaTAvavAnuM ApaNAmAM, anyamAM nahi. svarUpano je ghAtI che te brahmano ghAtI che. brahmasvarUpa evAM ApaNe ApaNA brahmasvarUpano ja ghAta karyo che, ane brahmaghAtI thayAM chIe. jeNe jAtano ja ghAta ryo che e jagatano ghAta kare ane ghAtI bane emAM Azcarya zuM ? ane evo pachI enI sajA bhogave emAM navAI zuM ? ane enuM duHkha zuM ? korTamAM nyAyAdhIza AgaLa potAnA dIkarAnuM khUna karI hAjara thayela vyakti ema kahe ke mArA dIkarA upara mAro hakka hato, mArI mAlikI hatI, mArI nIpaja hatI ane meM nAza kyuM to evuM kahenArAne AkarAmAM AkarI sajA nyAyAdhIza phaTakAre. evuM ja svarUpa ghAtInuM che. svarUpa ghAtI brahmanI hatyA karanAro che. ene AkarI ja sajA thAya. ApaNe dharma sAdhanA evI rIte karavAnI che ke ApaNane ApaNA mithyAtvaavirati-kaSAya naDe nahiM ane anyanA paNa ApaNane naDe nahi. agara to anyanA mithyAtvAdi bhAvo naDe to te pIDe nahi, ema samabhAve sahana karavAM. A prakriyAnuM nAma ja mokSamArga che ane AvA mokSamArge cAlavAno prayatna eTale ke tevI manovRttinI kevaLaNI te ja mokSa puruSArtha che. koIpaNa jIvane koIpaNa prakAre upadravarUpa thaIe, enA mana-vacanakAyAnA yogane dubhavIe te ApaNo kaSAyabhAva che. je kaSAyabhAva karavA mATe aviratimAM AvavuM paDe ane mithyAtva mohanIyanA bhAvamAM heThA UtaravuM paDe, ke jemAM sva paranuM bhAna bhulAya che ane sArAnarasAno viveka khoI besAya che. ApaNe ApaNane bagADyA vinA jagatane bagADI zaktA nathI. ApaNe ApaNane sudhAryA vinA jagatane sudhArI zaktA nathI. jagatane ThIka karavAnI jarUra nathI. ThIka to potAnI jAtane karavAnI jarUra che. jagata to ThIka che. ThIka jAtane karavAnI ane ThekANuM jAtanuM pADavAnuM che. jyAMtyAM cauda rAjalokamAM, coryAsI lAkha yonimAM bhaTakyA kare che, ThebAM khAdhAM ja kare che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. adhikaraNa-upakaraNa aMta karaNa jenA vaDe kriyA karAya tene 'karaNa' kahevAya che. karaNa eTale sAdhana. A sAdhana bahAranAM hoya tema aMdaranAM paNa hoya. bahAranAM sAdhanone utpAdana-vyaya temaja saMyoga hoya che. bahAranAM sAdhana be prakAranAM che. eka parakSetre rahela che. jyAre bIjA svakSetre rahela che. bahAranA te badhAM ya sAdhana pudgalanA Matter-arthAt jene varNa-gaMdharUpa-sparza ane zabda che. tathA je paribhramaNazIla ane parivartanazIla che evuM dravya te pudgala che. AmAM svakSetre eTale ke AtmAnI sAthe je yoga rahela che te phakta 'karaNa' kahevAya che, je mana, vacana ane kAyAnA yoga che. te manoyoga, vacanayoga ane kAyayoga parakSetre rahela sAdhanothI kAryAnvita thAya che. AvAM bahAranAM sAdhanonI sahAyathI karaNa arthAta yoga vaDe paraMparAe AtmAno mokSa karI zakAya, tevAM je bahAranAM che tene sAdhano 'upakaraNa' kahevAya che ethI viparIta bahAranAM je sAdhano vaDe bhogavilAsa mANavAmAM Ave che tevAM sAdhanone 'adhikaraNa' kahevAya che. TUMkamAM utthAna kare arthAt AtmA samIpa laI jAya te upakaraNane avanati kare te adhikaraNa. karaNa pudgalamAMthI utpanna thayela hoya che, paraMtu temAMthI navA upakaraNa ke adhikaraNanuM utpAdana thAya nahi. upakaraNa phakta vAparI zakAya jyAre adhikaraNamAMthI navI navI adhikaraNanI anya cIjo utpanna thAya. maMdiramUrti-gurU-graMtha-mALA-Asana-kamaMDaLa-oghA-pAtarA jevA upakaraNamAMthI navuM koI utpanna na thAya, paNa rasoInAM vAsaNo, kArAkhAnAMnA yaMtro AdimAMthI navI cIjonI utpatti thayA ja kare. karaNa te (yoga) ane aMtaHkaraNa (upayoga) upara upakAra karanAra che jyAre adhikaraNa karaNane adhogatimAM dhakelanAra che ane aMtaHkaraNane bagADanAra (pariNAme bhavane bagADanAra) che. adhikaraNa e saMsAranA mohabhAvarUpa pudgala padArtho che. jyAre upakaraNa paNa pudgalamAMthI banela hovA chatAM ya e AtmabhAva pAmavA mATenuM sAdhana che.. adhikaraNathI chUTAtuM nathI paNa enI paraMparA cAlu rahe che. upakaraNathI AtmAnI samIpe javAya che. upakaraNa e AraMbha samAraMbhanA pApabaMdha karAvanArAM sAdhano nathI. jyAre adhikaraNa e AraMbha samAraMbhanA pApabaMdharUpa sAdhana che. adhikaraNanI sthApanA artha ane kAma (bhoga) mATe Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zaikAlika AtmavijJAna hoya che. jyAre upakaraNanI sthApanA dharma ane mokSa mATe hoya che. jIve je puruSArtha karavAno che te vartamAnakALamAM potAne maLelA manavacana-kAyAnA yoga tathA upayoga vaDe karavAno hoya che. jIvane bhUtakALa ane bhaviSyakALanA yogano vartamAnamAM abhAva che. tethI te naSTa ane anutpannayoga vaDe puruSArtha karavAno prazna utpanna thato nathI. have je yoga che arthAt ke karaNa che te upayoga vaDe kAma karI zake che. A je upayoga che te ja aMdaranuM sAdhana che je nitya AtmAnI sAthe rahenAruM sAdhana che jeno adhikaraNa ke upakaraNanI jema saMyoga ke viyoga hoto nathI. AnuM ja nAma "aMtaHkaraNa'. aMta:karaNa eTale mana, buddhi, citta, ane ahaMkAra ('huM meM ane "mAruM" je para vastu sAthe joDIe te saghaLAM asat AkAro eTale ke ahaMkAra che.). - Ama A upayoga je aMtaraMga sAdhana che, tenA bahiraMga sAdhana tarIke bhoga mATenA je je sAdhano che te adhikaraNa che, ane mokSamArga mATenAM je je sAdhano che, te upakaraNa che, ane aMtaHkaraNane je adhikaraNa sAthe ke upakaraNa sAthe yoje-joDe che te karaNa (yojanAra-yoga) che. arthAt manavacana-kAyayoga che. sAdhanA karavAnI che te upayoganI-aMta:karaNanI che, nahi ke mAtra yoga (karaNa)nI. sAdhana vaDe sAdhyanI sAdhanA hoya e vAta niHzaMka che. paraMtu sAdhana vaDe sAdhananI sAdhanA na hoya. sAdhanA e aMtaraMga tattva che. e bahiraMga tattva nathI. bahiraMga tattva to sAdhano che, anubhavana, zuddhikaraNa upayogamAM thavuM joIe. jo bhAvamAM parivartana Ave, zuddhi thAya to upayoga upara asara paDe. Ama upayogathI upayoga sudhare to bhAva-sAdhakapaNuM AvyuM kahevAya; nahitara dravya-sAdhaka kahevAya. ApaNI muktinI sAdhanAmAM upakaraNanI sahAyathI karaNa(yoga) vaDe karAtI kriyAo bAhyakriyA che, jenA pariNAmarUpe karaNa(yoga)thI aMta:karaNapUrvakanI arthAta upayogapUrvakanI, muktinA lakSya sAthe aMtarakriyA thavI joIe. yoga-karaNa sApekSa bahiraMga sAdhano je che te badhAM jIvane paradravya che, ane bhedarUpa che. dharmanI zarUAta upakaraNathI to mAtra dazyarUpa che, paNa dharmanI vAstavika zarUAta to mana, vacana-kAyAnA yoganI zubha pravRttithI thAya che. jenI asara AtmAnA upayoga upara arthAt aMta:karaNa upara UMcI thAya che. dehasaMge ApaNe duHkhI thaIe chIe to-dehAtIta thavAnI sAdhanA je Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNa-upakaraNa-aMtaHkaraNa vyavahArathI karAya che te vyavahAra-saMmata che, ane yogya che. mokSamArgamAM vyavahAramArge upayoga(aMtaHkaraNa)ne yoga (karaNa)thI sthita karavAno hoya che. jyAre nizcayamArga upayogane upayoga dvArA sthira karavAno hoya che. maLelAM mana-vacana-kAyAnA yoga(karaNa)ne dharmamaya eTale ke saMyama-tapamaya; dAna-zIla-tapa-bhAvathI banAvavAM joIe. 15 upayoga vaDe yogane zuddha karI, zuddha yogathI sAvaraNa azuddha upayogane nirAvaraNa zuddha upayoga banAvavo eTale ke svarUpanuM nirAvaraNa karavuM. arthAt ughADuM karavuM. jenuM nAma ja che 'kevalajJAna !' upayoga (aMtaHkaraNa)mAM vedanatattva che, jJAna-darzana upayoga ja aMte vItarAga thatAM kevalajJAnamAM pariName che, dravyama-vacana-kAyayoga arthAt karaNa kevalajJAnamAM nathI pariNamatuM. dravyayoga sukha duHkha nathI vedatuM. paramArthathI to AtmAno upayoga ja dravyayoganA mAdhyamathI sukhaduHkhane vede che. dehAdhyAsa je choDavAno che, te mAtra bAhya saMyama ane tapanI kriyAthI nathI chUTato, paraMtu te upayoganI zuddhikaraNarUpa kriyAthI dehAdhyAsa chUTe che. upayoga vaDe upayoganI zuddhi thAya che. potAnuM mana potAnA manane zuddha karI zake che, agara azuddha karI zake che. AtmA ja AtmAno tAraka che. muni prasannacaMdra rAjarSinuM dRSTAMta ApaNI pAse mojuda che. bhAvamana (matijJAnano upayoga) ja traNe yogane bhoganI kriyA karavA hukama kare che. tema bhAva mana ja yoganI kriyA karavA rUpa hukama karI zake che. yogane hukama karanAra upayoga che paNa upayogane hukama karanAra upayoga svayaM ja che. jo upayoga upayogane hukama kare to upayoga eTale ke aMtaHkaraNa zuddha bane, nirAvaraNa thAya ane mukta bane. 'AtmA (upayoga) AtmAmAM (upayogamAM) lIna thAya to paramAtmA bane.' 'bahAra nIkaLelo bahAramAMthI aMdara arthAt barhimukhI evo aMtaramukhI thAya ane aMtaralIna bane to arihaMta bane.' yogane saMyama ane tapamAM pravartAvavA chatAM jo upayoganI arthAt aMtaHkaraNanI zuddhi na thAya to kAMI yoga(mana-vacana-kAyA) paramAtmA nathI banI zakto. paramAtmA to upayoga ja thaI zake che. yoga e bahiraMga sAdhana che. kevalajJAna je sattAmAM paDela (aMtargata rahela) che te ja nirAvaraNa thaIne bahAra Ave che. ane tene bahAra lAvavAnuM kAma upayoga kare che. je aMtaraMga sAdhana che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavizAna upakaraNanuM visarjana thAya che. karaNa (yoga zarIra)nI aMte rAkha thAya che. ata:karaNa (upayoga) kevalajJAna (paramAtmA) bane che. ahIM upakaraNanuM visarjana eTale ke sAdhanAmAM jema jema, vikAsa thato jAya tema tema upakaraNo ochAM thatA jAya. jema ke zrAvakanA upakaraNa karatAM sAdhunA upakaraNa ochAM hoya che. ethI AgaLa jinakalpIne enAthI ya ochAM hoya che. mokSa prApta karavA mATe... 1 TakAnI sAdhanA upakaraNa vaDe che. 9 TakAnI sAdhanA karaNa vaDe bAhya saMyama tapathI che. 90 TakAnI sAdhanA aMta:karaNa-upayoga vaDe upayogane zuddha karavAnI che. "aDhAra pApa sthAnaka sUtramAM paNa pahelAM cAra ke pAMca pApa je cAra ke pAMca mahAvratane lagatA che te yoga saMbaMdhI che. bAkInAM cauda krodhathI laI mithyAtva sudhInA pApo upayoga (aMta:karaNa) saMbaMdhI che. mATe ja jJAnIo pharamAve che ke zravaNa karatAM dasagaNuM manana karavuM ane manana karatAM dasagaNuM nididhyAsana karavuM joIe. chatAMya upakaraNanI kiMmata mokSa-sAdhanAmAM mokSaprApta aMge bhale mAtra 1 TakAnI hoya paNa adhikaraNa sAme bacAva to so (100) TakA upakaraNa ja kare che. aMta:karaNa e aMtaraMga sAdhana che. tyAM darzana-jJAna arthAta jovA jANavAnI zakti che. A darzana-jJAnano AdhAra laIne ja buddhi utpanna thAya che. je buddhimAM sahu-asanuM saMzodhana ane sArA-narasAno viveka che. e ja darzana-jJAnano AdhAra laIne bIjI tarapha bhAva (hRdaya-lAgaNI) utpanna thAya che. Ama hRdaya ane buddhinuM mULa darzana-jJAna che. jJAnadarzana e lakSaNa guNa che. je caitanyaguNa che. pradezapiMDa (astikAya)mAM jJAna-darzana guNanA astitvane aMge ja te pradezapiMDa (astikAya)ne caitanya AtmA kahela che. je astikAyomAM jJAna-darzana upayoga nathI te astikAyarUpa hovA chatAM ajIvadravya che-jaDa che. karaNa (zarIrAdi)nA yogabhava ane bhogabhAva paNa aMtaHkaraNa (upayoga)mAMthI nIkaLe che. vaLI upakaraNa tathA adhikaraNanuM sarjana karanAra paNa upayoga che. karaNa ane upakaraNa ubhayane kAma karAvanAra eno cAlAkasaMcAlaka aMtaHkaraNa(upayoga) che. vAstavika nirAvaraNa avasthAnI prAptinI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNa-upakaraNa-aMtaHkaraNa sAdhanA to upayogathI upayogane pUrNatAe zuddha karavA rUpa che. karaNathI kriyA yathAzakti abhyAsa vaDe thAya che. jemAM jabarajastI karavAnI nathI hotI. jyAre upayogathI upayoganI kriyA karavAmAM (CompulsionpharajiyAta) anivAryatA hovI joIe. je kriyA anivAryapaNe pharajiyAta karavI joIe te viSe ApaNuM koI dhyAna nathI e moTA durbhAgyanI vAta che. mokSamArganA traNa tabakkA che. jemAM prathama nirUpAdhika jIvana che. jemAM karaNanI (mana-vacana-kAyayoganI) zuddhi saMyama ane tapathI che, je aSTAMgayoganA yama-niyama che. e bAhya dravyakriyA che jemAM upakaraNanI prAdhAnyatA che. bIjA tabakkAmAM Azaya ane lakSya zuddhi hoya che, je yogathI upayoganI zuddhinI prakriyA che. jemAM Asana, prANAyama ane pratyAhArano samAveza thAya che. emAM karaNanI prAdhAnyatA che. jyAre aMtima trIjA tabakkAmAM nirvikalpa jIvana Ave che. je upayogathI upayoganI zuddhi karavAnI prakriyA che. jemAM dhAraNA-dhyAna ane samAdhino samAveza thAya che. e bhAva aMtarakriyA che. emAM aMtaHkaraNanI prAdhAnyatA che. upayoga vaDe adhikaraNanuM sevana e upAdhimaya jIvana che. je manavacana-kAyAnA yoga arthAt karaNa vaDe jIvAtuM vilAsI bhoga jIvana che ane te apavitra upAdhimaya jIvana che. 17 upayoga vaDe upakaraNa sevIne jIvAtuM jIvana nirdoSa jIvana che. te artha-kAma rahita dharmajIvana che. upakaraNa sahitanuM ane adhikaraNa rahitanuM karaNa e vyavahAra mokSa mArga aMtaHkaraNathI che. adhikaraNa vaDe karaNanI sthApanA eTale saMsAranI sthApanA, ane upakaraNa vaDe mokSamArganI sthApanA. chatAM kAyayoga Azrita bAhya saMyama ane tapane, upayogathI thatI upayoganI zuddhinI sAdhanA tulya na aMkAya. kAraNa ke temAM jaDa-cetanano bheda che chatAM tene anukULa sAdhana kahevAya, anurUpa sAdhana na kahevAya. upayogathI upayoganI zuddhi karavI e zreSTha sAdhanA che, upayoganuM abheda AdhAra sthAna Atmapradezo che, nahi ke pudgalanA banela karaNa-upakaraNa ne adhikaraNarUpa padArtho ke sAdhano, upayoga vaDe upayogamAM lIna banIe to nirvikalpa banAya. je upayoganI parama zuddha nirAvaraNa avasthA che te pUrNAvasthA che, ane e kevalajJAnanuM prAgaTya che. mAtra upakaraNa ane karaNanI sAdhanA je adhyAtmarUpa mAnIne aTake che te mokSane prApta nathI karatAM. S-2 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna mokSa vaDe upayoganuM sukha vedanAra nirAvaraNa bane che ane mukta thAya che. to pachI prazna udbhave ke karaNa-upakaraNanI kiMmata zI ? adhikaraNa choDIne niSpApa-nirUpAdhika banAya ke je sthiti upayogathI upayoganI arthAt zuddhi mATe anukULa che. e ja upakaraNanI kiMmata che, jyAre artha-kAma-bhoganI pravRtti choDIne saMyama tapa rUpa dharma-mokSa puruSArthamAM pravRtta thavA te karaNanI kiMmata che. je paNa aMtaHkaraNanI zuddhimAM sahAyabaLa che. upayogathI upayoganI sAdhanA na samajanAra, upakaraNa ane karaNanI sAdhanAmAM aTakIne saMgharSa ne jhaghaDA UbhA kare che. upakaraNanI ane karaNanI sAdhanAmAM ghaNA bheda che. jyAre aMta:karaNathI aMta:karaNanI (upabhoganI) sAdhanAmAM koI bheda nathI. emAM pariNAme nirvikalpakatArUpa abhedatA hovAthI sAdhanA traNe kALa mokSa mArganI ekarUpa che. paradravya Azrita je kAMI sAdhanA thAya te niSedhAtmaka (Negative) sAdhanA kahevAya. mATe upakaraNa ane karaNa dvArA je je dharmakriyA karIe chIe te niSedhAtmaka sAdhanA che. jethI karIne AraMbha-samAraMbha-avirati AdithI bacAva thAya che. jyAre vidheyAtmaka (Positive) sAdhanA to AtmAno anubhava karavo, AtmabhAvamAM vartavuM te che. bhoga sAdhya nathI. yoga sAdhya che. ahIM yoga eTale joDANa levuM. mokSa sAthe AtmAne joDanAra te yoga ane AtmAnuM mokSa sAthenuM joDANa upakaraNa(bahAranA maMdiramUrti-AgamazAstragraMthanuM tathA guru bhagavaMta Adi AlaMbana)nI sahAyathI karaNa mAraphata thAya che. tethI ja e karaNane manavacana-kAyAne "yoga" kahela che. AtmAne karaNa (zarIrAdi)nI prApti yoga mATe thaI che ane nahi ke bhoga bhogavavA mATe. bhogamArge karaNano vaparAza e durupayoga che, ke jenA pariNAme dukha che. bhoga bhogavyA bAda bhoga sAmagrI cAlI jAya che. paNa yogazarIra) Ubho rahe che. je yoga (zarIrAdi)ne bhoganA atizaye roganuM du:kha bhogavavAno vAro Ave che. ane AtmAne bhavAMtaramAM naraka-tiryaMca gatinuM duHkha bhogavavAno saMyoga Ubho thAya che. rAgaveSa ane sukha-duHkhathI atIta thavuM enuM nAma yoga. evo yoga devanArakatiryaMca gatimAM nathI hoto. evo yoga to manuSya gatimAM hoya che. mATe tenuM mahattva samajI maLela yogano sadupayoga karI levo te bahu jarUrI che. ' adhikaraNanI apekSAe bezaka upakaraNa UMcA che. upakaraNa ApaNI sAme che. upakaraNa, upakaraNanI sAme nathI. eja pramANe ApaNe ja ApaNI sAme chIe athavA to sAthe chIe. AtmAne upayoga (aMtakaraNa) dRSTithI jovAno Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNa-upakaraNa-aMtakaraNa 19 che. arthAt svadarzana karavAnuM che. AlaMbanamAMthI svAvalaMbanamAM javAnuM che, svamAM sthira thavAnuM che ane nijAnaMdanI mastI mANatA sahajAnaMdI thavAnuM che. jevA bhAve upayoga pariNamato hoya tevA dravya-kSetra-kALa-bhAva prApta thAya che. pratyeka jIvane aMtaHkaraNa hoya che, jemAM kartA-bhoktA-bhAva AtmabhAva Adi hoya che, ane sAdhana tarIke jIvane svakSetre traNa yoga rUpa karaNa hoya che. tathA parakSetre saMsArabhAva yukta aMta:karaNavALA jIvane adhikaraNo hoya che jyAre dharmabhAva-mokSabhAvayukta aMta:karaNavALA jIvane upakaraNa hoya che. emAMya jo tIrthakara bhagavaMtano jIva hoya to emane dIkSA aMgIkAra karyA bAda adhikaraNa to na ja hoya paraMtu upakaraNa paNa nathI hotA. eone karaNarUpa traNa mana-vacana-kAyayoga hoya che. upakaraNanI asara karaNa upara paDe che ane karaNanI asara aMta:karaNa upara paDe che. upakaraNanuM upacarita vilinIkaraNa aMta:karaNa che. ane aMtaHkaraNa (mana)nuM vilinIkaraNa amana(nirihi)-avinAzI parama Atmatattva che. A Akho ya sAdhanAno krama che. upakaraNa ane karaNa vaDe aMtaHkaraNa paramAtmA bane che. upakaraNa ane karaNa e vijAtIya evAM jaDa pudgalatattvanA banelAM che. jyAre aMta:karaNa sajAtIya evuM cetanatattva che. aMta:karaNa kadI-karaNa upakaraNamAM vilIna na thAya. zarIra ane indriyone pugalanA bhogya padArtho sAthe jAtiya ekatA che. kemake ubhaya pugalanA banelAM che. paraMtu pudgalane paramAtmA sAthe jAti ekatA nathI. Ama karaNa upakaraNa sAthe ApaNI jAti ekatA nathI. jyAre aMta:karaNa ane paramAtmA sAthe ApaNI jAti ekatA che. mATe ja AtmA arthAt aMtaHkaraNa paramAtmA banI zake che. upakaraNa ane adhikaraNa vijAtIya che, eTale paramAtmA banI zakatA nathI. ane chatAM paNa adhikaraNa ke upakaraNa e karaNa nahi banI zake kAraNa ke karaNa e yoga che jemAM caitanya AtmAno vAsa che. zarIra (karaNa) e pudgala vizvano eka aMza mAtra che, ke je zarIramAM jIva (AtmA) purAyela che arthAt baMdhAyela che, ane tema chatAM e ja jIva e ja zarIranI indriyo dvArA jagatane jANI zake che, bhogavI zake che. paraMtu aMdaramAM rahela jIva (AtmA) paramAtmAno sajAtiya hovAthI e ja jIva eja zarIra (karaNa) dvArA paramAtmAne ane parama Atma tattvane jANIne, paramAtmAnI bhakti karI paramAtmA svayaM banI zake che. paramAtmA sat che Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 saikAlika AtmavijJAna ane sat che te sthira che, nitya che, avinAzI che, arUpI che, akramika che. akriya che. emAM gati nathI, je karaNamAM che. mATe ja sadgati arthAta manuSya gatine pAmI sAmAyika, kAusagga, dhyAna Adi sAdhanA dvArA asthira maTI jaI sthira banI javuM joIe. jyAM sudhI zarIramAM upayoga (cetana-AtmA) che tyAM sudhI zarIrane yoga kahevAya che. yogamAMthI upayoga (AtmA) cAlI gayA bAda arthAt marI gayA bAda e ja zarIrane yoga na kahevAtAM zaba kahevAya che. jeno zIdhrAtizIgha nikAla-visarjana karavuM paDe che. eTale ke aMte zarIranI rAkha bane che. upara jaNAvyuM tema zarIra e pudgala vizvano aMza hovA chatAM e zarIramAM AtmA (upayoga) bhaLavAthI yoga bane che. paNa jagata tenuM aMza banI jAya che. AtmA paramAtmA banavA zaktimAna che ane AtmA, paramAtmA banatAM AkhuM ya jagata brahmAMDa enA kevalajJAnamAM pratibiMbita thAya che. zarIraindriyonuM saMcAlakabaLa mana che. je mananI cAlaka, buddhi che. e buddhi AtmAnA prakAzamAM ja kAma karI zake che. zarIra, indriyo ane prANa A traNa AtmAnAM karaNa (sAdhana) che. chadmastha badhAM jIvone aMta:karaNayukta karaNa sAthenuM jIvana che. ataHkaraNa eTale mana-buddhi-citta-ahaMkAra. e hoya tyAM matijJAnano upayoga hoya. A upayoga dhyAnarUpa ane jJAnarUpa hoya che. arahiMta bhagavaMtane ane kevalibhagavaMtane bhAvamanarUpa aMtaHkaraNa nathI hotuM. mAtra mana-vacana, kAyAnA yoga-karaNa hoya che. ane kevalajJAna hoya che. emane upayoga mUkavo paDato nathI. paraMtu teo sadA sarvatra upayogavaMta hoya che, e AtmAnuM svarUpa che je jJAna-upayogarUpa hoya che. jyAre siddha paramAtmAne karaNa (zarIrAdi) paNa hotuM nathI. eo nirvikalpa, niraMjana-nirAkAra eTale ke arUpI-azarIrI hoya che. karaNa bAbata vizeSa vicAra karIe to te karaNanA paNa be bheda-dhULa ane sUkSma che. audArika, vaikriya ane AhAraka je zarIra che te sthULa zarIra che. arthAt sthULakaraNa che. jyAre tejasa ane kAmaNa zarIra e sUkSma zarIra sUkSma-karaNa che. sthULa dehanI ja kriyA ane bhoga karI zakAya che, ane jagatano vyavahAra calAvI zakAya che. te pramANe aMta:karaNa-mananA paNa be bheda dravyamana-bhAvamana. saMjJI evAM mana-paryApti pAmelA jIvane dravyamanamAM manovargaNAnA pugalane pakaDavAnI zakti che. jyAre bhAvamana e matijJAnano caitanya upayoga che. zarIra ane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 adhikaraNa-upakaraNa-aMtaHkaraNa Indriyo sthaLa che. prANa sUkSma che. ane mana tethI vizeSa sUkSma che. prANa eTale zvAsocchavAsanI prakriyA samajavI. ethI AgaLa buddhi, manathI paNa adhika sUkSma che ane jenA AdhAre mana ane buddhi rahela che te AtmA enA zuddha svarUpamAM zUnya che. zUnya eTale vastu abhAva nahi paraMtu asara abhAva. koI paNa para vastu ke vyaktinI na to ene asara pahoMce che ke na to te pote koIne asara pahoMcADe che. sAdhanAnuM kendra aMtaHkaraNa che. prathama jarUra aMtaHkaraNanI zuddhi karavAnI che. pachI zuddha aMta:karaNathI zUnya banAya che. jyAre mananuM amana karI manAtIta, vikalparahita eTale vikalpAtIta-nirihi thaI nirvikalpaka ane buddhithI atIta thaI buddha banAya che. pUrNamAMthI, pUrNanA AlaMbanathI ApaNe zuddha caitanyatArUpa vIryazakti prApta karI zakIe. paraMtu mAtra bahAranA nimitta kAraNarUpa padArthothI paramAtmA nathI banAtuM. svamAM paramAtmA svarUpa dRSTi karI jJAna-dhyAna karIe to paramAtmA banAya che. bahAranA deva guru-dharmanA nimittakAraNane, arihaMta-siddha paramAtmAnA jJAna-dhyAna-sevA-bhakti AdithI, guru bhagavaMtanI sevA pUjA, vaiyAvacca bhakti AdithI, ane dharmAcaraNathI taiyAra karavA joIe. dharmanA sAdhana ane kSetra maLyA chatAM jo paramAtmA tattva saMbaMdhI dharmabhAva na Ave to paramAtmA nahi banI zakAya. upakaraNa ane karaNa vaDe jo aMta:karaNa taiyAra nahi karIe to ApaNI kriyA mokSamArganI hovA chatAM ApaNe mokSamArgI nahi thaIe. kriyAmAMthI bhAvamAM javAnuM che. bhAvamAMthI dhyAnamAM javAnuM che ane aMte dhyAnamAMthI jJAna arthAta kevalajJAnamAM javAnuM che. AtmAmAM jema jema zuddha caitanya rasa bhaLe tema tema jJAna nirvikArIzuddha banatuM jAya che, upakaraNa pudgalanuM che. je saMyoga-viyogarUpa che. aMtaHkaraNa e svarUpa che je nitya prApta che, upakaraNane aMtaHkaraNa na manAya. upakaraNa aMtaHkaraNa mATe che. bAhya atyaMtara mATe che. jema dravya vaDe bhAva che tema tenAthI ya vadhAre kiMmatI bhAva vaDe bhAva che. bhAva vinA to bhAva che ja nahi pachI bhale dravya vaDe bhAva karIe. je upakaraNa rUpa dravyo banAvyA che te paNa bhAva tattva banAvyA che. * AtmAnuM svarUpa upara jaNAvyuM te pramANe kevalajJAna che. je mAtra jJAna ane upayoga rUpa che. jyAre matijJAna e upayogarUpa-dhyAnarUpa ane jJAnarUpa che. kevalajJAnanA dhyAna vaDe AtmAnuM matijJAna kevalajJAna bane che. dhyAna Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna e matijJAna e kevalajJAnane joDanArI mAdhyamika avasthA che. je sAdhanArUpa kaDI che. Ama dhyAna e aMtima svarUpa nathI paNa sAdhanA che. kevalajJAnanI prApti e dhyAnathI siddhi che. dhyAna cAlyuM jAya. dhyAnAtIta thavAya te dhyAnathI siddhi che. dhyAna choDavuM ya na joIe, ane dhyAna bagaDavuM ya na joIe paNa cAlyuM javuM joIe. ane kevalajJAna pragaTavuM joIe. jainadarzanamAM guNAtIta thavAnI sAdhanAnA cauda sopAna, cauda guNasthAnaka tarIke oLakhAya che. emAM cothuM guNasthAna samakita dRSTi avirati guNasthAnaka che ke je tabakke aMta-karaNanI zuddhino pAyo naMkhAya che. vikAsanA e pagathiye sadbhavRttimAM Azaya ane lakSya muktinuM hoya che. e tabakke sAdhakane Atmagata (svaga-sattAga) paramAtmAtattvanuM jJAna-bhAna ane lakSya hoya che. ArohaNa karatAM karatAM sAdhakanA aMta:karaNanI jema jema vadhune vadhu zuddhi thatI jAya che, tema tema nIce nIcenA tabakkAnAM upakaraNo chUTatAM jAya che. ane AThamA guNasthAnakathI to aMta:karaNathI (upayogathI) aMta:karaNanI zuddhinI prakriyA zarU thAya che. chevaTe bAramA guNasthAnakanA aMte aMtaHkaraNa zuddha thAya che. ane kevalajJAnanuM prAgaTya thAya che. samakitanuM abheda AdhArasthAna AtmA che. kAyayogAdikaraNa ke upakaraNa nathI. jIva mAtranI icchA akSaya anaMta, avyAbAdha sukhanI prAptinI che. aMtaHkaraNa vaDe akSaya, anaMta, avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. upakaraNanuM mahatva mAtra adhikaraNanI sAme che je paNa zuddha aMtaHkaraNanI apekSA rAkhIne AMkavAnuM che. kAyotsarganI kriyA jJAnIe pharamAvelI che. te dehabhAna bhUlavA ane AtmAmAM lIna thavA mATe che. je aMtaHkaraNanI zuddhinI mahattA darzAve che. | muhapattInI paDiladNa veLA bolAvavAmAM AvatA paccIsa bolamAM "samakitamohanIya pariharuM' evo eka bola che. prathama to samaktinA mahattvanI ane samakitanI prAptinI ja vAto hoya che, ke je kSayopazama samakita cothA, pAMcamA, chaThThA, sAtamA guNasthAnakono sUcaka bhAva che. e ja ApaNane sAdhanA mArge sUcave che ke sAdhanAmAM jema jema AgaLa vadhatA jaIe tema tema lakSya siddhinuM tathA vRtti ane pravRtti AgaLa AgaLanI kakSAnI prAptinI hovI joIe. samakti mohanIya pariharuM eTale ke "kSAyopazamika samakita' je AvavA javAnA svabhAvavALuM samakita che ene tyajIne AgaLanI kakSAnuM "kSAyika samakita che, ke je karmanA kSayathI prApta thanAra che, ane AvyA bAda janAra nathI tenI prApti thAo. Ama jyAM kSAyopathamika samakita je aMtanA samyaga bhAvo che-samyaga Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNa-upakaraNa-aMta:karaNa 23 vRtti che tene paNa jo pariharavAnI vAta ane vidhAna hoya to bahAranA upakaraNa ane karaNa dravya-kSetra-kALa bhAvane kayAMthI durAgrahI banI pakaDI rAkhavAnAM hoya? emAM aTakI jaI eno Agraha kema rakhAya? temAM aMtima satya ane siddhAMta siddha kema karAya ? kSapakazreNi maMDAya, AThamA-navamA-dazamA-bAramA guNasthAnake ArohaNa thAya tyAre nAma-liMga vezano Agraha nathI ke mahattva nathI. to pachI upakaraNa arthAt sAdhananuM mahattva kayAMthI rahe? e vakhate sAdhakane cokkasa kayA upakaraNanA bhedo hoya ? kSapakazreNi vakhate asAdhAraNa kAraNa arthAtuM, guNa ane upAdAna kAraNa arthAta guNI abheda hoya che. te dravyanA guNa paryAyarUpa che. jyAre apekSA kAraNa ane nimitta kAraNa e paradravya rUpa che je bhedarUpa che ane judAM judAM che eTale ke bhinna che. upakaraNa ane karaNane sAdhanAnA niSedhAtmaka (Negative) ane aMtaHkaraNane vidheyAtmaka (Positive) sAdhana samajI te anusAra tenuM mUlyAMkana karI sAdhanA karavI joIe. upakaraNa ane karaNa sudhI to vyavahAra sAdhanA hoya che. nizcaya sAdhanAnI zarUAta to aMta:karaNathI ja thAya che ane tenI zarUAta vIryazaktinA kSayopazamathI thAya che. mohano sarvathA nAza ane pUrNa vItarAgatAnI prApti e mokSamArganI nizcayarUpa sAdhanA che. jeno pradhAna saMbaMdha aMtaHkaraNathI che. paMdara pade je siddhonA bhedo rahyAM che te nirvANa prAptinI pUrvAvasthAnA karaNa-upakaraNa anulakSI bhedo che. e svarUpa Azrita bhedo nathI. nirvANapadamAM bheda nathI. sAdhananA badhA bhAvo darzana-jJAna-cAritra upayogamAM che, karaNa-upakaraNamAM nathI. ekathI daza sudhInA guNasthAnako jema mohanIya bhAvanA che tema upayoganA paNa che. dharmazAstra samajavA hoya to svarUpathI samajavA joIe. mAtra bAhya sAdhanAthI dharmazAstra samajavAM na joIe, kema ke sAdhana to parivartanazIla che, anitya che. sAmAyika AtmAnA jJAna-darzana-cAritryanA upayogathI thAya che. bahAranuM anukULa sAdhana to kaTAsaNuM, caravaLo-sthApanAjI Adi che; je upakaraNo che. te aMdaranA AtmAnA-aMtaHkaraNanA sAmAyika bhAvanuM arthAt samabhAvanuM bAhya pratIka che. e pratIkanA kAraNe anya enA sAdhabhAvane samajI-sanmAnIne khalela pahoMcADatA nathI. potAnA rUpamAM pote jAya te mATenuM anurUpa je kAraNa che te asAdhAraNa kAraNa che, ane e potAno upayoga che. arthAt sAdhaka vyaktinuM svayaMnuM aMtaHkaraNa che. jyAre nimittakAraNa evuM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna 24 upakaraNa eTale ke deva gurUmaMdira-mUrti-Agama-graMthAdi svarUpamAM javAnuM anukULa sAdhana che. jyAre adhikaraNa e to svarUpathI vimukha banAvanAra evuM vibhAvamAM laI janAruM AtmAne pratikULa sAdhana che. dharma aMtaHkaraNane sAmela rAkhIne karaNa dvArA karavAno che. upakaraNa to adhikaraNathI bacavA rUpa sAdhana mAtra che. adhikaraNanuM utpAdana karIne e utpAdita sAmagrIno bhoga paNa nidrAmAM nathI karI zakatA. jAgRtAvasthAmAM ja e utpAdita sAmagrIno bhoga karI zakAya che e ApaNA sahunA anubhavanI vAta che. jenA parathI sAdhake vicAra karavAno che ke - upakaraNayukta karaNa vaDe aMtaHkaraNanI jAgRti sivAya Atmasukha zI rIte prApta thaze ? AtmA to tyAre ja maLe jyAre AtmAne saMbhALIe. zAstro bhaNavA chatAM jo AtmAne saMbhALavAmAM na Ave to AtmAne nirAvaraNa nathI karI zakAto. ethI viparIta, zAstra nahi bhaNavA chatAM ya jo AtmA pratye jAgRti rAkhIzuM, to sakAma nirjarA karI zakIzuM. mAruSa, mAtRSa muninuM dRSTAMta ApaNI pAse mojuda che. adhikaraNanI apekSAe upakaraNa ane karaNanI khUba kiMmata che. emAM sAdhake jAgRta rahevAnuM che. adhikaraNa agara upakaraNa pudgalanA banelA hoya che je nAzavaMta hoya che. enAM zAstro paNa badalAtAM rahe che, nitya nathI. upakaraNa (sAdhana) sAdhakane sAdhanamAM Avazyaka che ane anukULa che, paraMtu upakaraNa amuka ja joIe agara amuka upakaraNa hoya to ja siddhi vare evo Agraha na hovo joIe. AnI sAme aMtaHkaraNa arthAt AtmA arthAt upayoga e nitya che-zAzvata che-avinAzI che. AtmA-aMtaHkaraNa ja sAdhanAnI siddhirUpe paramAtmA bane che. sAcA sAdhako ane jJAnI puruSo kadI bahAranAM upakaraNonA jhaghaDA kare nahi. jo kare to jJAnI nahi. jenuM upakaraNa hoya tenuM tene soMpI devuM joIe. ApaNe ApaNuM upakaraNa sAdhanA mATe banAvI laI tenI madadathI sAdhyanI prApti karI levI joIe. manuSya bhavanI kiMmata karI che te eTalA ja mATe ke apekSA ane nimitta kAraNane pAmIne manuSyano jIva ja mokSanA kAraNarUpa aMtaraMga asadhAraNa kAraNa (guNa) ane upAdAna kAraNa (guNI svayaM) ne pAmI zake che. jema jema upakaraNo (sAdhano) ochAM thatAM jAya tema tema sAdhakanI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 adhikaraNa-upakaraNa-aMtaHkaraNa sAdhanA UMcI ane UMcI thatI jAya che. AgaLa AgaLanI sAdhanA thAya che. sAdhanathI siddhi meLavI tenAthI para thavuM te sAdhanA che. cothA-pAMcamA-chaThThA guNasthAnakanI sAdhanAmAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAne upakaraNo hoya che. sAtamA guNasthAnake ane tyArabAda kSapaka zreNi ke upazamazreNi mAMDe che emAM je sAdhanA che te kevaLa aMtaHkaraNanI sAdhanA che. e guNasthAnakonI upakaraNa anulakSIne vyavahAru vAto paNa nathI. (8 thI 12 guNasthAnako) yoga zairyatA AvavI joIe. svAvalaMbI banavuM joIe. sAdhanamAM ochAmAM ochA sAdhana karatAM javuM joIe. sAdhana khoTAM nathI paNa sAdhana prApta karI sAdhake je sAdhakabhAvo karavAM joIe agara to thavA joIe te thatAM nathI. enI UNapa che. sAdhana jo sAcA sAdhakabhAvo kare to siddhi pAme. sAdhaka sAco tyAre ke jyAre enI sAdhanAmAM e sAdhanothI para thato jAya eTale ke upara caDhato jAya. jyAM karaNa ane upakaraNanI pradhAnatA mATe Agraha hoya tyAM saMpradAyavAda hoya che. AdhyAtmanI mULadaSTi svayaMnI jijJAsA ane vivekadRSTi hoya che, je aMtaHkaraNanuM tattva che. adhyAtmamAM puNya ane pApakarma upara dRSTi na karAtAM ethI para paramAtma upara dRSTi karavAnI hoya che. jijJAsAmAM satattvanI zodha mATe vivekano upayoga hoya che ane satya na sAMpaDe tyAM sudhI ajaMpo ane pIDA hoya che. viveka ane jijJAsA e mokSamArgamAM atyaMtara prApta sAdhana che, jenAthI tarAya che, bhavapAra utarAya che. bAhya paMcAcAranA sAdhananA sevanathI ane pAlanathI viveka jijJAsA Adi je asAdhAraNa kAraNa che arthAt nizcaya kAraNa che ene pAmI zakAya che, ane tarI zakAya che. sAmAyika AdinI ApaNI sAdhakanI kriyA pUrI thayelI tyAre ja lekhAya jyAre kevalajJAna prApta thAya. kRtakRtya thaIe tyAre pUruM thayuM kahevAya. tyAra pachI kriyA karavAnI ja na hoya. upakaraNa ane karaNa vaDe jIva aMtaHkaraNamAM praveza kare tenI javAbadArI gurunI, zAstranI, ane zAstranA pravaktAnI che. aMtaHkaraNamAM mokSane yogya sAttvika bhAva hoya to samakti vartI zake che. pachI karaNa-upakaraNa game te bhede hoya. siddhanA paMdara bhedano pATha A vidhAnane puSTi ApanAra che mATe je sAdhake svayaM mATe to sAdhanAno Agraha aMtaHkaraNamAM rAkhavAno che. pratyeka sAdhake svayaMnuM nirIkSaNa karavAnuM che ke anukULa upakaraNa-karaNane pAmIne Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 saikAlika AtmavijJAna aMta:karaNanI zaddhi thaI ke nahi ? mana-buddhi-citta-ahaMkAra e-cAra aMta:karaNanA bheda che. manamAM IcchAnA taraMgo zAMta thayAM ke nahi ? buddhi sadgaddhi thaI ke nahi ? cittamAMthI binajarUrI smRtino saMgraha rUpI kacaro nIkaLI jaI citta cokhkhuM thayuM ke nahi ? para paudgalika vastu pratyeno mArApaNAno bhAva huMkAra bhAva te ahaMkAra. e ahaMkAra ocho thayo ke nahi tenuM sAdhake AMtaradarzana karavuM joIe. aMtaHkaraNamAM Azaya ane lakSya mokSanA hoya to te AtmA samyagabhAvamAM vartato hoya che. paraMtu jo Azaya ane lakSya mokSanA na hoya to tevo AtmA pahelA guNasthAnake hoya che. prathama upakaraNathI dharma thAya pachI AgaLa karaNathI dharma thAya. ubhaya bAhyadharma che. ethI AgaLa kharo dharma aMtaHkaraNathI thAya che. dAna-zIla-tapabhAva dharmanA kramamAM paNa saheje A vAta samajAya ema che. ghAtakarma khape che aMtaHkaraNathI karela dharma vaDe. yama, niyama eTale ke upakaraNa-karaNamAM na aTakatAM sAdhake aMtaHkaraNamAM AgaLa vadhavuM joIe. bAhya tapano karaNa dharmamAM samAveza thAya jyAre atyaMtara dharmano prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, kAusagnano aMtaHkaraNamAM samAveza thAya. yama-niyama eTale pAMca mahAvrata ke bAra aNu vratathI nyAya-nItipramANikatA Adi pUrvakanuM jivAtuM nirdoSa, nirupadravI vivekI jIvana. tyArabAda Asana batADela che, je AsananuM vidhAna jainadarzanamAM saMlInatA tapathI batADela che ke aMgopAMga saMkocIne rAkhavA. AsanathI zarIra rogI na thatAM yogI banI rahe che jenI aMta:karaNa upara asara thAya che. ethI AgaLa prANAyAma ane pratyAhAra batADela che. jenAthI manonigraha ane indriyanigraha anukrame karavAno hoya che. enI paNa asara aMtaHkaraNa upara thAya che. mATe upayogI che. A karaNa (zarIra)thI thatI saMyama ane tapanI sAdhanA che. tyAra pachInA aMtima tabakkAmAM zuddha ne sthira thayela zarIra Indriya prANa-mana ane buddhine paramAtmAnA svarUpanI vicAraNAnA ciMtanathI dhAraNA dhyAna ane samAdhimAM pravezavAnuM che je aMtaHkaraNanI sAdhanA che. parakSetrI, parasAdhana evAM upakaraNa ane svakSetrI abhinna sAdhana evAM karaNa dvArA sAdhake aMta:karaNa arthAt asAdhAraNa ne upAdAnakaraNamAM praveza karIne tyAM aMtarakriyA karI mokSa-puruSArtha karavAno che. karaNa ane upakaraNa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNa-upakaraNa-aMtaHkaraNa 27 dvArA je sAdhanA thAya che te niSedhAtmaka (Negative) sAdhanA che, je adhikaraNa sAme bacAva (Defence) saMrakSaNarUpa che jyAre aMtaHkaraNa upAdAna, asAdhAraNa karaNanI zuddhi karavArUpa sAdhanA karavI te mokSamArgamAM vidheyAtmaka (Positive) sAdhanA che, je karma uparanuM sIdhuM AkramaNa (Attack) arthAt humalo che. upakaraNa ane karaNathI atIta thavuM joIe ane bhAva Azrita bhAva karavA joIe. arthAt aMtaHkaraNa aMtarAtmAne khIlavavA-keLavavo (Develop) karavo joIe. tapa daramiyAna manane karaNa (zarIra)thI juduM pADavuM joIe. dehAdhyAsa choDI devo joIe. mAtra karaNa-upakaraNa sudhInI ja sAdhanA karavAne aMge abhavijIvo navaraiveyakanA svargasukha sudhI ja pahoMcI zake che. apavarganA mokSa sukhane teo prApta karI zakatA nathI kemake aMtaHkaraNanI tathA prakAranI abhyatara sAdhanA thatI hotI nathI. rasa-rudhira-mAMsa-meda-majjA-asthi ane zukra (vIrya) jema zarIranI sAta dhAtu che. tema jJAna-darzana-cAritra-tapa ane vIrya e pAMca AtmAnI dhAtu che. pAMca jIvanA svarUpa lakSaNo che ane te aMtaHkaraNamAM rahela che. enA dvArA paramAtmA sAthe saMbaMdhita thaI svarUpane anurUpa jJAnAcAra-darzanAcAracAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra e paMcAcAra tarIke oLakhAtA pAMca AcAranuM pAlana-sevana karI sAdhake svarUpathI tadrupa thavuM joIe. sAmAyika levAnI pAravAnI kriyAmAM mAMgavAmAM AvatA AdezathI paNa spaSTa thAya che ke upakaraNa-karaNamAMthI aMtaHkaraNamAM jaI upakaraNa karaNanI madadathI aMtaHkaraNamAM dharma karavAno che. "samAyika muhapattI paDilehuM, e Adeza upakaraNa viSayaka che. "besaNuM saMdisAhuM" ane "besaNe ThAu" e karaNa viSayaka Adeza che ane aMte "sajhajhAya saMdisA ne "sajhajhAya karuM' e aMtaHkaraNane lagato Adeza che. e ja pramANe sAmAyika pAravAnA sAmAyika vayajuro sUtramAM "sAmAyika vayajuro" e upakaraNa viSayaka che jyAre "jAva maNe hoI niyama saMjUro chinnahi asuha kamma" e aMta:karaNa sUcaka che. 0 0 0 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. bahirAmA atarAtmA-paramAtmA jIvanA prakAra : samagra cauda rAjaloka brahmAMDa- (Universe) pAMca dravyo arthAta pAMca astikAya (asti=pradeza ane kAya-samUha)nuM banela che. A pAMca astikAya (1) AkAzAstikAya (2) dharmAstikAya (3) adharmAstikAya (4) pudgalAstikAya ane (5) jIvAstikAya che. emAM ya je kAMI vizvanirmANa arthAt vizvaramata che te to kevala pagalAstikAya ane jIvAstikAyanI ja che. AkhAya caudarAjalokanI jIva-ajIva, nitya-anitya, vinAzI-avinAzI, rUpI-arUpI, tathA daita-advaitamAM jema vaheMcaNI thaI zake che tema saghaLAya jIvanI bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA ema traNa prakAramAM vaheMcaNI thaI zake che. eka mAtra saMsArI jIva sivAya cauda rAjalokamAM badhAMya dravyo niyama pramANe kArya kare che. mATe ja jIvane niyamamAM lAvavA saMyamanI AvazyakatA che. tethI ja AcArAMgasUtra-niyamasAra jevA graMthonuM pUrvAcAryoe nirmANa karyuM che. kasturI mRga potAnI sugaMdhane bahAra zodhato phare che, e pramANe je jIva potAmAMthI nIkaLatA potAnA sukhane bahAra zodhato phare che ane pudgalamAM sukhabuddhi ane bhogavRtti sthApI emAMthI ja sukha maLe che, evI bhrAMtimAM je rAce che te jIva bahirAtmA che. Atamabuddha kAyAdika grahyo bahirAtama adharUpa sujJAnI.... sumatinAtha bhagavAnanI stavananI A kaDI dvArA zrI AnaMda dhanajI mahArAje A ja vAta kahI che. AvA bahirmukhI jIvo pudgalAbhinaMdI eTale ke bhautikavAdI kahevAya che. jeo kevaLa dehabhAvathI jIvanArA dehAdhyAsamAM ja rAcanArA hoya che tathA manathI zarIrane ja jonArA ane sarvasva mAnanArA hoya che. guNasthAnakanI dRSTie vicArIe to teo pahelAM guNasthAnakanA mithyAdaSTi ajJajano che. teo zarIra sahita zarIranA kAmamAM AvatI saghaLI bAhya sAmagrIne potAnA sarvasvarUpe mAne che, ane rAgabhAve varte che, jemAMthI ja badhA doSonI utpatti thAya che, jene adharma kahevAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 29 bahirmukhI jIvo paramAM svavat dRSTi karI naimittika sukhane mANanArA che, ke je sukhanI AgaLa ane pAchaLa du:kha hoya che. te asat, vinAzI, anitya avasthA che emAM Asakti che, moha che, vAsanA che, tRSNA che, mUDhatA che, ajJAna che ane tethI rAga ane dveSa che. A moha ane ajJAnavaza AtmAnuM deha pratyenuM mArApaNuM eTale ke dehabhAva-dehamamatva che te ja bAhirAtmapaNuM che athavA to jIva potAnI svarUpa abhAnatAe para evAM pudgalamAM svarUpa buddhithI-saccidAnaMda buddhithI-satyam-zivam-sundaram buddhithI pudgala (bhautika padArtho) dvArA sukha icche che te ja tenuM bahirAtmapaNuM che. je saMsAra che kemake emAM saravApaNuM che. sarita iti saMsAra! eka vastu parathI bIjI vastu para, eka vyakti parathI bIjI vyakti para, eka icchAmAMthI bIjI icchAmAM, eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM ane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jIva saryA kare che. ema vAraMvAra saryA kare che tethI tene saMsAra kahe che. emAM AtmA, mana ane zarIranuM ekakSetrI ekIkaraNa che temAM karmanA udayanI AdhInatA che. je auyika bhAva che (je guNa sarvathA-AvarAyelo hoya ane aMze paNa khullo na hoya tene audyikabhAva kahevAya che.) evAM jIvo paramAtmAthI paNa vimukha che ane potAnA svarUpathI paNa vimukha che. tema ja Adhi, vyAdhi ane upAdhinA trividha tApathI grasta che. ahIM Adhi eTale adhyAtmika (mAnasika) du:kha, vyAdhi eTale kAyika duHkha (roga) ane upAdhi eTale bAhya pratikULa saMyoga che. eo dRSTine dazyamAM samAve che ane jJeyane jANIne zeyane coMTe che. emane nathI koI sAdhya ke nathI koI dhyeya eTale sAdhanAno prazna che ja nahi. teo asAdhaka che. eomAM gati che paNa pragati nathI. ghANInA belanI jema saMsAramAM cakarAvA lIdhA kare che. saMsAramAM bhramaNa cAlu ne cAlu ja rahe che. parigha upara ghUmyA kare che paNa dharI tarapha kendra tarapha temanuM gamana hotuM nathI. AvA pudgalAbhinaMdI bhautikavAdI jIva jyAre sukha duHkhanA cakarAvAthI thAke che, sukha meLavavA jatAM duHkhI thAya che tyAre AMtarakhoja kare che athavA to koI saMtanA samAgamamAM Ave che tyAre ke pachI adhyAtmagraMthanA vAcanathI potAnI jhAMjhavAnA jaLa mRgajaLa pAchaLanI pariNAmavihIna doTane pichAne che tyAre aMtaramukhI thAya che. AMtaranirIkSaNa kare che, ane AMtaradoSone Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hao saikAlika AtmavijJAna joto thAya che. potAnA svarUpanuM tyAre ene bhAna thAya che. ane bahirAtmapaNAmAMthI aMtarAtmapaNA tarapha vaLe che. A bahirAtmapaNAmAMthI aMtarAtmapaNAmAM rUpAMtara karavuM te satyAgraha che. e durjanamAMthI jana bane che, ane janamAMthI sarjana bane che. AgaLa vadhe che. sAdhu thAya che. saMtamuni-mahAtmA-dharmAtmA bane che. ethIya AgaLa vikAsa sAdhato nigraMtha jItendriya, aNagAra thaI aMte potAnA parama AtmasvarUpanuM prAgaTIkaraNa karI paramAtmA banI kRtakRtya thAya che. jema pudgalanA sUkSma ane bAdara evA be bheda che tema pudgalanA sacita eTale ke jIvayukta pudgala ane acita eTale ke jIva rahita pudgala evA be bheda che. e ja pramANe jIvanA saMsArI ane siddha evA be bheda che. saMsArI jIvo che te pudgala sahitanA dehadhArI jIvo che jyAre siddhanA jIvo pudgala rahita, pudgalamukta evA zuddha AtmasvarUpI, siddha svarUpI arUpI jIvo che. jeo sahajAnaMdI ane yogAtIta che, teo dehAtIta evAM adehI, azarIrI, akriya, potAnA parama sthiratvane prApta karI cUkela paramAtmA che. evA A paramAtmA potAnA adehIpaNAne prApta karavA agAu dehadhArI hoya che ane bhUmitala upara, bhavyajIvo para yogAnuyoga upakAra karatAM vicaratAM hoya che. evA paramAtmA jeo tIrthanI sthApanA karanArA che te tIrthaMkara paramAtmA athavA arihaMta paramAtmA tarIke oLakhAya che. ane jeo tIrthanI sthApanA nathI karatAM eo sAmAnya kevali bhagavaMta tarIke oLakhAya che. ubhaya dehadhArI hoya che teo vItarAga, sarvajJa ane nirvikalpaka hoya che. deha hovAnA kAraNe ane yogavyApAra hovAthI teo saMyogI kevali kahevAya che ane yoga sakriya hoya che. jaina darzananA sAdhanA sopAna je guNasthAnaka kahevAya che, tenI daSTie teo teramA guNasthAnake hoya che. paraMtu deha hovA chatAM teo dehAtIta hoya che arthAta videhI hoya che. eTale ke dehabhAvano sadaMtara abhAva hoya che e videhI kevali bhagavaMto jyAre AyuSya kALa pUrNa thavA Ave che tyAre siddhAtmA banatAM pahelAM potAnA AtmAnI para sthiratA, parama akriyatAne prApta karavA pUrve saghaLAMya yogavyApArano virodha karavAnI zailezIkaraNanI je prakriyA alpakAlIna kare che tene caudamuM guNasthAnaka arthAt ayogI kevali Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 31 guNasthAnaka kahe che. tyAM ayogI kahetAM yoga abhAva nathI hoto paraMtu yogavyApAra eTale ke yogakriyA abhAva hoya che. sadaMtara akriya yogI hoya che. enA aMte dehatyAga karI teo videhI avasthAmAMthI adehI avasthAmAM cAlI kRtakRtya thaI siddha paramAtmA banI jAya che. AvI A paramAtmA-siddhAtmA thavAnI sAdhanA je jIvo aMtaramukhI thaIne kare che te sahu aMtarAtmA che. A aMtaramukhI banela sAdhaka Atma sAdhanAnA-guNasthAnakanA kramamAM cothA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnakanI aMdara hoya che. prathama mithyAtva guNasthAkanI dazA : bahirmukhI jIva, aMtaramukhI jIva banatA pUrve potAnA tAmasabhAva arthAt duSTabhAva tyajI rAjasabhAvamAM Ave che. jyAM durjanatA nathI hotI paNa vilAsItA ane bhogavRtti hoya che. tAmasabhAvamAM durjanatA hoya che. lUMTI khAvAnI vRtti hoya che. emAM "mAruM" e to "mAruM ja nA bhAvanI sAthe "tAruM e paNa "mAruM no bhAva hoya che. jyAre rAjasabhAvamAM "tAruM bhale "tAruM rahyuM-tAruM' mAre na joIe paNa "mAruM e "mAruM" che. huM eno hakadAra chuM ane eno bhogavaTo huM karIza. AvA A tAmasa ane rAjasabhAva durbhAva che. emAMthI bahAra nIkaLI AtmA bIjAno paNa vicAra karato thAya che. anyanA du:khano paNa khyAla kare che ane tyAre potAnA hakano paNa bIjAnA duHkha dUra karavA ane bIjAne sukhI karavA tyAga kare che, je jIvano sAttvika bhAva che. e bhAvamAM "tAruM' to "tAruM ja che paNa "mAruM je che eno khapa hoya to jA laI jA e "tAruM ja che, evI tyAgavRtti hoya che. Avo A sAttvika bhAva tAmasa ane rAjasane dabAve che ane chevaTe eno nAza kare che. chatAM e paheluM mithyAtva guNasthAnaka ja hoya che. tyAM kaSAyonI maMdatA hoya che. jene laIne tene maMda mithyAtva kahe che. ahIM doSa prati doSa dRSTi hoya che ane guNano khapa hoya che. dayA, dAna, sevA, paropakAra, tyAga, ahiMsA, kSamA, saMtoSa, sahiSNutAnA guNo hoya che. tyAM tejo, padma ane zukala rU5 zubha lezyA hoya che. lezyA eTale AtmAnA adhyavasAyanA sArA narasA raMga. jema pudgalanA sArA narasA raMga hoya che ema adhyavasAyanA-bhAvanA paNa raMga hoya che je AjanuM vijJAna paNa mAnya rAkhe che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra. saikAlika AtmavijJAna sAtvikabhAva adhyAtmanuM saMdhisthAna che chatAM ya tyAM AtmAnA svarUpanuM ajJAna hoya che. svarUpa abhAnadazA hoya che. paraMtu zubha-sAtvika bhAva hoya che. jenA sathavAre satsaMgathI sadvAcanathI ke ciMtana-manana maMthananI ughADa thAya che ane "jagata miththA brahma satyanuM arthAt saMsAranI asAratAnuM bhAna thAya che. nityAnitya, bhedabheda, vaitAdvaitano vicAra Ave che. AtmAnI avinAzItA ane dehanI kSaNabhaMguratAnuM bhAna thAya che. cothuM avirati samyagdaSTi guNasthAnaka - dehAtmabuddhimAMthI deha ane AtmAnI bhinnatAne samajato thAya che. avinAzInuM lakSya thAya che. mokSasukhanI, pUrNasukhanI, zAzvata sukhanI khevanA thAya che. nazvara-kSaNika-AbhAsI evAM bhautika sukha prativairAgya jAge che. sAthe sAthe avinAzI evI paramAtma vyakti tathA paramArtha vyaktinA cAhaka ane vAhaka evAM saMta-sAdhu-saMnyAsI-muni-mahAtmA-gurudevo pratye bhaktibhAva jAge che. vaLI paramAtma vyakti evAM arihaMta paramAtmA tIrthaMkara paramAtmA kathita mokSamArga-adhyAtmamArga ke je dharma che tenA prati prIti thAya che, Ama devaguru-dharma prati prIti ane bhakti jAge che. A sAdhanAnuM cothuM sopAna eTale ke cothuM guNasthAnaka che. je dRSTi parivartana che. sAdhanAnA A guNasthAnake abhiprAya, maMtavya badalAya che. daSTi phare che. khoTI mithyA dRSTinuM sAcI samyaga dRSTimAM parivartana thAya che. dehAtmabuddhi TaLe che. bhedadaSTi khUle che. chatAM tyAga hoto nathI. tethI tene samyagRSTi avirati kahe che. A tabakke anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM sudhAro thAya che. ahIM dharma praveza che; paNa dharmakriyA nathI. mAMgamAM viveka che paNa maryAdA nathI. bhogamAM viveka che paNa maryAdA nathI. pAMcamuM dezavirati sabhyadRSTi guNasthAnaka : avirati sabhyadRSTi sAdhakamAM tyAgavRttinI sAthe tyAgapravRttinI zarUAta thAya che. gRhasthAvAsamAM rahevA chatAM AMzika paNa tyAga-paccakhANa cAlu thAya che. satsaMganuM pramANa vadhe che ane tyAre te samyagdaSTi dezavirati kahevAya che. je pAMcamuM guNasthAnaka che je dRSTi parivartana thayuM hoya che tenI jALavaNI rakSA ane vRddhi tathA zuddhi viratithI eTale ke tyAga paccakhANAdinA kAraNe ja thAya che. ahIM AraMbha parigraha ane bhogano AMzika tyAga hoya che. chatAM ya A dezaviratimAM paNa gRhasthAvAsanA kAraNe Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA patananAM bAhya nimittono sarvathA tyAga hoto nathI, ane asad AraMbha samAraMbhanI artha-kAmanI pravRtti cAlu hoya che. eTaluM che ke ahIM mAMga ane bhogamAM maryAdA hoya che. chaThThuM sarvavirati guNasthAnaka dezaviratinA anubhave vikAsanA AgaLanA tabakkAmAM AraMbha parigraha ane bhoganA sarvathA tyAge eTale ke gRhasthAvasthAnA tyAgathI ane saMnyAsAvasthAnA svIkArathI sarvavirati evA chaThThA guNasthAnake padArpaNa thAya che. A sAdhu avasthA muni avasthA che. ahIM prAptano tyAga che ane aprAptanI icchAno paNa tyAga che. dehAvazyaka vastunI paNa mAlikI bhAvanAno tyAga che. dezivarita evAM pAMcamA guNasthAnaka sAdhakane paravazatA ane parAdhInatA UbhI hoya che jyAre chaThThA guNasthAnake rahela sarvaviratidhara sAdhaka sAdhu bhagavaMto svAdhIna ane svAvalaMbI hoya che. patananA bahAranAM nimittono abhAva hoya che ane samatinI pUrNa jALavaNI, rakSA, vRddhi ane zuddhine anukULa paristhiti hoya che. sAdhakane A kakSAe pahoMcyA bAda kAMI joItuM nathI sivAya ke AtmAnubhUti, AtmasAkSAtkAra, zAzvata nitya avinAzI mokSasukha. 'Atmavazam sukhama sarvam paravazam duHkham sarvam' e sAdhanA sUtranI ahIM pUrNa prApti thAya che. A sAdhanA parama nirdoSa ane baLavAna che. chatAMya A sAdhakanuM sAdhya sUtra to.... yo bai mUmA tat sukham' che. eTale ke kharekhara to je jJAnanI pUrNatA che te ja sukha che. jJAnanI pUrNatA eTale vItarAga jJAna, nirvikalpakajJAna ane sarvajJa jJAna. A sthitimAM sarvathA duHkha mukti che ane anaMta sukhanI prApti hoya che je sthitine jIva mAtra anAdikALathI potAnI ajJAna avasthAmAM paNa jANe ajANe ya icchI rahyo che. sAtamuM apramatta guNasthAnaka H A sAdhya sUtranA lakSya pUrNatA pratinI jAgRtimAM vRddhi thAya che, ane sAdhaka apramatta bane che. sainika jema yuddhanA morace harapaLa sAvadha, jAgRta ane cakora rahe che, ema ahIM A kakSAe sAdhanAmAM atyaMta sAvadhAna rahe che. je ApaNane gautamasvAmInA jIvanavRttAMtamAM jovA maLe che. paLe paLe gautamasvAmIne kevalajJAna prAptinI jhaMkhanA hoya che. A guNasthAnakane sAtamuM S-3 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 saikAlika AtmavijJAna sarvavirati apramatta guNa sthAnaka kahe che. jyAM sAdhakane Atma sAkSAtkAra, Atmasukha, brahmasukha, pUrNatAnA sukhanI kSaNika paNa jhAMkhI thAya che. jhalaka prApta thAya che. chaThThAthI sAtame ane sAtamAthI chaThThA guNasthAnake AvanajAvana cAlu rahe che. ema karatAM sAtamA guNasthAnaka adhyavasAyano kALa ane rasa vadhatAM sAdhanAno chello tabakko jene kSapakazreNi kahevAya che tenI zarUAta thAya che. ATha, nava, dasa guNasthAnaka : ahIM je chevaTano saMjavalana kaSAya (kaSAyanI rasamaMdatA) rahyo hoya che teno tathA sarva ghAtI karmo ke je AtmAnA jJAna svarUpa kevalajJAnano ghAta-nAza karanArAM karmo nA kSaya nI zarUAta thAya che. ane AThamA, navamA, dazamA guNasthAnake ArUDha thAya che. bAramuM guNasthAnaka : jyAM dazamA guNasthAnakanI aMte vItarAgatAnI prAptie mohanIyakarmano sarvathA nAza kare che. ane bAramA guNasthAnake praveza thAya che. ahIM matijJAna saMpUrNa avikArI bane che. A kakSAe mohamukti che. teramuM guNasthAnaka - paraMtu jJAna uparanuM AvaraNa haju dUra thayuM nathI. vItarAgatA te AvaraNarUpI darzanAvaraNIyakarma, jJAnAvaraNIyakarma ane aMtarAyakarma ema traNa ghAtI karmono nAza karIne, haThAve che pachI je avasthA prApta thAya che tene saMyogI kevali avasthA kahevAya che ane te teramuM guNasthAnaka che. ahIM A kakSAe je jJAna prApta thAya che te sarva AvaraNathI rahita, rAgadveSathI rahita, sarva vikalpathI rahita evuM sarva kSetranA, sarvakALanA, sarva dravyanA, sarva guNa ane paryAnuM jJAna hoya che tethI te jJAna, vItarAga jJAna, nirvikalpa jJAna ane sarvajJa jJAna kahevAya che. jene TUMkamAM kevalajJAna kahe che. sAdhanAnI A carama sImAe jIvano upayoga avikArI ane avinAzI bane che. upayoga eTale jIvanuM jJAna ane darzana athavA jovA ne jANavAnI zakti, jJAna kramika hatuM te akramika thAya che, ane upayogavaMta dazAnI prApti thAya che. A avasthA sayogI-sadehI paramAtma avasthA che. sAdhakanI sAdhanAnI ahIM samApti thAya che. zuddhabhAva-svabhAvadazAnI prApti thAya che. A dizAmAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 35 e paramAtmAvasthAmAM jyAM sudhI AyuSyakALa pUrNa na thAya tyAM sudhI yogAnuyoga upakAra karatAM bhUmitala upara vicare che. caudamuM guNasthAnaka H aMte AyuSyakALanI pUrNAhUti pUrve arthAt nirvANa samaye sarva yoga vyApAra-yogakriyAnuM sthirIkaraNa kare che. jene zailezIkaraNa kahe che e caudamuM guNasthAnaka che. je atyaMta alpakAlIna che. parAkASThAnI A aMtima alpakAlIna prakriyA dvArA dehanA baMdhanamAMthI paNa Atmapradezane eTale ke AtmAne mukta kare che ane niraMjana, nirAkAra siddhaparamAtmA banI rUpAtIta thAya che. Ane pradezamukti kahevAya. Ama aghAtIkarmano kSaya eTale pradezamukti ane ghAtIkarmano kSaya eTale upayoga mukti. A pramANe be bhede mukti ghaTAvI zakAya kemake karmanA kSayano krama ja e pramANe che. sAdhanAnI A sopAna zreNImAM pahelA guNasthAnake rahela sAttvika bhAvavALA jIvo sajjana che ane cothAthI bAramA guNasthAnake rahela jIvo aMtarAtmA che jyAre teramA tathA caudamA guNasthAnake jIvo sayogI (sAkAra) paramAtmA che ane siddhAvasthAne prApta karI cUkela siddha paramAtmA yogAtIta rUpAtIta (nirAkAra) paramAtmA che. aMtarAtmAne ApaNe ApaNA jIvana vyavahAramAM temanI judI judI kakSA pramANe judAM judAM nAme oLakhI chIe. emanI e AMtaradazA bhAvAvasthA che jenI oLakha A sAthenI vyAkhyAthI thAya che. saMta H (1) zAMta jIvana jIve che te saMta che. (2) sarva sAdi-sAnta (vinAzI) bhAvono aMta bhAvavAmAM je rata che te saMta che. (3) saMsArano aMta ANavA sivAyanI vRtti ke pravRtti jene nathI te saMta che. (4) je koIne DarAvato nathI tema svayaM Darato ya nathI ane Dagato ya nathI te saMta che. (5) svayaM je AnaMdane vede che ane enI pAse AvanArane ya sat (avinAzI) sukha ja batADe che, cakhADe che ne meLavavAmAM sahAya kare che te saMta che. (6) je svayaM asat (mithyA-vinAzI) prupha che ane anyane asatnI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e saikAlika AtmavijJAna asarathI mukta thavAmAM sahAyaka che, tathA svayaM sat banavA udyamI che te saMta che. sAdhu - (1) sahana kare te sAdhu che. (2) sAdhanA kare te sAdhu che. (3) sAdhanAmAM sahAyaka thAya te sAdhu che. (4) nirdoSa sAduM jIvana jIve te sAdhu che. (5) sadAcArI che te sAdhu che. (6) yama niyama yukta saMyamI jIvana jIve che te sAdhu che. (7) je sAdhya ane sAdhanathI mukta thaI sAdhanA kare che ane sAdhanAmAM sAdhyanI prApti mATe sAvadhAna che te sAdhu che. (8) moha sAthe jhaghaDe che ane mokSa mATe jhUre che te sAdhu che. (9) je svAvalaMbI ane svAdhIna che te sAdhu che. (10) Adhi (mana sudhI duHkhanI asara-mAnasika kaleza) vyAdhi (zArIrika roga) ane upAdhi (bAhya pratikULa saMyoga) nI jene asara na thAya te sAdhu che. (11) upAdhi ke vyAdhi jene Adhi rUpe na pariName ane je sadA sama + Adhi eTale ke samAdhimAM rahe che te sAdhu che. (12) maraNano jene bhaya nathI, ucca-nIcano jene bheda nathI, nAma karmanI puNyaprakRti, yaza-kIrti AdimAM je mUMjhAto nathI, zAtAne je zodhato nathI ane azAtAthI je Darato nathI, evo cAre adhAtIkarma, AyuSyakarma, gotrakarma, nAmakarma ane vedanIya karmanI puNyaprakRtinI lAlasAno je tyAgI che te sAdhu che. (13) jeNe rasagArava, riddhigArava ane zAtAgArava upara vijaya meLavyo che te sAdhu che. saMnyAsI - jeNe potAnA mATe kAMI ja na rAkhatAM potAnuM badhuM ja duniyAne daI dIdhuM che te saMnyAsI che. (1) mana vacana-kAyAnA traNe yogane akriya banAvavAnI dhUnamAM je Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bahirAbhA-aMtarAtmA-paramAtmA magna che te muni che. je mATe thaIne te pAMcasamiti ane traNa guptinuM pAlana kare che. (2) muni eTale mauna akriyatAno sAdhaka. (3) pApa-vRtti ane pApa-pravRttimAM je mauna che te muni che. (4) manamAM asadkhoTI icchA nathI te muni che. jItendriya : (1) zarIramAM rahela indriyonuM bhAna hoya eTale zarIranuM bhAna hoya paNa IndriyanA sukha-duHkhanuM leza mAtra bhAna na rahe to Indriyo ane dehanuM bhAna bhulAya. jItendriyatA Ave eTale dehAtItatA AvI kahevAya. mAtra rasAsvAda nahi paraMtu pAMce IndriyonA viSaya sukhanA svAdane jItavuM te jItendriyatA che. (2) indriyo jItI lIdhI che evo ke jenuM indriya kahyuM kare che ane je indriyonuM kahyuM karato nathI te Indriya vijetA jItendriya che. (3) indriyone je bahiramukhImAMthI aMtaramukhI banAve che te jItendriya che. nigraMtha : (1) ApaNo jJAnAdi upayoga prati samaye pAMca indriyo ane enAM sukhasAdhanomAM ke duHkhamAM vartI rahyo che te ja jIvanI rAga dveSa rUpI graMthi (gAMTha) che. e gAMThathI jIva indriyo sAthe baMdhAyela che. A graMthi taDavI eTale nigraMtha thavuM. (2) dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM baMdhana nathI arthAt graMthi nathI te nigraMtha che. (3) dravyAtIta, kSetrAtIta, kALAtIta thavAnA lakSya je samabhAve jIvana jIve che te nigraMtha che. (4) graMthibheda karI samyakatva prApta karI lIdhuM che ane jene koI graMthi rahI nathI te nigraMtha che. aNagAra : (1) vyavahArathI aNagAra te che jenA dehane Avazyaka jIvavA mATe rahevA aMgenuM mAlikInuM koI makAna (AgAra) ke sthAna nathI. jhADane eTale ke jhADanI chAyAne ya rahevA mATenuM sthAna mAnatA nathI te aNagAra che. (2) AgaLa vadhatAM nizcayathI aNagAra te che ke je svayaM potAnA dehane paNa AtmA mATe rahevAnuM ghara mAnatA nathI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 saikAlika AtmavizAna digambaratva : upayoga (jJAna-darzana)mAM rAga-mohanA je bhAvo che te upayoga uparanAM vastro che. jyAre Atmapradezoe deharUpI vastra paherela che. mATe digambarapaNAthI deha uparanAM vastro ke te uparanuM mamatva to choDavAnuM che, paNa Atmapradezo uparanA deharUpI vastroya choDavAnAM che, ane deharahitatA (adehI avasthA) prApta karavAnI che. e zakya tyAre ja bane ke jyAre jJAnAdi upayoga uparanA rAga ane moha rUpa vastra chUTe. e vastro vItarAgatAthI ane nirvikalpakatAthI chUTe che. zabda byutpattithI vicArIe to dika eTale dizA ane ambara eTale vastra, dizA jenuM aMbara (vastro) che te digambara. A rIte nizcayathI digambara siddha bhagavaMto-siddhaparamAtmA che. sarvavirati : sarva virati eTale joIe ja nahi, maLeluM ya nahi ane na maLeluM ya nahi. maLelAM (prApta-grahita)no sarvathA tyAga ane na maLelAno arthAt agrahita (aprApta)nI leza mAtra IcchA nahi. sarvavirati eTale sarvathA virakta bhAva. jyAre dezavirati (AMzika virakatabhAva)ne joItuM hoya che, paNa je joIe che e amaryAdita nahi paNa maryAdita. mahAtmA : (1) mahAtmA temanA yoga ane AtmAthI mahAna che tethI mahAtmA kahevAya che. yogathI anya jIvo upara khUba khUba upakAra karyA hoya che ane potAnA ja te mana-vacana kAyAnA yogathI paramAtmAnI khUba khUba bhakti-sAdhanA karyA hoya che. (2) je AtmA udayakALe samatA rAkhe che ane svarUpa bhAvamAM rahe che, tene badhA mahAtmA kahe che. (3) je anaMta bhUtakALa ane anaMtA bhaviSyakALa eTale ke dIrdhakALa upara vijaya meLave che te mahAtmA che. enuM kAraNa e che ke kALa e mahAnA tattva che. enI upara vijaya meLave te mahAna kSetra vijetA rAjA che. jyAre kALa vijetA mahArAjA che, te mahAtmA che. AvA A aNagAra, nigraMtha, jItendriya, sarva viratidhara sAdhu, saMta, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA - 39 saMnyAsI, muni, mahAtmAo paramAtmA banavAnI icchAvALA che. paramAtmA thavAnI sAdhanA karanArA sAdhako che. paramAtmA kathita ane paramAtmA praNita tattvonuM vahana karanArA paramAtmAnA cAhaka che. Ama teo paramAtmatattvanA cAhaka ane vAhaka evA paramAtmAnI gerahAjarImAM paramAtmAnA pratinidhi che. devanA dUta che. devanA pratinidhi che. tethI teo guru che. AvA A guru kevA hoya enIya oLakha keTalIka vyAkhyAothI spaSTa thAya che te have joIe. guru : - (1) siddha paramAtmAnA svarUpane kahenArAM be vizeSaNo guNAtIta ane rUpAtIta che enA prathamAkSara "gu" ane "6 vaDe guru zabda banyo che. e paramAtmAnA cAhaka ane vAhakanuM nAmakaraNa che. Ama guru zabdanA saMdarbhamAM je guNAtIta ane rUpAtIta thavAnI svayaM sAdhanA kare che ane anyane guNAtIta ane rUpAtIta thavAmAM sahAya kare che, nimitta bane che te guru che. ahIM guNAtIta eTale tAmasa, rAjasa ane sAtvika bhAvathI para ane rUpAtIta eTale adehI-arUpI. (2) je "gu eTale ke aMdhakAramAMthI " eTale prakAzamAM laI janAra che te guru che. (3) paramAtmA sAthe saMbaMdha sthApI, paramAtmA jevuM UMcuM jIvana jIvanArA che ane zaraNe AvelAMne UMce laI janAra che te guru che. (4) je saMsAranA tApa-saMtApa kaDhAvI nAMkhIne nirUpAdhika zAMti ApanArA che tene guru kahevAya che. (5) bahirAtmA chuM paNa haju aMtarAtmA nathI evuM bhAna karAvanArA sadguru bhagavaMta che. (6) sanI samajaNa ane sahunA darzanane prApta karIne samatApUrvaka svAdhIna jIvana jIvatAM jIvatAM Azraye AvanArane paNa niHsvArthabhAve, asaMgabhAve je satanI samajaNa Ape che e sadgurudeva che. (7) je pUrNa che, vItarAga che, sarvajJa che, nirvikalpa che te deva che. evAM deva ane guru ubhaya che. teo jagadguru, jagannAtha, jagatapitA che. evAM vItarAga devaguru bhagavaMtone samarpita thaIne rahe che ane satattvanuM svarUpa samajIne satattvamAM ramaNatA karatA hoya che, sattattvanuM anubhavana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vaikAlika AtmavijJAna vedana karatAM hoya che tathA jagatanA lokone sattattva ApatA hoya che tene sadguru kahevAya che. (8) je (brahmazrotriya) zrutakevali che ane je (brahmaniSTha) AtmaniSTha che te sadguru che. (9) je sattattvane batADe che ane sat vaDe sAdhanA karAvI Ape che te sadguru che. (10) je jJAnI bhagavaMtoe aham jItyo hoya, ahahita hoya, ane nirAbhimAna thayA hoya teo dharmacalAvavAne, dharma ApavAne ane gurupade sthApavAne yogya che. (11) je potAnA ahamAM ane potAnA vikalpamAM rAcatA hoya teo sAco dharma calAvavAne yogya na kahevAya. sAdi sAntatattvanA siddhAMto dvaita tattvanA che ane temAM Agraha rAkhanAra kayAMya bhUla karatA ja hoya che. aMtarAtmA ane gurunI oLakha bAda je ApaNuM sAdhya che, te paramAtmA kevAM hoya enI jANa nIcenI vyAkhyAothI karIzuM. paramAtmA : (1) jeNe dharma pUrNa karI lIdho che ane have dharma sAdhanA karavAnI rahetI nathI te sAdhyathI abheda thayela che e paramAtmA che. (2) paramAtmA pRthvI jevA sthira che, jala jevA prasanna che. pavana (vAyu) jevA niHsaMga che, agni jevA bhogabhAvane-karmane bhasmibhUta karanArA che, athavA to jyoti jevA prakAza svarUpa che ane AkAza jevA sarva vyApaka che. (3) jenA jJAna ane vedana abheda thaI gayAM che te paramAtmA che. (4) je sarvakALe che, sarvatra che, sarva samartha che ane sarvanA che te paramAtmA che. (5) je potAnA svarUpamAM tanmaya che athavA to svarUpathI tarUpa che ane siddhi prApta karI cUkyAM che te paramAtmA che. (6) je potAnA svarUpane pUrepUruM jANe che ane saMsArIonA paNa badhAM ja svarUpane ane virUpane pUrepUrAM jANe che te paramAtmA che. (7) je jJAnasvarUpa (cetanatattva) che, je jJAnezvara (kevalajJAna sarvazatAnI zakitarUpe) che ane je jJAnAnaMda (AnaMdavedana guNathI) che te paramAtmA che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 41 (8) je sAdi-anaMta bhAge sthira che, arUpI che, nitya che te paramAtmA che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnI oLakha karyA bAda have eno tulanAtmaka abhyAsa karIe. (1) bahirAtmA eTale pahelA guNasthAnakano mithyAdaSTi ajJajana aMtarAtmA eTale cothAthI bAramA guNasthAnakano mumukSu sAdhaka evo samakiti vivekI AtmA. - jyAre paramAtmA eTale teramA ane caudamA guNasthAnake rahela sAkAra sayogI ane ayogI (yogakrayiA abhAva) arihaMta bhagavaMto, tIrthakara bhagavaMto tathA sAmAnya kevali bhagavaMto, temaja siddhazIlA sthita, siddha svarUpI, zuddha svarUpI, AtmA svarUpI, azarIrI, arUpI evAM niraMjana, nirAkAra siddhaparamAtmA ! siddha bhagavaMta ! (2) rAga bhAva eTale bahirAtmA ! virAga bhAva eTale aMtarAtmA! ane vItarAgatA eTale paramAtmA ! (3) adharma Acare che te bahirAtmA ! dharma Acare che te aMtarAtmA! jyAre jeNe dharma pUrNa karI lIdho che ane have dharma karavAno raheto nathI te paramAtmA che. (4) karmanA udayane AdhIna thAya che te bahirAtmA che. karmanA udayano AtmabaLa (puruSArtha)thI kSayopazama (sudhAro) karI karmane je AdhIna kare che te aMtarAtmA che. jyAre karma ane teya khAsa karIne dhAtakarmanA udayano sarvathA khAtamo bolAve che, kSaya (nAza) kare che te paramAtmA che. (5) bahirAtmA che te upadeza jhIlanAra zrotA che. aMtarAtmA che te paramAtmAnA pratinidhi evA paramAtmAnA cAhaka ane vAhaka upadeza (dezanA) denArA guru bhagavaMto che je dezatattva che. (alpapaNe) jyAre paramAtmA to deva ane guru ubhaya evAM sarva tattva che. advaita tattva che. pUrNa che. je bahirAtmA ane aMtarAtmAnuM lakSya (sAdhya) che. (6) je mohathI haNAyela che te rAgI bahirAtmA che. je mohane haNI rahyo che te vairAgI aMtarAtmA che. jeNe mohane sarvathA haNI nAMkhyo che te vitarAgI paramAtmA che. (7) bahirAtmA asAdhaka che. aMtarAtmA sAdhaka che ane paramAtmA siddha che. (8) paramAtmA potAnA svarUpane pUrepUruM jANe che ane saMsArIonA ya badhAM svarUpa ane virUpane pUrepUrAM jANe che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna jyAre saMsArI ajJAnI jIvo paramAtmAnA svarUpane ya pUrepUruM jANatAM nathI ane potAnA ya svarUpa ke virUpane jANatA nathI. 42 e to mAtA ane enA saMtAna jevuM che. mAtA potAnuM jIvana jIvI jANe che ane potAnA saMtAnane ya jivADI jANe che. jyAre bALaka (saMtAna) na to potAnuM jIvana jIvavA svayaM zaktimAna che ke na to mAtAne jivADavAnuM jJAna ke zakti tenAmAM che. na (9) paramAtmAthI vimukha che ane potAnA svarUpathI ya je vimukha che te bahirAtmA che. je bahirAtmAthI vimukha che ane paramAtmA tathA potAnI siddhinI je sanmukha che te aMtarAtmA che. je potAnA svarUpamAM tanmaya che ane siddhine prApta karI cUkyA che te siddhAtmA paramAtmA che. (10) bahirAtmA-aMtarAtmA evAM ApaNe vartamAnakALamAM rasodayathI rasa vedIe chIe ane jJAnathI jANIe chIe. pachI rasavedana cAlI jAya che ane jJAtRtva (smRti) UbhuM rahe che. jyAre paramAtmAne svakSetranA jJAna ane vedana abheda banI jAya che. (11) siddha paramAtmA dehAtIta eTale ke deharahita azarIrI paramAtmA che. arihanta paramAtmA videhI che. navo deha have dhAraNa karanAra nathI e apekSAe teo dehatyAgI che. sAdhu bhagavaMta dehabhAva rahita che ane dehane mATe mAlikInI koI cIja rAkhela nathI tema ja dehane Avazyaka cIja bhikSAmAM maLe to saMyamavRddhi ane na maLe to tapovRddhi samaje che tethI dehatyAgI che. saMyamalakSI, samyagdaSTi zrAvake samajaNathI daSTimAMthI dehabhAva-dehamamatva tyAgela che ane dehabhAna bhUlI videhI, dehAtIta thavAnI icchAvALo che tathA aMze paNa tyAgI che tethI e apekSAe dehatyAgI che. jyAre samyagadaSTi avirati mAtra jJAnathI, maMtavyathI dehatyAgI che. tenI sAme sAdhu bhagavaMto jJAna ane kriyA ubhayathI dehatyAgI che. deha atramAMthI banela che ane anna vaDe te poSAya che, Take che ane vRddhi pAme che- (vikase che.) pudgalamAM zIta-uSNa guNa hovAthI pudgalanA banelA dehane vasronI AvazyakatA rahe che ane ethI ja zIta uSNa (khANI-pINI) khorAkanI paNa jarUra paDe che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 43 jaTharanI zIta-uSNatAnI asara AkhAya zarIra upara paDe che. vaLI bahAranA zIta ke uSNa evA uSNatAmAnanI asara paNa deha upara paDe che. tethI vasati eTale ke raheThANa ane vastra eTale ke kapaDAnI AvazyakatA dehadhArIne rahe che. eja zIta-uSNanI viSamatA aMdaramAMnA kapha-pitta vAyunI viSamatAnuM kAraNa bane che jene sama (sarakhAM) rAkhavA auSadhinI garaja paDe che. AvAM deha pudgalanA banela hovAthI ane pudgala vaDe TakatA hovAnA kAraNe anna-AcchAdAna (vastra) -Azraya (raheThANa) ane auSadhinI deha hoya che tyAM sudhI ochevatte aMze garaja paDe che. mATe ja sAdhu-saMnyAsIne AvazyakatAnI bhikSAno haka che ane enuM dAna karavuM e ApaNuM kartavya che. (12) anya saMyoga jyAM lagI AtmA che, tyAM sudhI saMsArI kahevAya. jIva traNa prakAre che. dehasaMsArI, mohasaMsArI, ane parigrahasaMsArI. emAMthI tIrthaMkara paramAtmA-arihanta paramAtmA-sAmAnya kevali bhagavaMta paramAtmA dehasaMsArI che. paNa mohasaMsArI ane parigraha saMsArI nathI. sAdhu bhagavaMto paNa mohano nAza karavA mATe sAdhanA kare che ane jyAM sudhI mohano sarvathA nAza nathI karyo tyAM sudhI moha che ane siddha thayA nathI tethI teo dehasaMsArI ane mohasaMsArI . ane jene mohane ramavAnA ramakaDAM rUpI parigraha che, tethI parigraha saMsArI. siddha paramAtmA adehI che tethI eke bhede saMsArI nathI. (13) bahirAtmA saMsArI jIva eTale AtmA + mana + zarIranuM eka kSetre ekIkaraNa. tyAre siddha paramAtmA eTale mAtra AtmA ane kevali bhagavaMta arihaMta paramAtmA eTale mAtra AtmA ane zarIra. paNa dazA gaDaDiyA nALiyera jevI, nALiyeramAM goLo chUTo paDI gayo hoya tevI. mana (icchA) to temane che ja nahi eTale saMsAra nathI. mAtra deha che tyAM sudhI dehano kalyANa vyavahAra che. (14) saMsArI jIva-bahirAtmA eTale zarIra + mana + AtmAnuM baMDala (samUha) jemAM zarIra e paMcabhUta + pAMca prANa + pAMca indriyo + sAta dhAtunuM baMDala che. temAM vaLI mana e icchA + rAga + vikalpa (vicAra) + vAsanAnuM baMDala che. jyAre AtmA e jJAna + darzana + cAritrya + tapa + vIrya + upayogano samUha che. jema zarIranI sAta dhAtu, rasa, rUdhira, mAMsa, meda, majjA, ane zukra che ema AtmAnI A pAMca dhAtu che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlika AtmavijJAna arihanta paramAtmA ... zarIra ane jenA jJAna + darzana + cAritra + tapa + vIrya upayoga pUrNa che evA AtmAno samUha che. (15) bahirAtmAnAM AvaraNa gADha che ane tethI apAradarzaka che. aMtarAtmAnuM AvaraNa alpa che ane tethI ardhapAradarzaka che. jyAre paramAtmA AvaraNarahita che ane tethI sva para prakAzaka che. (16) bAhyadRSTi e bAladRSTi che. AMtaradaSTi e adhyAtma (paryApta) dRSTi che. jyAre samadaSTi e brahmadaSTi che. (17) zeyane jANIne zeyane coMTe te bahirAtmA che. zeyane jANIne jJAna arthAt sva (AtmA)mAM samAya te aMtarAtmA che. jyAre zeya jenA jJAnamAM jaNAya che eTale ke pratibiMbita thAya che te kevalajJAna che evA kevalajJAnI paramAtmA che. daSTine dazyamAM samAvavI te bahirAtma bhAva che, jyAre daSTi dRSTAmAM samAvavI te aMtarAtma bhAva che. adhyAtma dRSTi eTale sarvAgI dRSTi, ArapAra jovuM te paramAtma dRSTi che. e samagra darzana che. bahirAtma daSTi eTale mAtra bahAranuM jovuM ane aMdaranuM jovuM ja nahi. (18) je jIva potAmAM rahelI azuddhatA (doSa-moha-vikAra)ne na jANe ane potAmAM rahelI zuddhatAne ya na jANe te ajJAnI che e bahirAtmA che. - je sattAmAM rahelI potAnI zuddhatAne ane potAnI vartamAna azuddhatAne jANe che e jJAnI che arthAtu aMtarAtmA che ane je potAnI zuddhatAne vede che ane anya sarvanI zuddhatA ane azuddhatAne saMpUrNapaNe jANe che te paramAtmA che. ' (19)jIva karmanA udaye karmano bhoktA hovA chatAM nizcayathI to jIva potAnA ajJAna ane mohAdi azuddha svabhAvane jAvede che, bhogave che. azuddha AnaMda je sukha duHkha rUpe pariNamela che, ene vede che. azuddha jJAnane vede che. aMtarAtmA ema vicAre che ke huM karma naimittika mArA azuddha AnaMdane ajJAnane-mohAdibhAvone veduM chuM. jyAre bahirAtmA ema mAne che ke huM karmane arthAta indriya anukULa bAhya bhogasAmagrIne veduM chuM. paraMtu nizcayathI to pote potAnA azuddha AnaMdane vede che evI samajaNa ene hotI nathI. (20) koInuM ya bUruM na icchavuM, koInuM ya bUruM na karavuM e mAnavatA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAbhA-aMtarAtmA-paramAtmA che. potAnA sAdhana ane zakitano sadupayoga karI bIjAMonuM bhaluM karavuM e sajjanatA che. jyAre potAnI sarva sukhasagavaDano tyAga karI bIjAM jIvone sukhI karavA ane potAne koI duHkha Ape to sahana karavuM te sAdhutA che. sAdhu duHkha denArane kSamA Ape che. jyAre sarjana potAnA sukhano tyAga nathI karato. Avazyaka hoya to durjanane daMDa paNa de che ane vakhata Ave kSamAM paNa Ape che. maraNAMta upasarga karanAra paratve kSamAbhAva dhAraNa karI potAnA dehanuM paNa balidAna devuM paDe to daI de che e sAdhanAnI caramAvasthA, sAdhanAnI parAkASThA che. e mahAna sAdhutA che. (21) je koIne DarAvato nathI te sajajana che. paNa je koIne DarAvato nathI ane Darato paNa nathI ke Dagato ya nathI te saMta che. (22) sukha ja IcchanAro ane duHkhathI DaranAro e jana che je pApAtmA che. sukha icchato nathI ane duHkhathI Darato nathI e jaina che, dharmAtmA che. je sukhane choDanArA ane duHkhane AvakAranArA che e muni(jati) mahAtmA che, sukha ane duHkhathI para sahajAnaMdamAM-svarUpAnaMdamAM masta rahenArA che e jina che je paramAtmA che. (23) vedAMtanI paribhASAmAM kahIe to brahmavid eTale samyakatva ! brahmavidvara eTale dezavirati-sarvavirati ! brahma vid variSTha eTale kSapakazreNithI laI (AThamA gu. thI) bAramA guNasthAnakanI avasthA ! brahmavid variyAnuM eTale kevalajJAna avasthA. brahmavid variyAna paramAtmA che jyAre bAkInA aMtarAtmA che. (24) dayA-dAna sevA-paropakAra vRtti-karuNA ane viSayamAM ochI Asakti e prAthamika bhUmikAmAM rahela sAdhakanI avasthA che. viSayamAM anAsakti chatAM jIvanamaraNamAM lobhavRtti che. e sAdhanAmAM prathama bhUmikAethI AgaLa AgaLa vadhela sAdhakanI avasthA che. jIvana maraNamAM bheda nathI ke leza paNa te aMge kSobhavRtti nathI te sAdhya prAptinI samIpa rahela sAdhakanI avasthA che. je zreNI sAdhakAvasthA che. (25) karma-moha ane deha paramAtmAne nathI tethI paramAtmA zuddha, zreSTha ane uttama che, jyAre ApaNe karma-moha ane deha che. tethI ApaNe azuddhakaniSTha ane adharmI chIe. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna (26) saMsAra avasthA rUpa AtmA che te bahirAtmA che. tema mokSa sAdhaka (mumukSu) avasthA rUpa che, te paNa eja AtmA che je bahirmukhI maTI aMtaramukhI thavAnA kAraNe aMtarAtmA kahevAya che. 46 (27) saMsArakSetre ApaNe ApaNA sivAyanA saghaLAne bAda karIne ApaNane ja saMbhArIe chIe. ApaNo ja phAyado svArtha joIe chIe ane ApaNA ja guNagAna gAIe chIe. jyAre dharmakSetre ethI viparIta ApaNe ApaNI jAtane bAda karIne bIjA badhAnA ja guNadoSane joIe chIe. A ubhaya bahirbhAva che ane bahirAtmapaNuM che. potAnAmAM rahela mohAdibhAvane joIne je pIDA pAme che ane te mohAdibhAvanA nAzanI pravRtti kare che tathA svarUpanuM je satata lakSa rAkhe che te aMtarAtmA che. aMtamAM have A vicAraNAmAMthI niSpanna thatI sAdhanAno vicAra karIzuM. jevuM sAdhyanuM svarUpa hoya tevAM bhAva ane tevI sthiti sAdhanAmAM je utAre ene sAco sAdhaka kahevAya. paraMtu je bAhya upakaraNa Adi sAdhananA bhedamAM ja rAce tene sAdhaka kahevAya ke kema te vikaTa prazna che. (1) manathI zarIrane ja joIe te bahirAtma bhAva che, manathI manane jotA thaIe to dizA ane dazA ubhaya badalAi jAya, e AMtaranirIkSaNa hovAthI aMtarAtma bhAva che. (2) uccatama evA paramAtmA sAthe saMbaMdha karI evuM uttama nirdoSa jIvana jIvavAnA bhAva uccatama paramAtmAvasthAne prApta karI zake che. (3) prema-karUNA ane vAtsalya saha samagra vizvanA jIvonI dravyadayA ane bhAvadayA ciMtavavAthI paramAtmA banela che. emanuM anusaraNa karIne vizvanA jIvonA yathAzakti dravyadayA karavA vaDe ane sarva jIvonI bhAvadayAnI ciMtavanAthI paramAtmA thaI zakAya. (4) AtmAnA svarUpa ne AvaranA doSonuM darzana karavuM ane tenI pIDA thavI te AtmadazA che. (5) AtmA jyAM che tyAM jovuM, AtmA jevo che tevo jovo ane AtmAnuM svarUpa jevuM che evuM enuM jJAna dhyAna bhAna karavuM enuM nAma aMtarAtmapaNuM arthAt AMtaradazA. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA (6) AtmA be prakAranA che, zuddha ane azuddha athavA nirAvaraNa ane sAvaraNa, siddha paramAtmA che te pradezathI ane upayogathI zuddha AtmA che. je ajanmA, amara, aSTakarmamukta, adehI, niraMjana, nirAkAra ane nirAvaraNa paramAtmA che. kevali bhagavaMta upayogathI zuddha paramAtmA che. paraMtu Atma pradezo aghAtI karmathI gherAyelAM che. tyAM sudhI pradeza azuddhi che. eo cAra ghAtakarmarahita sayogI paramAtmA che. jyAre sAvaraNa AtmA, sattAgata paramAtma svarUpa hovA chatAM vartamAnamAM mohanIyanA vikArI bhAvane vedato hovAthI e saMsArI AtmA che. dareka jIvamAM sattAgata paramAtma tatvanuM astitva che jene AvaraNa haThAvIne nirAvaraNa banAvI pragaTa karI zakAya che. tethI ja sarva prati paramAtma dRSTi keLavavAthI durbhAva haThe che, sadbhAva jAge che ane tethI sad vyavahAra thAya che. jenA pariNAme laghukarmI thavAya che. A daSTine karma upAdhi nirapekSa zuddha dravyArthika naya kahe che. (7) prati samaye svadoSa darzana karavuM ane doSarahita thatAM javuM e niSedhAtmaka (Negative) aMtarAtmapaNuM che. tema prabhupaNe prabhune oLakhI ane paramAtmAnA guNagAna gAIe, svarUpa lakSya karavuM te vidheyAtmaka (Positive) aMtarAtmapaNuM che. (8) dezarUpa chabastha vyakti pAse dezabhAva maLe paraMtu sarvabhAva nahi maLe. sarvarUpa to siddha paramAtmA arihaMta paramAtmA che. je ekarUpa che te paramAtmA che emAM zraddhA rAkhavAnI che. jenA anekarUpa che-je bahurUpI che (pula) emAM vizvAsa rAkhavA jevo nathI. kAraNa ke svayaM nAza pAme to ApaNo vizvAsa kyAM Ubho rahe! (9) je AtmA karmanA udayakALe samatA rAkhe che, svarUpa bhAvathI varte che tene badhA mahAtmA kahe che. je kSamA rAkhe che ane samatA rAkhe che te jIva karma baMdha toDI zake che ane enI karmabaMdhanI paraMparA aTake che. (10) jenuM cit (jJAna) sata thayela che ane AnaMda svarUpa che te (jJAna arthAt AtmA) saccidAnaMda che. paramAtmatattva eTale saccidAnaMda. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 saikAlika AtmavijJAna saccidAnaMdane svakSetre eTale ke AtmakSetre zodhe ane pAme te aMtarAtmA che. je anukrame paramAtmA banI zake che. Ama saccidAnaMdanI arthAt paramAtma tattvanI aMtarakriyA svakSetre karavI tenuM ja nAma aMtarAtmapaNuM ane mokSamArga. (11) je samayathI jIva potAnA bahirAtmabhAvane joto thaze te samayathI jIva aMtarAtmA banaze. (12) bahirAtmA mATe jeTalA mokSanA lakSyavALA aMtarAtmA che te guru che ane jeTalAM paramAtmA che teTalA deva che. (13) samaju mANaso sukhamAM duHkhane jue che ane duHkhano aMta ANe che. duHkhamAMthI ja janmanAra ane duHkhamAM ja aMta pAmanAra evAM sukhanI pAchaLa sajjano doDatA nathI. (14) jIva sajajana hoya ke durjana, game evo hoya bhagavAne ene anAdithI je Azrava - baMdha - saMvara pramANe phaLa maLe e je paddhati Apela che te ghaTe che. kAma- krodha-lobhAdi durguNo che tethI durjano che. sAme tyAgakSamA-namratA-nirmoha-saMtoSa guNo che tethI sajajano paNa che. azubha bhAva che tema zubha bhAva paNa che. e zubha bhAva bhAvanArA ne zubha bhAvathI zubha vartana-sad vartanathI zubha bhAva bane che. (15) jenI dRSTi pUrNa che tevA vItarAga paramAtmAonA koI virodhI nathI jyAre jenI dRSTi apUrNa che tenA koIne koI virodhI bahArathI paNa che, ane aMdaramAM te chadmastha pote paNa potAno virodhI che. dRSTi e jJAna che. jyAre bhAva e lAgaNI arthAt sukha duHkha-AnaMda che. dazya ane sAdhanasAmagrInA parivartanathI anukULayoga ke pratikULayogamAM, saMyogamAM ke viyogamAM utpAda ke vyayamAM, zAtA ke azAtAmAM ApaNo bhAva ane dRSTi sama rAkhavAnA che. samyagadarzana, jainadarzana, syAdavAda darzana, Atmadarzana, kevaladarzana e badhAM darzananA vizeSaNo che, paNa dazyanA nathI. tethI ema siddha thAya che ke darzanane sudhAravAnuM che, mAtra dazyane nahi. adhikaraNa, upakaraNa, karaNa e dazya koTinA che. mATe sAdhanAne temAM na homAya. dazya e mULa padArtha nathI. paraMtu daSTi ane bhAva mULabhUta padArtha che. jevI daSTi karIzuM evA bhAve sukha ke duHkhane vedIzuM. mATe havethI eTalo nirNaya to karavo joIe ke... Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmA-aMtarAtmA-paramAtmA 49 (a) sukha na apAya to kAMI nahi paNa koIne duHkha to na ja pahoMcADavuM. AnAthI durjanatA TaLe, ane mAnavatA Ave. (ba) AgaLa vadhI duHkha to na pahoMcADavuM paNa mArA bhAvathI te kaMIka karI chUTI sAmenAne huM sukhI karavAno prayatna karuM. AnAthI mAnavatA mahorI UThe che sajajanatAmAM, (ka) uparokta be guNa keLavavAnI sAthe svayaM kadI huM sukhanI lAlasA rAkhuM nahiM ane pratikULatAmAM kadI duHkhI thAuM nahiM. AnAthI mArgamAM TakI rahevAze ane siddhi tarapha AgaLa vadhAze. pariNAme Atmasukha ane siddha svarUpa sAMpaDaze. (Da) sukha vedavuM to AtmAnuM ja sukha vedavuM. ane nitya satya evA AtmasukhamAM svarUpamAM nijAnaMdamAM mahAna rahevuM arthAt svabhAva dazAmAM rahevuM. mAnavamAM paheluM mAnavatAnuM, bIjuM sajjanatAnuM, trIjuM sAdhu-saMta aMtarAtmAnuM ane cothuM siddha svarUpa-paramAtmAsvarUpanuM lakSaNa ane svabhAva che. mAnava duHkhI hoI zake, sajjana paNa duHkhI hoI zake jyAre sAdhusaMtane duHkha hoya paNa te duHkha temane duHkha ApI na zake. jyAre arihanta paramAtmA ke siddha paramAtmA to na sukhI hoya ke na du:khI hoya. teo to sadA sarvadA svabhAva dazAmAM saccidAnaMda svarUpamAM nimagna hoya. S-4 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga upayoga kiDaka ? dara ka jIva rogI thAya to teno svabhAva bagaDato jAya ane jIva ajJAnI banI rahe AvI sthitithI bacavA mATe ApaNe Arogya mAgavAnuM che. IndriyonA viSayone roga mAne tenuM nAma yogI. - indriyonA viSayomAM AnaMda mAne tenuM nAma bhogI. bhogIne jo dehamAM roga Ave to teno bhogamAM vizrAMti maLe che tema samajavuM joIe. jyAre yogIne dehamAM roga Ave to deharahita thatAM pahelAM bhUtakALamAM karela doSanI sajA samajIne karmarAjanuM devuM-RNa cUkave che tema te samaje che. - AtmA deha sAthe je saMbaMdhe joDAyela che te dehabhAvathI bacavA mATe AtmAe dehathI bhinna thavAnuM che. bhedajJAnanA AvaraNathI AtmAnA jJAnadarzana upayogane huM deharUpa chuM' te bhAvathI nivAravAno che. huM deha nathI paraMtu "AtmA chuM'. anAtmabhAvamAM na rahetAM AtmAnA svarUpa-bhAvamAM saccidAnaMda bhAvamAM pravartavAnuM che. pachI dehabhAvarahita thavAthI dehanI asara nahi varte. zAtA-azAtA vedanIya karma e aghAtI karmano udaya che je dehAzrita che, te AtmAnA kevalajJAnanA kevaLI bhagavaMtonA upayogane kAMI asara karI zakato nathI. dehabhAva jIvamAM vartato hoya to zAtA-azAtA jIvane asara karI zake che. AtmAno jJAna-darzanaupayoga AtmAnA pradezono AdhAra laIne nIkaLavA chatAM sva-kSetre joto nathI. karmabandha thavAnuM kAraNa zuM ? AtmAno jJAnadarzana upayoga svaAtma-pradezothI nIkaLe che tyAM jIva dRSTi karato nathI ane upayoga parapadArthomAM sukhabuddhie phare che. azAtA-vedanIya jIvane thAya che. te Atmapradezoe thAya che te ja batAve che ke svakSetre dRSTi karo to karmanirjarA thaze. upayoga be rIte che - (i) parapadArthane jANavuM - jovuM te jJAna - darzanaupayoganuM kArya che, zAkabhAva che. (i) svakSetre jevo upayoga tevuM vadana thAya che te vedakabhAva che. azuddha upayogathI Atmapradezo caitanya hovA chatAM jaDavat - pudgalabhAvayukta thAya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga - upayoga - keTaluMka ciMtana 51 che; kAraNa ke upayoga padArthomAM sukhabuddhie ramato hoya che. svakSetre jo upayoga dRSTi varte to upayoga caitanyamaya-sukhamaya vedAya, ane AvaraNa haThavAthI karmonI nirjarA thAya. moha upara vijaya meLavazo to azAtA-vedanIya upara vijaya meLavAze. mohanI ceSTA baMdha karavAthI moha jitAze. - mohano nAza be rIte thAya che : (1) mohanI ceSTA baMdha karavAthI, (2) svarUpabhAna rAkhavAthI. ApaNA jJAna-darzanaupayogane ApaNA AtmAnA pradezo upara ja sthira karavAno che, jethI svarUpa upara AvaraNa jema jema haThe tema tema svarUparamaNatA thatI jaze. zAtA-azAtA vedanIya karmajanita che tethI te parAdhIna che jyAre parISaho svecchAe svIkAravAnA hoya che. AtmAno upayoga je pAMca indriyonA viSaya-kapAya upara jIva kare che tene badale potAnA AtmAnA pradezo upara upayoga-daSTi karavAnI hoya che. duHkha samaye to jIva ekAMte AtmAnA pradezo sAthe upayogavaMta rahe che. mATe svecchAe pariSaha Ubho karavAno che, jethI Atmapradezo upara upayoga sthira thAya, tema jJAnadazAe rahIe to upasarga vakhate paNa Atmapradezo upara upayoga sthira rahI zake. jyAre sukha vakhate vastu ane vyaktio upara dRSTi rahe che. Atmapradezo upara dRSTi nathI rahetI. mATe paDacakra Adi dhyAnanA bhedo zarIranI aMdara batAvela che. jethI sva-Atmapradezoe dRSTi karI sthira thavAya ane bahAranI vastuo ane vyaktio uparanI dRSTi baMdha thAya. bahAra bhagavAnanI mUrti upara trATaka karIne, dRSTinI sthiratA prApta karavI. svarUpa pAmavA mATe, nirAvaraNa thavA mATe, potAnA Atmapradezoe trATaka karIne svamAM sthira thavAnuM hoya che. jyAMthI jJAna -darzana-upayoga nIkaLe che tyAM ja ApaNe sthira thavAnuM che jethI ApaNA viSaya-kaSAya-rAga-dveSamoha Adi bhAvo pAtaLA paDatA jAya che, maMdatA dhAraNa kare che. Atmapradezo e upayoganuM ghara che, sva che. vastuo ane vyaktio e upayoga mATe para che. mATe paramAM na vasatAM svagharamAM vasavuM joIe, te mATe dhyAna Adi sAdhanA che. maMdira-mUrtimAM bhagavAna samakSa dhyAna karIne pariNAmarUpe potAnA AtmapradezomAM dhyAna karavAnuM che. AtmAnA pradezo upara manane sthira karavAnuM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna jJAna-darzanaupayogane sthira karo. sthira kyAM karAya ? asthira-anityamAM ke sthira-nitya evA AtmatattvamAM ? AtmapradezomAM upayogane sthira karavAno che, jethI svamAM lIna thayA pachI viSaya-kaSAyarUpa koI sAdhana upayogane ramavA mATe nahi maLe. je jIvo potAnA Atmapradezo upara dRSTi nathI rAkhatA, potAnAmAM upayoga sthira nathI karatA, ane bahArathI vastumAM-vyaktiomAM sukhabuddhithI, upayogathI ramaNatA kare che, te jIvo mATe kudarata zikSA UbhI kareche, azAtAvedanIyanA udayane pAme che. jethI Atmapradezoe duHkha bhayaMkara vede che ane viSaya-kaSAya bhogavavA mATe dIna-azakta-hIna banI jAya che. para vastuo ane vyaktio bahAra che. viSaya ane kaSAyanA padArtho paNa bahAra che AtmapradezomAM e nathI chatAM tyAM A citarAmaNa kare che, ane jIva duHkhI thAya che. sva-AtmapradezomAMthI to mAtra jJAna ane AnaMda nIkaLe che. Atmapradezoe upayoga jo sthira karazuM to jJAna ane AnaMdane vedAze, upAsanA tattvamAM hajI bahAranuM AlaMbana che jyAre dhyAna samAdhimAM bahAranuM AlaMbana paNa nathI. dharma anuSThAnonI kriyA karatA karatA svarUpamAM upayoga-dRSTi aMtarathI sthira karo. dehanA sukha-bhoganA pAye kadI paNa AtmAnuM sukha nirAvaraNa thatuM nathI. jJAna e AtmapradezonA upayoganA AdhAre che, ane azAtAvedanIya e upayoga ane Atmapradezo ubhayanA AdhAre rahe che. azAtAvedanIya vakhate jIva Atma-pradezoe duHkha vede che eTale asahAya-hIna-azakta nirbaLa bane. viSaya-kaSAya paNa nirbaLa bane che jethI bhoga-sukha Adi sukhethI vedI nathI zakyo. dhyAna karatI vakhate svadoSadarzana karatAM zIkhavuM joIe. potAnA jJAnadarzana upayogamAM vastuo-vyaktio viSaya kaSAyanAM citarAmaNa thatAM nathIne te jovuM joIe. upayoga-tattva e Adarzatattva che. vizvanA padArtho bhale temAM pratibiMbita thAya paraMtu upayogathI ApaNe ApaNA pradezomAM vasavuM joIe, ramavuM joIe, pratibiMbata padArthomAM na ramavuM joIe. dhyAnanuM mahattva jJAna mATe che. dhyAnamAM jJAna upayoga Atmapradezoe sthira thAya che. adhikaraNanI apekSAe upakaraNa UMcA che. upakaraNa tamArI sAme che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga - upayoga - keTaluMka ciMtana 53 upakaraNa upakaraNanI sAme nathI. tame upakaraNanI sAme cho, tema tame sAthe athavA sAme cho. AtmAne potAnI upayoga - sRSTithI jovAno che. svadarzana karavAnuM che. (AlaMbanathI svAvalaMbanamAM javAnuM che.) kartA bhoktAbhAva e bhAvatattvo che. AtmA kartA bhoktA che. AtmA sivAya bIjA koI padArtha kartA-bhoktA nathI. para-padArthanA kartA-bhoktA bhAvamAM jeTalA rokAyelA rahIe chIe, te vakhate 'huM' je kartA-bhoktArUpa che tenuM darzana karatAM zIkhavuM joIe. to satyadarzana thatuM jaze. pratikSaNe jIvano (sAdhuno paNa) kartA-bhoktAbhAva-rAgabhAva cAlu che. kartA-bhoktAbhAva e ja saMsAra che. kartA-bhokatA-bhAvanA padArtha saMbaMdhI kAMI paNa karavAnuM na hoya, jo tyAM karavA rahyA to kartA-bhoktAbhAva cAlu raheze. kartA, bhoktAbhAva e rAgabhAva-ajJAnabhAva-mohabhAva che. koIpaNa jJAnInI kharI parIkSA kyAre ? azAtA vedanIyanA udaya vakhate mana sudhI du:khanI jarA paNa asara na thAya to te sAco zAnI. kAyA ane indriyo to tenA svarUpamAM rahe che. ApaNo manoyoga kAyA ane indriyonA upayogamAM rahI rahIne nirbaLa banI gayela che. mana eTale caitanyasphUraNa-pratikSaNe matijJAnanA upayogamAM sphUre che. AyuSyano baMdha paNa mananA bhAva upara thAya che. bIjA karmanA baMdha paNa mananA bhAva upara thAya che, tethI ApaNI sAdhanAnuM kendra banAvavAnuM che ApaNA manoyogane. je jIva potAnAmAM rahelA kartA-bhoktAbhAvanAM darzana kare che-svadoSadarzana karI zake che-te jIva paramAtmAnA darzanane pAmI zake che. viharamAna kevaLI bhagavaMtane koI vastunI sAdhanA karavAnI rahetI nathI. temaja mana-vacana-kAyAnA yoga aghAtI karmanA udaya pramANasahajapaNe vartyA kare che. tema ApaNe, paNa sAdhanAkALamAM kAMI karatA nathI; tema upayogathI vartavuM, ane ApaNA aghAtI karmanA udaya pramANe thayA karaze; banyA karaze tema sAkSIbhAve joyA karavuM. jagata sakriya che te banyA kare che, cAlyA kare che. AtmA akriya che temAM kartA-bhoktAbhAva na karavo. ApaNe mohaajJAnatAe samajIe chIe ke huM karuM chuM, huM banAvuM chuM, huM bhogavuM chuM, ema kartAbhokatAbhAve samajIe chIe. jo ApaNA kartA-bhoktAbhAva vaDe jagata cAlatuM hota to ApaNe kartA-bhoktA bhAva baMdha karavA chatAM paNa jo jagatanI sakriyatA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vaikAlika AtmavijJAna cAlu rahe che, to ApaNA kartA-bhoktAbhAvathI jagata cAle che tema mAnavuM e khoTuM che. kevaLajJAnI bhagavaMtanuM aghAtI karmanA udayarUpa jevuM upayogathI akriya ane yogathI sakriya jIvana che tevuM jIvana ApaNe sAdhanAkALamAM chAyArUpe utAravAnuM che. karmanA udaya tenuM kAma kare che, udaya vakhate mohabhAva karavo agara na karavo te jIvanA hAthamAM che. vipAkodaya e upayogamAM hoya ane pradezathI udaya hoya, upayogamAM na hoya, samyagdaSTi jIvane vipAkodayamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya upayogamAM nathI Avato ane te pradezodayathI nirjarI jAya che. tevI rIte AgaLa-AgaLanA guNasthAnake pradezodayathI apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI, nirjarI jAya che; upayogamAM AvyA vagara saMjavalana kaSAya jAya eTale vItarAgatA Ave, kevaLajJAna nirAvaraNa bane che. - mohabhAva karavo e vikRti che; paNa ApaNI prakRti nathI. mohabhAva na karavo te ApaNI prakRti che. - vartamAnakALamAM AtmAnA svabhAvanI tAkAtathI jJAnadazAmAM vartavAthI, nirmohatA karavAthI anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI Adi kaSAya pradezodayathI ja nirjarI jAya ane vipAkaoNdaya sudhI AvavA na de, A che dharma-mokSa-puruSArtha. vibhAva upara svabhAva vaDe tALuM mAravAnuM che. mohanIya prakRtimAM anaMtAnubaMdhI kaSAyano rasa varte che. paraMtu jAgRta thayela jJAnadazAmAM vartatA AtmAnI tAkAta che. anaMtAnubaMdhI kaSAya pradezodayathI nirjarI jAya che, vipAkodayamAM Avato nathI. nirvikalpa upayogarUpa cAritra e AtmAnA jJAnadarzana upayogamAM che; manoyogamAM-bhAvamanamAM mana amana thayela hoya tyAre bhale deha hoya agara na hoya. " nirvikalpa upayoga eTale mananuM amana karavuM. cAritra ane tapa e saMsAramAM saMskAra baLathI zarU thAya che ane tenI pUrNAhUti manane amana karavAthI nirvikalpa upayoga je nizcayathI cAritrya che pAmyAthI thAya che. paMca mahAvrata-yogAsthiratA e vacalI avasthA che. - AtmAno upayoga AtmAnA pradezothI ajJAnamaya rAgadazAmAM tarUpa che, ekakSetrI che. AtmAnA pradezo ane deha baddhasaMbaMdhe ekameka che. upayogamAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - papa yoga - upayoga - keTaluMka ciMtana je vedAya te dehamAM vedAya. paraMtu dehamAM je vedAya (zAtA-azAtA) te upayogamAM vedAya tevuM ekAMta nathI. jo tema hoya to upayoga vItarAga-sarvajJajJAnarUpa banI na zake. ghora pariSaha upasarga-kALamAM azAtA vedanIyanI asara deha upara hovA chatAM tenI lezamAtra paNa asara manoyogamAM jJAna upayogamAM na thAya to kSapakazreNi mAMDIne ghAtakarmone khatama karIne kevaLajJAna prApta karI zake che. cAre aghAtI karmanA puNya pApanA vipAkodayanI je lezamAtra asara na le, te ghAtakarmano kSaya karavAne zaktimAna banI zake che. aghAtI karmanA vipAkodayanI asara jene vartatI hoya te mohabhAvathI mukta nathI. jJAna upayogane A upayoga asara kare che. eTale jIva abaddha thato nathI. upayogamAM je mohabhAva che, ajJAnabhAva che te naDe che. mATe upayogathI mohabhAva-ajJAnabhAvane khatama karavAno che. jIva potAnA ajJAnabhAvanemohabhAvane vede che, eTale vikArI banIne jIva duHkha bhogave che, duHkhanuM mULa kAraNa, saMsAra jenA upara cAle che te mohanIya karma che, mohabhAva che; azAnabhAva che. jevA AkAranuM pAtra hoya, te AkAramAM pANI pariNamaze. upayoga paNa je padArthono vicAra kare te pramANe pariName che ane te pramANe karmabaMdha thAya che. Ama vijAtIya evA para - padArtha sAthe upayoga baddhasaMbaMdhe kSIranIranI jema parimaNe che. to sajAtIya svarUpa aikya evA arihaMtasiddha paramAtmAmAM upayogathI pariNamazuM to ApaNo upayoga paNa vItarAga-nirvikalpa-avinAzI evA kevaLajJAnamAM pariNamaze. chevaTe jo kevaLajJAna na thAya to deva manuSyagati apAve ane arihaMta-siddhapadanA svarUpapadanI prApti mATe puruSArtha karAvI ApavA taka Ape che. - upayogano niyama koI paNa parapadArthamAM upayoga tanmaya thAya eTale te rUpe upayoga pariName che. to sajAtIya ane svarUpa-aikya arihaMta-siddhapadamAM upayogathI pariNamavuM te mokSamArganI ananyasAdhanA che. upayoga anAdikALathI lakSaNa rUpe che ane upayogamAMthI azuddhi nIkaLI jAya eTale upayoga zuddha rahe che. arihaMtapadanI sevA karavI eTale svadoSadarzana karI karIne doSarahita thavA udyamI banavuM. arihaMtapadanI dharma sAdhanA sAthe sAthe jarUra karavAnI che. huM sacidAnaMda svarUpe chuM. te vidheyAtmaka jJAna-dhyAna che. jAtIya-aikya ane svarUpa-aikya evA arihaMtasiddhanA jJAna-dhyAnathI AvaraNo haThe che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna gujana paratve vinaya-vaiyAvacca-namratA-dInatAthI temanA guNa sAthe abheda thavAya che eTale ApaNAmAM te guNono AvirbhAva thAya che. pazcAttApathI doSono bheda (khaMDana) thAya che ane guNo nirAvaraNa bane che. AtmajJAna tyAM munipaNuM zrImade mukela che. kAraNa jJAna e maunatattva che. vacanayoga e jJAnatattvano AdhAra laIne bahAra nIkaLe che. paraMtu vacanayoga e jJAnatattva nathI. jJAna e bolatattva nathI. jo tema hota to siddhabhagavaMta paNa bolatA hota. munapiNuM eTale mauna avasthA. jJAnasvarUpamAM sthita thavuM,nirvikalpatA sevavI. vacanayogano saMbaMdha zarIra sAthe che; ubhaya jaDa paudgalika tatva che. je vastu jenI sAthe paramArthika bhAve abheda hoya temAM kALakSepa na hoya, sadA hoya ja. jJAna ane vacanayoga e bheda tatva che, chatAM vacanayoga jJAna vaDe nIkaLe che, jJAnane AdhIna vacanayoga che, vacanayogane AdhIna jJAna nathI. tethI mauna sevavuM te ucita che. matijJAna ane zrutajJAna paNa jJAnanA AdhAre che, paNa bheda tattva che sAdi-sAta che. kevaLajJAna nitya che. mauna rahIe to bolavAnuM baMdha thAya paNa jJAna vagaranA na thaIe. jJAnano sAco artha abola che. mauna abola rahIe to jJAna thAya. mati-avadhi-mana:paryavakevaLajJAna e mUkajJAna che. zruta jJAna e bolatuM jJAna che. AdhAra bhale mati Adi cAra mUkajJAnano le. jema zarIra ane AtmAno viveka bhUlI jaIe chIe ane zarIrane AtmA mAnIe chIe tema jJAna ane bolano viveka bhUlI jaIne bolane jJAna samajI laIe chIe. dravyamauna e jIbhathI na bolavuM te che, paraMtu aMdarathI vicAraNA-vAto karIe chIe. bhAvamauna eTale nirvikalpa avasthAmAM rahevuM-pravartavuM te che. bhAvamauna jALavIe to jJAnasvarUpamAM sthira thavAze. AtmA arUpI che-deharUpI che. AtmA azabda che. vacanayoga zabdarUpa che. (jJAna e abola tattva che). viharamAna kevaLI bhagavaMta abola banIne vacanayogano upayoga kare che, eTale temanAmAM lezamAtra rAgadveSa ratiarati Adi mohajanita bhAva nathI hotA. tethI temaNe temanA jJAnane abola banAvela che, chatAM bole che. jyAre chadmastha jIva bole che, tyAre bola bahAra nIkaLe che, kAraNa jJAnane abola nathI banAvyuM. vItarAga-nirmoha-niSkapAya-nirvikalpa jJAna hajI nathI banAvyuM. jJAnanuM svarUpa mauna-abola che eTale jJAna vItarAga-nirvikalpa che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga - upayoga - keTaluMka ciMtana 57 nirvicAra-nirvikalpa-zUnyamaya sthitinI zakita anaMtI che, je traNe kALanuM jagata eka samayamAM pratibiMbata banAve che. abola-mUka jJAna (mauna) e AnaMdarUpa che te saccidAnaMda che, te jyAM sudhI nahi banAvIe tyAM sudhI (mananuMmauna) AtmAno AnaMda saccidAnaMdanuM sukha nahi vedAya. mananuM mauna enuM nAma jJAna. nirvikalpa-jJAna jema zarIra huM nathI tema vacanayoga-bola e huM nathI. tema vicAra e paNa huM nathI. vicAra che e vikalpa che-e rAga che. ane vicAra che eTale bola Avaze. jJAna sukha vagaranuM nathI. paNa jJAna jyAM sudhI vItarAga nirvikalpaabola nathI banyuM, tyAM sudhI jJAnanuM sukha parivartana pAmIne pudgaladravyAzrita bhogavIe chIe. parivartana-sukha eTale rAjA raMka bane tema anaMta sukha alpa sukha banIne Ave che, agara du:khamaya banIne Ave che, ajJAna ane mohavazathI Ama bane che. kevaLI bhagavaMta aMdarathI abola banIne dezanA Ape che, ane chadmastha evA ApaNe bolane - sAMbhaLIne abola azabdarUpa bhAvamauna banavAnuM che, ethI AtmajJAna tyAM munipaNuM ema zrImad kahe che. sAdhupaNAnI sAdhanA to bAhyapaMcAcAra sevAya to paNa cAlatI hoya, jyAre munipaNuM e atyaMtara tattva che; parama zAMta tattva che; vizvanI anaMta azAMti bhAvamunine lezamAtra azAMta na kare tevuM parama zAMta tattva e munitattva che. vacana ane vicArarahita upayoga e jJAna tattva che. nizcayathI jJAna e paramazAMta tattva che. vItarAgatA [azabda kevaLajJAna-abolatattva]nA bola vacanAmRta che. jinavANI che. kevaLajJAna e paramazAMta rasa che, kevaLI bhagavaMta dezanA Ape che te paramazAMtarasa ane sukharUpa vedAya che. chadmastha jIvano a-viveka e kAyaratArUpa che. viveka jJAna pragaTatA anaMtavIrya nirAvaraNa bane che. arihaMta kevaLI bhagavaMta eka ja bhede che eTale tyAM (mAtra kevaLa) jJAna che. jyAre gurumAM be bheda cheH sadguru ane kuguru eTale jJAna ane ajJAnarUpa bheda paDe che. apUrNa tattva che te kadI pUruM thAya nahi. saMsAranA kAma kadI pUrNa thatAM nathI, apUrNa vastu purAya ja nahi. bolamAMthI abola banIe zabdamAMthI azabda banIe tyAre jJAnanA pradezamAM praveza karazuM ane sukhatattvano, zAMta tattvono anubhava karazuM. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vyAdrI pArva What is it ?' 'Who is he ? Where is it ?' When has it happened ?'How is it ?' 'How is he ?' vastu, vyakti ke prasaMganI mAhitI bAbata, A ja mukhya ane mahattvanA prazno ApaNe sahu vicArIe chIe ane pUchIe chIe ke .... 'te zuMche ?" 'te koNa che ?" 'te kyAM che ?" 'te kevo che ?' 'te kevuM che ?" 'te kyAre tyAM hato ?" 'te keTaluM che ?" A mULabhUta praznanI vicAraNAthI sarva kAMI mAhitI maLI rahe che. paNa tenI sAthe dravya-kSetra-kALa-ane bhAva e cAra saMyoga saMkaLAyela che enI ApaNane jANa nathI. 'koNa' ane zuM nAM javAba dravyamAM che. kyAM ane 'kevaDuM'no javAba kSetramAM vaLI jyAM tyAM, ahIMyA, evaDuM e badhAM kSetravAcaka zabdo che. kyAre' no javAba kALamAM che ane jyAre tyAre, aMtare e bIjA kALavAcaka zabda che. 'kevuM' no javAba bhAva (guNa-paryAya)mAM che. evuM, tevuM, jevuM, e bhAvavAcaka zabda che. ane 'kema', 'jema', 'tema', 'ema'e kriyAvAcaka zabdo che. jeno saMbaMdha kriyAnA prakAra sAthe, vAstavikatA, svAbhAvakitA sAthe che. dravya-kSetra-kALa-bhAva e cAra saMyogathI ApaNe sahu chadmastha saMsArI jIvo gherAyelAM chIe ane tenI ApaNane sahune asara che. temaja paraspara ekabIjAnI ekabIjAne asara che. arthAt dravyanI, kSetra-kALa-bhAvane temaja bhAvanI dravya-kSetra-kALane asara pahoMce che. dravya-kSetra-kALa-bhAvanI vacamAM rahI tenI asarathI para rahevuM, nirlepa rahevuM, te sAdhanA che ane dravyAtIta, kSetrAtIta, kALAtIta tathA bhAvAtIta thaI javuM te siddhi che. A dravya, kSetra, kALa, bhAvano saMbaMdha dravya-guNa ane paryAya sAthe paNa che. 'zuM che ?' no javAba dravya che ane kevuM che ?" no javAba guNa-paryAya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-kSetra-kALa-bhAva che. dravya sAmAnya che ane guNa-paryAya vizeSa che. dravyanI vizeSatA kSetrakALa ane bhAvathI sucavAya che je dravyanA paryAya che athavA to kaho ke dravyanA vizeSya che ane guNa-paryAya vizeSaNa che. dravya AdhAra che, guNaparyAya Adheya che. guNanuM astitva dravya vinAnuM svataMtra nathI hotuM. guNa, guNI vagara na hoya. jema ke gaLapaNa sAkara vinA na hoya. dravya rahita svataMtra guNadharma kyAMya paNa kyAreya nahi maLe. mATe ja "guNaparyAya taNuM e bhAjana" (pAtra) ema kahIne dravyane oLakhAvyuM che. e ja pramANe dravya paNa kyAreya guNaparyAya vinAnuM na hoya. kAraNa ke pratyeka dravyanuM nirmANa vizvanA samaSTi kAryamAM nizcita kaMIka ne kaMIka phALo ApavA sahetuka che paNa nirarthaka nathI. A sarvajJa bhagavaMte joyeluM jagata emaNe jevuM prarUpyuM che, te te paMcAstikAya pramANe nIce mujaba che.' jagata eTale mULa jIva ane pugalanI ramata. ramata kadI, mAtra gatizIla ke sthira na hoya. gatipUrvaka sthiti hoya ke sthitipUrvaka gati hoya, je ApaNA anubhavathI ApaNe jagatane joIe chIe. eTale jema AkAza padArthone potAmAM rahevA mATe avakAza Ape che. tema gatisthiti pradAna dravya jene dharmAstikAya ane adharmAstikAya rUpe nAmakaraNa karI sarvajJa bhagavaMte khyAti ApI che. te ubhaya dravyo paNa A vizvamAM che. jIvanuM to svayaMnuM cidAnaMda svarUpa che. cithI prakAzaka che ane AnaMdathI vedaka che. jyAre pudgala dravyanA varNa, gaMdha, rasa, sparsa maulika dharma hovA chatAM tenA sparza dharmamAM snigdhatA ane rUkSatAnA aMge grahaNa guNa che. grahaNa guNa eTale zuM? sajAtiya ane vijAtiyanA saMbaMdhamAM AvavuM te grahaNa guNa che. Avo guNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIva (jIvAstikAya)nA mULa zuddha svarUpamAM nathI. A rIte jIva potAnA mULasvarUpane visArIne potAnA jJAnanI vItarAgadazAmAM rAgadveSarUpa vikAra utpanna karIne pudgaladravyathI baMdhAya che, ane pudgaladravyane bAMdhe che. Ane jainadarzanamAM Azrava tattva tarIke oLakhavAmAM Ave che. AvI bAMdhavAnI ane baMdhAvAnI kriyA mAtra jIva ane pudgala e be dravyamAM ja che. paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvanA zuddha paramAtma svarUpamAM nathI. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyane samasta vizvakAryamAM anAdi-anaMta nirdoSa saMbaMdha che. jyAre Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to saikAlika AtmavijJAna jIva ane pudgalane paraspara nimitta, naimittika sadoSa saMbaMdha che. paraMtu dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanI mAphaka jIva pugaladravyanI sAthenA nirdoSa saMbaMdhanuM nirmANa svapuruSArthathI karI paramAtmA banI zake che. tenuM ja nAma sarvajJa tIrthaMkara paramAtma bhagavaMte prarUpela jaina dharma dravya : dravya ane kSetrano saMbaMdha dravya sAthe che. jyAre kALa ane bhAvano saMbaMdha guNa-paryAya sAthe che. dravyanA avagAhanAnI sImA arthAta dravyanuM kada e dravyanuM svakSetra che, je kevaDuM?" prazno uttara che. jyAre dravyanuM sthAna (Location) e dravyanuM para kSetra che je "kyAM" ? praznano uttara che. ' A cAra saMyogano dravya-kSetra-kALa ane bhAva ema nizcita kramAMkamAM ja ullekha thAya che. tenuM ya AgavuM mahattva ane rahasya che. "dravya" prathama kahyuM kAraNa ke dravya anAdi anaMta, anutpanna, avinAzI, svayaMbhU che. AdhAratattva che. ApaNA vyavahAramAM paNa prathama "huM che. te "huM paNuM e dravya che. tema sanmukha AvanAra vyakti ke padArthanI prathama oLakha "koNa? ane "zuM ? praznathI ja karIe chIe, ne pachI ja tenA kada, sthAna, rUpa, guNadharma, hAlata ItyAdinI pRcchA karIe chIe. prathama "huM" e jIva dravya-AtmA che. sAmenA padArtha viSeno pahelo prazna che "te zuM che. ane vyakti mATeno prazna che te koNa che ?" ubhaya praznanA uttaramAM dravya che. dravya mULAdhAra che. dravya che to kaMIka (Something) che ane te "kaMIka' kyAM che ? kyArathI che ? kevuM che ? Adi prazno udbhave che. nahi to A praznone koI sthAna ja nathI. mATe ja dravya prathama kramAMke che. kanyA nathI to lagna zA ? vahu sApekSa vara che ane vara sApekSa jAnaiyA che. mATe ja pahela prathama dravyanI ane pachI kSetranI vAta Ave. kSetra : dravya pachInA bIjA krame kSetrane sthAna ApyuM che. kAraNa ke "huM chuM pachIno prazna "huM kevaDo chuM ?" ane "huM kayAM chuM?" agAu jaNAvyA mujaba kevaDo ?" praznanA uttaramAM kada eTale ke piMDAkRti Avaze je dravyanuM svakSetra eTale ke potAnI kAyAe rokelI AkAzasImA athavA to padArthe rokelI jagA che. jevadravya asaMkhya AtmapradezonuM baneluM che je Atma pradezanI asaMkhyanI saMkhyA anAdi-anaMta eka ja rahe che e saMkhyA akhaMDatva che. (sonI saMkhyA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-kotra-kALa-bhAva 61 hoya to so nA navANuM ke ekaso eka na thAya tevuM asaMkhanI saMkhyAnuM akhaMDatva che.) vaLI A asaMkhya Atmapradeza ekameka sAthe anAdi-anaMta saMlagna rahe che, e saMlagna akhaMDatva che, eka lADunA be TUkaDA kare to tenuM saMlagnatva tUTI jAya che. ane kSetra bheda thAya che. paraMtu Atmapradeza viSe evuM kyAreya banatuM nathI. mATe ja AtmAne ajanmA kahyo che, amara kahyo che. jyAre pudgala dravya paramANuno aMdha bane che ane vikharAIne aNu aNumAM parivartana pAme che. A rIte Atma pradezapiMDa (AtmA) ane pudgala aNupiMDa (dahAdipodgalika padArtha)no mahAna taphAvata che. jIvanA dehapramANa anusAra Atmapradezano saMkoca vistAra thAya che, paNa saMkhyA akhaMDatva ane saMlagna akhaMDatva anAdi anaMta evuM ne evuM rahe che. paraMtu AtmA (jIva) jyAre zuddhAtmA, paramAtmA, siddhAtmA bane che tyAre te Atmapradezo siddhAtmA banavA pUrvenA carama dehapramANanA 2/3 bhAga jeTalAM kada ane hada tathA AkAramAM saMkocAI jaI dehanA 1/3 bhAgamAM avakAza hoya che, eTale teTalo saMkoca thaI Atmapradezo 2/3 bhAga ghana carama deha pramANa rahe che. muktinilaya siddha zIlA upara lokogre sadA sarvadA-sAdi-anaMta kALa sudhI kazAya saMkoca vistAra vinA tema ja tasubhAranA paNa letrAMtara ke kaMpana vinAnI parama sthirAvasthAmAM rahe che. AvAM A Atmapradeza saMsArI jIvone dehAkAre dehapramANa rahelAM che. te deha Atmapradeza jIvanuM svakSetra kahevAya. te ja pramANe agAu joI gayA mujaba kyAM ? praznanA uttaramAM para kSetra eTale ke AkAzakSetra (Location) Ave. kALa : dravya ane kSetra pachInA trIjA ane cochA kramAMkamAM kALa ane bhAva Ave che. vyavahAramAM dravya-kSetra-kALa-bhAva bolAya che. arthAta trIjA krame kALa ane cothA krame bhAva ema bolAya che. vAstavika prakriyA pramANe pahelAM bhAva ane pachI kALa levAno che. vyavahAramAM kALane bhAva pahelAM mUkavAnuM kAraNa e che ke jIvane anityatA, nityatAnA bhrama rUpe pariNamela che. bAkI to koIpaNa karAtI kriyAmAM ke kAryamAM jo rasa, ruci lAgaNI, bhAva hoya che to te kriyAmAM ke kAryamAM kaMTALo Avato nathI ke thAkoDo lAgato nathI. dIrdha evo kALa paNa capaTI vagADatAM kSaNamAtramAM pUro thayela jaNAya che. e ApaNA sahunA svAnubhavanI vAta che. sAmAnyataH svAnubhava evo che Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. saikAlika AtmavijJAna ke duHkhanA dahADA lAMbA lAge-vasamA lAge ane sukhano samaya kyAM sarakI gayo-vItI gayo tenI khabara paNa na paDe. eTale vAstavikatAmAM to Ama bhAva ja kALa rUpe pariName che.. ApaNA saMsArI jIvono je bhoktAbhAva arthAt lAgaNI bhAva che te ja kALa che. ApaNo kartAbhAva nathI. prati samaye ApaNe ApaNA upayogane vedIe chIe, arthAt bhogavIe chIe, te ApaNA lAgaNInA bhAvane kALa kahela che. bAkI pudgala dravyanA kriyAtmaka kramika anitya bhAvane je kALa kahyo che. te vyavahAra kALa che. vaLI kALa jevuM svataMtra dravya astikAya rUpe astitvamAM che ja nahi, kALa e to paryAya parivartana che. eTale ja kALa Akhare to oLakhAya che pudgala, parAvartana, ardhapudgala parAvartana. zuddha evA siddha paramAtmAne kALa che ja nahi. teo to kALAtIta arthata akAla eTale ke trikALa aikya che. kALa che te ja duHkha che kAraNa ke kALa che, to bhAvi che ane bhAvi che to bhava che. ke je bhava sAthe janma-jarA-vyAdhi-mRtyu ane tenA dukha saMkaLAyelAM che. vaLI bhava che tene bhAvi che ane tene vartamAna che. vartamAna jene che teno kAMI itihAsa che ke je ItihAsa eno bhUtakALa che. Ama bhavabhramaNano aMta eTale kALano aMta. kALa e kyAM smRti che ke kyAM to sapanuM che. smRti ane sapanAM mIThAM ya hoya ane mAThAM ya hoya arthAt sArA paNa hoya ane narasA paNa hoya, jyAre AnaMda svarUpa mastI akAla che. bhAva : bhAva e manasthiti che. daya spaMdana che--Urmi che. lAgaNI che-vedanache : anubhUti che. AtmA enI paramAtmA avasthAmAM, zuddhAvasthAmAM, svabhAvadazAmAM hoya je saccidAnaMda avasthA che - je masta avasthA che - sahajAnaMda avasthA che. vItarAga avasthA che. jyAre vibhAvadazAmAM, azuddhadazAmAM rAgadveSa, sukha-duHkha, guNa-doSa, puNya-pApa, harSa-zoka mizrita avasthAmAM hoya che. kevalajJAna eka ja evuM ne evuM ja che. jyAre eka pachI bIjo khavAto koLiyo evo ne evo kharo paNa e ja nahi. nadIno pravAha e ja paNa pANI enuM e ja nahi. jagatanuM vaheNa anAdi-anaMta paNa jagata enuM e ja nahi. e to pratipaLa palaTAtuM badalAtuM sAdi sAnta dRzya jagata che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 dravya-zetra-kALa-bhAva aMdaramAM ApaNI apUrNa avasthAnuM dazya jagata arthAt bhAva jagata paNa badalAtuM ane palaTAtuM jagata che, jene jainadarzanamAM chadmastha avasthA kahela che. te paramAtma tattva deza (kSetra) ane kALathI atIta che. paNa dravya ane bhAva ubhayAtmaka che, eka che ane abheda che. jyAre chadmastha saMsArInuM jIvadravyaAtmadravya, kSetra, kALa ane bhAva Azrita che. jemAM kSetra ane kALa parivartanazIla hovAthI dravya ane bhAva paNa parivartanazIla che je kAraNathI te bhedarUpa che. kevalajJAnI kevalajJAnane vede che e svasaMvedyarUpa che. kevalajJAnI sva svarUpane vede che. jyAre para dravya-kSetra-kALa-bhAva kevalajJAnamAM jaNAya che. (Not going to know but come to Knowche kema ke te kevalajJAnamAM (ciddarzanamAM pratibiMbita thAya che. cAra jJAna zeyane jANavA jAya che. jyAre kevalajJAnamAM sarva joyo jaNAya che. vaLI te sarva joyo jevaDAM tevaDAM dekhAya che, e siddha jJAtAdA bhAva che. kevalajJAna upayogavaMta hoya che, jyAre bIjA matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna upayoga mUkavA rUpa hoya che. udAharaNa tarIke arIsAmAM pratibiMbanuM paDatuM drazya raMgarogAna ane AkRtiyukta adalAbadala hUbahU hoya che. kevalajJAnamAM ya e pramANe pratibiMbita thAya che, dekhAya-jaNAya che. jyAre koIpaNa padArthanuM citrakAra dvArA prayatnapUrvaka karAtuM citrAMkana-citrAmaNa tenA aneka rekhAMkano ane raMgarogAnanI pUrtithI hoya che je padArthanuM citra hoya che ane te padArtha jevuM hoya che. paNa hUbahU nathI hotuM ke jevuM pratibiMba hoya che. bAkInA cAra jJAna A prakAranA prayatna pUrvakanA citrAmaNa jevAM hoya che. kevalajJAnIne anAdi-anaMta eka ja samayamAM jaNAya che. eka ja samaye traNe kALanA sarva padArthanA sarva paryAyo kevalajJAnamAM jaNAya che. kevalajJAnInI A vyAkhyA je karI che te chabastha saMsArI jIvone samajavA mATe chabasthanI apekSAe karela vyAkhyA che. para vastunA bhoktA evA chadmastha saMsArI jIvanuM zAna traNe kALanA bhedarUpa che. eNe jANyuM, e jANe che, ane e jANazeevA kriyAnA kALathI traNa bheda tyAM pADavA paDe che. jyAre kevalajJAnInuM jJAna, jIvane ane vedana (bhoga) traNa rUpa che ane abheda che. para vastunuM bhoknatva nIkaLI jatAM kevalajJAna thAya che. paravastunA bhokatRtvanA kAraNe ja kALanA traNa bheda bhUta-vartamAna-bhaviSya paDI jAya che. mATe ja chavAstha Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 vaikAlika AtmavijJAna saMsArI jIvanA jJAna ane bhoga (vedana) teNe kALarUpa arthAt bhedarUpa banI jAya che. dizA eTale dezAkAza ! dezAkAza; dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pudagalAstikAyane hoya che. AtmA enA zuddha paramAtma svarUpamAM dezAtIta che. je padArtha dezanA baMdhanamAM hoya te kALanA baMdhanamAM paNa hoya che. paramAtmA ane kevalajJAnamAM eka ja samaye sarvakSetranA sarvadravyosarvapadArtho tenA sarva guNaparyAya sahita jaNAya che. Ama AtmA enI cidazaktijJAnazaktithI kSetra arthAta deza tathA kALa aparicchinna che, akhaMDa che, anaMta che, deza e kSetrabheda che jyAre kALa e paryAyabheda che. AtmA svarUpathI dravya ane bhAvarUpa che. deza ane kALa rUpa nathI. traNe kALamAM dharmamAM bhAvanuM pradhAnatattva che. jyAre traNe kALamAM saMsAramAM dravyanuM pradhAnatva che. paramAtmA kevaLa bhAvasvarUpa che, paramAtmA dravyAtIta, kSetrAtIta ane kALAtIta che. deza ane kALanA bhedano upayoga dharma mATe jarUrI che. paraMtu deza ane kALanA bhedonuM baMdhana dharma ke dharmIne nathI hotuM. AryakSetra, AryajAti, AryakuLa, jainakuLa ane paryuSaNakALa hoya to dharma sArI rIte thAya. paraMtu dharma ane dharmAM anAryakSetramAM, paryuSaNAdi dharmakALa sivAyanA kALamAM paNa TakavA dhAre to TakI zake ema che. dharma to bhAvasvarUpa che. mATe pratikULa deza ane kALamAM paNa bhAva dharmAvalaMbane bhAva svarUpanI prApti karI zake che. deza ane kALanA bheda tathA deza ane kALanAM baMdhana to artha ane kAmane che. dharma ane mokSane nahi, pistAlIsa lAkha yojananI siddhazIlA upara pistAlIsa lAkha yojana pahoLAM tIrthAlokanAM pratyeka kSetrathI pratyeka kALe Avela siddha paramAtmA bhagavaMto bIrAjamAna che. je sarve kSetrAtIta, kALAtIta thayela che. sAdhu bhagavaMtane atithiabhyAgatanuM saMbodhana karavAmAM Avela che. te ja sUcave che ke temane kSetra ane kALanAM baMdhana che nahi. dezakALa temane bAdhaka che ja nahi. bhAvanedharmane dezakALa bAdhaka nathI ane baMdhanarUpa paNa nathI. kSetra kyAM to sImita che ke asIma che. kALa eka samayarUpa (kSaNarUpa) che ke anaMto che. nitya ane anityanI vAto kALa Azrita che. bAkI sukhaduHkha, harSa-zoka, rati-atinuM vedana bhAva Azrita che. savAla jIvanA sukhano che, jIvanA bhAvano che. jIva kSetrAtIta ane kALAtIta thAya to eno bhAva enA svabhAvane pAme arthAt akSaya avyAbAdha, anaMta zAzvata sukhane prApta kare. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-kSetra-kALa-bhAva 65 nizcayathI to ApaNe sahu ApaNA svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvane ja vedIe chIe. pachI te jJAnamUlaka hoya ke ajJAnamUlaka, zuddha hoya ke azuddha hoya para dravyakSetra kALa bhAvanA ApaNe sahu jJAyaka chIe paNa vedaka nathI. dUdha ane pANI eka kSetre rahelA hovA chatAM jema haMsa pANIne juduM pADIne dUdha pIe che, tema AtmA ane zarIra (karma) eka kSetre che temAM guNa sthAnake AtmAnA je AMzika guNo rahyAM che te guNanA sukhane pudagalaskaMdhanA (karmajanita) sukha duHkhathI bhinna karIne teno bheda karIne vecavAnuM che. AtmAnI ujvalatA haMsanI jema paramahaMsa banIne vecavAnI che. je mArA AtmAthI kadI juduM na paDe te "huM. ane te mAruM, ApaNe ApaNAmAM joDAIe eTale karmathI chUTAM thatAM jaIe. mohajanita mAnasika duHkho ane dehajanita azAtA vedanIyanA duHkhothI mukta thavA mATe sva dravyakSetra-kALa-bhAvanI jJAna-dhyAnarUpI AMtarakriyA karavAnI rahe che. baMdha AMkhanuM jIvanavedana bahAranA badhAya sabaMdha ane saMparkane toDI nAMkhavA karavAnuM hoya che, e dhyAnAvasthAmAM te prakAranI dRSTi karavAthI tatsamaye AtmAnA sukhano anubhava thAya che. jenAthI sakAma (saMkalpapUrvakanI) nirjarA thAya che eTaluM ja nahi paNa sarvathA ghAtakarmano kSaya thatAM kevalajJAna pragaTe che. Ama sva dravya-kSetra-kALa-bhAva pratijJA dRSTipAtathI mohajanita bhAvo UbhA rahetA nathI. tathA azAtA vedanIya upara paNa kAbu meLavAya che. dravya-kSetra-kALanA jhaghaDAo mana ane buddhithI cAle che. paraMtu mana ane buddhithI bhAvavAnA svabhAvanA jhaghaDA koI kALe thatA nathI ane cAlatA nathI. AtmAnA zuddha svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAvanuM jJAna ane dhyAna thAya to A kALamAM paNa jIva, nizcayathI AtmasukhanI jhalaka meLavI zake che-jhAMkhI karI zake che. AtmA svadravya-kSetra-kALa- bhAvano bhoktA bane to sukhI thAya. AtmA para dravya-kSetra-kALa-bhAvano bhoktA banyo raheze to duHkhIno duHkhI raheze. dravyanI vistRta vicAraNA eTale AtmazAstra, adhyAtmazAstra, jIva vijJAna ane padArtha vijJAna ke bhautika zAstra, jaina darzanamAM jIva mATe jIvavicAra che ane jIva-ajIva mATe paMcAstikAyasAra tattvArthasUtra Adi che. kSetranI vistRta vicAraNA eTale bhUgoLa ane khagoLa zAstra. jainadarzanamAM s-5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna cauda rAjalokathI kSetranI vicAraNA kSetra samAsa, bRhatasaMgrahaNI, laghu saMgrahaNI AdimAM karavAmAM Avela che. kALanI vicAraNA eTale itihAsa. jainadarzanamAM jIvano sAmAnya ItihAsa nigodamImAMsA, caudaguNasthAnaka AdinI vicAraNAmAM prApya che. bAkI jIva vizeSa-vyakti vizeSano itihAsa kathAo, triSaSThi zalAkA puruSa caritra, upadezamAlA, vasudeva hiMDI Adi graMthomAM maLe che. kSetra ane kALa e jIvanI pudagalane Azrita kathA ane itihAsa che. siddha paramAtmA siddha thayA pachInI koI kathA nathI. paraMtu temanA pUrvabhavanI kathA che je kahevAya che, saMbhaLAya che, lakhAya che ane vaMcAya che. siddha paramAtmA siddha thayA bAda kathArahita thayA che. jyAre pudgala dravya ane saMsArI jIvanI kathA cAlu rahevAnI che kema ke temAM nAmanAmAMtaratA, rUparUpAMtaratA, parivartana ane paribhramaNanI kriyA satata cAlu che. kSetrathI cauda rAjaloka yA to samagra lokAloka (brahmAMDa AkAza) ane kALathI (trikAla) anAdi-anaMtakALa e je be mahAna tattvo che te upara jo AtmA vijaya meLave to jJAnazakti (cizakti)thI te mahAnAtimahAna (mahato mahiyAna) bane che. sarvocca, sarvajJa, sarvavyApI, sarva samartha bane che. aMte bhAvanI je vicAraNA che te guNanI, paramAtma tattvanI, kevala jJAnanI svarUpa vicAraNA che. jemAM tAmasa-rAjasa-sAtvika bhAva, audayika kSAyopazamika, uparAmika yAyika ane pAriNAmika e pAMca bhAva, kRSNa, nIla, kApota, teja, padma ane zukla e cha vezyA AdinI vicAraNA che. pAMca bhAva viSe jaina darzanamAM cothA karmagraMthamAM vicAraNA karavAmAM Avela che. jyAre tAmasAdi bhAva vize vistRta vicAraNA vedAMta darzanamAM karavAmAM Avela che. laukika vyavahAramAM kAvyazAstra-nibaMdhalekhana e bhAva che. dravyo-khitto-kALo-bhAvo, e zabdoccArathI jaina darzananA Avazyaka kriyAsUtromAM dravya-kSetra-kALa-bhAvano Thera Thera ullekha Ave che. mahAmahopAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAnA samakAlina vinayavijayajI mahArAjAe dravya lokaprakAza, kSetraloprakAza, kALalokaprakAza ane bhAvalokaprakAza nAmanA cAra lokaprakAzanI racanA dravya-kSetra-kALa-bhAva viSaya para karela che.. vyavahAramAM kSetra ane kALa abheda che. surata javuM che paNa te javAno kALa jyAM sudhI nizcita na karAya tyAM sudhI javAno vikalpa adhUro che. te ja pramANe kALathI javAnuM nizcita karIe paraMtu javAnuM sthAna-kSetra nakkI na Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-kSetra-kALa-bhAva karIe tyAM sudhI javAno vikalpa adhUro che. ame pAMca vAgye maLyA hatA tyAre jhaverIbajAra hato ane e vAlakezvara hato evuM vyavahAramAM banatuM nathI. be vyaktinA milanano kALa ane kSetra eka ja hoya-abheda hoya. A rIte vyavahAramAM kSetra ane kALa judAM paDatAM nathI. jyAre nizcayamAM dravya ane kSetre abheda thatAM bhAva ane kaLa abheda banI.mAtra dravya eTale ke Atmapradeza ane bhAva eTale jJAna AnaMda (saccidAnaMda) svabhAva rahe che. A dravya-kSetra-kALa-bhAvanI anaMtatAnI vicAraNA karIe to temAM dravyanI anaMtatA mATe jIvadravyanuM dRSTAMta levAya, kSetranI anaMtatA mATe AkAzanuM dRSTAMta levAya, kALanI anaMtatA mATe anAdi-anaMta pudgalaparAvartanAnuM dRSTAMta levAya; ane bhAvanI anaMtatA mATe kevalajJAnanuM dRSTAMta levAya, kevalajJAna eka ja samayamAM vizvanA sarva bhAvone pI gayela che. hRdaya che tyAM mohanIya karma che ane dharma che. jyAre magaja (Brain) e vicAra, buddhi ane jJAnapradhAna tattva che. AtmAnA hArdika-udAra bhAva ja satya che. mAla satya che. mAla (vastu-cIja) uparanuM AvaraNa (packing Wrapper) satya nathI. dravya-kSetra kALa pekIMga che. bAkI satya to bhAva rUpI mAla che. ApaNA vyavahAramAM lakhAtA patramAM paNa dravya kSetra-kALa-bhAva vaNAI gayelA che. patra meLavanAra ane patra lakhanAra tathA patra svayaM dravya che. prati ane ravAnA (To & From) e kSetra che. tithi-vAra-tArIkha e kALa che. jyAre patramAM lakhAyela hakIkata ane vigata (matters) e 'bhAva che. ane have chevaTe joIzuM dravya-kSetra-kALa-bhAvamAMthI niSpanna thatI dhyAnanI prakriyA. AtmAnA pradezo e prathamathI "huM ane bIjuM "huM che te kSetra arthAta dehapramANathI "huM chuM. te jagatanA badhA padArtho viSamarUpa hovAthI darekanA jaDa anubhava bhinna bhinna che. tethI AtmAe AtmAnA viveka prakAzamAM vicAravuM-cakAsavuM-tapAsavuM ke vikAsathI "huM kevo chuM ? pahelAM to vicAravuM "huM" "hu' eTale koNa ? "huM" eTale dravya ! AtmA! Atmapradeza ! pradezapiMDa ! "huM te jIva ! "hu te cetana ! AtmAAtmapradeza! pachI ciMtavavuM "huM kevaDo ? "huM kyAM ? kevaDo kahetAM dehapramANa pradezapiMDa Avaze. svakSetra Avaze ane kyAM kahetAM kSetra Avaze AryakSetra, AryakuLa, saMjJI paMcendriya zarIra. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna tyArabAda Avaze kALa ane bhAvanI ciMtavanA. mAro svakALa zuM ? ane mAro svabhAva zuM ? kALa ane svabhAvanA be bheda paDaze, vyavahAra kALa ane vyavahAra bhAva tathA nizcayakALa ane nizcaya bhAva. nizcaya kALa ane nizcayabhAva be judAM nathI. baMne eka ja che. vyavahAranA kALamAM ciMtavavuM mAro kyo kALa cAle che ? puNyano udaya che. to to puNyodayano kALa che jemAM dharma ane dharmasAmagrI tathA dharmarUci maLela che, jenA TekA vaDe evI bhAvanA bhAvuM, evAM svarUpa bhAvamAM ramuM, svarUpa ramamANa thaI jAuM ke bhAva paNa cAlyo jAya ane svabhAvamAM AvI jAuM, nijAnaMdImAMthI sahajAnaMdI banuM, kALa ane bhAvane abheda karI dauM. kALa mAro koLiyo karI jAya te pahelAM kALano huM koLiyo karI jAuM ane kALane mArA bhAvamAM bheLavI dauM. jethI huM svayaM mArA bhAva vaDe mArA svabhAvamAM AvI jAuM. - 8 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3:59 ; pratyeka kAraNanI pArzvabhUmikAmAM kAraNa rahela che. aMgrejImAM jene Factors Parameteres kahe che. jainadarzane karela pRththakaraNa anusAra kAryanA mULamAM mukhyatAe pAMca kAraNa rahela che. emAM gauNa pradhAnatA hoI zake che. A pAMca kAraNa je kArya banavAmAM bhAga bhajave che te (1) svabhAva (2) kALa (3) karma (4) puruSArtha (udyama) ane (5) bhavitavyatA (niyatiprArabdha) che. jyAM sudhI aMtima kArya thAya nahi, kRtakRtya thavAya nahi, eTale ke AtmA enA svabhAva (mULa zuddha svarUpa) mAM Ave nahi tyAM sudhI A pAMca kAraNo saMsArI chadmastha jIva viSe vatte oche aMze bhAga bhajave che ane kArya-kAraNanI paraMparA cAlatI rahe che. jema pAMca kAraNa che, tema jaina darzananA tattvajJAna anusAra astikAya (pradeza samUha) che. (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) pudgalAstikAya ane (5) jIvAstikAya ema pAMca astikAya che. AmAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya viSe mAtra eka ja kAraNa "svabhAva ghaTe che. e traNa astikAya jaDa, akriya ane arUpI che arthAta temanAmAM parivartana ke paribhramaNa nathI; tethI te traNemAM mAtra eka ja kAraNa svabhAvanuM astitva che. dharmAstikAyano gatisahAyaka dharma, adharmAstikAyanI sthiti sahAyaka dharma ane AkAzAstikAyano avagAhanA devAno dharma, temanA tathA prakAranA svabhAva che. te sAthe pudgalAstikAya viSe mAtra svabhAva, kALa ane bhavitavyatA e traNa kAraNo ja bhAga bhajave che. pugalAstikAya, e jaDa (ajIva-nizcetana) hovAthI tema ja vedanA ane jJAna na hovAnA kAraNe karma ane puruSArtha e be kAraNa ghaTatA nathI. paraMtu pudgalAstikAya, parivartanazIla, (rUparUpAMtaratA paryAyAMtaratA) hovAthI temaja paribhramaNazIla (kSetramaMtaratA) hovAthI svabhAva uparAMta kALa ane bhavitavyatA ghaTe che. - jyAre jIvAstikAyamAM je saMsArI-chasvastha jIvo che emanA viSe pAMce kAraNo ghaTe che. tyAre siddha paramAtmAnA jIvo viSe, teo temanA mULa zuddha Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 saikAlika AtmavijJAna svarUpamAM AvI kRtakRtya thayela hovAthI, karmarahita (niSkarmA) hovAthI, akriya, arUpI parivartana ane paribhramaNa rahita parama sthirAvasthA, sthira, akAla hovAthI emanA viSe kALa, karma, puruSArtha ane bhavitavyatA nathI ghaTatAM, paraMtu mAtra svabhAva ghaTe che. chatAM eTalI spaSTatA karavAnI ke jIva jyAre avyavahAra rAzImAMthI vyavahAra rAzImAM Ave, nigodamAMthI nIkaLe che tyAre bhavitavyatA ja hoya che. to have A pAMca kAraNonI vyAkhyA karIzuM ane samajIzuM. (1) svabhAva : je dravyamAM je lakSaNarUpa bhAva hoya te teno svabhAva kahevAya che. gati sahAyakatA, dharmAstikAyano, sthitisahAyatA adharmAstikAyano, avagAhanA dAyitva AkAzAstikAyano, puraNagalana ane grahaNaguNa pudgalAstikAyano tathA darzana jJAna-caritra-tapa-vIrya-upayoga (saccidAnaMda svarU5) e jIvAstikAyano svabhAva che. jenuM astitva trikALa hoya, jene banAvI zakAya nahi, jene miTAvI zakAya nahi, je anAdi, anaMta, anutpanna, avinAzI, svayaMbhU hoya tene svabhAva kahevAya che. vizvamAM koIpaNa padArtha astitvarUpe che ane teno nizcita svabhAva che. tema te nizcita svabhAva anusAre tenuM nizcita kArya paNa che. ApaNe je chIe te ApaNuM astitva che ane ApaNe jevAM chIe te ApaNo svabhAva che. 2) kALa : vartanA eTale pAMca astikAmAM thatI arthakriyA, jene kALa kahevAya che. TUMkamA jIvaajIva, (pudgalapradhAna)nA paryAyanuM nAma ja kALa. jIvaajIvanA arthakriyAkArInA arthamAM je bhAvomAM paryAyAMtaratA, rUparUpAMtaratA, kSetramaMtaratA che te ja kALa che. paryAyAMtaratA jyAM che, rUparUpAMtaratA ne kSetramaMtaratA eTale ke parivartana ne paribhramaNa jyAM che tyAM kALa che. pudgaladravyamAM je paryAya che te kALa che ane te anitya che. saMsArI chavstha jIvomAM je kartA-bhoktAnA bhAvo che te kALa che, je anitya che. jIvane je kALAdhyAsa che tenuM ja nAma kALa. dravyanI avasthAtarano gALo te kALa. kramika avasthA jemAM che tevAM pudgaladravya ane saMsArI (azuddha) jIvadravyane kALa hoya che. (3) karma : bhUtakALamAM jIve potAnA Atmapradeze jamA karAvela potAnI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 pAMca kAraNa zubhAzubha mAnasika, vAcika ane kAyika kriyAne karma kahe che. e jIva ane pulanuM mizraNa che. kAzmaNavargaNA (pugala) jyAre Atmapradeza sAthe baddha saMbaMdhamAM Ave che tyAre te karma rUpe pariName che. (4) puruSArtha (udyama) : jemAM pheraphAra karI zakAto hoya emAM pheraphAra karavAnI kriyAne udyama kahe che. mana, vacana, kAyAnA yoge karelI maLela saMjJA tathA buddhi vAparIne ISTanI prApti mATe karAyelo parizrama te puruSArtha athavA to udyama kahevAya che. udyama eTale vIryaMtarAyano kSayopazama, ke je vartamAna kALamAM che ane vartamAna, e bhaviSyakALanuM sapanuM (kalpanA) che. vedana to mAtra vartamAna svarUpa che. bhaviSyakALa ane bhUtakALa che, eTale saMbaMdha che. paraMtu upayoga arthAta vedanamAM to mAtra vartamAnakALa ja che. bhUtakALane khatama karI, bhaviSyakALane sudhAravAnI tAkAta vartamAnakALamAM rahela udyama-puruSArtha vIryazaktimAM che. karma ane bhavitavyatA hovA chatAM udyama vinA kArya siddhi nathI. jAgRti e udyama che. udyamathI bhavaSyino aMta ANavAno hoya che. - potAnA bhaviSyano aMta ANavA mATe udyama karavAno che. jyAre anyanA bhaviSya aMge bhavitavyatAthI vicAra karavAno che. te te jIvonA bhUtakALanA ItihAsane paNa tathA prakAranI bhavitavyatAthI mUlavavAno che. (5) bhavitavyatA (niyati-prArabdha) : kevalI bhagavaMta (sarvajJaprabhu) je banAva arthAta ghaTanA prasaMga ke Event ne je pramANe emanA jJAnamAM joyo hoya athavA to jotAM hoya te ja pramANe te banAvanuM nizcita banavuM tene bhavitavyatA kahe che. "bhagavaMta je pramANe jue che te ja pramANe thAya che; te bhagavaMtanI sarvajJatA che. jyAre "je pramANe thAya che te ja pramANe bhagavaMta jue che. te bhagavaMtanI vItarAgatA che. niSNayajanatA, nirmohitA, nirapekSatA mAdhyasthatA che. je pharanAra nathI, je TaLanAra nathI, je nizcita che ane je avazyabhAvi che te bhavitavyatA che. svabhAva anAdi-anaMta siddha che. svabhAva akramathI che. bhavitavyatA e banAva-ghaTanA Event che. enI zarUAta (Adi) che ane teno aMta paNa che. bhavitavyatA kramathI hoya che. banAva bane tyAre utpAda ane banAva pUro thAya tyAre vyaya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 vaikAlika AtmavijJAna bhavitavyatA e abAdhAkALavALuM hovAthI "para" vastu che. bhavitavyatA e vAyadAno vepAra che. jyAre udyama e rokaDAno hAjarano vepAra che. strIne mAtRtva prAptinA banAvamAM A pAMca kAraNo je bhAga bhajave che ane tenAthI mAtRtva prAptinuM je kArya bane che te viSe vicAratAM A pAMca kAraNo saraLatAthI samajI zakIzuM. svabhAva : mAtA banI zakavAno dharma strImAM che. puruSa mAtA banI zakato nathI. strIno mAtA banI zakavAno dharma te svabhAva. kALa : strI amuka nizcita samaye mAtA banI zake che. strI RtuvaMtI thayA bAda ja garbha rahyA pachI, garbhakALa pUrNa thaye ja mAtA banI zake che. Ama ahIM mAtRtva prAptinA banAvamAM kALa paNa eno bhAga bhajave che. karma : pUrvakRta mAtRtva prAptinuM tathA prakAranuM karma bAMdhyuM hoya ane te karma udayamAM Ave tyAre ja te strI mAtA banI zake che, e batADe che ke karma mAtA banavAmAM kAraNabhUta che. - puruSArtha udyama : puruSa sAthenA kriyAtmaka saMyoge karIne strI mAtRtva dhAraNa karI zake che. je udyamano phALo mAtRtva prApti viSe sUcave che. bhavitavyatA-niyati-prArabdha : uparokta cAre kAraNo prApta hovA chatAM jo tathA prakAranI bhavitavyatA na hoya to strI mAtA thaI zakatI nathI. enAthI e sAbita thAya che ke bhavitavyatA paNa bhAga bhajave che. strIne mAtRtva prApti bAbate A pAMca kAraNo bhAga bhajave che te ApaNA sahunA anubhavanI vAta che. te ja pramANe anya kArya viSe paNa A pAMce kAraNo vattA ochA aMze bhAga bhajave che. have ApaNe A pAMca kAraNathI niSpanna thatI sAdhanA viSe vicArIzuM. bhavitavyatAmAM ApaNe parAdhIna chIe. bhAvamAM ApaNe svAdhIna chIe. bahAra banatA banAvo (Events) ApaNA vazamAM ke ApaNA kAbumAM nathI. paraMtu ghaTatI te ghaTanAo upara yA to banatA te banAvo upara bhAva (feelings) kevA karavA ke bhAva kevA rAkhavA ane te bhAva kema jALavavA te ApaNA hAthanI vAta che. e ja ApaNA vazamAM che ane te ja ApaNo puruSArtha che. e ja pramANe bahAranI saMpatti tathA prakAranA karmanA vipAkodaye maLavI te prArabdha che. jyAre ApaNA AtmAne nirAvaraNa (karmarahita) karavo te ApaNo puruSArtha che. prApta samaya-saMpatti-zakti-sAdhanAdino AtmanistAra kAje sadupayoga karavo te jIvano-AtmAno puruSArtha che. pariNAma je Ave te prArabdha Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 pAMca kAraNa che. te prArabdha arthAt bhavitavyatA pramANe che. ApaNI icchA, buddhi, kriyA, bhAva e puruSArtha che.AvI maLavuM, je akriyatA che. jyAre prayatnapUrvaka IcchA pramANenuM meLavavuM te puruSArtha che, je sakriyatA che. prArabdha "para" vastunA saMbaMdhe che ane tethI te parAdhIna che. "para" vastu maLe paNa kharI ane na paNa maLe. karmano udaya che te prArabdha che. bhAvamAM parivartana karavuM te puruSArtha che. krodha nIpajavAnA saMyogo nirmANa thavA te prArabdha che. jyAre krodhanA saMyogomAM zAMta rahI kSamAbhAva dhAraNa karavo te puruSArtha che. kAraNa ke karmano udaya che paNa bhAvano udaya nathI, bhAva to karavAnA che, bhAvavAnA che. bhagavAne sarvajJa prabhue joyuM che tevuM thavAnuM che te prArabdha che. paraMtu te chatAM ya e sarvajJa prabhu-vItarAga jinezvara bhagavaMta emanI jinavANInuM zravaNa karAve che eTale ke upadeza athAta dezanA Ape che, kAraNa ke ApaNA sahumAM puruSArthanI zakti che-udyama che, vIrya phoravavAnI AMtarika zakti che, tAkAta che. e vIryazakti (puruSArtha) vaDe ja bhagavAnano upadeza jhIlI (graha)ne ApaNAmAMnA saMsArabhAva, mithyAtvabhAva, dehabhAva, kaSAyabhAva Adi kADhI nAMkhIne yAne ke ene vairAgabhAva, samyagabhAva, AtmabhAva, adhyAtmabhAva, prazAMtabhAvamAM pariNamAvavAno-palaTAvavAno puruSArtha kheDI zakIe chIe. Aje bhAvapalaTo, bhAvaparivartana, hRdayaparivartana che te ja chadmastha jIvane pahelAM mithyAtva guNasthAnakethI cothA samyakatva guNasthAnake ArohaNa karavAnI manoyoganI dRSTi, parivartananI prakriyA che. (It is a turning point). pAMca kAraNane sAdhana banAvI, sAdhanA karI sAdhya arthAta siddhinI prApti karavAnI che. kALa je vartamAna che, te bhUta bane che ane bhaviSya, vartamAna banIne avatare che. vartamAnakALano upayoga karI, bhUta ane bhaviSyane khatama karI kALAtIta eTale ke akAla thavAnuM che. bhaviSya-vartamAna-bhUtakALanI je hAramALA (Line-Chain) cAle che, kALanuM je vaheNa vahe che, te vinAzI che. emAM vinAzIpaNuM che. jIve eTale ke ApaNe sahue vicAravAnuM che ke.vinAzI rahevuM che? kALanA pravAhamAM taNAtA rahevuM che? ke pachI avinAzI thavuM che ? avinAzI thavuM hoya, kALanA vamaLamAMthI kinAre AvavuM hoya, to bhaviSya, vartamAna, bhUta ema kALanI je zRMkhalA cAle che tene toDavI rahI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna kALa pachI svabhAvanI vAta karIe to svabhAva, jagatano zuM che ? ane jIvano potAno zuM che ? e jIve eTale ke ApaNe sahue vicAravuM joIe ane te upara ciMtana, manana, maMthana, saMzodhana karI jIve enA potAnA (sva) bhAvamAM eTale ke svabhAvamAM AvavuM joIe. karma viSe vicAratAM emAMthI sAdhanA e nIkaLI zake che ke karma sArA ane narasA ubhaya prakAranA hoya che. satkarmanuM phaLa sAruM ane kukarma (duSkarma) nuM phaLa kharAba hoya che. to karma karatI vakhate arthAta karmabaMdhanA samaye jIve vivekI banI satkarma-sukarma-sukRta tarapha vaLavuM joIe.' udyamanI vAta laIe to te pAMce kAraNamAM jIvane svAdhIna evuM kAraNa che. mATe jIve zubhamAM pravRttizIla thavuM joIe ane pramAda choDI apramata (jAgRta sAvadha) banI zubhamAM joDAI zuddha (karmamalarahita) thavuM joIe. aMte bhavitavyatAmAMthI sAdhanA e nIkaLe che ke jIva icche che kAMI ane thAya che kAMI. to je pariNAma Ave tene niyati, nizcita bhAvi samajI laI rati-arati, harSa zokathI dUra rahI samabhAva TakAvI zakAya ane samatAmAM rahI zakAya. pAMce kAraNa maLI kArya bane che to e pAMca kAraNathI jIve sAdhanA karavI joIe. kALa-karma udyama-niyati Adi AtmAnuM svarUpa nathI. paraMtu paramAtmapada prAptinA sAdhana che. udyama Adi karavA chatAM ya pariNAma na Ave to hatAza nahi thatAM svarUpamAM sAdhanamAM sthira rahevuM. sAdhanathI pariNAma na Ave to kALadharma-udyama AdithI para thavuM arthAta upara UThavuM, sAdhanathI rahita nathI thavAnuM paNa sAdhanathI samartha thavAnuM che. kAryanA mULamAM rahela A pAMce mULa kAraNathI AtmAnA mULa zuddha, svarUpane samajI jIve pAMca kAraNathI sAdhanA karI svayaMnA zuddha Atma-svarUpaparamAtma svarUpanuM prAgaTya karavAnuM che. mokSanI prApti thavAnI che, e ApaNI bhavitavyatA che. to cAlo ApaNA svabhAvane oLakhI, kALanA bhramamAMthI bahAra nIkaLI, karmarahita thavAmAM ApaNe sahu koI udyamI banIe tevI abhyarthanA ! : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #ja . jo ke kAraNe sAdhanA-kAraNa : agAunA lekhamAM svabhAva-kALa-karma -udyama ane niyati e pAMca samavAyI kAraNa viSe vigate vicAryuM. e pAMca samavAyI kAraNanI jema mukti prApti mATe cAra sAdhanA kAraNanI AvazyakatA che je prApta karI te vaDe mukti prAptinuM kArya siddha thaI zake che. e cAra sAdhanA kAraNo nIce pramANe che: (1) apekSA kAraNa (2) nimitta kAraNa (3) asAdhAraNa kAraNa ane (4) upAdAna kAraNa. (1) apekSA kAraNa : apekSA kAraNa pUrvakRta karmathI prApta thAya che. je janmathI laI maraNa yA to nirvANa sudhI AtmA nI sAthe hoya che. apekSAkAraNano vyApAra mAphaka kraya-vikraya hoto nathI. e pAyo (Foundation) che. karmabhUmi, (jyAM asi-masi ane kRSino vyavahAra hoya che te pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvidehanA kSetrane karmabhUmi kahevAya che) mukti prAptine anukULa kALa ke jene kALacakranI gaNatarImAM cotho duHkhamasukhamano Aro kahe che te kALa, AryakSetra, AryajAti, uccagotra saMjJi paMcendriya manuSyayoni tathA vajaRSabha nArAca saMghayaNa te apekSA kAraNa che. saMdhayaNanA jaina darzanamAM cha prakAra varNavela che ke vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, RSabhanArAcasaMghayaNa, nArAcasaMghayaNa, ardhanArA saMghayaNa, kilikA ane sevArta athavA chevaTanuM saMghayaNa, vaja RSabhanArAcasaMghayaNa, e zArIrika baLanI parAkASThA che. zarIranA hADakAnI daDhatA ane baLa, mananA vikAsa tathA manobaLa mATe sahAyaka che. jema ApaNe vyavahAramAM pratyakSa anubhava karIe chIe ke, ApaNA nirbaLa saMghayaNane aMge bhalabhalA kahevAtA kherakhA zarIranI nirbaLatAe manathI dIna hIna banI jAya che. vajaRSabhanArAcasaMghayaNanI prApti, mokSa prAptimAM apekSA e jene kahe che tene Avazyaka che. karmabhUmi, duHkhamasukhama nAmano cotho Aro athavA mahAvideha kSetra ke jyAM sadA mokSaprApti che, ane tethI ja te sarvene apekSA kAraNamAM gaNAvela che. mokSanI prAptine anukULa manuSyabhava maLavo e jaina darzanamAM jaNAvela daza daSTAMte durlabha arthAt atyaMta durlabha che. mahApuNyodaye karIne enI jIvane prApti thAya che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 - saikAlika AtmavijJAna (2) nimittakAraNa : nimittakAraNano vyApAra hoya che, ane tene bahArathI meLavavA paDe che. yA to tathA prakArano yoga hoya to yogAnuyoga evAM nimitta AvI maLe che. nimittakAraNamAM AtmAnuM kartApaNuM che. vaLI nimitta be prakAranAM che. eka to jaDa nimitta eTale ke caravaLo-ogho-muhapatI-kaTAsaNuM Asana-maMdira-graMtha Adi upakaraNo jene karaNanimitta kahevAya che. bIjAM cetana nimitta che je deva guru-sAdharmika Adi che jene kartA nimitta kahevAya che, ane te ApaNAthI bhinnakSetre hoya che. (3) asAdhAraNa karaNa : apekSA ane nimitta kAraNane prApta karI, aMta:karaNanI, mokSaprAptine yogya tathA prakAranI (Development) zuddhi thavI, te mokSaprApti aMgenuM asAdhAraNa kAraNa kahevAya. TUMkamAM bahAranA maMdira-mUrti-AgamagraMtha-dharma tathA deva ane gurunA nimitta kAraNane prApta karIne atyaMtaramAM krodha-mAna-mAyA-lobha Adi kaSAyonuM upazamana thavuM ane rAga-dveSa rahita thatAM jaI nispRhI banavuM tene asAdhAraNa kAraNa kahe che. kArya eka tatva che. jenuM anaMtarakAraNa eka hoya che. paraMtu paraMparakAraNa aneka hoya che. kAryanI siddhi pUrvenuM aMtimakAraNa te anaMta kAraNa ane tenI pArzvabhUmimAM rahelA anya kAraNo te paraMparakAraNa. sarvajJatA arthAta kevalajJAnanI prAptinuM anaMtarakAraNa te vItarAgatA, kSapakazreNi che. jyAre enI pUrvenA paraMparakAraNamAM guNasthAnaka ArohaNa samyakatva prApti Adi che. (4) upAdAna kAraNa : upAdAna kAraNa eTale AtmA svaya. AtmAne mokSa karI zake che ane thAya che. jema ke mATIno ghaDo bane che, kapaDAno ghaDe banato nathI. ghaDAkAre pariNamanano svabhAva mATIno che. tema paramAtma svarUpe pariNamanano svabhAva AtmAno che mATe AtmAne upAdAna kAraNa kahela che. TUMkamAM upAdAna kAraNa e guNI dravya svayaM che. jyAre asAdhAraNa kAraNa e guNano guNa che. athavA to kaho ke mokSano icchuka e upAdAnakAraNa che, jyAre mokSanI IcchA e asAdhAraNa kAraNa che. upAdAna kAraNa dravya pradhAna che. jyAre asAdhAraNa kAraNa guNaparyAya pradhAna che. AmAM eka vibhAgamAM apekSA ane nimitta kAraNa che jenI kramathI prApti che, jyAre bIjA vibhAgamAM asAdhAraNa ane upAdAna kAraNa che je yugapad prApta thAya che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra kAraNa 77 karmabhUmi, AryakSetra, AryajAti, uccagotra, sAttvika bhAva yukta saMskArI jIvananI apekSAe jyAM apekSAkAraNa che tyAM ja nimittakAraNo maLI zake che. apekSAkAraNa maLyA pachI nimittakAraNanA sabaMdhamAM AvavuM paDatuM hoya che. mATe ja tenI apekSAkAraNa ane nimittakAraNa evA be kramamAM vaheMcaNI karI. apekSA ane nimittakAraNane pAmIne, asAdhAraNa kAraNa ane upAdAnakAraNane pAmavAnI zakyatA UbhI thAya che. je prApta thayethI asAdhAraNa ane upAdAna kAraNa yugapa prApta thAya che. kAraNa ke dravyathI tenA guNa paryAya abhinna phoTA che. arthAta dravya e upAdAna kAraNa che ane guNaparyAyano vikAsa asAdhAraNa kAraNa che. udAharaNa tarIke mokSano icchuka upAdAna dravya che ane mokSanI icchA tathA tene anukULa vRtti ne pravRtti e asAdhAraNa kAraNa che. guNasthAnaka kramArohanI paripATIthI cothA guNasthAnakathI zarU karI je samyakatva, dezavirati, sarvavirati Adi sAdhaka avasthAo che, te ane temAM rahelA sAdhanAnA guNo yAvat kevalajJAna sudhI sarva asAdhAraNa kAraNa rUpe che, aMte kevalajJAna prApta thayethI asAdhAraNa ane upAdAnakAraNa eka thaI jAya che. kevalajJAnI dravya che, jemAM jJAna guNa che ane kevalajJAna e jJAnano paryAya che. eTale asAdhAraNa kAraNa rUpa guNaparyAya ane kevalajJAnI dravya abheda thaI jAya che. sAdhaka avasthAmAM, vikAsakramamAM upAdAnano vikAsa je bhedarUpa dekhAya che, te sAdhya avasthAmAM abheda thaI jAya che. aMtima kAryanI kRti ane kAraNanI samAptithI je kRtakRtyAvasthAnI arthAt paramAtmapadanI prApti thAya che tyAre guNa ane guNI abheda thAya che. pachI apekSAkAraNa ane nimittakAraNa mokSa prApta thaye rahetA nathI. kema ke te Ubhaya 'para' dravya hovAthI bhedarUpa che jethI chUTAM paDI jAya che. samasta vizvamAM tema ja mokSamArganI sAdhanAmAM A cAra sAdhanA kAraNonuM saMcAlana che, je mATIne apAtA ghaDAkAra ane ghauMmAthI banAvAtI roTalInA dRSTAMtathI spaSTa samajI zakAya che. mATIne apAtA ghaDAkAramAM khulluM AkAza ane bhUmi apekSA kAraNa che. daMDa, cakrAdi karaNa nimittakAraNa che. jyAre kuMbhAra kartA nimittakAraNa che ane mATI upAdAnakAraNa che, te ja pramANe mATIno piMDa ghaDAkArane prApta kare tyAM sudhInA vacalA AkAro jene zAstrIyabhASAmAM sthAna, koSa kapAla, kuzaLa vigere paryAyothI oLakhavAmAM Ave che te asAdhAraNakAraNo che. tema ghauMnI roTalImAM loTa, karNaka ane Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 saikAlika AtmavijJAna kaNekanA bhUvA vagere avasthAo taiyAra thayelI roTalI, te roTalInI pUrva avasthAo asAdhAraNakAraNa kahevAya che. jyAre ghauM upAdAnakAraNa che. apekSAkAraNamAM agAu jaNAvyA mujaba pUrvakRta karma che. jyAre nimitta kAraNamAM jIvanuM samyaka kartApaNuM che. kemake devane ISTarUpe svIkAravA-sthApavAmAM, gurUjanane guru pade sthApavAmAM tathA sAdhArmika, sujana, saMtano samAgama satsaMga karavA AdimAM temaja arcanA upAsanAdi karavAmAM kartApaNuM che. apekSA ane nimittakAraNane prApta karI asAdhAraNakAraNa tathA upAdAnakAraNamAM praveza karavAno che, ke jyAMthI atyaMtara mokSamArganI zarUAta thAya che. jenA aMte paramAtmapadanI prApti sAthe ja asAdhAraNa ane upAdAnakAraNa ubhaya abheda thaI jAya che. jyAre nimittasAdhana nimitta ja rahe che, bhedarUpe ja rahe che. paNa abheda thatuM nathI. jyAre apekSAkAraNa dehanA aMta sAthe nirvANa thatAM aMta pAme che. apekSAkaraNa ane nimittakAraNa sudhI pahoMcavAmAM to ApaNane ApaNAM zubhakarmo sahAyabhUta thAya che. paraMtu nimitta kAraNarUpa deva-guru bhagavaMta ApaNane apekSA ane nimittamAM ja goMdhI na rAkhatAM ApaNane asAdhAraNa ane upAdAna kAraNamAM javA prere che. karma kAMI ApaNane asAdhAraNa ane upAdAna kAraNamAM laI jatAM nathI. sthUla udAharaNathI samajavuM hoya to samajI zakAya ke amuka saMyogamAM vedya-dAktara naLI dvArA anna jaTharamAM pahoMcADI deze paNa te annamAMthI rasa-lohI-vIrya zakti to zarIre svayaM ja banAvavI paDaze. pUrva puNyakarmanA udaye zrImaMta kuTuMbamAM janma e pUrvakRta karmane kAraNe maLe ane TaLI jaI zake che. paNa zrImaMta-samRddha saMskAra vAraso to zrImaMta saMskArI svajana, mitra, satsaMga, vAcana Adina nimittathI ja maLI zake che. bAhya sAdhana (upakaraNa)thI sAdhanA karavAnI che ane atyaMtara asAdhAraNakAraNa dvArA bhAvamAM ArohaNa karavAnuM che. athAtta paraMparAe kSapakazreNi mAMDavAnI che je upAdAnakAraNanI khilavaNI che. artha ane kAma evuM tattva che ke bIjAM ApaNA mATe karI Ape jyAre mokSa evuM tattva che ke koI ApaNuM nahi karI Ape. AtmA svayaM upAdAnakAraNa che te asAdhAraNa kAraNa taiyAra kare to muktAtmA-paramAtmA bane. bIjA ApaNA mATe rAMdhI zake, khavaDAvI paNa zake paraMtu bIjA khAya ane ApaNuM peTa bharAya e to kadI nahi bane. je khAya tenuM ja peTa bharAya. ane te ja tRpta thAya, bIjo nahi. e to ApaNA sahunA anubhavanI vAta che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra kAraNa 79 je kAraNathI nizcita kArya thAya che te kAraNa aMzarUpa hovA chatAM temAM pUrNatAno Aropa karIne tene pradhAnatva ApavuM e kRtajJatA guNa che. rasoI mATe sarva sAdhana sAmagrI hAjara hovA chatAM agni peTAvavA ekAdI kAMDI dIvAsaLI na hoya to tenA mATe chellI ghaDIe doDAdoDa thaI paDe che e ApaNo jIvana vyavahAranA anubhavanI vAta che. eve samaye dIvAsaLI jevI mAmUlI vastunI pradhAnatA thaI paDe che. eTale ja to ApaNe kRtajJatA bhAva vyakta karavA upakaraNonA ujamaNAnuM Ayojana karI te pratyeno ahobhAvaupakArabhAva vyakta karIe chIe. UjamaNA dvArA upakaraNonA darzana vaMdana karIe chIe ane temanI upakArakatA upara svIkRtinI mahora-chApa mArIe chIe. bAhya paMcAcAranA pAlanamAM devaguru jeo kartA nimitta che emanuM AlaMbana laIne bAhya upakaraNAdi je karaNanimitta che tenA dvArA sAdhanA karI atyaMtaramAM paMcAcAranA pAlanamAM aMtarayAtrA rUpe kaSAyanuM upazamana ke je asAdhAraNakAraNa che te karatAM karatAM kaSAyano sarvathA kSaya karavAno hoya che. 67 bolanI sajjhAyamAM tathA ATha yoga dRSTinI sajhAyamAM mahAmahopAdhyAya yazovijayajIe deva ane gurunuM mAhAtmaya gAyuM che ke.... 'samakita dAyaka guru taNo paccavayAra (prati upakAra) na thAya bhava koDAkoDe karI karatAM sarva upAya.' -67 bola. 'pazu TAlI surarUpa kare, je samakitane avadAta re; e guNa vIra taNo na visAruM.... -sthirAdaSTi upara sajhAya. jyAM kArya-kAraNanI paraMparA cAle che temAM kAraNa kArya mATe che, ane te thayela kArya AgaLanA kArya mATe kAraNa bane che. paraMtu pUrNa yAne ke aMtimakArya thayA pachI AgaLanuM kArya hotuM nathI. temaja kRtakRtya thayethI pahelAnA kAraNane jovAnI ane hovAnI jarUra nathI. kAraNa-kAryanI paraMparAno tyAM aMta Ave che. kAraNa-kAryanA bhAvamAM trikAlAbAdhita niyama che ke...'aMtima kAryanuM kArya na hoya ane mULa kAraNanuM kAraNa na hoya.' A ja vidhAnamAM pelI kALajUnI samasyA 'muraghI pahelI ke iMDuM paheluM ?" no ukela maLI jAya che, ke muraghI iMDA sApekSa che ane iMDuM muraghI sApekSa che. yAda rahe ke karyuM tene kahevAya ke je karyA bAda koI karavApaNuM ja rahe nahi, ane thayuM tene kahevAya ke je thayA bAda TaLe nahi, vinAza pAme nahi, ochuMvattuM thAya nahi, pheraphAra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - 80 saikAlika AtmavizAnA thAya nahi. na bagaDavApaNuM hoya ke na sudharavApaNuM hoya, ke to tenAthI kyAMka, kazuM adhika hoya, tema tenA rakSaNa ke jALavaNInI AvazyakatA nahi hoya. e trikALa ekarUpa hoya, thayuM te che ke je thayA pachI sthira thaI jAya, sthAyI banI jAya, jemAM AgaLa thavAnuM hoya athavA karavAnuM bAkI hoya tene aMtima kArya na kahevAya. kArya-kAraNanI rUparekhA e che ke kyAM to.... (a) saMsAramAMthI saMsAra banAvavo ane kArya-kAraNanI paraMparA cAlu ne cAlu ja rAkhavI. sTezana pachI sTezana ane eka mukAma pachI bIjA mukAmanA pherA-cakkara cAlu ja rAkhavA, ke jyAM maMjhila hoya ja nahi. athavA to..... (1) saMsAramAMthI mokSamArga korI kADhavo ane saMsArarahita aMtimakArya karI siddhi meLavavI-mukti meLavavI ane AtmAmAMthI paramAtmA banI javuM, jethI kArya kAraNanI paraMparA-vRMkhalAno aMta ANI cakakaramAMthI chUTI jaI sAdi-anaMta sthira thaI javAya. jyAM kArya kAraNa hoya che tyAM kartA-bhoktA bhAva hoya che. prayojana hovAthI sukha mATeno bhoktAbhAva ane kArya hovAthI tyAM kartAbhAva Ave che. puruSArtha e kartAbhAva che. jyAre mokSamArgamAM mohabhAvane haNavArUpa kartAbhAva hoya che. je banI zake ema hoya te kartavya che ane te ja kAryarUpa hoya che. je kArya pachI nityatAnI prApti thAya tene kArya kahevAya. pudgaladravya vinAzI hovAthI pAramArthikatAe te kAryakSetra nathI. AtmakSetra evuM che ke jyAM aMtimakAryanI siddhi thaI zake che. mATe ja mokSa e kArya che ane te avazya bhavyajIvoe karavA jevuM kartavya che, e kartavyarUpa che. mokSa prApta thayA pachI kAMI karavApaNuM rahetuM nathI. tethI te kArya thayuM kahevAya. ajJAnI phaLane coTe che. paraMtu te phaLanA mULakAraNane joto nathI. e ppAnavRtti che. jyAre jJAnI kArya (phaLa)mAM kAraNane eTale ke mULane jue che. ane kAraNa arthAta karmasaMbaMdhanA samaye tenA kArya eTale ke phaLano vicAra kare che. e siMhavRtti che. zvAna lAkaDI vAge tyAre lAkaDIne pakaDe che. siMha lAkaDI mAranArane pakaDe che. ajJAnI puNyodayamAM phaLane coMTe che ane puNya karmabaMdha veLAnA zubhabhAvane Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 cAra kAraNa bhUle che. jyAre pApakarmabaMdha veLA ajJAnI tenA phaLa svarUpe AvI paDanAra duHkhano vicAra karato ja nathI. apekSAkAraNa mokSa prApti mATe jyAM sudhI na maLela hoya tyAM sudhI pradhAna samajavA. apekSAkAraNa maLyA pachI deva-gurudharma nimittakAraNa baLavAna lekhavA ke jenI prAptithI jIvanA potAnA asAdhAraNakAraNa (guNa) ane upAdAnakAraNa (guNI) ghAtakarmanA kSaya arthAta mokSaprApti mATe mahatvanA banI nimittakAraNane prApta karIne tene saphaLa karavA mATe asAdhAraNa ane upAdAna kAraNane AtmapuruSArtha karIne tejavaMtuM banAvavuM joIe. to ja pariNAme svasvarUpane pamAya ane AtmAne nirAvaraNa banAvAya. * nimittakAraNa e "para" che jyAre upAdAnakAraNa "sva" che. eTale ke nimitta ane upAdAnakAraNamAM bheda che. jyAre upAdAna ane asAdhAraNa kAraNa ubhaya "sva" che ane tethI bhedarUpa nathI. tema ja vidheyAtmaka (Positive) che. tethI viparIta apekSA ane nimittakAraNa ubhaya para hovAthI niSedhAtmaka (Negative) che. mULa AdhAra kAraNa eTale upAdAnakAraNa ane tenI vacalI vikAsa avasthAo te asAdhAraNakAraNa. apekSA-nimitta-asAdhAraNa ane upAdAna kAraNathI je kArya thAya te vaDe AkAro AtmAnA upayogane arthAta upAdAnane ApavAnA che ane nahi ke pugalane jema daMDa, cakra, pANI ane hastadvaya e cAra vaDe je AkAra ApavAnA che te mATIne ane nahi ke hastadvayanA mAlika kuMbhArane. svakSetra, svaguNa paryAyarUpa je hoya te nizcaya kahevAya tethI asAdhAraNa ane upAdAna kAraNa svakSetre hovAthI te nizcayarUpa che. apekSAkAraNa ane nimittakAraNa paradravya che ane parakSetre che tethI te vyavahArarUpa che. apekSAkAraNa maLyA bAda nimitta kAraNane meLavavA ane tenAthI asAdhAraNa ane upAdAna kAraNane keLavavAnA hoya che. tema karazuM to ja pAra utarazuM. anyathA maLelAM apekSA ane nimittakAraNa paNa cAlyA jaze ane sthiti ghAMcInI ghANInA baLada jevI thaze. jeTalI nimitta upara ApaNI daSTi che teTalI ApaNA upAdAna upara ApaNI dRSTi nathI. nimitta uparanI dRSTi nimitta na maLe tyAM sudhI rAkhavAnI hoya che jyAre upAdAna uparanI dRSTi to kevalajJAna na thAya tyAM sudhI rAkhavAnI hoya che. S-6 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna darda ane daridratA na hoya to jIvana jIvavA jevuM lAge che ane kAMIka sukhane anubhavIe chIe. e ja pramANe samyagadRSTipaNuM Ave to ApaNe dharmamAM kAMIka sthAna pAmIe. ra nizcayathI asAdhAraNa kAraNa (guNa) taiyAra thAya to 'AtmakRpA' thaI kahevAya. bAkI vyavahArathI deva-gurunA vaMdana-pUjana-sevA-vaiyAvaccathI nimittakRpA arthAta gurukRpA to maLI zake che. AtmAnA mohAdi, rAga dveSAdi dehabhAvo, saMsArabhAvo e khADATekarAvALI kharabacaDI bhUmi che. je upara AtmA bhAvarUpI nisaraNI UMce caDhavA mATe mUkI zakato nathI. jyAre devaguru niSparigrahI, nirAraMbhI, niravadha, nirdoSa, niSpApa lIsI sapATa bhUmi che, je upara AtmA potAnI bhAvarUpI nisaraNI mUkI upara caDhI zake che. bhAvArohaNa karI zake che ane zreNie ArUDha thaI zake che. devaguru nisaraNI mAMDavA mATe nimitta che. je nisaraNInA sahAre kevalajJAnanI prApti sudhI AgaLa vadhavAnuM che. AtmAe pote potAnA asAdhAraNa kAraNa vaDe ane upAdAna kAraNa vaDe coryAsI lAkha yonimAMthI manuSyayoni ane sadguruno yoga meLavyo e enI upara thayela "paramAtma kRpA' che. have sadguruno satsaMga sevI potAnA asAdhAraNa ane upAdAna kAraNane taiyAra karI svayaM paramAtmA banavuM te 'AtmakRpA' che. 'paramAtmakRpA maLela che evAM ApaNe sahu 'AtmakRpA' karI svayaM paramAtmA banIe tevaM abhyarthanA ! Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne 9, paMcAcAranI viziSTatA samagra vizva cha dravyo - (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzastikAya (4) pudgalAstikAya (5) jIvAstikAya ane (6) kALanuM baneluM che. A dravyonA sAmAnya ane vizeSa guNadharma che. sAmAnya guNadharma daza che. (1) astitva (2) vastutva (3) dravyatva (4) pradeza- (5) agurulaghutva (6) prameyatva (7) cetanatva (8) acetanatva (9) mUrtatva ane (10) amUrtatva. ***jIvaMdravya saMkhyAmAM ekathI adhika hovAne kAraNe cetanatvane sAmAnya guNadharma kahela che, te ja pramANe pugalAstikAya paNa ekathI adhika hovAne kAraNe mUrtine paNa sAmAnya guNadharma jaNAvela che. Ama cetanatva-acetanatva ane amUrtatva (arUpI)-mUrtatva (rUpI) e sajAtiyanI apekSAe sAmAnya guNadharma che ane vijAtiyanI apekSAe vizeSa guNadharma che. atre arUpIamUrta eTale ke mUrtamUtAMtara abhAva-have dravyonA potApaNAne oLakhAvanArA je vizeSa guNadharma che te nIce pramANe che. jIvadravya : (1) jJAna (2) darzana (3) sukha (cAritratA) ane (4) vIrya. pudgaladravya : (1) varNa (2) gaMdha (3) rasa ane (4) sparza. AkAzadravya : avagAhanA hetutva. adharmAstikAya : sthiti hetutva. dharmAstikAya : gati hetutva. kALadravya : vartanA hetutva. vizvamAM ekamAtra saMsArI jIva sivAyanA badhAya dravyo tathA siddhanA jIvo potAnA guNadharma pramANe varte che. arthAta te te dravyo niyama pramANe varte che. saMsArI chadmastha jIvo ja evA che je niyama pramANe vartatA nathI. mATe temaNe niyamamAM AvavAnuM che, je mATe saMyamanI jarUra che ke je saMyamanI sahAye jIva potAnA niyamamAM eTale ke svarUpamAM AvI zake. jIvane svarUpamAM lAvI ApanAra arthAt jIvanA svaguNa svarUpanI prApti karAvI ApanAra Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 - - saikAlika AtmavijJAna je dharma sarvajJa vItarAga tIrthakara bhagavaMtoe ApaNane Apyo che te paMcAcAra pAlana dharma che. A paMcAcArane samajavA mATe pahelAM to jIvanA jIvatva viSayaka lakSaNo jANavA joIze, jIvanA sAcA zuddha svarUpanA guNo jANavA joIze ane sAthe lakSaNane guNamAM pariNamAvanAra AcAraneya jANavA joIze. to prathama lakSaNa ane tenA guNano abhyAsa karIzuM. lakSaNa : jIvanA lakSaNo e mAtra jaDa ane cetana. ajIva ane jIvano bheda pADavA mATe ja che. tethI e lakSaNo evAM hovAM joIe ke te ekendriya jIvathI laI saMkSipaMcendri jIvo yAvat siddha paramAtmA sudhInA jIvamAM te ghaTI zake, arthAta lAgu paDI zake. tethI ja te lakSaNonA artha paNa evA karavA joIe ke te sarva jIvone lAgu paDI zake ane to ja te lakSaNo pramANa kare ke jenA vaDe ajIvathI jIva judo tAravI zakAya. TUMkamAM, lakSaNa e jIvanA jIvatattvanuM caitanya cihna che athavA to kaho ke jIvanAmAM jIva hovApaNAnI nizAnI yA oLakha che. zAstramAM jIvanA lakSaNo cha jaNAvela che. (1) darzana (2) jJAna (3) cAritra (4) tapa (5) vIrya ane (6) upayoga. A cha ye lakSaNanA nizcayathI artha karavA joIe. je jIvamAtrane ekendriyathI laI saMjJi paMcendriya yAvat siddha paramAtmA sudhI lAgu paDavA joIe. vaLI emAM jIvanA vikAsa anusAra je pramANeno zabdano artha thAya te pramANe ghaTAvavuM joIe. pAMce astikAyamAM jIva ja evo che ke jenA svarUpa lakSaNo anAdikALathI jema sonAnI khANamAM sonAnA kaNo mATIthI maLI malina thayA che, tema pugalanI sAthe bhaLI pudgala sAthenA baddha saMbaMdhathI jIvanA svarUpa lakSaNo malina thayela che. jethI karIne ja svarUpathI AnaMda svarUpa evo jIva duHkhI jema vyavahAramAM eka game tevuM kiMmatI kapaDuM phATeluM athavA to masotA jevuM gaMdu hoya to te ApaNane apriya thaI paDe che, tema svarUpa lakSaNonI malinatA jIvane duHkharUpa che, kAraNa ke A malinatAne aMge jIvanA lakSaNa svarUpanuM mULa avinAzI svayaMbhU svAdhIna, avikArI, pUrNa, avyAbAdha, anaMta rasarUpa, ane anaMta zaktirUpa che te malinatAne kAraNe vinAzI, nimittabhU, parAdhIna, vikArI, apUrNa, bAdhyabAdhita (bAdhA pAmanAruM ne bAdhA pahoMcADanAruM) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 paMcAcAranI viziSTatA rasahIna ane zaktihIna thaI gayela che, AvI svarUpalakSaNanI dazA te ja duHkha ! AvA svarUpalakSaNanI dazA sudhAravA mATe paramakRpALu parama upakArI tIrthaMkara paramAtmA bhagavaMtoe ApaNA upara karUNAo karIne cha svarUpa lakSaNone tenA mULa zuddha svarUpamAM lAvavA mATe je dharma prarUpyo-je dharma sthApyo te AcAra dharma che ane te AcAradharmane paNa jIvanA lakSaNa sAthe ja joDIne jIva mAtrane sarva vyApaka eka sAmAnya dharma Apyo tenuM nAma paMcAcAra pAlanA dharma AcAra : e pAMca AcAra dharmanA nAma che (1) caritracAra (2) jJAnAcAra (3) cAritracAra (4) tapAcAra (5) vIryAcAra A pAMca AcAramAMnA darzana-jJAna-cAritra-tapa-vIrya e jIvanI pAMca zakti che. A pAMce jIvazaktinuM ayogya vartana choDI yogya vartananuM pAlana karavuM tenuM ja nAma "AcAra'. bIjI tarapha lakSaNamAM vaparAyelA AvA ja zabdo traNeya kALamAM mahAna maMtra ane maMtra rUpa che. ene navapada athavA to siddhacakra yaMtra tarIke oLakhavAmAM Ave che. e siddhacakra yaMtranA navapadamAM pAMca guNI athavA pAMca dharmI che jyAre cAra guNa eTale ke cAra dharma arthAt cAra guNa te darzana-zAna-cAritra ane tapa che. paMcAcAranA pAlana vaDe pAMce lakSaNarUpa guNo zuddha thAya che ane pUrNa zuddhinI pUrvAvasthA Ave che tyAre tene nizcayathI guNa ane dharma kahevAya AvI rIte lakSaNa cha che ane guNa athavA dharma cAra che. prazna ahIM e uddabhave che ke lakSaNa che to pachI AcAra pAMca kema ? upayoga nAmanuM je chaThuM lakSaNa che te darzanajJAna rUpa ja che. tethI AcAramAM upayoga AcAra evA zabda vyavahAranuM prayojana rahetuM nathI. vaLI bIjo eka prazna e paNa ahIM upasthita thAya che ke, AcAra pAMca gaNAvyA, siddhacakra yaMtramAM cAra guNa mUkyA ane guNadharmamAM paNa cAra guNadharma-svarUpaguNa jaNAvyA. to tyAM vIrya zabdane kema paDato mUkayo ? eno vyavahAra kema na karyo ? enuM samAdhAna e che ke AcAranuM AcaraNa e ja vIrya mATe ja tyAM vIrya zabdanuM prayojana rahetuM nathI. bIjI rIte paNa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 saikAlika AtmavijJAna zAstramAM vIcAra zabda svataMtra mUkIne darzana, jJAna, caritra, tapanI sAthe vIryano saMbaMdha karyo che. jemake darzanavIrya, jJAnavIrya, cAritravIrya tapavIrya paraMtu vIrya vIrya ema nahi. navapadajI-siddhacakra yaMtramAM cAra zabdo prayojyA che te A apekSAe pramANa che. Ama joI zakAya che ke AcAra e lakSaNa ane guNadharma vacceno setu-mAdhyama che. jenA vaDe lakSaNamAM rahela mithyAtva-avirati-kyAyarUpa malinatA kADhI nAkhI e ja lakSaNane guNa ane dharmarUpa banAve che ane doSa tathA adharmane dUra kare che. arthAta teno nAza kare che. mATe ja dvAdazAMgInA prathama aMganuM nAma "AcArAMga sUtra" che. A pramANe lakSaNa AcAra-ane guNadharmamAM zabdo enA e ja che. paNa sAdhanAnI avasthA mATe arasaparasa suMdara buddhimya saMbaMdha karI batADela che. anupama advitIya gUMthaNI che. dvAdazAMgImAMthI je kAMI dharmaAcaraNa karIe te Ano ja vistAra che. eTaluM ja nahi paraMtu paramopakArI tIrthaMkara paramAtma bhagavaMtoe prarUpela A dharmanuM nAma je paMcAcAra dharma Apela che te temanI sarvazatAnuM benamUna sUcaka che. kAraNa ke te jIva mAtranA lakSaNanAM je nAma che temaja jIva mAtranA mULa zuddha svarUpanA je guNa che tenA anusaMdhAnamAM ja khUba yathAyogya baMdhabesatuM evuM "paMcAcAra pAlanA dharma' nAma prayojyuM che. A paMcAcAranA pAlanamAM laukika dharmathI laI lokottara dharma sudhInA badhAya dharmono emAM samAveza thaI jAya che. mAnavatAthI mAMDI vItarAgatA prApta thAya tyAM sudhInA badhAya bheda-prabheda ane vargo temAM samanvita thayela che. teno krama mAnavatA-sajjanatA-sAdhutA ane vItarAgatA che. - mAnavatA eTale evI vRtti ane kRti ke je samanvita che. koIne bhale sukhI karI zakAya ke na karI zakAya paNa koIne potA vaDe duHkhI to na ja karAya. A bAbata aDhAra purANanA sArabhUta tattvarUpe maharSi vyAsamunie paNa purANamAM jaNAvyuM che ke aSTAdasa purANesu vyAsasya vacanadvayaM | paropakArAya puNyAya pApAya parapIDanam | sajajanatA e mAnavatAno vikAsa che. duHkhIone potAnuM sukha vaheMcI ApI jIvavuM tenuM ja nAma sajjanatA ! AgaLa sajajanatAno vikAsa eTale vinAzI-parAdhIna ane aMte duHkhanA ....... Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA kAraNarUpa khoTA AbhAsI sukhano svecchAe tyAga karI, pote svayaM kaSTa veThIne paNa duHkhIonA duHkha dUra karavA, ane abhayadAna tathA jJAnadAna daIne jagatanA jIvone duHkhamuktinA rAhe caDhAvavA. AvI sAdhutAnuM sadaMtara pramAda rahitatAe pAlana karanAra aMte vItarAgatAne prApta kare che. A vItarAgatA eTale anaMtakALanA anaMta duHkho je lakSaNamAM rahela malinatAne aMge jIvane sahana karavAM paDayAM che teno sarvathA, sarvadA aMta! upara ApaNe joyuM ke pAMca astikAmAM dharma, adharma ane AkAza e pratyekamAM paramabhAvarUpa eka ja guNa anukrame gatisetutva, sthiti hetutva ane avagAhanA hetutva che. te ja pramANe jIvanA svarUpaguNa bhale darzana, jJAna, sukha ane vIrya hoya paraMtu pradhAna svarUpaguNa to jJAna ja che. eTale ja to zAstrasUtra che ke - upayoga lakSaNo jIva " " cetanA lakSaNo jIvA ' eka mAtra pudgalAstikAya ja evuM dravya che ke enA lakSaNarUpa cAra guNadharmo varNa, gaMdha, rasa ane sparza svataMtra che. ane arasaparasa aMtargata thaI eka bheda nathI paraMtu emAM saMkhyAbheda che. jyAre jIvanA lakSaNa ke svarUpaguNamAM rahela jJAna pradhAnaguNa che, jemAM darzana, cAritra, tapa, vIrya aMtargata che, kAraNa ke darzana e jJAnano aMza che athavA to jJAna e darzanano vistAra che. arthAta darzana e sAmAnya che ane jJAna vizeSa che ane e to sarvamAnya siddhAMta che ke sAmAnya vizeSamAM samAya. nizcaya "cAritra' e jJAnanuM satata vaheNa che jene aMgrejImAM "Continuity' arthAt sAtatya kahe che. udAharaNa tarIke sAkaranA gaLapaNa guNamAM evuM nathI hotuM ke vaccenA amuka samayakALamAM gaLapaNa Ave, jAya. sAkarano gaLapaNa (mIThAza) guNa sAkaramAM satata rahe che. ema jIvamAM jJAna guNanuM satata vaheNa che. te ja pramANe "tapa" zabdano lakSyArtha talapa che. A talapa jIvane zenI che ? jIva mAtrane satata anukULatA vedananI (sukha-AnaMdavedananI) talapa che kAraNa ke jIvanuM lakSaNa jema eka bAjuthI jJAyakabhAva che tema bIjI bAjuthI vedakabhAva paNa jIvanuM lakSaNa che. jIvane dUdhapAka yA zrIkhaMDanI icchA ke anicchA thaI zake che. jyAre dUdhapAka, zrIkhaMDa, bAsudI ItyAdi miSTa padArthanA upayoga dvArA anukULatA vedananI icchA avazya che. je kAMI joIe che te saghaLAmAM sukhanI anukULa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saikAlika AtmavijJAna vedananI icchAno taMtu satata cAlu che. mALAmAM maNakA 108 judA judA che. paraMtu te saghaLA maNakAne bAMdhanAruM sUtra mALAno doro eka ja che. have je sukhanI icchA che te zabdArthanI pUrti mATe nIce jaNAvyA mujabanI paddhati vidhi che. (ka) icchA-pravRtti-prApti-tRpti (kha) icchA-rAga-lobha (ga) icchA-mamatva-Asakti (ka) icchA-pravRtti-prApti-tRpti H A zabdonI khUbI ane bhaMgajALa evI che ke je vastunI ApaNane IcchA hoya teno prathama to abhAva siddha thAya ane e abhAvanI pUrti karavAno paNa IcchAmAM samAveza thAya. tethI pUrti karavA mATe pravRtti Avazyaka che. vaLI prApti karyA bAda ja bhoga karI zakAya ane saMtoSa mANI zakAya. enuM ja nAma tRpti ! A rIte icchA-pravRtti-prAptine tRptine krama e jIva mAtranuM anubhUta jIvana che. e svAnubhavanI vAta che. sAMsArika-bhautika padArthonI IcchA-pravRttiprAptinA ate thatI tRpti kSaNika hoya che. emAMthI navI navI IcchAnI utpatti thAya che. eka mAtra sva svarUpa-paramAtma svarUpamokSa muktinI prAptimAMthI nIpajatI tRpti ja zAzvata hoya che je pUrNa kAma avasthA che. (kha) IcchA-rAga-lobha - IcchA-rAga ane lobha kadI judA paDatA nathI. (1) IcchA eTale joIe che. (2) rAga eTale game che ane (3) lobha eTale meLavavuM che. have jarA vicAra karI juo ke koI ema kahI zake ke (1) je joIe che te gamatI nathI ane meLavavI nathI. (2) je game che te joItI nathI ane meLavavI nathI. (3) ane meLavavI che te gamatI nathI ane joItI nathI, ema nahi kahe. (ga) icchA-mamatva-Asakti icchA-mamatva ane AsaktinI khUbI e che ke jema icchA e bhAvane siddha kare che tema abhAvanI pUrti thayA pachI ja mamatvanI siddhi thAya. aprAptanI icchA hoya jyAre prAptanuM mahatva hoya. aprAptanuM mamatva na kahevAya. je bhAvathI icchA ne mamatva che te bhogabhAva che. enA anubhavana ane vedanamAM je rasa vedIe chIe, yA to je rasa reDIe chIe tenuM ja nAma Asakti! Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA AvI rIte IcchA-mamatva-Asaktino paNa cakrAvo cAlyA kare che. te jIva mAtrane aMtaramAM nirIkSaNa karI zodhana karavA jevuM che. Ama vedaktAnI apekSAe tapa jJAnaguNa aMtargata che. e ja pramANe vIrya e paNa jJAna aMtargata ja che. kemake upara jaNAvela darzana jJAna cAritra-tapamAM rahela tIvratA ane maMdatA tenuM ja nAma vIrya! dareka jIvano e svAnubhava che ke icchA AdimAM tIvratA-maMdatA hoya che ane tenI prAptinI pravRttimAM tathA upabhogamAM paNa tIvratA-maMdatA hoya che. ahIM koIne prazna e paNa udbhave ke cAritra ane vIryamAM zuM taphAvata ? cAritra e kriyArUpa che. te pravRtti che. dRSTAMtamAM cAlavAnI kriyAmAM cAlavuM te kriyA che, jyAre cAlamAM je gati che teno vega-jhaDapa te vIrya che. mana-vacana-kAyAnI kriyA e AcAra che. AcAra sa ane asad ubhaya bhede hoya. asad AcAra anAcAra ke durAcAra hoI zake che. sad AcAra sadAcAra tarIke oLakhAya che. emAMya jIvanI potAnI pAMca zaktinI sAthe saMkaLAyela AcAra paMcAcAra tarIke jaina darzanamAM oLakhAya che. jIvanI je pAMca zakti che, te tenA jJAna-darzana-cAritra-tapa ane vIrya che. jIvanI buddhizakti ke vicArazakti che te jIvanI jJAnazakti che. jIvanI bhAvanA, lAgaNI ane zraddhA-vizvAsanA mULamAM jIvana darzanazakti che.jIvanI vartanakAryazIlatAnA mULamAM jIvanI cAritryazakti che. jyAre jIvanI icchAzaktitalapanA mULamAM jIvanI tapazakti che. ane jIvanI ekAgratA, draDhatA, tamannA, ullAsa, utsAha, umaMgavRtti e jIvanI vIryazaktinA phaLasvarUpe che. jIvane prApta manoyoga-vacanayoga-kAyayoga vaDe jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya tathA upayogane deva ane guru sAthe joDIne je AcAra sevAya tene jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra kahevAya. e pAMce AcAranA sevanane paMcAcAra pAlana kahevAya che. jIvanI vartamAnazaktino srota jIvanI pAMca abhaMkara zaktiomAMthI udbhave che. e atyaMtara pAMca zaktione mana-vacana kAyAnA bAhya traNa yogo vaLagelAM che. dharma ArAdhanA karavAnI arthAt bAhya paMcAcAranI pAlanAmAM yogone joDavAthI pAMceya atyaMtara zaktiono kSayopazama thAya che eTale ke AvaraNarahita thatI jAya che arthAta vikase che. ane aMte sarvathA AvaraNarahita thaI, nirAvaraNa thaI svarUpa zakti rUpe eTale ke kevaladarzana svarUpe anaMta vIryazaktinuM prAgaTIkaraNa thAya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 saikAlika AtmavijJAna pAMce AcAra pALavAthI ghaNuM baLa maLe che. pAMce AcAra e jIvanI potAnI zakti-svazakti hovAthI te sajAtiya che. tethI te pAMce zakti ekabIjAnI tarapha ane sAdhaka che. jJAna darzana, cAritra, tapa, vIrya e pAMce sahodara che. AtmAthI abheda ekakSetrI che. svayaMbhU anutpanna, avinAzI che, e pAMceya zakti AvarAyelI che tene AvaraNa rahita karavAnI kriyA te ja paMcAcAra sevanA. A pAMceya zakti svazakti che, eTale ke para evA pudgalanI jema AvavA javAnA utpAdatrayanA, saMyoga-viyoganA ke saMkoca vistAranA dharmavALI nathI. A pAMca AcAramAM jJAnAcAra ane darzanAcAra e be vidheyAtmaka (Positive) sAdhanA che. jyAre cAritrAcAra ane tapAcAra e be niSedhAtmaka (Negative) sAdhanA che. jyAre varyAcAra e pratyeka AcAranuM baLa che. vaLI AmAM jJAnAcAra ane darzanAcAra e zikSaNapradhAna ane pharijayAta che jyAre cAritrAcAra ane tapAcAra e marajiyAta che je abhyAsa-Teva-AdatapradhAna che. cAritrAcAra ane tapAcAra lAdI zakAtA nathI. pharajiyAta ApI zakAtA nathI, te saMdarbhamAM marajiyAta che. jyAre jJAnAcAra darzanAcAranI pharaja pADI zakAya che. dharma ane mokSa puruSArthanuM jJAna bALakane pahelethI ja gaLathuthImAM ApI zakAya che. tema karavAthI bALakamAM sArAsAra, heya-upAdeyano viveka jAgRta karI zakAya che. e jJAnasiMcanathI bALako vaDIlo-pUjyo prati vinayI bane che. dharmakriyA zarUAtamAM ApavAnI hotI nathI. zarUAtamAM to deva-guruvaDIla Adi pUjyo pratino Adara, bahumAna, satkAra, vinaya, namratA rAkhavAnuM ane A karAya, A na karAya. A thAya, A na thAya, A sAruM kahevAya, A naThAruM kahevAya evo viveka bALakomAM jAgRta karAya che. A manuSyayoni ja evI yoni che jemAM vinaya, viveka, Adara, dayA, dAna, sevA, ahiMsA, paropakAra, kSamA, prema Adi guNonI keLavaNI ane khilavaNInI saMbhAvanA ne zakyatA che. guNonuM ghaDatara thAya che ane e ghaDatara para ja pachI sAdhanAnI ImAratanuM caNatara thAya che. jIva je sthAna para-hodA para che te hodAthI te pada (Post) parathI tenuM kartavya-pharaja, nyAya, nIti, prAmANikatApUrvaka, bajAve vinaya ane vivekathI prApta adhikAra (sattA)no sadupayoga kare to te jIva mahAna banI jAya che. Ama karavAthI anaMtAnubaMdhIno kaSAya TaLe che ane samyabhAva pragaTe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA je dravya-kSetra-kALa-bhAva ApaNane maLyAM hoya tene samyabhAvathI sAdhana banAvI sAdhanA karI zakAya che. jyAM sudhI A deha che ane karmano vipAka che, tyAM sudhI game tevI riddhi-siddhi-vaibhava-saMpatti-sAdhanasAmagrI hoya toya jIva jagatano deNadAra che. paNa leNadAra nathI. leNadAra to kevalI bhagavaMto, arihaMta bhagavaMto, siddha bhagavaMto ja che. sarvenI sthiti evI che ke leNAnI jarUra nathI ane deNuM UbhuM nathI. eka kIDAnI jema jagatanI lAto-pATu sahana karI AdhyAtmamArga upasargo ane pariSado sahana karIne, samabhAve sahana karIne paramezvara thavAya che. koI paNa dehadhArI jIva deNadAra che. ghAtakarmo cUkavIe arthAta khatama karIe to ja deNadAra maTI zakAya ema che. - kevaLa vartamAnakALa samajIne dharma samajavAno nathI. dharmano saMbaMdha traNe kALa sAthe che. ApaNI vartamAna dazA to bakarI jevI che. karmasattAe vAgha jevI che. te AtmasattAne - ApaNane khAya tevI thaI che. bAkI vAstavika to karmasattAnA bhUkkA bolAvI de evI Atmazakti-AtmasattA baLavAna che. jJAnAcAra e viveka che. sArAsAranuM bhAna che-svarUpa vicAraNA che, jyAre darzanAcAra e vinaya che, emAM hRdayamAM namratA che, vaMdana che. jJAnAcAra : tIrthaMkara paramAtmA bhagavaMtanI vANInI kiMmata dvAdazAMgI pramANa jJAnanuM tana-mana-dhanathI ane maLela AyuSyanI kSaNonuM vivekI banI sevana karavuM te che, je jJAnAcAra che. devo paNa daivI saMpatti ane zakti hovA chatAM zrutakevalI thaI zakatA nathI tevI avasthA ApaNane mAnavIne thayela che. to tevAM zrutakevalI banAvanAra zrutajJAnano Adara karavA pUrvaka jJAnAcAra dvArA te zrutajJAnadhana prApta karavAmAM ApaNuM jIvana kema na vitAvavuM ? dvAdazAMgI pramANa jJAnanuM zravaNa-dhyAna manana-maMthana ciMtana-parizIlana karavuM te jJAnAcAranI sevanA-pAlanA che. darzanAcAra : e tIrthaMkara paramAtma bhagavaMtanI pUjA arcanA karavI. emanI vANI, emanA jJAnano Adara satkAra-bahumAna karavuM ane te jinavANI pramANenuM jIvana jIvanArAne jinavANInuM rasapAna karAvanArA gurubhagavaMtono paNa Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna vinayapUrvaka Adara-satkAra-bahumAna karavuM ne sevA-vaiyAvacca karavI te darzanAcAra che. cAritrAcAra-tapAcAra : e jJAnamAM jANelA pramANe jIvI jANavAnI kriyA cAritrAcAra ne tapAcAra che. e jANelamAM zraddhA thavI-vizvAsa hovo, te jJAnanuM jJAnanI sAdhanasAmagrInuM upakaraNAdinuM, e jJAna ApanArA deva-gurunuM, ane te jJAna jhIlanArA, te jJAnano Adara karanArA, te jJAna pramANe jIvana jIvanArA sAdharmika baMdhuonuM bahumAna-Adara-satkAra ane vinaya, sahAya karavA te darzanAcAra che. deva guru dharma tattvone samajIne hRdayamAM sthAna ApavAnuM che. A saghaLo bAhya darzanAcAra che. tenAthI atyaMtara asara thAya che ane darzana mohanIyano kSayopazama thAya che. mithyAtvano nAza thAya che. anaMtAnubaMdhInA rasapUrvakano je kaSAya che te khatama thAya che ne samyakatvano AviSkAra thAya che. deva-guru-dharmanA saMbaMdhathI-satsaMga-saMtasamAgamathI temanA saMparkathI ane temane hRdayamAM sthAna ApavAnI samaktinI sparzanA thAya che dehabhAva TaLe che ane Atma bhAva Ave che. sAdhu bhagavaMtanuM jIvana divya che. gRhasthInuM jIvana divya nathI. bIjA jIvone duHkha na pahoMce ane sukha upaje te pramANenI pravRtti karavI joIe. durjanatA e mahAna kupathya che. e kupathyanuM sevana cAlu hoya tyAM sudhI arthAt durjanatA pravartatI hoya tyAM sudhI AgaLanA guNo AvatA nathI. manane manAvavuM ja jyAM muzkela che tyAM mananA maMtavya-abhiprAyane badalavA, manane pheravavAnuM to keTaluM muzkela hoya ! jJAnAcAra-darzanAcAramAM deva-guru-dharma-sAthe ApaNe eka lohiyA thaIzuM to cAritrAcAra ne tapAcAranA bhedathI kevalajJAna kevaladarzana prApta karI zakIzuM. vIrya eTale zakti, vIyatarAyanA kSayopazamathI jJAnadazarna, cAritra ane tapamAM zaktithI baLavAna thavA vaDe karIne pAMce zaktithI abheda thaI, sarvazaktimAna paramAtmArUpe AtmAne paramAtmA rUpe pariNAvavAno-siddha banAvavAno che. svAnubhAvamAM ane sarvAnubhavamAM javAnuM che. svAnubhava eTale svAnubhUtimAM Atma svakSetre svaguNo-svabhAvano vedaka che. jyAre sarvAnubhava eTale ke sarvAnubhUtimAM AtmA parakSetrI paradravyono mAtra jJAtA-dRSTA che. paramAtmAe Apela dvAdazAMgI pramANa zrutajJAnano adhyAtma-viSayano Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 paMcAcAranI viziSTatA Azraya laI ApaNe jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama karI kSAyikabhAvanA svarUpane meLavavuM-samajavuM te jJAnAcAra che. pachI jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama baLathI jJAnAcAranI pAlanAthI mohanIyakarmano kSayopazama karavAno che. jJAnAcAra A pramANe mohanIyakarmanA kSayopazama karavAno che. jJAnAcAra A pramANe mohanIyakarmanA kSayopazama arthAt samakti prAptinuM sAdhana bane che. eTale ke bAhya-atyaMtara ubhaya darzanAcAranI prApti thAya che. bAkI anya dunyavIbhautika jJAna-vijJAnanA viSayo laIne jJAnAvaraNIkarmano kSayopazama karavA chatAMya tenAthI mohanIyakarmano kSayopazama thai zakato nathI. mohanIyakarmanA kSayopazama ke kSayanuM sAdhana bhautika jJAna-vijJAna banI zakatuM nathI. zrutakevalI : ahIM zrutakevalI eTale zuM te samajI laIe. zrutakevalI bhagavaMta bhaNI bhaNIne kevalIbhagavaMta jANe eTaluM badhuMya jANe. paraMtu teonA Atmapradeza nirAvaraNa na thavAnA kAraNe teo jANe kharAM paraMtu kevalI bhagavaMtanI jema sAkSAta jue nahi. badhuM jue ane jANe te kevaladarzana-kevalajJAna, ane tevI zaktinA svAmIne kevalI bhagavaMta che. gaNadhara paNa zrutakevalI hoya paraMtu tripadInI prApti sahita kevalItIrthakara bhagavaMtanA prabhAvathI emaNe badhuMya lAgIzAMgI pramANa zrutajJAna sahajamAM prApta thaI jAya. emaNe sAmAnya zrutakevalI bhagavaMtanI jema bhaNavAno zrama na karavo paDe. - sAdhu bhagavaMtoe emanI cAritrAcAra-tapAcAranI dainika kriyAo pUrI karyA bAda tathA gRhasthI zrAvake enI artha ane kAmanI pravRttithI paravAryA bAda bAkIno badho samaya svAdhyAya-jJAna-adhyayana-dhyAnanA sevanamAM arthAta jJAnAcAranI pAlanAmAM vitAvavAno hoya che ane tema karatAM dhyeya zrutakevalI thavAnuM ane lakSya kevalajJAnI thavAnuM rAkhavAnuM hoya che. upayogamAM matijJAnanA sarva paryAyo bhedothI eTale ke buddhi-vicArazraddhA-bhAvanA-lAgaNI-smaraNa-dhyAna-lakSya AdithI paramAtmA sAthe joDAvuM joIe. upayoga(aMtaHkaraNa) ja yoga (mana-vacana-kAyA)no saMcAlaka hovAthI vivekathI yoganuM saMcAlana karavuM, je paMcAcAra pAlanAthI ja zakya che. yogamAM (mana-vacana-kAyAmAM) kevalajJAna nathI. paraMtu hA ! e yoga vaDe ja upayoga (aMtaHkaraNa) kevalajJAna banI zake che. arthAt paramAtmA thaI zake che. mATe upayoga ne yoga vaDe kevalajJAna svarUpa banAvavAno che je mATe paMcAcAra pAlanA che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 saikAlika AtmavijJAna - A cAre AcAranI pratijJA che, saMkalpa che temaja tenI zarUAta ane pUrNAhuti che. jJAnAcAra : prathama jJAnAcAranI pratijJA che ke huM brahma svarUpasiddha svarUpa chuM !" ahaM brahmAsmi ! A jJAnAcAranI zarUAta namaskAra mahAmaMtra (navakAra)nA adhyayanathI thAya che ane pUrNAhUti dvAdazAMgI pramANa zrutajJAna-zrutakevalIpaNAnI prAptithI che. ane tenuM zikhara-parAkASThA kevalajJAnanI prApti che. mATe jJAnAcAramAM jIve saMkalpa zrutakevalI thavAno rAkhavo ane lakSya kevalajJAnanI prApti rAkhavuM joIe. potAnA AtmAne paramAtmAsvarUpa mAnava-jANavo ane potAnA AtmAne paramAtmA banAvavAno nirNaya karavo te jJAnAcAra che. enI parAkASThAmAM phaLasvarUpe zikhare kevalajJAna prApti thavI te che. manuSyayonimAM bArAkhaDI bhaNavAthI jJAnAcAranI zarUAta thAya che. e prApta kareluM akSarajJAna artha ane kAma pravRtti mATenuM ja hoya to te ajJAnAcAra che. paraMtu jo te dharma ane mokSa prApti mATe hoya to te jJAnAcAra che. adhyAtmamArga mATe zarU kareluM jJAna temaja sarvajJa tIrthakara bhagavaMta prarUpita sarva jJAna dvAdazAMgI pramANa vistare-vikse ane zrutakevalI banIe tyAre te parAkASThAne pAme che. sarva jJAnAcArano sAra AtmAmA trimAlika zuddha svarUpano nirNaya thavo te che. samyagujJAnanA viSayamAM zrutakevalI thavAnuM dhyeya hovuM joIe bAkI bhavitavyatA anusAra ochuM bhaNyAM hoIe ane kevalajJAna thaI jAya te vAta judI che. dvAdazAMgI pramANa zrutajJAna bhaNavAno nirNaya karavAthI cAritra aMgIkAra karavuM paDe. nizcayathI samati Ave to dazAMgI pramANa zrutajJAnI thavAthI zakyatA rahe che. mULamAM (bIja)mAM jJAna che ane phaLamAM paNa jJAna che. eka kSaNa paNa jIva jJAnavihoNo hoto nathI. cAritrane samajAvanAra paNa jJAna che. mULamAM raheluM jJAna, AMzika, apUrNa, vikArI sAvaraNa hoya che. e vikArI jJAnane nirvikArI banAvI nirAvaraNa ane pUrNa banAvavAnI jJAnaprAptinI prakriyA te jJAnAcaraNa che. jenA phaLa svarUpa nirvikArI, nirAvaraNa, pUrNa evI sarvajJatAnI kevalajJAnanI prApti thAya che. je jJAnanI caramasImA che. e paramajJAna Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 paMcAcAranI viziSTatA che. cAritra aMgIkAra karavAnuM ane tapa tapavAnuM prayojana paNa kevalajJAnI prApti mATe che. jJAna vinA saMyama-cAritra-tapanI bhUlo sudharaze nahi. zrutajJAna e sAdhana che. mohanIyakarmano kSaya karavo te sAdhya che. ane mohanIyakarmano kSaya (vItarAga)nA lakSya mohanIyakarmanA kSayopazamanI kriyAnI sAdhanA che. alpa evAM paNa jJAnanA vikAranI alpa evA paNa mohanIya bhAvamAM evI tAkAta che, ke ApaNane kevalajJAnanI prApti thavA na de. eTale ja dvAdazAMgI pramANa zrutajJAna bhaNI bhaNIne jJAnamAM rahelAM mohanIyanA vikArano nAza karavA pravRtta thavAnuM che, ane temAM satata sAvadha-jAgarUka-apramatta rahevAnuM che. ahIM A kSetre to pUrepUruM cUkavo to pUrepUruM pAmo evo nyAya che. vAMdazAMgI pramANa zratajJAnane mohanIyakarmano kSaya karavA mATenuM sAdhana na mAnanArA ane na banAvanArA zrutajJAnano ahaMkAra karanArA bane che, ane pachI jJAnanA madadathI adhaHpatanane pAmanArA thAya che. jJAna ajJAna kema ? jJAna ane te vaLI pAchuM ajJAna ? jyAM sudhI jJAnamAMthI mohanA vikAro jAya nahi tyAM sudhI jJAna ajJAna che. kAraNa ke tyAM mohanAM paDaLa che-AvaraNa che. mohanAM paDaLo-AvaraNa haThe nahi tyAM sudhI kevalajJAna pragaTe nahi pachI te svayaM zrutakevalI paNa kema na hoya! zrutakevalI thavAnA lakSyathI jJAnAbhyAsa-adhyayana karavAmAM Ave to jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama sAro ane jhaDapI thAya che ane zrutakevalI banavAnI daDha bhAvanAne kAraNe tevA saMskAra AtmAmAM draDha thatAM AtmA zrutakevalI banI zake tevA dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI prApti thAya che. gautama gaNadhara bhagavaMtane huM sarvajJa chuM, ane huM ajIta vAdI chuM, e jJAnanA rasa, bhAva ane jJAnapipAsAe emane sarvajJa paramAtmA tIrthaMkara bhagavaMta mahAvIrasvAmInA saMparkamAM lAvI dIdhAM. mahAvIra bhagavaMta pAse sarvazatA batADavA Avela gautamane enI asarvajJatA mahAvIra bhagavaMte batADI daI, eno ahaM ogALI daI, zrutakevalI gaNadhara gautamasvAmI banAvI, aMte potA jevAM kevalajJAnI sarvajJa banAvyA. tethI ja jIta-hAra sApekSa hovA chatAM bhagavAnane jItanAra ane jItADanAra "jiNANe jAvayANa vizeSaNathI navAjelA che. e bhagavaMta evAM che ke koIne harAvIne jItanArA nathI. e to sAmAne jItADIne jItanArA che. bhaNavAnI jijJAsAthI bhaNatAM bhaNatAM thatI zaMkAonA samAdhAna-khulAsA karavA aMge thaIne anya jJAnI guru bhagavaMtonA samAgama thaze, tathA uttamottama Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna prakAranA graMthonuM vAcana vadhaze jethI karIne uttarottara zratajJAnamAM vRddhi thatI jaze. vAve tevuM laNe' e nyAye hRdayamAM jevI AkAMkSA haze, hRdayamAM jenuM sthAna haze, te tattva-te vastu-te vyakti sAdhanA mArge avazya AvI maLaze. paramAtmAnA virahanI vedanA haze, zrutakevalI thavAnI abhilASA-AkAMkSAjhaMkhanA haze to acUka tIrthaMkara paramAtmA maLaze, zrutakevalI thavAze ane aMte kevalajJAnI banI paramapadanI prApti karI paramAtmAnI haroLamAM besavA maLaze. meLavavAnuM pachI kAMI raheze nahi, kRtakRtyatA-AtyaMtika avasthAnI prApti thaze. kevalajJAna e to AtmAnI gharanI cIja che ane e A AtmasvarUpa hovAnA kAraNe ja saghaLAM jIvone pUrepUrI maLI zake che. jarUra che mAtra mohanAM paDaLo haThAvI nirAvaraNa thavAnI. vItarAga nirAvaraNa nirmohI thayethI jJAnadarzana-cAritra-tapa-vIrya pUrNatAe pragaTe che. AthI viparIta dunyavI bhautika paulika vastuo sahu koIne sarakhI nathI maLatI. tema eka ja samaye eka ja vyaktine saghaLI vastuo maLatI nathI, ane maLelI badhI vastuo eka sAthe eka samaye bhogavI zakAtI nathI. kAraNa ke pugala apUrNa che, paricchinna che ane kramika che, temaja vijAtiya-para che ane vinAzI che. jJAnAcAranA bheda zravaNa-manana nididhyAsana ane anuprekSA che. jJAnAcAranA sevanathI samyajJAnanA vikalpo sAdhana lAge che. tenAthI mohanIya Adi karmano kSayopazama kSaya karavAno che. jJAnAcAranA sevanathI mokSanI icchA, lakSya ane ruci thAya che. bAkI pahelethI ja mokSanA lasse bhaNavAmAM Ave to enAthI uttama bIjuM kAMI nathI. ethI to ekAMte lAbha che, mokSa ekAMta che, advaita che. paNa mokSamArganI sAdhanA syAdavAda dRSTie anekAnta mArga che. svarUpajJAna eTale ke kevalajJAna eka bhede che paNa anaMta zaktivALuM che. jyAre kevalajJAna sivAyanA bIjAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAna e cAra jJAnanA pAchA bheda che ane zakti alpa che. jJAna e tattvavicAra che arthAta padArtha zodhana che. jeTaluM pudgala padArthanuM saMzodhana karIe chIe teTalo Atmatattvano vicAra karIe chIe ? paudgalika padArthane bhautika tattvonA saMzodhana kendro (Research Centres) che. paraMtu adhyAtmanA-AtmatvanA saMzodhana kendro kyAM che ? Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA jIva mAtra zrama-zraddhA ane buddhipUrvaka jIve che. jIva mAtra kSaNa pachInA AyuSyanA jIvanano vizvAsa rAkhI AzA-zraddhA rAkhI jIve che ane jIvaMta rahevAnI ceSTA kare che. zrama kare che. eTaluM ja nahi, te mATe thaIne vicAra pUrvaka vartana kare che. A traNa zakti kevaLa jIvavAmAM kharcAya che, te saMsAramArga che. A ja zrama-zraddhA-ane buddhi jyAre mokSanA lakSya kAryarata thAya che tyAre zraddhA samyagdarzana bane che, buddhi samyajJAna bane che ane zrama vartana e samyagu caritra bane che. tethI ja "samya jJAna darzana cAritrANi mokSamArga kahevAya che jyAre pUrNajJAna darzana cAritrANi mokSa che. darzanAcAra - bIjA darzanAcAranI pratijJA e che ke paramAtma bhagavaMta-tIrthakara bhagavaMtaavinAzI tattva sivAya mAruM kAMI nathI ane sarva jIvo brahmasvarUpI siddhasvarUpI che. " ayama AtmA brahma " A darzanAcAranI zarUAta devagurunA darzana-vaMdana-pUjanathI thAya che, ane pUrNAhUti jIvamAtrane sacarAcara sRSTi samagrane paramAtma svarUpa lekhavAmAM thAya che, ane parAkASTAmAM phalasvarUpa kevaladarzananI prApti te tenuM zikhara che-lakSya che. | darzana eTale jovuM badhuM paraMtuM hRdayamAM sthAna to mAtra avinAzI evA paramAtma tattvanuM ja hoya. darzanAcAramAM saMkalpa e che ke jinezvare bhagavaMte sthApela caturvidha saMghamAM bhaLIne enI sevA karavI tathA jinamaMdira-jinamUrtine jinAgamano sAdhanarUpe pracAra-prasAra ne vistAra karavo. anukaMpAnA pAlanamAM dInahIna duHkhI jIvo para dayA rAkhI dAna-sevA dvArA paropakAra karavo. manuSyo ane tiryaMca paMcendriya jIvonuM pAlana-poSaNa ane rakSaNa karavuM. ekendriyathI laI caurendriya jIvonI rakSA karavI-jayaNA karavI. anya sahu koI jIvone svarUpathI paramAtmA mAnavA te darzanAcAra che. jIva mAtrane brahmasvarUpe jovA ane sarvakALanAM, samUharUpa jagatanA sarvaparyAyo e sarvajJa dRSTi che mATe pugalanA paramANuo paNa te sarvazanI upacarita mUrtirUpa che ema javuM. kemake jagata zeyamUrti che ane siddhAtmA-paramAtmA jJAnamUrti che AvuM mAnavuM ne samajavuM te darzanAcAra che. jagatamAM jIva mAtrane brahmadaSTithI brahmasvarUpa arthAt paramAtma svarUpe siddha svarUpe jovA te UMcAmAM UMco Adara che. darzanAcAra che. tIrthaMkara paramAtmAnA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 saikAlika AtmavijJAna jIvo temanI chaghAvasthA-sAdhanAkALamAM Avo brahmabhAva rAkhe che ane jIva mAtra prati brahmadaSTithI jue che. "savi jIva karuM (svarU5) zAsana rasI" nI bhAvanA bhAve che. A ja dRSTi svaprati AvaraNa haThAvI paramAtma svarUpanuM prAgaTya karavAmAM sahAyaka bane che. A draSTi karma upAdhi nirapekSa zuddha adhyAtma dRSTi che. e sAcI maitrIbhAvanA che. maitrIbhAvanAno nizcayathI pAramArthika artha e che, brahmadaSTithI, Atmavata dRSTithI sarakhApaNuM-sAmya te maitrI. paramAtmA pratyeno daDhabhAva sarva sAnukULa ke pratikULa saMyogomAM TakAvI rAkhavo te svakSetre ucca darzanAcAra che, ane paraprati brahmadaSTi-AtmavaSTimaitrI daSTi keLavavI te parakSetre ucca darzanAcAra che. matijJAnanA upayogamAM vAraMvAra paramAtmA nAma paDe dhyAyavana thAya eTale AtmA paramAtmA bane che. e niyama che te mATe tevAM vikalpo karavAM paDe che. kevalI bhagavaMta vizvamUrti che ane AkhuM vizva temanuM aMgopAMga che. kemake emanA kevalajJAnamAM anAdi anaMta AkhuMya vizva pratibiMbita thAya che. - (1) bhagavAnanI mUrtimAM bhagavAnane jovA te prathama sAdhana. (2) jIva mAtramAM pararAtmAne jovAM te bIjuM sAdhana. (3) pudgala paramANu mAtramAM te pugala paramAtmAmAM pratibiMbita thAya che te saMdarbhe paramAtmA jovA te trIjuM sAdhana. AvuM darzana te ja darzanAcAra. evAM darzanAcAranuM sevana, pAlana paramAtmA banavA mATe kevaladarzananI prApti mATe karavAnuM che, evI dRSTithI AvA darzanathI je kAMI comera joIe, temAM paramAtmAnAM darzana thAya ane paramAtmAnuM dhyAna thAya. paramAtmAnA laDhaNathI ane raTaNathI AtmaguNanI vRddhi thAya. paramAtmAnA laDhaNathI-raTaNathI AtmaguNa khIle che, e niyama che. matijJAnamAM saMsAranuM je laDhaNa che ane raTaNa che tethI saMsAra cAle che. te ja pramANe matijJAnamA jo paramAtmAnuM laDhaNa ane raTaNa thAya to AtmA svayaM paramAtmA bane. jIva jAti mAtrane paramAtma svarUpa jovAne badale jaDa pudgala bhAvathI joIe chIe tethI karIne to saMsAra cAle che. pudgalamAM ja paramAtmabhAva AvI jAya to paramAtmA kema na banAya ? ane paramAtmA na banAya tyAM sudhI pachI evAM bhAvukathI ucita vartana-vyavahAra kema na thAya ? jagatanA jIvo prati saMsAra bhAve jozuM to ApaNAmAM brahmabhAva na rahetAM saMsArabhAva dRDha thaze. jagatanA jIvo prati brahmadaSTi karavAthI ApaNAmAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA rahelo saMsAra bhAva cAlyo jaze ane brahmabhAva puSTa banaze. caDatA pariNAmanI jeTalI kiMmata che teTalI caDhelAnAM paDatAM pariNAmanI kiMmata nathI. - saMyogane viyogarUpe jovA ane "che tene "nathI" gaNavAM arthAtu bhAvamAM abhAva jovo te anityabhAvanA che. | svarUpanuM abhAna che, te ajJAna che. avidyA che. mithyAtva che. deha che tyAM sudhI jIva mAtra paratve dravyAnukappA ane bhAvAtukammA karavAnI che. Atmavat sarve bhUteSu, zyapasyati saH pazyati" e bahu UMco vikalpa che. A bhAva barobara Ave to mohanIyanA bhAvo rahe nahi ane Take nahi." pugala svarUpe jIvavuM ane svasvarUpane bhUlavuM te aparAdha che paraMtuM svasvarUpanI prApti mATe pudgalane sAdhana banAvI jIvavuM te kaLA che. pudgaladravya e mamatAnuM kAraNa che, tema pudgaladravya e sAdhakane sAdhanAnuM sAdhana paNa che. je khADAkhabADAmAM paDyA hoIe te ja khADAkhabADAno Teko laI emAMthI bahAra nIkaLavuM paDe che, pudgalanI mamatAne paNa pugalanA ja banelAM sAdhanonuM AlaMbana laI khatama karI zakAya che. paramAtmA sarvanA che eTale paramAtmA mArA paNa che ! paramAtmA sarvarUpa che eTale mAre bIjuM kAMI nahi sivAya ke paramAtmA ! paramAtmA sarvatra che eTale badhe ja badhAmAM ja paramAtmA jovA, ane paramAtmA sarvakAlIna che eTale harasamaye paramAtmA jovA e ApaNo darzanAcAra che. cAritrAcAra - trIjA cAritrAcAranI pratijJA e che ke deha nathI" ane tenA saMkalpamAM AraMbha-parigrahano tyAga che. enI zarUAta sAmAyikavratathI thAya che. pUrNAhUti jinakalpavratamAM thAya che. phaLasvarUpa yogAtIta siddhAvasthA ke je parama sthira avasthA che tenI prApti thavI te zikhara che. A AcAranA pAlanathI asadu AraMbha ane parigrahanA pApamAMthI mukti maLe che. zarIrane TakAvavA mATe, mAtra deha-dharma pUratAM ja khAvApIvApaheravA tathA rahevA jagA meLavavI te saMyama. tethI vizeSa hoya to asaMyama. manane jarUra pUratAM sadavicAro hoya to saMyama. koInA ahitane karanArA tathA zarIra viSethI vicAro Arta-raudra dhyAna ane nirarthaka-nakAmA jenuM pariNAma nathI- vicAro karavA te asaMyama. mana-vacana-kAyAnA yogano khapa pUrato ja upayoga karavo te saMyama, vizeSa thI asaMyama. Ane ja traNa gupti kahI, ke je manogupti, vacanagupti ke kAyagupti che. mana-vacana-kAyAnA yogane gopavavA-gupta rAkhavA arthAt Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vaikAlika AtmavijJAna zakya teTalo ocho anivArya hoya tyAre ja upayoga karavo. saMyamadharma eTale ke cAritrAcArano prANa ja gupti che. pradeza sthiratva e AtmAnuM svarUpa che. kAyAne AsanathI sthira karavI ane tyArabAda AtmAe potAnA upayogane potAnA AtmAmAM sthira karavo. kAraNa ke jJAna upayogane Atmapradezoe sthAna AdhAra Apela che. Atmapradeza e udgamasthAna AdhArasthAna arthAt adhiSThAtA che. jevo manopayoga AtmAmAM sthira thaze ke tene anusarIne mana-vacana-kAyayogamAM sthiratA Avaze. upayoga sthiratAthI yogasthiratA-pradezasthiratAthI athavA to pradezasthiratA-yogathI upayoga sthiratA lAvI zakAya che, ubhaya anyonya che. Ama siddha paramAtmAnuM eTale ke ApaNA vizuddha svarUpanuM jevuM sAcuM, zuddha, nitya, svAbhAvika sahaja sthira svarUpa che tevuM sthira svarUpa arthAt sthiratA ApaNe ApaNI sAdhanAmAM aSTa pravacana mAtA eTale ke pAMca samiti ane traNa guptinA pAlanathI utAravAnuM che. ema karavAthI nirvikalpanirvicAradazA prApta thaze ane svaAtmA sivAya anya kazAno vikalpa raheze nahi. A prakAre cAritrAcAra ane tenA pUraka tapAcAramAM 'huM deha nathI" tenI prakriyA che. AtmAne AtmAnA carama ane parama svarUpamAM lAvavAnI sAthe dehamAMthI sukhabuddhi uThAvI levAnI sAdhanA che. atre aSTapravacana mAtAmAM pAMca samitino je ullekha karyo che te pAMca samiti nIce pramANe che. (sAdhuno AcAra) (1) IryA samiti : cAlatI vakhate cAra hAtha pramANeM AgaLanI bhUmine joIne koI jIvane kaleza na thAya, hiMsA na thAya tenI jayaNA rAkhIne cAlavuM. kAyAnuM saMcAlana karavuM ja paDe tema hoya to pUMjI pramArjIne atyaMta sAvadha rahI evI rIte karavuM, ke je vaDe karIne koI jIvanI kilAmaNA na thAya. tema thavAnI zakyatA hoya to kAyaguptinuM pAlana karavuM. (2) bhASA samiti : zakya hoya tyAM sudhI vacanagupti ja pALavI. mauna ja rahevuM ane chatAMya jo bhASAprayoga karavo ja paDe tevo prasaMga hoya to satya, priya, hita ane pathya vacana bolavAM. (3) eSaNA samiti : zakya to nirAhArI rahevuM, tema bane ema na hoya to mitAhArI thavuM ane temAMya je AhAra-pANI Adi levAnI AvazyakatA hoya ne niravadya beMtAlIsa (42) doSarahita levA. gAya khetarane Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA 101 ujADyA vinA care, bhramara jema puSparasa le te pramANe gocarI karavI, mAdhukarI karavI. () AdAna bhaMDa mata nikSepaNA samiti koIpaNa vastu letAM, mUkatAM ke pheravatAM pUMjI pramArjine vyavahAra karavo arthAta pramArjana karavA pUrveyatanA (jayaNA) pUrvaka vastu levI-mUkavI ke pheravavI. (5) pAriSThApanikA samiti : vastuno nikAla karatAM nAkhI detAM, bhaviSyamAM jIvotpatti nahi thAya tevI tenI sthiti karI jIvarahita bhUmie kALajIpUrvaka teno nikSepa karavo tene pAriSThApanikA samiti kahe che, jeno jaina pAribhASika suMdara zabdaprayoga "paraThavavuM' che. | gupti eTale mana-vacana-kAyA uparano majabUta aMkuza. gupti eTale pravRtti karavI ja nahi. arthAt gopavavI. yoga che eTale anivArya saMyogomAM pravRtti karavI paDe to te samitipUrvaka, saMyamitatA sahita karavI. niyaMtraNayukta pravRtti. lakSya guptinuM rAkhavAnuM che, ane pAlana samitinuM karavAnuM che. je jIva samitinuM pAlana karI zake che te gupti prApta karI zake che. pAMca samitimAM mAtra bhASA samitimAM vacanayoga che. bAkInI cAra samiti kAyayoga Azrita che, emAM manoyoga nathI. jyAre guptimAM vacanayoga ne kAyayoga sahita manoyoganI paNa gupti che. manonigraha che. manathI zubhapravRtti sahaja thAya ane azubha pravRtti vagara baLAtkAre jAya to te UMcI AtmadazA che. mana sUkSma hovA chatAM kArya Azrita sthUlatA prApta kare che. kAyA jyAre nirbaLa bane che, tyAre mana nirbaLa bane che. manane mana-vacana-kAyayoga Azrita zubha vRtti-pravRttimAM pravartAvavuM joIe. kAyA svayaMsaMcAlita nathI paNa mana tenuM saMcAlaka che. kAyAnA lakSya mana skUla ane nirbaLa bane che. manane Atma Azrita karIzuM to AtmAnI anaMtazaktino strota manane zakti Apaze, ane nirbaLa kAyayogamAM paNa mana sAbUta raheze-baLavAna raheze ane kAyA pAse dhAryuM kAma laI zakaze, ane vacana paNa pachI enI zakti banI jaze. - Atma Azrita, Atmasthita AtmAnA-mananA zabdogAra-vacanoccAra sAmAM zrotAe svIkAravA ja paDatA hoya che. emane vacanasiddhi paNa vare che. mana mAtra zarIra mATe ane zarIranA lakSya kAma karI rahyuM che te saMsAra che. mana zarIra sApekSa sukha duHkha bhogave che. paraMtu eNe zarIra nirapekSa ane Atma sApekSa sukha anubhavavuM joIe. adhyAtma mArgamAM mananI vicAraNA AtmalakSe hoya to te dharmamArga-mokSa mArga che. mana-moha ane dehathI dharma Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vaikAlika AtmavijJAna adharma samajavAnA che. manane choDIne mAtra kAyika kriyAo mAtrathI adhyAtma prApta thavAnuM nathI. e mAtra bAhya dRzya rUpa dharmakriyA banI raheze. enAthI dharmanI prApti nahi thaze. samiti-guptimAM samitinAM pAlanamAM mana-vacana-kAyAnA je sakriya yogo che, tenI kriyAmAM zubhAzubhano viveka rAkhavAno che. sAvadya kriyA choDI niravadya kriyA karavAnI che. jyAM sudhI bheda svarUpamAM chIe tyAM sudhI sAdhake heya upAdeyano viveka karI AcaraNA karavAnI che. heya-upAdeya kadI samAna nathI. siddha thayAM pachI heya upAdeya avasthAnuM visarjana che. manane azubha pravRttithI nivRtta karavuM. manathI zubhapravRtti sahaja banI javI joIe. ema thAya to sAdhake teTalI sAdhanA karI gaNAya. abhaya-akheda-dveSa guNa je che te mane prApta karavAnA che. bhaya-kheda-dveSa jyAM sudhI hoya tyAM sudhI ajJAnatAnuM sAmrAjya samajavuM. bhaya-kheda-dveSa e bhrama ane bhUlavALI dazA che. 'huM deha chuM'e bhrama ane bhUla che. te ajJAna bhayarUpa che. bhaya-kheda-dveSa saMsAramAM sahaja che. adhyAtmamAM te asahaja che, mahAna bhUlarUpa che. pAMca samiti ane traNa gupti e cAritrAcAra che jene baLa ApanAra pAMca mahAvrata che : (1) koI paNa jIvanI hiMsA karavI nahi. (2) asatya bolavuM nahi. (3) corI karavI nahi. ApyA vagara-AjJA vagara-maMjUrI vagara koInuM kazuM levuM nahi. (4) brahmacaryanuM pAlana ane (5) parigrahano tyAga. saMyamI sAdhu bhagavaMtane parigraha hoto ja nathI. e aparigrahI hovAthI corI, jUTha ke hiMsAno prazna udbhavato nathI ane kAmanA kAMI che nahi tethI brahmacarya sahaja ja bane che. Ama cAritrAcAranI pAlanAthI asad AraMbha ane parigrahanA pApamAMthI mukti maLe che tenuM jinakalpanA lakSe sAmAyikavratanA pAlanathI sevana karavuM joIe. atre eka spaSTatA e karavAnI ke jaina dharma eTale ahiMsAdharma' evI je mAnyatA che te barobara nathI. vAstavika to jaina dharma e paMcAcAra dharma che ane ahiMsA e to paMcAcAra dharmanA bheda cAritrAcArano eka peTAbheda che. tapAcAra H cothA tapAcAranI pratijJA e che ke.....'jo zarIra huM nathI to indriyonuM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 paMcAcAranI viziSTatA sukha sAcuM na hoya ane to te mAruM kyAMthI hoya? AhAra tyAga e tapAcArano saMkalpa che. tapAcAranI zarUAta navakArazIthI che ane pUrNAhUti anazanathI che ane tenA phaLasvarUpe parAkASThAmAM aNAhArI pada arthAt pUrNakAma avasthA, pUrNa tRptAvasthAnI prApti thavI te zikhara che. tapAcAra eTale icchA nirodha, nahi ke tapa eTale nirodha tapa e jIvanuM lakSaNa che. eTale ke jIvanI zakti che ane tethI tapano artha icchA nirodha nahi ghaTI zake. hA ! tapAcAra eTale icchA nirodha kahI zakAya. vartamAnakALanI pravRtti evI na hovI joIe jenuM pariNAma duHkha hoya, paraMtu bhUtakALamAM karela duSkatanA pariNAma rUpe AvanArAM duHkhone svecchAe AvakAravA te pariSaha che, ane upasarga che. pariSaha svayaM UbhAM karelAM kaSTa hoya che. jyAre upasarga e para naimittika AvanArAM kaSTa hoya che. duHkha zarIrathI zarIrane vecavAnuM che. azarIrI duHkha vedatAM nathI. sukha dehajanya ane Atmajanya ema ubhaya che. - duHkhane AmaMtraNa ApavuM paNa deha-AtmAnI bhinnatAnA bhedajJAnathI AvelA duHkhano svIkAra nahi karavo. arthAt deha bhale duHkha vede paNa mana to teve samaye sukha ja vedatuM hoya. AvuM tyAre ja bane jyAre dehabhAva ane dehabhAna jatAM rahyAM hoya. dehAbhimAna haze, dehAdhyAsa haze to duHkhanuM vedana paNa mana karaze ane tyAre te duHkhano svIkAra thayelo gaNAze. deha bhale duHkhI hoya, AtmA to sukhamAM ja rahevo joIe. Ama duHkhane sukhamAM pariNamAvatAM thaIzuM, duHkhathI para thaIzuM tyAre ja kevalajJAna thaze. AvI dazA, bAhya paMcAcAranA pAlananA abhyAsathI ane atyaMtara dazA AvethI thAya che. zarIrane joIe-jarUra hoya tethI ochuM ApavuM tenuM nAma tapAcAra, IndriyonuM damana karavuM tenuM nAma paNa tapAcAra. Ama karavAthI avyavasthA thAya tyAre mana asvastha na thatAM svarUpa ramaNatA kare ane saMyama jaLavAya to te tapa. kAyA dvArA tapa, upavAsa Adi AdaryA bAda manathI khAsavizeSa saMyama karI svarUpa vicAraNA karavI, te manano tapa karyo kahevAya. AmAM zarIranuM bheda jJAna ane paramAtmAnA svarUpanuM jJAna joIe. mAtra zarIrathI sAdhanA nathI thatI, vizeSe to manano saMyama keLavavAno che. ema karIzuM to ja kevalajJAna prApta thaze. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 saikAlika AtmavijJAna jo zarIranI sAthe bhogya padArtha joDAya ane indriya vikAra thAya to te saMyama nahi. pramAda e paNa vikAra, ane bhogecchA te paNa vikAra. pAMca indriyonA sukhanI prAptinI icchA te paNa vikAra-asaMyama. zarIrane khapa pUratuM ApyA pachI te zarIra, dharma karavAnA upayogamAM Ave te saMyamano dhyeya che. tapanuM phaLa AhArasaMjJA TALavI te che. lezamAtra AhAranI icchA rasa gArava-rasavRtti na thAya ane kevalajJAna prApta thAya te tapanuM phaLa che. anazana e sarvotkRSTa-parAkASThAnuM tapa che. paNa phaLa nathI. e to bAhya tapano parAkASThAno prakAra che. AhAra-bhaya-maithuna-parigraha e cAreya saMjJA ja saMsArabhAva che- dehabhAva che. e cAreyane TALavAnA che. paMcAcAranA pAlanamAM manane joDIe tyAre ja e cAre TaLe kAyayoganI kriyA karatAM manoyoganI kriyA mahAna che. ucca vicAra, ucca Azaya, ucca lakSya ane zuddhi hoya to ja kAyayoganI kriyAnI kiMmata che. enuM pariNAma che. eka ja anazana evuM thavuM joIe ke emAM aMtarakriyA karatAM karatAM aMtarAtmA paramAtmA banI jAya-kevalajJAnanuM prAgaTya thaI jAya. | traNeya yoganA saMyama-cAritra-tapane pAmavAM joIe. mAtra kAyayoganA cAritra-tapathI kevalajJAnanI prApti zakya nathI. adhyAtmamAM manoyoganI pradhAnatA che. vyavahAramAM kAyayoganI pradhAnatA che. vyavahArathI nizcayamAM javAnuM che ane nizcayathI vyavahAramAM AvavAnuM che. eTale ke nizcayane vyavahAramAM AcaraNamAM utAravAno che. mAtra vyavahAravAdIo tattvane pAmatA nathI ane mAtra nizcayavAdIo vyavahArano ja lopa kare che, te ya nizcayanI vAtothI nizcitatAnI prApti karI zakatAM nathI. eTale ja to tapAcAranA bAhya ane atyaMtara ema be bheda pADyA che. bAkInA traNa AcAramAM evA bheda pAmyA nathI. aNasaNamUNoariA, vitti saMkhevaNa rasaccAo, kAya-kileso salI-NayA ya bajajho tavo hoI. pAyacchita viNao veyAvacce taheva sajhAo, jhANe usaggo vi a, abhiMtarao tao hoI. aticAranI A 6ThThI ne 7mI gAthAmAM tapanA cha bAhya bheda (1) anazana (2) uNodarI (3) vRtti saMkSepa (4) rasa tyAga (5) kAyakaleza (titikSA) (6) ane saMlInatA che. cha atyaMtara bhedamAM (1) prAyazcitta (2) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA 105 vinaya (3) vaiyAvacca (4) svAdhyAya (5) dhyAna ane (6) utsarga (tyAga) kAyotsarga jaNAvela che. vIryAcArane bAda karI bAkInA cAramAMnA sADAtraNa AcAra bAhya che. jyAre tapAcArano aDadho AcAra eTale ke atyaMtara tapa Ave tyAre ja dharmanI sAcI zarUAta thAya che. jyAM sudhI svadoSa darzana nathI ane svadoSa pIDA nathI tyAM sudhI pAramArthika dharmanI zarUAta nathI. doSa dekhAze ane doSanI pIDA thaze to doSa nivAraNa rUpa AgaLano dharma sevAze, guNa keLavAze. eka mahAtmAe A saMdarbhamAM jaNAvela che ke Apa guNI ne vaLI guNarAgI tehanI kIrti jagamAMgAjI. Apa doSI ne vaLI paraguNadveSI tehanI gati naraka gAmI bAhya tapanI zarUAta navakArazIthI thaI, pUrNAhUti anazane thAya che. tema atyaMtara tapanI zarUAta prAyazcittathI thAya che ane pUrNAhUti kAryotsargathI thAya che. adhyAtmamAM manoyoganI pradhAnatA che. vyavahAramAM kAyayoganI pradhAnatA che. kAyayoganI ceSTA sImita che, tapAcAramAM saMkhyAtA bheda che. jyAre manoyogamAM cothA guNa sthAnakathI kevalajJAnanI prAptirUpa evA teramAM guNasthAnaka sudhI asaMkhyAtA adhyavasAya sthAnako rahelAM che. manano saMyama vizeSa keLavavAno che, jene mATe kAyAne saMyamamAM pahela prathama lAvavAnI che. kAyA saMyamamAM AvI eTale kArya pUrNa thayuM samajavAnuM nathI, paraMtu saMyamamAM Avela kAyAnA baLe manobaLa dRDha karI AMtaraguNonI TheTha kevalajJAnanI prApti sudhI khIlavaNI karavAnI che. manathI zubhabhAva ane zuddhabhAva karavAnA che. tema karIne azubhakarmono nAza karavAno che. vIryAcAra H pAMcamo vIryAcAra che je uparyukta cAreya AcAramAM samanvita che. vIryAcAra dvArA vartamAnakALamAM jeTalI zakti prApta hoya te sarva zakti gopavyA vinA Teka, utsAha, umaMga, ullAsa ane dRDhatAthI cAreya AcAranuM pAlana karavAnuM che, ane te AdhAra dvArA lakSya sudhIno vikAsa sAdhavAno che. LiyA baLada jevI veTha utAravA jevuM nathI karavAnuM athavA to lAlasA, lokeSaNA ke manoraMjanano hetu nathI rAkhavAno. A saMdarbhamAM ja eka saMte kahyuM che ke janamanaraMjana dharmanuM mUla na eka badAma.' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna cAreya AcAranI pAlanAmAM rasa reDavApUrvaka pratidina vadhu ne vadhu AgaLa vadhavuM, vRddhi karavI-vikAsa sAdhavo arthAt vIrya phoravavuM te vIryAcAra nI pAlanA che. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra ne tapAcAramAM je bhinna bhinna zaktinI taratamatA che te ja vIryAcAra che. sAdhakAvasthAmA vIryazaktimAM taratamatA-bheda hoya che. paraMtu siddhAvasthAmAM je anaMta zakti che, te anaMtavIrya che je sarva siddhabhagavaMtone sarvakALamAM sAdi anaMtu eka sarakhA bhede che. vIryaMtarAyakarmano kSayopazama e jIvano vikAsa che. vIryaMtarAya karmanA kSayathI anaMtavIrya pragaTe che. vIrya phoravavAnuM che ane vIryanI tAkAtathI mohanIyakarmano kSaya karavAno che. jijJAsA-pipAsA e jJAnatattva che, e grAhakatA che. jyAre tIvratA-ekAgratA-daDhatA taravarATa-thanaganATa-tamannA; marI phITavAnI bhAvanA e vIryaMtarAyanA kSayopazamanAM lakSaNo che. A vIryAcAranI zarUAta jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra ne tapAcAramAM joDavAthI che, ane tenI pUrNAhUti zrutakevalapaNAnI prAptithI abhedadRSTisamadraSTi, jinakalpAvasthA ane anazana tapathI che. phaLasvarUpa parAkASThAmAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta cAritra-anaMta sukha ane anaMtavIryanI prApti thavI te zikhara che. 106 vIryaMtarAyano kSayopazama kyAM phoravavAno che ? eka to pariSaha-upasarga samaye azAtA vedanIyanI asara samabhAva pUrvaka sahana karavAmAM vIEtarAyakarmano kSayopazama karavAno che. te ja pramANe svayaMnA ajJAna ane mohadazAne paNa joIjoIne khatama karavAmAM vIryaMtarAyakarmano kSayopazama karavAno che. ajJAna ane mohane TakAvavAmAM kAMI mahenata karavI paDatI nathI. paraMtu ajJAna ane mohane kADhavA mahenata karavI paDe che, ane tevI mahenata karavA prayatna karavo tenuM ja nAma zaktine phoravavI, eTale ke vIryaMtarAyano kSayopazama karavo. azAtA vedanIyamAM AtmA pIDAto hoya tyAre samabhAva TakAvI rAkhavA, ArtadhyAnathI bacavA ane dharmadhyAna TakAvI rAkhavA, temaja AgaLa vadhI zukaladhyAnamAM caDhavAne mATe paNa Atmazakti-AtmabaLa vikasAvavuM paDe che. je paNa vIryaMtarAyano kSayopazama che. Avo vIrmAMtarAyano kSayopazama karavo tenuM ja nAma vIryAcAra. pAMca astikAyamAM sva-svarUpa svabhAva te te astikAyanI svazakti Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA 107 che. jIvAstikAya (AtmA)nI zaktine vIrya kahevAya che kAraNa ke temAM caitanya zakti che. AtmAnA pAMce guNo vIrya vinAnA nathI. jJAnavIrya, darzanavIrya, cAritravIrya, tapavIrya Adi, vIrya eTale teja, joma-joza-utsAha-umaMga-ullAsa-baLa, dhagaza, khaMta, Teka, dRDhatA, thanaganATa, taravarATa zabdo vIryane sUcavanArA che. AvuM vIrya jJAnamAM bhaLe to jJAna nirAvaraNa ane tejasvI bane. darzanamAM maLe to darzana paNa nirmaLa ane pUrNa yathAsvarUpa bane. cAritramAM bhaLe to cAritra aNIzuddha bane. jema mIThAImAM gaLapaNa (mIThAza) ane rasavatI (rasoI)mAM sabarasa (namaka-mIThuM) tema sarva cAreya AcAramAM pAMcamo vIryAcAra bhaNavo joIe. mIThAza vinAnI mIThAI nahi. sabarasa vinAnI rasoI nahi tema vIryAcAra vinAno AcAra nahi. jJAna-darzana-cAritra-tapa e vIryazakti phoravavAne mATenAM cAra AMtara sAdhano che. vIrya-rasa e svasaMvedya cIja che. svasaMvedya tattvathI AtmAne anAmIarUpI kahela che. svasaMvedya tattvanA koI nAmanikSepo ke sthApanA nikSepo nathI. dhyAna paNa vIryazakti che. AtmA teja (agni) svarUpa che ane vIrya svarUpa che tejasa, zarIrathI jaTharamAM pacAvela zaktithI vIrya bane che ane vIryathI jJAna-darzana-cAritratapa tejasvI bane che. sUryanA tApathI anAja Uge che ane cUlAnA agnithI anAja paripakava bane che, je khorAkarUpe pariName che, tene dAMtathI cAvIne, temAM mukharasa-amIrasa bheLavIne pacAvela te khorAka jaTharamAM tejasa zarIrathI vIryarUpe pariName che. paMcAcAramAM jeTaluM vIrya bhaLe teTaluM UMcuM puNya baMdhAya che. karmano kSayopazama thAya che-karmano kSaya thAya che ane aMte AtmA karmamukta bane che. AtmA jevo koI sauMdaryavAna, tejasvI, vIryavAna padArtha nathI. sUrya, candra, Adi anya tejasvI pudgalapadArtho AtmAnA tejamAM prakAze che. vIrya jo jIvamAM hota nahi to te zuSka ane nisteja hota. kevalajJAnIne aMdhAMru ya dekhAya ane aMdhArAmAM rahela padArtho paNa dekhAya. chadmastha jIvone aMdhArAmAM rahela padArtho nahi dekhAya. kevalajJAna e paramAtmAnuM teja che, je sarva kAMI joI zake che ane jIva paramAtmA na thAya tyAM sudhI AtmAnA tejamAM aMdhAruM ke ajavALuM dekhI zake che. aMdhAruM ke ajavALuM na dekhAya te AMdhaLo che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 saikAlika AtmavijJAna vairAgyanI parAkASThA vItarAgatA-nirmohatA che, mATe ja anazananA lakSya navakArazI thAya to tamAcAra sAro thAya-navakArazI sArI thAya, jinakalpanA lakSya sAmAyika thAya to sAmAyika sAruM paLAya, zrutakevalInA lakSya navakAramaMtrAdi sUtranuM adhyayana zarU thAya to jJAnAcAramAM dvAdazAMgI sudhI pahoMcI zakAyacaudapUrvI banI zakAya. bIja pUruM kyAre thAya ? to ke phaLa Ave-phaLa bese tyAre. e ja pramANe uparanuM sarva samajavAnI jarUra che. sAdhanAmAM sAdhake sAvadha- apramatta rahevAnuM che, bacatA rahevAnuM che ane AgaLa dhapatA rahevAnuM che. phaLa-pariNAma Ave nahi tyAM sudhI jhajhUmatA rahevAnuM che. yuddhamAM jema sainikanuM lakSya marI javAnuM nahi paNa mArI nAkhavAnuM hoya che. tema ahIM moharaNamAM mohanI sAmenI laDAImAM mohathI mUrNita thavAmAMthI bacatA rahevA mohane haNavAno che. nirmohI banIe nahi, vItarAga thaIe nahi tyAM sudhI paMcamagati(mukti)nI prAptinA lakSya pAMce IndriyothI, paMca parameSTinA sAnnidhyamAM-paMcamahAvratanI pAlana karavA pUrvaka paMcAcAranuM sevana jIve-sAdhake pAMce svarUpa zaktithI karavAnuM hoya che. jJAna-darzana-tapa ane vIrya e pAMce sAdhana paNa che, ane sAdhakanAM te pAMca sAdhyo paNa che. A pAMce guNo parAkASThAnA keLavavAthI siddha thavAya che. jyAre pAMce svarUpa zaktinuM pAMca svarUpa guNomAM pariNamana thAya che, prAgaTya thAya che. A pAMce AcAra manuSya sarvathI prApta karI zakavA zaktimAna che. saMgni paMcendriya tiryaMcanA jIvone dezathI prApta thaI zake che. jyAre deva ane nArakInA jIvone mAtra be ja AcAra. jJAnAcArane darzanAcAra prApta thaI zake che. asaMzi jIvone temaja ekendriyathI caurendriya sudhInA jIvone ekeya AcAra prApta thaI zakato nathI. punarjanma nathI joIto-deha nathI joIto, to dehabhAva choDavo joIe. dehabhAva choDavo te samyakatva che. je jJAnAcAra, darzanAcAra che. kAraNa ke deha e huM nathI evuM jANya-AtmA ane deha judA che evI jANa thaI te jJAnAcAra che. jayAre "deha e huM nathI" nI bhAvanA, aMtargata "huM AtmA chuM' ane vaLI AtmA nitya che" ane "huM paramAtma svarUpa chuM' evI dRSTi thaI. svarUpanuM lakSya thayuM. arthAt mokSanI daSTi thaI te darzanAcAra thayo. "deha e huM nathI paNa "huM AtmA, paramAtmA svarUpa chuM evI dRSTi thaI, dehabhAva gayo ane AtmabhAva Avyo, arthAt daSTi avaLI maTI savaLI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAcAranI viziSTatA 109 thaI, mithyA(vinAzI) maTI samyaga thaI tenA baLe pachI AtmabhAvathI AtmAne enA sAcA samyag AtmasvarUpamAM arthAt paramAtma svarUpamAM lAvavA mATe dehadharma upara pariSaha ane upasargonA kaSTa veThI vijaya meLavavo eTale ke saMyama ane tapamAM pravRtta thavuM te cAritrAcAra ane tapAcAra che. svarUpa ramaNatA ane nIjaguNa sthiratA te sAdhupaNuM-cAritra che. darzanAcArathI jJAnAcAra Ave che. deva-gurunA darzane jatAM jatAM deva thakI guru thakI jJAna pamAya che. je jJAnAcAra che. cAritrAcAra tathA tapAcAra (sAmAyika, pauSadha, yama niyama, vrata, paccakhkhANa, pratijJA Adi) paNa guru pAsethI maLe che. mahApuruSa thavAnI kriyA karmayoganI che je kriyArUpa che, jyAre puruSottama thavAnI kriyA jJAna dhyAna yogathI ane paMcAcAranI pAlanAthI che, je kriyA ane bhAva ubhaya svarUpa che. jJAnamAM svayaMne paramAtma svarUpe chuM tevo nirNaya karyA bAda upayogane yogathI bhinna karavArUpa, dehathI AtmAne bhinna karavArUpa, paramAtmA banavAnI je pravRtti che te cAritrAcAra ane tapAcAra che. cAritrAcAra ane tapAcAranI sevanAthI 'huM siddha svarUpI chuM' evo je nirNaya karyo te siddha svarUpanuM sva AtmakSetre vedana anubhavana karavAnuM hoya che. prajJAnam Anandam brahma ne anubhava karavAno hoya che. jJAnAcAra ne darzanAcArathI nirNita thayela paramAtma svarUpa upayoganI dhArAthI cAritrAcAra-tapAcAramAM dehathI AtmAne bhinna karavAnI yogakriyA karavAnI hoya che. Ama jo jJAnAcAra-darzanAcAra e upayogapradhAna che to cAritrAcAratapAcAra yogapradhAna che. jIvanuM sarvasva je kAMI che te jJAna-darzana che. e jJAnadarzanano bhoga upayoga vedana-anubhavana-rasAsvAda cAritra ane tapathI che. jJAna-darzana jIvanA svaguNa che. svaguNanuM lakSaNa e che ke te guNa lakSaNarUpe aMze paNa jIvanI sarva nikRSTa ke utkRSTa avasthAmAM kAryAnvita hoya. arthAt lakSaNa, cihana rUpe vyavahAramAM te guNa sakriya hoya. lakSaNa jAtimUlaka che, AcArasaMjJAmUlaka che ane guNa vikAsamUlaka che. jANavAnuM cAlu rahevuM te AtmAno jJAnaguNa che. jANavAnuM sadaMtara baMdha thaI jAya to AtmA, AtmA maTI jAya, anAtmA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 saikAlika AtmavijJAna banI jAya. jIva maTI jaDa thaI jAya. pratyeka guNa svakriyAvaMta hoya, svakriyA abheda hoya. - paMcAcAranI pAlanA jeTalI ochI thAya teTalo vAstavika lAbhAMtarAya samajavo. ApaNe bhautika sukhasAmagrI nahi maLe tene lAbhAMtarAya samajIe chIe je sAMsArika kSetre che. AdhyAtmika kSetre to AtmAnI je anaMtazakti che, AtmAnuM je avyAbAdha sukha che te bhogavI zakAtuM nathI, te ja vAstavika lAbhAMtarAya che. paMcAcAranI pAlanA karanArA sAdhu bhagavaMto svayaM paMcAcAramAM AgaLa vadhe nahi te temano lAbhAMtarAya, ane teo anya potAnA saMparkamAM AvanArA jIvone jJAna-upadeza Ape nahi to te temano dAnAMtarAya che. ratnatrayInI ArAdhanAmAM paMcAcAranI pAlanAmAM zakti na phoravavI te temano vIAMtarAya che ane AtmaguNonI anubhUti na thavI, paMcAcAra pAlanAno rasAsvAda na thavo te bhogapabhogAMtarAya che. jJAnathI dhyAnamAM javAnuM che ane dhyAnathI samAdhimAM javAnuM che. aMte samAdhimAMthI samatvamAM-svabhAvamAM-svarUpamAM javAnuM che. jJAnathI heya-zeya ane upAdeyanI samaja Ave che. tapa ane cAritrathI heya chUTe che. zeyanA jJAtA banAya che ane upAdeya sAthe saMdhANa-joDANa thAya che. dhyAnamAM upAdeya ane upAdAna eka bane che. vikalponA sAkSI banAya che ane dehAdhyAsa chUTe che. dhyAnamAMthI samAdhi lAgatAM kevala upAdAna rahe che. vikalpa chUTI jAya che ane nirvikalpa dazA Ave che. AtmAnaMdanI anubhUti thAya che. sahu koI paMcAcAradharmanI pAlanA vaDe AtmAnubhUtinA AnaMda meLavatAM meLavatAM paramAtma svarUpane prApta karo evI abhilASA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM ahaMkAra ane Asakti e be moTA doSa che. anyanA guNa jovAthI ane potAnA doSa tapAsavAthI ahaMkAra ane Asakti dUra thAya che. namaskAra e bIjAnA guNo grahaNa karavAnI ane potAmAM rahelAM doSo dUra karavAnI kriyA che. namaskArathI sabuddhino vikAsa thAya che ane buddhinA vikAsathI sadgati hastakamalavata bane che. jeTalo ahaMkAra eTaluM satyanuM pAlana ochuM ane jeTaluM satyanuM pAlana ochuM eTalI aneka doSamAM daDhatA vadhu arthAt kAma, krodha, lobhanuM baLa vadhAre. namaskArathI vANInI kaThoratA ane buddhinI duSTatA nAza pAme che eTaluM ja nahi paNa mananI komaLatA-namratA, udAratA ane sajjanatAnA guNa vikasita thAya che. mananuM baLa maMtrathI vikase che. "mana" eTale vicAravuM ane "tra eTale rakSaNa karavuM. manastramaMtra Ama maMtra zabdano artha vicAranuM rakSaNa thAya che. vicAranuM rakSaNa karavuM eTale vicArane-vikalpane zivasaMkalparUpa banAvavA athavA zubha sAtvika bhAva svarUpa banAvavA. maMtromAM sauthI zreSTha maMtra "namaskAra mahAmaMtra che. kema ke te jIva mAtranA satya, sAdhya ane sAdhaka svarUpane kahenAro, samajAvanAro, jAgRta karanAro temaja satya svarUpamAM lAvanAro manane te maya, banAvanAro maMtra che, mATe ja tene "parama ISTa maMtra' yA to "svarUpamaMtra kahyo che. namaskArarUpI vaja aMtAkararUpI parvatano nAza kare che. namaskAra mAnavInA manomaya koSane zuddha kare che. ahaMkAranuM sthAna mastaka che. manomaya koSa zuddha thavAthI ahaMkAra ApoApa vilaya pAme che. namaskAramAM zubhakarma, upAsanA ane jJAna e traNe karmayoga, bhaktiyoga ane jJAnayogano subhaga sumeLa che. kaho ke triveNI saMgama che. zubhakarmanuM phaLa puNyodaya (sukha-anukULatA) upAsanAnuM phaLa zAMti ane jJAnanuM phaLa prabhutva-paramapadanI prApti che. karmaphaLamAM vizvAsAtmaka budhdhi (zraddhA) te sadgaddhi che, je zAMtidAyaka che ane e namaskArathI vikase che. eTaluM ja nahi paraMtu tenA prabhAvathI hRdayamAM prakAza pragaTe che, jJAna-vijJAnanuM sthAna buddhi che, jyAre zAMti ane AnaMdano vAsa hRdayamAM che, buddhino vikAsa ane hRdayamAM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vaikAlika AtmavijJAna prakAza e namaskAranuM asAdhAraNa phaLa che. namaskAranI kriyAmAM zraddhA, vizvAsa ane ekAgratA vadhAre che. zraddhAthI ekalakSyatA, vizvAsathI sarvArpaNatA ane abhedatAthI citta (buddhi)nI sthiratA-ekAgratA vadhe che. namaskAramAM ahaMkAra viruddha namratA che. pramAda viruddha puruSArtha che. hRdayanI kaThoratA viruddha komaLatA che. upakArInA prati kRtajJatA che. namaskAranA kAraNe eka bAju mananI vAsanA ane bIjI bAju cittanI caMcaLatA dUra thavAnI sAthe jJAna uparanuM ghora AvaraNa (ajJAna) TaLI jAya che arthAt dUra thAya che. aghAtIkarmanI pApaprakRtinA udayane puNyaprakRtimAM pheravI Ape che e namaskAra mahAmaMtrano prabhAva che. jyAre paraMparAe ghAtIkarmanA kSaya pUrvaka pApavRtti ane pApapravRtti rahita thavAya che, te namaskAra mahAmaMtrano svabhAva che. namaskAra mahAmaMtranA prabhAvathI vighno dUra thAya che. jyAre namaskAra mahAmaMtranA svabhAvathI vyakti svayaM kevalajJAnI, arihaMta paramAtmA banI jAya che. prabhAva e camatkAra che, mahimA che, atizaya che. jyAre svabhAva e svarUpa pariNamana che. prabhAva sthUla kAraNa-kArya bhAvanI buddhine kuMThita karI nAMkhe che. zaMkhezvara pArzvanAtha aMtarikSa pArzvanAtha zabdamAM 'zaMkhezvara' ane 'aMtarikSa' e banAvarUpa prabhAva che jyAre lokAgra zikharArUDha pArzvanAtha paramAtma tatva e svabhAva che. tIrthaMkara bhagavaMtanA prAtihAryo ane atizaya e emano prabhAva che, jyAre kevalajJAna e svabhAva che. enA nava pada hovAthI te 'navakAramaMtra' tarIke paNa prasiddha che. enI viziSTatA e che ke emAM je namaskAra karavAmAM Avela che, te koI vyakti vizeSane nahi, paraMtu guNa-paryAyane namaskAra karavAmAM Avela che. padane-guNane namaskAra karavAmAM AvyA che. koI vyakti vizeSane namaskAra nathI ane tethI ja A mahAmaMtrane 'svarUpamaMtra' kahela che. mATe ja te maMtra sAMpradAyika nathI. jIvamAtranA mULa satya svarUpane kahenAra zabdarUpa kalpavRkSa che, je sahu koIne lakSya karavA yogya che. eTaluM ja nahi paNa te jIva mAtranI mAMga che-cAha che. pachI te jIva cAhe te zAbdika dharmano hoya, jAtino hoya ke cAhe te dezano hoya. namaskAra mahAmaMtrane jANato hoya ke na jANato hoya paNa pratyeka mAnava jANe ke ajANe namaskAra mahAmaMtranA bhAvane ja cAhI rahyo che, mAMgI rahyo che, prArthI rahyo che. na evo koNa che je vizvanI aMdara potAthI viruddha yA pratikULa padArthane Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 svarUpamaMtra cAhato hoya yA to sahana karI zakato hoya ? jIva mAtra aMdarathI potAthI viruddha padArthano virodhI che ane asahiSNu che. vizvamAM jyAM sudhI potAthI virodhI tattva athavA pratikULa tattva hoya tyAM sudhI potAnI asidhdhine ja anubhavato hoya che. A rIte jIva mAtra abhAvamAM ja jIvato hoya che. bahArathI prApta vastu to mAtra bhAsarUpa ja hoya che. evo koNa che ke je potAnI dRSTinI siddhine icchato na hoya ane asiddha rahevA mAMgato hoya ? Ano AMtarika lakSya artha to e thayo ke jIva mAtra aMdaramAM siddhatvanuM ja vaNATa karI rahyo che. sarva koI sarva prakAranI sarva siddhine icche che-sarvasiddhi siddha thayA vagara prApta thavI zakya nathI. vaLI siddha te ja hoI zake ke jeno koI zatru arthAtu ari nathI. "ari thI haNAyelo arihata che, jyAre "ari ne jeNe haNI nAkhyo che te "arihaMta che. prazna e thAya ke zatru koNa ? pudgala dravya AtmadravyathI viruddha guNadharmavALuM che. je viruddha che te duzmana arthamAM che, te zatru che mATe pudagala e zatru che, ari evAM pudgala dravyanA saMyoga saMbaMdhano abhAva karavAno che, eTale ke dehAtIta (azarIrI) ane karmAtIta (karmarahita niraMjana) thavAnuM che. te ja mujaba pudgalasaMge potAmAM rahela rAga dveSa Adi potAnA ja hovA chatAM te vaDe potAne malina vikRta karI rahyo che te paNa ari rUpa che, ane tene paNa haNI nAMkhavAnA che. AvA A ubhaya prakAranA bahiraMga (pudgaladravya) ane aMtaraMga (rAga-dveSa) arione jeNe haNI nAkhyA che te "arihaMta' che. - rAgane kAraNe moha, mAyA, mamatA, lobhanI utpatti che ane rogIne jyAM rAga nathI tyAM vaiSa che jenA kAraNe mAna ane krodhanI utpatti che. koIpaNa eka sAmAnya doSamAMthI paNa sarvadoSanI utpattinI zakyatA che. Aja aMdaranA rAga-dveSa, krodha, mAna, mAyA, mamatA, lobhane kAraNe bahAranA bIjA jIvo sAthe arthAta paraspara zatrutA che, to bahAranA zatruone haNyA vagara temane mitra banAvavA hoya ane ajAtazatru arthAt sarvamitra thavuM hoya to aMtaramAM aMtaranA zatruone haNavA paDe ane "arihaMta' banavuM paDe, e banavAnI icchA evo koNa che je na rAkhato hoya ? sahune sahu koI potAnA mitra banI zake te pasaMda che ane nahi ke zatru. jagatanuM evuM svarUpa nathI ke jIva saMkhyA mAtra eka che. jIvanI jAtanA be vibhAga saMsArI ane siddha. ubhayamAM jIvo anaMta che. saMsArI jIvane Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vaikAlika AtmavijJAna bIjA saMsArI jIvonI sAthe ane jIvonI vacce rahevuM paDe ane jIvana jIvavuM paDe. tethI ja paraspara ekabIjAnA jIvanano AdhAra thaIne ane AdhAra laIne jIvavuM paDe evo aTala niyama che. A niyamathI jIvanuM jIva pratyenuM AcaraNa ane vartana siddha thAya che. paraspara upagraho jIvanAm AcaraNa ane vartana be prakAranA hoI zake che. sartana-sadAcAra ane asartana- durAcAra. paraspara sadavartana vaDe ja jIva, jIvanI sAthe satya ane pramANika jIvana jIvI zake che, ke je tene potAnA parama svarUpa sudhI laI jAya che, parama svarUpa sudhI pahoMcADe che. eja 'arihaMta' ane 'siddha' zabdano vAstavika artha che. eka vyakitane so mitra haze ane eka zatru haze to te eka zatru covIse kalAka yAda Avaze, paNa mitra yAda nahi Ave. ane eka vyakitane ghaNA saMyoga anukULa haze ane eka saMyoga pratikULa haze to te pratikULa saMyoga nitya smaraNarUpa banI raheze. aMdara UMDANamAM sUkSma rIte avagAhana karIzuM to ApaNane khAtarI thaze ke 'arihaMta' ane 'siddha' zabdanA arthanI ja mAMga ApaNA sahu koInI che. Ama jeNe siddha banavuM haze eNe arihaMta thavuM paDaze ane te mATe jIva mAtra pratye sartana karavA rUpa sadAcArI banavuM paDaze. dayA, dAna, sevA, prema, karuNA, maitrI, mAdhyasthatA, kSamA, upekSA, pramoda (guNAnurAga) Adi guNo keLavavA paDaze. anAcAra, durAcArathI dUra thavuM joIze. e mATe AcAra-anAcAra, sadAcAra-durAcArano viveka karavo paDaze. e viveka karavA mATe ajJAna haThAvavuM paDaze.ane jJAna meLavavuM joIze, te mATe karIne vinayI banI namratApUrvaka upAdhyAya-adhyAya [vidyAguru-zikSaka] pAse jaIne adhyayana karavuM paDaze. adhyayana mATe sAdhanA karavI paDaze. bAdhaka maTI sAdhaka thavuM paDaze. durjana-duSTa maTI sajana-sAdhu thavuM paDaze ane anya sAdhakanI saMgatamAM, satsaMgamAM sahana karatAM zIkhIne temaja sahAyaka banIne ane sahAya laIne sAdhanApaMthe AgaLa vadhavu paDaze. e mATe ja 'Namo loe savvasAhuNaM' padathI sAdhu mAtrane arthAt sarva sAdhu bhagavaMtone namaskAra karela che ane tethI ja potAnA jIvanamAM sAdhurUpa sAdhaka avasthAnI AvazyakatA ekAMte UbhI thAya che. paramAtmAnI dravyapUjA aucitya sahita, namratAthI, vinayapUrvaka karavAnI che. tyArabAda zAna ane prakAza vaDe bhAvapUjA karatAM mana ane buddhi bhAvapUjAmAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 115 svarUpamaMtra paramAtmAnA caraNe dharI devAnAM che. je mana ane buddhi paramAtmAne arthAt arUpI tattvane dharyo tene pAchA rUpI evA para padArtha, viruddha dharmo evAM pudgaladravya eTale ke zarIra, indriya Adine na dharAya. sAdhu bhagavaMto to sadA sarvadA satata bhAvapUjAmAM rata hoya che. sAdhu bhagavaMto potAnA mana ane buddhi paramAtmAne dharI cUkyA hoya che. jethI temanA zarIra IndriyAdi paNa mana buddhine AdhIna rahI satata bhAva paramAtmapUjAmAM rata rahe che ane dunyavI tattvothI alipta rahe che. Ama sAdhu bhagavaMto samagrapaNe paramAtmamaya hoya teone paMca parameSThi navakAramaMtramAM Namo loe savvasAhUNa' padathI namaskAra karavAmAM Avela che. sAdhu bhagavaMtanuM sthAna paMca parameSThinA pAMcamA padamAM che te ja pramANe AgaLa upara.' "Namo uvajajhAyANaM" padathI sarva upAdhyAya bhagavaMtone, Namo AyariyANaM, padathI sarva AcArya bhagavaMtone, Namo siddhANaM' padathI sarva siddha paramAtma bhagavaMtone ane Namo arihaMtANaM' padathI sarva arihaMta paramAtma bhagavaMtone "namaskAra karavAmAM Avela che. - A pAMca pado aMtaHkaraNamAM bhAvarUpa che. aMdaramAM ApaNA matijJAnanA upayogarUpa sAdhana (karaNa) je ApaNAthI abheda che te aMtaHkaraNa che. aMtaHkaraNa eTale karaNanA bhedomAM aMtima karaNa, aMtima sAdhana jenAthI AgaLa sAdhana arthamAM koI kAraNa nathI. tenI pUrvamAM ane sAthe upakaraNa aMte karaNa che, je aMta:karaNanI zuddhi mATe sahAyaka ane pUraka sAdhana che. jIvanuM paramArtha svarUpa siddha thayethI sarva sAdhanothI para thaI jAya che. e apekSAe sarva sAdhanano aMta karanAra je karaNa che te aMtaHkaraNa che. arihaMta ane siddha paramAtmAmAM paramAtma tattvanI pUrNatA vaDe teo sAdhanAthI para che. e arthamAM aMta:karaNano A rahasyamaya artha che. A pAMca sahu koIne parama ISTa che tethI te pAMcane paMca parameSThi tarIke oLakhAvela che. svarUpamaMtra-namaskAramaMtra navakAramaMtra dvArA te paMca parameSThinuM smaraNa karatAM karatAM "arihaMta'mAMthI "arihaMta' banavAnuM che; asiddhamAMthI siddha thavAnuM che. je mATe durjana maTI sarjana ane duSTa maTI sAdhu banavAnuM che. abhaNa-abujha-gamA-ajJAnI-abhAna maTI jaIne sabhAnasaceta-jJAnI-paThaka-upAdhyAya thavAnuM che. ane AgaLa upara paMcAcAra pAlana karanAra AcAra yukta AcArya evAM sarvocca sAdhaka banavAnuM che. jJAnAcAra, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11: saikAlika AtmavizAna darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranA pAlanane paMcAcAra pAlana kahe che. ajJAnI chIe eTale ja durAcArI-anAcArI chIe, ane tethI ja duSTa durjana chIe. durjana chIe tethI duzmano che, mATe arihata chIe ane agAu jaNAvyA mujaba arihata hoya te asiddha ja hoya ! "arihaMta' e satya svarUpanAma che. "arihata" e asatya ane virUpa nAma che. jIvanA AMtarika sAcA nAma pAMca che : (1) arihaMta (2) siddha (3) AcArya (4) upAdhyAya ane (5) sAdhu. prathama be nAma sAdhya avasthAnA che, ane pachInA traNa nAma sAdhaka avasthAnA che. A nAmathI teone namaskAra karavAthI ane te mujaba banavAthI ne jIvana jIvavAthI arihaMta ane siddha svayaM banI zakAya che. jagatamAM adhyAtma zAstra samajAvanArA mahAna che. eTale paMcaparameSThimAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhune sthAna maLela che. teo uccatama evA paramAtmA sAthe saMbaMdha karI sAcuM cAritrayukta jIvana jIvanArA che. uccatama evA paramAtmA sAthe saMbaMdha karI tenuM jIvana jIve tenuM paramAtmA ke paramAtmatattva sAthe saMbaMdha karyA vinA suvicAra, sadavartana satyajJAna AvatuM nathI. paramAtmatattva sAthe saMbaMdha rAkhIne jagata samakSa AvanAra ja lokono paramAtmA sAthe saMbaMdha karAvaDAvI jagata sudhAravA zaktimAna bane che. paramAtmatattva, nirmohI vItarAga dehAtIta tattva che ane tethI jo AtmA evA vItarAga paramAtmatattva sAthe potAnAmatijJAnanA upayogathI bhaLe to AtmA svayaM paramAtmA-siddhAtmA banI zake che. paramAtmatattva e sarva guNanI khANa che, e tattvane jeTaluM raTIe teTalA teTalAM AtmAnA guNa khIlatA jAya. sarva satyanuM satya, sarva sukhanA sukharUpa, sarva samAM sasvarUpamAM brahmAMDamAM koI hoya to te arihaMta paramAtmA ane siddha paramAtmA che. Ama samagra vizvamAM sarvesarvA koI hoya to te sarvezvarA evAM arihaMtezvarA, siddhezvara ja che. paramAtmA kevalajJAnanA upayogathI vizvamUrti che kemake kevalajJAnamAM samagra vizva pratibiMbita thAya che. to AkhA vizvane paramAtmAnI mUrtimAM jotAM zIkhavuM joIe. paramAtmA banavA ahaM TALavuM joIe, je paramAtmA pratye dAsatvabhAvanA svIkAravAthI TaLe che. ahaM TALavAthI aha eTale ke trilokapUjya banAya che. navakAramaMtramAM rahela paMcaparameSThi bhagavaMta vizvanA sarva sAttvika bhAvanA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamaMtra 117. samUharUpa che. arihaMta siddha paramAtmAnuM kevalajJAna mahAsAgararUpa che. jyAre AcAryo, upAdhyAyo, sAdhu bhagavaMto adhvavasAya sthAnakarUpI zratanadIo che. zrutajJAna saritA che je mahAsAgaramAMthI nIkaLe che ane mahAsAgaramAM bhaLe che. suMdara suMdara bhAvo adhyavasAyarUpa nadIo che. arihaMta siddha pada e nirvikalpa dazA, nirvikalpa bodha che, je nirapekSa zuddha svarUpa samajAvasthA che. saMkalpa-vikalpa rahita evI nirvikalpa sahajAtma svarUpa AnaMdAvasthA eTale arihaMta ane siddhanI avasthA. e sAdhakanuM sAdhya che, dhyeya che, sAdhyanI avasthA che, sAdhyanuM svarUpa che. jyAre AcArya-upAdhyAyasAdhupada e sAdhyanA lakSya sAdhakanI sAdhakAvasthA che. sAdhyanA svarUpane sAdhanAmAM utArI te mujaba jIvavuM te ja sAdhakanI sAdhanA che. mATe ja jeTaluM nirvikalpadazAmAM arthAt svabhAva dazAmAM jIvI zakAya teTaluM teTaluM nizcayathI sAdhupaNuM che. bAhya cAritra pAlanano A ja mahattvano bheda bhavi ane abhavi vacce che. paMcaparameSThinuM svarUpa e pratyeka jIvanuM sva svarUpa che. eTale ke sva guNaparyAya che. jyAre paMcaparameSThi vyaktie sajAtiya para dravya che. paMcaparameSThino zabdArtha e ja jagatamAM satyajIvana che. virodhI padArthanA saMyogano nAza karavo athavA pudgalathI sarvathA judAM paDavuM tenuM ja nAma "arihaMta" ane pharI pAchA mugalasaMgI (deharUpI pudagalAvaraNane na dhAraNa karavA), na banavuM tenuM nAma "siddha'. siddha ja sAcA digaMbara che kema ke emane dehAMbara paNa nathI. aMtima siddhane kAryasiddha kahevAya. siddha paramAtmAne siddha eTalA mATe kahela che ke tyAM AtyaMtika evI aMtima siddhi che. je thayA pachI kAMI thavApaNuM, karavApaNuM, ke banavApaNuM AgaLa rahetuM ja nathI. siddhAvasthAmAM jatana, patana, vikRti-avanati; ke utthAna (saMskRti-utkarSa-unnati) hotA nathI. jatanamAM parAdhInatA che; vikRtimAM patanamAM malinatA che ane saMskRti utthAnamAM UNapaabhAva-apUrNatA che. AmAMnuM siddhane kazuM ya hotuM nathI. "arihaMta" ane "siddha pada sAthe ApaNuM svarUpa aikya che. temaja jAti aikya che. jAtithI arihaMta, siddha ane ApaNe sahu jIva jAtinAcaitanya jAtinA chIe. pudgala jaDa jAtinuM che. tema ApaNe caitanya jAtinA chIe. arihaMta ane siddha avasthAne pAmela vyakitanuM paramAtmasvarUpa pragaTa che. jyAre ApaNuM paramAtma svarUpa sattAmAM che paNa vedanamAM nathI je ApaNe AvaraNa haThAvI, karmanA paDaLo dUra karI pragaTAvavAnuM che. anubhavane vedanamAM lAvavAnuM che te mATe arihaMta ane siddha padane, namaskAra karIne ApaNe paNa te svarUpe pariNamavAnuM che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 trikAlika AtmavijJAna - paMcaparameSThi bhagavaMtone AnaMda svayaMnA AtmAmAM che. teo svarUpa niSThAvaMta che. tethI teono prema samasta vizva upara, jIva-ajIva, sacarAcara samagra brahmAMDa upara che. teono prema asIma che. teo jJAnI che ane tethI svarUpane vede che. jyAre ApaNA vedanano AdhAra ajJAnavaza ApaNe para padArthane banAvyo che. tethI parapadArthamAMthI vedana maLe che evuM mAnIe chIe ane tema samajIe chIe, jethI para padArthane ApaNe sarvarUpa samajIe chIe. pariNAme te parapadArtha pUrato ja ApaNA premane sImita, sAMkaDo ane rAMkaDo banAvIe chIe. eTale ja AnaMdasvarUpI evAM ApaNe duHkhI thaIe chIe. AnuM kAraNa AtmAnuM arthAt sva svarUpanuM ajJAna che. potAnA AtmAnA sAcA svarUpathI AtmA abhAna che. tethI bebhAna banI, bephAma banI bhame che. cAre gatimAM phaMgoLAyA kare che. A ajJAnane kAraNe AtmA doSanuM sevana kare che. tethI pApa baMdhAya che ane pariNAme duHkhI thAya che. bhautika bhoganA sAdhano karatAM bhoktA evA jIvanI kiMmata vadhAre che. jIva karatAM sApekSa satyanI kiMmata vadhAre che ane sApekSa satya karatAM nirapekSa parama satya evAM paramAtma tattvanI kiMmata vadhAre che. paramAtma tattvanI enA nAma sthApanAdi rakSA karatAM bhautika dunyavI sAdhanono jIva svayaMno ane sApekSa satyano bhoga ApavAnI taiyArI rAkhavI joIe. "parama paMca parameSThimAM, paramezvara bhagavaMta; cAra nikSepa, dhyAIe namo namo zrI jinabhA." cAre nikSepothI bhagavAnane bhajavAM eTale matijJAnamAM tenI vismRti na thAya ane smRti kAyama banI rahe. e cAra bheda nIce pramANe che. nAma nikSepothI nAmasmaraNa, sthApanA nikSepothI darzanasmaraNa, dravya nikSepothI paramAtmA jIvana, kathAzravaNa smaraNa ane bhAva nikSepothI karmakSaya (ATha karmanA nAza)thI pragaTa thayela zuddha svarUpa smaraNa. paramAtma tattva nirAlaMbana, svAdhIna ane anaimittika ane nirapekSa evuM pUrNa tattva che. jema so (100) nI saMkhyAmAM navvANuM (99)nI saMkhyA samAya paNa 99mAM 100 nahi samAya tema apUrNatattva pUrNatattvamAM samAya paNa apUrNa tattvamAM pUrNa tattva nahi samAya. bAhyadazyanI je je suMdaratA che tenA upAdAna ane nimitta kAraNamAM jIva bhAva che. je jIva bhAvamAM zreSTha bhAva paMcaparameSThi pAse che. mATe emanA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamaMtra 119 sivAya pradhAna zreSThatA anyamAM nathI. pUrNa svabhAvamAMthI kayA prabhAvo nahi nIkaLe ? ApaNe agAu joyuM te mujaba paMcaparameSThimAM arihaMta ane siddha e be vItarAga svarUpa sAdhya pada . jyAre AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e traNa vairAgI sAdhakapada che. arihaMta ane siddhane sAdhyapada kahyA paraMtu vAstavika te ubhaya dhyeyapada, lakSyapada che. sUkSma rIte vicArIe to samabhirUDhanaya pramANe zabda pharatAM artha phare te mujaba sAdhya ane lakSya zabdamAM bheda che. lakSya arihaMta ane siddha banavAnuM che ane sAdhya vItarAgatAnI prApti che. vItarAganI sAdhanA che ane vItarAgatAnI phaLa prApti rUpa arihaMta-siddha padanI prApti che. tethI ja jJAnavimalasUrizvarajIe gAyuM che ke, vItarAga' bhAva na AvI jyAM lagI mujane deva; tyAM lage tuma pada kamalanI sevanA sahejo Teva; arihaMtane navakAramaMtramAM prathama sthAna Apela che. kAraNa ke arihaMta e sadehI-sayogI-sAkAra ane aSTaprAtihAryo tathA atizayonA prabhAvayukta paramAtma svarUpa che. jethI karIne arihaMta sAthe vyavahAra zakya che. vaLI prabhAvayukta prabhAvazALI hovAthI sahu koI sahaja ja AkarSAya che. ApaNe sahu dehadhArI chIe. dehadhArIne dehanA mAdhyamathI vyavahAra che. siddha paramAtmA azarIrI-adehI hoI, dehanuM mAdhyama nathI. tethI teonI sAthe vyavahAra zakya nathI eTale arihaMta bhagavaMtanI jema teo vyavahAra upakAra nimitta banI zakatA nathI. mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajIe tethI ja gAyuM che ke, sattA zuddha arUpI terI nahi jagako vyavahAra; kA kahIe kachu kahyo na jAe tuM prabhu alakha apAra." arihaMta bhagavaMto, arihaMta paramAtmA banyA bAda deha hovAnA kAraNe deha hoya tyAM sudhI dehanA mAdhyamathI nirvANa thatAM sudhInA zeSa AyuSyakALa daramiyAna lokasaMparkamAM hovAthI loko upara dezanA Adi dvArA khUba khUba upakAra kare che. jyAre arihaMta bhagavaMtanuM nirvANa thatAM teo siddha bane che. adehI thAya che. pachI temanI sAthe vyavahAra zakya nathI. chatAMya teo siddhapadethI dhruvatAraka banI ApaNane siddha banavAmAM preraNArUpa rahe che. A namaskAra mahAmaMtra saMbaMdhI vaLI eka zAstrIya pATha che ke... navakAra Ika akhkhara pAva pheDeI satta narakAI..." sAta sAgaropama sudhI narkanI azAtA vedanIya vedIne je karmanirjarA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saikAlika AtmavijJAna thAya teTalI karmanirjarA navakAramaMtranA eka akSaranA uccAra mAtrathI thAya che. to have prazna e Ubho thAya che ke arihaMta-siddha ane AcArya - upAdhyAya-sAdhumAM bheda hovA chatAM pAMce padanuM phaLa ekasarakhuM kevI rIte hoI zake? pada bheda je che te avasthA ane vyavasthAnA bhedo che. arihaMta sayogIsadehI vItarAga paramAtmA che. siddha azarIrI adehI vItarAga paramAtmA che. jyAre AcArya zAsanadhUrA dhAraka sarvocca vairAgI sAdhaka che, upAdhyAya paThana pAThana karAvanAra vairAgI sAdhaka che ane sAdhu svayaM sAdhanA karanArA, sAdhanA karanAra anyane sahAyaka thanArA temaja sAdhanAno Adarza ApanArA vairAgI sAdhaka che. A badhA avasthA ane vyavasthAnA bheda che. paraMtu phaLaprAptinI dRSTie pAMce padathI sarakhuM phaLa maLI zake che. arihaMta ane siddhanA zaraNathI ane hAjarI nisAmAM ja kevalajJAna thAya ane AcArya-upAdhyAya-sAdhunA zaraNathI ane temanI nizrAmAM kevalajJAna-mokSaprApti na thAya evuM nathI. pAMceya padanA zaraNathI ane arihaMta, AcArya, upAdhyAya, sAdhunI nizrAmAM athavA to mAtra zaraNathI kevalajJAna, mokSaprAptinuM ke pachI tenI pUrvabhUmikAmAM puNyAnubaMdhI puNya, samakita dezavirati ane sarvaviratinI prAptinuM phaLa maLI zake che. phaLaprApti aMge mRgAvatI sAdhvI ane caMdanabALA sAdhvIjI, arNikAputra AcArya ane pukhtaculA sAdhvIjI, caMDarudrAcArya ane temanA vinayI ziSya, gautamasvAmIjI ane paMdaraso tApasanA zAstrIya dAMta ApaNI pAse mojuda che. tethI ja to gAyuM che ke "guru rahyAM chabastha paNa vinaya kare bhagavAna..." have ApaNe "arihanta" zabda viSe thoDI vistRta chaNAvaTa karIzuM. arihantapaNuM eTale arirUpI doSa je jIvanA kharA zatru che. tene haNavAnIdUra karavAnI kriyA, e jIvanI sAdhanA che. jyAre "arihaMta' ne "arahanuM (arahana) tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. mahAdeva vItarAga stotramAM kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya bhagavaMte araha - zabdanI vistRta samaja tenA cAra akSara a ra ha ane n upara eka eka zloka racanA karIne ApI che. arahanuM zabda prathama a akSara upara nIce pramANeno zloka che. akAra Adi dharmasya Adi mokSa pradezaka : | svarUpe paramam jJAnam akArastana ucyate || "a" no lakSya artha akSara. akSara, eTale ke jeno kSAra arthAt vinAza nathI te avinAzI athavA te akSara eTale zrutajJAnanuM mULa. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamaMtra 121 bhagavAne Apela dvAdazAMgInuM mULa zuM ? svara ane vyaMjanarUpa varNa e dvAdazAMgInuM mULa che eTale ke ... akSarano samUha zabda bane che. kartA ane kriyApada pUrvaka zabdanA samUhathI sUtra bane che. sUtrano samUha adhyayana bane che. adhyayanano samUha Agama bane che, ane Agamano samUha te dvAdazAMgI. Ama dvAdazAMgInu mULa akSara che. jema kevalajJAnI svayaM akSara che, tema kevalajJAnInA vadana-kamalamAMthI maLela dvAdazAMgI pramANa zrutajJAnanuM mULa svara ane vyaMjana rUpa je varNa che, tene paNa akSara kahevAya che. eTale ke akSara evAM kevalajJAnanAM mULa rUpa paNa akSara ane akSaranuM phaLa paNa akSara evuM kevalajJAna. jema kevalajJAna nirvikalpaka che tema koI paNa svara ane vyaMjana rUpa eka varNAkSaranA ciMtavana ke uccArathI koIpaNa vikalpa siddha thato nathI. ethI karI akSara mAtranA uccArathI padArtha saMbaMdhI koI paNa bhAva thaI zakatA na hovAthI mAtra uparanuM ciMtavana nirvikalpakatA che. Ama 'a' e Adi che, mULa che. kevalajJAnanuM bIja che mATe 'kevalajJAna' che. bIjo zloka 'ra' akSara upara nIce pramANe che. rUpi dravyam svarUpam yA draSTavA jJAnena cakSuSA daSTa lokaryA kArastena ucyate '2' no lakSya artha rUpIthI rUpInuM ane arUpIthI rUpI ne arUpI ubhayanuM darzana che athavA to lokAloka jonAruM 'kevaladarzana' che. trIjA zlokamAM 'ha' akSara uparanI samajUtI A pramANe ApI che.. hatA rAgAdeSA hatAH moha pariSahAH / hatAnI yena karmANi hakArastena ucyate // 'ha' no lakSya artha rAgadveSAdi doSarUpI zatrune haNavAnI kriyA je cAritra che. athavA to abrahmabhAva, saMsArabhAva, daitabhAva kADhI nAkhavAthI pragaTa thayela cAritra che. chevaTano cotho 'na' akSara uparano zloka nIce mujaba che. saMtoSaNAmi saMpUrNo pratihAryASTakena / jJAtvA puNyam ca pApam ca nakArastena ucyate n, no lakSya artha niSedha che, parano niSedha ane svano anurodha. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vaikAlika AtmavijJAna eTale ke icchAnirodha arthAt talapa (icchA-talasATa) upara tapa kriyA dvArA vijaya ane aMte pUrNakAma tRptadazA je tapa che. saMsAramAM rAgI AtmAne kAmI kahevAya che je bAdhaka bhAva che. vairAgI AtmAne niSkAma kahevAya che je sAdhaka bhAva che, ane vItarAgIne pUrNakAma kahevAya che je siddhi che. nakArAtmakavRtti je zubhAzubha puNyapApanA udayane asa(nAzavaMta) gaNavArUpa vRtti che te tapa che ane temAMthI udbhavatI tRpti che te nirihibhAva che. je nirvikalpa bhAva che. eTale ke potAnA AtmAnA pradezathI abheda evAM cAra aghAtIkarma, audArika zarIra ane bAkInA kSetrabhedathI sarva bAhya padArthonA ekasarakhA jJAtA dRSTA che. arthAt temAM koI rAga-dveSa, hetu ke prayojana che nahi te temano pUrNa jJAtA dRSTA bhAva che. A pramANe 'araha' zabdanuM adbhuta Ayojana rahasya kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya bhagavaMte mahAdeva vItarAga stotra dvArA samajAvyuM che ke 'arahan' zabdamAM 'jJAna', 'darzana', 'cAritra' ane 'tapa' saMkalita thayela che ke je pAchA AtmAnA svarUpaguNa che. arihaMta arthAt arahana trailokya pUjya hovAthI 'arha' tarIke paNa oLakhAya `che. saMskRta bhASAmAM 'araha' dhAtuno artha pUjavAne yogya che. A 'arha' zabdanuM Ayojana paNa khUba suMdara ane rahasyamaya che. 'arha' zabdamAM 'rAma (AtmA) zabdano samAveza thaI javA uparAMta vadhArAmAM 'ha' akSara joDAyela che je mahApramANa (Aspirate) che je hRdayamAMthI UThe che (uccArAya che). vaLI te svara ane vyaMjanano sattAdhIza che. uparAMta 'a' jema bArAkhaDI varNamALAno AdyAkSara che tema 'ha' e aMtyAkSara che. Ama AghAMtAbhyAm nyAye Adi ane aMte AvI gayA hoya eTale sarva madhyanA akSaro emAM samanvita thaI gayA che ema kahevAya eTale ja RSimaMDala-stotrano zloka che ke... 'AEtAkSara saMlakSya-makSaravyApya yatasthitam; agni jvAlAsamaM nAda, biMdu rekhA samanvitam' eTaluM ja nahi paNa 'ya' jema vAyutattva che. 'va' jema jalatattva che, 'la' jema pRthvItattva che, tema 'ha' e AkAzatattva che ane 'ra' e agni tattva che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamaMtra 123 "a" ane "ha' nI vacce "ra' akSara je agni tattva che tene goThavavAthI; "a" ane "ha" akSaranA mAthe "ma" caDhI je "aha" zabda banyo che te "ahaM'ne bhasmIbhUta (bALI nAkhavAnA) karavAnA sUcanarUpa che. AvI rahasyamaya "ahaM' zabdanI paNa zabda vyutpatti che. jagatamAM koI na haNAtuM hoya to te ahana che, aham satattva che. asat tattva hoya te ja haNAya, sat tattva kyAreya haNAtuM nathI. ahaMmano Azaro lenAro arthAt satatattvane AdhAra lenAro haNAto nathI. janma-maraNa jIvana haNe che. janma-maraNano aMta arthAt bhavAMta karanArA paramAtmA che je ahaMma che. prathama pApapravRttithI aTakI pApavRtithI viramavAnuM che. jenA aMte pApaprakRtino nAza karavAno che. pAMca mahAvratanA aMgIkArathI pApavRtti ane pApapravRttinA nAzanI zarUAta thAya che. paraMtu pApaprakRtti-ghAtI karmano nAza to nirvikalpa upayogamAM rahevAthI thAya che mATe ja "savvapAvappaNAsaNo" ema navakAramaMtramAM kahela che. vaLI pApathI mukta thavAmAM mukti che. pApabaMdha e adharma che, tethI ja aDhAre prakAranAM pApathI pApasthAnakothI viramavAnuM che. puNyabaMdhathI thatA puNyodayamAM sukhanI icchA, sukhanI lAlasA, Asakti ane moha hoya che. mATe ja puNyabaMdhanuM lakSya rAkhavAnuM nathI. duHkhano moha koIne nathI. mATe ja khoTA sukhano (parAdhIna sukha) moha choDI nirmohI thavuM te dharma che. puNyanA baMdha ane puNyanA udayano upayoga pApanAza mATe karavAno che, nahi ke navA pApabaMdha mATe pApanAzathI mokSa che. mAtra puNyaprAptithI mokSa nathI. hA ! puNyaprAptithI darda, daridratA ane narka tiryaMca gati TaLe che teTalA pUratI puNyanI AvazyakatA. pApanAza ane muktiprAptinA lakSya jarUrI kharI. jIva pApabaMdhathI aTake eTale puNyanA Agamanano savAla ja raheto nathI. zubhabhAvathI baMdhAtuM puNya te samaye amRtarUpa che. ane dazyarUpe udayamAM Ave tyAre jIva teno kevo upayoga kare che te pramANe te viSa ke amRta bane che. AthI ja cUlikAmAM "savvapAvappaNAsaNo" kahyuM paNa puNyano koI saMketa na karyo. arihanta zabdano lakSyArtha che. "abhedajJAna eTale ke AtmAnA kSAyika svarUpanI prApti. jyAre zabdArtha che bhedajJAna arthAt AtmA ane deha be bhinna che. te kSIranIra rUpa thaI gayA che. ene judA pADavAnuM jJAna te bhedajJAna. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 saikAlika AtmavizAna arihanta zabdano nizcaya artha e che ke jeNe rAga dveSa rUpI aMtaraMga zatrane haNyA che te arihanta ! jyAre eno vyAvahArika artha e che ke jeNe ghAtakarmono nAza karyo che te arihanta che. tema "ari eTale dravyAnuyoga ane "hanta" eTale caraNakaraNAnuyoga paNa kahI zakAya. arihanta zabdanI vicAraNA bAda have navakAramaMtranI cUlikAmAnA "sava pAvappaNAsaNo'nA sAtamA pada viSe vicArIzuM. cAra dhAtakarmanI badhI prakRti pApaprakRtirUpa che jyAre cAra adhAtakarmamAM puNya-pApa ubhaya prakRti che. pApavRtti ane pApa pravRtti aTake eTale pApaprakRti nahiM baMdhAya. dhAtakarma pApavRtti ane pApapravRttithI baMdhAya che. svarUpanI apekSAe cAre ghAtakarma AtmAne paramAtmA banavA detA nathI. tethI ja tene pApaprakRti kahela che. ahIM eka prazna e udabhave che ke nidrA e ghAtakarmamAMnA darzanAvaraNIya karmano eka bheda che, te nidrA to jIvane Avazyaka che, kema ke nidrA vinA jIva jIvI zakato nathI. nidrAnAzanA rogI ApaghAta karI jIvanano aMta ANavA sudhI jAya che. to ene pApaprakRti kema kahevAya ? eno javAba e che ke niMdrA e jaDavatadazA che, ane pramAdarUpa hovAthI kadI ya nidrAvasthAmAM kevalajJAna thatuM nathI. arthAt paramAtmA banI zakAtuM nathI mATe tene pApaprakRti kahela che. maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala' sarva maMgalamAM prathama maMgala eTale ke utkRSTa maMgala namaskAra mahAmaMtramAnA paMca parameSThi padone karavAmAM Avato namaskAra che. ahIM have prazna e udbhave che ke AnaMda athavA sukhano saMketa kema na karyo? pApane gALe te maMgala e "maMgala' zabdano artha che. vyAkaraNazAstranI paddhatie "maMgala' zabdanA evA ghaNA artha thAya che. jyAM AnaMda yA sukha hoya tyAM maMgala hoya paNa kharuM ane na paNa hoya. paraMtu jyAM maMgala hoya tyAM AnaMda ane sukha niyamA hoya ja. "maMgala thAo ! e AzIrvacana kalyANa ane hitane sUcave che. hita ane sukha e bemAM moTo bheda che. hita ane kalyANa nitya tattva che. jyAre hita ane kalyANa nirapekSa sukha anitya che. mATe ja namaskAra mahAmaMtranI cUlikAmA "sarva pApano praNAza thAo !" ane "sarvanuM maMgala thAo !" evI je racanA che te jIvane paramArtha tattvanI mahA mUlyavAna bakSisarUpa che. A rIte namaskAra mahAmaMtramAM ekeka zabdanI racanA ane yojanA vismayakAraka, ane adbhuta alaukika arthAt lokottara che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpamaMtra 125 agAu joI gayA te mujaba "ha" e mahAprANa che. je hRdayamAMthI uccArAya che. tema maMtrAkSara "hU" (athavA hIM) hRdayamAM zraddhA ane lAgaNI zuddha kare che-mAyA bIja che jyAre OM buddhi zuddha kare che je mastakamAMthI uccArAya che ane te maMtrAlara praNavabIja che. vaLI A OM mAM paMca parameSThino samanvaya thayelo che je nIce pramANe che. saMskRta bhASAnA akSara saMdhinA niyama mujaba arihaMtano "a" ane azarIrI ke siddha bhagavaMtanuM mukhya vizeSaNa che teno "a" maLI a + A = A thAya che. emAM AcArya zabdano pahelo akSara "A bhaLavAthI A + A = A emAM upAdhyAya zabdano pahelo akSara "u" maLavAthI A + u = o thAya che. ane munino pahelo akSara "ma" joDAvAthI o + ma = oma zabda bane che. have prazna e thAya ke pAMcamA sAdhu padanA sAdhu zabdano "sA' akSara na letAM muni zabdano "ma" akSara kema levAmAM Avyo ? tenuM kAraNa e che ke pAMca samiti ane traNa guNirUpI aSTapravacana mAtAnI ArAdhanAnuM aMtimaphaLa jo koI hoya to te mananuM mauna che ane mauna e abola tattva che. eTale AtmA maunathI paNa para che tethI "muni' zabda lakSya arthathI bahu mahattvano hoI sAdhunA sthAne atre prayojyo che ane sAdhune muni tarIke paNa oLakhavAmAM Ave ja che. lipibhede "oma be prakAre lakhAya che. "OM" A "u" nuM bIjuM rahasya e che ke sacarAcara vizva-brahmAMDa asIma goLAkAra che ane tenuM mULa eka biMdurUpa AkAzapradeza paNa je avibhAjya che te goLAkAre che. Ama aMtyasImAMta ane asIma ubhaya goLAkAre rUpanuM OM lipimAM Alekhana thayela che. * svarUpamaMtrathI svarUpapade pahoMcela paramAtmAne namaskAra thAya che je namaskAranA traNa bheda che. (1) kAyayogathI caraNa, ghUMTaNa, hasta, nAsikA ane mastaka ema pAMca aMga dharatI sarasA aDADI thato paMcAMga praNAma-namaskAra. (2) vacanayogathI paramAtma bhagavaMtanI stuti karavA dvArA thato namaskAra. (3) ane manoyogathI paramAtmAnA zuddha svarUpanA jJAna dhyAnamAM lIna thavA dvArA ati sUkSmatAe zUnya banavA dvArA thato praNidhAnarUpa sarvotkRSTa namaskAra ke je namaskAra viSe ja kahevAyuM che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vaikAlika AtmavijJAna ikko vi. namukkAro jinavara va sahassa vaddha mANassa, saMsAra sAgarAo tAre I navA nArI vA. paMcaparameSThinA bhAvapadane traNe yogathI namaskAra karavA dvArA sarva pApano praNAza eTale ke mULathI nAza arthAt kSaya thAya che. tethI ja "sabU pAvapaNAsaNo kahela che. namaskAra karavA dvArA sarva pApanA DuMgarone oLaMgavAnA che. khatama karavAnA che. paMcaparameSThinI ArAdhanA eTale puNyanA DuMgaro khaDakavA ema nathI samajavAnuM, paraMtu paMcaparameSThine namaskAra eTale pAponA DuMgarono nAza. namaskAra eTale ke namana ane namana eTale namavuM, arthAt UlaTavuM. manane UlaTAvavuM eTale nama, tema manane ulaTAvavuM eTale ke manane amana karavuM. Ama namavuM eTale pariNamavuM-tadarUpa thavuM. arthAta amana thavuM. amana thavuM eTale icchA rahita thavuM-nirihiM thavuM. vyAkaraNazAstranA niyama pramANe mana" zabdano artha vicAravuM "To Think' eTale ke buddhi tatva che. te ja pramANe mananI caMcaLatAnA arthamAM mana e vikalpa ane icchAnuM poTaluM che. Ama namaskAra eTale ke namana. e amana-icchArahita-nirihi-pUrNakAma banI paramAtma svarUpanuM prAgaTya karavAnI kriyA che ethI ja to zrImadjIe gAyuM zubha bhAva vaDe mana zuddha karo, navakAra mahApadane samaro, nahi e samAna sumaMtra kaho, bhajIne bhagavaMta bhavaMta lo." zAstrIya paripATIthI paMcaparameSThimAM arihaMta bhagavaMta e che ke jeo aSTa pratihAryo ane cAra atizaya maLI bAra guNothI yukta che. jyAre ATha karmonA kSayathI pragaTelA ATha guNothI yukta che te siddha bhagavaMta chatrIsa guNo dharAve che te AcArya che, pacIsa guNone je dhAraNa kare che, te upAdhyAya che ane sattAvIza guNothI je guNavAna che, te sAdhu che. badhAM maLIne 12 + 8 + 36 + 25 + 27 = 108 guNo thatA hovAthI navakAramaMtra gaNavAnI mALA jene navakAravALI kahevAya che te mALAnA kula maNakA athavA pArA ekaso ATha che. navakAranA pada nava che ane paMca parameSThinA guNono saravALo 108 che. tenA aMkono saravALo nava che ke je navano AMka akhaMDa ane abhaMga gaNAya che. e eka gaNita camatkAra che ke navanA AMkane game te aMkathI guNIe to guNAkAranI rakamano AMkano saravALo nava ja Avaze. vaLI navanA koThA palAkhA viSe vicArIzuM to ya jaNAze ke nava nave nevuM mAM 90nA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 127 zUnya sudhI pahoMce che. tema koI paNa game teTalA AMkaDAnI rakamanA aMkonA saravALAne te mULa rakamamAMthI bAda karatA AvatI rakamanA aMkono saravALo haMmeza nava Avaze. jema 332 traNa AMkaDAno saravALo ATha 332mAMthI ATha jAya eTale 324 e traNano saravALo nava raheze. pAMca astikAyarUpa vizvanuM mULa eka pradezatva je avibhAjya che te goLAkAra zUnya rUpa che ane teno vistAra paNa asIma evuM AkAza dravya goLAkAra rUpa che. zUnya e mULa (bIja) che ane zUnya e phaLa che. ahIM zUnya eTale zUnyatva. arthAt paramAtma tattva. mULamAM sattA gata ApaNAmAM ja rahelA ApaNA paramAtmatattvanuM ApaNe prAgaTIkaraNa karavAnuM che, skUlamAMthI sUkSmamAM thaI zUnyamAM javAnuM che, ahIM zUnya eTale padArtha-dravyano abhAva nahi paraMtu paraspara viruddha padArthanI asarano abhAva. koIne bAdhA pahoMcADe nahi, ane koInI bAdhA pAme nahi, tevI avyAbAdha avasthA te zUnyAvasthA. e avasthAno saMketa uparokta gaNita camatkAramAM che. eTaluM ja nahi paNa gaNitamAM zUnyanI avasthA evI ja che. zUnyane koI rakamamAM umero ke koI rakamamAMthI bAda karo yA to koI rakama vaDe tene guNo ke bhAgo to te rakama akabaMdha raheze, koI asara te rakamane thaze nahi tema zUnya paNa zunya ja raheze. Ama gaNita camatkAra paNa adhyAtma tarapha dorI jAya che. uparAMta arihaMta bhagavaMtano raMga zveta che, siddha bhagavaMtano raMga rakta (lAla) che, AcArya bhagavaMtano raMga pItta (pILo) che, upAdhyAya bhagavaMtano raMga harita (lIlo) che, ane sAdhu bhagavaMtano raMga zyAma (kALo) che. paMcaparameSThi jema japano viSaya che tema paramArthathI dhyAnano viSaya che. dhyAna sAdhanAnA aneka bhedo che. temAM ApaNA zarIranI racanAmAM mukhya je tALavuM che ke je jyAre bALaka janme che tyAre hADakAno bhAga purAyelo hoto nathI, ane te komaLa hoya che, e ja sahastradala kamalanuM kendra che, ke jemAM paramAtmapadanI sthApanA che. tyAMthI nIce UtaratAM cha cakramAnuM chaThThuM cakra ke jene "AjJAcakra' kahevAmAM Ave che. tenuM sthAna be neNa vacce rahela bhRkuTi che te gurunuM sthAna che, ane gurupadane sAdhIe to ja temanA dvArA paramAtmadevanuM milana thAya che. eTale sukhAsane besIne cittane sthira karIne, cakSu baMdha karIne te bhUkuTi sthAnamAM IcchA ane vicArane sthagita karI daIne tyAM zuM baMdha AMkhe dekhAya che te daSTA banI joyA karavuM, dhyAna karavuM, te aneka prakAranA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vaikAlika AtmavijJAna dhyAnanA bhedomAM mahattvano UMco bheda che. kAraNa ke paramAtma tattva pUrNa jJAtA ane dRSya che, mATe sAdhaka paNa kartA-bhoktA maTIne eTale ke icchA ane vicArane choDIne dRzyathI judAM paDavA mATe dRzyane sAthe bhaLavuM na joIe. A rIte AjJAcakramAM mAnasika trATaka karI dhyAna karavAnuM zarU karIzuM, eTale pahelAM kALuM dhaba dekhAze ne e pramANe satata darzana karavAthI te kRSNavarNamAM tUTaphUTa thaze, ane kramika vikAsapramANe nIlavarNa jevuM dekhAze, AgaLa te darzanane dRDha karatAM karatAM varSAMtara thayA ja karaze ane pariNAme 52ma ujjavala, parama tejasvI zveta varNa dekhAze. Avo A sAdhanAno prayoga che. have kayA sAdhake pUrvabhavamAM kevI sAdhanA karI hoya ane kyAM sudhI pahoMcyo hoya te kahevuM azakya che. tethI tenI sAdhanA jyAM adhUrI rahI hoya tyAMthI zarU thAya, eTale game te varNa dekhAya. vaLI sAdhanAmAM jo caDhaUtara thAya to te pramANe paNa varmAMtara thAya. paraMtu varNadarzanano sAra e che ke sAdhake e nirNaya karavo ke jyAre je varNa dekhAya tyAre te pUratuM ajapAjAparUpe dhyAna thaI rahyuM che. e rIte satata abhyAsa karI sAdhake AgaLa vadhavuM ane anubhava karavo. A hakIkatanI vAto karavAthI kAMI na vaLe paNa prayoga karavAthI maLe. ahIM prazna e udbhave ke paMcaparameSThinA varNamAM, siddha paramAtmA, azarIrI hovAthI temanA bIjI apekSAe je 31 guNo varNavyA che emAM avarNa, agaMdha, arasa Adi guNo rahela che, to siddha bhagavaMtamAM lAla varNa kema AropAya ? sAdhakane upara jaNAvela prayoganI apekSAe varNana karavAmAM Avela che, jema sUryodaya veLAe jene uSA kahevAmAM Ave che te vakhate sUryano varNa rakta hoya che, je pachI zveta bane che, te pramANe sAdhakane dhyAnanI prakriyAmAM varNa dekhAya che. jevI rIte paMcaparameSThinA pAMca varNo che tevI ja rIte covIse tIrthaMkara bhagavaMto paNa paMca varNamAM vaheMcAyelAM che. ja doya rAtA jinavara ati bhalA, doya dhoLA jinavara guNanIlA,, doya nIlA, doya zAmaLa kahyAM, soLe jina kaMcana varNa lahyAM. sAdhu sAdhanAnI prAthamika bhUmikAmAM hovAthI emano raMga kALo sUcavyo che. vaLI dhyAnanI prakriyAmAM paNa sAdhakane zarUAtamAM prathama kALuM dhaba dekhAya che. tyArabAda sAdhanAmAM vikAsa thAya che tenA nirdezarUpa upAdhyAyano raMga Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 129 lIlo kahyo che. je zuddhikaraNa sUcave che ane e ja pramANe dhyAnamAM paNa kALA raMga bAda jAMbalI, nIlo, lIlo raMga dekhAya che. tethI AgaLa sAdhanAmAM vikAsanI upalI bhUmikAmAM karmamalane bhasmIbhUta karavAnA sAmarthyarUpa je teja pragaTa thayuM che enA saMketa rUpe AcAryano raMga pILo batADayo che, je pramANe dhyAnamAM paNa bane che. e ja pILo raMga pachI lAlacoLa rakta varNa thaI aMte zveta raMgamAM pariName che. kolaso paNa pahelAM kALo hoya che jene agnithI saLagAvatAM emAM prathama lIlI pILI jhAMya UThe che, aMte zveta rAkha bane che. tevI ja rIte gADha timiramAMthI pho phATe che, je uSA TANe rakta, pitta raMga dhAraNa kare che ane pUrNa sUryodaya thayA bAda zvetavarNI prakAzarUpe pariName che. aneka maMtro aneka bhinna bhinna prakAranA hoya che. jevI jenI vAMchanA, e maMtronA be mukhya bheda che. keTalAMka krUra maMtranA ArAdya deva che. je adhiSThAyaka deva kahevAya che. te paNa krUra hoya che jyAre saumyamaMtranA adhiSThAtA deva saumya hoya che. krUra maMtranI sAthe dAna ke tapano koI saMbaMdha hoto nathI. jyAre saumyamaMtranA jApa sAthe jo dAna ane tapa bhaLe che to te maMtrane baLa maLe che, jethI te zIghra phaLe che ane phaLa paNa zreSTha hoya che. namaskAra mahAmaMtra e saumya prakArano maMtra che, jeno jApa zIghra ane zreSTha phaLa prApti aMge dAna ane tapa sahita karavA yogya che, kAraNa ke bIjA maMtronA aSThiAyaka devonI avasthA tapa, tyAga ane dAna svarUpa nathI hotI, jyAre paMca parameSThinA pAMca pado svayaM tapa, tyAga, dAnAdi aneka guNonI parAkASThArUpa che. mATe ja AnAthI caDhiyAto mahAna maMtra kayo hoI zake? vaLI anya maMtronI ArAdhanAmAM dhyeya, dhyAna, dhyAtA traNe bhinna hoya che. ane kadI abheda thatAM nathI. kAraNa ke dhyAna karanAra dhyAtAnI je dazA hoya che, te ja rahe che, ane enA mArga dvArA prApta thayela vAMchita padArtha kAyama raheto nathI, tene yAcakapaNuM paNa TaLatuM nathI. eTaluM ja nahi paNa ApanAra adhiSThAyaka deva devInI avasthA sthiti paNa sAdi sAnta hoya che. jyAre paMca parameSTi maMtranA pado avinAzI che ane dhyAtAne avinAzI banAvI dhyAnathI para karI abheda thAya che. sAdhanAkALe traNe bhinna hovA chatAM sAdhya prApti thaye traNe abheda thAya che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vaikAlika AtmavijJAna udAharaNa tarIke koI devadevInA maMtranI ArAdhanA sAdhanA karanAra jo svayaM te deva ke devInA padanI vAMchanA rAkhe, to kAMI evuM na bane ke te deva-devI padagruta thaI emanI gAdI, emanuM pada sAdhakane ApI de, UlaTA tevI mAgaNI karanAra upara te kopAyamAna thAya. jyAre arihaMta ane siddha padano ArAdhaka arihaMta ane siddha padanI mAMgaNI karI zake, ane te pada sAdhakane prApta paNa thAya. navapadajInI oLImAM pratyeka padanA duhAmAM A ja prakAranI mAMga Ave che. arihaMta pada dhyAto thakI, dabRha guNa pakjhAya re, bheda cheda karI AtamA, arihaMta rUpI thAya re. vIra jinezvara upadize, sAMbhaLajo, citta lAI re; Atama dhyAne AtamA, Rddhi maLe savi AI re. rUpAtIta svabhAva je, kevala daMsaNa nANI re; te dhyAtA nija AtamA, hove siddha guNakhANI re. vIra. dhyAtA AcAraja bhalA, mahAmaMtra zubha dhyAnI re; paMca prasthAne AtamA, AcAraja hoya prANI re- vIra. tapa sajajAye rata sadA, dvAdaza aMgano dhyAtA re, upAdhyAya te AtamA, jagabaMdhava jagadyAtA re- vIra. apramatta je nita rahe, navi harakhe navi zoce re; sAdhu sudhA te AtmA, zuM muMDe zuM loce re. - vIra. zama saMvegAdika guNo, kSaya upazama tasa thAya re; darzana tethI ja AtmA, zuM hoya nAma dharAve re; -vIra. jJAnAvaraNIya je karma che, kSaya upazama tasa thAya re. to hUe ehIja AtamAM, jJAne abodhatA jAya re- vIra. jANa cAritra te AtamA, nija svabhAvamAM ramato re, lezyA zuddha alaMkaryo, mohavane navI bhamato re. - vIra. icchArodhe saMvarI, pariNati samatA yoge re; tapa te ehIja AtamA, varta nija guNa bhoge re, - vIra. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 131 Ama chatAMya samiti deva devInuM mahAtmya che jene mATe caudapUrvamAMnA eka pUrvamAM nIce pramANenI gAthA che. 'mama maMgalamarihaMtA, siddhA sAhU suaM ca dhammo a, samma-Ii-devA di tuM samAai ca bohiMca.' A gAthA ema sUcave che ke jIvane samAdhi ane bodhinI prApti mATe arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya sAdhu ane zrRtadharma jeTalAM sahAyaka che teTalAM ja samakti dRSTie devadevIo sahAyaka che. e samakti dRSTi devonuM vizvamAM zuM sthAna che te hakIkata eTalA mATe mahattvanI che, ke A vizvamAM sarva jIvomAM sarvazreSTha evAM tIrthaMkara paramAtmA tIrthaMkara nAmakarmano bhogavaTo pradhAnapaNe deva naimittika kare che. A rIte zAsanarakSA ane zAsana prabhAvanA mATe devonuM sthAna paNa eTaluM ja mahattvanuM che. jema ApaNI laghutA namratA mATe dAsAnudAsapaNuM svIkArIe chIe, tema devo paNa dAsAnudAsapaNuM svIkAre che, namaskAra maMtranA ArAdhakanI yathAyogya avasare dRSTa ane adRSTarUpe sahAyatA kare che. devonA jIvanamAM temanI sAdhanAmAM A e vikAsa vibhAga che. kAraNa ke temanA nikAcita puNyanA udayamAM ane bhoga sukhamAM ApaNI jema viratidharmanuM teo pAlana karI zaktA nathI tethI ja te 'samaro maMtra bhalo navakAra, e che caudapUrvanA sAra...' devo samare, dAnava samare, samare rAjA raMka... eTaluM ja nahi, paNa 150 gAthAnA stavanamAM mahAmahopAdhyAya yazo vijayajI mahArAjAe paNa samaktidRSTi devonuM mahAtmya varNavyuM che ke 'samakti dRSTi sura taNI AzAtanA karaze jeha lAla re, bodhi durlabhate thaze thANAMge bhakhkhuM eha lAla re...' namaskAra mahAmaMtramAM nAmasmaraNa che. arihaMta ane siddha e jIva mAtranA svarUpanAma che, e svarUpamAnanuM smaraNe namaskAra mahAmaMtranA jApa karavAthI thAya che, te nAmasmaraNanI mahattA mahAmahopAdhyAya yazo vijayajI mahArAjAe A rIte batADI che. nako maMtra, navi yaMtra navi taMtra moTo jisTo nAma tAharo samAmRta loTo prabhu nAma muja tuja akSaya nidhAna, dharuM citta saMsAra tAraka pradhAna ... Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra. zaikAlika AtmavijJAna A paMktinuM parama rahasya zuM che ? manuSya yonimAM janmelo jIva cAhe te jAti, jJAti ke kSetrano hoya paraMtu te vizvanA koIpaNa padArtha, artha ke bhAvane janmatAnI sAthe jANato ke samajato nathI, paraMtu bIjAnA zabdoccAra vaDe sAMbhaLIne pahelAM to te uccArAyela zabdane ja pakaDe che. grahaNa kare che. tyArabAda avasthAnI paripakavatAe dhAraNAmAM rAkhela te zabdanA artha ane bhAvane pAme che. te pramANe ApaNe paNa ApaNA svarUpamaMtra A pAMca padonAM nAmonI khUba raTaNapUrvaka japa kriyA karavI joIe jethI ApaNe tenA artha ane bhAvane pAmI zakIe. Ama paMcaparameSThinA zabdoccAra rUpa nAma svarUpa ane tenA japanuM keTaluM mahattva che, te jIvananA anubhavathI sahu koI sahaja samajI zake che. AthI ja cAra nipAmAM nAma nipAne prathama kramAMka sthAna ApyuM che. vizvamAM game te dharmamAM game te bhASAmAM game teTalA maMtro hoya paraMtu badhAMya maMtronuM mULa A pAMca zabdo hovAthI A pAMca padonuM smaraNa karIne jo bIjA maMtronI sAdhanA kare to ja te maMtrone baLa maLe ane tenuM phaLa maLe. kAraNa ke tenA paMcaparamoSTi zabda rUpamaMtra svarUpa che, jyAre bIjA badhAM maMtro tenA aMzarUpa-dezarUpa che. jema jJAna svarUpa kahevAya ane kriyA dezarUpa kahevAya evuM A maMtranuM che. jJAna paramArthathI avinAzI che, jyAre kriyA vinAzI che. avinAzI svayaMbhU hoya jyAre vinAzI e avinAzIno AdhAra laIne ja utpanna thAya ane vyaya thAya tyAre temAM ja laya pAme. paMcaparameSThi maMtranI stuti nIcenA zlokathI karavAmAM Ave che. ahiMnto bhagavana Indra mahitAH sidhdhAzca siddhi sthitA; AcAryA jinazAsanonnati karAH pUjayA upAdhyAyakAH zrI siddhAMta supAThakA munivarAH ratnatrayArAdhakAH paMcate parameSThinaH pratidina pUrvanta vo maMgalam A zlokamAM arihaMta bhagavaMto indrone pUjya che, ema Indra mahitA zabdothI kahevAyuM che. to pachI prazna thAya ke narendra-naradeva evAM cakravartI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 133 vAsudeva-prativAsudeva mahitA ema kema na kahevAyuM ? enuM kAraNa e che ke. tIrthaMkarane bAda karatAM sarvAdhika puNyanA svAmi indra jevA indra jo arihaMta bhagavaMtanI pUjA abhiSeka vRSabhanuM rUpa laIne ya karatAM hoya to pachI bIjAM enAthI UtaratAM puNyazALIo tema kare emAM navAI zI ? AkhuM vizva dravya bhAvAtmaka che. dravya eTale pAMca astikAya ane bhAva eTale dravya guNa ane paryAya, anAdikALathI jIva mAtra potAnA svayaMbhUpaNAthI sva astitvathI sva sattAthI vyakti rUpe pote potAne prApta che. paraMtu sva zuddha guNayaparyAyathI aprApta che. eTale jaina darzanamAM pahelA jIvanA zuddha guNaparyAyanuM lakSa karIne namaskAra mahAmaMtra sAmAnya pada rUpe sthApita karela che. AvAM zuddha guNaparyAyane je prApta kare te vyakti pragaTa paramAtma svarUpa vyakti che eTale have evI vyaktinA saMzodhanano prazna upasthita thayo. e praznano javAba logassa-caturvizaMtisva-nAmastava sUtra che jemAM vartamAna covisinA coviseya tIrthaMkara dravya guNa ane paryAya traNe ya no samAveza thAya che. mATe kAusaggamAM logassano kAusagga e mukhya dhyAna sAdhanA che jyAre namaskAra mahAmaMtra e mukhyatve japa sAdhanA che. prAyaH pratyeka maMtrano yaMtra hoya che te pramANe namaskAra mahAmaMtrano yaMtra che je siddhacakrayaMtra yA navapadajI yaMtra tarIke prasiddha che, jenuM pUjana, namana, vaMdana ane ArAdhanA thAya che. e yaMtra kamalAkAre hoya che. kamalanA madhyabhAga kendramAM arihaMta bhagavaMta birAjamAna karavAmAM Ave che ane tenI AsapAsa AThe dizAmAM kamaLanI ATha pAMkhaDImAM siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, darzana, jJAna, caritra ane tapanI sthApanA anukrame uttara, pUrva, dakSiNa, pazcima, IzAna, naiRtya, agni ane vAyavya dizAmAM karavAmAM Ave che. A yaMtramAM ratnatrayI ane tattvatrayI samAviSTha che. darzana, jJAna ane cAritra e deva ratnatrayI che. jyAre arihaMta ne siddha e deva AcArya upAdhyAya, sAdhue guru ane darzana, jJAna, cAritrane tapa dharma che ema deva-guru ane dharma tattvatrayI che. vaLI AmAM pAMca guNI athavA dharmI che. je pAMca arihaMta ane siddha paramAtmAne 'vaththu sahAo dhammo'e arthamAM dharmAM kahela che jyAre bAkInA cAra darzana, jJAna, caritrane tapa e guNa che athavA dharma che. eTaluM ja nahi paNa emAM arihaMta ane siddha paramAtmA sAdhya svarUpa che. jyAre AcArya, upAdhyAya ne sAdhu sAdhaka svarUpa che. tathA darzana, jJAna, cAritra Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 traikAlika AtmavijJAna ne tapae cAra svarUpa guNa che. e cAra jIvanA zuddha svarUpa guNa che te aMza rUpe athavA lakSaNacihnarUpe jIvamAtramAM zraddhA (vizvAsa), buddhi (jJAna), zrama (vartana) ane talapa (icchAtapa) rUpe astitva dharAve che. para kyAre ya sva thAya nahi. sva ja pUrNarUpe pragaTa thAya. sattAmAM rahela A zraddhA buddhi, zrama (vartana) ane icchA ne sudhAravAnA che, asad thayela che. vinAzI (sAdi sAnta) banela che. tene sad avinAzI banAvavAnA che. sad icchA rAkhI sadguddhi vAparI sartana AcarI sat evA avinAzI paramAtmAmAM zraddhA-vizvAsa rAkhI temanA Adara, bahumAna, sanmAna, vaMdana, pUjana karavA saha svayaM paramAtmA banavAnuM che ane AtmAnA cAra zuddha svarUpa guNa darzana (kevaladarzana), jJAna (kevalajJAna), cAritra (yathAkhyAta cAritra sahajAnaMda svarUpa) tapa (pUrNakAma) che, tenuM prAgaTaya azuddhi karmapaDaLa haThAvIne karavAnuM che. te mATe zraddhA-buddhi zrama ane icchAne paramAtmatattva sAthe joDavAnA che ane mokSa lakSya samyag banAvavAnA che. tyArabAda darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra e paMca AcAra-paMcAcAranuM pAlana karavAnuM che. mATe ja paMcaparameSThi namaskAra mahAmaMtranA jApa karavAnA che ane siddhacakra maMtranI navapadajInI ArAdhanA karavAnI che. navapadajInI oLI je caitra sudI sAtamathI caitra sudhI pUnama ane Aso sudI sAtamathI Aso sudI pUnama daramyAna varSamAM be vAra Ave che, tyAre AyaMbilano tapa karavA saha viziSTa rIte ekeka padanI ekeka divasa ArAdhanA karavA dvArA navapadajInI ArAdhanA thAya che. A ArAdhanA parvane zAzvatI oLI zAzvatI aThThAI tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. e navepadanI ArAdhanA pUjana daramiyAna nIce mujabanI bhAvanA lAvI zakAya... arihata evA saue arihaMta banavA mATe arihaMta bhagavaMto ke jeoe potAnA atyaMta vizuddha evA sAkAra paramAtma tattvanuM prAgaTIkaraNa karyuM che, ane vartamAne rtIthakara svarUpe viharamAna che, te sarva arihaMta bhagavaMto tathA pUrve thayelA ane have thanAra sarva arihaMta bhagavaMtonA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakra yaMtra dvArA karavAnA che, tenA phaLa svarUpa arihaMtapaNAno nAza ane arihaMtapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! OM Namo arihaMtANuM || asiddha evo huM siddha banavA mATe anaMta siddha bhagavaMto ke jeo potAnA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 135 atyaMta vizuddha evAM niraMjana, nirAvaraNa paramAtma svarUpanuM prAgaTIkaraNa karI siddhazilA upara lokAgra zikhare sthita thayAM che, vartamAne codamA guNasthAnake rahI siddha thaI rahyAM che, ane jeo have siddha thanAra che te sarve siddha bhagavaMtonA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakra yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa asiddhapaNAno nAza ane siddhapadanI prAptine huM icchuM chuM, mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM Namo siddhANaM // asadAcArI evo huM sadAcArI banavA mATe AcArya bhagavaMta jeo arihaMtane siddha banavAnA lakSya, arihaMta ane siddhanI nizrAmAM paMcAcAra pALI rahyAM che, paMcAcAranI pAlanA karAvI rahyAM che, arihaMta ane siddha banavAmAM nimittabhUta, sahAyabhUta thaI rahyAM che, evA sarvocca sAdhaka sarva AcArya bhagavaMtonA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakra yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa asadAcArano nAza ane sadAcArarUpa paMcAcAranI sarvocca sAdhakapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM Namo AyariyANaM // ajJAnI evo jJAnI banavA mATe, avinayI evo vinayI thavA mATe upAdhyAya bhagavaMto ke jeo arihaMta ane siddha banavAnA lakSya, arihaMta ane siddhanI nizrAmAM AcAryanA mArgadarzana heThaLa jJAna meLavI rahyAM che, ane jJAna ApI rahyAM che, tevAM vinaya guNathI opatAM, uttama sAdhaka sarva upAdhyAya bhagavaMtanA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna siddhacakrayaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa ajJAnano nAza, jJAnanI prApti, vinaya guNanI prApti, uttama, sAdhakapadanI prAptine huM icchuM chuM. mane te prApta thAo ! prApta thAo ! // OM Namo uvajjhAyANaM || durjana evo sajjana banavA, zaTha evo sAdhu banavA, bAdhaka maTI sAdhaka thavA mATe Apa sAdhu bhagavaMto ke jeo arihanta ane siddha banavAnA lakSya, arihaMtanA ne siddhanI nizrAmAM, AcArya ane upAdhyAyanA mArgadarzana heThaLa sAdhanA karI rahyAM cho, sAdhanA karanArAne sahAyaka thaI rahyAM cho, ane sAdhanAno Adarza ApI rahyAM cho, evAM sarva sAdhu bhagavaMtonAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakrayaMtra dvArA karato thako tenA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 saikAlika AtmavijJAna phaLa svarUpa durjanatAno nAza, sajajanatA-sAdhutAnI prApti, bAdhakatAno nAza, sAdhakatAnI prApti huM IcchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! || % Namo loe savvasAhUNaM che. kevaladarzana ke je mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa sahaja zuddha svarUpa guNa che te, kevaladarzananI prApti mATe huM darzanapadanAM darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhicakra yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa kevaladarzananI prAptine icchuM chuM mane te prApta thAo! prApta thAo ! jyAM sudhI kevaladarzana prApta na thAo tyAM sudhI kevaladarzanane ApanAra samyagudarzana ane tene ApanAra sudeva, sugara, sudharmanA saMyoga bhakti ane zraddhAmAM uttarottara vRddhi thAo. || Tha Namo daMsaNassa || kevalajJAna ke je mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpaguNa che te kevalajJAnanI prApti mATe huM jJAnapadanA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakranA yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa kevalajJAnanI prAptine huM icchuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI kevalajJAna prApta na thAo tyAM sudhI kevalajJAnane ApanAra samyajJAne namaskAra mahAmaMtrathI laI dvAdazAMgI sudhInuM uttarottara prApta thAo ! | | uTha Namo nANassa che. vItarAga svarUpa yathAkhyAta cAritra e mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa, sahaja zuddha svarUpa guNa che, te yathAkhyAta cAritranI prApti mATe huM cAritrapadanA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakra yaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa yathAkhyAta cAritranI prApti na thAo tyAM sudhI sarva virati cAritra, dezavirati sadvartana, sadAcAranI mane prApti thAo ! cAritrane svarUpa vedananA arthamAM ghaTAvIe to te apekSAe nIce mujabanI bhAvanA paNa lAvI zakAya. Atmasthita, AtmalInatA, svarUparamaNatA, sahajAnaMdAvasthA e mAtra AtmAno paramavizuddha AtmaguNa sahaja zuddha svarUpa guNa che, te sahajAnaMdItAnI prApti mATe huM cAritrapadanA darzana, vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maMtra 137 bahumAna A siddhacakrataMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa AtmasthiratA, AtmalInatA, svarUpa ramaNatA, sahajAnaMdAvasthAnI prAptine icchuM te mane prApta thAo ! prApta thAo ! jyAM sudhI svarUpAvasthA, sahajAnaMdAvasthAnI prApti na thAo tyAM sudhI sukha ane duHkhathI alipta rahI zAtA ane azAtAthI para thaI, svamAM sthira thaI, svarUpamAM lIna rahI nijAnaMdanI mastI mANaso mANato sahajAnaMdI thAuM ! || OM Namo cAritassa che nirihitA, AtmatRptatA, aNAharitA, vItarAgatA, pUrNakarma e mArA AtmAno parama vizuddha AtmaguNa che, sahaja zuddha svarUpa guNa che te nirihitA, tRptA, vItarAgatA, pUrNakAma avasthAnI prApti mATe tapapadanAM darzana vaMdana, namana, pUjana, sanmAna, satkAra, bahumAna A siddhacakramaMtra dvArA karato thako tenA phaLa svarUpa aNAtAripada vItarAgatA, pUrNakAmane huM icchuM chuM ! mane te prApta thAo ! prApta thAo!jyAM sudhI vItarAgatA, aNahAritA, pUrNakAmanI prApti na thAo tyAM sudhI sarva saMyogo, prasaMgo ane paristhitimiAM huM sadA sarvadA saMtuSTha rahuM, samabhAvamAM vatuM. | OM Namo tavassa || namaskAra mahAmaMtramAMnA paMca parameSThi pado teonA tathA prakAranA guNone aMge, svarU55da, dhyAnapada, samAdhipada, samatApada, zAMta-prazAMtapada, yogapada, pavitrapada, AnaMdapada Adi che. mATe paMcaparameSThi padane tathA prakAranA bhAvathI bhAvavAthI te prakAranA bhAvane pAmI zakAya che. mATe he jIva! jo tuM tArA virUpathI, vibhAvavAthI pIDAya che to tuM paMcaparameSThine svarUpapade bhAvaze to tuM svarUpa svabhAva dazAne pAmIza. he jIva ! tuM azAMta cho ? to paMcaparameSThipadane zAMta prazAMta pade bhAvIza to zAMta upazAMta-prazAMta bhAvane pAmIza. he jIva ! tuM mamatAthI mUMjhANo cho ? to A paMcaparameSThi padone samatApade bhAvIza to samatA meLavIza. he jIva ! tuM bhoganI bhUtAvaLathI chUTavA icche che? to yoganI prApti thaze. he jIva ! tuM upAdhigrasta cho ? to samAdhi pade A paMcaparameSThine japIza to upAdhi vacce paNa samAdhimAM rahI zakIza. Ama A paMcaparameSThipada, - namaskAra mahAmaMtra-svarUpamaMtra-navakAramaMtranuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vaikAlika AtmavijJAna daDha icchAktinI pUrNa vizvAsapUrvaka smaraNa karavAmAM Ave to te tathA prakAranA phaLane ApanArA kalpataru evo ciMtAmaNi maMtra che. svarUpanAma ane svarUpapadanA jApamaMtrane meLavavA puNyazALI evAM ApaNe te svarUpanAma-jApa smaraNathI svarUpapadane pAmavA bhAgyazALI thaIe evI abhyarthanA ! anAdikALathI saMsArI jIva mAtra moha ane ajJAnavaza mithyAtva avirati ane kaSAyanI vRtti, pravRtti kare che ane tene aMge cAra gatimAM rakhaDe che. temAM nAmakarmanA udayane aMge je gatinA ane indriyanA bhede nAma ghaDe che, tathA putra vyavahAranA aMge nAmakaraNa karavAmAM Ave che te to dazya jagatanA vyavahAra che ane te pharatAM ja rahe che. paMcaparameSThinA yathAnAma tathAguNa anAdi anaMta che te viparIta bhAvane pAmatA nathI tema ApaNA saMsAra bhAve-moha bhAva ane ceSTAe aMdaranI dazAe paMcaparameSThinAM nAmothI viruddha nAmo sarva jIvane sarakhAM lAgu paDe che. e ja jIva mAtranA pAMca nAma "aridata', asiddha, AcArabhraSTa, abhaNa, ajJAnI, abujha gamAra. ane "zaTha che. A jIvanA saMsArabhAve kalaMkita nAmo che tenI ja sAme paMcaparameSThinA nAmo ApaNane ApaNI sAcI dazAnuM bhAna karAvanArA che ane sAcI dizAmAM lAvanArA che. mATe vAcako vicAre ke A paMcaparameSThi svarUpa maMtranA nAmo kayA saMpradAyanA? konA dharmanA ? kayA varNanA ? kaI jAtinA ? kayA dezanA ? svarUpamaMtrane kahenArA pAMca zabdonA smaraNa ane raTaNa vinA traNe kALamAM kayA dharmano ? kayA saMpradAyano? kayA varNano ? kaI jAtino ? kayA dezano? konA saMsArano uddhAra thaI zake ? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. dharmAdi pariNamana ane bhayAbhaya svabhAva dravyamAM, guNa jAtibheda kareche ane guNa pramANe kArya thAya che. pradezattva guNane jALavI rAkhe che ane guNa, dravya (pradeza piMDa)nI jAti jALavI rAkhe che, pradezano AdhAra laIne guNa kArya karI Apeche. pradeza e guNanI bhUmi che. bhUmi e AdhAra che. Atma pradeza ane guNanuM je tadRrUpapaNuM che, tenuM nAma bhavyatva, yogyatA che. pAMce astikAyane A apekSAe bhavya svabhAva che. guNakArya karavArUpa pariNamana te bhavyatva. e pariNamana avasthAMtarapaNAnuM hoI zake che, athavA to samasthitimAM rahevA pUrvaka paNa pariNamana hoI zake che. dharma-adharma-AkAza ane siddhaparamAtmA, e cAre astikAyamAM, potapotAnA sAmAnya guNamAM koi bheda paDato nathI. mATe te pradezonuM guNa sAthe je pariNamana che, te tadRrUpa pariNamana che, jemAM koI parivartanatA nathI, A bhavya svabhAva anupacarita che (vAstavika che). saMsArI jIva ane pudgalano saMbaMdha tathA pudgalano ane pudgalano saMbaMdha jyAre ekakSetrI thAya tyAre tene paNa bhavyatva, yogya rahevuM paDe. saMsArIjIva ane pudgalano je ekakSetrI saMbaMdha thAya tene 'upacarita bhavyatva' kahevAya che. jyAre jIva ane jJAnanuM pariNamanae 'anupacarita bhavyatva' che. (avAstavika) upacarita bhavyatva dharma-adharma-AkAza ane siddhaparamAtmAmAM nathI. upacarita bhavyatva mAtra saMsArI jIva ane pudgalanA baddha saMbaMdha viSe ja ghaTe che, te badhdha pariNamana che. pAMce astikAyanuM, je sparza pariNamana che te 'sparza bhavyatva' che. e ekakSetrI avagAhanA che. AkAzamAM AkAza pradeza sahitanA badhAMya pAMce astikAyanuM cauda rAjaloka pUratuM ekakSetrI astitva che. je 'sparza paraNimana bhavyatva' che. guNanI aMdara guNabhedathI je pariNamana che tene paNa bhavyatva kahevAya. AvuM bhavyatva dharma, adharma, AkAza ane siddha paramAtmAmAM nathI. A cAreyamAM temanA guNamAM samarasamAtrA che. jyAre saMsArIjIva ane pudgala dravyamAM viSamarasamAtrA che. potAnA pradezono AdhAra laIne guNa, bhedarUpa kAryarUpe Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14o saikAlika AtmavijJAna pariName che eTale tene upacarita bhavyatva kahevAya che. Ama traNa prakAranA bhavyatva ApaNe joyAM ke - (1) sparza pariNamana bhavyatva (2) baddha pariNamana bhavyatva ane (3) tadrupa pariNamana bhavyatva. baddha pariNamana mAtra saMsArI jIva ane pudgalanA sabaMdhamAM ghaTe che. je anitya che ane temAM guNanuM pariNamana rUpAMtaratAe che jethI bhinna bhinna che. pudgala dravyamAM (1) potAnA pradezanuM ekatrI avakAzamAM rahela avagAhana sparza paraNimana bhavyatva. (2) potAnA guNamAM paDatA guNabhedane kAraNe rUpAMtara baddha pariNamana bhavyatva che. (3) potAnA guNanuM tarUpa pariNamana bhavyatva. cAreya arUpI astikAmAM guNabheda, rUpAMtaratA ane anityatA nathI paraMtu kevala 'tadarUpa pariNamana' che. acita pudgaladravyanuM je bhavyatva che te kramika ane vinAzI dharmavALuM che. kALAMtare rUparUpAMtarane pAmanAruM che. paththarano dharma adrAvyatva che. e kaThora ane kaThina che. sAkarano dharma drAvyatva che. e mRdu che, dravI jAya che, ogaLI jAya che. pugaladravya anaMta rUpe pariName che ane saMsAra cAle che. kema ke pagaladravya anaMta rUpe paNa pAchu bhinna-bhinna guNadharmo ane bhinna-bhinna rUpe pariName dareka dravya, potapotAnA guNadharmone sAthe bhavya pariNamanavALA che ane anyanA guNadharmone na pAmavArUpa abhavya svabhAvavALA che. A asti-nAsti jevuM che. saMsArI jIvone bhavi ane abhavi ema be prakAranA jaNAvela che. jyAre siddha paramAtmAmAM e rIte bhavi abhavi ghaTatuM nathI. saMsArI jIvanA be prakAranA bhavyatva levAnA.. (1) saMsArI jIvanuM pudgaladravya sAthe baddha saMbaMdharUpa bhavyatva." (2) saMsArI jIvamAM atyaMtara "adhyavasAya rUpa bhavyatva." adhyavasAyanA bheda eTale zAstrakAroe batAvela guNa sthAnakonA bheda. tAmasa-rAjasa-ane sAttvika evA zubhAzubha adhyavasAyonA asaMkhya bheda che. tAmasabhAva eTale "mAruM to mAruM ja paNa tAruM ya mAruM'. hiMsA, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparzAdi pariNamana ane bhavyAbhavya svabhAva 141 corI, jUTha, Adi yukta, anyane parezAna karavA pUrvakanuM avivekI, upadravI jIvana je saMpUrNa mithyA mohanIyanA udayavALu arthAta anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayavALuM jIvana hoya che. rAjasabhAva eTale 'mAruM e mAruM ane tAruM e tAruM ! mAruM huM bhogavuM tAruM tuM bhogava.' evAM bhAvavALuM anyane parezAna karyA vinAnuM, eza-ArAma vaibhava-vilAsavALuM bhogI jIvana hoya che, je nirUpadravI jIvana che, paNa paropakArI nirdoSa jIvana nathI. jyAre sAttvika bhAvamAM to 'tAruM to mAre na joIe paNa mAruM paNa mane na joIe' evA bhAvapUrvakanuM tyAga vairAgyayukta paropakArI nirdoSa evuM karmayogathI uttarouttara laine kSapakazreNi maMDAya tyAM sudhInuM te TheTha dazamA guNasthAnake lobha mohanIya jAya tyAM sudhInuM sAdhaka-yogI jIvana hoya che. saMsArIjIva A sarva tAmasa-rAjas sAttvika bhAvo arthAt adhyavasAya sthAnakone pariNamavAne adhikArI che. avi jIva tAmasa-rAjasa bhAvonA badhAMya adhyavasAyone pAmI zake che. paraMtu sAttvika bhAvonA badhA ya adhyavasAya sthAnakone pAmI zakavA te samartha nathI. abhiva jIvo laukika sAttvika bhAvone sparzI aTakI jAya che, ethI AgaLa lokottara sAttvika bhAvomAM emano praveza zakya nathI, ane tethI ja temano mokSa thato nathI. mATe temane abhiva kahela che chatAM ya, abhiva jIva paNa potAnA jJAna-darzana guNa sAthe, tadarUpa pariNamanarUpa bhavi to hoya ja che. avi jIva, sAdhanA patha upara, kyAreya pahelAM guNa sthAnakathI AgaLa vadhI zakto nathI. ane mithyAtvamAMthI samyakatvane pAmato nathI. aviratimAMthI dravya viratimAM AvavA chatAM bhAva viratine pAmI zakto nathI. kaSAyamAMthI vItarAgatAne pAmato nathI. ane tethI teno kyAreya mokSa thato nathI. mATe te apekSAe evA jIvone abhiva kahela che. je jIvo mokSanA lakSya badhAM ya sAttvika bhAvone pAmavAnA che te sahu jIvone 'bhavi' jIva kahela che. Ama pudgalanA jema be bheda, 'sacita ane acita' che. tema jIvonA mukhya be bheda che, 'saMsArI' jIvo ane 'siddha'nA jIvo. vaLI AgaLa saMsArI jIvonA pAchA be bheda paDe che 'vi ane avi' je upara jaNAvyA mujaba che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 - saikAlika AtmavijJAna bhAva che te jIva ane jIva che tene bhAva che. A bhAvo pahelAM to be prakAranA che "zuddha" ane "azuddha'. zuddha bhAva pudgala nirapekSa che. je AtmabhAva' - arthAt svabhAva che. jyAre azuddha bhAva pudgala Azrita bhAva che. A azuddha bhAvanA pAchAM be bheda paDe che, je "zubha bhAva" ane "azubha bhAva" kahevAya che. azubha bhAvo "tAmasa" ane "rAjasa' prakAranA bhAvo che jyAre zubha bhAvo "sAttvika ane "samyagu" prakAranA bhAvo che. mokSanA lakSya pUrvakanA je sAttvika bhAvo che, te lokottara sAttvika bhAva eTale ke samyagu bhAva che. vairAgya bhAva, eTale azuddhabhAva, kAraNa ke pudgala sApekSa che, hajI vItarAgatA AvI nathI. paraMtu te azuddha chatAMya vairAgya bhAva che. mATe te, sAtvika bhAva kahevAya. e vairAgyabhAva AlokamAM paraloka yAne svarganA sukhane laye nahi paNa apavarga arthAt mokSa sukhanA lakSya hoya to te lokottara sAttvika bhAva arthAt samyagubhAva kahevAya che, vairAgyanI parAkASThA vItarAgatA che. je vItarAgatA zuddhabhAva che. bhavya ane abhivyanA bheda saMsArI jIvamAM paDe che. jyAre dharma-adharma - "AkAza" ane "siddha paramAtmAnA jIvo potapotAnA bhAvamAM arthAt "sva" bhAvamAM hovAthI tyAM bhavya, abhavyano prazna udbhavato nathI. tema pudgaladravyamAM paNa pudgaladravyano eka paramANu, pudgaladravyanA badhAya bhAvone arthAt paryAyone pAmI zakAto hovAnA kAraNe, tyAM badhA ja paramANu bhavya che ethI pudgala viSe ya bhavya ke abhavyano prazna udbhavato nathI. pugaladravyamAM baMdha-mokSa tattva nathI. baMdhamokSa tattva sAMsArI jIvane ja hoya che kAraNa ke "upacarita" ane "anupacarita" mAtra jIvadravyane ja lAgu paDe che. baddha saMbaMdha kevala saMsArI jIvane che ane tethI baMdha tattva che je upacarita bhavya saMbaMdha che. paraMtu bhavi jIvo anupacarita bhavyatAne pAmI zake che tethI ja baMdhanI sAme "mokSa tattva che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya-guNa-paryAyamAM dravya e mulAdhAra che. guNa ane paryAya Adheya che. guNa paryAyamAM guNano paryAya (avasthA) che. TUMkamAM dravyanA AdhAre guNaparyAya che. je paNa kAMI utpAda-vyaya thAya che te dravya arthAtu pradezapiMDanA AdhAre thAya che. temAMya dravyanA je sahabhAgI guNo che eno-utpAda-vyaya thato nathI. paraMtu dravyanI je avasthA che arthAta paryAya che emAM utpAda-vyaya thAya che. Adheya be prakAranA che (1) sahabhAvI guNa Adheya ane bIjo (2) paryAya Adheya. kartA-bhoktA bhAvanI apekSAe anubhava-vedana ke bhoga paryAyano che, AdhAra bhale dravya eTale ke pradezapiMDano hoya. pAMceya astikAmAM "utpAda-vyaya-dhruva-yukta sat' e sUtrane lAgu pADavuM joIe, arthAt ghaTAvavuM joIe. jaDa cetana viSe jema e sUtrane lAgu pADIe chIe ema rUpI, arUpIne viSe paNa lAgu pADavuM joIe. dravyasvayaMbhU anutpanna, avinAzI, anAdi, anaMta hoya che ane sAthe sahabhAvI guNa yukta (guNa saMpanna) hoya che. utpAda-vyaya che. eTale sarjana-visarjana, ane saMyoga-viyoga che. utpAdavyaya e sAdi-sAtta ane upacarita sat che, je vyavahArika sat che. uparyukta "utpAda-vyaya-dhruva yukta satramAM je dhruva kahela che, te dhruva tattva pradezapiMDa (dravya) che. e AdhAra che ke je AdhAranA AdhAre rahela (paryAya) AdheyamAM utpAda-vyaya thayA kare che. Adheya evo paryAya vinAzI ke utpAda-vyaya-vALo che jyAre AdhAra evuM dravya dhruva che arthAtu sthira che ane avinAzI-nitya che. A utpAda-vyayane rUpI ane arUpI evA ubhaya prakAranA dravyamAM ghaTAvavuM joIe. rUpI padArtha pudagala che. jyAre dharma-adharma-AkAza ane siddha paramAtmAo arUpI che. A je cAreya arUpI dravyo che tenA agurulaghuguNamAM utpAda-vyaya hovA chatAM ya temanA svabhAvaguNamAM leza mAtra vikAra nathI ane te sarva arUpI dravyo anyonya temaja bIjA rUpI dravyo paratve avyAbAdha rUpa che. jayAre rUpI evAM pudagaladravyamAM anaMtA utpAda-vyaya tenA pratyeka guNa Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vaikAlika AtmavijJAna varNa-rUpa-saMgha-sparzamAM thayA kare che. je vibhAva paryAyane pAme che paraMtu emAM vedana tattva na hovAne laIne ene potAne arthAtu pugalane enI koI bAdhA (asara) nathI. paraMtu te pudgala tattvanA je bhogya paryAyo che te saMsArI jIvone sukha-duHkhamAM nimittarUpa bane che. saMsArI jIva potAnA rUpIpaNAne mugalasaMge pAme che ane potAnA asaMkhya adhyavasAyarUpa utpAdavyayane pAmIne vibhAvadazAne pAme che. potAnA svabhAvaguNa arthAt svarUpaguNamAM vikArItAne pAmIne duHkhane pAme che ane tethI ja to jIve duHkharahita thavA mATe avikArI arthAt vItarAga banavuM jarUrI che. jyAM dravya vaita (juduM) che ane paryAya dvata che tyAM utpAda-vyaya-dhruva yukta satanI vyAkhyA baMdhabesatI che. jyAM utpAda ane vyaya hoya tyAM te dravya sat nahi paNa asat arthAt vinAzI kare che. A mAtra saMsArI jIvane ane pudgaladravyane lAgu paDe che. - jyAre jyAM dravya advaita (aikyo che ane paryAya paNa aDhata che tevAM dharma-adharma-AkAza ane siddha paramAtmA ke jyAM utpAda-vyaya nathI tyAM te ghaTADavuM hoya to te aguru laghuguNanA bAra bAra guNanA bAra bhAvomAM ja ghaTAvI zakAya. "artha kriyAkArI sata' e sUtra, utpAda-vyaya-dhruva yukta sata, e sUtramAM umerI pachI pAMce astikAmAM te ghaTAvavuM joIe. je je dravyamAM je je guNo che te te guNo pramANenuM tenuM kArya hoya che. guNakAryane arthakriyAkArI sat kahevAya. pudgaladravyamAM utpAda-vyayano artha kramikatA ke kramika kALa karIe chIe tevo artha "artha kriyAkArI sa" sUtramAM na levo. ahIM to je padArtha dravya enuM svaguNa kArya kare che te kAryane ke tevA prakAranI kAryazIlatAne utpAdavyaya tarIke gaNavuM joIe. yAda rahe ke A kriyAzIlatAmAM vinAzIpaNuM agara kramika artha na karavo. to ja "artha kriyAkArI sat' e sUtrathI "utpAdavyaya-dhruva yukta sata' pAMce ya astikAmAM ghaTAvI zakAze. (1) rUpI pudagala dravyamAM kramika utpAdvyaya levuM. (2) arUpI dravyamAM kriyAtmaka utpAda-vyayano artha levo, "artha kriyAkArI sat' artha ahIM levo. arUpI dravyamAM kramika utpAda-vyaya nathI hoto. (3) rUpI-pudgala dravyamAM paNa "artha kriyAkArI sata artha kriyAtmaka utpAdavyayanA saMdarbhamAM temaja kramika utpAda-vyaya saMdarbhamAM ema ubhaya prakAre ghaTe che Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 utpAda-vyaya-dhruva Ama pAMceya astikAmAM arthakriyAkArI sat (Potential Power)nA arthathI utpAda-vyaya-dhruva yukta sat sUtra ghaTAvI zakAya che. zeya padArthomAM temaja saMsArI jIvana kartA bhoktA bhAve bhale utpAdavyaya siddha karavAmAM Ave paraMtu AtmAnA siddhapaNAmAM arthAt siddha paramAtmAomAM utpAdavya ghaTAvI zakAtA nathI, sivAya ke agurulaghu guNamAM karmakSayathI pragaTa thayelAM bAkInA bIjA kSAyika guNomAM utpAda-vyaya siddha paramAtmAmAM ghaTAvI zakAya nahi. padArtha paratve dRSTi bhAva varte to padArtha paratve rAga thAya che. je saMyogo pramANe, avasthA pramANe ane bhAva pramANe thAya che. vaLI te padArtha paratvenA saMyogo avasthA ke bhAva badalAya to aniSTa dRSTi paNa thAya to daiSa thAya che. mATe jema padArtha paratve utpAda-vyaya-dhruva ghaTAvIe chIe tema tenA chabastha saMsArI draSTAmAM paNa utpAda-vyaya dhruvapaNuM sAthe sAthe ghaTAvavuM joIe. dRSTAnI dRSTi eTale ke enuM darzana padArtha pratye kartAbhoktA bhAve kevA prakAranuM che te khAsa jovuM joIe. dRSTi pramANe sRSTi samajavAnI che. adhyAtma tattvanuM prayojana to sAdhakane sAdhana dvArA sAdhya tattva sAthe ekameka banAvavAnuM che. dazya padArtho sAthe to ekameka banAvavAnuM che ja nahi. Ama utpAdavyaya-dhruvane sAdhanAmAM to utpAda-vyaya jemAM che tene vinAzI asata samajIne je satu che te dhruva tattvane AdhAre utpAda ke vyaya thAya che e prati dRSTi rAkhI utpAda vyaya paratve vairAgya keLavatA javAnuM che ane sata-avinAzI dhruva-nitya evA AtmatattvanuM lakSya karavAnuM che ethI ja paryAyadaSTi tyajI dravya dRSTi keLavavA pharamAvela che. jaina darzananA mate utpAda-vyaya ane dhruva e traNe Al at a time eka samaye sAthe ja prati samaye dravyamAM cAlu hoya che. utpAda kALe paNa dhruva to hoya ja che ane vyayakALe paNa dhruva to hoya ja rUpI evAM pudgalanuM lakSaNa utpAda-vyayarUpa che. utpAda je no thAya che te vyayane pAme ja che. utpAda ane vyaya padArthanuM ekadezIyapaNuM ja che ane te apUrNarUpa che. paraMtu arUpI evAM dharma-adharma-AkAza ane siddha paramAtma mAM utpAdavaya mAtra agurulaghuguNamAM lAgu paDe che. bIjA paryAyomAM lADa paDatuM nathI. utpAda-vyaya je prati samaye thAya che. ene ja eka sa che kahela che. samaya jevI vastu nathI. kALa to upacarita dravya che. S-10 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna eka pradeza e mULa che. eka utpAda-vyaya samakALa che, e mULa che, A viSaya kevalajJAnI bhagavaMtono che. chadmastha jJAnano e viSaya nathI. chadmasthajJAnInI evI tAkAta nathI ke eka pradeza ane eka samaya ke paramANune jANI zake. utpAda ane vyaya tathAM vyaya ane utpAda e abheda che, kALAMtare nathI, e samakAlIna ghaTanA che. vyavahAra calAvavA kALano upacAra karela che. kALa e ApaNe UbhI karelI kAlpanika vastu che. je vastu kAlpanika UbhI karela hoya e bhinna kALe bhinna hoya ane bhinna kSetre paNa bhinna hoya. e vyavahAra calAvavA pUratuM hoya jema ke calaNI nANuM. samayakALa paNa deza dezanA (dareka khaMDanA-kSetranAM) judA judA hoya che. eka kArya thavAmAM keTalAMya paryAyonI paraMparA yAne ke hAramALA, (Chain of events) cAle che. je gaNitathI asaMkhya pramANa hoya che. emAM pratyeka paryAyamAM prati samaye utpAda-vyaya hoya che. 146 ATheya karmo prati samaye udayamAM Ave che ane baMdha paNa prati samaye eka mAtra AyuSya karma sivAya sAteya karmono thAya che. AyuSyakarmano baMdha paDe te samaya pUrato ja ATheya karmono baMdha hoya che. AyuSyakarmano sattAkALa aMtarmuhUrtathI laIne utkRSTa 33 sAgaropamano kALa hoya che. udayakALe ATheya karmanA eka ja samaye prakRti ane rasa cusAya che ane bIjA samaye bIjA daLiyAnA prakRti ane rasa cusAya che. jema ke ghInA dIvAmAM pratyeka samaye navA ane navA ghInA bUMdanuM teja hoya che. prati samaye je A pramANe utpAda-vyayanI hAramALA cAle che-(Chain of events) te atisUkSma che, kALathI te ati sUkSma evI ghaTanAne kevala eka mAtra kevalajJAnIo ja joI zake che. chadmasthajJAnInI tAkAta bahArano e viSaya che. pAMceya astikAyomAM jo dhruva-nitya tattva hoya to pratyeka astikAyanuM pradezapiMDatva che ane bIjuM pratyeka astikAyanuM jAtitva che. utpAda be prakAranA hoya che. prayogazA ane vizrazA, prayogazA utpAda eTale jemAM saMsArI jIvo kartA bhoktA bhAve pudgala skaMdhomAM AkAra Ape che te prakriyA. AvA utpAdane prayogazA utpAda kahe che. jyAre vizrazA utpAda eTale svAbhAvika sahaja ja utpAda ke jemAM jIvano kartAbhoktA bhAva hoto nathI. udAharaNa tarIke meghadhanuSya, vAvAjhoDA-saMdhyAnA raMgo Adi. arUpI dravyomAM A ubhayamAMno ekeya utpAda hoto nathI. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 cAra vize AkhuM ya jagata nAma rUpAtmaka ane dravya-bhAvAtmaka che. arthAt jagata AkhuM ya zabdAnurakta ane dazyAnurakta che. ' nAmano saMbaMdha zabda sAthe che ane rUpa-dezyano saMbaMdha varNa (raMga) ane saMsthAna (piMDAkRti-AkAra) sAthe che. vaLI zabdano saMbaMdha zravaNendriya sAthe che. jyAre rUpa dRzyano saMbaMdha candriya sAthe che. A be indriyonI prAptithI ja saMgni paMcendriya manuSyapaNAnI pUrNatA che. A be Indriyone jJAnendriyo kahevAya che ane Indriya prAptinA kramamAM zravaNendriyanI prAptithI ja pUrNa paMcendriyapaNAnI prApti che. dRzya jagata AMkhathI dekhAya che ane enA nAma Adi sAMbhaLavA dvArA tenI vizeSa oLakha thAya che, athavA to prathama nAmathI jANyA bAda AgaLa vastu agara vyaktino saMbaMdha sthapAya che. vartamAna samayanA yAMtrika yugamAM to dazya-zrAvya (Audio-Vision) nuM vizeSa mahattva che. - dRSTi, dRzya vinAnI nathI pachI te baMdha hoya ke ughADI, tema vastu ke vyakti nAmavihoNI nathI. jagata AkhAno pratyeka jIvanavyavahAra ja e pramANe che. je jIvanano vyavahAra che temAMthI ja sAdhya prApti mATenA sAdhananuM nirmANa thAya che. sAdhyanI prApti mATe siddhi prApta karIzuM. vyaktinI bhakti thatI hoya che. e bhaktiyoga arthAta upAsanAyoga mATenA sAdhanonI vaheMcaNI cAra vibhAgamAM karavAmAM Avela che. saMskRta bhASAmAM kSIpa dhAtu vaheMcaNI mATe che, jene "nI" upasarga lAgatAM nikSepa zabdanI vyutpatti thAya che. upAsanAnAM e cAra sAdhanone jaina darzane "nikSepA' tarIke khyAti Apela che. je sarvano jIvana vyavahAra hoI sahu koIne sarakhA lAgu paDe che. e cAra nikSepo nIce mujaba che. (1) nAma nikSepo (2) sthApanA nikSepo (3) dravya nikSepo (4) bhAva nikSepo jenuM nAma che enuM rUpa che ane rU5 che tenuM nAma che, ane teno Agalo pAchalo itihAsa che, je tenI kathA che arthAt dravya nikSepo che. vaLI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 saikAlika AtmavijJAna dravya, bhAvAtmaka che eTale ke dravyanA potAnA guNadharma che, ane te guNa pramANe kArya che jene bhAvanikSepo kahevAya che. athavA to jenuM nAma che, jenuM rUpa che, jeno itihAsa-kathA che tenuM astitva koI kALe koI kSetre che ane teno pratyakSa saMyoga thavo te bhAva-nikSepo che. nAmanikSepo e nAmasmaraNa che. sthApanA-nikSepo e darzana-smaraNa che. dravya-nikSepo e kathAzravaNa-smaraNa che. bhAva-nikSepo e svarUpasmaraNa che yA to pratyakSa yoga che. parama paMca parameSThimAM paramezvara bhagavAnane dhyAvana mATe cAra nikSepo nAma :- nAmajiNA, jiNanAmA (jinezvara bhagavaMtanuM nAma) sthApanA :- zravaNajiNA, jiNiMda DimAo (jinezvara bhagavAnanI pratimAo) dravya :- dravrujiNA, jiNa jIvA (tIrthaMkara nAmakarma upArjita karela che evAM jinezvara thanArA jIvo) bhAva :- bhAvajiNa, samavasaraNajiNA (samavasaraNamAM birAjamAna sAkSAta pratyakSa jinezvara bhagavaMta) AvA cAra nikSeponI viziSTatA ane vaijJAnikatAno tArkika abhyAsa karIzuM. jJAnanuM vAhana bhASA che. amUrta jJAna bhASAmAM UtarI mUrtarUpa banI vyavahArya bane che. bhASA zabdAtmaka che ane zabdane sAmAnya arthaprayoga upara jaNAvyA mujaba cAra prakArano che. e cAra nipAne prathama ApaNe "rAjA"nA udAharaNathI samajIzuM. rAjA' koInuM nAma hoya tyAre te e nAmathI vyavahata thAya che. e nAma mAtrathI "rAjA' hoI, nAma rAjA che. rAjA zabdano A artha nAmanikSepo kahevAya. - rAjAnI mUrti, chabI ke citrane paNa "rAjA' kahevAmAM Ave che, jema bhagavAnanI mUrtine bhagavAna kahevAmAM Ave che tema e sthApanA arthAt citra-chabI-mUrtinA rUpe rAjA hoI sthApanA rAjA che. "rAjA' zabdano A artha sthApanA nikSepo kahevAya. rAjAnI pratikRti evI pratimAnI jema rAjapratIka rAjamudrA ane rAjadUta Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo 149 eTale ke rAjAnA pratinidhine paNa rAjA tulya mAnavAmAM Ave che. te je paNa sarva sthApanA nikSepAnA ja bheda che. mULa vastu yA vyaktino enI mUrti, chabI, citra ke pratikRtimAM Aropa karavo yA upacAra karavo tene sthApanAnikSepo kahevAya che. je bhUtakALamAM rAjA hato, athavA bhaviSyamAM rAjA bananAra che tene paNa "rAjA' kahevAmAM Ave che. e dravyathI eTale ke pAtrapaNAnI apekSAe rAjA' hoI dravyarAjA che. rAjA zabdano A artha dravyanikSepo kahevAya. je gAya, brAhmaNono pAlanahAra, rakSaNahAra che, duSTone daMDa denAra ane sajjanonuM rakSaNa karanAra, prajAnuM pAlana tathA rakSaNa karanAA che tene gau-brAhmaNapratipAlaka, nRpa, prajArakSakanA arthamAM ane je rAjapaNAthI rAjamAna (zobhita) hoya tene "rAjA' kahevAmAM Ave che te jANItuM che. mAtra puNyanA udayathI bhUpati, nRpati banIne bhogasAmagrIno bhogavaTo karato, bhogavilAsamAM rANIvAsamAM paDI rahenAro, surA ane suMdarImAM cakacUra rahenAro vAstavika, guNathI temaja kAryathI rAjA nathI. Ama je bhAvathI eTale ke yathArthapaNe guNa ane kAryathI rAjA hoI bhAvarAjA che. "rAjA" zabdano A artha bhAvanikSepo kahevAya. have A cAre nipAnA eka eka vibhAganuM vizleSaNa karI tene avalokIzuM. nAmanikSepo : jIva je ziva svarUpa che, te jema arUpI che ema anAmI che. nAma ane rUpa pudgalanA ke paMcabhUtanA che. upara jaNAvyA mujaba AkhuM ya jagata nAma-rUpAtmaka che athavA to zabdAnurakta ne dazyAnurakta che. varNa ane saMsthAna dazya jagatamAM AMkhathI dekhAya che. tenA nAma Adi sAMbhaLavA dvArA vizeSa oLakha thAya che. athavA ethI viparIta pahelAM nAma zabdavarNana sAMbhaLyA bAda te vastu yA vyaktinA darzanathI eno vizeSe paricaya thAya che. jevuM satI rANakadevInA kissAmAM banyuM ke cAraNe AvI siddharAja jayasiMha AgaLa nIcenA zabdomAM varNana karatAM rAjA siddharAja mAtra zabdavarNanathI, vagara joye rANakadevInA rUpano pAgala banI gayo. " mRganayanI kaTi kezarI nAgaNa jevA vALa brahmAe eka ja ghaDI sAcuM kahuM bhUpALa." Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15o saikAlika AtmavijJAna nAma zabda zuM kAma kare che te A duho batAve che. TUMkamAM bhagavAnano nAmoccAra svarUpanI oLakha karavA jabarajasta samarthana che. ' upazama-saMvara-viveka mAtra e traNa zabdoe ja sAdhaka cilAtIputrane kevalajJAnanI prAptinA zikhare pahoMcADyA te vAta prasiddha che. ' nAmanuM nAmAMtarapaNuM ane rUpanuM rUpAMtarapaNuM e anityatA che. nAmarUpa nAzavaMta che. te paNa vAstavikatA che. paraMtu avinAzI paramAtmA je anAmI ne arUpI che tenA nAmanuM raTaNa-nAmasmaraNa ane enuM darzana sAdhakane anAmI-arUpI banAvavA samartha che. kAraNa ke paramAtmAnA jeTalAM nAma che te sarva svarUpathI aviruddha che, ane paraspara pUraka che. arUpI pUrNa kahIe eTale avinAzI avikArI hoya ane avinAzI-avikArI kahIe eTale pUrNa zuddha ane arUpI hoya ja. jyAre pudgaladravyanA nAmo ekabIjA paryAyathI viruddha che. ghauM roTalI nathI tema roTalI ghauM nathI. cokhA bAjarI nathI tema juvAra makAI nathI.pudgaladravyanuM nAma phare eTale rUpa phare ane tema tenuM kArya paNa phare. ghauM, loTa, kaNaka, roTalI, pUrI, zIro, lApazI Adi eka ja pudgaladravya (ghauM)nA rUpa pharatAM nAma ane kArya pharI jAya che. Atma svarUpa arthAt zIva svarUpa evuM nathI. paramAtmAnAM je aneka svarUpa vizeSaNo rUpa nAmo che, te sarvanA pAramArthika artha ekasarakho thAya che. akhaMDa, arUpI, avinAzI, anaMta, akSaya, avyAbAdha, akala, anadha, tema niraMjana, nirAkAra, niSkarmA, niSkalaMka, Adi saghaLAMya svarUpavizeSaNo bhAva tattvathI paramArtharUpa ekasarakhA arthane ane svarUpane kahenArA temaja oLakhAvanArA che, mATe ja paramAtmAne anAmI-arUpI kahela che. Ama nAmano nAza che paNa anAmIno nAza nathI. rUpano nAza che paNa arUpIno nAza nathI. saMsArI jIvonAM je nAmo che temaja pula skaMdhonA je nAmo che enA artha paramAtma tattvamAM ghaTatA nathI. eja rIte rUpamAM rUpAMtaratA nahi, parivartanatA nahi ane sAdi anaMta je ekarUpa che, arthAta eka ja svarUpe che te arUpI che. jyAre pudgala arthAt karmabhanita ghAtIaghAtInA karmodaya svarUpa avasthAvALA evAM saMsArI jIvonA nAma rUpa ke svabhAvakArya tathA vedanaanubhavana ekasarakhA arthathI, bhAvathI ke paramArthathI hotA nathI, tema te sahunuM vedana paNa ekasarakhuM hotuM nathI. te sarva bhinna bhinna hoya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo 151 koI paNa bhAva-artha mATe zabda pakaDavo paDe. pahelAM nAma zabda, pachI teno artha ane bhAva Ave, je bhAva arUpI che. koI paNa guNa pakaDavo hoya to pahelAM to guNa jemAM che te dravyane pakaDavuM paDe. gaLapaNa joItuM hoya to gaLapaNayukta gaLyA dravyo goLa, sAkara Adi levAM paDe. jagata nAmamaya che. sthApanA, dravya ane bhAvanA paNa nAma hoya che. pravezaoLakha nAmathI thAya che. bheda nAma vaDe karIne pADI zakAya che. bhAva pakaDavA pahelA dravya levuM paDaze. dravya tarIke, vyakti tarIke RSabhadeva, zAMtinAtha, nemanAtha, pArzvanAtha, mahAvIrasvAmI Adi tIrthakara arihanta bhagavaMtonA nAma Avaze. RSabhadeva bhagavaMta kevAM ? te vItarAga kSAyikabhAvavALA che. Ama bhAvanuM paNa nAmakaraNa karavuM paDe che. A jinamaMdiramAM mULanAyaka bhagavaMtanI pratimA kayA bhagavAnanI ? to tenA pratyuttaramAM paNa nAma devuM paDaze ke supArzvanAtha prabhunI che. Ama nAma e bAkInA badhAMya traNa nikSepa sthApanA dravya ane bhAvano AdhAra che. mATe ja nipAnA kramamAM nAmanikSepAne prathama kramAMke mUkela che. AkhuM jagata nAmapradhAna che. nAma lIdhA pachI tenA artha ane bhAvamAM javAnuM hoya che. pAMca astikAmAM jIvAstikAya (jIva) pradhAnapaNe svaparaprakAzaka hovAthI jANavA mATe nAmanirdezanI jarUra rahe che. nAmanikSepAthI ja jagata AkhAno vyavahAra cAle che. pachI ja sthApanAthI mUrti-rUpathI jenuM nAma lIdhuM che tenA saMbaMdhamAM kartA bhoktA banI sakriya banIe chIe. jagata nAma-rUpAtmaka che. rUpa paNa nAmathI jAhera thAya che. AMkhamAM rUpa goThavAyuM che jyAre kAna ane jIvrAgre nAma goThavAyela che. manuSyayonimAM janmelo jIva cAhe te jAti, jJAti, dharma, deza ke kSetrano hoya paraMtu te vizvanA koI paNa padArthanA artha ke bhAvane janmatAMnI sAthe jANato ke samajato nathI. paraMtu bIjAnA zabdoccAra vaDe sAMbhaLIne pahelAM to te uccArAyela zabdane ja pakaDe che ane zabdane ja anusare che, ne grahaNa kare che. tyArabAda avasthAnI paripakavatAe dhAraNAmAM (citta-smRtimAM) rAkhela zabdanA artha ane bhAvane pAme che. vaLI je sAMbhaLI zake che te ja bolI zake che, je nAma-zabdanuM mahAtma darzAve che. mATe ja mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe gAyuM che ke... " nako maMtra, navi yaMtra navi taMtra moTo, dizyo nAma tAharI, samAgrIta loTo. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prabhu ! nAma muja tuja, akSaya nidhAna, dharuM citta saMsAra tAraka pradhAna." rAma nAme paththara paNa taryA che, tare che ane taraze ema je kahevAya che te nAmasmaraNa, nAmanikSeponuM mAhAtmya jaNAve che. zabda e to matijJAnano dravya paryAya che ane zrutajJAna e matijJAnanI akSaramUrti che. sthApanA-nikSepo : vaikAlika AtmavijJAna parakSetre ane parakALe rahela koIpaNa dravya viSe vartamAnamAM bhAvavAhI te dravyanI pratikRti UbhI karIne banAvI zakAya che. jene pratimAmUrti arthAt sthApanA nikSepo kahevAya che. athavA to parakSetre parakALe rahela padArthanA smaraNa mATe banAvela pratIka teja pratimA sthApanA. jagata AkhAno vyavahAra pratIka, pratikRti ane pratinidhithI cAle che kAraNa ke koIpaNa padArthanI sthApanAnA te traNa prakAra che. (a) dhvajAdi pratIka, sthApanAcArya vigere asadbhUta ane pudgalanA hoya che. (ba) citra phoTogrApha, pratimA, pratikRti Adi paNa pudgalanA hoya che, paraMtu sadbhUta hoya che eTale ke asala-mULa dravya je ApaNA lakSamAM che tenI hUbahU pratikRti hoya che. (ka) jyAre saMdezavAhaka, dUta pratinidhi Adi jIvaMta cetana hoya che. rAjAnA sipAInuM apamAna rAjAnA apamAna barobara hoya che, kema ke emAM rAjAnA pratinidhinI sthApanA che. koI eka zeThano nokara ugharANInA paisAM levA gayo hoya ane tenuM apamAna thAya te zeThanA apamAna barobara che. sarvajJeya padArthanI hubahu pratikRti-pratibiMba kevalI bhagavaMtanA kevalajJAnamAM sthApanA nikSepe rahela che. e kevalI bhagavaMto, jJAnI guru bhagavaMto, tIrthaMkara bhagavaMtonI pratikRti sama pratimA banAvI tenI pUjA arcanA sevA bhakti dvArA, ApaNe temanI pratimAnA AlaMbane temanAM jevAM kevalI bhagavaMta banavAnI sAdhanA karavAnI hoya che, guru droNAcArya pAsethI ja vidyA maLavAnA dvAra baMdha thayAM, te dvAra guru droNAcAryanI pratimAthI UghaDI gayA, ane pratyakSa je ApI zake te parokSathI pratimA dvArA ekalavye sAdhya karI ApaNI sAme pratimAnA mahAtmya ane agatyatAno eka benamUna Adarza mUkyo che. -dha Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo 153 guru ane graMtha zuM che ? graMtha, zAstra, Agama Adi zrutajJAna e to matijJAnanI mUrti che, kAraNa ke zruta e matijJAnanuM mUrti arthAt dRzyazrAvya svarUpa che. jyAre guru jJAnI puruSo, saMto e prabhunA cAhaka evAM saMdezavAhaka, prabhunA pratinidhi che. guru ane graMtha ubhaya paramAtmatattvanA vAhaka che. guru cAhaka ane vAhaka ubhaya che. graMtha e guru bhagavaMtanA jJAna upayoganI mUrti che. je devaguru nirmita che. jyAre devagurunI pASANamUrtie devagurunA yoga(deha)nI mUrti che je bhakta nirmita che, zeyane jJAna dvArA pratikRti, pratIka ke pratinidhinA sthApanA nikSepAthI jANI zakAya che. dRzya ane dRSTino saMbaMdha che ane te saMbaMdha pramANe karmabaMdha thAya che. je sarva koIne svIkAryA vinA cAle tema nathI, e vaijJAnika hakIkata che je sarvanA rojabarojanA anubhavamAM AvatI nakkara hakIkata che. ene koI kALeya jagatanA koI paNa kSetra ane koI paNa dharmanI vyakti nakArI zake ema che ja nahi. kAmottejaka sAhityanA vAcananI, kAmoddIpaka saMgItanA zravaNanI ane bibhatsa tathA nagna citronI temaja bhayaMkara hiMsA, mAraphADane baLAtkAra AdinA bolapaTa (philma)nI avaLI kharAba asara jo vAMcanArA, sAMbhaLanArA ane jonArA upara thAya che, to tevAM saMbaMdhathI tathA prakArano karmabaMdha paNa paDe che. vartamAnamAMya jIva tevA prakAranA saMbaMdhathI bhraSTa thAya che, to e ja pramANe sArA tAttvika ne sAttvika graMthAdinA vAcananI, saMgItanI bhajana- kIrtana - prabhu nAmasmaraNAdinA uccAraNa, zravaNanI tathA sArA citra, pratimA AdinA darzananI paNa jonArA upara asara varte ja, e mAnavuM rahe. jo 'nakArAtmaka asarane svIkArIe to pachI hakArAtmaka arthAt vidheyAtmaka asarane paNa svIkAravI ja paDe. kema ke e pratyakSa anubhUta ane jIvaMta che. e kAMI mAtra zAstra vidhAna nathI. 'rAjA bharatharI' citranuM udAharaNa ApaNI pAse mojuda che. A satyane AdhAre e svIkAravuM ja paDaze ke paramAtmAnI mUrti sAthe saMbaMdhamAM AvavAthI dRSTAmAM je prazAMtabhAva bhagavadbhAva laghutA-namratAbhAva utpanna thAya che te pramANe karma nirjarA paNa thatI hoya che. tethI ja upAsakanA upAsya pratinA upAsanA bhAvanuM phaLa prApta thAya che. ceka, huMDI, karansI noTa, nANAM ityAdi dvArA thato ApaNo leNa deNano vyavahAra e dhanano sthApanA nikSepo ja che. zabda avAja sAMbhaLIne ApaNe manathI mAnasapaTa upara potAnI rIte Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vaikAlika AtmavijJAna kalpanA citraNa karIne citra upasAvavA mathIe chIe. paraMtu pharI pharI eka sarakhuM evuM ja citra upasatuM nathI ane tethI ekAgratA sthiratA AvatI nathI. jyAre trATaka ka2vA pUrvaka mUrtinA darzana karavA vaDe mAnasa paTa upara je citra upase che te citra mAnasapaTa-manamAM-cittamAM smRtimAM kaMDArAI jAya . che. e sthiratA ane ekAgratA lAvavAmAM adabhUta sahAyaka che. mUrti e sAdhana-AlaMbana upacAra che. e sthApanA nikSepo che. nirAlaMbanaanupacarita amUrta tattva to paramAtmatattva che. jenuM zodhana paramAtmAnI pratimA dvArA thavuM joIe. mUrtinuM mUlya eTalAM mATe che ke jIvane dravya-kSetra-kALa Azrita bhAva Ave che, bhagavAnanI paramAtmAnI mUrti dvArA je puNyabaMdha thAya che, tenAthI paramAtmA bIrAjamAna hoya tevAM dravya-kSetra-kALa ane bhAva jIvane prApta thAya che. arUpImAM vAsa karI zakAya che. AkAzamAM avagAhanA levArUpa-arUpI evAM AkAzamAM vAsa karIe chIe. arUpI evA paramAtmAtattvanuM jJAna karI zakAya che. paraMtu arUpI evAM paramAtmatattvanuM vedana svayaM paramAtmA banyA sivAya thaI zakatuM nathI. indriyo dvArA bhoga pudgaladravya je rUpI che teno ja thAya che. kAraNa indriyo rUpI evAM pudgalanI banelI che, rUpInuM badhuM ja rUpI hoya. bhagavaMtanI pratimAnI prANa pratiSThA karIne emAM pradezonI sthiratAnA bhAva samajavAnA che. ane te pratimAno AkAra tevo ne tevo ja rahe che. temAM avinAzI paryAyanA bhAva samajavAnA che. Ama siddha paramAtmAnA arUpIpaNAnI je vyAkhyA che ke " pradeza sthiratva ane paryAya avinAzI" enI sthApanA prabhu pratimAmAM bhAvavAnI che. jina pratimA jina sArIkhInI bhAvanA A saMdarbhamAM bhAvavAnI che. bhagavAnanI mUrti (jaDa) ne caitanya mAnIzuM to tarI jaIzuM jyAre deha (cetana) ne caitanya mAnIzuM to DUbI jaIzuM. dravya nikSepo : je anAmInuM nAma laI nAma nikSepAthI pUjA karavAnuM TharAvyuM ane je arUpInuM rUpa mUrtimAM nihALI sthApanA nikSepAthI pUjA karavAno nizcaya karyo te dravya zuM che? tenuM nAma zA mATe levAnuM ? ane tenA darzana zA mATe karavAnA ? enA javAbamAM te dravyanuM arthAt te vyaktinuM jIvana ane kavana Ave che. pUjyanA jIvananI jIvanakathA-caritrakathA te ja te pUjyano Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 cAra nikSepo dravyanikSepo ane te caritranAyakanI caritrakathAnuM zravaNa, vAMcana, manana te temanI dravyanipAthI thatI pUjA che. paryuSaNa parva daramiyAna kalpasUtranuM thatuM vAMcana e dravyanikSepathI thatuM prabhupUjana che. dravyanikSepo jeno che te kendra che ane dravya-kSetra-kALa bhAva e zAkhA (Branches) che. nAma-sthApanA-dravya ane dravya-kSetra-kALa e trika sAdhana che, jyAre sAdhya bhAva che. pUjya pratinA pUjyabhAva lAvavAmAM, jALavavAmAM ane vRddhi karavAmAM te pUjyanI caritrakathA mahattvano ane agatyano bhAga bhajave che. kathA zravaNathI caritra nAyaka prati ahobhAva, pUjyabhAva sahaja thaI jAya che. nitya emanA guNagAna gAtAM thaIe chIe ane tevAM guNa paMDamAM svamAM vikasAvatA jaIe chIe. cakSunuM darzana buddhi mATe che ane buddhithI kareluM darzana hRdaya mATe che. AMkha je jaDa evA rUpI pudgalanI banela che, tenAthI jaDa ane rUpI evAM pugaladravyanA ja darzana karI zakAya che. jyAre buddhinA uhApohathI caitanya darzana arthAt parama caitanya evAM sarvajJa vItarAga paramAtma bhagavaMtanA darzana thAya che. A rIte kathA vAcana dvArA mULa sarvasva hRdayamAM vasI jAya eTale paramAtmA hRdayamAM birAjamAna thaI jAya che. A prakAre hRdayamAM paramAtmAnI sthApanA karIe to paramAtmA hRdayamAMthI jAya nahi. e pUjyano ajapAjApa thayA kare. kAntAnuM mana kAnta-kaMthane ja kendramAM rAkhI pratyeka kArya karyA kare evI manaH sthitinuM nirmANa thAya che ! buddhinuM kAma tarka ane hetuthI jovuM te che. cakSuthI kareluM darzana, buddhithI cakAsI viveka karI hRdaya sudhI pahoMcADavAnuM che. adhyAtmamAM je koI vAto Ave, sUtro Ave, te saghaLAM bhagavAnanA khAte jamA karavA joIe. paramAtma tattvamAM paramAtmatattvanuM mUlyAMkana che. paramAtmatatvane bAda rAkhI kathA-sUtrAdi yathArtha samajI zakAze nahi. e yAda rAkhavuM jarUrI che ke pUjyanuM mahAbhya hoya ane nahi ke pUjakanuM ! adhiSThAnanuM mahAbhya hoya ane nahi ke adhyasthanuM ! pArzvanAtha prabhunuM mahAtma hoya, ane nahi ke dharaNendra padamAvatInuM, dharaNendra-padamAvatI je kAMI che te svabhAva tatva evAM pArzvanAtha prabhu paramAtmatatvano prabhAva che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 saikAlika AtmavijJAna bhAvanikSepo - je nAmathI, sthApanAthI ane dravyathI prApta che tenI pratyakSa bhAva svarUpa prApti te bhAvanikSepo che. vartamAna covisInA carama tIrthapati mahAvIra svAmI bhagavaMtano athavA to vartamAne viharamAna mahAvideha kSetra sthita zrI sImaMdhara svAmI prabhuno, temanA kALamAM ane temanA kSetramAM je je vyaktine saMyoga thayo te te vyaktine mahAvIra prabhunA kALamAM mahAvIra prabhuno sAkSAta yoga hato, ane vartamAnamAM mahAvideha kSetranI vyaktine sImaMdhara svAmIno sAkSAta yoga che, tevAM pratyakSa prApta prabhunI sanmukha rahI temanuM je kAMI abhivAdana, namana, vaMdana, satkAra, sanmAna, bahumAna, darzana, pUjana, sevA, vaiyAvacca ityAdithI je kAMI bhakti karAya te prabhunI vAstavika bhAvanikSepothI pUjA che. prabhunA pratyakSa saMyoganA abhAvamAM emanuM nAma smaraNa karIe chIe. emanI pratimAnA darzana, vaMdana, pUjana karIe chIe, emanI caritrakathAnuM zravaNa karI emanI guNagaMgAmAM snAna karIe chIe te nAma sthApanA ane dravya nipAnuM pUjana che. jyAre karmakSaye pragaTa thatAM prabhunA kSAyikaguNo tathA te guNa pramANenA kAryanuM stavana, ciMtana, zodhana, manana, maMthana, bhAvana karavuM ane tevA guNonuM uttarottara svamAM prAgaTIkaraNa karavuM te temanuM bhAvanipAthI thatuM sarvotkRSTa pUjana che, ke je pUjana mATe ja nAmanipA sthApanAnipA ane dravyanipAthI pUjana karavAnuM hoya che. bhAvanikSepo e manaH cakSu darzana arthAt acakSu darzana che. carmacakSu zuM jue che enuM mahatva nathI paraMtu manacakSu zuM jue che tenuM mahattva che, ane tenI sAthe ja pradhAna saMbaMdha che. mana cakSanA hRdayacakSunA darzana pramANe jIvane rAga-dveSa thAya che. ApaNuM jJAna arUpI che ane paramAtmatattva paNa arUpI che. arUpI evAM ApaNA jJAnathI, arUpI evAM paramAtma tattvanI paramapUjA atyaMtara aMta:karaNa arthAt manoyogathI karI kRtakRtArtha thavAnuM che. tema na karI zakIe tyAM sudhI tevuM karI zakavA zaktimAna thavA mATe bAhyamAM bhagavAnanI mUrti prabhujInI pratimAnI pUjA vinayathI, upacArathI, satkAra sanmAna saha sadbhAvapUrvaka avirata gatie cAlu rAkhavAnI che. potAnA AtmAthI paramAtmAnuM smaraNa raTaNa karavuM joIe. jidvAthI, vacanathI, hAthathI, mALAthI, maMtrathI, manathI, dhAraNAthI, bahAranA sAdhana dvArA paramAtma nAma smaraNa raTaNa karatAM karatAM upara UThI, upalI bhUmikAe AtmA jo AtmAthI aMta:karaNathI paramAtmAnuM smaraNa-raTaNa karavA lAge to te Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo 157 paramAtmAmAM lIna thaI jaI zake che. paramAtmamaya banI jaI paramAtmAmAM laya pAmI zake che. jene layayoga kahevAya che je bhAva AzritabhAva che. bhagavAnane mAnuM chuM eTale bhAvanikSepAthI kevaLajJAna mAMguM chuM. bhAvathI bhagavAnane bhAvIe te bhAvanikSepo che, eTale ja to gAyuM che ke.... bhAve jinavara pUjIe, bhAve dIje dAna bhAve bhAvanA bhAvIe, bhAve kevalajJAna" " mUrti-pratimAne bhagavAna mAnuM chuM - e pAcho sthApanAthI bhAva nikSepo che. mUrtamAM amUrtanAM darzana karavAnA che ane te ja sAcA darzana che, sAcI mUrtipUjA che. sthApanA nikSepA mATe sthApanA nikSepo nathI. paraMtu sthApanA nikSepo bhAvanikSepo mATe che. mUrtimAM bhagavAnanA darzana karI potAnA AvaraNa (ajJAna vikAranA paDaLa)no bhaMga karI nirAvaraNa (zuddha) banIe. svayaM bhagavAna thaIe to nizcayathI bhagavAnanA darzana karyA kahevAya. kemake te kevalajJAnanI prApti che ke je kevalajJAnamAM sarva arihaMta paramAtmA, sarva siddha paramAtmA sahita sakala vizvanA sarva kALanAM, sarva kSetranAM, sarva padArthonuM temanA sarvaparyAya sahaja darzana thAya che. || mUrtimAM bhagavAnanA arthAt amUrtanAM darzana karI lakSya ApaNe ApaNAmAM aMdaramAM rahelAM amUrta arUpI-avikArI-ajarAmara-avinAzIakhaMDa-evAM AtmAnA parama AtmatattvanuM darzana karavAnuM che. anAmI-amUrtaarUpI-akala-ajarAmara-azarIrI-avikArI-akhaMDa-avinAzI evo mAro AtmA A dehamaMdiramAM rahela che, te dehathI bhinna che, e bhedajJAna karI prabhumaMdiramAM rahela paramAtma pratimAnuM darzana karatAM karatAM te paramAtmAnuM AlaMbana laI paramAtmAnA sAnnidhyamAM paramAtmAne sanmukha rAkhI ApaNA AtmAnA paramAtma svarUpanI ciMtavanA karatAM karatAM ApaNA AtmAne evA ja paramAtma svarUpe pragaTAvavAno puruSArtha karavAno che. ema karIzuM to tevI caitanya mUrtipUjA phaLavatI banaze. AvA UMcA bhAva UMcI kriyAthI Ave che. kriyA jeTalI UMcI teTalA bhAva UMcA ane bhAva jeTalA UMcA teTalI kriyA paNa UMcI. bhAvano kriyAmAM AviSkAra karavAno che ane kriyAmAM bhAva bheLavavAno che. kriyA karatAM kriyAmAM na rahetAM bhAvamAM caDhavAnuM che. bhAvArUDha thaI, bhAvavibhora banI dhyAnamAM lIna thavAnuM che ane AtmAmAM laya pAmavAnuM che. kriyA kadI pUrNa karI zakAze nahi, paraMtu bhAva paripUrNa bhAvI zakAze, mATe ja kriyA upara bhAvanuM Adhipatya Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vaikAlika AtmavijJAna che. chatAM ubhaya anyonyanA pUraka che. kriyA dezatattva che. bhAva sarvatattva che. kriyA trikAla eka sarakhI hotI nathI. bhAva trikAla eka sarakhAM hoya zake che. AtmAno bhaMDAra kholavA mATe dharma karavAno che. kriyA gaNavA mATe dharma karavAno nathI. AMkhathI carmacakSuthI dRzya prabhupratimAnA darzananI sAdhanA trATaka karIne AMkha baMdha karIne dRSTAe svayaM potAnA bhAvamAM abheda thavAnuM hoya che. mUrtanI pUjA karI potAnA amUrta svarUpathI pote abheda thavAnuM che. arUpInA rUpane mUrtimAM nihALI- pUjI svayaM amUrta - arUpI thavAnuM che. jenuM jJAna teno AtmA ! ane jevuM dhyAna tevo AtmA ! mATe ja prabhudarzana-prabhupUjA ane prabhubhaktinuM mahAtmya che. te ja pramANe vAcya-jApya-bhASya evAM paramAtmAnA nAma-jApathI svayaM svarUpanA bhAvamAM lIna thavAnuM che. anAmI banavAnuM che. dravya nikSepAthI paramAtmAnA caritra kathana sAMbhaLIne potAnA dravyane vizuddha karavA rUpa potAnA bhAvone nirmaLa karavAnA che. nAma-sthApanA-dravya ane bhAva e cAreya nikSepA aMte jamA to thAya che bhAvamAM ja, kema ke bhAvanikSepo e kArya che ane nAma-sthApanA-dravya nikSepA kAraNa che.. bhAva nirapekSa bAkInA nAma-sthApanA-dravya nikSepA AdarIzuM to saMgharSa raheze ane te traNa sAdhana hote chate sAdhya sAdhana banI raheze, jethI sAdhanamAM ja aTavAtA rahIzuM. nAma sthApanA-dravya nikSepA dvArA bhAvane sAdhIzuM to te traNeya nikSepA pramANa Tharaze. vItarAgatA Ave to ane Ave tyAre ja paramAtmA banAya. mATe je je sAdhana sAdhanAmAM apanAvIe te dvArA vItarAgatA AvavI joIe. to ja te apanAvela sAdhana sAcA ane sAdhanA sAcI. puNya-pApa karmano baMdha ke ubhaya puNya-pApakarmanI nirjarA jIvanA potAnA Azaya-lakSya-udeza ane bhAva upara avalaMbe che. e baMdha yA nirjarAne sAmI pratipakSI vyaktinA bhAva sAthe koI saMbaMdha ke levA-devA nathI. sAdhanAnA be prakAra che. (a) paramAtmAnI bhakti (ba) tyAga paramAtmAnI sAdhanA, bhakti-upAsanA-jenI ApaNe carcA karI rahyAM chIe te cAra nikSepAthI batADela che. jyAre sAdhanAno bIjo prakAra dAna Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo 159 zIla-tapa ane bhAva che, je tyAgadharmathI svarUpa arthAt svabhAvane prApta karI zakAya che. sAdhake dAna-zIla-tapa bhAvanI tyAgarUpa sAdhanA karavAnI che ane pavitra saMyamI jIvana jIvavAnuM che. emAM bhAva eTale mana-icchAno tyAga ane paramabhAvarUpa paramAtattvanI prAptinI sAdhanA, nAma-sthApanA-dravya-bhAva e cAra nikSepAthI karavAnI che, ane svayaMnA pUrNabhAvane-paramabhAva arthAt svabhAvane prApta karavAno che. vAstavika to te prAptanI prApti che. mATe tene svabhAvanuM prAgaTIkaraNa kahevuM yathArtha Tharaze. sAdhake pote potAnA nAma-sthApanAndravya ane bhAva nikSepAne choDI daI enA badalAmAM paramAtmAnA nAma-sthApanA dravya ane bhAva nikSepAmAM rata (nimagna) rahevAthI saMsArabhAva-mohabhAva ghaTato jAya che. enA pariNAme zubhabhAvamAM vRddhi thAya che. nirmaLatA Ave che ane te svabhAvamAM sthiratA lAve che. karmanA game evAM kaparAM vipAkodayamAM paramAtmAnA nAma-sthApanA-dravyabhAva nikSepA bhAvavAthI duHkha, duHkharUpa lAgatuM nathI ane paramabhAvamAMAnaMdamAM-samAdhimAM rahevAya che. enAthI durbhAva, durdhyAna, mohabhAva dUra thAya che ane samatA-samAdhi tathA zAMti anubhavAya che. bhAvatattva dravya kSetra kALathI saMkaLAyela, lepAyela ane gherAyela jarUra che, paraMtu te kAMI dravya kSetra-kALathI baMdhAyela ke jakaDAyela to nathI ja. pariSaha ane upasarga jevAM duHkhada kALamAM ya bhAvathI pUrNatA prApta karI zakAya che. jenAM dRSTAMto tIrthaMkara bhagavaMtonA caritrakathanamAM tathA anya dRDhaprahArI, DhaMDhaNamuni, baMdhakamuni, metArajamuni, arNikamuni, gajasukumAra Adi mahAtmAonA saMbaMdhamAM jovAmAM Ave che. vizvanA bhAvomAM je parivartana thAya che tevuM potAnA bhAvamAM jIve sAdhake parivartana nathI karavAnuM. AtmA svarUpathI aparivartanazIla che. parivartita bhAvonI sAme sAkSI banI rahevAnuM che paNa emAM bhaLavAnuM nathI. bhAva nikSepAthI samajavuM te dharmano marma che. nAma sthApanA-dravya-nikSepA paNa bhAvanikSepAne arthAt bhAvane pAmavA mATe ja karavAnA che. dharmanI sthApanA ane saMcAlana, kriyA temaja anuSThAna vinA thAya nahi e hakIkata che. paraMtu dharmanI prApti bhAva vinA thatI nathI e paNa satya che. dravya-kSetra-kALa-bhAva nAma-sthApanA-dravya-bhAva Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1eo saikAlika AtmavijJAna dAna-zIla-tapa-bhAva * dharma-artha-kAma-mokSa-(bhAva) * jAgRta-svapna-niMdrA-turyAvasthA (bhAva) A pAMce catuSkomAM bhAva Ave che. sarva kAMI sAdhanA bhAvapUrvaka karI aMte svarUpamAM arthAt svabhAvamAM sthira thavAnuM che. nAma bhagavAnanuM laIe to bhAvapUrvaka laIe. sthApanA prANa pratiSThA aMjanazalAkA bhagavaMtanI karIe to bhAvapUrvaka karIe. agara ArAdhanA bhagavaMtanA sthApanA nikSepAnI karIe to temAM bhAvavibhora thaI jaIe, dravya tIrthakarane bhajIye toya bhAvabhInA thaI bhajIe ane jo sadbhAgI hoIe ne bhAvatIrthakara arthAt sAkSAta tIrthakara arihanta paramAtma bhagavaMtano yoga thAya to te pratyakSa bhAva bhagavaMtamAM jo ApaNA bhAva bheLavI daIe, pUrNa samarpaNa karI daIe to svarUpanuM svabhAvanuM prAgaTIkaraNa sahaja ja thaI jAya. dAna daIe to lenAro ApanAro thaI jAya evA bhAva sahita dAna daIe. zIla saMyama pALIe, tapa tapIe te bhAvapUrvaka yathAkhyAta cAritrya sahajAnaMdI pUrNakAma avasthAne lakSamAM rAkhI karIe. bhAva bhAvIe emAM bhAva bheLavIe to bhAvanA zuddhinI vRddhi karI parAkASTAnA bhAvothI svabhAvanuM prAgaTIkaraNa karI zakIe. dharmabhAvathI, arthanA (dhananA) anarthathI dUra rahI, kAmamAM anAsakta rahI dharmapuruSArthathI niSkAma banI rahI pUrNakAma thaI mokSane arthAt svabhAvane hAMsala karI zakAya che. jAgRtAvasthAmAM niMdrAvata (nirlepa) rahI. svapna ane nidrAvasthAnI pele pAranI tUryAvasthA (kevalajJAnI avasthA) svabhAva dazAne prApta karI zakAya che. dravya-kSetra-kALa-bhAvanI cokaDI toDI nAMkhI, cakrAvAne bhedI, dravyamAM kSetra bheLavIne, kALano bhAvathI koLiyo karI jaI kevaLa dravya (Atmapradeza) ane svarUpabhAva-svabhAva (jJAna ane AnaMda)rUpa arthAt saccidAnaMda banI zakAya che ane yathArthapaNe kALa ane kSetra vijetA thaI zakAya che. Ama svarUpa svabhAvanA pragaTIkaraNa mATe sarvamAM bhAva bheLavavAno hoya che. bhAva bheLavyA vinAnuM sarva kAMI moLuM phikyuM rahevAnuM. jema ke mIThA (sabarasa-namaka) vinAnI rasoI. Ama bhAva e sabarasa che. sabarasa ekaluM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nikSepo ya mamaLAvavuM (game) bhAve ane anya padArthamAM bhaLatA te padArthane mIThAza bakSe che. athavA to kaho ke bhAva sAkara jevo miSTa lAge che je anya padArtha sAthe bhaLIne teneya mITho banAve che. dravya bhAvAtmaka che. eTale ke AtmA pote bhAvapradhAna che. mATe AtmA potApaNuM arthAt bhAva AtmAnI kriyAmAM adhyAtma kriyAmAM bheLave to potApaNAne pAme arthAt paramAtmAtattva je potAmAM ja sattAgata paDela che tenuM prAgaTIkaraNa AviSkAra karI zake che. jagatamAM je sauMdarya che te AtmAnuM che. AtmAnI dRSTi (bhAva)nuM che. dazyanuM nathI. mATe ja to kahyuM che ke " piMDe so brahmAMDe !" je koI bhaNe e jANe. paraMtu bhaNe eTale jIva AgaLa vadhyo ema na manAya. jIvanI jeTalI bhAvazuddhi vadhe teTalo jIva sudhare ane jIva sudharyo teTalo AgaLa vadhyo. vikasita thayo lekhAya. buddhino vadhAro zakti che. buddhimAM sudhAro esabuddhi che. AdhyAtmika kSetre sabuddhinI kiMmata che. dharmajIvanI bhAvazuddhi vadhArI Ape che. puNyavRddhi karI ApanAra dharma karatAM bhAvazuddhi karI ApanAra dharma caDhiyAto che. "bhaNyo paNa gaNyo nahi e kaheNI A saMdarbhamAM ja che. mAtra kAyayoganI kriyAthI mohano nAza kadI thato nathI. kriyA mohane dabAvI daI zake che eTaluM ja. mohano sarvathA nAza to AtmAnA jJAnadarzana upayogathI satanA paramAtmAnA baLathI ane bhAvathI thaI zake che. kAyA skUla che ane tenuM kSetra maryAdita che. mana sUkSma che ane tenuM kSetra vizALa vyApaka ane amaryAdita che. kriyAnI maryAdA che. jyAre bhAva vyApaka che. bhAva Azrita bhAva Ave te zreSTha sAdhanA che. dravya Azrita, kSetra Azrita, kALa Azrita bhAva to ja saphaLa bane jo bhAva Azrita bhAva Ave. tema na thAya to te mAtra yoga (kAyika) kriyA banI raheze. upayogakriyA (AMtarakriyA) nahi bane. kriyA bhAva lAvI Ape paNa kriyA bhAvanuM kAma nahi karI Ape. bhAva ja bhAvanuM kAma karI Ape. jAgavAnuM zemAM che? cetane cetanAmAM jAgavAnuM che. cetane kAMI jaDamAM jAgavAnuM nathI. pudgala (bhautikapadArtha)mAM ramaNabhamaNa karavAnuM nathI. cetane to cetanane jovAno ane jANavAno che. eTaluM ja nahi paNa cetane to cetanamAM bhaLI javAnuM-vilina thaI javAnuM che. dravya-kSetra-kALa e to paricchinna (parivartanazIla) vastu che. dravya-kSetra-kALa Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavizAna AzritabhAvamAM hoya tyAM sudhI AtmA dravyAtmA kahevAya. je kyAM to aMtarAtmA hoya ke kyAM to bahirAtmA hoya. jyAre AtmA enA zuddha bhAva svarUpe aparicchinna che. AtmA pUrNabhAvamAM Ave to bhAvAtmA eTale ke paramAtmA kahevAya. AtmAnA zuddha bhAvamAM sApekSapaNe paNa dravya-kSetra-kALa nathI. tethI AtmA enA zuddha svarUpe nirapekSa kahevAya che. bhAva Azrita bhAvamAM AvIe ane rahIe to te samaye dehabhAna bhulAI jAya ane dravya-kSetra-kALa paNa bhulAI jAya. bhAva Azrita bhAva jIve svataMtra eTale ke pUrvasAdhana ane sAdhanAnA phaLa rUpe karavAnA che jenAthI ghAtIkarmano sarvathA nAza thaI zake che. dara AtmA caitanya svarUpa hoI bhAvasvarUpa pradhAna che. bAkInA dravyo ajIvajaDa hovAthI te sarva dravya-kSetra-kALa pradhAna che kema ke tyAM bhAva-rasa-lAgaNIno prazna, te padArtho jaDa hoI, udbhavato nathI. AtmA ja kevaLa caitanya svarUpa hoI bhAvasvarUpa pradhAna che. AtmAno zAnaguNa-AtmAnI jJAnazakti dezapradhAna nathI. kAraNa ke AtmA enA pUrNajJAna kevalajJAnamAM eka samaye sarvakALanA sarvakSetranA sarvadravyo tenA sarvaparyAya sAthe jue che, jANe che balake jovAya che dekhAya che ane jaNAya che. jovAya javuM paDatuM nathI. (Not going to see or know but come to see-come to know) enuM ja nAma dravyAtIta-kSetrAtIta-kALAtIta! koI vastumAM kAMIka jovuM ane kAMIka hovuM tenuM nAma dravya-kSetra-kALa-paricchinna bhAva kAraNa ke te dezavibhAga che-deza tattva che. paramAtmAnuM bhAva svarUpa pUrNa che. evAM e pUrNa sarvajJa bhagavaMtanuM pUjana te temanuM bhAvanikSepAthI pUjana che. khAdya padArthane ArogavA e kriyA che. ArogelA khAdya padArtho jo aMdaramAM bhUkha haze eTale ke jaTharAgni pradipta haze, ane jIbhamAM amI haze to sAta dhAtumAM pariNamaze. eTale anna zarIra sAthe ekarUpa thaze. te ja pramANe dharmakriyA karatAM karatAM paramAtmapUjA karatAM karatAM AtmA paramAtmAthI abheda thaI zakaze. e bhalavA jevuM nathI, ke saMsAra ane mokSa ApaNA bhAva ane rasa upara AdhArita che. nAma sthApanA-dravyathI paramAtmAne pUjavA te premalakSaNA bhakti che, jyAre bhAva svarUpe paramAtmAne bhAvavAbhajavA te jJAnalakSaNA bhakti che. Indriyo (cakSu-kAna-jIhavA) dvArA paramAtmAnA traNa nikSepA grahaNa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nipA 193 karavAnA che. jyAre mana dvArA paramAtmAno bhAvanikSepo grahaNa karavAno che. nayanacakSuthI paramAtmAne jonArA karatAM hRdayacakSuthI jonArA eTale ke svarUpanA jJAna dhyAnAdi dvArA vikAsa mArge paramAtmAnA darzana karanArA virala che. nayanacakSuthI jonArAo jovAnA che paramAtmAne, pratimAnA mAdhyama dvArA hRdayacakSuthI paramAtmAnuM darzana eTale ke paramAtmAtatva-kevalajJAnanuM saccidAnaMda svarUpanuM darzana. Ama paramAtmAnA bhAvanipAno vicAra bhAvavAno che. bhAva nipAne karavA mATe ja nAma-sthApanA-dravya e traNa sAdhana nikSepa che. pUrNa vItarAga e paripUrNa che, te dhyeyarUpa che. paramAtmAnI pratimA prati animeSa (sthira-apalaka) najara sthApavI joIe. tevo anuSThAnano niyama che. upayoga ane dhyAna vinAnI bedhyAnapaNe karavAnI koI kriyA, koI anuSThAna sarvajJa bhagavaMtoe batADela nathI. - saMgItanA avAjanI madhuratAmAM arthAt karmendriyanA rasamAM aTakIe to, dhyeyarUpa sAdhyarUpa paramAtmAbhAvamAM lIna thavuM joIe te, ane paramAtmAnuM lakSya thavuM joie te, thaze nahi. te ja pramANe paramAtmAnI pratimAnI AMgI arthAt aMgaracanAnA darzana karatAM karatAM AMgImAM ja nahi aTakatAM, jenI aMgaracanA racavAmAM-sajAvavAmAM AvI che te paramAtmAnI samagrAkRti ane mukhAkRtinA darzana karavA joIe. samagrAkRti jAlaMdharabaMdha ane sahasAra sahita padmAsanamudrA nAmanI yogamudrAmAM sthita evAM paramAtmAnI sthiratA-samatA-prazAMtatA muditA sahajatA-saccidAnaMda svarUpanA darzana karI svaMya te svarUpamAM AvavAnI te svarUpane pAmavAnI bhAvanA joIe. AvA murtinA darzana je koI bhakta kare che te vAstavika prabhudarzana arthAt paramArthathI amUrtanA ja darzana kare che. AvI bhAvanA bhAvavAvALo darzanArthI bhakta bhAve bhAvanA bhAvIe bhAve kevalajJAna gAtA gAtA -bhAvanA, bhAvatA bhAvatA darzana karavA dvArA kevalajJAna prApta karI zake che. ApaNe nAmamAM anAmIno rasa reDavAno che, rUpamAM arUpano rasa reDavAno che, dravyamAM bhAvano rasa reDavAno che ane bhavAMta lAvavAno che. jema paramAtmAnuM dravya svarUpa paramAtmAnI pratimA che, tema anAmI-arUpI bhAva e paramAtmAnuM bhAva svarUpa che. tIrthaMkara nAma karmano vipAkodaya ane sarajAtuM aSTa pratihAryo sahitanuM samavasaraNa sthita paramAtmAnuM bAhya dazya svarUpa dravya svarUpa che. jyAre aMtaramAM rahela kevalajJAna-jJAnAnaMdAvasthA-saccidAnaMda avasthA e emanuM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 saikAlika AtmavijJAna bhAva svarUpa che. turIya bheda paDivattI pUjA, upazama khINa sayogI re, - cahA pUjA Ima uttarAdhyayaNe, bhAkhI kevala bhogI re. | suvidhinAtha jina stavana, AnaMdadhanajIkRta. ApaNA upayogamAM kevalI bhagavaMtane sthApI, ApaNA upayogathI kevalajJAnanI pUjA karavI joIe. ApaNA matijJAnanA upayogane kevalajJAnarUpa upayoga banAvavo joIe. ApaNA upayogamAM kevalajJAnano abhedavAra che. e paramAtmAnI sAcI mUrti che, je ApaNA manamaMdiramAM bIrAje che-ApaNA upayogamAM bIrAje che. jIvano upayoga kevalajJAnarUpa bane arthAta jIva zIva bane te AtyaMtika paramAtmAnI pUjA che. svayaMno upayoga (aMtaHkaraNa) kevalajJAna banI zake che. paramAtmA banI zake che. potAnA manamAM, hRdayamAM, paramAtmAnI sthApanA karIne potAnA manane pUjAnI sAmagrI banAvIne paramAtmAnI pUjA karavI te bhAvapUjA che. bahAranA maMdira-mUrti-Agama e potAnA jJAna darzananA upayogane nirvikalpa-vItarAga-sarvajJa (kevalajJAnarU5) banAvavA mATenA pratIka che. dravya sAdhanathI Ama bhAva sAdhana dvArA upayogane vItarAga-nirvikalpa banAvavAno che. amUrta-arUpI paramAtmAne upayogathI manoyoga dvArA ciMtavavAthI svarUpanI, svarUpathI bhAvapUjA karavAnI che ane tema karavA dvArA paramAtmatattvanI sAthe abheda thavAnuM che. paramAtmAnuM nirvikalpa svarUpa che. tenI sAthe ApaNe manathI ane upayogathI ekAkAra ekAgra thavAnuM che, ane aMte tadAkAra arthAta taddarUpa thavAnuM che je bhAvapUjA che. potAnI zakti hovAthI zakti anusAra ane gRhastha dharmAnusAra je parigrahI hoya temaNe haMmezA dAna ApavuM joIe ane dravyapUjA vinaya upacArarUpa karavAnI hoya che ane pachI enAthI AgaLa vadhIne bhAvapUjA karavAnI che. amUrta paramAtmatattvanI sthApanA mUrta evI mUrti karIne ApaNA cahyu je mUrta che tenA trATaka dvArA paramAtmAnI mUrtimAM tene sthira karIne te dhyAna upara manathI ApaNo te upayogane jovA mAMDavuM. jethI mUrta (ca), mUrta (paramAtmamUrti) dvArA vilaya thaze ane amUrta ApaNo upayoga amUrta AtmAmAM maLI jaze, bhaLI jaze, lIna thaI jaze, sthira thaI jaze, indriyo dvArA manamAM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nipA javuM ane manathI manane amana karavuM te dhyAnanI sAdhanA che. jina paDimA jina sArIkhInI sAdhanAthI mUrti dvArA AtmA je amUrta che tenI mUrtinA mAdhyama dvArA ApaNe anubhava karavAno che. zabda dvArA azabda (AtmA)no svAda levAno che, mUrti dvArA amUrta (AtmA)no svAda levAno che. mUrti e amUrta tattvanI khyAti mATe che. zabda e azabda tattva-prazAMtattvanI khyAti mATe che. AtmA e azabda deza che. nIrava deza che - e jJAnIno deza che. arUpI-amUrta-azabda deza che. ke jyAM paramazAMti che. arUpI e ja azabda, arUpI e ja parama zAMta tattva che. jyAM azabda tattva (maunAvasthA) che, tyAM amUrta tattvamAM prazAMtatattvamAMprazAMtAvasthAmAM praveze che. ApaNe jyAre azabda-amUrta-arUpI dezamAM praveza karIzuM tyAre jagatano bAhya kolAhala ApaNane bAdhaka nahi raheze. niMdrAmAM azabdatA hovAthI zAMti che, je anubhava gamya che. jyAM vinAza nathI, tyAM hAnivRddhine avakAza nathI, tyAM AtmAnuM samatva che. je ekAMta-mauna-asaMgarUpa che. jina-Agama bhagavAnano akSaradeha che. je azabdane khyAti Ape che. jyAre jina-mUrti e bhagavAnano pArthiva deha che je amUrtane khyAti Ape che. jinAgama dvArA AtmAe azabda banavAnuM che ane jinamUrti dvArA AtmAe amUrtatA prApta karavAnI che. A che mokSamArganI sAdhanA ! tIrthaMkara bhagavaMtanA zabdadeha dvArA tIrthaMkara paramAtmA je svayaM nirvikalpanirvicAra-azabda che temane saMbhAravAnA che ane tIrthakara bhagavaMtanI mUrti dvArA siddha thayela, arUpI-amUrta evAM tIrthakara bhagavaMtanA siddha svarUpane saMbhAravAnuM che. ubhaya jinAgama-jinamUrtinI sAdhanA dvArA jIve nirvikalpa-kevalajJAnasarvajJatA-azabda-amUrta-siddhatvanI prApti karavAnI che. jema pASANamAMthI bhagavAnanI mUrti banAvI zakAya che, tema paramAtmAbhagavAna banavAnI sAcI kAcI dhAtu to te saMsArI jIva che, je svayaM paramAtmA banavAthI arUpI-amUrta banI jaze. jyAre pASANanI mUrti to mUrta ja rahe Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 saikAlika AtmavizAna che. paraMtu tenA darzakanA bhAvAnusAra te ja mUrti darzakane amUrta banAvAmAM sahAyarUpa-AlaMbanarUpa thAya che. deha paNa jaDa pudgalano banela che ane mUrta che. jemAM rahela jIvane amUrta-arUpI-zavasvarUpa-siddhasvarUpa- Atma svarUpI banAvavAno che, jethI karIne jIve navo deha dhAraNa karavo nahi paDe eTale ke ajarAmara-avinAzI banI jAya. mUrtamAM mUrtimAM) amUrta bhAva sthApIne, mUrta(da)mAM rahela AtmAne amUrta-niraMjana-nirAkAra-arUpI banAvavo te prayojana che. mUrtine aMge jaeNma maMdiranI racanA che tema AtmAne aMge zarIra che. mahattva AtmAnuM che. zarIranuM nathI. tema chatAM ApaNe deha moha bhAve ajJAnI banIne AtmAne bhUlIne rAga yukta jIvana jIvIe chIe ane duHkhI thaIe chIe. tIrthakara bhagavaMtane temanA tIrthaMkara nAmakarmanA vipAkodayanA pariNAme samavasaraNa, aSTa prAtihArya Adi je che te pulanA banelA skaMdhonA teja che. tIrthakara bhagavaMtanA kevalajJAnanuM teja ApaNe joI zakatA nathI. ApaNe paramAtmA tIrthaMkara bhagavaMtanA dehanA darzana karIe chIe. temanA kevalajJAnanuM darzana karI zakatA nathI. bahArathI ApaNane ema lAge che ke kevali bhagavaMta temanA dehamAM rahela che. paraMtu vAstavikatA to e che ke temano svayaMno deha paNa samasta vizvanA padArthonI jema temanA kevalajJAnamAM pratibiMbita thaI rahela hoya che. paramAtmAnI mUrti to paramAtmAnI pUla-audArika AkRti che. enAthI sUkSma AkRti paramAtmAno akSara deha arthAt jinavANI-jinAgama che ane tethIya sUkSma arthAt sUkSmAti sUkSmamUrti jo paramAtmAnI hoya to te paramAtmA dvArA visarjita karAyelA zukla legyAnA manovargaNAnA pudgalo che jenuM grahaNa karavuM te arthAta zubhabhAvamAM ane zuklalezyAmAM rahevuM, e paramAtmAnI sarvotkRSTa arcanA che. paramAtmAnI pratimAnA darzana e AMkhano viSaya che. je sthUla che. paramAtmAnA vacana arthAt jinavANInuM zravaNa e kAnano viSaya che je sUkSma che. jyAre paramAtmA bhAvita bhAvothI mananuM aMtaHkaraNanuM zuddhikaraNa te mananoaMta:karaNano viSaya che je sUkSmAtisUkSma che. Ama darzana-pUjana e sthUla daihika-kAyika pUjA che. je sthApanA nikSepAnI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra nipA pUjA che. paramAtmA nAma smaraNa arthAt jApa tathA paramAtma caritra kathA zravaNa e vAcika che. je nAmanikSepA ne dravyanikSepathI karAtI pUjA che. jyAre paramAtmabhAvathI bhAvita thavuM te paramAtmAnI mAnasa pUjA (manathI thatI pUjA) che je bhAvanipAthI thatI pUjA che. bhagavAnane temanA nAma nikSepa-sthApanA nikSepA (mUrti)nA AlaMbanathI emanA dravyanipA (caritra) ane bhAvanipA (bhagavAnanA sAyika guNo)ne ajapAjAparUpe ApaNAmAM sthira karavA joIe to bhagavAnanI cAra nikSepe sAcI pUjA karI kahevAya. nikSepA e AlaMbana che. AlaMbana kharAba nathI, paNa svAvalaMbana mATe to AlaMbanane sarvasva samajIne aTakavuM nahi joIe. paramAtmAne pAmavA mATe arthAt svayaM paramAtmA banavA mATe akhaMDa ane saraLa mArga mANavo joIe. caude guNasthAnaka barobara jANavA ane samajavA te akhaMDa ane saraLa mArga jANavA barobara che. te ja pramANe siddha paramAtmAne temanA siddhasvarUpa ane siddhAvasthAne pUrepUrA jANavA-samajavA te sAdhyane arthAt svayaMnA parama vizuddha svarUpane eTale ke akhaMDa tattvane jANavA-samajavA rUpa che. mukAma(maMjhila)ne jANIe, mArgane jANIe ane daDhatAthI jANelA mArge AgaLa vadhIe to mukAme pahoMcIe, anyathA te havAmAM bAcakA bharavA jevuM ke AMdhaLukiyAM karavA jevuM thAya. chatAMye vinaya ane vivekayukta kriyA hoya, deva gurudharma pratye bahumAna ane rUci hoya to vizeSajJAna na hovA chatAMye mArga ke mukAmanI gatAgama na hovA chatAMye, mArgadarzaka bhomiyA evA jJAnI devagurunI AjJA ane AdezAnusAra AgaLa zukla pAkSika jIva chevaTamAM chevaTa eka pudgala parAvartakALa sudhImAM to mokSane pAme che. eTale ke mukAme pahoMce che. je jIva tIvra vairAgI ke mokSanI icchAvALo na hoya paraMtu dharma tattva e ja satya ane upakAraka che ane tenAthI ja ApaNuM bhaluM thAya che, evA bhAvapUrvaka je kAMI paNa upAsanA, sAdhanA, anuSThAna kare che tathA potAnAmAM durjanatA hotI nathI evA jIvo zukla pAkSika jIvo kahevAya che je eka pudgala parAvartakALamAM bhavasaMsAra tarI janArA hoya che.) a Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 syAdavAda darzana pUrNadarzananI prApti aMge samyagdarzana hovuM jarUrI che. e samyagdarzananI prApti mATe asyAd evA pUrNa paramAtmA sarvajJa tIrthaMkara bhagavaMtoe mumukSu sAdhakone syAdvAdadarzananI atyaMta mUlyavAna bakSisa ApI che. syAdvAdadarzana eTale ekAMgI darzana nahi paNa sarvAMgI darzana, athavA to syAdavAdadarzana eTale sarvAMga saMpUrNa evAM sarva tattvane anulakSIne aMzatattva arthAt dezatattvanuM darzana. eka hAthI ane sAta suradAsanI hAthIdarzana aMgenI vAta vizvavikhyAta che. e vAta syAdvAdadarzananA saMdarbhamAM ja kahevAyela che. samagra hAthInuM sarvAMga saMpUrNa darzana karavAne sakSama nayano jene maLyAM che, tevI samartha vyaktie nayanahIna evA sAta suradAsane samagra hAthI kevo hoya tenuM zabdadarzana karAvyuM. ke je sAta suradAsoe mAtra sparzendriyanA jJAnathI hAthInA je je aMgane sparza karyo, tevo hAthI potapotAnI dRSTie kalpI lIdho hato. e ja pramANe samagra saMsAra arthAt brahmAMDanA sarvakSetranA, sarvadravyane temanA sarva bhAva eTale ke guNaparyAya sahita darzana karavA samartha evAM kevaladarzanakevalajJAnanA svAmI sarvajJa tIrthaMkara paramAtmA bhagavaMtoe ApaNA sahu chadmastha (apUrNa)nuM darzana samyag banI rahe, te mATe tathA rAga-dveSa kleza kalahathI dUra samabhAvamAM-zAMta bhAvamAM pravartIe te mATe thaIne jagatamAM anupama ane advitIya kahI zakAya evAM maulika syAdvAda darzananI bheTa ApI ke jenA vaDe apUrNa evAM paNa ApaNe tattvanuM samagratayA darzana karI zakIe, ane koI eka ja .bAjunuM adhUruM-adhakacaruM darzana karI rAga-dveSa-kleza-kalahamAM na sarakI paDIe. traNe kALamAM syAdvAda darzananI AvazyakatA che. paraMtu sAMprata samayamAM jyAre aneka matamatAMtaro ane vAda pravarte che, ane jyAre svamatano Agraha eTale ke kadAgraha vadhAre che, dRSTi saMkucita thaI gaI che ne mana ALAM thaI gayAM che, tyAre syAdvAda darzananI vizeSa AvazyakatA ane agatyatA rahe che. syAd zabdanuM prayojana karavA dvArA ApaNA sahunI apUrNatAnuM bhAna karAvela che. ApaNane syAd kahevA dvArA coMkAvela che ke ApaNe chadmastha, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAra darzana 169 apUrNa ane ajJAnI chIe. ahIM ajJAnano artha jJAnano abhAva nathI. paraMtu kevalajJAnI paramAtmA bhagavaMta je jANe che tethI anaMtamAM bhAganuM paNa ApaNe jANatA nathI, te arthamAM ajJAnI kahela che. syAdvAra darzana ApavA dvArA paramAtmAe pUrNanuM lakSya karAvavA sahatattvane samyagU prakAre samajavAnI cAvI ApI che. A syAdvAdane anekAntavAda ane sApekSavAda tarIke oLakhAvavAnI sAmAnya bhUla cAlI Ave che, paraMtu A traNe zabdo ekabIjAnA paryAyI zabdo nathI. e traNemAM sUkSma tAtvika bheda che. e bheda samajavA mATe paMcAstikAya ane tenA sAmAnya tathA vizeSa guNadharmanA abhyAsanI savizeSa AvazyakatA che. A vizvamAM dravya che. e dravya ekathI adhika che. arthAt pAMca astikAya dravyo je jIvAstikAya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya ne AkAzAstikAya che te tathA chaThTha upacarita dravya kALa che. kALa e upacarita dravya che te astikAya nathI. vaLI, A dravya sajAti ane vijAti ema Ubhaya prakAranAM che. uparAMta te dareka dravyanA potAnA guNa ane te potAnA guNanA pAchA paryAya che. dravyanA guNa jema pAchA ekathI adhika che tema temanA paryAya paNa ekathI adhika che. upara jaNAvyA mujaba dravyanA sAmAnya ane vizeSa guNa che. te guNa pramANenuM pratyeka astikAyanuM kArya che. Ama guNa dravya bhedaka che, ane paryAya guNa bhedaka che. paraMtu eka dravya bIjA dravyanuM kArya karI zakatuM nathI. mATe tyAM syAd lAgu paDe che. eka dravya sarva dravyanuM kArya nahi karI zake mATe tyAM syAd lAgu paDe che. eka dravya, sarva dravyanuM kArya nahi karI zake mATe ja kevalajJAnane paNa A saMdarbhamAM syAd kahyuM che. kema ke kevalajJAnanI sAme mati-zruta-avadhi ane mana:paryava jJAnanuM paNa astitva che. bAkI kevalajJAnanuM kArya akramathI che eTale kAryathI to kevalajJAna asyAd che. Ama vizvamAM ekathI adhika dravyanuM astitva hovAne kAraNe ane samagra vizvakArya sarva dravyanA sAmUhika guNakAryane lIdhe saMbhavita hovAthI syAdvAda darzana che. mAtra eka ja dravyathI samagra vizvakArya zakya nathI. tethI pratyeka dravya potAmAM potAnA svabhAvathI paripUrNa hovA chatAMya te samagra vizvakAryanA saMdarbhamAM syAd che. jIvAstikAya, e dharma, adharma, AkAza ke pudgalAstikAyanuM kArya karI zakatuM nathI ane AkAzAstikAya, e jIvAstikAya ke pudgalAstikAyanuM kArya karI zakatuM nathI te saMdarbhamAM syAd che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saikAlika AtmavijJAna Ama syAdvAra darzana eka samaye ekathI adhika dravyanA astitvano ane eka ja dravyamAM ekathI adhika guNadharmono svIkAra kare che. TUMkamAM vizvamAM ekathI adhika dravyonuM astitva che mATe svAduM che ane syAdvAda che. ekathI adhika dravya che, mATe dravyanI jAti che ane pratyeka dravyamAM guNa-doSa che. vaLI guNamAM taratamatA che ane guNa sAme doSa che. eTale ke sApekSatA che je sApekSavAda che. sApekSavAda e vedAMtano vivartavAda che, je jovA-jANavAmAM Ave che te pUrNa nathI ke pUrNa satya nathI, e bhAsa rUpa che. sApekSavAda e vaijJAnika AInsTAIne samajAvela Theory of Relativity che. paraMtu e thiyarI opha rIleTIvITI to apUrNanI, apUrNa sAthenI sarakhAmaNI ke tulanA che. tyAM pUrNanuM lakSya ke pUrNanuM jJAna yA bhAna nathI. jyAre jainadarzane samajAvela sApekSavAda e apUrNanI apUrNa sAthenI tulanA to che ja. paNa apUrNanI apUrNatA sApekSatAno tulanAtmaka abhyAsapUrNa evAM nirapekSa tattvane anulakSIne karavAmAM Avela che. eTaluM ja nahi paNa dravyamAM ekathI adhika guNonuM astitva hovAne kAraNe anekAntavAda che; jemAM dravyanA sarva guNone lakSyamAM rAkhI te dravyanuM sarvAgI avalokana karavAmAM Ave che. There is existance of more than one substance in the cosmos, and the cosmos does not function by one substance alone Hence there is a theory of 'syadvad.' 'Sapexvad' is more comparision of imperfect substance with perfect or imperfect substance. *Anekantvad' is competent inspection in to of a complete perfect substance or incomplete imperfect substance taking into consideration all the qualities (virtues & vices) it possesses. jainadarzana enA syAdvAda darzanathI samasta vizvane ubhayarUpa kahevAnuM ane jovAnuM jaNAve che. ubhayarUpa eTale, astinAsti, eka-aneka, rUpIarUpI, jIva-ajIva, kramika-akramika, sat-asatu, nitya-anitya, sAvaraNanirAvaraNa, bheda-abheda, upacarita-anupacarita, sApekSa-nirapekSa, savikalpakanirvikalpaka, saguNa-nirguNa, sAkAra-nirAkAra, vaita-advaita ityAdi. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAra darzana 171 syAd eTale "kaMIka-kacita". "kaMIka' eTale sarvarUpa nahi je "kaMIka hoya te "kaMIka ja kAma karI zake. sarva kAma nahi karI zake. syAd eTale "sarvathA nathI' ema paNa nahi ane hovA chatAM te padArtha "sarva arthAtu "badhuM ja che ema paNa nahi. A Sentence in which there are words such as....If, But, perhaps, Yet, Only, Or, Also, Little, Less, Few,.....s 'SYAD' pUrNane sAthe rAkhIne apUrNa tattvane samajIzuM to barAbara samajAze. nahitara apUrNa tattva paNa barobara samajAze nahi ane enI apUrNatAno pUro khyAla Avaze nahi. pUrNane sAthe ane sAthe rAkhI arthAtu pUrNane najara samakSa rAkhI tattvane samajavuM tenuM ja nAma syAdvAda. pUrNa tattva eTale ke paramAtma tattva. arthAta siddha paramAtmA-sarvajJa kevalI bhagavaMto. emane sanmukha rAkhI sarva tattvo pUrNa sApekSa samajAvAya to anuprekSA barobara Ave. syAd eTale krama. arthAt kramika darzana, apUrNa darzana, apUrNa jJAna che.asyA eTale akrama. arthAta pUrNadarzana, pUrNa jJAna, akramika darzana, eTale ke kevaladarzana-kevalajJAna je siddhatva che. samagra vizvanA sarvakSetranA, sarva kALanA, sarva padArthonuM tenA sarva bhAva arthAt sarva guNa-paryAya sahitanuM samayamAtramAM thatuM darzana-jJAna te kevaladarzana-kevalajJAna che. citArA dArA citrita thatA citra ane arIsA dvArA pratibiMbita thatA citramAM jevo pharaka che tevo pharaka kramika darzana arthAt chAghasthika darzana ane akramikadarzana-kevaladarzanamAM che. jyAM kaMIka, kathaMcita, koIka apekSA Ave tyAM syAd Ave. syAd eTale kaMIka, koIka apekSAe ane sarva nahi, temaja sarva apekSAe sarva nahi eTaluM ja nahi paNa je pUrNa nathI, paraMtu apUrNa ane aMza che te syAd che. kevalI tIrthakara bhagavaMta svayaM to pUrNa che chatAM emaNe je dharma prakAzyoprarUpyo ane sthApyo che, te ApaNe chadmasthasyAaMzarUpa hovAthI ApaNI apekSAe syAdvAda dharma sthApyo che. syAdvAda eTale kevalI-pUrNajJAnI paramezvaranI nizrAe vidhAna karavAvAto karavI ane svayaMno ahaM ogALavo. kevalI bhagavaMtanI nizrA rAkhyA vinA vAto karavI te ekAntavAda che. kevalI bhagavaMtanI nizrA rAkhIne vAto karavI te syAdvAda che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traikAlika AtmavijJAna syAdzI asyAd evA paramAtma tattva sAthe saMbaMdha karavAno che paNa syAd nathI banI rahevAnuM. satya kevalI bhagavaMta upara choDI devuM ane chadmastha zAMta bhAvamAM pravartavuM tenuM ja nAma syAdvAda. syAd eTale mauna dhAraNa karavuM. cUpa rahevuM, saMgharSa nahi karavo. syAd eTale kevalI bhagavaMta upara choDI devuM. bhagavAnane zaraNe javuM, bhagavAnane jovA ane bhagavAna upara saghaLuM choDI devuM. viruddha tattvane samanvaya karIne samajavuM te syAdvAda che. avaLAne savaLA karI Ape te syAdvAda ! 172 sAmenI vyakti pAse aMze paNa je satya tattva hoya tene svIkAravuM enuM nAma syAdvAda zailI che, je pramANikatA che. A bAbata kRSNa vAsudevanuM dRSTAMta jovAmAM Ave che. teo dareka vastu-banAvanI sArI-UjaLI bAju ja jotA emanI parIkSA karavA marI gayela kUtarAnA zaba prati aMgulinirdeza karI emane pUchavAmAM AvyuM ke e dRzyamAM temane zuM jovA jevuM lAgyuM ? tyAre te guNadRSTinA svAmI javAba Ape che ke te mRtazvAnanI daMtapaMkti kevI zveta ane surekha che ! svayaMnI dRSTino dRSTA bananAra vyakti jvAlA banIne dRSTine bhasma kare che, ane tevA prakAranI sAdhanA dvArA te sAdhaka svayaMnA sarva vikArone arthAt ghAtIkarmone khatama kare che. dRSTanA dRSTA banAvanAruM darzana syAdvAda darzana che. dhyAnamAM ke vipazyanI sAdhanAmAM svayaMnuM darzana eTale ke svayaMnI dRSTinuM arthAt potAmAM UThatA vicAronuM ja darzana hoya che. je prakriyA dvArA azubhamAMthI zubhamAM jaI zAMta, prazAMta ane pachI zuddha, buddha ane mukta thavAnuM hoya che. vAtane syAdvAda zailIthI maryAdA ane apekSA sAthe samajavAmAM Ave to viruddha jaNAtI vAto paNa aviruddha jaNAze. syAdvAda eTale guNagrAhakatA ane syAdvAdI eTale guNagrAhI. jIvane satya dRSTi samyagdaSTa ApavA mATe ane satya pUrNa jJAtAdRSTA banavA mATe syAdvAda darzana che. je jevuM che, te tevuM batAvavuM enuM nAma syAdvAda. syAdvAdamAM mRbhAva che-mulAyama bhAva che. emAM kaThora bhAva nathI e mAdhyastha bhAva mATe che. syAdvAda e grAhaka bhAva che. syAdvAda eTale prema. syAdvAda eTale sarvatomukhI darzana. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAra darzana 173 vizvamAM rahela bhinna-bhinna padArthonA astitva, guNa ane zaktino tiraskAra nahi karatAM svIkAra karavo tenuM ja nAma syAdvAda, sarva dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSA na hoya tyAM syAdvAda hovAno. jyAM ata tattva hoya che, eTale ke aMta bhAva hoya che, tyAM syAd nathI hotuM. jyAM daita tattva daita bhAva hoya che tyAM syAdvAda hoya che. bahulatAe jIva ane pudgalamizrita karmajanita avasthAmAM syAd rahevAnuM ane viruddha tattva AvavAnuM. syAdvAda eTale pUrNa tattvanI sAthe laIne vizvanI badhI vyavasthA ane avasthA tapAsavI. zabda jhaghaDA nahi karatA enA bhAva-Azaya-lakSyArthane vicArI AtmabhAva jALavavA mATe ja sarvajJa bhagavaMte syAdavAda darzana prarUpela che. mokSa ekAtta che, aMta svarUpa che. jyAre mokSamArganI sAdhanA syAdvAda daSTie anekAnta mArga che. tethI ja mokSalakSI sarvadharmane Arya dharma kahyA che, ane tethI pUrvAvasthAnI apekSAe jainadarzanamAM siddhanA je paMdara bheda gaNAvela che emAMno eka bheda anya lige (jaina darzana sivAyanI darzana paddhatio) siddha kahela che. chadmastha jIvo je jANe che te bheda pADIne kramathI jANe che mATe syAdavAda ane saptabhaMgi che. pUrNa tattva badhe badhA vyavahAramAM hAjara rahe te mATe thaIne sarvajJa bhagavaMte syAdvAra darzana prarUpela che. syAdvAda eTale "tattva kevaligamya" syAdvAda eTale saLaMga dRSTi rAkhIne jovuM, khaMDita na jovuM. syAthI khoTA aham kADhavAnA che. nyAyAdhIza nathI banavAnuM. asyA evA paramAtma tattvane mAthe ane sAthe rAkhavAnA che, paramAtma tattvanuM zaraNa svIkAravAnuM che. arUpI tattvamAM gUMco (graMthi) na hoya. rUpI padArthamAM ane ApaNA vikalpomAM gUMco hoya che-je gUMco syAdvAda zailIthI kADhI nAkhavAnI che ane vikalpamAM UMcA svarUparasa reDavAnA che. svAdRSTithI dazya padArtha prati zubha vikalponAM baMdhana paNa toDavAnAM che. azubha vikalpo to baMdhanayukta rahevAnA ja che, ke jenAthI to sAdhake pahelethI ja para thavAnuM hoya che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna jJAnI bhagavaMte ApaNane syAdvAdazailI ApI che te ApaNA vikalpone samatola rAkhavA ane vikalpomAM UMco svarUparasa pADavA mATe Apela che. syAd e AMdhaLAnI arthAt chadmasthanI lAkaDI che athavA to kaho ke dekhatA thavAnAM cazmAM che. 174 darzana, darzanane jue te darzana che je syAdvAdadarzana che. mAtra bahAranA dRzyane jue te darzana nathI. gAyane badhA gAya tarIke jue ane ghoDAne ghoDA tarIke jue te sRSTi evI dRSTi che e darzana che. paraMtu bharavADa, kheDUta, brAhmaNa, camAra, kasAI, e gAyane potapotAnI dRSTi anusAra jue che te dRSTi evI sRSTi che, je darzananuM darzana che. sukha yA duHkha kAlpanika ke mAnasika che. e adhyastha che. jyAre sukha-duHkhano bhoktA eno adhiSThAtA che. eTale ke sattAdhIza che. mATe ja duHkha paNa sukharUpa banAvI zakAya che e ja syAdvAda darzana che. syAdvAda kalA che. rAga hoya tyAM apekSA hoya, rAga hoya tyAM parAdhInatA hoya. vItarAga koInA virodhI nathI. teone koInI, kazAnI, kazI apekSA nathI. matijJAnamAM mohanIyanA bheda bhaLe eTale jJAna vikArI bane che, sAvaraNa bane che, jethI te sImita rahe che ane apUrNa hoya che. matijJAna upara je AvaraNa che te baMdhana che. emAM pAcho Agraha rAkhavo ane satyabuddhi karavI te bojo che. matijJAnanA vikalpomAM ApaNe syAd lagADIe to baMdhana ane bojA ochAM thatA jaze. syAd eTale kaMIka je apUrNa che, sImita che, adhUruM che te khoTuM paNa hoI zake, ema samajavuM. mATe ja matijJAnamAM 'tattva kevalIgamyam' kahIne matijJAnanA upayogamAM kevalI bhagavaMtanI arthAt pUrNajJAnanI apekSA rAkhavI joIe. ja paMcAstikAya eTale ke pAMce dravyono samUha je vizva che te eka ja samaye sarvatra lokAkAzamAM vidyamAna che. pAMce astikAya jema badhAM prati samaya che tema te badhAM ekakSetrI che. saptabhaMgithI eTale ke asti-nAsti dharmathI ane syAd kahIne pAMce astikAyanI samakAlIna vidyamAnatAnA svIkAra sahita te pAMceya astikAyanA potapotAnA guNa ane kAryanI bhinnatAnI paNa svIkRti che. syAdvAda arthAt saptabhaMgithI ApaNe jema jagatane eTale ke pAMce Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 syAdvAra darzana astikAyane vizeSa samajIe chIe tema syAdvAdathI asyA evA kevalajJAnane paNa siddha karavAnuM che. padArthane tenA sakala svarUpamAM akhaMDita jovo te syAdvAda che. eka padArthane aneka dRSTithI jovA, tapAsavA ane nakakI karavA, je sarvAgadaSTi joIe teyAdvAda che. syAdvAdazailIthI padArthanuM sarvAgI darzana karavA tenuM sAta prakAre avalokana karavuM paDe. je sAta prakArane sAta bhAMgA arthAt saptabhaMgi kahevAya che. e sAta nIce mujaba che. (1) smAta ati (che). (2) syAt nAsti (nathI) (3) syAta asti-nAsti (che, nathI) (4) syAhu avaktavya (kahI zakAtuM nathI) (5) sAta ati avaktavya che paNa kahI zakAtuM nathI) : (6) svAti nAsti avaktavya (nathI paNa kahI zakAtuM nathI) (7) sthAti ati nAsti avaktavya (che-nathI paNa kahI zakAtuM nathI) sAruMya vizva jIva-ajIva, rUpI-arUpImAM jema samAI jAya che tema zeya-jJAnamAM sAruMya vizva AvI jAya. jIva-ajIva, rUpI-arUpI, zeya-jJAnanA traNa bhAgamAM vizeSatA e che ke zeya ane jJAnamAM jema zeyanuM svarUpa jANavAnuM hoya che tema jJAnanuM vAstavika svarUpa zuM che te temAM phalita thAya che te jIvanuM svarUpa jJAna che. paraMtu jJAnanuM sAcuM svarUpa zuM? te svataMtra rIte samajIe to khyAla Ave. mATe saptabhaMgimAM prathama traNa bhAMgA zeyanA che; te batAvI bIjA cAra bhAMgA jJAnanA batAvyA. enuM rahasya A pramANe che ke.. zeyanA prathama traNa bhAMgAmAM sva dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe atirUpa che ane pAMce astikAya anAdi anaMta yupada ati dharAve che. tethI yugupada astinAsti dharmo ghaTI zake che. have cotho bhAgo je avakatavya (anirvacanIya)no che temAM vakatavya eTale vacanayoga. vacanayoga bhASAvargaNAnA pudgalono bane. paraMtu jIvanA upayoga vaDe karIne ja bhASA vargaNAnA pudgalo vacanayogarUpe pariName che. Ama vacanayoganA mULamAM jIvano upayoga mukhya che. mana-vacana-kAyAnA yoga pudgalanA paNa hoya. jIvane eTalA mATe tattvArthanA pAMcamA adhyAyamAM "yoga upayogI jIveSa" jaNAvela che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 saikAlika AtmavijJAna A rIte jJAnanA mukhya traNa bheda cheH sAvaraNa-nirAvaraNa, kramika akramika ane pUrNa-apUrNa. temAM pUrNa akramika, nirAvaraNa jJAna kevalajJAna che. sayogI kevalI bhagavaMtano vacanayoga paNa kramika che, ane chabasthano vacana yoga paNa kramika che. kAraNa ke pudgala dravyanuM paryAya svarUpa kramika ja hoya, sarvajJA ke asarvajJa vyakti pudgala sAthe bhaLIne kriyA kare agara kriyA thAya to te kramika ja hoya. paraMtu jJAnamAM e bheda che, ke sarvajJano upayoga akramika hoya ane vacanayoga kramika hoya. jyAre asarvajJa chadmasthano upayoga paNa kramika hoya ane vacanayoga to kramika hoya ja. tethI cothA bhAMgA "syAd avakatavyano lakSya artha e karAvavAno che ke vakatavyanuM mULa je upayoga che, te kramika ane akramika ema be prakAre che. Ama pachInA cAra bhAMgA lakSya arthathI jJAnanI dazAnuM svarUpa samajAve che, ane temAM paNa kevalajJAnanuM svarUpa kevuM akramika che te lakSamAM levuM e udeza che. tethI chAbasthika jJAnane syAd avakatavyAdi cAra bhAMgA lAgu paDe. paraMtu kevalajJAnane lAgu nahi paDe. je zeya padArtho che te kramika che ke akramika te vicAravAnuM che. utpAdavyaya, hAni-vRddhivALuM che te kramika che. pudgaladravya ane saMsArI jIvonI avasthA kramika che. jIvanI mAMga avinAzI AnaMdanI che, je kevalajJAna ApI zake che arthAt akramika jJAna ApI zake che. jJAnanI pUrNatAmAM pUrNa sukha maLe, akramika jJAna e jJAnanI pUrNatA che. akramika evA pUrNa jJAnanuM lakSya karavA mATe bhagavaMte syAdvAda saptabhaMgi Apela che. jo A jagatamAM eka ja dravya sarva kArya (badhAM dravyonuM badhuM kArya) - karI zakatuM hota to syAd tattva na hota. jo A jagatamAM ekathI adhika dravya na hota to apekSA na hota ane tethI sApekSavAda na hota. jo A jagatamAM eka ja dravyamAM ekathI adhika guNadharma na hota to anekAntavAda na hota. chatAMya pAchuM syAddanuM mULa to asyAd che, sApekSanuM mULa nirapekSa che. ane anekAntanuM mULa ekAnta che. pUrNanI hAjarImAM apUrNa kadI na rahe, ane apUrNanI hAjarImAM pUrNa kadI na rahe. pUrNa ane apUrNa baMne sAthe kadI na rahe. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAra darzana 177. sApekSavAda (Theory of Relativity) mAM ApaNe apUrNanI sAme apUrNa ghaTAvIe chIe te adhyAtma mArga nathI, paraMtu pUrNanI dharI pakaDIne apUrNane samajavuM te adhyAtmavAda che. adhyAtma mArga che. apUrNamAMthI pUrNa banavA mATe mokSasAdhanA mArga che ane syAdvAda che. saptabhaMgi kevalajJAnanuM lakSya karAve che ane kevalajJAnanuM svarUpa samajAve che. chadmasthajJAnamAM jevuM ane jeTaluM jANIe, tevuM ane teTaluM jagata ke jagatanA bhAvo nathI. vaLI jeTaluM jANIe chIe te badhuM kramikatAe jANIe chIe, je jANIe chIe tenAthI anaMtaguNa bhAvomAM je jagatamAM rahela che te jANatA nathI. AvuM lakSya saptabhaMgi ane syAdvAda karAve che. AnAthI lAbha e thAya che ke jANIe teTalA jJAnamAM baMdhAIe nahi. jo baMdhAI jaIe to rAga agara dveSa thayA karaze. rAga ane dveSa ghaTatA jAya, ochA thatAM jAya, dUra thaI jAya, matijJAna mokaLuM rahe ane mukta thaI kevalajJAnamAM pariName e saptabhaMgi ne yAdUvAdano udeza che, rahasya che, marma che-lakSyArtha che. saptabhaMgithI jJAna ane kALano vicAra karavAno che. jJAnamAM kALa kema ghUsI gayo che ? e vicAravAnuM che. jema cazmA vaDe karIne AMkha jue che tema AMkha vaDe karIne potAnA jJAne karIne AtmA jue che. jethI nAnI pudgalanI banelI AMkho vaDe vizALa jagatanA nAnA-moTA sarva padArtho dekhAya che, jaNAya che. syAd zabda pUrNatAnuM lakSya karAvavAnI sAthe sAthe nirmohI paNa batAve che, jema ajIva zabda jIvanuM niSedhAtmaka svarUpa samajAve che e ja pramANe syAd zabda asyAd arthAt pUrNanuM svarUpa samajAve che-lakSya karAve che. kevalajJAnamAM sarva dravya-guNa-paryAyanuM astitva eka ja samaye arthAt samakALa vidyamAna che. tenA astitvathI "svAda asti" samajavAnuM che. te ja pramANe chadmasthAnamAM sarva dravya-guNa-paryAya eka ja samaye samakAlIna vidyamAna nathI, tenA nAstipaNAthI "svAda nAsti" samajavAnuM che. saptabhaMgimAM pUrNa ane sAcI daSTi karavAnI che. jyAre sAta nayamAM te pramANe sAdhanA karavAnI che. saptabhaMgithI AtmAno upayoga nirmohI banAvavAno che. saptabhaMgithI AtmAe dRSTimAM sAkSIbhAva akartAbhAva lAvavAno che ane jJAnamAM bhoktAbhAva-kartAbhAva hoya to tene kADhavAno che. jyAre sAta naya e sAdhanA che enAthI AtmAne pUrNatAe pahoMcavAnI rUDhi keLavavAnI che. S-12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 saikAlika AtmavijJAna koI paNa tattvanA nakkI karelA guNadharmo vyaktinI dRSTi pramANe sApekSa che. te guNadharmo sarva dravya-kSetra-kALa-bhAva Azrita nathI. tethI te parivartanane pAmanArAM che. A ja sApekSavAda che ane te syAdvAda che. kevalajJAna eka bhede che. tethI te ekAMta che-advaita che, paNa zakti anaMta che. - kevalajJAna sivAyanA bAkI sarvamati zruta, avadhi ane mana:paryava jJAna ghaNAM ghaNAM bhede che ane zakti alpa che. anaMta eTale vyAvahArika vAstavika aMto gayA ane nizcaya pAramArthika aMta Avyo ke je aMtano pachI aMta ja nathI, evo ana + aMta = anaMtano artha che. anaMtamAM nityatA ane samagratA nihALavAnI che tyAM akramikatA jenA aneka aMta che te aneka + aMta = anekAnta che. sAdi-sAnta bhAvasthAnA eka karatAM adhikA aMto che, ane tethI te anityAvasthA chealpAvasthA-chadmasthatA che. tyAM kramikatA che. chadmastha jJAnIonI anekAnta kramika ane bhedarUpa dRSTi che. kevalI bhagavaMtanI ekAnta ane anaMta zaktirUpa akramika dRSTi che. AtmA, paramAtmA banyA bAda, siddha thayA bAda paNa jJAtA dRSTA hovAthI "eko anaMta eTale ke eka evo paNa anaMtarUpa che ane pAcho anaMtamAM eka che. sarva jJeya padArtho sarvajJa siddha paramAtma bhagavaMtanA jJAnamAM pratibiMbita thAya che. e apekSAe paramAtmA "eko anaMta' che. jyAre e anaMtAzeya pratibiMbo sAthe sarvajJa-siddha paramAtma bhagavaMtanA saMbaMdhamAM AvavA chatAMya paramAtma bhagavaMtanI vItarAgatAmAM ke temanA svarUpamAM lezamAtra paNa phera paDato nathI. te apekSAe paramAtma bhagavaMta anaMtamAM eka che. je asata padArtha che emAM rasapUrvaka nityatA karIe chIe te ja rAga che ane dehabhAva che. vairAgyathI anekAnta dRSTithI anekAntadharmavALA padArthane jovAthI abaddha arthAt rAgarahita thavAya che ane jagata mithyA, brahmasatyanI anubhUti thAya che. syAdvAda dvArA AtmAnI siddhi karavAnI che ke je AtmA asyA che anekAnta dvArA eka ane samarUpa ekAnta evA AtmAnI siddhi karavAnI che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda darzana 179 tIrthaMkara paramAtma bhagavaMte Apela syAdvAdadarzana ja satya sAmyavAda darzana che ke je darzana karmanirapekSa jIvanI siddha avasthA sattAthI sarva jIvomAM jovAnI dRSTi Ape che ane eTaluM ja nahi paNa evI sarvasamAna avasthA jyAM che te siddhAvasthAnA sthAna mokSane batADe che ane tyAM pahoMcavAnA mArgane paNa dekhADe che. je vastu sApekSa che tenI viruddha vastunI tattvanI asti arthAt hasti vizvamAM hoya ja. udAharaNa tarIke.... jIva sAme ajIva; jJAna sAme ajJAna; rUpI sAme arUpI; prakAza sAme aMdhakAra; ThaMDI sAme garamI tema krama sAme akrama ityAdi sApekSa mAruM mAneluM TaLI zake che ane nirapekSa mAruM kadI TaLatuM nathI. saptabhaMgithI kevalajJAnanuM svarUpa kevuM che tenuM jANapaNuM prApta thAya che, ane e jANapaNA upa2 sAta nayonI dRSTi ane sAdhanA che. je vaDe kAryasiddhirUpa kevalajJAnanI prApti karavAnI che, mATe kevalajJAnane kAryasiddhino viSaya banAvavo joIe. kema ke sAta nayayukta ApaNuM jIvana che, saptabhaMgiyukta ApaNI dRSTi che ane cA2 nikSepA e ApaNo vyavahAra che. saptabhaMgi ane sAta nayo dRSTAe svayaM potA upara ane potAnI dRSTi upara lAgu pADIne syAd apUrNa avasthAmAMthI jIve potAnI pUrNa asyAd AtyaMtika evI parama zuddhAvasthA prApta karavAnI che. A ja to adhyAtmavAda che. saptabhaMgi ane sAta dRzyane lAgu nathI pADavanA. e kAma darzanavAdInA che. dRSTAnA ke sAdhakanA nahi. khaMDanAtmaka paddhatine khatama karavA mATe jJAnI bhagavaMte syAdvAda Apela che. koI paNa vikalpamAM na baMdhAIe ane aharniza nirvikalpakatA eTale ke akramikatAnuM lakSya rahyA kare ane thayA kare te mATe jJAnI bhagavaMtoe syAdvAdadarzana prarUpela che. sApekSavAdanI samajaNa jIve dareka paristhitimAM samAdhAna karI samabhAvapUrvaka jIvavA mATe prApta karavAnI che. sApekSavAda kAMI vAdavivAda mATe nathI bhaNavAno. syAdvAdathI ApaNe jJAnaprakAza vivekamAM rahIne jIvavAnuM che. koIne duHkhI nathI karavAnA. paramAtmA pAsethI svarUpa satya maLe che, jyAre dIna, duHkhI, daridrI, pIDita vyaktione joIne svarUpa tattva kema AvarAyeluM che te samajAya che. saptabhaMgi pUrNatattvanuM lakSya karAve che. jyAre sAta nayo pUrNa tattvanI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 saikAlika AtmavijJAna prApti aMge vikAsa karAvIne pUrNatAe pahoMcADe che. sAta nayothI sAdhake uttarottara sAdhanA karavAnI che. ekabIjA nayamAM ekabIjAne jovAnA che. saptabhaMgi ane sAta nayonI sAdhanA dvArA jIve aham-rahita thavAnuM che, ane nahi ke aham vadhAravA, vAdavivAda karavA yA paMDitAI batADavA sAdhanA karavAnI che. jyAM sudhI huM kevalajJAnI nathI thayo tyAM sudhI huM hArelo chuM. moharAjAthI hArelo evo huM doSothI bharelo chuM mATe mArI hArane jItamAM palaTAvavA mATe sAta no ane saptabhaMginI sAdhanA karavAnI che. sAta naya vagaranuM koI jIvanuM jIvana nathI. nigama saMgraha ane vyavahAra naya jaNAve che ke... he jIva ! tuM tArA pratye ane jagata pratye dRSTi kara ! tyAre ApaNe anAdikALathI jagatane ApaNA pratye dRSTi karAvavA icchIe chIe ane pote svayaM prati paNa dRSTi karatA nathI. ApaNA mohabhAvo rasavALA che, kaThina che kAraNa ke ApaNA jJAnane syAd lagADatA nathI. jo ApaNA jJAna upayogamAM cA lagADIe to ApaNA mohabhAvo mRdu thAya, alpa thAya. ApaNuM jJAna sAvaraNa jJAna che. apUrNa ane kramika evuM AMdhaLuM jJAna che, mATe AMdhaLAne doravAne mATe lAkaDInI jarUra hoya che. ema chadmasthanA AvaraNa-alpa-apUrNa-kramika-AMzika jJAnane alpa mohabhAva rahe te mATe thaIne syAdvAda lagADavAno che. syAdvAda, jJAnI bhagavaMtoe ApaNane nirmohI banavA mATe tathA nirmohIpaNe jIvana jIvavA mATe Apela che, jethI karI jJAnamAM aham na rahe ane mohavikAro alpa ane alpa thatA jAya. jyAM sudhI ApaNA jJAnamAM mohavikAro che tyAM sudhI ApaNe AMdhaLA eTale ke ajJAnI arthAt apUrNa jJAnI chIe. dekhatA to te che ke jeo pratyakSa jJAnI arthAta pUrNajJAnI-kevalajJAnI evA sarvajJa che. jemanA jJAnamAM matijJAnamAM koI dharmo, koI vicAro, koI saMkalpo ke koI vikalpo nathI, jyAM jovA-jANavAnI koI jarUra nathI, jyAM smRti ke vismRtinA koI prazno nathI. syAdvAda ApaNA jJAna upayogamAM niraMtara cAlu rAkhavAthI ApaNuM kArya cAlyA kare che ane aMte ApaNe svayaM dekhatA thaIe chIe. mATe ja sarvajJa bhagavaMtanA jJAnanI kiMmata che. syAdvAda dvArA "tattva kevaligama Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda darzana kahI te sarvajJa bhagavaMtanA saMpUrNa jJAnanuM zaraNa laI ApaNe namra-ahahita banIe chIe, namIe chIe, DhaLIe chIe. jyAM moha hoya tyAM viSayanA caDa-UtaranA DhALa hoya, nirmohatAvItarAgamAM DhALa na hoya. cAra dharma, cAra nikSepA, cAra kAraNa, pAMca kAraNa, SaDa, sthAnaka, sAta naya, saptabhaMgi, ATha karma, nava tattva, cauda guNasthAnaka, aDhAra pApasthAnaka, vyavahAra-nizcaya, dravyArthika naya-paryAyArthika naya, utpAda-vyaya-dhruvanI tripadI, dravyaguNaparyAya pAMca astikAya, SaDa dravya Adi traikAlika tattvo sarvajJa jJAnI bhagavaMtoe Apela che te sarvano samUha e ja ApaNuM jIvana che. vyavahAra paNa huM chuM ane sAta naya paNa huM chuM. syAd chuM tyAM sudhI A saghaLuM huM chuM. sarvaza thAuM, eTale sarvathI atIta thAuM, je sarvAtIta avasthA zuddhAtmadazAsiddhAvasthA che ane te paramAtmatattva che. 181 koI paNa jIva jANe ke ajANe puNya bAMdhe che tenA kAraNamAM mULamAM sarvajJa bhagavaMte zubha bhAva kema karavA e batADela che te kAraNabhUta che. koIne pUchavA jaIe eTale ApaNe jJAnamAM AMdhaLAM chIe,- apUrNa chIe. kevalI bhagavaMta bIjA kevalI bhagavaMtaneya pUchatA nathI, tema prazna kartAne prazna doharAvavAya jaNAvatA nathI. mATe teo pUrNajJAnI che; sarvajJa che. kevalajJAnI jANe badhuM paNa emane jarUra kAMI nahi. jyAre chadmasthajJAnIo jANe ochuM ane jarUra ghaNI badhI. ApaNe AvazyakatA badhI. maTADI daIe evI sAdhanA karIe to ApaNuM jJAna pUrNa bane. jene kazAnI kAMI jarUra nathI, ene koI padArthane jANavAnIya jarUra nathI. icchAtattva, kAmanAtattva jJAnano AdhAra laIne nIkaLe che ane te jyAM sudhI hoya che tyAM sudhI jJAna ajJAna banI rahe che. Ama kevalajJAnanI apekSAe na joIe to AMdhaLA chIe. paraMtu kevalajJAnanI apekSAne rAkhIne joIe to AMdhaLAM kharAM paNa kArya thaI rahela che. AMdhaLApaNuM TaLaze ane dekhatA thavAze, paramAtmA banAze. dareka jIvanuM matijJAna amuka dravya-kSetra-kALa-bhAvathI AMdhaLuM hoya che mATe syAdvAdathI kevalajJAnInI apekSAe eTale ke sarvadravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe vicAravA pharamAvela che ke jethI pratyeka jIva ane pratyeka padArtha prati sAdhakanI dRSTi vizALa udAra ane umadA bane. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 5. naya mImAMsA syAdvAdazailIthI tattva nirIkSaNa mATe jema saptabhaMginuM pradAna karela che. tema sAdhakane sAdhanAmAM vikAsa mATe sAta naya batADela che. dazya padArtha uparanA ApaNA matijJAnanA upayoganuM nAma ja naya che. Ama naya e dRSTi che. paNa sAthe sAthe kartA mATe kArya sudhI pahoMcavAno vikAsakrama che. jeTalA prakAranAM vacana che teTalA prakAranA naya che, jAvaiA vayaNavatA tAvaA ceva hoMti NayAvAyA jAvaiA NayavAyA tAvaUA ceva parasamayA arthAt jeTalA vacanamArgo che teTalA nayavAda che ane jeTalA nayavAda che teTalA parasamaya (matamatAntara) che. -sanmatitarka = sidhdhasena divAkara eka padArthane aneka dharmo hoya che. tenA eka dharmane jovo ane te sivAyanA bIjA dharmono apalApa na karavo tene "naya' kahevAya che. paraMtu jo padArthanA anya dharmono apalApa karavAmAM Ave to te nayAbhAsa che. ApaNe chabastha ekI sAthe badhuM jANI zakatA nathI ane ekasAthe badhAthI badhuM bolI zakAtuM nathI. evA chadmasthanA kramika upayoganA vikalpanuM nAma naya che. naya e ApaNuM buddhitattva che. naya e ApaNI dRSTi che. kramathI jyAM jANavAnuM hoya tenuM nAma naya. jeTalA vicAro vikalpanA prakAro che te badhAM nayo che, nayane vicAra dRSTi vikalpa kahI zakAya. abhiprAya batAvanAra zabda, vAkya ke zrutazAstra ke siddhAMta e sarvane naya kahI zakAya. pota potAnI maryAdAmAM rahetAM e naya mAnanIya che ane bIjAne khoTAM TharAvavA jatAM amAnya Thare che. IndriyonI madadathI ke madada sivAya utpanna thayela jJAna jyAre koI vastune yathArthapaNe prakAzita kare che tyAre te pramANakahevAya che ane pramANa dvArA prakAzita thayelI vastune zabda dvArA bIjAne jaNAvavA mATe te vastunA viSayamAM je aMzane sparzatI mAnasika vicArakriyA thAya che te "naya". arthAta zabdamAM utArAtI ke utAravAlAyaka je jJAnakriyA te "naya', ane teno purogAmI cetanA vyApAra te pramANa." naya" pramANabhUta jJAnanuM aMzabhUta jJAna che. pramANa vyApAramAMthI ja naya vyApAranI dhArAo pragaTe che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 183 upara jaNAvyuM tema, pramANa dRSTi vastune akhaMDa rUpe grahaNa kare che, ane vastunA judA judA dharma paratatvanI mukhya dRSTi e naya dRSTi che. eka vastune koI, koI rUpe jue ke samaje, ethI eka vastu paratve judA judA mANasono judo judo abhiprAya baMdhAya che. "ka" eka vastune je rIte-je prakAre samajyo hoya, tenI e ja vastune judI rIte-judA prakAre samajanAra "kha" ne khabara paNa na hoya ane eja pramANe "kha" nI samajanI "ka" ne khabara na hoya. paNa e bannene ekabIjAnI bhinna bhinna prakAranI samaja mAlUma paDe to emanI adhUrI samaja pUrI thAya, jo e banne jijJAsu hoya to jJAna ane kriyA e bemAMthI ekanI ja upayogitAnI jene samaja hoya, athavA dvata ane advaita jevA sAmasAmA dekhAtA siddhAMtomAMthI ja eka siddhAMtanI jene samaja hoya, te jo bIjI bAbata tarapha paNa potAnI vicAradRSTi lagAve, enA dRSTi-biMdune paNa yogya rIte samaje, to bIjI bAbatane paNa svIkAre ja. jema "pramANa eTale zuddha jJAna, tema "naya' eTale paNa zuddha jJAna. pharaka eTalo ja ke eka zuddha jJAna akhaMDa vastune sparze che, jyAre bIjuM vastunA aMzane sparze che. paNa maryAdAnuM tAratamya chatAM e baMne jJAna zuddha che. pramANa rUpa zuddha jJAnano upayoga "nayanI vATe thAya che. kema ke pramANarUpa zuddha jJAna jyAre bIjAnI AgaLa prakaTa karavAmAM Ave che tyAre te khAsa maryAdAmAM AvI javAthI "naya banI jAya che, vastunI eka bAbata (aMza) ne sparzanArI eka nayadaSTine e ja vastunI bIjI bAbata (aMza)nI khabara hoya paNa kharI ane na paNa hoya. jo hoya to paNa potAnA ja viSayane sparzavAnI enI maryAdA che. kema ke vyavahAramArga evo ja hoya che. jema ke, jJAnanI mahattA ane upayogitA batAvavI hoya tyAre jJAnanuM mahattva ke upayogita je varNavAya te jJAnadaSTirUpa jJAnanayane AbhArI che. te vakhate, kriyAne paNa sthAna che. enI khabara hovA chatAMya jJAnanaya (prasaMgAnurUpa) jJAnanI ja mahattA varNave, ane ema karavAmAM e kazuM khoTuM karato nathI. hA, khoTuM karato te tyAre kahevAya ke jyAre potAnI vAtane gAvAnI dhUnamAM kriyAnI upayogitAnA sthAnane naSTa karI nAkhe. eka ja vastu paratve judI judI dRSTie utpanna thatI judA judA yathArtha abhiprAyo, vicAro, 'naya' kahevAmAM Ave che. eka ja manuSyane judI judI apekSAe kAkA-bhatrIjo, mAmA-bhANeja, putra-pitA, sasaro-jamAI vagere je Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 traikAlika AtmavijJAna mAnavAmAM Ave che te sAdA vyavahAru dAkhalAthI 'naya' no khyAla AvI zake che. vastumAM eka dharma nathI; aneka dharmo che. ataeva vastugata bhinna bhinna dharmone lagatA jeTalA abhiprAyo teTalA 'nayo' che. jagatanA vicAronA AdAna-pradAnano badho vyavahAra 'naya' che.* anekAntadRSTithI vastu enA vyApaka svarUpamAM e kevA dharmono bhaMDAra che te samajAya che, ane vyavahAranA vakhate emAMnI samayocita bAbata (dharma)no upayoga karavAmAM Ave che, je nayano pradeza che. eka ja ghaTa vastu; mULa dravya-mATInI apekSAe vinAzI nathI arthAt nitya che. paraMtu tenA AkArAdirUpa paryAya (pariNAma)nI dRSTie vinAzI che. Ama eka dRSTie ghaTane nitya mAnavo ane bIjI dRSTie anitya mAnavo e banne nayo che. atre samajI levuM jarUrI che ke koI padArtha nAza pAmato nathI. je padArtha nAza pAmatA ApaNane dekhAya che te paNa vastutaH kevaLa badalAtA (parivartana pAmatA) hoya che. AtmA nitya che e niHzaMka che. kemake AtmAno nAza thato nathI. AtmA anAdi-anaMta, anutpanna, avinAzI, svayaMbhU che. paraMtu tenA saMsArI jIvanamAM haMmezA parivartana thatuM rahe che. AtmA koI vakhate pazujIvanane prApta kare che, to kyAreka manuSyAvasthAmAM Ave che. vaLI kyAreka devabhUmino bhoktA bane che, to kyAreka narakAdi durgatimAM jaI paDe che. e eka ja AtmAnI parivartanazIlatA sUcave che. are! eka ja bhava eka ja zarIramAM paNa AtmAnI yAtrA kAMI ochI parivartanazIla nathI. avasthA, vicAra, vedanA, bhAvanA, harSa, viSAda AdinA bAhya tathA AMtarika keTakeTalAM parivartana thAya che ! dehadhArI AtmA satata parivartananI ghaTamALamAM pharato rahe che. A kAraNane lIdhe nitya dravya rUpa AtmAne kathaMcita anitya paNa mAnI zakAya. chatAM AtmAne ekAMta nitya ke ekAnta anitya nahi paraMtu nityAnitya mAnI zakAya. * jema samudranuM biMdu samudra na kahevAya, tema asamudra eTale ke samudra bahAranuM paNa na kahevAya. kiMtu samudrano aMza kahevAya. jo samudranA eka bindune samudra mAnavAmAM Ave to e bindu sivAyano samudrano zeSabhAga asamudra banI jAya ! athavA jo samudranA dareka bindune eka eka samudra gaNavAmAM Ave to eka ja samudramAM karoDo samudrono vyavahAra thavA lAge ! hakIkatamAM evo vyavahAra nathI, e ja pramANe AMgaLInuM TeravuM AMgaLI na kahevAya. tema AMgaLI nathI ema paNa na kahevAya. chatAMya TeravuM AMgaLIno aMza to che ja. Ama 'naya' paNa pramANano aMza che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 185 bauddhadarzananuM maMDANa-"jagata kSaNika che "anitya che' evA anityanA mata upara thayela che. jyAre vaidika darzananuM maMDANa "brahma satya jagata mithyA' e nityatAnA mata upara nakI thayela che. vAstavika to jagata jainadarzane jaNAvyA mujaba nityA nitya ubhaya che. pravAhathI anAdi anaMta hoI te nitya che. ghaTanA banAvathI sAdi sAtta hoI te anitya che, paraMtu vItarAgatAnI prApti sAdhya karavA dhAre to bauddhadarzananA nityavAdathI paNa karI zake che. sAdhakane matalaba vItarAgatA prApta karavAthI che. vItarAgatA prApta thAya to sarvajJatA ane nirvikalpatAnI prApti thAya ane paramAtmA banAya. vastunA vinAzI arthAta anitya-svarUpane lakSamAM laI vinAzane ja duHkharUpa samajIe ane te pratye vairAgya keLavI te vinAzI padArthathI chUTavAnI, para thavAnI sAdhanA sAdhaka karI zake ane vItarAga banI zake. te ja pramANe sAdhaka vastunA nitya svarUpane lakSamAM laI nityatAavinAzitAmAM ja sukha che, ema samajIne nitya svarUpanI prAptinI sAdhanA karI sAdhaka nityathI abheda thaI zake, arthAt vItarAga banI zake. AmAM prathama vikalpa niSedhAtmaka che. jyAre bIjo vikalpa vidheyAtmaka che. jainadarzanamAM ubhaya vikalpathI sAdhanA batAvI che. nitya che tene nitya svarUpe batADela che ane anitya che tene anitya svarUpe batADela che. anityathI chUTavA ane nityathI joDAvA jaNAvela che. "svamAM vaza ane parathI khasa' ane "svane bhaja ne parane taja', e A saMdarbhamAM ja pharamAvela che. svabhAva sva che te avinAzI che. AvavA javAnA svabhAvavALuM nathI. jyAre para che te vinAzI che. eno saMyoga paNa che ane viyoga paNa che. para AvavA javAnA svabhAvavALuM che. para e aprApta che. jyAre sva to prApta ja che. mAtra e AvRtta che. jene anAvRtta karavAnuM che. arthAta prAptanI prApti karavAnI che. Ama jainadarzane vItarAgatA taraphanuM be pAMkhe uDayana batAvela che ke jenAthI lakSane zIdhra AMbI zakAya che. jainadarzane svanityanuM lakSya karavA ane pudgaladravyanI anityatA prati vairAgya keLavavA pharamAvela che. dUdha jene apekSita che tene dUdha sAthe saMbaMdha che. gAyanA raMga sAthe saMbaMdha nathI. gAya dhoLI, lAla, ke kAbaracItarI hoya toya dUdha sahu gAyanuM zveta ja hoya che. te ja pramANe vItarAgatAnA icchuka sAdhakane vItarAgatAnI prAptithI matalaba che, pachI te vinAzI pratyenA vairAgathI Ave athavA svayaMnI avinAzitAnA lakSmapUrvaka vitarAgI paramAtmA pratyenA anurAga bhaktithI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 saikAlika AtmavijJAna Ave. TUMkamAM sAdhakane mamathI matalaba che, Tapa TapathI nahi. je dRSTie (dravya dRSTie) AtmA nitya che te dRSTi ane je dRSTie (paryAya dRSTie) AtmA anitya che te ubhaya dRSTi "nayo' kahevAya che. vaidika darzane paNa AtmAne nitya kuTastha kahela che, eTale ke jema hathoDA TIpAvA chatAM eraNa to enI e ja ane evI ne evI ja eka AkAranI rahe che, tema AtmA to eno e ja rahe che. AkAra eraNa upara je badalAya che te to loDhAnA badalAya che. tema bhavacakramAM pIsAto ane TIpAto AtmA e ja rahe che paNa je badalAya che te AtmAnAM kalevaro che je pudgalanA banelAM hoya che. TIpAvA pIsAvA chatAM AtmA ajarAmara, avinAzI, nitya ja rahe che. naya jema dRSTi ane vikalpa che tema sAdhakane mATe te dRSTi-vikalpanaya e asAdhAraNa atyaMtara potIkuM sAdhana paNa che. daSTi-vicAra-vikalpa AtmAnA potAnA AdhAre utpanna thAya che ane potAmAM ja samAya che. jyAre zarIra e saMyogI padArtha che. je saMyoga bAda viyogane pAme che. zarIra e para dravya evA pudgala dravyanA skaMdhonuM banela hoya che. zarIra kAMI AtmAmAMthI banatuM nathI ke AtmAmAMthI utpanna thatuM nathI. AvA A niyonuM nirUpaNa eTale vicAronuM vargIkaraNa. nayavAda eTale vicAramImAMsA. Ama vikalpa dRSTi ke jene naya kahevAya che te nayanA anaMtA bheda che. e anaMta nayono samAveza mukhya sAtaso nayomAM thAya che ane e sAtaso nayono samAveza mukhya sAta nayomAM karavAmAM Ave che je zAstrIya paripATI che. bAkI e sAta nayono saMkoca mAtra be nayomAM paNa thAya che je be nayo 'dravyArthika naya' ane 'paryAyArthika naya' tarIke prasiddha che. vaLI eka bIjI vicArasaraNI anusAra e sAta nayonuM vargIkaraNa vyavahAra naya" ane "nizcaya naya" paNa thAya che. What is it ?' arthAt "te zuM che ?" praznathI dravyane jANI zakAya che ane "How is it ?' "te kevuM che ?" praznathI dravyanA paryAyane jANI zakAya che. ApaNA sahu saMsArInuM vAstavika jIvana "zuM ?" ane "kevuM ?" e ja dravyArthika ane paryAyArthika nayayukta che : sAta naya nIce mujaba che : (1) naigama naya (2) saMgraha naya (3) vyavahAra naya (4) Rjutra naya jenA be vibhAga skUla ane sUkSma che. (5) zabda naya (6) samabhirUDha Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 187 naya ane (7) evaMbhUta naya. AmAMnA prathama cAra no 'dravyArthika naya" che. jyAre pachInA traNa nayo "paryAyArthika naya" che. A dravyArthika ane paryAyArthika nayanA bheda bhUla ane sUkSmanI apekSAe che. dravyArthika navo abhogya che. jyAre paryAyArthika no bhogya che. kAryanI zarUAta (Adi) e naigama naya che. jyAre kAryanI pUrNatA (samApti) je evaMbhUta naya che ane kAryanA vacalA tabakkA je che te upara jaNAvyA mujabanA bIjAthI laI cha8A sudhInA pAMca nayo che. vaLI je uttarottara vikAsanA kAryakAraNanA tabakkA che. (a) naigamanaya eTale badhAM kAraNa-kAryanI paraMparA che, pAyo che. (ba) vacalAM badhAM nayo e phAraNa-kAryanuM bIja che. (ka) jyAre evaMbhUta naya e aMtima kArya che. saMsAramAM pAramArthika evaMbhUta naya che ja nahi. kema ke tyAM kAryakAraNa paraMparA cAlu rahe che ane AtyaMtika evI aMtima siddhi tyAM che ja nahi. pAramArthika evaMbhUta naya mAtra mokSamArgamAM siddhatva arthAta paramAtmatattvanI prApti thavI te che. A nayomAM mohanIyanA 16 kaSAyo ane 9 kaSAyone haNavA mATe je naya sAdhanAmAM kAmamAM Ave te sunaya che. sunayane sAdhana banAvIne ApaNe avikArI, avinAzI, vItarAgI banI pAramArthika evaMbhUta nayamAM javAnuM che? padArthanA guNadharmane anulakSIne sunaya-kunayamAM bheda nathI.zuM joIe che ?" enA saMdarbhamAM saMsAra nathI. paraMtu dazya padArtha joIne enA sva paratve kevA bhAva karIe chIe e upara saMsArabhAva ke mokSabhAva samajavAno che. mATe ja dehabhAva e kunaya che ane AtmabhAva e sunaya che. koI paNa padArthane rAgapUrvaka jovo jANavo nahi, ane joyA jANyA pachI rAga karavo nahi e "sunaya dRSTi' che, jJAtA dRSTA bhAva e "sunaya dRSTi' rAgabhAva haThAvavA te "sunaya' che. saMsAramAM jeTalA jeTalA ApaNA dehabhAva-mohabhAva che, te saghaLA kunaya' che, je mithyA darzana' che AtmabhAva, AdhyAtmika bhAva "sunaya' che. agAu jaNAvyA mujaba A nayonI vaheMcaNI bIjA be bheda nizcayanayamAM ane vyavahAranayamAM paNa karavAmAM AvyA che. nizcaya eTale atyaMtaradazA. arthAta atyaMtara evuM aMtaHkaraNa ke manoyoga jyAre vyavahAra eTale deha Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ane deha thakI thatI kriyA. nizcayanaya eTale dravyanI sAthe guNa-paryAyano vicAra. arthAt AtmAnI sAthe jJAna-darzana-cAritrano vicAra karavo te nizcayanaya. e guNa ane guNInI abhedatA prati nirdeza kare che. jyAre vyavahAranaya guNa ane guNI arthAt guNa paryAya ane dravya viSenA bheda prati nirdeza kare che. nizcayanayanuM kArya karavA mATe vyavahAra nayano Azraya levo paDe che. pUrNa nizcaya pAmyA pachI vyavahAra nayanA TekAnI AvazyakatA rahetI nathI. kAMI karavAnuM jyAM hoya tyAM Teko joIe. sakriyatA che tyAM vyavahAra che. zuddha nizcaya svarUpa akriya svarUpa che. (1) naigama naya :- na eka gama iti naigama naigama eTale ke nigama arthAt klpanA. naigamanayane nathI bhUtakALanI maryAdA ke nathI bhaviSyakALanI maryAdA. naigamanaya upacarita satya mAne che. naigamanaya aMza, Aropa (upacAra) saMkalpane je mAne che tema jaDa dravyane caitanya mAne che, ane cetana dravyane jaDa mAne che. naigamanaya uparacarita satyane mAne che, te anuparita satyanI apekSAe khoTuM Thare che. bAkI vyavahAranI apekSAe sApekSapaNe upacarita satya pramANe jJAnano viSaya ane vedanano viSaya bane che. vaikAlika AtmavijJAna AtmA ane pudgala skaMdha (deha-zarIra)nuM je mizraNa thayeluM che, emAM jaDa ane caitanyano bheda samajavo sahelo che, paraMtu rUpI (pudgala skaMdha) ane arUpI (AtmA) no bheda samajavo ghaNo kaThina che. chatAM jaDane cetana kahevuM ane cetanane jaDa kahevuM te dharmAMtara naigamanaya athavA Aropa naigamanaya che. atre upacarita zabdano khulAso karI laIe te je nIkaLI jAya, TaLI jAya te uparata kahevAya che. sAdhya prApta thatAM sAdhana nIkaLI jAya-TaLI ke chUTI jAya che. eTale sAdhanA upacarita kahevAya. sAta nayomAM jo naigamanaya nahi svIkArIe to jagata vyavahAra cAlI zake nahi. 'huM zarIra chuM'. e jaDamAM cetanano Aropa-upacAra che ane 'huM siddha svarUpa chuM'. 'ahaM 'ahaM brahmAsmi !' e saMkalpa che. jaDa-cetana, cetana-jaDa e badhuM naigamanaya Azrita ghaTe che. na eTale eka nahi, ekathI adhika dRSTie eTale naigamanaya. eka STi batAve tene naya kahevAya, paNa bIjI sRSTino jo apalApa kare to te nayAbhAsa kahevAya. naigamanayanA mukhya traNa peTA bheda che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 189 (a) saMkalpa naigama (ba) aMza naigama (ka) Aropa (upacAra) naigama. (a) saMkalpa naigama : eka vyakti surata javAnI taiyArImAM che te samaye teno koI saMbaMdhI AvI pRcchA kare ke zuM karo cho ? tyAre te javAba deze ke 'huM surata jAuM chuM !' athavA eka vyaktie corI karavAno saMkalpa karyo, to tene dharmazAstra corI na karI hovA chatAMya corI karyA jevo doSa lAgyo ema pharamAvaze. A naya anusAra 'kriyamANuM kRtam' karAtuM hoya te karyuM kahevAya che. "sahajAnaMdI zuddha svarUpI avinAzI huM AtmasvarUpI !' ahaM brahmADasmi!" huM siddha svarUpa chuM" e saMkalpa naigamanaya che. " (ba) aMza naigama :- eka puruSanA dhotiyAnA ke eka strInI sADIne saheja agnino taNakho lAgatAM ke jarA baLatAM te puruSa ke te strI ekadama cokI jaI bole che 'mAruM dhotiyuM baLI gayuM" ke 'mArI sADI baLI gaI' e ja pramANe khurazIno eka pAyo bhAMgI jatAM khurazI bhAMgI gayAnuM kahevAya che. (ka) Aropa naigama upacAra naigamaH Aje divALInA divase tIrthaMkara bhagavaMta mahAvIra svAmI nirvANa pAmyA, athavA Aje caitra sudI terase bhagavAna mahAvIra janmyA, e kathanamAM vartamAna upara bhUtakALano Aropa upacAra karavAmAM Ave che. pratimAnI aMjanazalAkA arthAt prANapratiSThAe pratimAmAM paramAtma bhagavaMtano Aropa-upacAra che. pratidina prabhu janmotsavanI ujavaNI te snAtramahotsava e paNa upacAra naigamanaya che. jaDa evA zarIrane 'huM' mAnavuM te jaDamAM cetanano Aropa che, Ane dehAtmaka buddhi arthAt zarIramAM Atmabuddhi saccidAnaMdabhAva karyo kahevAya. jema zarIramAM Atmabuddhi jIva kare che tema bhoga-sAmagrI-dhanAdimAM paNa jIva Atmabuddhi kare che. A ja kAraNathI eTale ke A nayane anusarIne ja zarIramAM Atmabuddhi hovAthI zarIranI hAni ne jIvahiMsA gaNAvela che, ane bhogasAmagrImA Atmabuddhine kAraNe bhogasAmagrI-dhanAdinA apaharaNane corI gaNAvela che. (1) hiMsA karavI nahi (2) corI karavI nahi (3) jUThuM bolavuM nahi Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19o kAlika AtmavijJAna (4) parigraha (saMgharo) rAkhavo nahi (5) bhoga bhogavavAnI icchA arthAt kAmanA rAkhavI nahi. e pAMca vrata (pratijJA paccakhANa)nI pAlanA te pAMca bAhyavrata che e naigamanayane anusarIne che. bAkI AtmA marato nathI, haNAto nathI to AtmAne haNyo-hiMsA karI kema kahevAya ? badhuM para che, koInuM koI nathI to corI karI kema kahevAya ? e sthiti to nizcaya svarUpanI che. AtmAnA parama Atma svarUpanI e sthiti che, jyAM sAdhanA nathI paNa siddha avasthA che. vartamAnamAM to jIva sAdhaka che ane sAdhakane sAdhanAmAM nayAzrita vyavahAra hoya jene anusarIne e pAMca vrata che. nayAtIta dehAtIta thaI adehI siddha thaye naya vyavahAra na rahe. "kavi kAlIdAsa hindano seksapiyara che." sukhaduHkhanA sAthIne kahevuM ke te mAro jamaNo hAtha che, vahAlI putrIne AMkhanI kIkI kahI saMbodhavI, suMdara strIne mUrtimAna sauMdarya tarIke lekhavI ke, 'vaM jInita, tvamasi me hRdayaM dvitiya - kaumudI nayanayoramRta tvama ' tuM mAruM jIvita che, mAruM bIjuM hRdaya che, mArA netronI candrikA che, mArA aMgane amRtarUpa che evA uddhodhana karavA te sarva upacAra naigamanayanAM udAharaNa che. "puruSasiMhANa", "puruSavara puMDariyANa", "puruSavara gaMdhahakSiNa e bhagavAnanAM vizeSaNo upacAra naigamanAya che. rijharva beMkanA kAgaLiyAM ke cekathI thato nANAvyavahAra e paNa upacAra naigamanAya che. Ama vividha lokarUDhi ane laukika saMskAranA anusaraNamAMthI janmanArA vicAro-vAvyApAro naigamanayanI koTimAM mukAya che. naigamanaya dharma ane dharmo paikI koI ekane goNarUpe ane bIjAne mukhyarUpe grahaNa kare che. jemake jIvanA bhedaprabhedanA nirUpaNamAM enA jJAnAdi guNonA varNanamAM jIva gauNarUpa hoya che. guNa-guNI, kriyA-kriyAvAna, avayava-avayavI tathA jAti-jAtimAna emanI vaccenA tAdAbhya (abheda-tarUpatA)ne Anaya sparzato nathI. e badhAM vacce (jema ke guNa ane guNI vacce) e bhedane jue che. emanAmAMnA (guNaguNI vageremAMnA) koI ekane mukhyapaNe to bIjAnegoNapaNe kalpavAnI A naya nIsaraNI che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 191 A naigamanaya dvArA sAdhake sAdhanAmAM AtmAne paramAtmA mAnI tenuM lakSya karavAnuM che ane naigamayanathI saMsAramAM saMsArabhAve dehane AtmA mAnI jIvIe chIe tevA jIvanathI chUTavAnuM che. saMsArI jIva bhale svarUpa abhAnamAM vartato hoya to paNa jema enAmAM dehabhAva pravarte che tema sAthe sAthe enAmAM sattAmAM siddha svarUpa paNa pravarte che evuM naigamanaya jaNAve che. pratikSaNe kAMI jIva sva dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM nathI vicarato. paraMtu jIva bIjAM eTale ke para dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM ja bahudhA virahato hoya che. AthI naigamana ajIvane jIva paNa kahe che ane jIvane ajIva paNa kahe che. eTale ke naigamanaya upacArathI badhuM badhAmAM gaTAvI Ape che. upacarita tattvathI anupacarita tattvano khyAla AvI zake; je sAdhakane sAdhanAnuM sAdhana che. traNe kALanA eTale ke sarvakALanAM sarva dazyo, sarvakSetre ane sarvabhAvonuM samastIkaraNa arthAta ekIkaraNa (khIcaDo) naigamanaya kare che. "zuM, zuM nathI?" "badhuM, badhuM che !" ema naigamayanaya kahe che. jJAtA-daSTAbhAvane samasta vizva sAthe eka ja samaye saMbaMdha che. tema kartAbhoktAbhAve samasta vizva sAthe karma-kriyA-ane kramathI saMbaMdha che. naigamanaya mULathI uThAve che ane kArya sudhI pahoMcADe che. pUrNa jJAtA-dRSTA bhAva ke jemAM samagra vizvanuM jJAna akramathI eka samaye che temaja potAnA svarUpanuM svayaMnuM vedanA eka ja samaye akramathI ekasarakhuM che. jyAre kartA-bhoktAbhAva ke jemAM badhuM che paraMtu kramathI che, eka pachI eka che ane karmasaMyogathI che. (2) saMgrahanaya : "sAmAnya, tattvane AzrIne aneka vastuone sameTIne ekarUpe grahaNa karavuM e saMgrahanaya che. jaDa ane cetanarUpa aneka vyaktiomAM je sarUpa sAmAnya' tatva raheluM che, te tattva upara najara rAkhI bIjA vizeSone lakSamAM na letA e badhI vividha vyaktione ekarUpa samajI ema vicAravuM ke satarUpa vizva eka che (kAraNa ke sattA vinAnI koI vastu nathI), te saMgrahAyanI dRSTi che. "eka AtmA che" e kathanathI vastutaH badhAno eka AtmA siddha thato nathI. pratyeka zarIramAM AtmA judo judo che. chatAM badhA AtmAomAM rahela sAmAnya caitanyatvane AzrIne "eka AtmA che' evuM kathana thAya che, je saMgrahanayanI dRSTi che. sarva AtmAnuM paramAtma svarUpa ekasarakhuM che, e dRSTi e paNa "eka AtmA che' e kathana saMgrahanaya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna athavA to samAnatAnuM-ekAtmAnuM je darzana che te saMgrahanaya che, e abhedadRSTi che ane te divyadRSTi che. jyAre viSamatAnuM darzana e vizeSatAviziSTatAnuM darzana che, e vyavahAra naya che, ane te bhedadRSTi che yA paryAya dRSTi che. 192 jIva mAtrane jIva tarIke jovA e dravyadRSTi-abhedadRSTi che. je saMgrahanaya che, paNa temAM prANI-pazupaMkhI, mAnavadeva; eziyAvAsI, yuropavAsI; amerikAvAsI, goro-kALo, UMco-nIco, jAta-kuLa, bhAratI, cInI, rUsI, yuropI, amerikI, hiMdu-muslima-jaina-bauddha-IsAI, strI-puruSa, saMnyAsI-saMsArI, ramaNalAla, pannAlAla, idirA-kamalA AdinA bheda pADI jovuM te paryAyadRSTi che je vyavahAra naya che. saMgrahanaya sAmAnya tattvane Azrita hoI, sAmAnya jeTaluM vizALa teTalo te saMgrahanaya vizALa ane sAmAnya jeTaluM nAnuM teTalo te saMgrahanaya TUMko. paNa je je vicAro sAmAnya tattvane laIne vividha jUthonuM ekIkaraNa karavA tarapha pravartatA hoya te badhAja saMgrahanayanI zreNImAM mUkI zakAya. saMgrahanaya dvArA jema saMsAramAM badhAne saMsArI jIvo mAnIe chIe ema sAdhanAmAM sAdhake sarve jIvone siddha svarUpe jovA jaIe. sarva khalu idaM brahma Atmavat sarva bhUteSu pazyati sapati badhe brahmadRSTi keLavavI joIe. A saMgrahanayanI sAdhanA che. (3) vyavahAra naya : sAmAnyarUpe nirdiSTa karAyelI vastu vigatavAra na samajI zakAya mATe tenI vizeSa samaja ApavA mATe vizeSa prakAre tenA bheda pADI tenuM pRthakkaraNavibhAgIkaraNa karI batAvanAra vicAra 'vyavahAranaya' che. TUMkamAM, ekIkaraNarUpa buddhivyApAra e saMgrahanaya che. pRthakkaraNarUpe buddhivyApAra e vyavahAranaya che. uparAMta lokarUDhi anusAranuM kathana paNa vyavahAranaya che eTaluM ja niha paNa je pramANenuM maMtavya abhiprAya jJAna che te pramANenuM vartana te vyavahAranaya che. 'ghauM vINa !' e kathana lokarUDhi anusAranA vyavahAranayanuM udAharaNa che. kriyA kAMkarA vINI chUTA pADavAnI thAya che paNa vyavahAra 'ghauM vINa!' ema kahevAno che. mAne bA, bhAbhI ke kAkI yA bena kahevAno rivAja che. mA e bApanI patnI che te sAcI vAta che paNa e rIte mAnI oLakha ApavAno vyavahAra nathI. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 193 saMsAramAM sarakhe sarakhAnA sahavAsamAM rahIe chIe. je kAMI kalA Adi meLavavA, keLavavA hoya te kalAkAra kalApIpAsunA sAMnnidhyamAM-saMyogamAM AvIe chIe tema sAdhake sAdhanAmArge satsaMga karavo joIe. jeoe brahmadaSTi keLavI che, jeo brahmazrotrI (paMDita), brahmavid (jJAnI), brahmaniSTha (sarvajJa) che teonA saMparkamAM AvavuM, teonA sAnidhyamAM rahevuM, emanA paDakhAM sevavAM joIe. e mATe thaIne ja darzanAcAranuM pAlana che. ema karavAthI lakSyAMtara thatuM nathI ane lakSa prati AgekUca jArI rahe che. adhaHpatana na thatAM meLavelA guNanuM rakSaNa-pAlana thAya che, ane guNamAM vikAsa thAya che-utthAna thAya che. maMdira-mUrti-AgamanuM sevana-pUjana karavuM, deva-guru dharmanAM Adara, satkAra, bahumAna karavAM, AtmAnA sAcA parama AtmasvarUpane jANavuM ne eno nirNaya karavo, tathA tenuM lakSya rAkhIne lakSa prApta karavA pravRtta thavuM-tatpara thavuM temaja lakSyAMtara na thaI jAya, te mATe thaIne ja darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcAra e pAMca paMcAcAranuM sevana ane pAlana karavArUpa vyavahAra che. jene mokSanI icchA che ane jene mokSanuM lakSya thayuM che te ja sAco, kharo dharma che-sAdhaka che. caturvidha (sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA) saMghanI sevAmAM rahevAthI lakSyAMtara thatuM aTake che, ane lakSa prati pragati thAya che. asatano saMga chUTI jAya to satsaMga thayo kahevAya. A che sAdhakano sAdhanAmArgano vyavahAra. (4) jusUtra naya : vastunA mAtra vartamAna paryAya tarapha A naya lakSa kheMce che. je vicAra bhUta ane bhaviSyakALane bAjue mUkI mAtra vartamAnakALane sparze te "RjusUtra naya che. A naya kevaLa vartamAnakALane mAnya rAkhe che. bhUtakALa ane bhaviSyakALano te apalApa kare che. A nayanI daSTie vartamAna samRddhi sukhanuM sAdhana thatI hovAthI tene samRddhi kahI zakAya. paraMtu bhUta samRddhinI smRti ke bhAvi samRddhinAM sapanAM vartamAna samaye sukha sagavaDa pUrI pADanAra na hovAthI tene samRddhi na kahI zakAya. e to navAbI gaI ane navAba rahI gayA ke bheMsa bhAgoLe ne chAza chAgoLe jevI vAta kahevAya. koI gRhasthI sAdhudharmanI zubha manodazAvALo hoya tyAre tene A naya sAdhu kahe ane koI sAdhunA veSamAM rahevA chatAM asaMyamI vRttivALo hoya tyAre tene A naya sAdhu na kahetAM avatI ja kahe. S-13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 saikAlika AtmavijJAna A RjusUtra nayanA pAchA be bheda sthUla jusUtra naya ane sUkSma RjusUtra naya che. eka samaya mAtranA vartamAna paryAyane grahaNa karanAra sUsa RjusUtra naya che, je tatsamayane ja svIkAre che. arthAt vartamAna paLanA paryAyane ja grahaNa kare che. jyAre skUla jusUtra naya aneka samayanA vartamAna paryAyane grahaNa kare che; udAharaNa tarIke mane 49 varSa thayAM e sthUla RjusUtra naya anusAranuM kathana che jyAre mane 50 muM varSa cAle che ema kahevuM te sUkSma RjusUtra naya anusAre kathana che. yudhiSThire jyAre yAcakane thoDA samaya bAda AvavA kahyuM ane te sAMbhaLI bhIme ghaMTanAda karyo, jenuM kAraNa yudhiSThire pUchatAM bhIme khulAso karyo, ke Ape kALa upara vijaya meLavyo tenI khuzAlIno ghaMTanAda che, te A RjusUtra nayanuM udAharaNa che. sAdhu bhagavaMto vartamAna joga' zabdano prayoga kare che, te paNa A RjusUtra nayanuM udAharaNa che. sthUla jusUtra naya rAjagAdIe rahela rAjAne ja rAjA kahe che ane sUkSma RjusUtra naya rAjacihnayukta gAdInazIna rAjasattA sahitanA rAjAne ja rAjA kahe che. Ama nizcita vartamAna svarUpa vartamAnakALane ja Avazyaka sAdhana gaNavA tarapha nirdeza kare che. sUkSma jusUtra naya ane evaMbhUtamAM nayanA vartamAnakALano bheda e che ke sUkSma RjusUtra naya mAnasika che jyAre evaMbhUta nayano vartamAna aMtima bAhya dazya sahita kAryarUpa che. (5) zabdanaya : zabdanayamAM zabda eTale AkhuM vyAkaraNazAstra Ave. zabdanayamAM liMgabheda eTale ke puruSa (pulliMga), strI (strI liMga), napuMsaka, kALabheda arthAt bhUtakALa, bhaviSyakALa, vartamAnakALa, vacanabheda eTale ke ekavacana, bahuvacana tathA kArakabheda eTale ke sAta vibhakti Ave che. A naya paryAya (ekArtha) vAcI zabdone ekArNavAcI mAne che. paNa kALa, liMga vigereno bheda jo paDato hoya to te bhedane lIdhe ekAryavAcI zabdone paNa arthabheda mAne che. potAnA samayamAM muMbaI nagarI mojUda hovA chatAM pUrvakALanI muMbaI nagarI judA prakAranI hovAthI te samayanI muMbaI nagarInuM varNana karavuM lekhakane prastuta hovAthI tene "hatI" lakhe che te kALabhede arthabhedano vyavahAra A nayane AbhArI che. je zabda je arthano (vastuno) vAcaka ke sUcaka hoya te arthane te vastune darzAvavA te ja zabda vAparavAnI "zabdana" kALajI rAkhe che. e vastu game Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 195 te vyakti (pANI athavA padArtha) hoya, guNa hoya, kriyA hoya ke saMbaMdha hoya. prANIo vyaktiomAM nara athavA nArI ke nAnyatarano (liMgano) bheda haze, to te darzAvavA prastuta naya judA judA zabdano prayoga karaze. jema ke puruSa-strI; popaTa-menA, mora-Dhela, putra-putrI Adi. ekabIjAnI sarakhAmaNImAM moTA-nAnA parimANabheda darzAvavA A naya judA judA zabdono prayoga karaze. jema ke Tekaro, TIMbo, DuMgara, pahADa, pyAlo-pyAlI ItyAdi. eka ja vyakti judI judI vyaktinA saMbaMdhe juduM juduM sagapaNa dharAvato haze to te vyaktinA saMbaMdhamAM bolAtA pratyeka sagapaNA saMbaMdha judA judA jaNAvavA judA judA zabdo jevA ke kAkA-bhatrIjo, mAmA-bhANeja, pati-patnI, pitA-putra, sasarA-jamAI Adino upayoga karaze. koI kriyA bhUtakALamAM thaI hoya to bhUtakALa, vartamAnakALamAM thatI hoya to vartamAnakALa ane bhaviSyakALamAM thavAnI hoya to bhaviSyakALa vAparavAnI kALajI zabdanaya leze. vastu ke vyakti eka haze to ekavacana ane ekathI adhika haze to bahuvacana yA to mAnArthe bahuvacanI zabdano prayoga karaze, kAraka saMbaMdha haze to te darzAvavA tene anurUpa vibhakti "zabdanaya" vAparaze. ahIM prasaMgataH jaNAvavuM upayogI che ke je prasaMge je naya upayogI hoya te prasaMge te nayanuM prAdhAnya svIkAryA sivAya ilAja nathI. vyavahAranayanA prasaMge saMgrahanayano upayoga karIe to patnI, mAtA, bahena, putrI, zeTha, nokara Adino bheda raheze nahi ane aneka goTALA thaze. saMgrahanayanA sthaLe kevaLa vyavahArano upayoga karavAmAM Ave to ThAma ThAma judAI ja judAI jaNAze ane premabhAvanAno lAsa thaze. jyAM zabdanayanI upayogItA che tyAM naigamanane lAgu pADatAM jenAmAM sAdhutvatA kAMI nahi hoya evA kevaLa sAdhuvezadhArIne naigamanayavALo sAdhu kaheze, jyAre veza uparAMta bAhya sAdhvAcAra-bAhyakriyAnuM pAlana karanArane vyavahAranayavALo sAdhu kaheze; paraMtu zabdanayavALo to te ubhaya daMbhI gaNI asAdhu ja kaheze ane jemAM kharI sAdhutA haze tene ja sAdhu kaheze. AvA prasaMge mukhyatA zabdanayanI che. eTale kayA prasaMge kayA nayano upayoga sAdhya Tharaze teno vivekapUrvaka vicAra karavAnI pratyeka prasaMge AvazyakatA raheze. zabdanaya eka arthane kahenAra aneka judA judA paryAya vAcI zabdomAMthI koI paNa eka zabdane te artha darzAvavA vAparavAnuM ayogya lekhato nathI, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 saikAlika AtmavijJAna paraMtu upara jaNAvyA mujaba te kALa, liMga, saMkhyA AdinA bhede arthabheda mAne che. jema jJAna mATe zabdanI jarUra che tema bhoga mATe paNa zabdanI jarUra che. vyavahAra zabdanayathI karAya che. je padArtha, jenI pUrti kare che te padArtha tenAthI vizeSa ane AgaLa kahevAya. jusUtra naya vartamAnakALanA bhoga vedananI apekSAe che. emAM zabdanaya vadhAre cokkasa-nizcita ane sUkSma (Accurate) che. udAharaNa tarIke cIpiyo lAvavA kahevuM te RjusUtranAya che paraMtu "kolasA pakaDavAno cIpiyo lAva; ke "hIrA chAMTavAno cIpiyo lAva" ema kahevuM te zabdanAya che. (6) samabhirUDhanaya : A nayanI dRSTimAM pratyeka zabdano artha judo judo che. "zabdanaye" kALa, liMga AdinA bhedathI arthabheda mAnyo paNa kALa Adino bheda na hovA chatAM upara jaNAvyA mujaba paryAyavAcI zabdomAM arthabheda nathI mAnyo. jyAre samabhirUDhanaya to zabdabhede arthabheda mAne che. zabda phare eTale artha phare. jema ke rAjA, nRpa, bhUpati, samrATa, cakravartI Adi rAjA, evA ekAryavAcI manAtA paryAya zabdono paNa emanI zabda bhUtpatti pramANe judo judo artha kahyuM che. samabhirUDhanaya jaNAve che ke rAjacihnothI rAje (zobhe) te "rAjA' athavA rAjI rAkhe te "rAjA." mANasonuM rakSaNa kare te "nRpa. pRthvInuM pAlana, poSaNa, rakSaNa kare te "bhUpati." sAmrAjyano dhaNI te samrATa, cha khaMDano mAlika ane cakra dhAraNa karela che te cakravartI athavA to cha ye khaMDa upara jenuM zAsanacakra cAle che te cakravartI. e ja pramANe Indriyone kRSa karanAra RSi, AtmAnI yatnA karanAra yati, mauna dhAraNa karanAra muni ane saMsAra tyAgI te saMnyAsI evA judA judA zabdanA judA judA artha samabhirUDha kare che. zAstranA vAdavivAda ane korTa-kacerInA kajiyA A zabdanaya ane samabhirUDhanayanA che. pratyeka zabda mULa to pRthaka artha batADanAra hoya che. pachI kAlAntare ane samUhamAM prayukta thatAM thatAM paryAyavAcI banI jAya che. samabhirUDhanaya emanA paryAya vAcitvane nahi gaNakAratAM e pratyeka zabdanA mULa arthane pakaDe che. samabhirUDhanaya eka ja paryAyavAcI zabdonA bhedane mAne che te ApaNA jIvanavyavahAramAM kevI rIte upayogI ane satya che te daSTAMtathI samajIe. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 197 prabhudAsabhAI nAmanI eka vyakti che. e vyakti pAse belipha voranTa laIne Ave che ane pUche che ke bhagavAnadAsabhAI Apa cho ? tyAre te vyakti jaNAve che ke, nA ! mAruM nAma to prabhudAsa che. tyAre belipha ema nA kahI zake ke bhagavAnadAsa eTale prabhudAsa kema ke bhagavAna ane prabhuno artha eka ja che mATe bhagavAnadAsabhAInuM voranTa Apa upara bajAvuM chuM. A rIte paNa samabhirUDhanaya satya che ane zabdanaya karatAM vadhu sUkSma che. e anubhava gamya che. e ja pramANe maphatalAla, phogaTalAla ane amathAlAla evAM traNa khAtAM ApaNI khAtAvahImAM che. traNe nAmano artha eka thato hovA chatAM kAMI maphatalAlanI rakama amathAlAlanA khAte nahi khatavI zakAya. (7) evaMbhUtanaya - A naya kahe che ke jo vyutpatti bhedathI arthabheda mAnavAmAM Ave to ema paNa mAnavuM joIe ke jyAre vyutpatti siddha artha ghaTato hoya tyAre ja te zabdano artha svIkAravo ane te zabda vaDe e arthanuM kathana karavuM, anya nahi. A kalpanA pramANe rAjacihnothI zobhavAnI yogyatA dharAvavI, ane manuSyarakSaNanI javAbadArI rAkhavI eTaluM ja "rAjA" ke "nRpa kahevaDAvavA mATe paryApta nathI. paraMtu tethI AgaLa vadhI jyAre kharekhara rAjacihnothI zobhitapaNe vidyamAna hoya tyAre ja ane tyAM sudhI ja rAjA kahevaDAvI zakAya ane e ja pramANe prajAnuM-manuSyanuM rakSaNa karAtuM hoya tyAre ja ane teTalI ja vAra nRpa kahevaDAvI zakAya. sevAkArya cAlu hoya tyAre ja ane teTalI ja vAra pUratuM sevA karanArane sevaka kahevAya, anyathA nahi. A pramANe jyAre vAstavika kAma thatuM hoya tyAre ja ane teTalI ja vAra tene lagatuM vizeSya nAma ke vizeSaNa vAparI zakAya evuM evaMbhUtanayA mAne che. kriyAnA abhAvamAM te zabdane evaMbhUta aprojya lekhe che. evabhUtanayanuM sacoTa udAharaNa rAjya vyavahAramAM sarakArI vyavahAramAM jovAmAM Ave che ke rAja karmacArI sarakArI karmacArI jyAM sudhI potAnI pharaja upara (on duty) hoya che tyAM sudhI te samaya pUratuM ja tene sarakArI saMrakSaNa maLe che, anyathA nahi. . Ama evaMbhUtanaya aMtima pariNAma, AtyaMtika avasthAno nirdeza kare che. vyavahAramAM je evaMbhUtanaya che te pAramArthika nathI; kema ke vyavahAramAM Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 saikAlika AtmavijJAna vyavahArika kArya pUrNa thayela dekhAtA kAryanI pAramArthika pUrNatA nathI. e kArya vaLI tenA pachInA kAryanuM kAraNa banI rahe che. kAryakAraNanI paraMparA vyavahAramAM satata cAlu rahe che, jyAM kAryanI paraMparA che tyAM kAryasiddhi nathI, e aMtimakArya nathI. tyAM kRtakRtyatA nathI. aMtimakArya to te kAryane kahevAya ke je karyA bAda kAMI karavApaNuM na hoya, ke thavA paNuM yA hovApaNuM na hoya. evI AtyaMtika-aMtima phalazruti kRtakRtayA arthAta pAramArthika kAryasiddhi kevala mokSamArgamAM ja zakya che ke jyAM mukta thaI, siddha thayA bAda pachI kAMI siddha karavAnuM rahetuM nathI. ene AgaLa kAMI karavApaNuM, thavApaNuM ke hovApaNuM bAkI bacatuM nathI. mATe ja pAramArthika evaMbhUtanaya mAtra mokSamArgamAM ja ghaTe che. jIvanavyavahAramAM to eka vyakitano evaMbhUtanaya bIjI vyakitano naigamana paNa hoI zake che. jema ke eka vyakti bIjI kheDUta vyaktine kapAsiyA vece che. kapAsiyA vecanAra vyaktine to enA kapAsiyAnA paisA aMtima kAryarUpa maLI gayA eTale enA saMbaMdhe ene e evaMbhUtanaya thayo. jyAre kapAsiyA kharIdanAra kheDUtane mATe to kapAsiyAnI kharIdI e naigamana thayo. kemake kharIdelA kapAsiyAnuM bIja rUpe vAvetara Adi AgaLanAM kAryo bAkI rahyAM. e ja pramANe cAMdInA saTTAmAM saToDiyAne cAMdInI kharIdI ane vecANa karatAM naphAno AMkaDo nizcita thaI gayo; paNa evaMbhUtanaya anusAra valaNa pate ane naphAnI rakama hAthamAM Ave nahi tyAM sudhI napho karyo kahevAya nahi, kema ke kaMIka valaNa addhara thaI gayAnA dAkhalA ApaNA jIvanavyavahAramAM joIe chIe. ' are ! maMDape AvelI jAna kanyAne laIne vidAya thAya nahi tyAM sudhI evaMbhUtanaya anusAra lagnaprasaMga raMgacaMge pAra paDI gayo kahevAya nahi; kemake virakanyA ubhaya pakSe vyavahAravAMdhA UbhA thatAM toraNe AvelI jAna pAchI gayAnAM keTalAMya dRSTAMto mojUda che. A badhAM udAharaNo ApaNA jIvana vyavahAramAM paNa evaMbhUtanayane jANatA na hovA chatAMya te evaMbhUtanaya kevo mahattvano bhAga bhajave che tenuM sUcana kare che. sAta nayomAMnA prathama traNa nagama-saMgraha-vyavahAra no bhUtakALa, vartamAnakALa, bhaviSyakALanI apekSAe tathA zakyatAo ane saMbhAvanAnI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 199 apekSAe Aropa kare che. te Aropa jIvo ane pudgala skaMdhonA badhA paryAyomAM kare che. jyAre jusUtranaya, zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya vartamAnakALanA paryAyone ja svIkAre che. kAryarUpa ane kriyArUpa paryAyono ja svIkAra kare che. A cAra no bhogapradhAna ane vedanapradhAna nayo che. naigamanayathI ApaNe je ApaNA zarIramAM tathA bhogasAmagrImAM AtmAbuddhi karI saccidAnaMdabhAva sthApela che; javAnuM che. tene mumukSu sAdhake palaTAvIne sAdhanAmArga nuM mokSaprApti mATe anya jIvoe paNa ApaNI jema zarIramAM ane bhogasAmagrImAM Atmabuddhi karela che, te jIvo e potAnA zarIrano arthAtu potAnI sukhazIlatAno ane potAnI bhogasAmagrIno tyAga karavAno che. yAvat upadrava kALe sAdhake potAnA dehanuM mamatva utArIne svamAM lIna thavAnuM che. - sAdhake sAdhanAmArga vidheyAtmaka naigamanaya e svIkAravAno che ke "huM siddha svarUpI chuM ane huM zarIra nathI, tathA "bhogasAmagrI mArI nathI', e niSedhAtmaka saMsArakSetranA naigamanayano svIkAra karavAno che. je svarUpa, je vedanA vartamAnakALe hoya nahi, chatAM tenI zakyatA che, saMbhAvanA che tethI te zakya svarUpa yA vedanano ke saMbhavita sthitino upara jaNAvyA mujaba naigamana tathA vyavahAranaya svIkAra kare che. jyAre RjusUtranaya saMbhAvanA ane zakyatAno svIkAra karato nathI. " evaMbhUtanaya to tatkaNe pravartatA vartamAna paryAyono ja kAryarUpe svIkAra kare che. jyAre jusUtranaya vartamAnakALanA badhAya pragaTa paryAyano svIkAra kare che ane nagamanaya; zakyatA tathA saMbhAvanAnI apekSAe apragaTa paryAyano paNa svIkAra kare che. daita padArtha kramathI kriyAtmaka hoya che. evaMbhUtanaya vartamAnakALe je paryAya kriyAtmaka hoya tene ja mAne che ane svIkAra kare che. RjusUtranaya vartamAnanA badhAya pragaTa paryAyone bhale mAne paNa pragaTa paryAyo ekI sAthe kriyAtmaka nathI hotA. naigama, saMgraha ane vyavahAranaya e jJAnapradhAna nayo che. jyAre RjusUtranayathI vartamAnanI zarUAta thAya che. je bhogapradhAna ane vedanapradhAna che. RjusUtra, zabda, samabhirUDha eTale evaMbhUta e cAra vedanapradhAna nayo. che. Ama A sAta naya eTale jJAna tathA bhoga-vedananuM spaSTIkaraNa-pRthakkaraNa ke vibhAgIkaraNa che. " ' Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 saikAlika AtmavijJAna nigamanaya ane vyavahAranayamAM upacAra Ave che. jyAre jUsUtranayathI evaMbhUtanayamAM upacAra nahi cAle. ' naigama-saMgraha-vyavahAra e traNa sthala nAyo che. jyAre jusutra-zabdasamabhirUDha-evaMbhUta e cAra navo sUkSma gayo che. sthUlanaya dravyArthikanayo ke vyavahAranayo kahevAya che. jyAre sUkSmano paryAyArthika ke nizcaya nayo kahevAya che. skUlano sAmAnyagAmI . jyAre sUkSmano vartamAnanA grAhaka hovAthI vizeSagAmI che. | mukhyatve be prakAranI ja dRSTi kAma kare che, abheda dRSTi ane bheda dRSTi. dravyArthika naya abheda dRSTi para ane paryAyArthika naya bhedadaSTi para che. sAte no e sIDInA-vikAsakramanAM pagathiyAM pragati patha sopAna che. sAte nayo kAraNa-kArya-bhAva rUpa che. paramAtmatattvamAtra kAryarUpa che, kRtakRtya che. saMsAramAM sAta no sApekSa ghaTe che. jyAre mokSamArgamAM cha no sApekSa ghaTe che ane sAtamo evaMbhUtanaya nirapekSa ghaTe che. kema ke mukti-mokSa bAda kArya-kAraNanI paraMparAno aMta AvI jAya che. nagama-saMgraha-vyavahAra no pUla kriyAtmaka che ane bAhya sAdhanapradhAna che. jyAre RjusUtra-zabda-samabhirUDha ane evaMbhUta e cAra navo manoyoga pradhAna che. A sAta no e kartA-bhoktAbhAvavALA jIvonA jIvanamAM sAta pagathiyAMrUpa sIDI che, sAdhanA che-jIvana che. jene dRSTi maLela che, te dRSTi, kare che, evA saMsArI jIva mATenI A sAta nayanI vAta che, kevalI bhagavaMto te to pote pUrNa jJAtI-deSTA che-vItarAga che, ane tethI teo nayAtIta che. sarvaviratirUpa cAritradharma mokSamArga-sAdhanAmArga sarva nayAzrita che. A badhA guNo AtmabhAva rUpa che. jyAre zuddha svarUpa Atmadharma e sarva nayAtIta che, ane sarva pramANarUpa che. naya e dRSTi che. dRSTi to jIvanI eka ja che. paraMtu dRSTA evA jIvanA bhAvane anulakSIne tenI sAta nayamAM vaheMcaNI karI che. e ja pramANe jIvanI dRSTinuM eka bIjI apekSAe sAdhanAmArge ATha dRSTimAM vibhAjana karI te dRSTinA vikAsakramanAM ATha sopAna batADela che je nIce mujaba che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 201 (1) mitrA (2) tArA (3) balA (4) diptA (5) sthirA (6) kAntA (7) prabhA ane (8) parA. haribhadrasUrI mahArAjAzrIe emanA yogadaSTi samuccaya nAmanA graMthamAM vigate vicAraNA A ATha dRSTi vize karela che. e ATha dRSTi je batADela che te dRSTi to eka ja che. paraMtu cittanA ATha doSo je che te ATha doSo ekeka karIne jatAM dRSTimAM je sudhAro thAya te anusAra te dRSTinAM ATha nAma jaNAvela che. jyAM naigamanayanuM kArya pUruM thAya che tyAMthI saMgrahanAnI zarUAta thAya che. jyAM saMgrahanAnuM kArya pUruM thAya che tyAMthI vyavahAranayanI zarUAta thAya che. jyAM vyavahAranayanuM kArya pUruM thAya che tyAMthI jusUtra zabdanayanI zarUAta thAya che. jyAM RjusUtranayanuM kArya pUruM thAya che tyAMthI zabdayanI zarUAta thAya che. jyAM zabdanayanuM kArya pUruM thAya che tyAMthI samabhirUDhanI zarUAta thAya che. jyAM samabhirUDhinayanuM kArya pUruM thAya che tyAMthI evaMbhUtanayanI zarUAta thAya che. sAte sAta nayane kartA-bhoktA bhAvamAM ghaTADavavAnA che. je dRSTi che te dRSTinA cAra bhAva che. (1) kartAbhAva (2) bhoktAbhAva (3) jJAtAbhAva (4) daSTAbhAva jo dazyane joIne dRSTimAM dazyanI yA to ghaTanAnI asara daSTAne pahoMce to tyAM kartAbhoktAbhAva ghaTAvavo paraMtu jo dRSTi para dRzyanI kazI asara dRSTAne thatI nathI to tyAM mAtra jJAtA-daSTa bhAva levo. jJAtA zeyane jANe che. zeya tattvo pharatAM rahe che. paraMtu jJAtA to Ubho rahe che. jJAtA e dravya che. mATe jJAtAne arthAta jonArAne jANavo te svaprati svayaMnI satya dravyadRSTi che ane te divya dRSTi che. daSTi ane dRSTA eka thaI avinAzIpaNAne prApta kare te sAdhanA che. A dravyadRSTi che. dravya nathI to utpanna thatuM nathI to nAza pAmatuM. je utpanna thatuM ane nAza pAmatuM dekhAya che-ja utpAda ane vyaya dekhAya che te to dravyanA AdhAre ja dravyamAMthI utpanna thatA ane pAchA dravyamAM ja laya pAmatA te te dravyanA paryAyo che. AthI to vItarAga sarvajJa tIrthakara bhagavaMtoe tripadI pharamAvatA kahyuM ke "utpAda vyaya dhruva yukta sat" dvavya to anAdi, anaMta, anutpanna, avinAzI svayaMbhU che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 saikAlika AtmavijJAna vyavahAramAM ApaNe chAsane, dUdha-dahIM-mAkhaNa-ghI Adine gorasa padArthonI oLakhIe chIe; paraMtu chAsane agara to dUdha-dahIM-mAkhaNa-ghIne mULa pudgala paramANuM tarIke nathI nihALatA. chAsane chAsa tarIke, dahIMne dahI tarIke ane mAkhaNa-ghIne mAkhaNa-ghI tarIke ja jovAnI je ApaNI dRSTi che te paryAyadaSTi che. e ApaNI bhedadaSTi che. jyAre sarvajJa-kevalI bhagavaMto te sarvane pudgaladravya tarIke paNa jue che. kartA bhoktAbhAvayukta jIvo padArthane tenA mULa astikAya rUpe jotA nathI. mATe ja ajJAna ane mohavaza teo kartAbhAva, bhoktAbhAva rAkhe che. kema ke dravyadRSTi (mULa dRSTi abhedadaSTi) na rAkhatAM paryAya daSTi (bhedadaSTi) rAkhe che. ApaNe ApaNA AtmAne temaja anya jIvone siddha svarUpe (paramAtmAnA svarUpe) ke jIvAstikAya tarIke nihALatA nathI. tema acita (jaDa) pudgalane paramANu rUpe jotAM nathI. ApaNAmAM A mULadRSTi-dravyadaSTi vartatI nathI te ja kartA bhoktAbhAvanuM kAraNa che. ApaNAmAM dravyadRSTi nathI. ApaNo badho. vyavahAra ane samaja paryAyathI che. tethI ja to tIrthakara bhagavaMtonI dezanA paryAyArthika nayathI che. saMsAramArge temaja mokSamArge saMsArI jIvonuM je jIvana che emAM prayojana che ane tethI ja kArya-kAraNa bhAvo che. te mATe ja sAta gayo che. mokSa mArga, sAdhanAmArge sAta no e AtmabhAva mATenuM sAdhana che. jyAre saMsAramArge sAta no kartA bhoktAbhAve vicAra mATenuM sAdhana che. ApaNI icchAo, saMkalpa, vikalpo, anubhavo, kAryo ApaNe sAta nayomAMthI tAravavAnA che. sAta nayo ApaNuM kArya che. sAta nayo ApaNI zakyatAo, saMbhAvanAo ane saMvedanAo che. jyAM naigamanaya Adi upayogamAM arthAta dRSTimAM varte che tyAM matijJAna che. naigamAdi nayo ApaNA jIvananA vibhAgarUpa che. sAta naya, saptabhaMgI, cAra kAraNa, pAMca kAraNa, cAra nikSepa Adi sarvene zAstrathI jANI svakSetre jovAnA tapAsavAnA che. sAta naya yukta ApaNuM jIvana che. saptabhaMgI yukta ApaNI dRSTi che ane cAra nikSepA ApaNo vyavahAra che. ApaNe nayone siddha nathI karavAnA; paraMtu nayo dvArA ApaNA svarUpakAryane siddha karavAnuM che. nayone sAdhana banAvavAnA che. naya e sAdhya nathI paraMtu kriyA ane vikalparUpa sAdhana che. sAdhya to nirvikalpakatA che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 sAta no mAtra dravyarUpa vizvanA padArthomAM nathI ghaTAvavAnA paraMtu sAta naya jIvanuM jIvana che ane tethI sat banavA mATenA mArgarUpe ene samajIne svadarzana dRSTi ane bhAva mATe potAmAM sAte nayone ghaTAvavAnA che. sAta nayo dvArA, saptabhaMgI dvArA ApaNe AtmAne samajavAno che. AdhyAtmika puruSo haMmezAM AtmArtha kare che. jyAre paMDito zAstrArtha ane vAdavivAda kare che. jyAM sudhI paramAtmA na banIe tyAM sudhI ApaNe badhAya khoTA chIe ema AdhyAtmika sAdhaka puruSo jaNAve che. jyAre paMDito potAne sAcA kahe che ane bIjAne khoTA kahe che. sAta nayonI samajaNa meLavI sAdhanAkSetre jIve naigamanayathI evaMbhUtanaya sudhI pragati karavAnI che. jyAre saMgharSo TALavA, vikalponA Agraha choDavA mATe evaMbhUta nayathI UtaratAM UtaratAM naigamanamAM AvI javAnuM che. ema karavAthI Agraha rahe nahi, saMgharSa TaLI jAya ane vItarAgatA prati AgaLa vadhAya. saMsAra kSetre sAta no zAnA mATe che? jIvonA je kartAbhAva bhoktAbhAva che te samajavA mATe che ane pudgala dravyanI sAmagrI bhogayogya bane evA paryAyone pAme te mATe che. sAte nayo ApaNA jIvanamAM je kAraNakAryanI paraMparAo cAle che te darzAvatI avasthAo che. sAte nayo, sAta dRSTi che. sAte nayo e sAdhanA paNa che tema sAte nayo sAdhana paNa che. sAte navo kAraNa-kAryanI sthUla-sUkSma paraMparArUpa che. siddha avasthAmAM kAraNa-kAryanI paraMparAno abhAva che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane siddha paramAtmAo jeo nitya paryAyane pAmyA che. te laghAne sAta navo ke cAra nikSepA anupacarita rIte lAgu nathI paDatA. upayoga svarUpamAM vItarAgatAnI prApti e evaMbhUta naya che. jo kevalajJAnanI prAptinuM lakSya rAkhI tene sAdhya tarIke svIkArI sAdhaka sAdhanA kare to te naigamanaya vyavahAranaya che. sAte nayonA ApaNe kartA chIe ane tenA bhoktA chIe. sAte nayanA ApaNe upayoga karIe tyAre te ApaNane kAryarUpa bane che. vyakti potAnI vRtti pramANe, kartA-bhoktA bhAva pramANe ane potAnA svArtha pramANe judA judA nayono upayoga kare che. jIvanA A sAta daSTa bhAvo temaja jIvanA kartA-bhoktA bhAvone sAthe rAkhI jagatane samajIzuM to jagatanuM svarUpa samajAze. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 saikAlika AtmavijJAna jIva ane zarIra pudgala dravya e baMne bhinna bhinna dravyo che. te baMneno saMyogika saMbaMdha pravAhathI cAlyA kare che. saMyoga saMbaMdho sarvathA judA judA karI zakAya che. bAkI tadrupa saMbaMdha judA karI zakAtA nathI. jenuM jJAna caitanya che che tenuM nAma AtmA che. AtmA ane jJAnano saMbaMdha tarUpa saMbaMdha che. te kadI ekabIjAthI judA paDe nahi. saMyoga daSTAMtaH hIrAnI vIMTI, hIro ane vITIM judA pADI zakAya. tarUpa daSTAMtaH sonuM ane pILAza judAM pADI zakAya nahi. sAte nayo dvArA AdhyAtmika sAdhanA thaI zake che, ane potAnA svarUpane nirAvaraNa karI zakAya che. arthAt vikArI ane vinAzI evA matijJAnane avikArI avinAzI evA kevalajJAnamAM pariNamana karI zakAya che. huM zarIra chuM ema kahIe chIe tene badale huM siddha svarUpa chuMahaM brahmAsmi' ema vicArIe to AdhyAtmika sAdhanA karI zakAya. naigamanayamAM jaDane cetana gaNAvI zakAya ane cetanamAM jaDano Aropa-upacAra karI zakAya. huM zarIra chuM, jaDamAM cetanano Aropa, huM siddha chuM, paramAtmatattvamAM AtmAno Aropa. nigamanayathI bhUta ane bhaviSyane vartamAnarUpa mAnI zakAya che jyAre kevalajJAnamAM to bhUta-bhaviSya badhuMya vartamAnarUpa ja che mATe to kevalajJAna akAla eTale ke kAlAtIta che. naigamanayathI saMkalpa karIe ke "huM siddhasvarUpa chuM.' - huM brahmasvarUpa chuM-ahaM brahmAsmi ' eno sAco artha e che ke ApaNAmAM rahela asiddhapaNuMsaMsArIpaNuM eTale ke dehabhAva ane dehAdhyAsa uttarottara ghaTatA javA joIe. nagamanayathI karelo te saMkalpa sAco tyAre Thare ke jyAre saMgrahAyathI sarva jIvone-prANI mAtrane siddhasvarUpa-brahmasvarUpa lekhIe ane te mujabano teo prati vartAva karIe. naigamanayanA saMkalpa bAda saMgrahanayamAM brahmadaSTiAtmavat sarva bhUteSanI dRSTi sAdhakamAM AvavI joIe. jevI dRSTi naigamanaya ane saMgrahAyamAM karI che, tevI dRSTi vyavahAra nayamAM karI te pramANe tevuM AcaraNa jIvanamAM thavuM joIe. zAnadRSTi pramANenI jJAnakriyA jIvananA pratyeka kSetre thavI joIe. jIvamAtrane siddhasvarUpe mAnavA ane badhAmAM siddha bhAvane joIne "sarva khalu ida brahma' ne jIvana sUtra Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 205 banAvI jIvamAtrane duHkhI na karavA ane temanAM duHkhone dUra karI teo sukha ane AnaMdane vede tevo yathAzakita prayatna mumukSu sAdhaka kare tyAre naigamanayathI 'huM' siddha svarUpa chuM' no karelo saMkalpa ane saMgrahanayathI mArI jema prANI mAtra siddha svarUpa che' nI sthApelI dRSTinuM vyavahAranayamAM avataraNa thayuM kahevAya. jJAnAcAra dvArA nirNaya karIe ke 'huM siddha svarUpa chuM.' tene vyavahAranaya svIkAra tyAre kare che ke jyAre svaparatve game teTalI pratikULatA Ave chatAMya du:khI na thatAM sAdhaka svarUpAnaMdane vede ane sarvatra sarvakALe sarva prANIne potAnA jevA ja siddha svarUpa samajI te sarva prati sartAva rAkhe. ethI AgaLa 'huM siddha svarUpa chuM'. ema RRjusUtra naya ane zabdanaya tyAre svIkAre ke jyAre mumukSu sAdhakane vItarAga-sarvajJa-nirvikalpa paryAyanI samIpatAnI prApti thaI hoya. ane zabdanayathI AgaLa samabhirUDhanaya 'huM siddha svarUpI chuM.' e paryAyamAM huM saMyogI siddha sAkAra paramAtmA (13 muM-14muM guNasthAnaka) chuM ke huM ayogIsiddha-nirAkAra paramAtmA (arUpI-siddhAvasthA) chuM nA bhedane jaNAve che. aMte evaMbhUtanaya 'huM siddha svarUpa chuM.' nA saMkalpano svIkAra tyAre ja kare ke jyAre mumukSu sAdhakane pragaTa siddha svarUpanuM vedana hoya. padArthane eka dRSTithI jovuM tene naya kahevAya ane aneka nayathI te padArthane jovo tene pramANa kahevAya. nayono samUha tenuM nAma pramANa. 'pramIyate'nenetipramANam' je vaDe padArtha barobara jaNAya tene pramANa kahevAya. sAcuM jJAna thatAM sandeha, bhrama ke mUDhatA dUra thAya che ane vastu svarUpa ThIka ThIka samajAya che te jJAna 'pramANa' gaNAya che. naya aMza athavA dezarUpa adhUro hoya. pramANa pUrNa hoya. pramANanA mukhya be bhedo pratyakSa ane parokSa che. pratyakSanA be bheda indriya pratyakSa ane mAnasa pratyakSa che. indriya pratyakSamAM paNa cakSu sivAyanI indriyo dvArA prApta jJAna prApyakArI che. jyAre cakSuthI prApta jJAna aprApyakArI che, kema ke vastunA saMyoga sivAya cakSu dvArA jJAna thAya che. vyavahAra anubhavita pratyakSone sAMvyavahArika pratyakSa kahevAya che. enA vaLI cAra bheda che te avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20e saikAlika AtmavijJAna dUrathI vRkSa jevI UMcI vastu dekhAvI te "avagraha'. pachI te mANasa che ke hUMThuM? evo saMzaya thatAM vizeSa lakSaNo dvArA nizcayagAmI parAmarza thavo ke "A mANasa hovo joIe. to te "hA." IhA pachI pUrNa nizcaya thavo ke "A mANasa ja che' te "apAya" ane "apAya" daDhIbhUta thavo arthAt kiMcitakAla TakI rahevo te "dhAraNA." A arvagraha-IhA-apAya-dhAraNA pAMca Indriyo ane mana ema chathI thAya che. - A laukika ke vyavahArika-sAMvyAvahArika pratyakSothI judA prakAranuM pratyakSa je indriya tathA mananI apekSA rAkhatuM nathI paNa mAtra AtmazaktinI apekSA rAkhe che. e pAramArthika pratyakSa kahevAya che. tenA traNa bhedo che. avadhi mana:paryava ane kevalajJAna. avadhijJAna devo ane nArakone bhavaHpratyayathI janma siddha hoya che. jyAre manuSyo ane tiryaMcone yama-niyamAdi guNonA viziSTa sAdhanathI tathA prakAranI Atmazuddhi thaye prApta thAya che ane manaH paryava jJAna je Rjumati ane vipulamati ema be prakAranuM che te viziSTa sarvavirati saMyamI mahAtmAne thAya che. jyAre kevalajJAna e apratipAti pUrNa ane sthira nirvikalpaka jJAna che. vAstavika paramArthikatAe mAtra kevalajJAna ja pramANa jJAna che. chabastha jJAna anupacarita pramANa jJAna nathI-anAdi anaMtane jonAruM rUpI-arUpIne jonAruM-kevalajJAna anucarita pramANajJAna che. parokSa pramANamAM pAMca bhedo pADavAmAM AvyA che. (1) smaraNa (smRti) (2) pratyabhijJAna (3) tarka (4) anumAna ane (5) Agama (zAstra). smaraNa ane pratyabhijJAna : anubhava karelI vastu yAda Ave te smaraNa che. khovAI gayelI vastu jyAre hAtha lAge che tyAre te ja A !" evuM je "jJAna" skUre che te pratyabhijJAna che. smaraNa thavAmAM pUrve thayela anubhava ja kAraNa che. jyAre pratyabhijJAna thavAmAM anubhava ane smaraNa baMne bhAga le che. te ja A !"mAM "te ja bhAga smaraNa rUpa che ane "A bhAga upasthita vastu dekhavArUpa anubhava che. A anubhava ane smaraNa e baMnenA sahayogathI pedA thatuM te ja A!" evuM saMkalitajJAna "pratyabhijJAna" che. e pratyabhijJAnano vaLI be peTA bheda sAdazya (sAlakSaNya) pratyabhijJAna ane vaisadezya (vailakSaNya) che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naya mImAMsA 207 tarka ane anumAna : anumAnamAM vyAptijJAnanI jarUra che. "vyApti' eTale avinAbhAvI saMbaMdha athavA niyata sahacarya. jenA vagara jenuM na hovuM tenI sAtheno teno te prakArano saMbaMdha te avinAbhAva saMbaMdha. dAkhalA tarIke agni vinA dhUmanuM na hovuM e prakArano agni sAtheno dhUmano saMbaMdha che. A vyApti saMbaMdhamAM dhUma agnino vyApya che jyAre agni vyApaka che. -vyApya (dhUma)thI vyApaka (agni)nI siddhi thatI, anumAna thatuM hovAthI vyApyane "sAdhana' ke 'hetu' kahevAmAM Ave che ane vyApaka (agni)ne sAdhya kahevAmAM Ave che. jyAM sAdhya ane sAdhana banne paraspara sarakhI rIte vyApyatA hoya tyAMnI vyApti samavyApti kahevAya. jema ke rUpathI rasanuM athavA rasathI rUpanuM anumAna karI zakAya che. vyApti tarkathI nirNata thAya che. dAkhalA tarIke dhUma agni vinA hoto nathI. dhUma che mATe agni hovo joIe. kAM to kAryathI kAraNanuM anumAna thAya ke pachI kAraNathI kAryanuM anumAna thAya. ahathI, AgrahathI, bIjAnI parIkSA karavA ke potAnI paMDitAInuM pradarzana karavA yA to sAmAne utArI pADavA AdinA irAdAthI prazna pUchavAmAM Ave ke tarka karavAmAM Ave to te kutarkamAM jAya. anumAna prayoganA keTalAka namUnA A pramANe che : (1) amuka pradeza agnivALo che, dhUmADo hovAthI. (2) zabda anitya che, utpanna thato hovAthI. (3) vIjaLI thAya che mATe varasAda thavo joIe. (4) rohiNI Ugaze, kRtikA UgyuM che mATe. (5) amUka phaLa rUpavAna che mATe rasavAna hovuM joIe....ityAdi. Agama pramANa :- je zrata hoya paNa daSTa na hoya to te AgamathI mAnavuM joIe. dAkhalA tarIke meru parvata. buddhithI agamya hoya tene paNa Agama(zAstra)thI mAnavuM joIe. dAkhalA tarIke samaya, nigodanA svarUpa ItyAdinI vAto. aMza ane naya pramANathI viruddha na javuM joIe. pramANane anurUpa naya hovo joIe. durnaya,kunaya, nayAbhAsa e pramANathI viruddha hoya che. prastuta naya sivAyanA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 saikAlika AtmavijJAna anya nayano apalApa karyA vinA ekeka nayathI padArthanA ekeka bhAgane jANavA athavA eka nayathI padArthanA eka bhAgane jANavo. padArthanA anya dharmono apalApa karavo te nayAbhAsa che. pramANa prameya ane pramAtA eTale ja jJAna, zeya ane jJAtA. vAstavika pramANa jo koI hoya to te jJAna ja che. arthAt jJAna ja pramANa che ane emAMya mAtra kevalajJAna japramANabhUta che. kema ke kevalajJAna koI anya pramANa vaDe pramANita nathI. kevalajJAna svayaMsiddha ane svasaMvedya che. jyAre kevalajJAna sivAyanA pramANa anya pramANa vaDe pramANita che. bIjA pramANa bAbata to evuM bane che ke vastu joIe kAMI ane smaraNa karIe kAMI. dAkhalA tarIke sapheda sADalA paherela mahilA vRMdane jotAM smaraNa kokanA maraNanuM thAya. ahIM dazya ane smaraNa judAM che. kevalajJAna sarvapramANa che kema ke kevalajJAna to sAkAra, nirAkAra, ekAkAra, sarvAkAra ane zUnyAkAra che. mATe ja svayaMsiddha che. kevalajJAna, vizeSa upayoga hovAne kAraNe sAkAra che; amUrta hovAne kAraNe nirAkAra che, sarva kAMI, sarva guNaparyAya sahita kevalajJAnamAM pratibiMbita thavA chatAM kevalajJAnI svarUpa ramamANa ja rahe che. temaja kevalajJAna sAdi-anaMta enuM e ja ane evuM ne evuM ja rahetuM hovAne kAraNe ekAkAra che; sarva kAMI tenI sarva guNaparyAya sahita yugapada pratibiMbita thatuM hovAne kAraNe sarvakAra che ane sarva kAMI tenA sarva guNaparyAya sahita kevalajJAnamAM pratibiMbita thavA chatAM kevalajJAnInI vItarAgatAne ke kevalajJAnane tenI koI asara thatI nathI tethI zUnyAkAra che. 1 kevalajJAna ja pramANa che. e saMdarbhamAM bhagavAna mahAvIra svAmIjInA stavanamAM avadhUta yogIzrI AnaMdadhanajI mahArAje gAyuM che ke... naya nikSepe re jeha na jANIe jihAM prasare na pramANa." - je padArthanuM astitva che tenuM kArya che. te jJAnano viSaya paNa che, temaja saMsArI jIvanA anubhavano viSaya paNa che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16, vedAMta ane syAdavAda na ) vedAMtanA padArthone syAdvAra darzana kalAthI jo ukelatA AvaDe to te bIjuM jainadarzana che. vedAMta darzananuM advaita jainadarzananA kevalajJAna ane siddhatvamAM ghaTe che. " anityAzuci duHkhAnAtmasu nityazuci sukhyAtira vidyA.." yogasUtra e zloka dvArA anityamAM nitya buddhi, azucimAM zuci buddhi, duHkhamAM sukha buddhi ane anAtma (jaDa)mAM Atma (cetana) buddhi." . ne je avidyA-mAyAamRta ajJAnatama Adi zabdathI vedAMtamAM oLakhAvela che. ene ja mithyAtvamoha-mUDhatA Adi zabdathI jainadarzane oLakhAvela che. jainadarzananA cauda guNasthAnakanI sAme vedAMte zubhecchA vicAraNAtanamAnasA-satvApatti-AsaMsakti-padArtha bhAvinI ane turIyA ema jJAnanI sAta bhUmikAothI vikAsanAM pagathiyAM jaNAvela che. turIyAvasthAthI kevaLajJAna samajAvela che. karmanA rasabaMdhanA jainadarzane cAra bheda spaSTa, baddha, nighata ane nikAcita pADyA che. jyAre vedAMta tene traNa prakAra nivArya, dunivArya ane anivAryamAM vibhAje che. jainadarzananA ghAtakarma ane aghAtI karmane anukrame vAsanA ane prArabdhakarma tarIke oLakhAve che. kSAyika samakti ane kSAyopathamika samakitane kRtopAsti ane akRtopAstithI anukrame vedAMta oLakhAve che. sAdhanAnAM traNa sopAna maLanAza-vikSepanAza-AvaraNa nAza je vedAMtamAM jaNAvela che. enI sAme jainadarzanamAM maLanAzane anaMtAnubaMdhI kaSAya nAzathI; vikSepanAzane ekAgratAthI ane AvaraNanAzane ajJAnanAzathI sarvajJatAnI prAptinI prakriyAthI samajAvela che. sarupoDaso manonAzo jIvanmuktasya vidyate arupastu manonAza vaidehI muktago bhaveta -muktopaniSada A zloka dvArA jIvanamuktano manonAza te sarUpa manonAza kahevA dvArA sayogI kevalIpaNAnI teramA guNasthAnakanI avasthAno nirdeza karela che, ane videhI-videha muktirUpa manonAza te arUpa manonAza kahevA dvArA ayogI arthAta kevalipaNAno siddhAvasthAno caudamA guNasthAnakano nirdeza karela che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 saikAlika AtmavijJAna - "yo vai bhUmA tat sukham" brahma che e ja sukharUpa che-pUrNa e ja sukharUpa che e vidhAna dvArA vedAMta darzana kevalajJAna-siddhAvasthA e ja sukharUpa che ema jaNAve che. AtyaMtika, dezakALa, aparicchanna, niratizaya sukhanA nirdezana dvArA vedAMta jainadarzananA anaMta-akSaya-avyAbAdha sukhano nirdeza kare che. Adityasya gatAgauraharahaH saDakSiyate jIvita, vyApAraibahukAryabhAragurubhiH kAlo na vaijJAyate. daSTavA janmajarAvipattikaraNe trAsazva no--dyate, pItyA mohamayI pramAdamadirAmunmattabhUta jagata. pASANa khaDedhvapi ratnabuddhi kAntati dhIH zoNitamAMsapiDe, pancAtmake varSANi cAtmabhAvo jayaMtyasau kAcana mohalIlA. A zloka dvArA vedAMte mohanuM svarUpa samajAvyuM che ane nirmohI thavA upadeza Apyo che. kuraMgamAtaMgapataMgapraMgabhInA hatAH pancamireva pancA ekara pramAdI sa kartha na hanyate yaH sevate paMcamireva e bIjo jANIto viSayatyAgano upadeza Apato zloka che. na mokSo nabhasaH puSTa na pAtAle na bhUtale, ajJAna hRdayagrantharnAzo mokSa iti mRta:. AkAzamaMDaLamAM mAla nathI. pAtAla ke bhUtalamAM mokSa nathI. paraMtu hRdayamAM ajJAnarUpa je graMthi che, teno nAza karavo e ja mokSa che. eTale ke duHkha nivRtti ane sukha prApti e ja mokSa che, ethI jIvatAM ja jIvanmukta thavAya che. A vAta dvArA vedAMta kevalajJAnInI puSTi kare che. 1. vedAMtanA vivartavAda ane ajAtavAda jainadarzananA viveka ane vairAgya ke anityatatAnI bhAvanAthI samajAvI zakAya ane advaitavAdane kevalajJAnathI ghaTAvI zakAya. AvI to ghaNI vAto che. meLavatAM AvaDe to meLa maLato jaNAze. jaina darzananI vAto spaSTa, saraLa, pUrNa ane cokkasa che. kAraNa ke te sarvajJanI ApelI vAto che. eTale ja jainadarzanamAM sAdhanAnI sAthe jagata vyavasthA paNa yathArtha samajAvela che. vedAMtamAM jagata-vyavasthAnI vAto tema samajAvAI nathI. kema ke te sarvajJa prarUpita darzana nathI. chatAM e darzananuM khaMDana to karavA jevuM nathI. kema ke teo paNa ati eTale ke siddha thavAnI sAdhanA batADe che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1che. kamarina go cho para zAsana be prakAranA che. dharmazAsana ane rAjazAsana. dharmazAsananI dhurA RSimunio-saMto-mahaMto-muni bhagavaMtonA hAthamAM hoya che. rAjazAsanano dora rAjA-mahArAjA sattAdhIzonA hAthamAM hoya che. ubhayanuM kArya doSa ane durjanatA dUra karI, guNa ane guNIjano eTale ke sajjanonuM rakSaNa karavuM te che chatAM ubhayanI kArya praNAlikAmAM pharaka che. durjanatAno nAza karavo ane durjana koI na pAke tenI takedArI rAkhI sajanone protsAhana ApavuM te rAjadharma che. arthAt rAjAonuM ane sattAdhIzonuM kartavya che. e kSAtravaTa che. rAjA, rAjadaMDa vinAno na hoya. "rAjA durjanane daMDa kare te rAjadharma che. rAjA jo durjanane kSamA Ape to te adharma che. eTaluM ja nahi paNa durjana hoya ke sajjana sarva prajAjane khAvApIvA, paheravA oDhavA ane rahevA maLI rahe tevI vyavasthA karavI te ya rAjadharma che. gunegAra kedI paNa eTaluM meLavavAno adhikArI che. e prajApAlakatA che ane prajAnuM tevuM pAlana karanArA prajApAlakanuM biruda yathArtha sArthaka kare che. rAjA zabdanI utpatti ja rAjI zabda parathI thaI che. rAjI kare te rAjA." ratiAzca praja cena tasmAdrAjeti zabdane prajAne prasanna rAkhe te rAjA." nirbaLanuM prANanA bhoge paNa rakSaNa karavuM ane sabaLa paNa jo durjana hoya to teno pratikAra karI tenI para sattA arthAt zAsana calAvavuM te rAjazAsana ' che. AthI ja ApaNe tyAM kSatriyakuLane UMcuM kuLa kahela che. saMto ane munibhagavaMto paNa durjanonA doSa ane durjanatA dUra karavAnuM kArya potAnAM AcaraNa ane upadeza dvArA prema ane vAtsalyapUrvaka kare che. rAjA to potAnI rAjavyavasthA sacavAya ane jaLavAI rahe tevA hetupUrvaka enA prajAjanano vartamAna bhava janmathI mRtyu paryaMtano sukhethI sajjana banI rahevApUrvaka pasAra thAya te aMge ja enuM rAjazAsana calAve che. RSimunio, mahAtmAo to potAnA zaraNe AvanArAo, potAnA saMparkamAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 saikAlika AtmavijJAna AvanArAonA bhavobhavanI ciMtA karI, temane punarjanma ane pUrvajanmanI samajaNa ApI zubha-azubha; puNya-pApa, nIti-anIti, Abhava-parabhava, jaDacetana athavA jIva-ajIva, AtmA-paramAtmA, sat-asat, vinAza-avinAzI ityAdinA bheda batADI temano vartamAnakALa sudhArI ujjavaLa bhaviSyakALanuM nirmANa karI, kAlAtIta banavAnI preraNA karI dharmanuM zaraNa svIkArAve che. arthAta dharmathI zAsita kare che. dharmazAsana calAve che. rAjA to mAtra vartamAna bhavanI khevanA kare che. jyAre jJAnI bhagavaMto to bhavobhava sudhare aMte bhavAMta thAya tenI khevanA rAkhe che. rAjA potAnI rAja vyavasthA aMge sukhI loko pAsethI kara ugharAve che ane garIba-duHkhIne paNa teno deha TakAvavA pUratI jIvana jarUriyAtanI sAmagrI maLI rahe tenI vyavasthA kare che. saMto-munibhagavaMto potAnI dezanAupadeza dvArA puNyazALIo evAM sukhI ne samRddha lokone "tena tyakatana bhujithA 'no tyAga maMtra ApI dAnAdi dvArA sukhI zrImaMto ane sattAdhIzonI zrImaMtAIne tathA zaktiono bahujanahitAya sadupayoga karAve che. emAM to ApanAranuM ya bhaluM thAya che ane lenAranuMya bhaluM thAya che. durbhAva aTake che. zubha bhAva Ave che ane zuddha bhAva arthAt svabhAva bhaNI prayANa zarU thAya che. bhavaparaMparA sudhare che ane aMte bhavAMta thAya che ne mukti maLe che. rAjA potAnA rAjadaMDathI mAtra kAyika durjanatA dUra karAvI zake che, jyAre jJAnI-bhagavaMto-RSimunio kAyika, vAcika ane mAnasika ema traNe prakAranI durjanatA vyaktimAMthI ane samaSTimAMthI dUra karAvI zake che. rAjAne rAjazAsana calAvavA saMpatti, sattA-zakti ane sainyathI jarUra rahe che. jyAre saMto mahaMtone dharmazAsana calAvavA maMdira, mUrti ane zAstra graMthonI AvazyakatA rahe che. athavA to koI evI viziSTa prabhAvazALI vyakti hoya to teo kazAyanI sahAya vinA dharmazAsana kevaLa potAnA jJAna ane te pramANe sadvartanathI calAve che. nIcavRttio arthAt pAzavIvRttio pazupaNAmAMthI janme che. je manuSyapaNuM maLyA chatAM gaI na hoya to tene maLelA manuSyabhavamAM, dUra karI mAnavane mAnava banAvavAnuM kArya rAjAo kare che. jyAre saMto ethI AgaLa vadhI mAnavano saMbaMdha paramAtmA sAthe karAvI ApI tene mAnavamAMthI mahAmAnava Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmazAsana-rAjazAsana 213 banAvavAnuM ane tenA paramAtma tattvane pragaTAvI ApavAnuM ananya kArya niSkAma bhAve kare che. jIva durjana koTino raheze to bhavaparaMparAmAM tiryaMca nigoda-narakanI du:khayoninA kAramA duHkha bhogavavA paDaze. hIrA-mANeka pAnA-sattA samRddhivaibhava vilAsa ochAM haze ke ochAM maLaze to cAlaze, paNa sajjanatA haze to ja sadgati prApta thaze. A lokottara vicAraNA che. rAjA ho ke saMta ho sahu koInuM kArya vizvamAMthI pApa-doSa ane durjanatAne dezavaTo devAnuM ja banI rahevuM joIe, kAraNa ke durjanatA e manuSyayonino mahAroga che. kuTuMbamAM-jJAtimAM-samAjamAM-gAmamAM ke dezamAM bIjAonuM bhaluM karIne jIvavuM te saMskAra mahAna che. bIjAne kAMI paDI nathI te rIte bedarakAra-lAparavA thaI jIvavuM e halakAI che-apAtratA che. cakravartI mahArAjAonI AjJA jagatamAM temanI hayAtI hoya tyAM sudhI paLAya che, ane temAMya teo sattA upara hoya tyAM sudhI ja temanI AjJA sarvatra varte che. paraMtu mahAtmAnI-RRSio-sAdhu mahArAjAonI AjJA to temanA jIvanakALamAM to paLAya ja che, paNa teonI hayAtI bAda paNa jagatamAM paLAya che. sikaMdaro, sIjharo ane akabaro vahI gayA ane temanAM rAjyo khAlasA thaI gayAM, jyAre kRSNa-buddha-mahAvIra-vyAsanI vAto-vidhAna-AjJA Aje ya loko zIrSAvaMdya karI rahyA che. rAjA mahArAjAo kSetre eTale ke rAjya-bhUminA vijetAo hoya che. jyAre munimahArAjAo kALa vijetA arthAt kAlAtIta thaI kALa upara vijaya meLavanArA hoya che. jo rAjazAsana-dharma zAsana arasaparasanA sahAyaka ane pUraka bane to suvarNakALa avatare. rAmarAjyanI vAto karIe chIe paNa vicAratA nathI ke rAma mAtra sattAdhArI rAjA ja nahotA paNa bhaktarAjA hatA, vaLI vasiSTha jevA RRSinI emane nizrA maLI hatI. azoka, akabara, zivAjI, vikrama, kumArapALa Adi mahArAjAonA rAjyazAsana Ajeya Adarza rAjazAsana gaNAya che. enA mULamAM A ja kAraNa che ke teo dharmazAsana svIkArI rAjazAsana calAvatA hatA. azoke buddhanuM zaraNa svIkAryuM hatuM. akabare dharmaratnone potAnA navaratna jevAM salAhakAromAM sthAna ApeluM hatuM. zivAjI rAmadAsanI pAdukAne potAnA rAjasiMhAsane sthApI rAja calAvatA hatA, vikrama svayaM bhagavad bhakta hatA. kumArapALa mahArAjAne hemacaMdrAcAryanuM zaraNa maLyuM hatuM. caMdraguptane cANakya jevo jJAnI ane nispRhI salAhakAra maLyo hato. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 saikAlika AtmavijJAna vartamAna rAjyakALane suvarNakALa banAvavo hoya to e atyaMta Avazyaka che ke koI sattAdhIza vaDApradhAna je Ajano rAjA che te bhakta bane, athavA to koI bhakta e sthAne pahoMce ane dharmazAsana svIkArI rAjyazAsana calAve athavA to pachI bhakta ane rAjA bhegA maLI rAjadhurA calAve. rAjyavyavasthA arthAtu rAjazAsana deza ane samAjanI vyavasthA mATe che ke jethI dharmane anukULa vAtAvaraNa sarjAya je dharmazAsanane pAmI vyakti ane samaSTi potAnA zuddhAzuddha svarUpane samajI svarUpa zAsanamAM pravezI karmamaLane dUra karI potAnA mULa, vizuddha evA parama AtmasvarUpanuM prAgaTIkaraNa karI zakavA samartha bane. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 18, dharmayItatvanayI deva-guru-dharma e dharmatrathI-tattvatrayInA ApaNe tyAM be bheda "su" ane kunA vizeSaNa ApIne pADyA che, te sudevAdi ane kudevAdi. A vizvanA tamAma jIvonuM vargIkaraNa traNa vibhAgamAM karI zakAya che. e traNa vibhAga (1) bahirAtmA (2) aMtarAtmA ane (3) paramAtmA tarIke oLakhAya che. A vargIkaraNa pramANe mokSamAM gayela, sarvajJa banela evAM sarva jIvone je vibhAgamAM vargIkRta karavAnA hoya te vibhAgamAM A deva' zabdano artha "paramAtmA' karI zakIe ke bIjo kAMI ? Avo prazna kema udbhavyo? kAraNa ke saMsAramAM cAra gatimAMnI devagatinA jIvone paNa deva kahevAya che. uparAMta cakravartIne naradeva kahevAya che. sAdhu bhagavaMtone gurudeva kahevAya che ane vyavahAramAM "mAtRdevo bhava", "pitRdevo bhava:", "yajamAna devo bhavaH", "atithidevo bhavaH" Adi kahevAya che. A pramANe bhinna bhinna vyakti pratye bhinna bhinna kSetre "deva" zabdano prayoga thAya che ane badhAne A traNa vibhAgamAM vargIkRta paNa karI zakAya che. to pachI dharmakSetre deva-guru-dharma" traNa zabdanI tripuTImAMnA "deva' zabdanI vaheMcaNI zemAM karavI ? zuM emane paramAtmA kahevA ? zuM emane aMtarAtmA kahevA ? ke pachI bahirAtmA kahevA ? A deva to tIrthaMkara paramAtmA che je vItarAga deva che. sarvaguNa saMpanna sarvadoSa rahita evAM sarvajJa deva che. emane "paramAtmA' sivAyanA bIjA bhedamAM kema mUkI zakAya? emane bahirAtmA to kahevAya ja nahi ane aMtarAtmA kahevA jaIe to teo sAdhaka Thare ane chadmastha avasthAno doSa Ave. devagatinA deva to teo che ja nahi kema ke e to paMcamagatinA deva che. eTale pahelo vibhAga je paramAtmA che temAM ja temanI vaheMcaNI karavI paDaze. zAstra paddhatithI Aja sudhI to sudeva-kudeva, sudharma-kudharma ane sugurukuguru evAM joDAM cAlyA ja Ave che. to pachI "deva' zabdano artha jo paramAtmA karIzuM to "paramAtmA" "su" ne "ku ema be bhede jaNAvavA paDaze. adanAmAM adano mAnavI abujha mAnavI paNa paramAtmA" "ku" prakAranA hoya e mAnavA taiyAra thaze nahi. sarvaguNa saMpanna, sarvadoSa rahita, sarvajJa kadI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saikAlika AtmavijJAna ku hoI zake nahi; ane e evI carama, pUraNa, paramAvasthAne pAmyA che ke "su" vizeSaNa lagADavAnI koI AvazyakatA rahetI ja nathI. pUrNa to parama hoya-aMtima hoya ane enA koI "su-ku nA bheda na hoya e to ekameva, advitIya, aMta, akhaMDa, abhaMga hoya. bheda to apUrNanA hoya. have guru zabdane "su" ane "ku' nA vizeSaNa lagADIo to guru pade rahelA jIvo karmavaza aneka kAraNothI AcArabhraSTa thaI "su" nA "ku' banI zake che. paraMtu gurupade rahela jIvonuM vargIkaraNa to "aMtarAtmA" vibhAgamAM ja thAya ane "ku banavAthI te te "bahirAtmA' vibhAgamAM rahI paDe. Ama A paddhatimAM A moTI Apatti che. eno ukela to koI prakhara gItArtha AgamavettA ja jaNAvI zake, ethI eno ukela ApaNe evA jJAnI bhagavaMto upara choDI daIe. have ApaNane e zaMkA ahIM udabhave ke jeNe rAgadveSano nAza na karyo hoya ane "deva' tarIke saMbodhAtA hoya temane zuM ApaNe "ku kahevA ? e paripATIe cAlavA jaIzuM to jeNe jeNe rAgadveSano nAza na karyo hoya te tamAma vyaktine tamAma kSetre "ku' kahevA paDe ane rAgadveSano nAza karyA bAda to te gurupade rahetA ja nathI. vItarAga thavAthI deva-paramAtmA thaI jAya che. Ama A "su" ane "ku nA bhedanI paddhatie cAlIe to temAM "guru padanuM astitva ja rahetuM nathI. vyavahAramAM manuSyayonimAM mANasanA guNa doSa ane vartana pramANe tenuM "sajana" ane "durjana evA vacanaprayoga zabdaprayogathI vargIkaraNa karAya che. Ama jo sajanane "su" kahIe ane durjanane "ku kahIe to te vizeSaNo. vartamAna kAlIna guNadoSa upara nirbhara che. nahi ke mAtra rAga dveSa upara. anAdikALathI jIvamAM rAgadveSa hovA chatAM, sArA vartana-vyavahArathI Ane sArA guNone kAraNe rAgadveSanI vidyamAnatA hote chate tene "sajana" kahevAya che. durjana to durjana che ane rAgadveSa yukta che. eTale ene to koI savAla ja nathI. ApaNA vyavahAramAM AryasaMskRtimAM prajAnuM vargIkaraNa cAra varNamAM karavAmAM AvyuM che. je brAhmaNa', "kSatriya, vaizya ane zudra e cAra bhede jaNAvela che. A cAra bheda vyavasthA mATe che. koIne UMce caDAvavA ke koIne nIcA pADavA mATe nathI. zudranI jAti upalAM varNanI apekSAe bhale nIcI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 dhamatraya-tattva trathI gaNAtI hoya ke UtaratI lekhAtI hoya, paraMtu te nIcalI varaNamAM janmela putro ane banela mAbApone te UtaratI koTinI varaNanA hovA mAtrathI guNadoSano viveka karyA vinA "su" ke "ku kahI zakatA nathI. DheDha kuLamAM janmelA ane janma ApanArA mAbApone ane putraputrAdine kumAtA, kupitA, kuputra ke kuputrI koI kahetA nathI ane tema kahI paNa zakatA nathI. bhale UtaratuM kuLa hoya chatAM tevAM kuLanI te te vyaktimAM mAnavatA ane sarjanatA-kulInatA hoya to te caDhiyAtA che, guNavAna che jyAre tethI viparIta brAhmaNa-kSatriyavaizyanI UMcI varaNa-UMcA kuLanA evAM mAtApitA ane temanA putraputrAdimAM guNanI apekSAe kulInatA, khAnadAnI, mAnavatA-sajjanatA na hoya, ane pazutA ne adhamatA hoya to te caDiyAtA kuLanAne paNa "ku' kahI zakAya ane tema kahenArAne koI paDakArI zakatuM nathI. sArAya-jagatanI samagra vizvanI pratyeka vyakti, sAme evI vyaktinI apekSA rAkhe che ke je jagatanA kAmamAM AvanArI hoya. nakAmane koI IcchatuM nathI. je koInA kazA kAmanuM nathI te nakAmuM che. ane te nakAmAne bhale te naThAruM na hoya to ya te kAmanuM na hovAthI koI ene icchatuM nathI. jo Ama saMsAranA rojabarojanA vyavahAramAM "su" ane "ku nA vizeSaNo lagADavAmAM ATalo badho viveka karavo paDato hoya to pachI vicAravuM joIe ke dharmakSetre keTalo viveka karavo joIe ! dharmakSetre aneka prakAranA dharmo che ane te aneka prakAranA dharmonA vaLI sthApako paNa aneka che. jenAM nAma Aje vartamAnakALanI apekSAe zIvazaMkara-rAma-kRSNa- viSNu-mahAdeva-mahammada-jIsasa-buddha Adi che. te te sarva dharmasthApakone te te dharmanA anuyAyIo temane potAnA iSTadeva mAne che. emaNe kadAca rAgadveSano sarvathA kSaya nathI paNa karyo. paraMtu e dharmasthApakoe evo te kayo khoTo upadeza Apyo ane durjanone pakavyA ke emaNe pote svayaM jagatanuM evuM te kayuM ahita karyuM ke emane "ku kahevA paDe ? haragIja nahi ! balka te te dharmasthApakoe paNa potapotAnA kSetramAM pazu jevo AtmA UMcI kakSAno mAnava bane evo rAha Apyo che. to anya darzanIoe mAnelA emanA potAnA devone ApaNe ku" kema kahI zakIe ? A ja vAtane ApaNe ApaNA rojabarojanA jIvanavyavahAranA daSTAMtathI spaSTa karavA prayatna karIzuM. dareka jIva dareka taraphathI potAno lAbha, hita, kalyANa ane sukha ja Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna 218 icche che. pachI sAme game te jIva hoya ! kahevata che ne ke 'lAlo lAbha vagara na loTe'. ApaNe jaina chIe. ApaNe jaina vepArIne tyAMthI mAla laIe chIe. bAjumAM musalamAna vepArI che. jaina to ApaNo sAdhArmika baMdhu kahevAya. have A jaina baMdhu ApaNo vizvAsapAtra banI haMmezA mAla ne bhAvamAM chetare che. koI divase A vAta ApaNA khyAlamAM AvI jAya che, ane tyAre bAjumAMnA musalamAna vepA2Ine tyAM jaI caDIe chIe, ane tenI sAthenA vepAramAM ApaNane pUrNa saMtoSa thAya che. chetarAvAno koI bhaya dekhAto nathI. to pachI ApaNe ApaNA jaina sAdhArmika baMdhu sAthe vepArI saMbaMdho rAkhIzuM ke musalamAna baMdhu sAthe ? are ! nA nA ! game tevo toye ApaNo jAtabhAI, sAdhArmika baMdhu ! ApaNA devano bhakta ! enI pAsethI ja mAla levo joIe pachI bhalene lUMTAI jatAM hoIe ! are bhalA bhAI ! vicAra karo koI evo sAdhArmika baMdhu pAkyo nathI ne pAkaze nahi ke vartamAnamAM evo koI nathI, je AvA apramANika sAdhArmika baMdhune choDe nahi ane prAmANika evA musalamAna vepArIne pakaDe nahi. musalamAna to halakI jAtano che. eno bhagavAna to khudA che. enI pAsethI mAla kema levAya ? vepAramAM vahevAranA lAbhanI vAtamAM AvuM koI vicAratA nathI ane khoTano sodo koI karatA nathI. to AnA uparathI sAra to e nIkaLe che ke koNa kone mAne che ? te prazna bhale prathama mahattvano hoya paraMtu aMte to jIvane paraspara ekabIjAnA sartana ane sadvicAra ja kAmamAM Ave che, je paramAtmAnA gharanI deNa che. game te prakArano doSa, game tenAmAM hoya paraMtu te paraspara duHkhada hoya che ane game te prakArano guNa game tenAmAM hoya paraMtu te paraspara sukhada ja hoya che. bAhya dRSTie dekhAtuM dharmadezyanuM khokhuM to hareke apanAvyuM ane taiyAra to karyuM ja hoya paraMtu aMdaranA mAlano prazna to guNadoSanuM pRthakkaraNa che. dRzya khokhuM gauNa banI jAya che. guNa mAtra sAtvika bhAva ane te bhagavAne ApelA batADelA guNasthAnakomAM pahelAM guNasthAnake doSane maMdarasa karavAvALA che, ane jIvane AtmavikAsamAM AgaLa vadhAravAmAM saMdhi sthAnarUpa che. ApaNane dUdha joItuM hoya tyAre dUdha sAthe matalaba che ane tyAre Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrathI-tattva trayI 219 dUdhavALA govALane pUchatAM nathI ke bhAI kaI gAyanuM dUdha che ? kALI gAyanuM che ? lAla gAyanuM che ? ke sapheda gAyanuM che ? game te raMganI gAya hoya dUdha to sapheda ja hoya ! gAyanI cAmaDI pramANe kAMI gAyanA dUdhano raMga na hoya ! dharmanuM nAma, saMbodhana e dRzyarUpe bAhya dazyarUpa AkAra ke tenA prakArarUpa khokhuM bhale aneka citra vicitrarUpa vALuM hoya paraMtu aMdarano mAla to sAttvikabhAva ja hoya ! koI paNa jIva koInA paNa pratye zubhabhAva kare to te sAttvika bhAva che. to koI paNa dharmI jIva potAnI mAnelI upAsya vyakti pratye namaskAra, stuti, stavana, bhakti je kAMI kare tene sAtvika bhAva kahevAya. eka UtaratA kuLamAM janmela harijana putra potAnA mAtApitA pratye putravat vartana sevA, bhakti, kartavya-pharaja Adi batAve to tene te kSetramAM paNa sAttvika bhAva kahevAya ane caDiyAtA kuLamAM pAkelA-janmelA putro yadi jo mAtApitAno avinaya kare, sevA na kare, pharaja na bajAve ane duzmana banI bese to tene tAmasaputra kahevAya balka 'kuputra" "kapAtara' kahevAya ! A vizvamAM guNa keLavavAnI koInI aMgata IjArAzAhI nathI. guNavAna kyAre guNa khoI bese ane doSavAna kyAre guNavAna banI jAya, te paNa koIne mATe kAMI kahI zakAtuM nathI. puNyanA udayo koIne AdhIna nathI. ane pApanA udayo saMto ne sajAno ke dharmajanane paNa choDatA nathI. darzana dRSTisvarUpa che ane dRSTimAM bhAva hoya che. eTale dRSTi ane bhAva be viSaya thayAM. darzana mohanIya eTale darzanamAM mUDhatA-aviveka hovo te ! darzana sAcuM ane khoTuM ane bhAva paNa sAcA ane khoTA evI aMtarakriyA darzanamAM hoya che. A darzanane vaLI bIjAM traNa bhAva sAthe saMbaMdha hoya che. te che kUtadaSTa ane anubhUta. jIva mAtranA darzananuM svarUpa Ave che. e jenAmAM na hoya tene jaDa kahevAya. arthAt jaDano A viSaya nathI. athavA to kaho ke jaDano A svabhAva nathI. A ja rIte jaDa ne cetanano bheda siddha thAya che. jaina darzanamAM sarvajJa bhagavaMtoe jIvamAM rahela darzana svabhAva athavA darzana zaktine traNa bhAvamAM vaheMcela che. A traNa bhAva (1) mithyA mohanIya (2) mizra mohanIya ane (2) sabhya mohanIya tarIke oLakhAvela che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 saikAlika AtmavijJAna jIva jeTaluM jANe che ane jue che te badhuM ya tene sarvathA, sarvadA, pratyakSa ane anubhUta hotuM nathI. saMsArI jIvana darzana dazA kaho ke teno dRSTi svabhAva kaho te apUrNa che. A darzanazaktimAM paNa rasanuM mizraNa bhaLela hoya che. e rasanA mukhya be bheda tIvrarasa ane maMdarasa che. tIvra ane maMdanI vacagALAnA bhedo aneka hoI zake che. vacagALAnA e rasabhedanuM dhoraNa chabastha jIva bAMdhI zakato nathI ane cokkasa kAraNa paNa samajI zakato nathI ke tenI ajJAna dazAne lIdhe che ane pUrvApara saMbaMdhanA vicchedane lIdhe che. tethI ja te padArthane adaSTa tattvanA bhedamAM mUkavo paDe che. dAkhalA tarIke ApaNA pUrvajanma ne punarjanma, ApaNo bhUtakALa ne bhaviSyakALa ane te sivAyanA aneka anya padArtha adaSTa tattva che. jIvanI AvI dazA hovAnA kAraNe tenuM vartamAnakALanuM matijJAna apratyakSano saMtoSa pAmI zakatuM nathI. eTale vartamAnakALanuM matijJAna ahaM ke Agrahane vaza thaI parokSa tattva satya hovA chatAM mAnyatAmAM lAvI zakatuM nathI. AvI rIte parokSa satya tatvane mAnyatAmAM na lAvavuM te jIvanI asatyatAnI mAnyatAmAMno tIvra bhAva che. tema chatAMya ApaNane ApaNA vartamAna jIvanamAM vahevAra karavAmAM apratyakSa ane adaSTa tatvane svIkArIne ane mAnIne ja jIvavuM paDe che. vahevAra calAvavo paDe che ane teno Azraya paNa levo paDe che ane e pramANe vahevAra paNa calAvIe che jema ke. vartamAnapatramAM pragaTa thatA badhA samAcAra ApaNe mATe dRSTa, anubhUta ke pratyakSa nathI hotAM. chatAM tene sAcA mAnI vahevAra calAvAya che. ApaNI garbhAvasthA ApaNane daSTa nathI. te anubhUta hovA chatAM tenI mRti nathI. ApaNuM nAma "anya vyakti" pADe che ane te nAmathI ApaNI sAthe vahevAra kare che je nAmano ApaNe samajaNA thayA bAda svIkAra karIe chIe. ApaNA pitA koNa che te ApaNe jANatA nathI. bIjAM jaNAve che ne ApaNe jANIe chIe ne svIkArIe chIe. ApaNuM jJAna jAte jANelA ane anubhavelA jJAnathI kaMIka gaNuM adhikuM jJAAna anya dvArA jaNAvAyeluM che. dharmatattva ja eka evuM tattva che ke je anaMtA bhUtakALa ane anaMtA bhaviSyakALane lakSamAM laI AjanuM-vartamAnanuM ghaDatara karavA jaNAve che. jyAre artha ane kAma e be puruSArthane AvA viveka sAthe bahu jhAjho saMbaMdha hoto Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattva trayI 221 nathI. kAraNa ke te be A bhava pUratAM ja hoya che ane vaLI dehAzrita hoya che. ethI viparIta dharmane to pUrvajanma arthAt bhUtakALa ane pUnarjanma parabhava arthAt bhaviSyakALa sAthe vadhAre saMbaMdha hoya che. bhUtakALanA bhavo paNa ApaNe karyAM che ane bhaviSyakALanA bhavo paNa ApaNe ja karavAnA che. chatAM te svIkAravA ApaNe taiyAra na thaIe kAraNa ke te adRSTa tattva che . te vartamAnakALanA indriyonA viSayo nathI ane ApaNe to ApaNA indriyajanita jJAna ane buddhi upara ja mustAka rahIe chIe. to koI jIva dharma tattva pratye satya ane prAmANikatAnI buddhi rAkhIne punarjanma ane pUrvajanmanI mAnyatA dharAve, paralokamAM vizvAsa rAkhe balke AsthA rAkhe to te jIvano te dRSTibhAvamAMnI mithyA mAnyatAmAMthI je tIvratA hatI emAM maMdatA AvI che ema kahevAya. e darzana mohanIyamAM thayelo sudhAro che. arthAt AtmavikAsanuM lakSaNa che. AtmAnI unnatinuM sopAna che. Atmasukhane pAmavAnuM sopAna che ane duHkhI avasthAmAM vivekI banavA mATenI saMbhAvanA-zakyatA che. ApaNe AvI dRSTivALA jIvo dehadhArI chIe, ane dehamAM rahelI indriyo te ApaNA vahevArika jJAna ane sukha duHkha vedananuM sAdhana che, ane e sukha duHkhanA sAdhana mATe vizvamAM ApaNo jIva anya bIjA jIva ane jaDa padArtho sAthe saMbaMdhamAM AvIne jIve che. je anya jaDa padArtho ane jIvo sAthe jIvIe chIe te ApaNI indriyonA sAdhananA sAdhana che. pharaka mAtra eTalo che ke A zarIra ane indriyomAM purAyelo ApaNo eka jIva che tenI sAme ApaNAthI bhinna bIjAM jIvo che. have ApaNA zarIra ane indriya je jaDa che tenI sAthe ApaNe arthAt ApaNo AtmA kSIra nIra sama ekameka che, ane zarIranA svAsthya tathA indriyonA bhoga upabhoganA upayogamAM AvatI jaDa vastuo ApaNAthI bhinna anya para kSetre che. eTale deha ane dehamAM rahela indriyo ne dehamAM purAyela AtmAo cetana jAtinA che. pharaka mAtra kSetrano che. jyAre zarIra ane indriya paNa jaDa che. ne enA bhogamAM AvatI bhogasAmagrI paNa jaDa che. bheda mAtra eTalo che ke te anya para kSetre che. chatAM jAti-jaDajAti eka che. ApaNe ane ApaNane vaLagela zarIrane indriyone ApaNAthI rahelAM bhinna kSetre jaDa padArtho tathA cetana padArtho pratye kAMI ne kAMI bhAva, dRSTi Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 saikAlika AtmavijJAna ne prayojana che. to A badhA padArthomAM adhiSThAnarUpa arthAta AdhArarUpa ke kendrarUpa ApaNuM darzana-daSTi ne bhAva che. temAM sudhAro ane bagADo ubhayanI saMbhAvanA che. bagADAne dharmakSetre mithyA kahela che. jyAre sudhArAne sAtvika kahela che. pUrvajanma ne punarjanmanI dRDha mAnyatA temaja ApaNAthI para evA jaDa ne cetana padArtho pratyenuM parasparanuM sukhada vartana te dRSTi ne bhAvamAM sudhAro che. ApaNA bhAvamAM traNa bhedomAMno koI eka bhedano bhAva hoya che. bhAvanA traNa bhedo sAttvika, rAjasa ane tAmasa tarIke oLakhAya che. vaLI A traNa bhAvomAM paNa tIvratA ane maMdatA hoya che. have ApaNe A badhA bhAvanuM jIva ne pugala Azrita eka koSTaka banAvIe. jIvano mULabhUta bhAva zuddha che. zuddha eTale zarIra, indriya, mana, buddhi ityAdi ke jenA vaDe ApaNe jIvIe chIe, jene ApaNA mAnelA che ane jenA vaDe sukha duHkha vedIe chIe. tenAthI para eTale A koI padArthano Azraya nahi tema ja anya kSetre rahela bahAranA paNa koI jaDa ke cetana padArthano Azraya nahi tevA bhAvane zuddha bhAva kahevAya jema ke... gAyane dohIne je dUdha meLavyuM temAM eka paNa pANInuM TIpuM nahi hoya te zuddha kahevAya. so TacanuM sonuM ke jemAM eka ratIbhAra paNa tAMbAnuM mizraNa na hoya tene zuddha kahevAya. tema AtmA anya sarva zakti ne sAdhananI para UThIne potAnA taMtra mATe svAdhIna hoya athavA svataMtra hoya to teno svazaktirUpa anaMtazakti rU5 zuddha svabhAva kahevAya, ke je jIvane ekAMte sarva para vastuthI para anaMta AnaMda vedanarUpa hoya. jema vahevAramAM eka vyakita potAnA jIvana vahevAramAM aneka rIte parAdhInatAmAM paDyo hoya ane te parAdhInatAmAMthI mukta thatAM keTalo AnaMda anubhavato hoya che ! eka cora-gunegArane jelanI mudata pUrI thatAM, kedamAMthI chUTyA pachI keda bahAranA jIvana aMgeno koI baMdobasta na hovA chatAM paNa keTalo AnaMda hoya che! bhale ene jelamAM dehane joItI badhI sagavaDa rAjya taraphathI maLatI hatI. rAjyanA rasoDe jamato hato. rAjAne jema tenA rakSaNamAM aMgarakSako tarIke poliso hoya tema gunegArane paNa AgaLa pAchaLa poliso hoya. rAjAno rAjamahela lAkho rUpiyAno hoya ema jela paNa lAkho rUpiyAnI hoya. Ama chatAMya kedIne kedanI mudata pUrI thaye vyAvahArika sAcI dizAmAM AvavAno Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattva trayI 223 keTalo utsAha keTalo AnaMda hoya che ! jIvane paNa A badhA baMdhanamAMthI mukti te tenuM sAcuM ane zuddha svarUpa che. to have ApaNe je koSTaka vicArIe chIe temAM be svarUpa siddha thayAM. eka zuddha ane bIjuM azuddha. zuddhimAM to kadI bheda paDe ja nahi. paDI zake paNa nahi ! sonuM jo so TacanuM hoya to temAM koI bheda hoya ja nahi ane tene zuddha kahevAya. paNa jo temAM tAMbu mizra karavAmAM Ave to jeTaluM ochuM vattuM tAMbu mizra karIe eTalA enA bheda paDe. azuddhanA bheda aneka prakAre hoya. chatAM enuM vargIkaraNa mukhya be bhedomAM karavAmAM Avela che. zubha ane azubha. peTAbheda aneka hoI zake. zubhabhedanuM nAma che sAttvikabhAva. tenA be bheda che. laukika ane lokottara arthAt vyAvahArika ane pAramArthika. AtmAno je zuddhabhAva upara jaNAvyo tevo AkAra ApavA mATe je bhAvo lAvavAmAM Ave tene lokottara sAttvika bhAva kahevAya che. ane tethI nirapekSa jIvanamAM paraspara je bhAvo vaDe ApaNe sukhanI Apa-le karI zakIe tene laukika ke vyAvahArika sAttvika bhAva kahevAya. AvA laukika sAttvika bhAvane, sarvajJa bhagavaMtoe, saMsAramAM rahelA jIvone anAdikALathI je dazAmAM che te bhAvane paheluM guNasthAnaka kahela che. AvA pahelAM guNasthAnake dareka jIvamAM harapaLa sAtvika bhAva ja hoya, rAjasa ja hoya ke tAmasa ja hoya evuM banI zakyuM nathI. paraMtu hareka jIvo aneka kAraNo pAmIne A traNa bhAvamAM ramyA ja karatA hoya che. dharmapuruSArthanuM kArya e che ke jIvane duHkhada evAM tAmasabhAvane tathA rAjasa bhAvane chADAvIne sukhada evA sAttvikabhAvavALo banAvavo, evI yojanA karI che, jene manuSyayonimAM karma ane upAsanA kahevAmAM Ave che. karma ane upAsanAH karma ane upAsanA saMbaMdhI vicAraNA karavA mATe ApaNe cAra gati tarapha dRSTi karIe. deva, mAnava, tiryaMca ane nArakI. saMsAramAM jIvatAM jIvo ekabIjAnA sahAre jIve che. jIvo bhale dehabhAve ane indriyabhAve jIvatA hoya. paNa AnaMdavedana e jIvanuM mULa svarUpa che. deha ane indriyajanita sukha bhale khoTA hoya arthAt vinAzI hoya paraMtu deha ane indriyo dvArA ja jIvo paraspara sukhanI levaDa devaDa kare che. ane tene sAttvika bhAva kahevAya che. jo A khoTA-vinAzI sukhanI levaDa devaDane sAttvika nahi kahIzuM to zuM du:khanI pIDAnI levaDa-devaDane sAttvika kahIzuM? Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 saikAlika AtmavijJAna vaLI anAdikALathI pratyeka jIva potAnA deha ane indriyonA sukhanA svArtha bhAve aneka doSa sevIne anyane duHkhI karato Avyo che ane pote duHkhI thato Avyo che. to pachI e bhAve to jIva duHkha mukta kevI rIte thaI zake ? cAra gatimAMthI nArakanA jIvo tIvra pApanA udaye duHkhI che. tiryaMca gatinA jIvone maLela indriyabaLa, zarIrabaLa ane manobaLa evAM nimnakoTinA che ke tyAM koI samajaNano avakAza ja nathI, ane bIjAne sukhamAM sahAya karI zake evI dazAvALA nathI. tiryaMcanA jIvo mAtra karmanA udayane vedI jIvana pUrAM kare che. teonI bAbatamAM AtmavikAsane koI avakAza nathI. tiryaMcagatinA jIvo saMjJI ne asaMjJI, garbhaja ne samuzkeima e be bhAgamAM vaheMcAyela che. je aMge thoDI vicAraNA karIzuM. ekendriyathI mAMDIne asaMzi paMcendriya sudhInA asaMjJI jIvo to biskula asahAya che. teno koI samAja ke samaja nathI. tyAM koI jaDa-cetananA viSayanuM jJAna-bhAna-dhyAna ke lakSa nathI. to tevI gatimAMnA jIvo dharmabhAva-guNAdino zuM vicAra karI zake ? tiryaMca gatimAM UMcA stare rahelA jIvo sazi garbhaja paMcendriya jIvo kahevAya jevAM ke gAya, bheMsa, baLada, pazu, pakSI, mAchalA, magara vigere. A tiryaMca jIvone temanI nIcenA staranA jIvo karatAM saMjJI paNuM hovAnA kAraNe kaMIka AtmavikAsanI zakyatA hoya che. temanAmAM samaja paNa hoya che. ane temanI kAMIka samAja vyavasthA sAmAnya koTinI paNa hoya che. A tiryaMca jIvone mana-vacana-kAyAnA yoganuM, yogabaLa maLela hovA chatAM temane mahAnapApano udaya e che ke emane manuSyanA jevo vacanayoga maLyo nathI, ane tethI temane mUMgA prANI kahevAmAM Ave che. je temanA AtmavikAsamAM mahAbAdhaka che. eka sAmAnya dRSTAMtathI A vAtane spaSTa samajIe. eka gAye be baLadane janma Apyo. enI yonimAM paNa e baLada sahodara-bhAI to kharAM ja ne ! A baMne baLadane koI kheDUte kharIdyAM ane gADe joDyAM. baMne baLadane roja sAthe rAkhe che ane kheDUta temanI sAravAra paNa rAkhe che. paraMtu jo eka baLada mAMdo thAya to tenI najIkamAM beThelo eno bhAI baLada zuM sevA karI zake ? ane te mAMdA baLadane thatI pIDA paNa tenA mUkapaNAne kAraNe Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrathI-tattva trayI 225 jaNAvI paNa zuM zake ? A tenuM mUkapaNuM che ane sevA karavAnI paNa koI zakti nathI. jyAre manuSyayonimAM maLela yogabaLa, buddhibaLa ane sAdhana sAmagrInA baLa vaDe aneka duHkhI jIvonI sevA karI zake che. aneka jIvonuM rakSaNa, pAlana ne poSaNa karI zake che. rakSaNa eTale zuM ? rakSaNa eTale maratAM bacAve. pAlana-poSaNa eTale zuM? ene jIvavAnI sAmagrI khorAka-raheThANa AdinI pUrti karavI te pAlana poSaNa. ekendriyathI caurendriya sudhInA jIvone maratAM bacAvI temanuM rakSaNa karI zakAya che, jene jainadarzanamAM yatanA arthAt jayaNA kahevAmAM Ave che. gAya-baLada-bheMsa Adi duHkhI jIvo mATe pAMjarApoLa kholIne pAlanapoSaNa paNa karI zake che. AvA uttama sAttvika bhAvo manuSyayonimAM manuSyane maLelAM che. Ane karmayoga kahevAya ! have bIjI rIte vicArIe to ApaNA jIvana vahevArano vicAra karIe to ApaNe ATalA zaktivAna manuSya hovA chatAM ApaNuM manuSyonuM jIvana te garbhaja tiryaMca paMcendriyanA jIvana upara keTaluM nirbhara che ! ApaNA jIvananA ghaNA kSetromAM te tiryaMca jIvonI sevAno phALo che. khetI karavAmAM baLadAdi jIvo, makAna bAMdhakAmamAM UMTa, gadheDA Adi jIvo, musApharImAM baLada-ghoDAUMTa Adi jIvo, dugdhAhAra mATe gAya, bheMsa, bakarI Adi jIvo, cokIdAra mATe kUtarA jevAM jIvo AdinI sevAno bahu moTo phALo che. eTaluM ja nahi paNa manuSyayonimAM janmelo jIva pahelAM cha-bAra mahinA ja mAtAnA dUdhathI uchare che ane tyArabAda ApaNA zarIra mATe rasakasa vALI je je upayogI cIja kahevAya tenI prApti ApaNe dUdhALA prANIonI pAsethI karIe chIe. mAtAnA dUdhano stanapAnano kALa to ghaNo alpa che. maryAdita che. jyAre dudhALA prANI ApaNA zarIra ane buddhibaLane upayogI dUdha-dahIMghI-mAkhaNa Adi jIvIe tyAM sudhI Ape che. - to Ama manuSya jevo manuSya je badhAmAM caDiyAto che te AvA prANIo upara jIve che. to manuSya bIjAM jIvonI keTalI sevA karavI joIe ? Ane jo A rIte vicArIe to e jIvonA pAlanapoSaNane rakSaNa karavAmAM temanI upara kAMI maherabAnI nathI, karatAM paNa ApaNane jIvADavAnuM yatakiMcita vaLatara paNa cUkavatAM nathI. to vahevAramAM caDatI-UtaratI dazAno vicAra karI sevA ne upakAra zabdono prayoga karavo paDe che. s-14 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vaikAlika AtmavijJAna manuSya e mAnava dehAkRtithI to manuSya che ja! paraMtu AvA rahasyo jANIne jyAre tenA mana-buddhi-hRdaya mAnava bane to te kharo mAnava che. mAnavatA yukta mAnava che ane paramAtmAno aMza che. kAraNa ke paramAtmAe jagatanA jIvone evuM jIvana jIvavAnuM pharamAna ne upadeza Apela che, ke bahArathI game te nAma-liMga-veza-jAta-pAtanA bheda vALo hoya to paNa te paramAtmAno dAsa che, paramAtmAno sevaka che, ane paramAtmAnI jAtano vaMza, paraMparAe vArasadAra che. kAraNa ke paramAtmAne A ja ISTa che. AvA sAtvika bhAvo ane AvuM suMdara AcaraNa e paramAtmAnA gharanI deNa che. AthI viruddha bhAvo eTale mAtra potAnA ja jIvananA svArthabhAvo ane te svArthabhAvone pUrA karavA mATe ApaNe game teTalA doSa sevIne tAmasa rAjasa bhAvothI anyane duHkhI karIe te ApaNA mananI upaja ne nIpaja che. - Izvara, paramAtmA, bhagavAna AvA zabdo teno artha, tenA bhAva mukhyataH manuSyanA mana, buddhi ane hRdaya mATe che. tiryaMca gatinA nIcalI kakSAnA jIvonA jIvanamAM AvA zabdonA vahevAra ke uccAra ke AcAra nathI. to Ama manuSya yoni e kevI yoni che ? e uparathI jo vicArIe to te paramAtmAnI chAyArUpa che, ane jo ahIMthI vicArIe to te paramAtmA taraphanI gatirUpa che. devagatino vicAra karIe to deva gati e puNyanA udayarUpa evI gati che, ke tyAM ApaNA jevI duHkhI avasthA nathI. e puNyanA udayane aMge te mAne garbhanuM, janmanuM, bAlyAvasthA, vRddhAvasthA ke RNAvasthAnuM duHkha nathI. eTaluM ja nahi paNa zarIranA bhoga mATe bhoga sAmagrInI prAptino zrama ke duHkha nathI. tenA puNyanA udaya pramANe devayonimAM utpanna thatAM maLela sukhasAmagrI devayoni hoya tyAM sudhI tenA mATe anAmata rahe che. sivAya ke e jIvo mohane Adhina thaI mohavaza kAMI paraspara vahevAra kare ane duHkhI thAya to te eka duHkha teone che. eka maraNa sivAya jIve tyAM sudhI tene duHkhI thavAno koI bhaya nathI. ane upara jaNAvI gayA tema naraka-gatinA jIvonA nikAcita pApanA udaya saMbaMdhI to kAMI vicAra karI zakAya ema che ja nahi. have upAsanA tattvano vicAra karIe. upAsanA adaSTa tattvanI che. je adRSTa tatvo be prakAranA che. e upAsya tattvo eka to zakti tattva che ane bIjuM svabhAva tattva che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattva trayI 227 jevI rIte ApaNe pUrvajanma, punarjanma ane ardaSTa tattvane svIkArIe chIe. tevI rIte manuSyayonimAM zakti tattva ane svabhAva tattva e be adRSTa tattvano svIkAra che. samagra mAnavasRSTi upara najara pheravatAM jaNAze ke game te dezamAM, game te kSetramAM, koI paNa manuSyanI nAta ane jAtamAM koImAM potAnA mAnelA iSTa devanI zraddhA-AsthA vigere bhAvo dekhAze. to tevA adRSTa tattvanI mAnyatA, svIkAra ne zraddhA e darzanamohanIyanI maMdatA che. jevI rIte pUrvajanma ne punarjanmanI mAnyatAnA vicAro ne bhAvo e darzanamohanIyamAM dRSTi ne bhAvamAM sudhAro che, athavA prAmANikatA che. tevI ja rIte A adRSTa tattvanI svIkRtimAnyatAnA bhAvo te jIvanA ahaMmAM sudhAro ne vinamrabhAvanuM sUcana kare che, je darzanamohanIyamAM maMdatA darzAve che. kAraNa ke e adRSTa tattvano svIkAra bhale buddhigamya na hoya paraMtu hRdaya gamya karIne tenA prati je kAMI zraddhAAsthAnA sAttvika bhAvo kare eTalA aMze enI buddhinA ahaMno nAza ane namratAno viveka stutya che - zarAhanIya che. koIpaNa jIva jIvanasaMgrAmamAM AvatA saMgharSo, aTapaTA saMyogo ane prasaMgomAM AvA adRSTa tattvanI sAthe saMbaMdha rAkhIne tenI zaktimAMnI zraddhAnA baLe kAMIka ne kAMIka dhIraja ane zAMtino anubhava karI zake che. cAre gatimAM je mahAna tattva buddhi tattva che te buddhi tattvanI pradhAnatAvALuM jIvana buddhino bhoga ApIne adRSTa tattva sAthe rahe che te mahAna Azcarya che. have upAsanAmAM upAsya vyakti hoya che. upAsaka sAdhaka hoya che ane upAsanA vidhi hoya che. dareka jIvanI upAsya vyakti bhinna bhinna hoya che ane upAsanA vidhi paNa bhinna bhinna hoya che. jema ApaNI cAra abajanI vastImAM badhI ya vyaktione zarIra ane indriyabaLa sarakhAM maLavA chatAM AhAra-vihAra, khAna-pAna, raheNI-karaNI, bolacAla vigerenI kriyAmAM bheda hoya che. tema upAsanA tattvamAM paNa hoI zake che ane AvA bheda hovA chatAMya ApaNe badhAM e bhedomAM jIvIe chIe. tevI rIte upAsya tattvane upAsanA vidhimAM bhale game tevA bhedo hoya paraMtu te upAsya tattva pratye te upAsakanA bhAva sAttvika bhAva kahevAya. kAraNa ke temAM te upAsya tattva pratyenA zraddhA, mAna, bhaktibhAva tathA upAsanA svayamAM dInatA-namratA hoya che te tAmasa ane rAjasa bhAvamAMthI koIka aMze chUTakArAnI ne kAMIka sArI dazAnI nizAnI che. jema manuSyayonimAM ApaNe utpanna thavuM hoya to cA2varNamAMthI koI eka Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 saikAlika AtmavijJAna varNanA mAbApanA peTe janma levo ja paDaze. je ApaNane ApaNA puNya anusAra maLe che. tevI rIte upAsya tattvano mukhya saMbaMdha manuSya yonimAM che to tene tenA yoga pramANe koI upAsya tatvanA saMbaMdhamAM AvavuM ja paDaze. temAM tenAM ISTadevanI paNa mAnyatA haze. ne e rIte e jIva paNa namratA, saraLatA, sahadayatA Adi bhAvo vaDe bhaviSyamAM vikAsanA paMthe vaLI zake che. have ApaNe rAjA ne prajAnA saMbaMdhono vicAra karIe. rAjya ane prajA upara sattA rAjAnI hoya che. temAM rAjAnA rAjya saMbaMdhI kAnUnanuM pAlana karIe ane rAjA pratye mAna rAkhIe e kAMI koI upAsanA nathI, ne rAjA kAMI upAsya tatva nathI. paNa rAjA e sattA che, ane rAjA pratinA AdarAdinA bhAva te sattAdhInatA che. kAle rAjA prajA rakSaka maTI prajA bhakSaka bane to prajA ekatrita thaI saMgaThananA joresamUhabaLe rAjAne paNa padabhraSTa karI zake. paraMtu upAsya tatva saMbaMdhI kadI paNa koI upAsakane AvuM karavAnuM AvatuM nathI banatuM nathI. mATe sattAdhInatA ane upAsyanI upAsanAmAM ghaNo pharaka che. mATe ja manuSyayonimAM karmayoganI jema upAsanA paNa jIvananuM mahAna aMga che. - A ja pramANe devayonimAM paNa jema ApaNe ahIM zeTha-nokara, rAjA-prajAno saMbaMdha che, tevI rIte upara uparanA devalokanA zaktivAna devo nIce nIcenA devo upara sattA vahevAra karI zake che. paraMtu tene upAsanA na kahevAya. Ama manuSya yonimAM ja adRSTa tattvanI upAsanA e jIvanano mahAna viSaya thayo. A je kAMI vAta atyAre thaI rahI che te zakti tatva saMbaMdhI che. svabhAva tatvanI sAdhanA-upAsanA e to ghaNo UMco viSaya che ne enA saMbaMdhI paNa AgaLa vicArIzuM. * jema tiryaMca gatimAM ApaNA karmayoganA jevA sAtvika bhAva nathI. tevAM upAsanAnA paNa sAtvika bhAva nathI. kadI sAMbhaLyuM che ke siMha-vAgha-kUtarAM-baLadabalADA AdinA kuLadevI ke iSTadeva che? manuSya yonimAM jevI rIte karmayoga mahAna kartavyarUpe samajAya tevI ja rIte upAsanA tattva paNa upAsake samajavuM joIe. upAsya tattva bhale adaSTa rahyuM paraMtu te adRSTa upAsyatattva dvArA upAsaka aneka zakti prApta karI zake che ane prApta karelI zaktino sadupayoga bIjAM duHkhI jIvo mATe karavo joIe. pachI bhale te game e bhejavALo hoya! kAraNa ke upAsya tattva upAsakane evI rIte baMdhanamAM mUkatuM nathI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmagrI-tattva trayI 229 ke upAsakane maLela zakti te upAsya tattvane mAnanArA mATe ja vAparavI. to pachI AvA upAsya tattvane "ku kema kahI zakAya ? karmayoga vartamAnamAM dRSTa tattva sAthe che. jyAre upAsanA yoga adRSTa tattva sAtheno che. karmayoga dRSTa tattva sAthe hoI ApaNI sAthe jIvanArAnI sAtheno che. jyAre upAsanA, upAsya evI prakhara puNyanA udaya vALI ane divya zakti dhAraNa : karanArI adRSTa tattvanI hoya che. A ubhaya prakAranI sAttvika kriyAo ane bhAvo jIvanI mUDhatAmAM paNa rahelA vivekane sUcave che. prathama karmayogamAM dayA-dAna-sevA-paropakAra-ityAdinI UMcI vRtti ne pravRtti che. jyAre upAsanAmAM namra bhAva che. samarpaNa bhAva che. je stutistavana-prArthanA-arcanA-namanAdithI vyakta thAya che. A Akhoya ApaNo saMsAra ApaNA kalpita mithyA ahaMbhAva upara ja nirbhara che. karmayogamAM bIjAnuM bhaluM karavAmAM ApaNane puNyanA udayathI prApta dhanAdi, tenA bhoganI sAmagrInuM dAna ne tyAga che. te paNa tenA uparanuM mahatva chUTe ane anya prati kAMIka karI chuTavAnA karuNAnA pharajanA bhAva jAge to ja banI zake che. jeTalAM aMze e kSetramAM mamatva chUTe teTalA aMze ahaMbhAva paNa nirbaLa bane che. jenA pariNAme AtmalAbha tarapha vaLI zakAya che. jyAre upAsanAke upAsya tattva pratye bahumAna karavAnA bhAve kaMIka ne kaMIka dravyano paNa tyAga karavo paDe che, to ja tenI pUjA bhakti thaI zake che. ane aMdarathI ApaNA namrabhAva vaDe zaraNAgatinA svIkAra vaDe athavA sarvasvanI arpaNatA vaDe namratAnA bhAvamAM nirmaLatA Ave che. AvA sAttvika bhAvo jIvane jIvanI anAdikALathI ahaM graMthi je tIvra che tene maMda kare che. anAdikALathI mithyA ahaM graMthinA kAraNe jIva vizvamAM rahela jaDa ne cetana sAtheno vahevAra kare che, temAM svArthanI niSphaLatAe je cAra prakAranA bhAva jIva kare che, te bhAva krodhamAna-mAyA ne lobhanA nAme jANItA che. tenI vaheMcaNI nIce mujaba che. mULa mithyA moha mUDhatAnA be bheda che. je rAga ane dveSa tarIke oLakhAya che. rAga eTale ISTa vastu ne vyaktinI cAhanA ane prApti. dveSa eTale pratikULa vastune vyaktino saMyoga. rAganuM kSetra che dehane indriyo saMbaMdhI anukULa bhoga sAmagrI je jaDa padArtho che. tenA pratye mAyA ne lAbha thAya che, ane te saMbaMdhamAM je bAdhaka vyaktio ke jIvo che tenA prati dveSa thAya che, ane te krodha ane mAnamAM pariName che. A rIte rAganA be bheda che. jaDa pratye mAyA ne lobha che ane tenI niSphaLatA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna yA pratikULatAmAM je jIva nimitta bhUta bane che tenA pratye krodha ane mAnanA bhAvo sphUre che. 230 mULa to saMsAramAM A jIvane deha ne indriyonA sukha bhAve jaDa evI bhoga sAmagrI pratye ja lobha icchA ne rAga che. icchA eTale 'joIe che', rAga eTale 'game che' ane lobha eTale 'meLavavuM che.' A jIvane jIva sAthe kharekhara sAcI paramAtma sagAI che. paraMtu dehabhAve avaLI buddhi ke durbuddhi jIva pAse zuM zuM karAve che ? enI icchA eTale ene joIe che. zuM joIe che ? deha ne indriyo mATe bhogasAmagrI joIe che. jIva to joIto nathI. kAraNa ke jIvane-AtmAne deha ne indriyothI bhogavI zakAto nathI. jIva bhogavavAnI vastu nathI. jIva-AtmA kAMI bhogya nathI. e to bhoktA che. paraMtu koIpaNa jIva, deha ne indriyone anukULa thAya, sevA bhAve anukULatA Ape ke bhoga sAmagrInI prAptimAM sahAyaka thAya evo jIva joIe che. paramArthathI ene jIva nathI joIto paNa bhoga sAmagrImAM anukULa bane tenI cAhanA che-icchA che. A kono anubhava nathI ? emAM anukULatAe jIva pratye rAga thAya te paNa pradhAnatA konI ? rAga eTale game che. strI game che arthAt strIno deha game che. mAlikane nokara game che kema ke te enI sevA kare che ane nokarane mAlika game che. te mAlikano Adara kare che kema ke mAlika tene AjIvikA Ape che. jIvano gamo Avo che. jene rAga kahe che ane lobha eTale meLavavuM che te paNa upara pramANe che. A pramANe jIva krodha-mAna-mAyA-lobha evAM cAra bhAva potAthI ja kare che. A bhAvane zAstramAM kaSAya tarIke oLakhAvela che. jenA pratye sAcI sagAI che enA prati sAcuM vartana jIva karato nathI. AtmAnI AtmAthI sAcI sagAI che e AtmAnA pararAtma svarUpanA prAgaTIkaraNanI pravRti te karato nathI. ane jenI sAthe sAcI sagAI nathI tenI pAchaLa AMdhaLI doTa mUkI marI phITe che. jIvanI A che vRtti-pravRttine kahevAtI pragati je vAstavamAM adhogati che. tethI te mithyAvRtti che ne mithyApravRtti che kema ke te mUDha che. mithyAtvane kAraNe moha che-mUDhatA che ane upara jaNAvela cAra kaSAya zabdano artha che. je anaMta janma-maraNanI cakkImAM pilAvAnuM laMbANa che - paravAno che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrathI-tattvatrayI 231 kaSAya mukti kilareva mukti je kahela che te A ja saMdarbhamAM kahela che. jIva karmayoga paNa tyAre ja karI zake jyAre jIvane jIvanI sAcI sagAI samajAya ane te samajIne jIva, jIva mATe jIve je mATe AgaLa jaNAvela 13 sAttvika bhAvo tene keLavavA paDe ane jenI sAthe sAcI sagAI nathI teno yena kena prakAre tyAga karavo ja paDe. A baMne yugapada che. jo jIva Avo vivekI bane to anya jIvo pratye te krodha ne mAnanA bhAvo na karI zake ane pugala pratyenA mAyA ne lobhanA bhAvamAM paNa vivekI banaze. A rIte viparIta bhAvathI A cAra kaSAyamAM je tIvra rasa che, te maMda thaze ane A ja maMdatA tene AtmAnI unnatirUpe eTale ke sAcA sukhanI prApti rUpa sopAna tarapha vALaze, ane paraMparAe paramapada sudhI arthAt saccidAnaMda svarUpa sudhI pahoMcADaze. A karmayoga sAthe adRSTa tattvanI upAsanA vaDe karmayoganI saphaLatA mATe gupta sahAya maLI rahe che. kAraNake upAsya tattva paNa je pada prApta karyuM che, te paNa AvA sAttvika bhAvanA pariNAma-phaLarUpe prApta karyuM hoya che. tethI te upAsya tattvane paNa AvA sAtvika bhAva vALA bhakto game che ane temane te sahAya paNa kare che. upAsya tattvano rAgI-saMgI jIva upAsya tattva pAsethI zuM mAMge ? upAsaka, upAsya tattva pAse potAnA jIvanamAM joItI AvazyakatAo ane enI kRpA vaDe karmayoga ja mAMge. jIva mAtrane jIvavA mATe dehadharma ane indriyadharmanI apekSAe ja Avazyaka vastunI AvazyakatA hoya. tenI pUrti vaDe hareka jIva zAMti cAhe che. A AvazyakatAnI vikRti kyAM utpanna thAya che ? AvazyakatAnI vikRti Asakti che. karmayoga ane upAsanA vaDe UMco UThelo jIva jo AsaktionI pUrtinI mAMga kare to te patana pAmI adhamadazAmAM AvI jAya eTaluM ja nahi paNa karmayoga ne upAsanAnA kSetramAMthI ya pheMkAI jAya. AvazyakatA dareka jIvane judI judI apekSAe hoya che. eTaluM ja nahi paraMtu nIce nIcenI dazAnI AvazyakatA tyajAtI jAya che ane upara uparanI dazAnI AvazyakatAno avakAza Ubho thato jAya che. jema ke koI eka vyakti pAse daza lAkha rUpiyA hoya ane te upAsya tattva pAse vIsa lAkhanI mAgaNI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 saikAlika AtmavijJAna kare to tenI te Asakti che. paraMtu teNe to upAsya tattva pAse mAMga e karavI joIe ke tene te karmayogI ja rAkhe. upAsya tattva zaktizALI to hoya ja ke jenI zaktinI sAme lAkho loko paDakAra pheMke to ya ene AMbI na zake. evA zaktizALI tattvo paNa nIcI kakSAnA hoI zake che. jevAM ke potAnI zaktithI saMsAramAM rahelAM jIvo jene pUrvabhavanAM verane kAraNe vaLagI aneka prakAre duHkhI kare ane jIvanA bhoga ne balidAna mAMge. evA zaktizALI divya zaktine prApta karI pote deva yonimAM hoya, deva kahevAtA hoya to ya evAM devayonimAMnA devane kudeva kahevAya. je upadravI deva hoya che. AvA deva jene kudeva kahevAya ene koI cAhatuM nathI. enA pratye koI mAna dharAvatuM nathI. ApaNI lAcArIthI nirbaLatAe evA devane vaza thavuM paDe to te sevA, bhakti ke pUjA nathI. A rIte AvA devo kudeva hoya che. temane deva hovA chatAM koI mAnatuM nathI. sivAya ke tAMtriko ke jeo kukarma ja karavA icchatA hoya che ane temane vaza thavuM paDe che. AvA kudevane vaza thavuM paDe che tene "devAbhiyogenamkahevAya che. cora jevA coranI AvazyakatA jelamAM anna-auSadha-Azraya (vasatighara) ane AcchAdAna (vastra)nI vyavasthA jema rAja-sarakAra kare che, tema saMta paNa dehane Avazyaka A cAra AvazyakatAo mAMgavAnA adhikArI che ane ApaNa gRhasthIone te pUrA pADavAnI pharaja che. A je devonI vAta karI te cAra gatimAMnA devayoninA zaktizALI jIva evAM devo ke jene svarga kahevAya che te svarganA devonI vAta karI. apavarganA devo arthAt paramAtmAnI vAta to sAva nirALI ja che je viSe AgaLa upara vicArIzuM. guru tattva : ApaNA jIvanamAM ekabIjAne paraspara jJAna ne buddhimAM uNapa hovAnA aMge ApaNA karatAM aneka viSayomAM caDiyAtA jJAnane buddhi dharAvanArA hoya, tenA jJAna ne buddhino sahAro laIne ja ApaNe jIvavuM paDe che. te dehabhAve ApaNA sAMsArika kSetre tema sAttvika ne satyanI khoja mATe dharmakSetre paNa ApaNane evI vyaktionI jarUra paDe che. evI vyaktiono samAveza nIce jaNAvela zabdomAM thaI zake che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattvatrayI dharmanA nAme koIpaNa saMpradAya calAvanArA dharmaguru * akSarajJAna ApanArA vidyAguru. aneka prakAranI kalA zIkhavanArA kalAguru. taduparAMta saMyamI, tapasvI, yogI, jJAnI ne dhyAnI guru Ama aneka vyaktione guru zabdathI saMbodhana karavuM paDe che. have AmAM suguru ane kuguru kone kahevAya ? ApaNA AryadezamAM jIvana vyavahAranI evI to suMdara vyavasthA hatI ke jJAna-buddhi-viveka guNane khIlavavA ne keLavavA mATe jIvone je kAMI ApavAmAM AvatuM hatuM te saghaLuM ya niHzulka dAnanA vidyAdAnanA rUpamAM ApavAmAM AvatuM hatuM. e ApaNA AryadezanI sarva jIvo pratyenI kevI udAra ne umadA jIvana vyavasthA hatI! 233 have prazna e jAge ke AvI rIte AvuM vidyAdAna-jJAnadAna ApanAra vyaktione paNa potAnuM zarIra hovAnA aMge zarIranI vyavasthAno prazna to ukelavAno rahe ja. to tenuM kema ? eka bhikhArIne dAna ApIe to te tenA zarIra saMbaMdhI joItI AvazyakatAnI pUrtirUpa dAna che. jenAthI tenA zarIra saMbaMdhIno prazna ukelAI jAya che ane badalAmAM dAtAne eNe kAMI ApavAnuM hotuM nathI kemake enI pAse ApavA jevuM kAMI hotuM nathI. evuM nimnakakSAnuM jIvana te bhikhArInuMdaridrInuM hoya che. manuSyayonimAM jIvomAM pratyeka jIvo zarIra, indriya, prANa, mana ane buddhi vaDe jIve che. emAM buddhi e ApaNA jIvanano ghaNA ucca starano vibhAga che. athavA to kaho ke buddhi e ApaNA jIvananuM sarvasva che. buddhinA bagADAe ApaNA jIvananA nIcenAM badhAM ja staro bagaDe che. jethI jIva jIvanathI bhraSTa thaI du:khI thAya che. A jagatamAM gurupadanI sthApanA buddhi jevA UMcA staranuM kiMmatI evuM amUlya tatva che, tene UMcI kakSAe laI javA mATe ne UMcA stare rAkhavA mATe che. gurupadanI parama AvazyakatA che. eTale e gurupada ghaNA UMcA staranuM che. manuSyayoninuM jagata anAdikALanA saMskArothI cAle che. e saMskAra be prakAranA hoya che. sArA ne narasA, rAjA rAja calAve che emAM rAjyanI vyavasthA mATe sajjano durjanathI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 saikAlika AtmavijJAna pIDAya nahi eTale durjanane daMDa ne zikSA-sajAnI jogavAI rAkhe che. tema sana pIDAya nahi ane tenI sajanatA jALavI rAkhI AgaLa vikAsa sAdhI zake te mATe thaIne sana ne sarjananI sajanatAnuM rakSaNa kare che. A mahAna rAjadharma che. AnI sAme gurunuM mahAna kArya e che ke jIvo durjanatA choDI sajjana bane ane rAjAne rAja calAvavAmAM paNa upakArI bane che. baMnenA kAryanI samAnatA hovA chatAM moTo bheda e che ke guru jIvanA pUrvajanma ne punarjanmane lakSamAM rAkhIne jIvane sAttvika bhAvo ApI sakrana banAvI ucca koTino mAnava banAve che. jyAre rAjAne ApaNA pUrvabhavanA saMskAra ke punarjanmanA bagADA sAthe koI saMbaMdha nathI. rAjyanA prajAjana janme tyAMthI laI mare tyAM sudhI vartamAna bhava pUratuM ja, rAjya vyavasthA barobara cAle teTalA pUratI sImita daSTithI ja rAja calAve che. are ! eTaluM ja nahi paNa rAjA jevA rAjAne paNa A bhava, parabhavano vicAra karI potAnA guNanI keLavaNI mATe guru karavA paDe che. gurunI pAsethI sadvicAra, buddhi, dharmabuddhi prApta karIne rAjya calAve che, ane tema kare to ja te rAjA suMdara rAja calAvI prajAne sukhI karI zake che. ApaNe sahu jANIe chIe rAjA rAma ne dazarathanA guru vasiSTha hatAM. kRSNanA guru sAMdipanI hatA. zivAjInA guru rAmadAsa hatA. kumArapALanA guru hemacaMdrAcArya hatA ane akabarane paNa dharmabuddhi ApanArA hIrasuri jevAM guru ane darabAramAM nava ratno bIrabala Adi hatAM. je je kALamAM je je rAjAoe dharmaguruno Azraya laIne ane dharmaguruone vaphAdAra rahIne rAja calAvyuM che temanI rAjyavyavasthA suMdara rahI che. ene suvarNayuga kahevAyo che, ane te te rAjAoe svayano paNa suMdara AtmavikAsa karyo che, te vAta ApaNane itihAsa kahe che. AvA ja rAjAo prajAne sukhazAMti ApavA pUrvaka kalyANanA mArge caDAvI zake che ane potAnuM paNa kalyANa sAdhI zake che. AvA gurupade rahela guruone rAjA arthAt narendro to zuM paraMtu devonA deva devendro-surendro paNa bhAvabhInA namaskAra kare che. to A vizvamAM paramAtmarUpa devapada jeTaluM parAkASTAe che teTaluM ja tenA pratinidhirUpa tenA cAhakane vAhaka evAM gurunuM pada che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattvatrayI 235 to have jovAnuM e rahyuM ke AvA mahAna gurupadane zobhAvanArA gurunI jIvanavyavasthA mATe AryapuruSoe zuM vyavasthA karI ? dharmaguruo haMmeza nirdabha, nirlobha, nirmohI ne niSkAma hovA sAthe zakya teTalA nirAvalaMbI hovA joIe. anAdikALathI jIve jaDa evA dehane potAno mAnela che. dehamAM svarUpabuddhi AropI che teja mULamAM rahela adharma che. AtmAmAM Atmabuddhi je AtmAnuM paramAtma svarUpa che, emAM svarUpabuddhi na karatAM, je jAtithI 52 che, jaDa che, vijAtiya che, evAM pudgalanA-paMcabhUtanA banelA dehamAM svarUpabuddhi je jIva kare che te ja tenA adharmanI zarUAta che. Ane ja mithyAbhAva, mUDhatA arthAt aviveka kahevAya che. svarUpa eTale zuM ? ApaNA AtmAnuM sAcuM-kharuM mULa svarUpa, sat eTale avinAzI; cita eTale prakAza arthAt sphUrti ane A be avasthAonuM vedana anaMta AnaMdarasarUpa che e AnaMda che ! AtmAne enA A trividha svarUpane kahenArA zabdonA saMyojanathI banelo zabda 'saccidAnaMda' svarUpa kahevAmAM Ave che. AtmA avirata enA A svarUpanI zodhamAM che. paraMtu AtmAnI-jIvanI avaLAI e che ke je padArthomAM A bhAvo nathI tevA padArthamAM ene zodhe che ane tyAM te na maLatAM duHkhI thAya che. kayA padArthomAMthI AvA bhAvo Avaze ? jaDa evAM pudgaladravyomAM vinAzI bhAvo che. te ApaNe ApaNA svayaMnA cakSuthI pratyakSa joI rahyA chIe ApaNI vRtti ne pravRttine ke.... na dRzya jagatamAM je padArthano ApaNe bhoga karIe chIe, je padArthane ApaNe utpanna karIe chIe, te badhA ja padArthone ekabIjA sAthe mizrita karI samagra vizvamAM ApaNe mAtra eka TukaDArUpa banAvIe chIe ane utpanna karIe chIe. jemAM ApaNo kartAbhAva niraMtara smRti ne kriyArUpa banyo ja rahe che, ane utpAdita padArtho TaLyA vinA, saDyA vinA, bagaDyA vinA rahetA nathI. to jaDa padArtho pratye ApaNe dRSTi ne bhAva kevA rAkhavA ? jevuM dRSTinuM svarUpa che tevA bhAva rAkhavA tenuM nAma dRSTidharma ane bhAvadharma ane te dRSTi ne bhAva anusAra je vartana karIe te cAritradharma - AcAradharma. jaDa e jAti para che, vijAtiya che ane dazAthI te anitya che. je jIvanA svarUpathI viruddha che - viparIta che. jyAre jIvanuM rUpa arthAt svarUpa Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 saikAlika AtmavijJAna caitanya ane avinAzI AnaMdarUpa che. agAu jaNAvyA mujaba "saccidAnaMda che. eTale ja svaprati jIve AvA bhAvo na karavA te teno dRSTi adharma ane bhAva adharma che. balka tethI viruddha Avo bhAva jaDa evAM pudgala pratye karavo te teno bevaDo adharma che. AnuM ja nAma mithyAtva ! chatAM loka bhogya, saraLa samajUtI dharma ne adharmanI ApavI hoya to ema TUMkamAM kahI zakAya ke.. potAnI ja anukULatAno vicAra karI, saMbaMdhamAM AvanAra sahune pratikULa banI jIvavuM te adharma ! jyAre koIne paNa leza mAtra pratikULa thaIne jIvavuM nahi te dharma ! arthAt tenuM ja nAma saMyama ! sarvane anukULa thaIne jIvavuM tenuM nAma sevA ! jyAre sahune pratikULa thaIne jIvavuM te upadrava ! jaDa vastumAM kartA bhAva eTale ahaM ne mamatva ! ahaM eTale zuM ? pudgalanI banelI bhoga sAmagrIo "mArI che ane huM e bhogasAmagrIno mAlika chuM. moTara-baMgalA "mArA' che ane huM moTara-baMgalAno mAlika chuM. mAruM" e mamatva ane "huM" mAlika e ahaM ! putra parivAra mAro e mamatva ane "huM bApa" e ahaM. patnI mArI e mamatva ane "huM eno pati e ahaM. vIteSaNA-dAreSaNA-putreSaNA ne lokeSaNA e ahaM ! loka mAre Azrita ne huM lokanAyaka e ahaM. prajA mArI Azrita ne huM prajAno rAjA e mamatvane ahaM che. AvA mamatvanA-AsaktinA ne huM kAra-ahaMkAranA bhAvone aMge ApaNane deha-tanane mananuM sukha ja joIe che. je bAhya jaDa padArtha ne bIjA jIvo sAthe kaMIka paNa kriyA saMbaMdha karyA vinA maLI zakatuM nathI. AvI e kriyAne chatAM ya evAM e gurune paNa deha che ne te dehanI vyavasthAdehadharmane aMge AvazyakatAo paNa che. tenI vyavasthA jarUrI che. ethI ja ApaNA AryadekhA AryapuruSo-RSi-maharSioe AryaprajA mATe niyamo bAMdhI ApyA... ke devamaMdiramAM deva pAse devagRhe, ne guru pAse gurupade kadI khAlI hAthe javuM nahi. potAnI zakti anusAra gurunI sevArUpe, bahumAnarUpe, Adara satkAra rUpe, sanmAna rUpe kAMIka ne kAMIka sAmagrI laIne javuM joIe. A rIte guruno Adara paNa sacavAya, gurunA jIvananI vyavasthA barobara jaLavAI rahe Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tatvatrayI 237 ane jJAnano vyApAra na thatAM teno pravAha sahu koI mATe avirata cAlu rahe. jJAnapipAsu chAtro-vidyArthIone guruAjJAmAM gurusevAmAM guruvAsamAM rahI jJAna prApta karavAnuM pharamAna karyuM, ane tevI vyavasthA AryAvartamAM te samayamAM vidyamAna hatI. are ! jJAnanA vyApAranI vAta to bAjue rahI jo ziSTagaNa taraphathI khapathI adhika maLI jatuM to bhaviSyakALanI ciMtA karyA vinA mAtra paramAtmA upara zraddhA rAkhIne je kAMI vadhAre maLyuM hoya tenuM paNa teo abhAvavALAne dAna daI detAM. aho ! A gurupada kevuM UMcuM haze A to vAta mAtra thaI gurupadanI. paraMtu deharogathI pIDAtA dardIo ane manathI pIDAtA jIvone vaidyo ane jyotiSiono paNa Azaro levo paDato hoya che. to AryapuruSoe eno ya vicAra karI A rIte tana mananA vyAdhithI pIDAtA jIvonI e vyavasthA karI ke vaidya dehasevA-suzruSA nizulka karavI ane jyotiSie jyotiSanA AdhAre japa, jApa tyAga AdinA zAMti thAya tevAM upAyo batADavA. A vaidya-jyotiSInA jIvananirvAhano paNa prazna thAya to te aMge paNa e ArSadRSTA Aryo e pharamAna karyuM ke vaidya ne jyotiSI pAse paNa khAlI hAthe javuM nahi. - uparokta vicAraNAthI evuM jaNAya che ke manuSya yoni, jevI UMcI yoni che evuM ja enuM UMcuM sauMdarya AvI jAtanI udAra ne umadA samAja vyavasthAthI maLI zake che. Aje to A paraMparA lupta thaI gaI che kema ke kALAMtare temAM vikRti AvI gaI che. udAtta bhAvanA visarAI gaI che ne mAnavInA mana saMkucita ne kaluSita thaI gayAM che. Aje to ziSya kahe ema gurue karavuM paDe che. gurue guru pada gumAvyuM che, ane ziSyoe sAcI vidyA gumAvI dIdhI che. vaidyoe DaoNkTaronuM rUpa dhAraNa karyuM che ane davAkhAnAnA svarUpamAM hATakI mAMDIne beThAM che. jyotiSIo potAnI vidyA ja gumAvI dIdhI che. ane je kAMI jANakArI adhakacarI rahI che tenAthI peTa bharavAno dhaMdho karI rahyAM che. jevI rIte devonA janma divaso ApaNA mATe mahotsavanA gaNAya che, tevI rIte guru mATe teno upakAra kadi na bhulAya ne jeno badalo to kadi vALI ja na zakAya evA badhAMya guruo mATe eka gurupUrNimAnA divasanuM paNa Ayojana e ArSadraSTAoe karyuM. je divase eTale ke aSADha sudi pUrNimAnAgurupUrNimAnA divase je ziSya jeTalAM guru karyA hoya teTalA pAse jaIne yathAzakti te sarva guru pAse jaI Adara bahumAna pUrvaka gurudakSiNA dhare che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 saikAlika AtmavijJAna prazna e UThe che ke ASADha mahinAmAM ja kema ? ApaNuM AryAvartakSetra jyotiSa cakranA devonI nIcenA kSetre rahela che. je jyotiSacakramAM nava graha rahela che. emAM sUrya pradhAna che. aSADha mAsamAM sUrya mithuna rAzimAM Ave che ane mithunarAzino adhipati budha che. budha e buddhino adhipati che. gurunuM jIvana buddhipradhAna che ne gurunuM jJAnadAna buddhine sateja ne sadgaddhi banAvavA mATe che. Ama gurupUrNimAnuM suMdara tArkika Ayojana karela che. A vAta to ApaNe sadguru-sugurunI karI. paraMtu gurunI jAta mAtra AvI ja hoya evo koIno anubhava nathI. to je vyakti guruno lekha laI peTabharA thaI, IndriyagAmI thaI, potAnI AvaData ne mAyA bhAvathI gorakhadhaMdhA calAve ane vyaktinA dhana, tana ne manane lUTe tevA gurune "ku' guru kahevAya. have dharmazAstranI dRSTie gurunA arthAt guru zabdanA arthanI vicAraNA karIe. gu = aMdhakAra. 3 = saMdhana ajJAnarUpI aMdhakAranuM je saMdhana kare tenuM nAma guru! ApaNA ajJAnabhAvane kAraNe ApaNI mAnavatA bhUlI je mithyA AcaraNa ApaNe karIe temAMthI je bacAve tenuM nAma guru ! gurubhAve guru zabdanI vyutpatti gu ane ru - gu + 2 akSaro maLIne thayela che. enI pAchaLa paNa mahAna rahasya chupAyela che. guru e paramAtmAno pratinidhi che. e paramAtmAnA svarUpane oLakhAvanArA je zabdo che temAM rahelAM akSarone joDIne "guru' zabdanI vyutpatti thayela che. paramAtmAnuM svarUpa guNAtIta ane rUpAtIta che. te be svarUpane kahenArA zabdonA prathamAkSaronA saMyojanamAMthI "guru' zabda udbhavyo che. A AkhuM vizva nAmarUpa che. guNadoSanA paNa nAmarUpa che. to pahelAM - guNa traNa prakAre che. tAmasaguNa-rAjasaguNa ne sAttvikaguNa. tAmasa ane rAjasa guNa akaraNIya che-varya che-heya che. sAtvikabhAva e parama AdaraNIya bhAva che. e upAdeya che. guNAtItamAM traNe guNa rahita paramAtmA che. to pachI AdaraNIya evAM sAttvika guNa rahita paramAtmA kema hoI zake ? evI zaMkA uddabhave to A traNa bhAvamAM samAnatA ne asamAnatA che teno vicAra karIe. rAjasa bhAva vaDe jIva eza-ArAma, vaibhava vilAsano bhogI banI satyane pAmI nahi zake. kadAca to rAjasabhAvanI parAkASTAe to te mAnavatA cUkI tAmasabhAvamAM sarI paDe ane duHkhI thAya, tyAre tAmasabhAvavALo jIva Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattvatrayI 239 durjana koTino kahevAya, ane bIjAnA duHkhe pote sukhI evuM ja enuM citra! A baMne bhAvo Avana jAvana dharmavALA hovAthI vinAzI che. A be akaraNIya bhAvono nAza karavA mATe sAttvika bhAva je che te sAro che e bhAva-tAmasa rAjasa bhAvano nAza kare che eTaluM ja nahi. paraMtu paramAtmapada prati prasthAna karAve che. paramAtmA guNAtIta che. tethI sAttvika bhAvathI paNa rahita che. A sAttvikabhAvanuM kArya baMne heya bhAvano nAza karI paramAtma padamAM praveza karAvaDAvI TheTha paramAtma pada sudhI pahoMcADe che. ne pachI te sAttvikabhAva pote visarjIta thaI jAya che. jema davA dardano nAza thaI gayA bAda kaMI kAyama peTamAM paDI rahetI nathI paNa visarjIta thaI jAya che tevuM A che. nIrogIpaNuM eTale zuM ? davA-darda ne DaoNkTara traNemAMthI mukti ! tAmasa ane rAjasabhAvarUpI mahAroganI parama auSadhirUpa sAttvikabhAvarUpa davA te rogano nAza karI svayaM visarjIta thaI jAya che ane tyAre ja bhavaroga dUra thaI AtmAnI nIrogI avasthAnI prApti thAya che. paramAtmA Ama triguNAtIta che. te guNAtIta evA paramAtmAnA guNAtIta svarUpano prathamAkSAra te guru zabdano prathamAkSara 'gu' bane che. have paramAtmA rUpAtIta che eno vicAra karIe. je padArtha haMmeza aneka rUpe aneka rIte parivartana pAmIne navA navA rUpa dhAraNa kare tene rUpI kahevAya. evAM rUpI padArtho paMcamahAbhUtanA nAme oLakhAya che. paramAtmA bananAra AtmAo paNa pUrvAvasthAmAM saMsArIrUpe paMcabhUtanA samudAyarUpa dehadhArI che. mATe dehadhArI avasthAne rUpI kahevAya. vAraMvAra dehanuM milana cAlu rahevuM, sArA-narasA deha maLavA, sukha duHkhanI prApti thavI te sarva uparyukta traNa guNone AbhArI che. A rIte sAtvika bhAvo vaDe be guNono nAza karavo visarjIta thanAra A guNa cAlyo javAthI jIva dehane dhAraNa karato nathI ane te dehAtIta ajanmA bane che. A avasthAne rUpAtIta kahevAya che. A rUpAtIta zabdanA prathamAkSara 'guru' zabdano dvitIyAkSara ' u' bane che. AvuM A guru zabdanuM rahasya che. mATe ja zAstramAM gurupadanI mahattA darzAvatA sUtro che ke.... gurobrahmA gurorviSNu guradevo mahezvaro guru : sAkSAt parabrahmaH tasmai zrI guruvai namaH" yaha tana vikI velaDI guru amRtakI khAna; ziSa dIye jo guru mIle to bhI sastA jAna.' Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 saikAlika AtmavijJAna ajJAna tamIrAMdhAnama jJAnAMjana zalAkA, netramummilitam yena tanme zrI guruvai nama:. "mokSa mUla gurukRpA." Ama kema ? devakRpA kema nahi ? deva vItarAga svarUpa hovAthI ApaNe game evA avaLacaMDA-vakrabuddhijaDabuddhi hovA chatAM teo zikSA na karI sake. bhagavAna vItarAga hovAthI ApaNe emanAthI DarIe paNa nahi. paraMtu guru chadmastha hoya, pUrNa paramAtmAvItarAga banyA na hoya, tyAM sudhI ziSyane sudhAravA mATe je kAMI tattva ke zakti joIe te tenAmAM hoya che, je ApaNane sudhAravAmAM kharca ane ApaNe sudharIe mATe ApaNI jAtane saMpUrNa sudhAravA mATe gurunI kRpA meLavavI ja joIe. jema DaoNkTara ApaNA zarIranA bhayaMkara rogane oparezana karI nIrogI banAve tema avasare vAyaNA, coyaNA, paDicoyaNAdi karIne guru paNa ApaNo bhavaroga maTADI AtmAnI nIrogItA paramAtmasvarUpa ApaNane banAve. "pArakI mA kAna vIMdhe" ane "soTI vAge camacama vidyA Ave dhama dhama... te A ja saMdarbhamAM kahevAyela che. have saMsAranA vahevAramAM jema guru zabda che tema ApaNA deha saMbaMdha jeTalI jeTalI sagAIe ApaNA je vaDIlo-murabbIo hoya, bIjI rIte ApaNA saMbaMdhamAM AvanArA gAmanA-ADoza pADozanA je koI ApaNAthI moTI uMmaranA hoya teone ApaNe dAdA-kAkA-ApA-bApA Adi zabdothI saMbodhIe chIe tevA te murabbIo paNa gurujana kahevAya. teo badhAnI sAthe ApaNe kauTuMbika bhAva rAkhI ApaNA svajana mAnI sevA karavI joIe. A ja to manuSyayonimAMno "vasudhava kuTuMbakam' no bhAva che. A rIte gurujana ane guru e be zabdonA arthaghaTanamAM bheda che. gurune gurujana na kahevAya. gurujanane murabbI vaDila moTerAM kahevAya ! dharmatatva : dharma tattvanI vyAkhyA karatAM pahelAM ApaNe adharmane samajIe. kAraNa ke ghaNI vyaktio pUche che ke ATalA badhA nAme dharma cAle che to kayo dharma sAco ? kAraNake darekanA dharmamAM kAMIka ne kAMIka vividhatA dekhAya che. paraMtu ekatA to kAMI jaNAtI nathI. eTale ApaNane dharma karavAnI IcchA thAya to mahA mUMjhavaNa thAya che. tenI sAme amane paNa prazna thAya che ke bhAI tane dharma karavAnI icchA kema thaI? tane davA ne DaoNkTaranI IcchA kyAre thAya ? to heje javAba Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattvatrathI 241 Apazo ke amane darda che ne te dardanI pIDA che mATe tenA nivAraNa aMge Arogya mATe DaoNkTara ane davAnI icchA rahe che. to pachI dharmanI jarUra kone paDe ? dharmanI jarUra che. dharmano khapa che e ja batADe che ke kAMIka ne kAMIka adharma paDyo che tene kADhavA mATe dharmano kha5 paDyo che. pahelAM to mArI pAse je hoya te mane anubhava pratyakSa hoya. to pachI mArI pAse je hoya tenI ja mAre pahelAM to tapAsa karavI joIe, ke je nathI tenI tapAsa karavI joIe ? AzcaryanI vAta to bhalA mANasa e che ke koI mANasa dharma karavA mATe Thera Thera rakhaDyA pachI nirAza thaIne ema paNa nathI bolyo ke dharma to kyAMya dekhAto nathI. kema ke ATalA badhAM bhedomAM kone dharma kahevo ane kayo sAco dharma ? to cAlo tyAre have dharma na maLyo to kAMI nahi ! adharmane to zodhIe! je maLI jAya to ya sadbhAgya ! A praznanuM nirAkaraNa e ja che ke ApaNA badhAnA pAsethI anAdikALathI adharma to che ja ! dharmanA vaDA ane saMpradAya bhale hoya ! adharmanA koI vaDA ke saMpradAya nathI. je sahunI pAse eka sarakhuM hoya tenA vaDA ke saMpradAya nahi hoya tame kahezo, "are bhAI ! AvI vAta zuM karo cho ? zuM badhAnI pAse adharma che ? to bhAI ! have badhAnI pAse adharma hovAnI je nizAnI che te tuM sAMbhaLa ane vicAra kara. A vizvamAM rAMkathI mAMDIne rAjA sudhInA jIvomAM traNa prakAranA duHkhomAMthI koI baceluM nathI. A traNa prakAranA duHkhanA nAma che Adhidaivika-Adhibhautika ne AdhyAtmika. A mATenA bIjA zabdo che Adhi-vyAdhi ne upAdhi. A duHkhone trividha tApa kahevAya che. have e zabdonA artha karIe. Adhi daivika duHkha eTale daivI athavA kudaratI kopa. AzcaryanI vAta che ke samagra manuSya sRSTi pRthvI, pANI, agni, vAyu vinA jIvI zakatI nathI, ane e avikasita jIvayoni hoya tenI sAme manuSyayoni keTalI zaktizALI che. chatAM kALanA kALa sudhI yugonA yugo sudhI Ano bhoga karIe chIe. paraMtu koIpaNa eka tatva kopAyamAna thAya to game tevI zakti dharAvanAra moTA mAnava samudAyano paLavAramAM nAza karI de che. pRthvI tattva Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna 242 kope tyAre te bhUkaMpa dvArA bhoga le che. jala tattva kope tyAre te jaLarela-pralaya dvArA bhoga le che. agni tatva kope tyAre te aneka prakAranA rogacALA athavA paraspara dezayuddha ane dAvAnaLa dvArA bhoga le che. vAyutattva kope tyAre vaMToLa, sAyakalona AdithI bhoga le che. Ane Adhidaivika kopa - ke kudaratI kopa AsamAnI kahevAya. AnI sAme moTA moTA bhUponA bhUpa bhUpati, cakravartI jevAM paNa dIna ne hIna banI jAya che. vartamAnakALamAM bhale A cAra tattvanA ulkApAta ane kopanA upadravo vinA zAMta jIvatAM hoIe paraMtu e kyAre bharaDo le ane emAMthI ApaNe bacI zakIe evuM chAtI ThokIne koI kahI zakaze ? haragIja nahi. AdhibhautikaduHkha : je jIvane potAnA deha mATe dehane TakAvavA mATe thaIne ja A cAra pRthvI-pANI-agni-vAyunI jarUra che tenI aprApti eTale darda ne daridratA, te Adhibhautika du:kha. Aje bhale zrImaMta-karoDapati hoya paraMtu te vImA kaMpanImAM jaIne evo vImo utarAvI zake ke kAla huM karoDa khoI nAMkhu to mane kAla karoDa vImA kaMpanIe ApavA. vImA kaMpanI bhale tamArA maraNano vImo utAre, mAlano vImo utAre, davA dArUnA kharca aMgeno vImo utAre paNa rokaDa milakatano vImo koI vImA kaMpanI nahi utAre. kAraNa ke mAyAthI bharelo manuSya bIje ja divase devALuM kADhI batADe ane eno vImo utAranAra vImA kaMpanIne paNa devALuM phUMkavAnI sthitimAM laI Ave. game e manuSya hoya te kadi abhimAnathI ema na bolI zake ke enuM zarIra rogathI kadI na gherAya. A vizvamAM traNa aTala niyama che ke roga vagaranuM zarIra nahi, kharaca vinAno divasa nahi, ane kalaMka vagaranuM kuLa nahi. roga vagaranuM zarIra koInuM hoya ja nahi. bALaka janme tyArathI pAMca sAta varSa pasAra kare te daramiyAna paNa bALakane orI-achabaDA, daMtapIDA Adi rogomAMthI pasAra thavuM paDe che. game tevI bhara yuvAvasthAmAM ya kALe ne roge kaMIkane bharakhI lIdhAM ane vRddhAvasthA to bhayaMkara zAparUpa ja che, pachI rogano savAla ja kyAM che. vImA kaMpanImAM jaI jIva kahe mane kensara ne TI.bI. na thAya tevo vImo utAro! thAya teTalA paisA lyo ! koI vImA kaMpanI Avo roga na thAya tevo vImo na utAre. hA ! roga thAya to kharca ApavAno 'Mediclaim' Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatrayI-tattvatrayI 243 no vImo utAre. bhale ! vartamAnakALamAM zarIra nIrogI lAgatuM hoya ne svastha beThAM hoIe paraMtu kayo roga kono kyAre bharaDo le teno zuM nirNaya karAya? AdhyAtmika duHkha H trIjA duHkhanuM nAma che. AdhyAtmika, AdhyAtmika eTale mAnasika ! adhyAtA zabdano artha to AtmA thAya, mana na thAya. to pachI ene mAnasika kema kahyuM ? ene adhyAtma eTale ja kahyuM ke mananuM mULa to AtmA ja che ane je kAMI vedana thAya che, te mana dvArA pahoMce che ane enA AdhArarUpa AtmA ja vede che. vahevAramAM paNa ApaNe bolIe chIe ke mane bahu du:kha thAya che. e mananuM saMbodhana AtmAne che. mana ne AtmAno bheda mAtra eTalo ja che ke AtmA eka akhaMDa dravya padArtha che. jyAre nakhathI zIkha sudhI ApaNuM zarIra akhaMDa eka che ane hAtha-paga Adi te zarIranA avayavo (Spare parts) che. vartamAnakALamAM AtmA eka akhaMDa padArtharUpa rahevA ne hovA chatAM e veravikhera avasthAmAM che. tenI veravikhera avasthA keTalIka jaDanI sAthe che ne keTalIka potAnI cetanA sAthe che. zarIra, indriyo ane prANa vaDenuM jIvana e jaDa sAthe veravikhera che ane manane buddhi sAthenuM jIvana e enI veravikhera cetanA che. A badhAnA AdhArarUpa pote.eka akhaMDa AtmA akabaMdha che. paraMtu tene jIvavuM paDe che, zarIra, indriya ne prANa e vijAtIya aMzo vaDe, ane mana ne buddhi e sajAtiya aMzo vaDe. jema ApaNe vahevAramAM kahIe ke A pharasANa banyuM che. to pharasANa eka dravyarUpa dekhAya che, paraMtu temAM loTatela-mIThuM-maracuM-haLadara-hIMga AdinuM bheLaseLa che. tema ApaNe ApaNI jAtane 'huM' kahIe chIe te 'huM' AtmA zarIra-indriya -prANa-mana-buddhi A badhAM padArthanA ekakSetrIya ekarUpa eka padArtha chIe. have e badhAnA AdhArarUpa AtmA satya svarUpe kevo che ? paramAtma svarUpa che. je paramAtma svarUpa A badhA padArtho vaDe AvarAyeluM che te AvaraNane aMge je kAMI bahAra dekhAya che. te paNa bhAsarUpa che ane vidyamAna bhAsakano to patto ja nathI. jema bapore bAra vAgye madhyAhane Avelo sUrya keTalo prakAzamAna ne tejasvI hoya ! paNa jo te ghanaghora vAdaLathI gherAya to saMdhyA jevuM lAge ne divasa ke rAtano patto paDe nahi tevI vartamAnakALanI jIvanI dazA che. have ApaNe mAnasika duHkhano vicAra karIe. dareka jIvane jIvanamAM aneka prakAranI pratikULatA ne aneka prakAranA pratikULa saMyogo Ave che tyAre Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 saikAlika AtmavijJAna bahArathI te badhI vAte aneka rIte sukhI hovA chatAM manathI duHkhI thAya che ke nahi ? ane AvI rIte game tevA pratikULa saMyogomAM manathI duHkhI na thavA mATe vImAkaMpanImAM jaI vImo utarAvI AvI zakAya evI koI vImA kaMpanI vizvamAM che ? mana eTaluM badhuM mulAyama che ke rAjA jevo rAjA paNa enI vahAlamAM vahAlI rANI eka jarA UMce sAde bole to tene apamAna mAnIne sahana nathI karI zakato. AvI kaleza ane ugarUpa mananI viTaMbaNAthI koNa bacelo che ? A zenuM pariNAma che ? ApaNI pAse rahela adharmanuM ja to ! to have adharma zuM ? ApaNI adhUrI samaja kaho, asamaja kaho, khoTI samajaNa kaho ke te adhUrI ne khoTI samaja-aNasamaja pramANenuM AcaraNa ja adharma che. vizvamAM kayo jIva samajaNamAM pUrNa ne AcaraNamAM vivekI che ? ane duHkhano anubhava na karato hoya ? A rIte ApaNe adharmanuM svarUpa samajIe to dharmanuM svarUpa ApoApa samajAI jAya. koI jIva ApaNane koIpaNa prakAre duHkhI kare tenI samaja ne anubhava dareka vyaktine che. eka nAnA bALakane paNa zIkhavADavuM paDatuM nathI ke tAro koI mitra tArI cADI cugalI kare to duHkhI na thavuM. ne mana upara na levuM. bIjA taraphathI pahoMcela duHkhanI jIvane turata ja khabara paDe che ne asara pahoMce che. to koI paNa jIvane ApaNe duHkhI karIe to tene paNa duHkha thAya ema samajIne ApaNe koI jIvane duHkhI na karIe tenuM nAma dharma ! A dharmano pAyo che. kAraNa ke dharmanA tabakkAonA pagathiyAo aneka che. kAraNa ke ApaNe nitAMta duHkha mukta thavuM che. jemAM aneka prakAre ApaNAmAM ja adharmanA prakAro che-vibhAgo che. te pramANe aneka prakAranA duHkhothI uttarottara mukta thavA mATe dharma sAdhanAnA pagathiyAM paNa ApaNAmAM ja che. eTale dharma ne adharmanuM kSetra ApaNe svayaM chIe. jyAM ApaNAmAM adharmanuM kSetra che tyAM ja dharma che. A vAta sarvane sarakhI lAgu paDe che. have ApaNe keTalI vastu vaDe duHkhI thaIe chIe ! kadAca e vastu vaDe ApaNane sukha paNa maLatuM hoya paraMtu je vastu vaDe ApaNane sukha paNa maLatuM hoya te ja vastu ApaNane duHkharUpa nIvaDatI hoya to te vastune sukharUpa kema gaNI zakAya ? A vicArazailI ne paddhatie dareka vyaktie potAnA zarIra-indriya ane -aMdaranI AMtarika dazAnuM saMzodhana-avalokana karavAnuM che. bahArathI ApaNe vastu ne vyakti vinA jIvI zakatA nathI teno paNa sAthe vicAra karavAno che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19, kALano nikAla anAdi-anaMta, anutpanna, avinAzI, svayaMbhU, saccidAnaMda svarUpI sat evo AtmA asat evA kALanA cakrAvAmAM gherAI jaI potAnA mULa svarUpane khoI beTho che, e ja kALanI moTI mokANa che, jeNe AnaMda svarUpI AtmAne duHkhI karI mUkyo che, vinAzI karI mUkyo che ane bhaTakato karI mUkyo che. kALa cha dravyamAMnuM eka dravya hovA chatAM te astikAya nathI. arthAt kALanuM koI svataMtra astitva che ja nahi. kALa to kevaLa kalpanA che. evA e kALa viSe vicAraNA karavA pUrve kALa zuM che ? te ApaNe kALa vizenI judI judI vyAkhyAothI spaSTa karIzuM. kALa - vyAkhyA : cha " vartanA pariNAmakriyA parA-paratve ca kAlasya " vartanA eTale pAMce ya astikAmAM thatI arthakriyA ke jene kALa kahevAya che. TUMkamAM jIva-ajIva (pugala pradhAna)nA paryAyanuM nAma ja kALa che. jIva-ajIvanA arthakriyAkArInA arthamAM je bhAvo che enuM nAma ja kALa che. vadhAre spaSTatA karIe to pudgala dravyanA je paryAyo che te kALa che, je anitya che. tema saMsArI jIvamAM je kartA-bhoktA bhAva che te kALa che ane te anitya che. jIvane je kALAdhyAsa arthAt kALano bhrama-AbhAsa che tenuM nAma kALa che. jIvAstikAya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e pAMce astikAya bhegAM maLIne je jagata banAve che ane calAve che te jagatano pravAha kALa che. kALa e apradeza che. jyAre pAMce astikAya sapradeza che. kALa apradezI che, eTale kALa e dravya nathI, ApaNA potAnA kartA-bhoktA bhAva ja kALarUpa che. ApaNA saMsArI jIvono je bhoktAbhAva arthAt lAgaNIbhAva che e ja kALa che. ApaNo kartAbhAva kALa nathI. prati samaye ApaNe ApaNA upayogane Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 traikAlika AtmavijJAna vedIe chIe te ApaNA lAgaNInA bhAvane kALa kahela che. bAkI pudgaladravyanA kramika bhAvane je kALa kahela che, te to vyavahArika kALagaNanA kALanI samaja che. Ama saMsArI jIva ane ajIva kahetAM pudgaladravyanAM je kramika paryAya che tenuM nAma kALa che. ApaNA AtmAnA jJAna-darzana guNano AdhAra ApaNo ja AtmA che. tema ApaNA jJAna-darzana guNano mAlika paNa ApaNo ja AtmA che. bIjo koI teno mAlika nathI. ApaNA jJAna-darzanano bhogavaTo paNa ApaNo ja AtmA karI zake che, bIjuM koI nahi. AvA ApaNA sattA svarUpane vartanA kahevAya che. karmanA vipAkodaya samaye vedAtI sukha-duHkhanI lAgaNI e ja kALa. AkAzAstikAya, dharmAstikAya ane adharmAstikAya avagAhanA gati ane sthiti eka sarakhI rIte jema saMsArIjIva ane pudgaladravyane Ape che, tema kALa kAMI badhAno eka sarakho jato nathI. kALa sama nathI paNa viSama che. kAraNa ke te jIvanI lAgaNInA bhAvo che. je sarvanAM judAM judAM che. tema eka ja vyaktinA paNa bhAva kALAMtare judAM judAM che. Ama bhAvanA bheda e ja kALa che. saMsArI jIva ane pudgaladravyamAM je kramikatA cAlI Ave che e paNa kALa che. saMsArI jIvanA jJAna upayogamAM pratisamaye je dhArA vahI rahe che, emAM mohAdibhAvo ane sukhadu:khanA vedanarUpI je vaheNa vahe che tenuM nAma kALa che. ApaNuM apUrNajJAna, alpajJAna, kramikajJAna, bhrAmikajJAna, mAyikAna che te kALa che. atre pUrNa ane apUrNano khulAso karI laIe ke.......je dravyanA je potAnA bhAva (guNa) hoya te kALAMtare prApta thAya te ja te dravyanI apUrNatAnI nizAnI che. je dravyanA je potAnA bhAva (guNa) hoya tenI samakALa arthAt yugmada vidyamAnatA (Existance) te ja te dravyanI pUrNatA ! nizcayathI ApaNuM mAnasa, manodazA, avasthA e kALa che. jyAre padArtha (dravya) saMbaMdhI te bhautikapadArthanA parivartano e kALa che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 kALano nikAla - paryAya e ja samaya che. samaya mAtrAmAM paryAya parivartanane pAme che. kALa eTale pugaladravyamAM thato saMkoca-vistAra, sarjana-visarjana, saMyoga-viyoga, utpAda-vyaya, gati-sthiti ane parivartanatA-paribhramaNatA. parivartanatA, paribhramaNatA, kramikatA, anityatA enuM ja nAma kALa. krama che tyAM kALa che. akrama che tyAM kALa nathI. guNaparyAya e kALa ane bhAva che. saMyoga saMbaMdhamAM kALa hoya che, e saMyoga saMbaMdha enuM ja nAma kALa. kALabheda : kALa kyAM hoya ? kALa kone lAgu paDe ? kALanA bheda kayAM kayAM ? have A praznonI vistRta vicAraNA karIzuM. jyAM vinAzItA ane krama hoya che tyAM kALa hoya che. jyAM avinAzItA ane akrimakatA hoya che, tyAM kAlAtItatA arthAt akAla avasthA hoya che. kALane koIpaNa ThekANe dravya tarIke levuM nahi. kALa e astikAya ja nathI. chatAM kALane dravya kahela che te upacarita dravya tarIke gaNAvela che. pAramArthika rIte kALa dravya nathI. saMsArIjIvane kALa e adhyAsa che. ApaNane karmajanita kramika avasthAonuM je vedana che te ja ApaNA saMsArI jIvone mATe kALa che. pudgaladravyamAM dravyanI kramika avasthAo che, paNa tene koI vedanaanubhUti nathI. vAstavika to saMsArI jIvone pApanA udaya ane udayamAM ane sukhamAM paNa kramika avasthA che. tethI tyAM paNa kALa che ane chatAM ya kALa kyAM vItI jAya che enI khabara paDatI nathI. kALano tyAM anubhava thato nathI. jyAre ethI viparIta duHkhamAM duHkhanI eka kSaNa paNa lAkha varSa jevI lAge che. bAkI sukhamAM, sukhanA lAkho varSa kSaNa jevAM lAge che. Ama kALanI vyAkhyA be prakAre thaI zake. eka to kramikatA che te kALa che ane bIjuM vedana che te kALa che. emAM ya duHkha vedana che te kALa che. vidyamAna kevali sarvajJa bhagavaMtone adhAtakarmanA udayanI kramika avasthA aMge kALa che. paraMtu te avasthAmAM kALa hovA chatAM vedana nathI. e avasthAmAM sadA sarvadA eka sarakho svarUpAnaMda sahajAnaMda varte che. Ama ahIM avasthAnita kALa hovA chatAM vedana janita kALa nathI. AnA pUla udAharaNamAM niMdrAne gaNAvI zakAya. niMdrAvasthAno kALa che paNa nidrita vyaktine potAne niMdrAmAM kALanI khabara nathI. kALagaNanA nathI ane kALa nathI mATe ja niMdrita vyaktine Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 vaikAlika AtmavijJAna niMdrAmAM duHkha hote chate du:khanI asara nathI. duHkha vedana nathI. tevuM ja mUrchAmAM ane ghenamAM bane che. AthI AgaLa siddha paramAtmA bhagavaMtone aghAtIkarma paNa nathI mATe teone kramika avasthA paNa hotI nathI. tethI temane avasthA ke vedana ubhaya apekSAe kALa nathI. teo sarva kALAtIta-akAla che. sukhI jIvane kramika avasthA aMge kALa che ane sukhavedananI apekSAe kALanI anubhUti na hovA chatAM paNa e sukhano ya aMta Ave che tyAre duHkha Ave che. e apekSAe sukhane kALa che. jyAre duHkhIne arthAt duHkha vedana karanAra jIvane to kramika avasthA ane du:khavedana ubhaya prakAre kALa che. je adehI che te kALAtIta-akAla che. je videhI che te kALa asarathI mukta che. mAtra sadehI chadmastha saMsArI jIvone kALanI asara che. kALanA mukhya bheda (1) anAdi-ananta (2) sAdi ananta (3) anAdi sAnta ane (4) sAdi sAnta-cAra che. A cAra mukhya bheda samagra brahmAMDanI racanAnI apekSAe gaNAvela che. jeno aMta hoya te anitya. pachI zarUAta hoya to te sAdi sAnta jema ke pudgalaparyAya ane saMsArI jIvonA bhava paryAya ane jo zarUAta na hoya to anAdi sAnta jema ke saMsArI jIvanA anAdinA bhavabhramaNano aMta thaI zIva svarUpa-siddha svarUpa pariNamana thavuM. te ja pramANe jeno aMta nathI te nitya che. pachI tenI zarUAta hoya to te sAdi-anaMta jema ke siddha svarUpI jIvonI siddha thayA bAda siddhAvasthAnI sthiti ane jenI zarUAta na hoya to te anAdi-anaMta jema ke AkAzAstikAya, dharmAstikAya ane adharmAstikAya. saMta kavi mIrAMbAIe prabhubhaktimAM gAyuM che ke..... " mIrAM ne harinI prIta jagathI purANI..." A padamAM mIrA paramAtmAne kALathI anAdi-anaMta jue che ane potAnA AtmAne paNa AtmA ajarAmara avinAzI hovAthI anAdi-anaMta jue che. nitya jue che. jyAre jagatane sAdi-sAnta bhAve anitya jue che. kema ke AtmA ane paramAtmA ubhaya svayaMbhU, anAdi, anutpanna, avinAzI che. jyAre jagata vaheNa (pravAha)thI anAdi ananta hovA chatAM banAvathI, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALano nikAla 249 ghaTanAthI (Events) sAdi-sAnta che. arthAt jagata sAdi-sAnta pUrvaka anAdi ananta che. udAharaNa rUpe...nadIno pravAha eno e ja paNa pANI enuM e nahi. dIvo eno e ja paNa baLI gayeluM ghI tenuM te ja nahi. A dRSTie bhaktajJAnI kavi saMta mIrAMbAIe uparokta pada dvArA kALanI suMdara samaja ApaNane ApI che. 'che'-che' ane 'che' te anAdi-anaMtane sUcave che je saMtano kharo artha che. 'nathI'- che ane che e sAdi-anaMtane sUcave che, je siddhAvasthA che. jyAre 'che'-'nathI' ane 'nathI' e anAdi sAntane sUcave che, je siddha bhagavaMtono bhUta saMsAra paryAya che ane 'nathI'-'che' ane 'nathI' e sAdi sAnta vinAzI paryAyone sUcave che. kSaya thAya. aMta Ave to kALa. kSaya thato na hoya, akSaya sthiti hoya, aMta Avato na hoya to te anaMta hoya jene kALa na hoya. chadmastha saMsArI jIvanI dazA sAdi sAnta, anitya ne vinAzI eTale ke kramika hovAthI bhedarUpa che. tethI karIne ja kALanA bhUta - bhaviSyane vartamAna evAM traNa vyAvahArika bheda paDe che. anutpanna bhaviSyakALa vartamAnarUpe pariNamIne naSTa thaI bhUtakALarUpe pariName che. bhUtakALa eTale naSTa vartamAna jenuM smaraNa che paNa anubhavana ke vedana nathI. jyAre bhaviSyakALa e anutpanna che ane vartamAnakALa rUpa bane che. jenAM sapanA~ che-kalpanA che, paNa anubhavana ke vedana nathI. anubhavana-vedana to mAtra vartamAna samayanuM hoya che, bhUtakALane khatama karI, bhaviSya udyama-puruSArtha-vIryazaktimAM che. bhaviSyanA nAze bhUtakALano nAza thAya che. bhaviSya, vartamAna banIne bhUta bane che. vartamAnakALano karmabaMdha sattAmAM bhUtarUpa bane che je udayakALe vartamAnarUpa banIne pAcho sattAmAM baMdharUpa bhUtarUpa bane che. Ama karmabaMdhanA sattA-udayarUpa cakaravA cAlu rahe che. prArabdha eTale bhaviSyakALa jemAMthI kramika paryAyo thavAnA bAkI che. pudgala dravyane anAdi bhUtakALa ane anaMto bhaviSyakALa che. dehanuM jyAM bhAna che tyAM kALa ane kSetranA bheda che. dehanuM jyAM bhAna nathI tyAM kALa ane kSetranuM ya bhAna nathI. udAharaNa tarIke niMdrA, mUrchA, ghena, dhyAna ane samAdhi avasthAne laI zakAya. je dehane potAno mAne nahi tene jyotiSa zAstra zuM upayogI ? jene dehabhAva lAgu paDela hoya tene mATe bhaviSyakALa ane jyotiSa zAstra che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 saikAlika AtmavijJAna - jyotiSanI kuMDalInA bAra khAnA (sthAna)mAM paheluM ja khAnuM deha aMgenuM che. bAkInA agiyAra khAnAnuM vaLagaNa ane vicAra deha hoya tyAM sudhI dehabhAva vALAne deha aMge che. anaMtA bhUtakALano vicAra karI bhaviSyakALane khatama karavA jeNe mArga apanAvyo che te mahAtmA che. dravya mahAna nathI. kSetra mahAna nathI. paraMtu kALa mahAna che. kALane jItavo te adhyAtma che. kALano koLiyo karI jaI trikALa sarvajJatAne prApta karavAnuM sAmarthya AtmAmAM che. mATe AtmA mahAna che, je AtmA, mahAtmA ane paramAtmA banI zake che. ApaNI AtmAnI kSaNika, kramika, anitya, vinazvara dazA che te kALa che. siddha paramAtmAne koI kALa nathI. mATe ja arihaMta siddha bhagavaMto AtmA paramAtmA kahevAya che. teo trikALajJAnI sarvajJa che. kALanA samaya (kALano avibhAjya nAnAmAM nAno sUkSma ekama) anaMta che. anaMta samayanuM jJAna eka samaya mAtramAM kevalajJAnI, arihanta siddha paramAtmAne che. kevalajJAnano samaya eka che. ApaNA chadmasthanA jIvana upara bhaviSyanA cakro, kALacakro pasAra thavAnA hoya che tethI ja bhaviSyanI ciMtA-bhaya Adi hoya che. atre samayanI vAta nIkaLI che to te viSe paNa samajI laIe ke samaya zuM che ? kALanI gaNanA mATe kALanA vibhAga karavAmAM AvyA che. vartamAnamAM ApaNI skUla gaNanAmAM kALano nAnAmAM nAno aMza ekama te sekanDa che. je sekanDanuM paNa vibhAjana karIne vartamAnamAM avakAzayAnane avakAzamAM taratA mUkavA mATenA vijJAne neno sekanDanA ekamathI kALanI gaNatarI karavA mAMDI che. je eka neno sekanDa ApaNI sekanDano eka lAkha abajamo bhAga jeTalo sUkSma che. jainadarzane tethI ya AgaLa sUkSma vicAraNA karI kALanA nAnAmAM nAnA avibhAjya ekamane "samaya" tarIke oLakhAvela che. je "samaya" nI jANa mAtra kevali bhagavaMtone ja che. enI samaja ApaNA chagha0nI pahoMcanI bahAra che. eka samaya, eka pugala paramANu ane caitanyarUpa jIvanuM kSaNika mana eTale ke cizakti A traNeya tattva jo samajAI jAya to samasta jagata samajAI jAya. A traNene eka mAtra kevali sarvajJa bhagavaMto ja jANI ne Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 kALano nikAla samajI zake che. samasta jagata A traNeno vistAra che. ApaNo vyavahAra asaMkhya samayano che jeno vistAra anaMta (Infinity) che. kALanA bheda che te kramanA che je samaya, paLa, vipaLa, ghaDI, pahora, divasa, rAtrI, ahogatrI, saptAha, pakhavADiyuM, mAsa, varSa, yuga, Adi ekamomAM vaheMcAyela che. vartamAnano ApaNo vyavahAra sekanDa, miniTa, kalAka Adi ekamothI che. bhaviSyanI vAto karavAno adhikAra jene bhaviSyanuM jJAna hoya tene che. je bhaviSya joI na zake tene bhaviSyanI vAto karavAno koI adhikAra nathI. teNe to puruSArtha ja karavo joIe. jyotiSa eTale jyoti + iza arthAta je prakAzano Izvara che. e ekamAtra kevali bhagavaMto ja che. vartamAnakALanI ApaNI karaNI ApaNuM bhAvi ghaDe che. mATe ApaNo adhikAra vartamAnamAM sArI karaNI karavAno puruSArtha kheDavAno che. te ja prArabdhaukvala bhAvi ApaNA puruSArthanA caraNamAM ALoTavA Avaze. mATe ja zAstrakAra paramarSioe pharamAvyuM che ke " baMdha samaye citta cetIe, udaye zo saMtApa ! " dharma eTale bhaviSyakALano nAza karavo te. arthAta bhavone TALavA. bhavono aMta lAvavo. bhavAMta karavo. bhavacakramAMthI chUTavuM. bhAvino aMta lAvavo eTale ke ajanmA-adehI banavuM. mATe ja sAdhu bhagavaMto " vartamAna joga", " avasare" Adi yathAyogya (Appropriate) zabdano prayoga potAnA rojabarojanA vyavahAramAM kare che. dharmarAjA yudhiSTharanA jIvanamAM banela prasaMga ahIM khUba bodhadAyaka che. dharma eTale evo sujJajana ke jene eka samaya pachI zuM thavAnuM che enI khabara nathI. eTale bhAvimAM zuM banavAnuM che tenI paravA nathI. paraMtu bhAvinI khabara nathI mATe vartamAnamAM khabaradAra (sAvadhAna-jAgRta) rahIne vartamAna samayano sadupayoga karI le che jethI bhAvinI tene lezamAtra ciMtA rahetI nathI. dharmI eTale AtmAmAM rahevuM. AtmAmAM vAstavika deza-kALa che nahi. vartamAnakALa svano eTale ke potAno che. jyAre bhUta ane bhaviSyakALa para che. bhUtakALa naSTa che. jyAre bhaviSyakALa anutpanna agama agocara che. vartamAnakALa ApaNA hAthamAM che. ene jo sudhArIzuM to bhaviSyakALa je anutpanna Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vaikAlika AtmavijJAna che te khoTI rIte utpanna thaze nahi, ane bhUtakALa to naSTa ja che eTale enI phikara nathI. arthAt 'chevaTa sAruM tenuM sahu sAruM'. je vartamAnakALa bhUta-bhAvi sApekSa che te anitya che. je vartamAnakALa bhUta-bhAvi nirapekSa che te nitya che. bhUtakALa dRSTAMtarUpa che. bhaviSyakALa lakSyarUpa che. kALanA bhede bhAva che ane bhAvanA bhede kALa che. arthAt RRtu ane parva anusAre bhAva che ane AtmabhAvamAMthI dehabhAvamAM sarakI paDatAM bhAvathI kALa che. deza ane kALa : deza eTale kSetra. kSetrabheda eTale ke avagAhanA bheda. kSetranA bheda che e dezanA bheda che je skaMdha - deza - pradeza che. kSetrabheda tatkALa samakALa hoya che. jyAre kALabheda kALAMtare-samayAMtare hoya che. kALabheda viSe agAu vicArI gayA che. deza ane kALanA bhedano upayoga dharma mATe jarUrI che. paraMtu deza ane kALanA bhedonuM baMdhana dharmane ke dharmIne nathI hotuM. AryakSetra ane paryuSaNakALa hoya to dharma sArI rIte thAya. paraMtu dharma ane dharmI anAryakSetre ane viparIta kALamAM paNa jo TakavA dhAre to TakI zake ema hoya che. dharma to bhAva svarUpa che mATe pratikULa deza(kSetra) ane pratikULa kALe paNa bhAvadharmAlaMbane bhAvasvarUpanI prApti thaI zake che. deza ane kALanA bhedo tathA deza ane kALanA baMdhana to artha ane kAmane che. dharma ane mokSa puruSArthane deza ane kALanA bheda naDatA nathI. pistAlIsa lAkha yojananI siddhazIlA upara pistAlIsa lAkha pahoLAM tIrkAlokanA pratyeka kSetrathI, pratyeka kALe Avela siddha paramAtmAo siddhArUDha thayela che. je sarva kSetrAtIta ane kALAtIta thaIne svarUpa aikyane pAmyA che. sAdhu bhagavaMtane atithi-abhyAgatanuM saMbodhana karavAmAM Avela che, te e ja sUcave che ke emane kSetra ane kALanA baMdhana che ja nahi. deza kALa emane bAdhaka che ja nahi. eTaluM ja nahi paNa koI deza-kALa temane baMdhanarUpa nathI. adhyAtmasAra graMthanA zloka 707 mAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjA A bAbata pharamAve che ke.... Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALano nikAla 253 sarvAsu munayo dezakAlAvasthAsu kevalam | prApAstaniyamo nADasAM niyato yogasusyatA || kSetra kyAM to sImita che ke asIma che. jyAre kALa eka samayarUpa ke maryAdita che yA to anaMto che. nitya - anityanI vAto kALa Azrita che. jyAre sImita - asImanI vAto kSetra Azrita che. jyAre sukha duHkhanuM vedana bhAvamizrita che. savAla jIvanA sukhano che. jIvanA bhAvano che. jIva kSetrAtIta ane kALAtIta thAya to eno bhAva enA svabhAvane pAme. arthAt akSaya-avyAbAdhaagurulaghu evAM anaMta zAzvata sukhane prApta kare. kSetra ane kALa jIvanI pudgaladravya Azrita kathA ane itihAsa che. ItihAsa-bhUgoLa ane bhUta-bhaviSya tathA vartamAnakALa matijJAnI mATe kAlpanika che. jyAre divyajJAnI mATe te pratyakSa che. ItihAsa e kALakathI che jyAre bhUgoLa e dezakathA - kSetrakathA che. siddha paramAtmAnI siddha thayA pachInI koI kathA nathI. paraMtu emanA pUrvabhavanI kathA che je kahevAya che ane vaMcAya che. siddha paramAtmA siddha thayA bAda kathArahita thayA che. pudgaladravyo ane saMsArIjIvonI kathA cAlu rahevAnI che kema ke temAM nAma-nAmAMtaratA ne rUpa-rUpAMtaratA arthAt paribhramaNa ane parivartananI kriyA satata cAlu che. dizA eTale dezakAza. dezakAza dharma-adharma-AkAza ane pudgalAstikAyane hoya che. AtmA enA zuddha svarUpamAM dezAtIta che. je padArtha dezanA baMdhanamAM hoya te kALanA baMdhanamAM hoya. AtmA enA kevalajJAnamAM eka ja samaye sarvakSetranA sarva dravyone tenA sarva-guNa paryAya yukta jue che - jANe che. Ama AtmA enI jJAnazaktithI kSetra tathA kALa aparicchinna che - akhaMDa che - alaga che. kALa e paryAya bheda che. jyAre deza e kSetrabheda che. AtmA svarUpathI dravya ane bhAvarUpa che. deza ane kALarUpa nathI. kSetrathI cauda rAjaloka yA to samagra lokAloka eTale ke brahmAMDa ane kAlathI trikAla anAdi-anaMtakALa e ja be mahAna tattvo che. A be tattva upara jo AtmA vijaya meLavI dezAtIta-kAlAtIta thAya to jJAnathI e mahAnasarvocca bane che. sarvajJa, sarvazaktimAna, sarvavyApI bane che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 saikAlika AtmavijJAna dravyathI paNa mahAna ane kSetra arthAta AkAzathI paNa mahAna tattvo kALa ane bhAva che. dharmakSetre kALano nAza karavA mATe kriyA karavAnI hoya che. jyAre saMsArakSetre kALa vadhAravA mATenI kriyA thatI hoya che. bhAva sAco to dravya-kSetra-kALa sAcA dravyathI-kSetrathI-kALathI aMte to bhAvamAM javAnuM che. deza ane kALa upara vadhAre vigate samajavA mATe svAmI mAdhava tIrthanuM pustaka dezakALa jenuM aMgrejI bhASAMtara 'Time & space' nAme paNa thayuM che e jijJAsune jo maLe to joI javA bhalAmaNa che. kevalajJAna ane kALa : kevalajJAna eka ja che ke enuM e ja che. yA to evuM ne evuM ja che. jyAre eka pachI bIjo khavAto koLiyo evo ne evo kharo paraMtu e ja nahi. nadIno pravAha e ja paNa pANI enuM e nahi. kevaLajJAna je samaye pragaTa thayuM te samaye je che, jevuM che te ja ane tevuM samayAMtare che. anaMtakALa pachI arthAta sarvadA enuM e ja che. paramAtma tattva deza ane kALathI atIta che. paramAtma tattva dravya ane bhAva ubhayAtmaka che, eka che, abheda che. jyAre chabasthanuM dravya (jIvAtmA) e deza-kALa-bhAva Azrita hovAthI ane deza-kALa parivartanazIla hovAnA kAraNe tenA dravya ane bhAva paNa parivartanazIla che. jayAre paramAtmAnA paramAtmA tattvanA kSetra ane kALa aparivartanazIla (sthira) hovAthI temanA dravya ane bhAva paNa aparivartanazIla (sthira) hoya che. kevalajJAnI kevalajJAnane vede che e svasaMvedarUpa che. kevalajJAnI svasvarUpane vede che, jyAre paradravya-kSetra-kALa-bhAva kevalajJAnamAM dekhAya che - jaNAya che kema ke pratibiMbita thAya che. jevAM hoya tevAM ane jevaDAM hoya evaDAM ja acala rUpe AbehUba dekhAya che te siddha jJAtA-daSTa bhAva che. kevalajJAnIne anAdi-anaMta jaNAya che. eka ja samaye traNe kALanA sarva padArthanA sarva paryAyone eo jANe che. A vyAkhyA je kevalajJAnInA kevalajJAnane samajAvavAne mATe karavAmAM Avela che te chabasthanI chabasthatAnI apekSAe chadmasthanI samajaNamAM kevalajJAnanI samajaNa utAravA mATe karavAmAM AvelI vyAkhyA che. bAkI to chaghasthathI AkAza mApI zakAya nahi, tArA gaNI zakAya nahi, dariyo ThAlavI zakAya nahi, tema kevalajJAna samajI zakAya nahi. sivAya ke svayaM kevalajJAnI bane. e to mAMhI paDyA te mANe enA jevuM che. kemake svasaMvedya che. bhAvatattva che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALano nikAla 2papa bhAvatattvanI svAnubhUti ja hoya. sAkara mIThI che e samajAvAya nahi. sAkaranI mIThAzano svAda anubhavAya tyAre ja enI mIThAza samajAya. chadmasthanuM jJAna traNe kALanA bhedarUpa che. eNe jANyuM, e jANe che ane e jANaze evAM chadmasthanI kriyAnA kALathI bhUta, vartamAna ane bhaviSya evAM bheda paDe che. jyAre kevalinuM jJAna jIvana ane bhoga traNe ekarUpa che. abheda che. para vastunuM bhokatRtva nIkaLI jatAM kevalajJAnanuM prAgaTIkaraNaanubhava thAya che. para vastunA bhophtatvanA kAraNe ja kALanA traNa bheda paDI jAya che. mATe ja chadmasthanA jIvana-jJAna ane bhoga traNa kALarUpa arthAta bhedarUpa banI jAya che. bhedarUpa tattva abhedarUpa tattvane pakaDI nahi zake. sAdi-sAnta bhAvothI anAdi-anaMta, sAdi-anaMta tattva nahi samajAya. AtmA svakSetra-kALa - bhAvano bhoktA bane to sukhI thAya. paraMtu AtmA para kSetra-kALa-bhAvano bhoktA banyA he to duHkhIno duHkhI ja rahe. dhyAnamArganI sAdhanAmAM sva kSetra-kALa-bhAvanuM bhokatRtva che tethI ja dhyAnamAM zAMti-sukha-samAdhinI prApti sahaja thAya che. siddha paramAtmAnA siddha svarUpane ApaNA jJAna upayogamAM laIe chIe. arthAta jJAna upayogamAM siddhatvane zeya banAvIne ApaNe enI asara laIe chIe. tema AkAzAstikAyanA avagAhanA pradAnatva tattvano upayoga sparza saMbaMdha dvArA kriyAmAM karIe chIe. AkAzAstikAyamAM avagAhanA pradAnatva, dharmAstikAyamAM gati pradAnatva ane adharmAstikAyAM sthiti pradAnatatva che jyAre saMsArI chabastha jIvonA jJAnadarzana upayogamAM kALa tattva che. jIvanA vartamAna jJAna-darzana upayoga je sAdi-sAtta bhAvanA che te ja kALa che ane te upayoga bIjA samaye bIjI ja kSaNe vinAza pAmethI pharI jIva te upayogano upabhoga-vedana karI zakato nathI. chadmasthano upayoga kSaNika sva ane kALa para hovAthI kALa arUpI che, abhogya che, kema ke samayAMtare para che. ghena, mUcha, niMdrA, dhyAna, samAdhimAM jIvane kALanI khabara paDatI nathI. tema sukhamAM paNa jIvane kALa kyAre keTalo vyatIta thayo tenI jANa thatI nathI. kleza-udvega-Adi mAnasika saMtApakALamAM, duHkhamAM tathA azAtA. vedanIyanA kAyika duHkhamAM jIvane jhAjhe bhAge kALanI khabara paDe che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikAlika AtmavijJAna bAkI kevalajJAnamAM - turyAvasthAmAM A kALa tattva nathI. matijJAnanA upayogamAM kALanuM svarUpa sAdi-sAnta che. jyAre nirAvaraNa kevalajJAna sAdiananta che je svarUpa aparivartanazIla che. aparicchinna che. kALa ane sAdhanA : vartamAnakALa dharma pariNAma vaDe sudhAravAthI bhaviSyakALa sudharavAno ja che. malina-dUSita jalane nirmaLa karavAnuM sAdhana to gaLaNI (Filter) che. gaLaNI vacce mUkI devAthI asvaccha pANI svaccha thaIne Ave che. ema vartamAnamAM dharmajanita bhAva (pariNAma) rUpI gaLaNI jo mUkI daIzuM to badho ya bhaviSyakALa gaLAI - caLAIne svaccha-zuddha-zubha banIne avataraze. udbhavala bhaviSyanuM nirmANa thaze. pachI karmabaMdha (bhUtakALa) ne jovAnI jarUra nathI. mohanIyano kSayopazama cAlu rahe che. dharmano anubhava-anubhUti vartamAnakALamAM thAya che. bhaviSyakALamAM dharma karAto nathI. arthAt bhaviSyakALanA dharmanI anubhUti vartamAnakALamAM thatI nathI. 256 jAgRta avasthAmAM guNa prApti vakhate doSa rahitatA Ave to tenA phaLarUpe dhyAna ane samAdhi lAdhe che, je dharmanuM phaLa che. e tatsamaya che. te ja samaye tatkALa AnaMda maLe che. jyAre karmanuM phaLa rokaDuM te ja samaye nathI. paraMtu jadhanyathI aMtarmuhU~rta bAda ane utkRSTathI 70 koDAkoDI sAgaropama bAda che. Ama dharma e rokaDAno vepAra che to karma e vAyadAno vepAra che-udhArI che. dharma tattvane nathI to bhUta ke nathI to bhaviSya. bhUta ane bhaviSya to karma tattva che, ke jyAM pudgalanA paryAyonA parivartananI AvazyakatA che. dharma tattvamAM to AtmAnA apragaTa prApta guNonuM prAgaTIkaraNa che. udyama vartamAnakALamAM thAya. icchA bhaviSya mATenI hoya. eka ja samaya e vartamAnakALa ane samayAMtara eTale bhaviSyakALa. bhaviSyakALa jovo - Ubho rAkhavo e adharma che. bhaviSyakALane khatama karavo te dharma che. kALacakrone khatama karavA ane kALano koLiyo karI akAla thavuM te dharma che. AtmA svarUpathI akAla che. ethI dhyAnamAM samAdhimAM akAlatva vedAya Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257. kALano nikAla arthAt kALanuM bhAna bhulAya, kALAtIta thavAya to AtmAnuM amaratva pamAya arthAt kevaladarzana - kevalajJAnanuM prAgaTya thAya. udyama eTale vItarAyano kSayopazama je vartamAnakALamAM che ane vartamAnakALamAM kAmamAM Ave che. jIva vartamAnarUpa che. bhaviSyakALa ane bhUtakALa che eTale saMbaMdha che. paraMtu upayogamAM to vartamAnakALa che eTale jIva vartamAna svarUpa che. kALano khorAka kriyA ane jJAna che. kALa anaMto che. eTale kriyA bahu karavAnI rahe che. paraMtu bahu karIe tenA karatAM barobara karIe to kALano koLiyo thaI jAya. kALano koLiyo karavo hoya to akAla evAM paramAtmAnA khoLAmAM besavuM joIe. akAlanA khoLe besavuM eTale kAusagga dhyAnamAM sthira thavuM. dhyAnastha - samAdhistha - Atmastha thavuM. jema bhAvanI sUkSmatA vizeSa tema kriyA ochI. kALa ocho ane pariNAma (Result) Qui kSapakazreNino kALa mAtra be ghaDIno che ane caudamA ayogI guNasthAnaka ke zailezIkaraNanI prakriyAmAM "a", "i", "u", "R', "" e pAMca hrasvAronA uccAraNa jeTalo ja samaya lAge che. ' deva-gurU-dharmanI ArAdhanA karavAthI teTalo samaya tAmasa-rAjasa bhAva karatAM nathI ane AraMbha-samAraMbha indriyonA viSaya bhogAdithI bacIe chIe te dRSTie sva samayano - svakALano sthUlathI sadupayoga karyo kahevAya. paraMtu jo jJAnadazAe, mokSanA lakSya upayogano jo sadupayoga thAya to sakAma nirjarA thAya ane mohanIyakarmano kSayopazama yA kSaya thAya che sUkSmathI svakALano sadupayoga che. jIvano AyuSyakALa e eno vyavahArika svakALa che. eno vyavahArathI dharmadhyAna, dharmAnuSThAnAdi dharmakriyAmAM dharmabhAvamAM sadupayoga karavo te mokSa puruSArtha che. bhUtavat - bhaviSyavat na vicAratAM mAtra vartamAnakALane svakALarUpa banAvIne AtmabhAvamAM - svarUpabhAvamAM vartavuM jethI kALAtIta banI zakAya. bhaviSyanI ciMtA karavI enuM ja nAma pApa mithyAtva ! "vartamAnajoga' zabda ApaNane e ja sUcave che ke vartamAnamAM varte. "samaya varte sAvadhAna." vartamAnano upayoga karI kALAtIta thAo. s-17 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 saikAlika AtmavijJAna ApaNane " deha e huM chuM " ane kALa traNa bhUta-bhaviSya ne vartamAna che evAM daDha saMskAra che. adhyAtmamArgamAM "deha e huM nathI paNa "huM chuM te AtmA chuM tema ja kALa traNa nathI. are ! kALa che ja nahi. " huM AtmA kAlAtIta chuM". ema vicAravAnuM ne AcaravAnuM che. dhyeya-sAdhyane lakSyamAM rAkhI vartamAnamAM je jevuM karavA jevuM hoya te tevuM karavA viSeno udyama karavo joIe. bhUta je naSTa che ne bhaviSya je anutpanna che teno vicAra sevavo te saMsArabhAva che. bhUta - bhaviSyakALane vartamAnakALamAM ApaNe ghAlIe chIe. eTale vartamAnakALa vyavahArikakALa bane che. ApaNe vartamAnakALane pAramArthika banAvavAno che. jethI bhUta-bhaviSya kALa ja na rahe. siddha paramAtmA, kevali bhagavaMta mAtra vartamAnarUpa che. jyAre vartamAnakALa pAramArthika bane tyAre kALAtIta thavAya che. vartamAna-bhUta-bhaviSyarUpa na hoya. ane bhUta-bhaviSya vartamAnarUpa na hoya. bhUta-bhaviSyane vartamAnamAM sthApIne ApaNe vartamAnane dabAvIe chIe. jethI vartamAnakALa ApaNe vibhAvathI vitAvIe chIe. je mohabhAva che e ajJAna che ane te saMsAra che. vartamAnakALa e bhUta-bhaviSya nirapekSa nathI, bhaviSya vartamAnarUpa banIne bhUtarUpa bane che. je padArtha kArya-kAraNarUpa pariNamato hoya tene nirapekSa nahI kahevAya. siddha paramAtmA je adehI che te ane arihaMta bhagavaMto nirapekSa che. bAkI koI nirapekSa tattva nathI. bhUta-bhaviSyavat nirapekSa vartamAnane jonAro AMdhaLo che. bhUta-bhaviSya nirapekSa vartamAnamAM rahenAro sAkSI che. jJAtA-daSTA che. paraMtu jo para dravyakSetra-kALa- bhAva vartamAna upayogamAM AvI jAya to te sAkSIbhAva ke jJAtAdaNa bhAva nahi kahevAya. je padArthane vartamAnamAM joIe tene bhUta-bhaviSyavat jovAthI te padArtha pratyenA rAga-dveSa dUra karI zakAya che. - vartamAnakALamAM mohabhAve thatAM puruSArthathI kALa (bhAvi-prArabdha) Ubho Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALano nikAla 259 rahe che. jyAre vartamAnakALamAM thatAM dharma-mokSa puruSArthathI vartamAnakALathI kALano aMta Ave che. "vartamAna joga' zabdano A lakSyArtha che. - ApaNA vartamAnakALanA jJAna payAryo je bIje ja samaye zeya bane che te ja ApaNA ajJAnane, ApaNI apUrNatAne sUcave che. je dRzya che te dRzya che. te kadI dRSTA banatuM nathI. jema ke AkAzAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya ne pudgalAstikAya dravyo. ethI viparIta cetana evAM chabastha jIvana jJAna upayoga bIjA ja samaye zeya banI jAya che, ane jaDa thaI jAya che. kALa e jema arUpI tattva che tema te jaDa tattva paNa che. vaLI kramika tattva che ane e ja mahAna Azcarya rUpa che. tethI ja jIve potAnuM jJAna je zeya bane che te asat avasthAne khatama karavAnI che ane tema karI jIve potAnA sattAgata kevalajJAnane nirAvaraNa karavAnuM che. je kevalajJAna pragaTa thayA bAda te jJAna kadI ya banatuM nathI. kema ke kevalajJAnanA jJAnaparyAyo-darzanaparyAyo arthAta jJAtAbhAva-dRSTAbhAva kadI paNa zeyarUpa-darzanarUpa banatA nathI. kadI paNa kramarUpa, kALarUpa, anityarUpa, parivartanarUpa, khaMDitarUpa thatAM nathI. bhavanI kiMmata nathI, kALanI kiMmata che. kAraNa pUrNa sukhanuM vedana jeTaluM jaldI prApta thAya teTaluM jaldI karavAnuM che. kALacakramAMthI chUTIzuM to bhavacakramAMthI chUTIzuM. kSaNa upara je vijaya meLave che te vivekI AtmA che, mahAtmA che ane je svayaM akAla arthAta kevali bhagavaMta bane che te paramAtmA che. kSaNa je kramarUpa che te manoyoga upara varte che. tenA upara saMyama jALavavAno che ane vijaya meLavavAno che. kSetra uparano vijaya e vijaya ja nathI. pAramArthika vijaya to kALa uparano vijaya che. kSetra vijetA cakravartI naradeva kahevAya che. kALa vijetA mahAdeva paramAtmA kahevAya che. " kSaNaH takramayoH saMyamAd vivekajaM jJAna vahetA kALane vaheto mUkI vahetA thaI javAnuM che. kAMDA paranI ghaDiyALa cAluM rahe ane hRdaya baMdha paDI jAya te pahelAM ApaNe sahu koI prApta vartamAna samayano svakALano sadupayoga karI kALa-vamaLamAMthI mukta thaI akAla paramAtmA tattvane prApta karI zakIe tevuM saubhAgya-sAmarthya prApta thAo evI abhyarthana ! 0 0 0. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA ApaNuM jIvana traNa prakAranA vyavahArathI cAle che. vyavahAramAM keTaluMka sAMbhaLIne calAvIe chIe, keTaluMka najare joIne calAvIe chIe, to keTaluMka anubhavamAM ANIne jANIe chIe. vAstavika jJAnano krama e ja pramANe che. prathama zrata, pachI daSTa ane aMte anubhUta. kayAM tattvo zruta sudhI kAma lAge, kayAM tattvo zruta pachI daSTa paNa karavAM paDe ane kayAM tattvo zrata ane daSTa thayA bAda anubhUtimAM lAvavAM paDe e vicAravuM paDaze. mukti eTale mokSano paNa A rIte vicAra karavo joIze. ApaNe sahu bhagavAna ! bhagavAna ! paramAtmA ! paramAtmA ! bolIe chIe ane mokSanI vAto karIe chIe. paNa zuM ApaNe bhagavAna joyA ? paramAtmAno sAkSAtkAra thayo ? mokSa joyo ? vyAkaraNazAstranA niyama pramANe mokSanI siddhi karavI joIe. mAtra zAstranA kahyAthI mokSa mAnIe to kema cAle ! ApaNA jIvanathI mokSanI siddhi karavI joIe. zAamAM mokSa vAMcI sAMbhaLI zakAya che. paNa sAMbhaLIne mokSa dekhADI zakAya evI cIja nathI. prabhune kevalajJAna thayuM, te zAstra dvArA sAMbhaLIne jANI zakAya. paraMtu te kevalajJAna tatva kevuM che te dekhADI na zakAya. hA! eno anubhava jarUra karI zakAya. vizvamAM je je padArtha astitva dharAve che te saghaLAya padArtha vyavahArya che. enA nAma che, ane jenA nAma hoya te saghaLAMya padArtharUpI-daSTa hoya ke arUpI daSTa hoya. ApaNe tenA nAmoccArathI zabda dvArA sAMbhaLI jANI zakIe, jaNAvI zakIe ne eno khyAla ApI zakIe. to have ApaNe kahIzuM ke mokSa ame sAMbhaLyo che paNa joyo nathI. vAta barobara che paNa bhAI! mokSa e jovAnI cIja nathI. e to avasthA che-hAlata che. muktAvasthA e jIvanI avasthA che. e anubhavadazA che ! mokSa che ke nahi ? e pUchanAra ane kahenAra jIva hoya. jaDa pudgala padArthane kyAreya Avo prazna thAya nahi ane pRcchA kare nahi ke mokSa che ke nahi. to jo mokSa dekhADI zakAto nahi hoya to prazna kartAne mokSanI siddhi kema karIne karAvavI ? vyAkaraNazAstrano niyama che ke jeTalA jeTalA zabdo che tenI utpatti Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 201 kriyApada dhAtumAMthI thAya che. saMskRta bhASAmAM 2300 dhAtu che ane upasarga 13 che. jevAM ke A, vi, tra, ava, anu ityAdi upasargano artha zuM ? kArya zuM ? dhAtunA mULa arthane ulaTAvavAnuM ke pheravavAnuM kArya upasarganuM che. jema ke '2m' (ramavuM-To play) dhAtune 'vi' upasarga lAgatAM 'viram' (aTakavuM) thAya. tema 'gaccha' (javuM-To go) dhAtune 'anu' upasarga lAgatAM 'anugaccha' eTale ke 'pAchaLa javuM' (To follow) evo artha thAya ane'gaccha' ne 'ava' upasarga lAgatAM 'avagaccha' eTale ke 'jANavuM' evo artha thAya. vaLI pAchA dhAtumAMthI vartamAna bhUtakRdaMta zabda paNa bane jemake 'gam' (javuM) uparathI 'gamana' je kriyApada nathI. vyAkaraNazAstrano dharmazAstra sAthe saMbaMdha che. dharmazAstrane vyAkaraNazAstra tathA nyAyazAstra (tarkazAstra) vinA na cAle. bhAva ApavA mATe zabdo joIe je vyAkaraNazAstrathI nakkI karavA rahe che. jyAre Apela zabdane buddhigamya banAvavA ke zrotAe buddhithI grahaNa karavA nyAyazAstranI jarUra rahe che. chatAM e yAda rAkhavuM ke vyAkaraNazAstra ane nyAyazAstra e adhyayanakSetranA ne adhyApana zAstranAM sAdhana che je sarvasva nathI. eno mAtra upayoga karIne adhyAtmanI sAdhanA karavAnI hoya che. vyAkaraNazAstra ane nyAyazAstrathI zabda ane artha buddhigamya thaI jAya-tarkasaMgata thAya eTale ke buddhimAM UtarI jAya pachI to sAdhanA ja karavAnI rahe che. to have vyAkaraNazAstrathI 'mokSa' zabdane samajIe. 'mokSa' zabda muMca (To Release mukta karavuM, mukta thavuM) dhAtumAMthI nIkaLela che. zabda hoya tyAM padArtha hoya. ekathI adhika arthAt be ke tethI vadhu zabdothI artha nIkaLato hoya paNa padArtha hoya ke na hoya, jemake 'vaMdhyAputra', 'AkAzakusuma' ityAdi vaMdhyAputrano artha che, vaMdhyAno putra ane AkAzakusumano artha che, AkAzamAMnuM puSpa. paNa padArtha tarIke vaMdhyAputra ke AkAzakusuma zakya nathI. tema 'rAjapuruSa' rAjA puruSa hoya paraMtu puruSa rAjA hoya ke na paNa hoya. Ama mokSa maMca dhAtumAMthI nIkaLela eka ja zabda che tethI te padArtha hoya ja ! have enI siddhi karavI joIe. . jIva mAtra jIvana jIve che. enA jIvanathI enI mAMga nakkI thAya che. mokSane na mAnanAra ane na samajanAra tathA paramAtmAne na mAnanAra, na svIkAranAra ke na samajanAranI paNa mAMga jo tapAsIzuM to jaNAze ke jIva mAtranI mAMga to mokSanI ja che. paramAtma tattvanI ja che. kevuM Azcarya! Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 vaikAlika AtmavijJAna pote jIvana jIvato hoya ane na mAne enuM ja nAma ajJAna ! ajJAnanuM Azcarya AvuM ja hoya ! ajJAnano artha adhyAtmakSetre bhaNyo nathI eTale ke abhaNa nirakSara evo na thAya. ema hota to ApaNA muni-mahAtmA saMto ajJAnI ja Tharata. teo reDiyo-TIvI-Teliphona ke moTara mIkenika banI zake ? ApaNe hajuya kadAca banI zakIe. ajJAnano artha evo nathI. ajJAnano artha e che ke je jIvana jIvIe chIe enuM svarUpa jANatAM nathI. jIvanuM lakSaNa zuM ? jJAna ! jJAnanuM sAcuM svarUpa zuM ? jJAnanI pUrNatA, svAdhInatA, sarvajJatA, avikArItA, akhaMDitatA e jJAnanuM sAcuM svarUpa che. kApaDanuM sAcuM svarUpa (mUlya) zuM ? kapaDuM sivaDAvIe ane aMga upara vastra banIne Ave te kApaDanuM sAcuM svarUpa mUlya che. koThAramAMnA anAjanuM paNa te pramANe sAcuM mUlya tyAre ke jyAre rasoDAmAM jAya, rasoI taiyAra thAya ! ane ApaNe orogIe. jJAnanuM sAcuM svarUpa che e ja jIvanI mAMga che. evo kayo jIva che, ke jenI mAMga caitanyatAnI, sphUrtinI, svAdhInatAnI, nityatAnI, akhaMDitatAnI, avikArItAnI, pUrNatAnI-satyam-zivam-sundaramnI-nathI ? koI paNa jIvane jaDatA-parAdhInatA, anityatA (vinAzItA) ane duHkha icchanIya nathI. jIva mAtrane pUchIzuM ke icchA zAnI che ? to javAba sahuno e ja maLaze ke sukhanI icchA che. du:khanI koI icchA karatuM nathI ane duHkha koIne gamatuM nathI. jJAna (jIva) sukhanuM vedana icche che. dUdhapAka-zrIkhaMDa Adi iSTa padArtha kema icchIe chIe ? kAraNa emAM ApaNane sukha lAge che. koIne dUdhapAkanI mIThAza iSTa hoya, koIne zrIkhaMDanI madhurI khaTAza iSTa hoya, iSTa che emAM sukha che. pachI te dUdhapAka hoya, zrIkhaMDa hoya ke anya padArtha hoya. iSTa rasa kone kahevAya ? jIbhane je iSTa lAge te iSTa rasa, indriyonA viSayo sArA kyAre ? je viSaya indriyane sukhavedana karAve te sArA, pAMcamAMnI koIpaNa indriyanA bhoga viSe vicArIzuM to jaNAze ke aMte tenuM vedanamAM rUpAMtara thaze ane e vedana jo sukharUpa haze to gamaze ane duHkharUpa haze to kaThaze. ApaNane sukha kayuM game ? svAdhIna ke parAdhIna ? pUrNa ke apUrNa? zuddha avikArI ke azuddha-vikArI ? vinAzI ke avinAzI ? dUdhapAka ke zrIkhaMDa eka camacI mAtra Ape to ApaNuM sukha adhUruM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 263 apUrNa, dUdhapAka DhoLI nAkhe ane cATavAnuM kahe athavA to bheLaseLiyo ApesIMgoDAnA loTamizrita zrIkhaMDa Ape to te vikArI thayela na game. dUdhapAka hAthamAM Ape. kalaI vagaranA vAsaNamAM Ape ane rUpAMtaramAM phATI jAya ke bagaDI jAya to tevo vinAzI nahi game. dUdhapAka hAthamAM rAkhI mAtra batADe paNa Ape nahi to tevo parAdhIna paNa nahi game. - strIo kuMbhArane tyAM mATalA kharIdavA jAya che e paNa TakorA baMdha AkhuM, pANI bharatAM tUTI na janAruM, barobara pAkeluM ane raMgarUpe suMdara paripUrNa evuM joI-tapAsI-cakAsIne le che. ema kApaDiyAne tyAMthI kapaDuM kharIdanAra paNa DAgha vagaranuM, phasakI na gayeluM, tANe vANe pUrNa, raMgarUpe suMdara ane TakAu joIne kharIde che. A ja batAve che ke ApaNA sahunI mAMga svAdhInatAnI pUrNatAnI, zuddhatA-avikArItAnI, avinAzItAnI, satyama-zivam-sundaramanI che. have prazna e rahe che ke ApaNI mAMga mujabano avikArI, avinAzI, akhaMDa, pUrNa, svAdhIna padArtha vizvamAM che ke nahi ? jo vizvamAM ApaNI mAMga mujabano padArtha hoya to tenuM saMzodhana karavAnuM rahe. vastunuM astitva hoya to tenI mAMga sAcI. pUrNatAnI sAme tenuM virodhI apUrNaadhuruM svAdhInatAnI sAme parAdhInatA; avikArInI sAme vikArI; avinAzInI sAme vinAzI ane caitanyanI sAme jaDa zabdano vicAra karIzuM ane jIvanamAM tapAsIzuM to vartamAnakALanuM ApaNuM jIvana kevuM che e jANI zakIzuM. zuM ApaNuM jIvana pUrNa che ? avinAzI che ke vinAzI ? ApaNuM vartamAnakALanuM jIvana apUrNa, vinAzI, vikArI, jaDa ane parAdhIna che. jyAre ApaNI mAMga ApaNA pratyeka vyavahAramAM, pUrNanI, avinAzInI, avikArInI, svAdhInatAnI ane caitanyatAnI che, jIvana vyavahAranI koI paNa ghaTanA lyo ane mAMga tapAso. darajIne sIvavA Apela khamIsanI ekAda bAMya na haze ke ekAduM baTana TAMkavuM rahyuM haze to svIkAra nahIM karIe. ApaNI pAse vartamAnakALanuM ApaNuM jIvana ane maLelA padArtho avinAzI, avikArI, pUrNa padArtho hoya ja ane te padArthanuM te tattvanuM saMzodhana karavAnuM che. AvuM saMzodhana te ja vedAMtamAM sAdhanAnA prathama tabakkAmAM jaNAvela viveka che. vedAMtanA sAdhanA catuSTayamAM viveka-vairAgya, saMpatti ane mumukSatA evAM sAdhanAnAM cAra sopAna batADela che. jemAM vidyArthIne snAtaka thatAM pahelAM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 saikAlika AtmavijJAna bALamaMdira, prAthamika zALA, mAdhyamika zALA ane vidyApIThanA adhyayananA tabakkA pasAra karavA paDe che ema sAdhanAmAM paNa siddhi hAMsala karatAM pahelAM sAdhanAnA judA judA staramAMthI pasAra thavuM paDe che. A viveka eTale ApaNA jIvanavyavahArano "Avo, beso, pIo pANI, traNe vastu maphata ANI' evo vyavahAra viveka nahi. adhyAtmakSetre viveka eTale satu-asatu, vinAza-avinAzI, nitya-anitya, vikArI-avikArI, pUrNa-apUrNa tattvanuM saMzodhana. jainadarzanamAM jaNAvela heya-zeya-upAdeyamAM tattvanI vaheMcaNI. - saMsAranA sukhasAhyabI choDIne kyAM to ApaNe cAlI javAnuM che, kyAMto sukhasAhyabI ApaNane choDIne cAlI janAra che. A to ApaNA sahunA jIvana anubhavanI vAta che. prApta padArtha nitya che ke anitya che, eno viveka karavo joIze. ApaNe hayAta ane padArtha gAyaba. kerI lAvyA ane bagaDI gaI. upabhoganAM kAmamAM nahi Ave. Ama viyogamAM anitya, vikAramAM anitya ane saMgamAM anityano ApaNane pAko anubhava che. Ama jIvanavyavahAramAM nityAnityano viveka karavo te dharmanuM hArda che. viveka AvyA bAda vairAgya ane lakSya anAdikALathI anityanI vacce, anityanA saMge ane anityanA lakSya anityane ja nitya mAnI ApaNe vyavahAra karatA AvyAM chIe. nityanuM jJAna ja nathI to pachI nityanuM bhAna ane nityanuM lakSya to kyAMthI hoya ? ApaNuM zarIra nitya che ke anitya ? zarIra anitya ! chatAM zarIra parano rAga keTalo badho che ! zarIra vinAzI hovAthI cAlyuM jAya che ane chatAM te zarIra uparano rAga to Ubho ja rahe che. sagAMsaMbaMdhIno dehAMta thavA chatAM tenA uparano rAga to Ubho ja rahe che. jo vastunA nArA sAthe vastu pratinA rAgano paNa nAza thato hoya to mokSa mATe koI puruSArthanI jarUra na raheta. A vicAraNAmAM rAganI vyAkhyA paNa spaSTa thaI gaI. "anityamAM nityabuddhithI sukhaprAptino bhAva te ja rAga." ethI viruddha nityamAM nitya buddhithI enI prAptinI vRtti e zuddha lakSya kahevAya. ene anurAga kahevAya. paNa rAga na kahevAya. rAganI vyAkhyA karatAM na AvaDe to gUMcavADo thaI jAya, mUMjhavaNamAM mukAI jaIe. rAga e jarUra vikalpa che paraMtu badhAya vikalpa rAga nathI. ApaNI mAMga nityanI che. paraMtu "huM nitya chuM ke anitya ?" e Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 265 ApaNe vicAryuM ? huM mare che tyAre koNa mare che ? jIva ke zarIra ? tyAM ja muzkelI Ave che ane mUMjhavaNa thAya che. zarIra ane AtmAno khIcaDo thaI gayo che. je dehamAM AtmA hato e deha AtmAno eka vijAti paryAya (avasthA-hAlato hato. te deha paryAya maryo paNa vyakti rUpe dravyarUpe nitya evo AtmA nitya rahe che. e marato nathI paNa navo paryAya-navo deha dhAraNa kare che. huM zarIra paNa nathI ane huM vartamAnamAM siddhAtmA-paramAtmA paNa nathI, zarIra jaDa che ane vinAzI che mATe zarIra e huM nathI." ane vartamAnamAM siddhAvasthAnuM saccidAnaMda svarUpanuM vedana nathI eTale huM paramAtmA nathI. "huM siddha chuM "huM paramAtmA chuM" "ahaM brahmADasmi" e vikalpa che, je kahevA zarIra ane jIva joIe. siddha paramAtmAno AtmA dravyathI paNa nitya che ane siddhAvasthAnA paryAyathI paNa nitya che. jyAre vartamAnakALano ApaNo AtmA dravyathI nitya ane paryAyathI anitya hovAthI tene nityAnitya kahevAya. udAharaNa tarIke gaIkAle maMgaLavAra hato. Aje budhavAra che ane AvatIkAle guruvAra haze. budhavAra AvatIkAle jaze ane guruvAra Avaze. paraMtu Aje budhavAra naSTa nathI thayo te ApaNe jANIe chIe-ane budhavAra naSTa thatAM guruvAre ApaNe haze te nizcita che. chatAM maMgaLavAre hatAM ane maMgaLavAra naSTa thayA chatAM budhavAre chIe. eTale ke Atmadravya nitya che. ApaNI jAgRta-svapna nidrAvasthAthI paNa AtmadravyanI nityatA samajI zakAya ema che. jAgRtadazA pachI nidrAvasthA AvI. ApaNe nidrAmAM rahyAM ke gayA ? ane nidrAvasthAmAMthI svapnAvasthA (je baMdha AMkhanI jAgatI duniyA)mAM sarakI gayAM to tyAre rahyAM ke gayAM ? ane svapnAvasthAmAM ughADI AMkhanI dekhatI duniyAmAM eTale ke jAgRtAvasthAmAM AvyA to ApaNe, ApaNe ja chIe ke nahi! ApaNe badhI avasthAmAM rahyAM. bAlyAvasthA, kizorAvasthA-yuvAvasthA, prauDhAvasthA Adi avasthA-hAlata-paryAya badalAya che. vyakti tenI te ja rahe che. e AtmadravyanI nityatAnI siddhi kare che ane paryAyanI anityatAnI sAbitI kare che. jAgRti gaI ane niMdrA AvI. paNa jo "huM AtmA arthAt AdhArastaMbha (adhiSThAna) na houM to jAgRti niMdrA svapnAvasthA konA AdhAre? Atmadravya evA adhiSThAnanA AdhAre avasthA paryAya che. Ama adhyAtma-AtmasvarUpane samajavA paDasthAnaka che. (1) AtmA che Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 saikAlika AtmavizAna (2) AtmA nitya che (3) AtmA karmano kartA che (4) AtmA karmano bhoktA che (5) AtmAno mokSa ane (6) AtmAnA mokSanA upAyo che. e paDasthAnakamAMthI AtmA che ane AtmA nitya che e joyuM. vizvamAM mAtra jaDa padArtha ja nathI, jaDanI sAme cetana evo AtmA paNa che. je jaDa nathI paNa cetaka che-vedaka che ane jJAyaka che. vaLI jema jaDa eTale ke pudgala-enA paramANudravyathI nitya che ema AtmA paNa dravyathI agAu jaNAvyA mujaba nitya che, paraMtu avasthA (hAlata-paryAya)thI anitya che, AtmA cAreya gati (deva-manuSya-tiryaMca-nAraka)mAM bhamato bhamato nitanavI avasthAne pAmato rahe che. paNa Atmadravya tarIke to AtmA nitya ja rahe che-avinAzI ane ethI ja enI mAMga avinAzInI che. ApaNe sahu amaratattvane vAMchIe chIe. avinAzItAne mAgIe chIe. paraMtu ApaNI avaLI dRSTi je mithyA dRSTi che tene kAraNe vinAzI padArthamAM avinAzIne zodhIe chIe, mAgIe chIe. arthAta anityamAM nitya buddhi sthApIne vartIe chIe. A je dRSTi AtmAnI che te tenI khoTI dRSTi che. vinAzIne vinAzIrUpe joIe ane te prati vairAgya thAya tyAre te dRSTi sAcI dRSTi-samyagra dRSTi kahevAya, samakita prApta thayuM kahevAya. samakita mAtra bauddhika nathI paNa bhAgavat, hArdika ane Atmika che. samyajJAna e joDANa (Connection) che ane samagu darzana e saMdhANa Relation che. bhASAprayogathI anityane anitya kahevuM e mAtra samyajJAna che je Connection che. jyAre anityane anitya jANI enAthI chUTatAM javuM, e prati vairAgyabhAvanA jAgavI ane je nitya che tene nitya jANI tenAthI joDAI javuM te samyagudarzana che, je Relation che. anityamAM nityabuddhi e rAga ane ajJAna che. anityanI anityatA sahaja ja tenA vinAzI svarUpe jANI zakAya che. e sahunA anubhavanI vAta che. muzkelI hoya to nityanI nityatAne pichAnavAmAM che, je ApaNA sahunI mAMga che. . nityatAne kyAM zodhavI ? nityatA ApaNAmAM ja che. ApaNI avasthA pharatI che. pharatI e bAlyAvasthA-kizorAvasthA-yuvAvasthA, prauDhAvasthA, vRddhAvasthAne jANanArA ApaNe chIe. jonAro ne jANanAro je dazya che ane je jaNAya che tenAthI alaga eTale ke judo hoya che. luhAranI eraNa enI e ja rahe che. jenA AdhAre luhAra loDhAne judA judA AkAra Ape che. ema nitya Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 267 evA AtmAnA AdhAre avasthAnuM AvAgamana thayA kare che. mATe ja AtmAne kuTastha kahyo che, dhagadhagatA loDhAnA goLAmAMthI Aga ane loDhuM judAM che. ema AtmA ane zarIra judAM che. AtmA AdhAra che. adhiSThAna che jenA AdhAre avasthA badalAyA kare che. avasthA Adheya che. adhyastha che. AtmAno jo nAza thato hota to pachI mokSano prazna ja na hota. paraMtu je AdhArabhUta che teno nAza kadI thato nathI. dravya che te AdhAra che. je anAdi, anaMta, anutpanna, avinAzI ane svayaMbhU hoya che. Ama adhiSThAna evA Atmadravyano to kadI nAza thato ja na hovAthI te nitya che, avinAzI che. jyAre enI upara enA AdhAre enI avasthA paryAya badalAyA kare che. enA paryAyano vinAza thayA kare che. avinAzIne vinAzIpaNuM gamatuM nathI. mATe jema avinAzIe jema te pote dravyathI avinAzI che ema enA paryAyathI avinAzI banI rahevA eNe enA paryAyane sthira nitya ane avinAzI banAvavo rahyo. ApaNI mAMga nityanI che te ja sUcave che ke ApaNe vartamAnamAM nitya nathI. jeNe nityAvasthAmAM avinAzItattvanI prApti karI lIdhI che te siddha che, siddha paramAtmA che. siddha paramAtmA ke kevalI bhagavaMtane nityanI mAMga hotI nathI. kAraNa ke nityanI prApti ane tRpti pachI IcchA ke mAMga rahetI nathI. jenI mAMga hoya che teno mAganArane abhAva hoya che. A ja sUcave che ke ApaNI vartamAna dazA anitya che ane nitya jevI koI cIja che tenI mAMga che eTaluM ja nahi, anitya haMmezAM nityamAMthI ja nIkaLe. utpanna haMmezAM anutpannanA ja AdhAre thAya. utpAdano vyaya thAya te haMmezAM avyayamAM eTale ke dhruvamAM samAya. dariyAnI bharatI ane dariyAnI oTa dariyAnA AdhAre hoya. dariyAne AdhAre utpanna thAya ane dariyAmAM pAchI vilIna thAya. utpAda ke vyaya haMmezAM avyaya arthAtu dhruva (nitya)nA AdhAre ja hoya. jene mAMga che tene tenI aprApti che e prathama siddha thAya. bhojananI IcchA che, e bhUkhyo che ane taMdurastInI IcchA rAkhanAro nAdurasta che ema prathama siddha thAya. bhojana lIdhA bAda tRpti thaI jAya pachI bhojananI IcchA na rahe. kevalI bhagavaMtane kevalajJAnanA prAgaTya bAda avinAzInI icchA ke mAMga hoya ? na ja hoya kema ke svayaM avinAzI thayela che. vartamAnamAM ApaNuM dravya-AtmA nitya che ane paryAya arthAt AtmAnI avasthA anitya che. to nitya avasthA kaI ? ene zodhavI kyAM ? je Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 vaikAlika AtmavijJAna padArthamAM utpAda ke vyaya nathI, je vinAzI nathI, jemAM parivartana nathI ke jene paribhramaNa nathI, ane jemAM vikAra nathI te nitya che. ApaNuM sadbhAgya che ke ApaNane jainadarzana maLela che. ApaNane je deva maLela che te deva pUrNa, nitya, avinAzI, avikArI, vItarAga che. ApaNe logassa sUtra dvArA je covIse tIrthaMkaranuM nAmasmaraNa karIe chIe te covIse tIrthaMkaro AvI nitya, nirvikArI, pUrNa, vItarAga vyaktio che. teo vinAzI dazAmAMthI chUTI gayA che. eTale ke mukta thaI gayA che. tIrthaMkara paramAtmAo tIrthaMka2 svarUpe bhUmitala upara vicare che. tyAM sudhI emane deha che je vinAzI che, paraMtu emanuM kevalajJAna avinAzI che. prathama mana ane matijJAna (buddhi)nuM avinAzI bhAvamAM saMkramaNa karAya che, je pUrNajJAna kevalajJAna-sarvajJarUpe pariName che.ane pachI mana ane mati arthAt upayoga jenA AdhAre rahela che e Atmapradeza je avinAzI to che ja paNa te dehamAM purAyela-baMdhAyela che ne rUpI thayela che e mukta thAya che ane arUpI bane che. mana (icchA) ane mati (buddhi)nI utpattinuM mULa kevalajJAna ane Atmapradeza che. ApaNI pAse sattAmAM rahela kevalajJAnanA AdhAre ja matizruta-avadhi ane mana:paryava jJAna udbhave che. Ama ApaNI pAse ApaNA nitya vibhAga be che. eka to Atmapradeza (Atmadravya) ane bIjuM kevalajJAna. je vastu svayaMbhU che tene dabAvI zakAya ke AvarI zakAya paraMtu teno sarvathA abhAva to koI kALe zakya nathI. Ane ApaNe sUrya ane vAdaLanA udAharaNathI samajI zakIe. jo ke te paNa sthULa udAharaNa che. je vAdaLanI utpattimAM sUrya-sUryanI garamI che te ja vAdaLa sUryane Avare che, chupAve che paNa e vAdaLa sUryano abhAva nathI karI zakatA balake sUrya vAdaLa vikherI nAkhe che. jIvanA Atmapradeza, zubhAzubha bhAva ane kAryaNavargaNA maLI karma thAya che. e karma je svayaMbhU nathI teno viyoga-nAza abhAva karI zakAya che, ane karmamukta banI zakAya che. paraMtu Atmapradeza ke kAryaNavargaNA (je pudgala paramANu che)no kayAreya nAza na karI zakAya. pudgaladravyamAMnA varNa-gaMdha-rasasparza ane zabda e pudgala dravyanA svAbhAvika guNa che jeno pudgaladravyamAMthI sarvathA abhAva na karI zakAya. ApaNAmAM arthAt AtmAmAM anityatA pudgala naimittika sAMyogika che. jyAre pudgalanI anityatA svAbhAvika che. pudgaladravya ane anityatA AdhAra Adheya che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa 269 Ama ApaNI anityatA je pudgala naimittika che te pugalanA nimittane TALIne teno sarvathA abhAva karI zakAya che. A pramANe TALelI anityatAne aMte je avasthA rahI jAya che te nityAvasthA-nitya paryAya ! e nityaparyAya AtmadravyanA AdhAre che. Atmadravya to nitya che ja paNa AtmAnI avasthA je nitya banI gaI enuM ja nAma mokSa ! avasthA (hAlata-paryAya)nI anityatA e ja duHkha, saMsAra ane baMdhana che. je pada eka che te vizvamAM hoya ja evI padanI prarUpaNAthI vyAkaraNazAstranI apekSAe "mokSanI siddhi karI. vyAkaraNazAstra karatAMya ApaNA jIvananuM darzana karIzuM to paNa "mokSatattva'nI siddhi sahaja thaI zakaze je svAnubhUti che. - zuM ApaNane baMdhana game che ? baMdhanano artha zo ? baMdhana koIne kyAreya gamatuM nathI. ApaNe je duHkha veThIe chIe tenA kAraNamAM-mULamAM baMdhana che. sukhavedana jema tattva che tema duHkhavedana paNa tattva che. duHkha aniSTa che mATe baMdhana che, duHkhano sarvathA nAza eTale baMdhanano sarvathA nAza arthAtu mokSa ! kadAca koI kaheze ke te baMdhanane mAnato nathI. eTale tene mATe muktino koI prazna ja raheto nathI. evI vyaktine ApaNe pUchIe ke bhAI ! baMdhananI vAta bAju para rAkha ane duHkhanuM vedana che ke nahi te kahe. javAba maLaze ke.. "duHkha che ane te duHkhanuM huM vaMdana karuM chuM." have duHkhanuM kAraNa tapAsIzuM to enA mULamAM kAMIka bhUla jaNAze. ApaNo jIvanavyavahAra che ke je bhUla kare te baMdikhAnAmAM jelakhAnAmAMkedamAM jAya. arthAta baMdi bane ane jelamAM baMdhananuM duHkha bhogave. bhUla ane duHkhano krama pADavAnI jarUra che. vyakti duHkha ane sukhane avazya anubhave che, ane jANe che tema mANe che. sukha ane duHkha na dekhAtAM hovA chatAM sahu mAne che kemake e nija anubhavanI vAta che. paNa duHkhanA kAraNamAM pApa arthAt doSasevana (bhUla) ane sukhanA kAraNamAM puNya arthAt guNasevana (sadbhAva-satkAryI rahela che. ene jIva joto nathI ane mAnato nathI ane chatAMya AzcaryanI vAta to e che ke pratyeka pratyeka vyakti sarvathA duHkhathI mukti tathA anaMta-akSaya-akhaMDa-avyAbAdha evAM svAdhInane pUrNa sukhanI icchA rAkhe che. jIvanI A IcchA te ja tenI mokSanI icchA thaI. Ama jIva mokSane mAnato nathI paNa mokSanA bhAvane to icche ja che. vaLI jIva Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vaikAlika AtmavijJAna paramAtma vyakti ke paramAtma tattva-paramAtma svarUpane mAnato nathI paraMtu paramAtma vyakti jevI nityAvasthA-paramabhAvanI mAMga to rAkhe ja che. A ja jIvanuM ajJAna che ane moha kaho ke mUDhatA (mUrkhatA) te che je jIvano rAga che. jyAM rAga paDyo che, jyAM UMdho rAga paDyo che tyAM vairAgya karavAno che. je vastu anitya che, baMdhanarUpa che ane baMdhana vaDe duHkha che tyAM vairAgya karavAno che, ane nahi ke deva gurudharma pratye. deva-guru-dharma pratye rAga hoya to te prItine bhakti kahevAya. deva-guru-dharmanA saMbaMdhathI-saMgathI koI bhogasukha vRtti jAgRta thatI nathI ane tyAM bhogasukha tRpti che nahi mATe te devaguru dharma pratinI je bhAvanA che te bhakti ke anurAga kahevAya. Asakti che tyAM rAga che-A rAgane vairAgyathI kADhI vItarAga thavAnuM che. vItarAgatA sAdhya che ane vairAgya sAdhana che jyAre rAga e AtmAnA mULa vItarAga svabhAvanI vikRti che. vinAzI padArthamAM avinAzInI buddhi karIe teTalI mUDhatA ane teTalo rAga. vinAzI padArtha prati vinAzI buddhi sAcI tyAre kahevAya jyAre vinAzI padArtha prati vairAgya thAya ane aruci thAya. aruci karIe te sAcI tyAre ke jyAre jenA prati aruci thaI hoya, e vinAzI padArthanI utpattine baMdha karIe eTale ke AraMbhane baMdha karIe pachI AraMbha dvArA je parigraha Ubho karyo hoya enuM dAna karIe ane je kAMI thoDuM Avazyaka rAkhIe teno upayoga bhoga mATe nahi paNa yoga mATe vairAgyapUrvaka karIe. A pramANeno mokSaprAptinI sAdhanAno krama che. rAga chUTI gayo ane vairAgya thaI gayo teTalA mAtrathI vAta patI jatI nathI. vinAzI prati aruci thaI paNa avinAzInI prApti avinAzI vyaktinI prIti-smRti ene bhakti vinA zakya nathI. vairAgyanI sAthe sAthe avinAzI padanuM lakSya rAkhavAnuM che ane avinAzI evI vyaktinA zaraNe jaI tenA AdarasatkAra-sanmAna-bahumAna bhakti karavAnA che. ene sarvasva gaNI emAM otaprota thaI javAnuM che. avinAzI vyaktine pakaDayA sivAya avinAzI arthAt svarUpanI vAta ke prApti thaI zakatI nathI. avinAzI vyaktine pakaDavI te bhaktiyoga che jyAre svarUpapadanuM je lakSya che te jJAnayoga che ane vinAzI pratinI aruci vairAgya bhAvanA che, e tyAgapUrvaka karmayoga che. A bhaktiyoga, jJAnayoga ane karmayoga e traNe Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mo 271 mokSaprAptinI sAdhanAnA pAyA che. traNamAMthI eka hoya to te bIjA be ne kheMcI lAve che. agara to traNamAMthI eka hoya ane bIjA be na hoya to je eka hoya to teya Take nahi. traNamAM koI ekabIjAnI apekSAe gauNapradhAna hoya, paNa traNeya hoya tyAre ja vinAzIthI chUTelo, avinAzIthI joDAyeloavinAzInA lakSya svayaM avinAzI banI sarvathA baMdhanamukta thaI zake. sAMbhaLavuM, jovuM ane anubhavavuM e jIva mAtrano vyavahAra ane cAla che. chevaTe anubhavamAM arthAta vedanamAM sahu sarakhA che mATe anubhavatattvane laIne mokSanI siddhi sahaja che, kAraNa ke baMdhana ane duHkha sarvane pratyakSa che. enI sAme mukti ane anaMtasukha sahaja siddha che. jIva mAtranI mAMga sAcI che paNa mArga khoTo che. jIva mAtranI mAMga sAcI che paNa mathAmaNa khoTI che. cAlo tyAre avaLI cAlathI sane asat sAthe ane cine acit sAthe joDI AnaMdane sukhaduHkha rUpe pariNamAvyo che tene savaLI cAle cAlI cine sat sAthe joDI sukhaduHkhanA cakravAne bhedIne saccidAnaMda svarUpane ApaNe sahu prApta karIe ! E Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 paramAtma svarUpa yato vAyo nivartante, na yatra manaso gatiH / zuddhAnubhava savedyaM, tadrUpa paramAtmanaH // arthaH vaikharI rUpa vANIo je rUpanuM varNana na karI zakavAthI tethI pAchI phare che, mananI gati paNa jemAM pravRtti karI zakatI nathI, A prakAranuM paramAtma svarU5 mAtra zuddha anubhava jJAna vaDe jANavA yogya che. - - "atadvyAvRttinAM bhIMta, siddhAntA kathaya ti tm| vastutastu na nirvAcyaM, tasya rupaM kathaM ca na // - artha : siddhAMto jANe bhaya pAmyA hoya tema paramAtma svarUpa kahe che. vastutaH jotAM paramAtmAnuM svarUpa vacanagocara thatuM nathI, tethI anyanI AgaLa zI rIte saMpUrNa svarUpa kahevAya? AtmakalA vinA nittA sarvo: nAgu vattAdhavA mA bApanAne va tAM vaye samupAde " -"mahopAdhyAya yazovijayajI "parama jyoti"mAM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________