Book Title: Tapascharya
Author(s): Niranjanmuni
Publisher: Ajaramar Active Assort
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023263/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tapazcaryA . (je - jainettaradharmamAM tapazcaryA eka tulanAtmaka adhyayana) :: lekhaka:: lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA pU. jJAna. citta parivAranA ' pU. AcArya zrI bhAvasajI svAmInA AjJAnuvartI jaina sidhdhAntAcArya Do. pU. niraMjanamuni 'avinAza' :: prakAzaka :: te ajarAmara ekaTiva asorTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | - tiradharmamAM tapathI eka tulanAtmaka adhyayana) lekhaow lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA 5 zAna.citta parivAranA pU. AcArya bhAvathajI svAmInA AjJAnuvartI jaina sidhdhAntAcArya Do. pU.niraMjIvavi'avinAza prakAra : ajarAmara ekaTiva asorTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prat (jaina jainetara dharmamAM tapazcaryA eka tulanAtmaka adhyayana) prathamavRtti lekhaka : pU. DaoN. niraMjanamuni = 5,000 I.sa. 2014 pU. AcArya zrI ajarAmarajI svAmI nirvANa dvizatAbdi varSa jJAna pracArArthe = 100/muka : jayaMta prinTarI 352/354, gIragAma roDa, muralIdhara maMdira kampAunDa, ThAkuradvAra posTa ophisanI bAjumAM, muMbaI-400 002. phona : +91-22-43667171 : prApti sthAna : (1) zrI vAgaDa vizA osavALa sthAnakavAsI jaina saMgha (2) zrI nikhIlabhAI ke. vorA DI.vI.vorA enDa kAM. cIrAbajAra, 13/19, DaoN.nagInadAsa ena.zAha 76, R.B.S.K. bola roDa, dAdara-vesTa, lena, (vijayavADI), J.s.s.roDa, muMbaI-2 muMbaI-400 028. mo.: 9820033079 phona : 22042484 (3) rUpAbena zrI vardhamAna sthAnakavAsI jaina saMgha (4) cirAga : saiyA enDa esosieTsa : DAyamaMDa sinemA sAme, ela. TI. roDa, jI-2 smitA bilDIMga, grA.phlora, R.B. mahetA mArga, relave sTezana pAse, borIvalI-vesTa, sTAnDarDa cArTarDa beMka pAse, ghATakopara-IsTa, muMbaI-400 092. mo. 9322417120 muMbaI-400 077, mo. 9619857658 (5) zrI ajarAmara sthAnakavAsI cha koTi jaina saMgha (6) zrI ajarAmara sthAnakavAsI jaina saMgha dAtAra bilDIMga, 19 naMbaranI skUla pAse, 2, kAmadurgA sosA., vibhAgaH 2. aMkura cAra rastA, viSNu nagara, naupADA, thANA-400 602. aMkura, amadAvAda-380 013. rAmajIbhAI bauvA : mo.: 9821511002 bipInabhAI TokarALAvALA mo. 9925044739 (7) pU.A.zrI devacaMdrajI svAmI sArvajanika (8) zrI ajarAmara sthAnakavAsI jaina saMgha pustakAlaya corAyA TAMkI pAse, naMda kuMvarabA skUla sAme, 31 pralAda ploTa, lIMbaDI-363 421. karaNaparA cokanI bAjumAM, rAjakoTa-360 001. madhubhAI : mo. 9825336194 2 62. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @@@@ bhArata deza kRSi pradhAna che, tema RSipradhAna paNa che. kRSipradhAna eTale ke mAtra khetInI vAta karI. bhautika sukha prApta karavAnI vAta nathI batAvI, paraMtu bhautikatAnI sAthe RSi paraMparA eTale tapa-tyAganI, paraMparAnI vAta batAvI che. bhautikatAnI sAthe AdhyAtmiktAnI vAta batAvI che. bhautikatAthI thoDA samaya mATe sukhanuM manoraMjana thAya che. paraMtu lAMbA samaya mATe to AdhyAtmikatA ja kAma Ave che. e AdhyAtmikatA eTale ahiMsA, saMyama ane tapa. tapa eka aNamola vastu che. jeno mahimA dareka dharmanA darzanakAroe batAvyo che. tapathI be lAbha jIvanamAM thAya che. : (1) zarIra zudhdhi (2) Atma zudhdhi. zarIra zudhdhi:- tapathI zarIra zudhdha banI jAya che. jema DampIMga grAunDa hoya ane jo ene bagIcAmAM pheravavo hoya to grAunDamAM kerosIna chAMTavuM paDaze. Aga lagADavI paDaze, je tamAma kacarAne bALI nAkhaze. pachI ja bagIco banaze. tema bhagavAnanA vacananI divAsaLIthI tapadharmanI Aga lagADavI paDaze. jenA kAraNe khoTI mAnyatAo, AzaMsA kusaMskAranA kacarA baLI jAya che, pachI ja dharmasamI bagIco bane che. je Atmatattvano anubhava karAve che. zarIrano rAga ghaTI jAya che. AhAra saMjJA upara vijaya meLavI zakAya che. zarIramAM rahelI carabI ogaLI jAya che. AvA to ghaNA lAbha thAya che. tapathI AtmA upara karma mela jAmelo che te dUra thaI jAya che. karma mukta banI javAya che. janmamaraNano aMta AvI jAya che. AtmAnI mokSa taraphanI gati thaI jAya che. IcchAono aMta AvI jAya che. AvA to aneka lAbho thAya che. mATe jIvanamAM tapa hovo jarUrI che. zudhdhi thatAM ja jIva zubhamAM thI zudhdhamAM jAya che. mATe ja gautama svAmIe paNa bhagavAna mahAvIra svAmIne puchyuM : he prabhu! tapa karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? tyAre bhagavAne kahyuM : he gautama ! tapa karavAthI vyavadAna thAya che. basa A vyavadAna zarU thatAM aneka rIte pragati thAya che. lAbhanI paraMparAno sIlasIlo zarU thAya che. mATe ja kahyuM che ke : | sarva tat tapasyA naNaM I tapathI badhuM ja maLe che. tapa e zarUAtamAM agharuM lAge che. paraMtu AgaLa jatAM e sahaja banI jAya che. jenAthI AtmAnA AnaMdanI prApti thAya che. jyAM sudhI sahaja na bane tyAM sudhI kaSTa sahana karavuM paDe che. sahaja banAvavA mATe ene vAraMvAra ghuMTavuM paDe che. jema bALaka ekaDAne vAraMvAra ghuMTe che. tyAre mahenata karavI paDe che. paraMtu eka vakhata cUMTAI gayo pachI sahaja banI jAya che. basa tapa paNa evuM ja che. basa eka vakhata cUMTAI jAya pachI e sahaja rIte pariName che. evA tapane sahaja rIte banAvavA mATe jJAnI puruSoe ApaNA upara keTalI badhI NA karI che ke emaNe mukhyarUpe tapanA 12 bheda batAvyA che. Ama to ghaNA bheda che. 12 prakArane be vibhAgamAM vaheMcI devAmAM AvyA che. 6 bAhyatapa ane 6 AtyaMtara tapa. (jenuM vistArathI vivecana prakraNa 2 mAM karela che.) ( 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra doSa ApaNane satata herAna kare che. (1) AhAra saMjJA (2) zarIra mamatA (3) svArthI budhdhi (4) caMcaLa mana. A cArane jItavA mATe tapa batAvavAmAM Avela che. tapa malinatAne nAza kare che. ApaNI aMdara ghaNA prakAranI malinatAo rahelI che. e dUra nahi thAya tyAM sudhI ApaNe ApaNA svarUpane joI ja nahi zakIe. milanatA dUra thaI gayA pachI ApaNuM citra AkhuM alaga haze. rAjAe be citrakArane cha mahinAmAM citra banAvavAnuM kahyuM : eke pahelA divasathI ja citra banAvavAnuM zarU karyuM. bIjAe cha mahinA mAtra divAlane ghasI ghasIne cakacakita karI. rAjA jyAre citra jovA AvyA tyAre pahelA citrakAre doreluM citra bIjA citrakAranI ghaselI divAla para evuM suMdara pratibiMbita thayuM ke te jANe pratyakSa rIte ja zobhI UThyuM. ane InAma bIjA citrakArone maLyuM. basa ApaNe paNa tapa dvArA malinatAne nAza karavAnI che. jenAthI jJAna-darzana-cAritra paNa samyak banI jAya che ane ghaselI divAla jevuM ApaNuM hRdaya banI jAya che. eTalA mATe paNa tapa jarUrI che. prAyamasamAM Aga dekhAya che kerosIna nahIM, tema khAvAnA padArtho dekhAya che. paraMtu AhAra-saMjJA dekhAtI nathI. zarIranI sagavaDatAo dekhAya che, paraMtu zarIra parano rAga bhAva dekhAto nathI. AhArasaMjJA ke zarIra parano rAga bhAvanuM darzana tapa ja karAve che. caMcaLa mananI durbudhdhino nAza kare che. AnA uparathI tapanuM mahattva keTaluM che e khyAla Ave che. anAdikALathI dehAdhyAsa cAlu che. zarIranI mamatAne jIbhanA caTakA svarUpa AhArasaMjJA, svArthamayabudhdhi, caMcaLa mana mAnavabhavanA sTezana para utarIe tyAre levA AvI jAya che. mohanIya karmanI 70 koDAkoDI sAgaropamanI sthiti che. temAMthI 69 koDAkoDIne khapAvI dIdhI mAtra eka ja bAkI hoya che. paraMtu A cAre bhegA thaI saraLa evA AtmAne bhoLavI le che ane pharI ekamAMthI sIttera karI de che. pharI rakhaDavAnuM, bhaTakavAnuM cAlu ja che. Ane dUra karanAra hoya to tapa ja che. "tapanuM khIlAvo kamaLa, dUra thaI jAya saMsAra vamaLa, AtmA banI jAya saraLa, to mukta thaI jAya karmo sakaLa.'' samajapUrvakanuM tapa karavA mATe eka mAtra mAnavabhava che. je karmonI nirjarA karAvIne ja rahe che. jyAre emane ema tapa karIne sAmAnya kakSAnuM puNya to cAre gatinA jIvo prApta karI zake che. paraMtu samajapUrvakanuM tapa karavA mATe to mAnavabhavamAM ja che. jeTalo phAyado uThAvAya teTalo uThAvI lezuM to aMtarAyo tUTatA jaze. jIvana tapamaya banI jaze. tapamaya jIvana banatA dehAdhyAsa tUTavA lAgaze. AkhI draSTi badalAI jaze. dAsI roja rAjAnA palaMga upara rahelI zaiyAne sajAvavAnuM kAma karatI. vicAra paNa Avato ke A phulavALI zaiyA para UMgha kevI rIte AvatI haze. eka vakhata pote ja enA upara suI gaI. ghasaghasATa nIMdara AvI gaI. samaya thayo ne mahArAjA AvyA. dAsIne sutelI joIne krodhita banI gayA. krodha bharelA avAjathI dAsI jAgI gaI. rAjA e so phaTakAnI sajA karI. phaTakA paDatA gayA. dAsI raDavAne badale ekAeka 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasavA lAgI. rAjAe kAraNa pUchyuM? dAsI kahe rahevA do rAjana jANavA jevuM nathI, jema nA pADe tema mahArAjAnI jIjJAsA vadhatI jAya chevaTe mahArAjAe kahyuM kAraNa batAva ! tyAre dAsIe kahyuM ke jo thoDIka kSaNa suvAnA so phaTakA hoya to varSo sudhI suvAnAne keTalA phTakA? ane rAjAnI AMkha UghaDI gaI. dAsIne InAma ApyuM ne jIvanamAM parivartana AvI gayuM. tapa eka sAdhanA che. mAtra vAha...vAha... karavA mATe nathI. loko zAtA pUche enA mATe nathI karavAnI. A bahirabhAvamAM rahyAM enAthI koI ja phAyado na thayo. janma-maraNa vadhI gayA. jenA phaLa atyAre bhogavIe chIe. mATe ja tapane sAdhanAnA svarUpamAM karavAnI che. pratikULatAmAM TakI rahevuM e jema UMcI bhUmikA che. sAdhanAnI bhUmikA che. tema anukuLa Ave chatAM mana na rame e yogInI kakSA che. te kakSA prApta karavAnI che. peMDo khAu chatAM svAda nahi te kakSA prApta karavAnI che. mithyAtvIne peMDo mITho lAge che. mATe te khAvA jevo lAge che. samItine peMDo mITho che. mATe tyAga karavA jevo lAge. A bhUmikA sudhI pahoMcavAnuM che. je tapa dvArA prApta thAya che. Ama jaina tathA jainetara dharmamAM tapane alaga alaga rIte ujAgara karela che. eka draSTithI nahIM paraMtu aneka draSTithI joIzuM to tapanuM mahattva samajAI jaze. yatkiMcita je kAMI paNa tapa adhyayana karyuM che te pU. gurudeva nAnacandrajI svAmI, pU. gurudeva cunilAlajI svAmI emano anugraha emanA ApelA saMskAronA kAraNe tathA pU. gacchanAyaka bhAvacandrajI svAmI Adi ThANA sahunA AzIrvAda maLatAM A kAma zakya banela che. zrI cetanamunijI, zrI rasilAjI mahAsatIjInI mahenata A kArya saphaLa banela che. A bhagIratha kAryane samAja samakSa mUkavA mATe udAradila dAtAzrIono suMdara sahayoga maLatAM A kArya zakya banela che. sahune AzIrvAda. A nibaMdhane akSara deha ApavA mATe prinTIMganI javAbadArI jayaMta prinTarInA zrI choTubhAI cheDA ane zazAMka choTubhAI cheDAno khUba khUba AbhAra.. e sivAya amezabhAI cheDAe paNa suMdara mahenata karI che. temano paNa AbhAra... li. DaoN. muni niraMjana (lIMbaDI ajarAmara saMpradAya) tA.16-1-2014 gurUvAra, (gurupuSya nakSatra) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) be bola....!! tapa karanArane devo kare namaskAra tapa karatA jIvana ane camatkAra tapathI thAye saguNono AviskAra tapa dvArA AtmAno thAye sAkSAtkAra badhA rogonI eka davA che tapa. karmarUpIrogane dUra karavAno tapa eka akSIra ilAja che mATe ja A tapanI prazaMsA dareka dharmanA darzanakAroe karI che. dareka dharmanA pracArakomAMthI koIe tapano eka prakAra batAvyo to koIe be alaga alaga svarUpe svIkAravAmAM Avyo che. sAdhanAmAM sauthI AgaLa nIkaLI gayA che evA bhagavAna mahAvIra svAmIe tapanA mukhya 12 prakAro batAvyA che ane e sivAya paNa tapanA prakAro batAvyA che. emaNe lakSa ApyuM ekamAtra karma nirjarA. pahelA emaNe potAnI jAta upara prayoga karyo jeno emane suMdara anubhava thayo ane e ja vAta emaNe jagata jIvone ApI. Ama mahApuruSoe tapanI suMdara vAta batAvI che. evA tapanuM adhyayana karatA, saMzodhana karatA khuba ja AnaMda Avyo. A AnaMdanI bhAgIdArImAM aneka AtmAono sahayoga sAMpaDyo che, je kyAreya paNa bhulAya tema nathI. gujarAta yunivarsiTImAM pIeca.DI. vidyArthI tarIke rajIsTrezana mATe DaoN. intAja malekano paricaya karAvI ApanAra zrI rAjubhAI zAha (seTelAITa, pratikULatAomAM mane anukULatAo karI ApanAra gujarAta yunivarsiTInA kulapati DaoN. parimalabhAI trivedI sAhebano huM atyaMta RNI chuM. teonA sahakArathI ja mAruM saMzodhanakArya zakya banyuM che. ApanuM pIeca.DI.nuM rajIsTrezana avazya thaI jaze ane Apane avazya pIecaDI karAvIza ja evA zabdothI satata huMpha ApanAra aneka kAryomAM pravRta chatAM mane samaya ApI khUba ja TUMkA gALAmAM pIeca.DI.no graMtha pUrNa karAvanAra mArA mArgadarzaka DaoN. IntAja maleka sAhebano huM aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. jaina dharmamAM tapanuM AgavuM, aneruM ane viziSTa sthAna che tevI ja rIte anya dharmomAM paNa tapanuM eka yA bIjI rIte aneruM sthAna jovA maLe che. jaina ane jainetara dharmomAM tapa A viSaya upara koI saMzodhana thayAnuM dhyAne nathI, jethI mAruM A saMzodhana vidyArthIone, samAjane, dharma paMDitone, adhyApakone temaja dharmadarzananAM abhyAsArthIone khUba ja preraNAdAyI nIvaDaze. samAjanA pratyeka vargane tapa ane tenuM sAmAjIka temaja vaijJAnika mulya samajAya te AzayathI meM A viSaya upara saMzodhana karavAnuM nakkI karela che. AzA che ke mAruM A saMzodhana A kasoTImAMthI jarUra pasAra thaze. amo amArA sAdhu jIvanamAM satata vihAra karatA hoIe chIe. Aje eka gAmamAM to kAla anya gAmamAM. amArA satata vihAra daramyAna paNa tamAma zanivAra ane ravivAranA divasoe amArA utArAe Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvIne amone DaoN.ittAja maleka sAhebe satata mArgadarzana Apela che te badala temano punaH AbhAra mAnIe chIe. mArA A zodha nibaMdha mATe TAIpa seTIMga, prinTIMga ane suMdara bAInDIMganI sevAomAM amUlya phALo ApanAra niketA manISabhAI paTela, nasArA bAinDarsano paNa huM AbhAra mAnuM chuM. tapa vizenI vizeSa mAhitI maLe e mATe A upakArIo kyAMka ne kyAMka upayogI banyA che evA pa.pU.gacchanAyaka zrI bhAvacandrajI svAmI, pU. bhAskara svAmI, pU. prakAzacandrajI svAmI, pU. cetanamunijI, pU. adhyAtmapremi kevaLamunijI, pU. dhanyamunijI, pU. girIzamunijI, pU. janaka munijI, pU. AcAryazrI araviMdamunijI, pU. zailedAmunijI, pU. tilokamunijI, pU. vinayamunijI, pU. gautamamunijI, pU. padmasAgarasUrijI, pU. premasUrIjI, pU. yugabhUSaNasUrIjI (nAnA paMDita), pU. municandrasUrIjI, divyaratna vijayajI, vaDerAzrI sUrajabAI mahAsatIjI, zrI kalAbAI mahAsatIjI, zrI prabhAvatIjI mahAsatIjI, zrI saralabAI mahAsatIjI, zrI rAjezvarIbAI mahAsatIjI, zrI guNavantijI mahAsatIjI Adi ThANAono AbhAra. A adhyayananA Arthika pAsA mATe zAntAbena zAMtilAlabhAI zatrA (manapharA-vAzI) parivArano AbhAra. pustako saraLatAthI prApta thAya e mATe khuba ja suMdara sahayoga sAMpaDyo che evA pU. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (mahAvIra sAdhanA kendra, kobA), lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, (amadAvAda), gItArtha gaMgA (pAlaDI), pU. tArAbAI AryAjI siddhAnta TrasTa, pU. devacandrajI svAmI lAyabrerI (lIMbaDI) e sivAya upAzrayonI lAyabrerI, jJAnabhaMDArono suMdara sahayoga sAMpaDyo che. DaoN. himaMtabhAI morabIA, DaoN. kavinabhAI zAha, DaoN. jitendrabhAI bI. zAha, DaoN. bhadrabAhujI, DaoN. pagArIyAjI, DaoN. bhAnubena zatrA, DaoN. pArvatIbena khIrANI, vanitAbena gaDA, DaoN. kiMjalabena sAvalA, DaoN. praviNa zAha, zrI dilAvarasiMhajI, nidhi zAha, mahezabhAI zAha, samIrabhAI vorA, amarIzabhAI DelIvALA, rohitabhAI gAMdhI, lajapatabhAI mahetA, prahalAdabhAI mahetA, dhIrenabhAI gAMdhI, jatInabhAI khaMdhAra, ramezabhAI zAha, girIzabhAI zAha, bIpInabhAI TokarAvALA, zuSAMta sAvalA, sujayabhAI zAha, maulikabhAI zAhano AbhAra mAnuM chuM. A uparAMta nAmI anAmI je je zrAvakoe, vyaktioe mane sahayoga, salAha ane mArgadarzana ApyuM che, te tamAmano huM AbhArI chuM. muni niraMjana pAMcama jeTha suda vi. saM. 2068 25 me, 2012 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a tipa mATenA maMtavyo (2) (3) (1) ___ bhava koDI saMciyaM kammaM tapasA nijaraijjai / karoDo bhavanA karma tapazcaryA karavAthI naSTa thaI jAya che. - bhagavAna mahAvIra svAmI tapazcaryAthI zarIrane kSINa nathI karavAnuM paNa manane kSINa karavAnuM che. - bhagavAna budhdha tapazcaryA eka evuM ratana che je potAnA vatananI vATa batAve che. - pU.ga. bhAvacandrajI svAmI AtmAnI zaktine pAra pAmavI hoya to tapazcaryA jIvanamAM jarUrI che. - pU.bhAskarajI svAmI tapanI zarUAta eTale karmono aMta. - pUcetanamuni (baMdhubelaDI) jyAM tapa tyAM nahi karma, ane jyAM karma tyAM nahi ta5. - pU.dharmezacandrajI svAmI tapazcaryA eTale karmono mRtyughaMTa. - pU. girIzacandrajI svAmI tapa e maMgala che. je enuM sevana kare che enuM maMgala thaI jAya che. - pU.upAdhyAya zrI vinodacandrajI svAmI (9) karmanA melane dhovA mATe tapa e sAbu samAna che. - pU.zrI navinacandrajI svAmI (bo.saM.) (10) tapazcaryA e vyasanothI mukta thavAnuM suMdara sAdhana che. - zatAvadhAnI pU. ratnacandrajI svAmI (11) tapazcaryA samayapUrvaka karavAmAM Avaze to AnaMda Avaze. jIvana paramAnaMda banI jaze. - pU. nAnacandrajI svAmI (12) tapazcaryA e svAnubhavano viSaya che bolavAno nahi. eka vakhata lAgI jAya to kAma thaI jAya. - pU. zAmajI svAmI (13) lakSmIvela vadhe ne khuza thaI javAya che, tema sAdhaka AtmAne khAIne khuvAra thayA che. paraMtu tapa karIne to mokSamAM savAra thayA che. - pU. vimalacandrajI svAmI (14) bAra bhAvanA e paNa tapa ja che. enuM ciMtana karavuM eTale tapanI ja ArAdhanA che. - pU. Do. ciMtanacandrajI svAmI (15) tapanI vela vadhe emAM khuzI ja hoya che. - pU. DuMgarasiMhajI svAmI (16) tapano kare vikAsa ethI dUra thAya cIkAsa. - pU. cunIlAlajI svAmI (17) tapa e motI che ane jJAna-darzana-cAritramAM parovI do eTale mArga sahelo banI jaze. - pUnavalacandrajI svAmI (18) tapa eTale lAMdhaNa nahi paNa AMgaNa sajAvavAnuM che. - pU.A. rupacaMdrajI svAmI (19) tapazcaryA e ApaNI prakRti che. vAraMvAra khAvu e vikRti che ane tapamaya jIvana jIvavuM e saMskRti che. - mahA: zrI kalAbAi AryAjI (20) thAya to tapa karaze, paNa koI tapasvInI azAtanA nahi karatA. - zrI damayaMtIbAI AryA (21) tapano mArga mokaLo thAya to mokSano mArga TUkaDo thAya. - zrI saralAjI AryAjI. (22) agni jema kacaro bALI nAkhe che, tema tapa paNa karmarUpI kacarAne bALI nAkhe che. - zrI prabhAvatIjI AryA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) tapathI bAhya zarIranuM zoSaNa thAya che, paraMtu AtmAnuM poSaNa thAya che ane sauMdaryatAne prApta kare che. - zrI guNavanijI AryAjI (24) auSadhI levAthI jema roga maTI jAya che, tema tapa paNa auSadhI samAna che. bhavarogane maTADe che. - zrI rAjezvarIjI AryAjI (25) zarIranA rAgane toDavA mATe tapa eka uttama sAdhana che - zrI haMsAkumArIjI AryAjI (ra6) zarIranI zobhA aMlakArathI che, tema AtmAnI zobhA tapa rUpI alaMkArathI che. - zrI indukumArI jI AryA (27) tapa tyAre ja zudhdharUpe hajo ke jyAre koi kAmanA na hoya, mAtra nirjarAnuM ja lakSa hoya. - zrI razminAjI AryAjI (28) tapano mAraga che zUrAno, nahi kAyaranuM kAma jAne. - zrI zobhanAjI AryA (29) tapa eka evI ArAdhanA che je bhaNelA ke abhaNa garIba ke tavaMgara koi paNa haze te karI zakaze. - zrI amaralatAjI AryAjI, (30) tapa tejAba samAna che. jema suvarNa alaMkAra malIna thatA tejAba-kSAramAM nAkhavAthI malInatA dUra thaI jAya che. ane caLakATa AvI jAya che, tema tapa dvArA AtmA para lAgelI karma malinatA dUra thatA mukta banI jAya che. - zrI aMjanAjI AryA (31) tapa keTaluM karyuM e mahattvanuM nathI, paraMtu kevu karyuM e mahattvanuM che. - zrI vasantaprabhAjI AryAjI (32) tapa e jyotI che. je ajavALavAnuM kAma kare che. - pU. rAjematIjI AryA (33) tapa anupama che jene koI upamAM ApavAmAM AvatI nathI. je anuttara sukhane apAve che. - zrI gItAkumArI AryAjI (34) tapa eka che paraMtu phAyadA aneka che. zarIra rAga vijaya, AhAra-saMjJA vijaya, svAda vijaya, icchA para saMyama vigere. - zrI prArthanAjI AryAjI (35) tapa eka evuM karma che, je karavAthI ja prApta thAya che. - zrI jhaMkhanAja AryA (36) tapathI zudhdhi, sidhdhi ane samRddhinI prApti thAya che. - zrI rasilAjI AryAjI. (37) tapathI satya, ziva, sundaramanI prApti thAya che. - zrI rakSAbAI AryAjI (38) tapa saMzaya rahIta, tapa zoka rahIta, tapa sarAga rahIta karavAno che to ja samyagdarzana prApta thAya che. - pU. kevalamunijI (39) tapa vinA tApa ane pApa ghaTatA nathI mATe tapa karavuM jarUrI che. - pU. upAdhyAya vinodamunijI (40) tapanI yazogAthA dareka dharmadarzanomAM batAvI che. mAtra vAta karIne nahi paNa enuM rijhalTa batAvyuM che. - pU. girIzacandrajI svAmI (41) tapa sAkara samAna che. sAkara jema badhAmAM bhaLI jAya che tema tapa paNa badhAmAM bhaLI jAya che. - pU. vinayamunijI (42) tapa darIyA samAna che. jema dariyAmAMthI aneka ratno maLe che tema tapa karavAthI aneka sidhdhio, labdhionI prApti thAya che. - pU. gautama munijI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) tapa karIne karma kSaya dvArA aneka AtmAo mokSe gayA che ane javAnA che. mATe zraddhApUrvaka tapa karatA rahIe. - pU. AcArya zrI navInaRSijI (44) tapa eka evuM kArakhAnuM che. jyAM AtmAnA guNorUpI mAlanuM satata utpAdana thayA kare che.- pU. manoharamunijI (45) agni jema kacarAne bALI nAkhe che, tema tapa paNa zarIramAM rahelo kacaro tathA AtmAmAM rahelo karmarUpI kacarAne bALI nAkhe che. - pU. gacchAdhipati premasUrIjI (46) zarIranI zobhA jema alaMkArothI che, tema AtmAnI zobhA tapathI che. - pU. padmasAgarasUrIjI (47) jema nAvane AgaLa dhamAvavA mATe be halesAnI jarUra che, tema bAhya tapa tathA AtyaMtara tapa rUpI be halesA saMsAra sAgarathI pAra utAravA mATe batAvyA che. - yugabhUSaNasUrIjI (48) tapathI saMjJA upara vijaya meLavAya che. prajJAmAM vRddhi thAya che ane paramAtmAnI AjJAmAM rahevAya che. - ratnasuMdarasUrIjI (49) tapanI cAvI jene maLI jAya che enA mATe AtmAnA daravAjA khulI jAya che. - pUjayaghoSasUrIjI (50) tapanI Teka je rAkhe che e ja karma sattA sAme TakI zake che. - pU. rAjayazasUrIjI (51) keTaluM khAvuM e mahattvanuM nathI paraMtu kevuM khAIe chIe e mahattvanuM che. - pU. hemaratnasUrIjI (52) tapa avismaraNIya che, je AhAra Adi saMjJAnuM vismaraNa karAve che. - pU.divyaratnavijayajI (53) tapamAM jabarajastI nathI hotI, paraMtu sahaja vRtti hoya che, je karmonI nirjarA ja karAve che. - pU. abhayadevasUrIjI (54) tapanuM parAkrama ja pApa karmonI pIchehaTha karAve che ane potAnAmAM praveza karAve che. - pUtayugabhUSaNasUrIjI (55) tapano je svIkAra kare che, eno cArebAju zrIkAra thAya che. - pU.AcArya zrI zIvamunijI (56) tapa karIne mAtra tapasvI nathI banavuM paraMtu AtmasvI banavuM che. - pU. AcArya zrI muditakumArajI mahAzramaNa (57) tapa karIe tyAre kaDavuM lAge che, paraMtu pariNAma mIThAzamAM hoya che. - pU.kAMtikArI saMta zrI taruNasAgarajI (58) kapaDAne nIcovI nAkhatA pANI nIkaLI jAya che ane jaladIthI koru thaI jAya che. tema tapamAM AtmAne nIcovAtA karmorUpI pANI nIkaLI jAya che ane AtmA karmamukta banI jAya che. - pU.mahAmaMtrI saubhAgyamunijI (59) tapanA traNa prakAra batAvyA che. (1) kAyika tapa, (2) vAyika tapa, (3) mAnasika tapa - pramukha svAmIjI (60) 40 divasanA upavAsa karIne eka prakAranI zAntino anubhava karyo che. - isu khrIstIjI (61) tame dareka upara karaNAbhAva rAkho. darekane potAnA samAna gaNo e tamArU tapa che. - mahamada payagaMbara sAheba (62) tapa e aneka zaktionuM graMthana che. lAkhAnA zarIre sparza karyone koDha maTI gayo. - saMta loyaNa (63) tapa vinAnuM jIvana eTale prANa vinAnA maDadA jevuM che. - - saMta vAlmikIjI (64) tapa e badhA ja durguNone vaza karavAnuM vazIkaraNa maMtra che. - morArI bApu (65) tapa e karma che, kArya karatA raho phaLanI AzA vagara. - pAMDuraMga AThavale (66) mauna rahevuM, mauna rAkhavuM e paNa eka tapa che. - DoMgarejI mahArAja (67) bhagavAnanI bhakti karavI, bhaktimAM lIna thavuM e paNa tapa che. - bhakta kavi narasiMha mahetA 10) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) bhagavAnanI bhaktirUpI tapa dvArA jhera paNa amRta banI jAya che. - mIrAbAI (69) ahiMsA, satya jevuM bIjuM koI tapa nathI. - gAMdhIjI (70) aMtara sAthe nAda jagAvI aMtima samaye samAdhi maLe e paNa tapa che. - sati gaMgAbAI (71) mauna, dhyAna, tyAga, samAdhi A badhA tapanA ja prakAra che. - sati amarabAi mA (72) tapazcaryAthI karma nirjarA thAya che. vItarAgatAnI prApti thAya che. - zrImada rAjacaMdrajI (73) tapano rAjA dhyAna che ane te dvArA AtmAnA AnaMdamAM praveza karI zakAya che. dhyAna e nirjarAnuM sAdhana ane mokSanuM pratyakSa kAraNa che. tamArA jIvanamAM dhyAnarUpI tapanuM pratibiMba paDe che. - Do. sonejI (AtmAnaMdajI) (74) zarIra zuddhi mATe sAbu ane pANI jarUrI che, tema Atma zuddhi mATe tapa ane saMyama jarUrI che. - Do. intAjha maleka (75) be akSarano banelo tapa zabda dekhAvamAM nAno che, paraMtu enI zakti virATa che. jenA aneka dAkhalAo che. - Do. kumArapALa desAI (76) tapa e karmonuM parivartana kare che ane gharmamAM rUpAMtara kare che. - Do. jitendrabhAI zAha (77) tapa pAmarane pavitra banAve che. havAnane insAna banAve che. bhAgyazALIne bhagavAna banAve che. - Do. kavinabhAi zAha (78) tapa e bhAratanI saMskRti che. jenuM AcaraNa dareke karavuM joie. - Do. pagArIyAjI (79) tapa e karmonuM visarjana kare che ane AtmaguNonuM sarjana kare che. - Do. ratanabena chADavA (80) tapanuM lakSya nirjarAnuM hovuM joIe to e avazya phaLe che. - Do. pArvatIbena khIrANI (81) tapa samajapUrvaka karavAmAM Ave to mithyAtvanI gAMTha bhedAya che ane samyadarzananI prApti thAya che. - Do. bhAnubena satrA (82) tapathI jIvana madhura bane che, bAkI badhu adhurU che. - vanitAbena gaDA (83) upavAsathI aniSTa tatvono nAza thAya che. - annA hajAre (84) upavAsathI daivizaktinI prApti thAya che. - praphulabhAi bakhAI (85) brITIza sarakAra sAme 65 divasa upavAsa karI mAMga pUrI karela. - bobI sevsa (86) kSamA ane zAMti ja sAcu tapa che. - nelsana maMDelA (87) Arya saMskRti e bhavya saMskRti che ane emAM paNa tapanI vAta adbhuta che. - harmana jekobI (88) tapathI jenuM jIvana tejasvI che. evA jaina sAdhune lai AvavAnI vAta sikaMdara ne karI. kAraNa ke pote paNa tapa sAdhanAmaya jIvana jIvatA hatA. - TaoNlsaTaoNya (89) kAMi paNa sahana karavuM, kAMi paNa jatuM karavuM e tapazcaryA che. - lAose (90) tapazcaryA eka zvAsanI prakriyA che basa vizvAsa hovo joie. - rajanIzajI, (91) sApekSatAno sidhdhAnta svIkAra karavo ane e pramANe rahevuM e tapa che. - AInsaTAina (92) sahunI sevA karavI e paNa tapa che. - madhara TeresA 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA tapasvIro vahi chUTaka upavAso, svAdhyAya, dhyAna, paramAtmAnI AjJA, aMtima samaye saMthAro AvuM tapamaya jIvana jIvI gayA. ekAvatArI pada jemane prApta thayuM che. - pU. AcAryazrI ajarAmarajI svAmI zITa coviyArA upavAsa, chaTha-aTTamanA varSitapa pANInA badale ghAsanI Acha vAparatA vigayano tyAga, svAdhyAya AdimAM lIna rahetA hatA. - tapasvI pU. zAmajI svAmI vI vividha upavAsanI ArAdhanA, apramatapaNe jJAna-svAdhyAyanI ArAdhanA jenA kAraNe zatAvadhAnI banyA. prAkRta DIkSanerInuM nirmANa. - zatAvadhAnI pU. ratnacandrajI svAmI uhi aThThamatapa sAthe apramatapaNe dhyAna temaja japanI ArAdhanA. svAdhyAya dvArA AgamanuM vizeSa dohana, kavitva zakti khIlavIne apUrva bhaktimaya banI tapamaya jIvanane banAvyuM. - kavivarya pU. nAnacandrajI svAmI ivividha prakAranI tapa ArAdhanA, tapanI tejasvItAne prApta karI jaMgalamAM maLelA siMhane rajoharaNa batAvatA ja zAMta thai gayela. - tapasvIratna pU. DuMgarasiMhajI svAmI vahira ugratapasvI hatA. eka chaTha, aThThama, aThThAi, navAI, paMdara upavAsa, soLa bhabhU, 30, 31, 35, 45, 55, 79 vigere vividha upavAsa tapanI ArAdhanA karela hatI. temano sevAbhAva tathA apramatabhAva tapane zobhAve evo hato. - tapasvI pU. rAmacandrajI svAmI 9 varSItapa, varSo sudhI ekAsaNA, 500 AyaMbIla, 3 varSa annano tyAga, phaLAhAranI chuTa. - gacchanAyaka pU. bhAvacandrajI svAmI tapa ArAdhanA dvArA mahAsatIjIo paNa jIvanane savAsIta banAvI rahyA che. -maha. zrI guNavaMtIbAI AryAjI -mahA. zrI rAjezvarIjI AryA -mahA. zrI pramodinIjI AryAjI -mahA. zrI amaralatAjI AryAjI -mahA. zrI jhaMkhanAjI AryA -mahA. zrI gItAkumArI AryAjI -mahA. zrI vibhutijI AryA -mahA. zrI azvinAjI AryAjI, -mahA. zrI zItalajI AryAjI -mahA. zrI priyaMkAjI AryAjI -mahA. zrI vijetAjI AryA (12) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e sivAya mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, digaMbara tathA terApaMthamAM ghaNA zramaNo ane zramaNIratna che je tapazcaryA dvArA jIvanane zobhAvI rahyA che. te sarvene dhanya hojo. 0 zrAvako tathA zrAvikAo paNa tapazcaryA karI jIvanane dhanya banAvI rahyA che temaja Atmazaktino paricaya karAvI rahyAM che. jI jainetara samAjamAM paNa saMtajano, gRhastho tapazcaryA karI jIvanane unnata banAvI rahyA che. tapasvI temaja mahApuruSa hatA. cAritranuM abhuta teja hatuM. jenA dvArA dariyApUramAM pIra ne vaza karI adbhuta jinazAsananI prabhAvanA karI hatI. - pU. AcArya zrI dharmasiMhajI svAmI (da.a.) che tapanA prakAza dvArA jIvanano adbhuta vikAsa karela. tapa ArAdhanA dvArA zarIranA mamatvapaNAno tyAga karela. jyAre ziSya anazana tapamAM calAyamAna thayela tyAre pote svayaM besI gayA ne jinazAsananI adbhuta prabhAvanA karela che. - pU. AcArya zrI dharmadAsajI svAmI u zarIranA rAgane vairAgyamAM palaTAvI tapadharmane sAkSAta karela. aneka prakAranI ghora tapazcaryA dvArA karmakSaya karI labdhIone prApta karela. jeo Aje paNa tapasvInI joDI tarIke prakhyAta che. - tapasvI pU. jayacandrajI svAmI pU. mANekacandrajI svAmI (goMDala saMpradAya) zrI mahAtapasvI hatA. abhigrahadhArI hatA, varSo sudhI upavAsanA pAraNe pANInI jagyAe chAsanI Acha vAparatA hatA. tapazcaryAne kAraNe labdhisaMpanna hatA. - tapasamrATapU. ratilAlajI svAmI (goMDala saMpradAya) ura tapa ArAdhanA dvArA jJAna-darzana-cAritrane dipAvIne karmanirjarA karI Atmadravyane prakAza pADatA suMdara majAnA AdhyAtmika doharA banAvyA, je emanI eka suMdara sAdhanA hatI. - pU.kezavalAlajI svAmI (gopAla saMpradAya) phi tapasvI puruSa hatA. tapa dvArA AdhyAtmika samAjane prApta karI jyotiSavidyA temaja AkAza saMbaMdhInuM jJAna paNa adbhuta hatuM. - pU. mANekacandrajI svAmI (boTAda saM.) jI tapazcaryA jemano jIvanamaMtra hato. vividha tapazcaryA dvArA zarIrane sukavI nAkhyuM. paraMtu Atma zaktine sAkSAta karI hatI. uDatA pakSIone rokI detA hatA. mahArAjAe siMhane jovo che evuM kahetA pU. gurumahArAje sAkSAta siMha dekhADyo hato. - pU. maganalAlajI svAmI (sAyalA saMpradAya) Qii tapazcaryAno saMga badalI nAkhyo. jIvanano raMga, vividha tapazcaryAo karI vacanasidhdhine prApta karI hatI. - pU. AcArya caMpakalAlajI svAmI (baravALA saMpradAya) (13) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka mahAna vairAgI hatA. tapasvIratna hatA. saMvatsarInA badhA pAraNA kare tyAre A mahApuruSane saMvatsarIthI upavAsanI ArAdhanA zarU thAya. daravarSe mAsakhamaNa hoya ja. kula 21 mAsakhamaNa e paNa jaipha vaye karI zAsanano DaMko vagADyo hato. pU. AcArya kAntiRSijI svAmI (khaMbhAta saMpradAya) Ta sevA-2 -svAdhyAya-japa-tapane Adarza banAvI gurukRpA suMdara meLavI hatI. jenA dvArA vacanasidhdhi, jyotiSajJAna prApta karela hatuM. - pU. AcArya choTAlAlajI svAmI (kaccha ATha koTi moTI pakSa) cha vividha tapazcaryA, aThThama tapa dvArA akhaMDa sAdhanA, ghaMTAkarNa vIradevane prasanna tathA sthApana karela. - pU. budhdhisAgarasUrijI . vardhamAna tapanI 108 oLInI ArAdhanA-chaThThanA pAraNe chaThTha, vigaya tyAga, vigere ArAdhanAo, zibiro dvArA anekanA jIvanamAM parivartana karela. vacanasidhdhine prApta karI hatI. - pU. bhuvanabhAnusUrijI aMta samaya sudhI 33 varSa ekAMtare upavAsa, asvAda, AyaMbilavrata, bImArImAM paNa tapa bhaMga nathI karyo. samatAbhAvI Adi guNothI yukta hatA. pU. sidhdhasUrIjI (bApajI) . vividha tapazcaryA sAthe 70 hajAra zloka pramANa graMthonuM sarjana 40 hajAra phulaskepa kAgaLa pramANa gujarAtI bhASAmAM Agamika Adi granthonA padArthonuM varNana. pU. AnaMdasAgarasUrIjI 3 tapazcaryA dvArA jJAna-darzana-cAritranI adbhuta ArAdhanAo anekanA jIvanamAM dharmabIjanuM vAvetara karI adbhuta zAsana prabhAvanA karela. pU. rAmacandrasurIjI - ? svAdhyAya, japa, tapa ArAdhanA dvArA aMtaranI prasannatA jemaNe meLavI che. game tevI paristhitimAM paNa prasanna rahI tapano saMdezo Apyo che. pU. dharmasUrIjI cha comAsI tapa, varSitapa, upavAso, 108 aThThama tapa, AyaMbila, mauna-sAdhanA, aSTAMgayoga sAdhanA, vividha Asano, vividha japa sAdhanA karI labdhio prApta karela hatI. - pU. AnaMdadhanasUrIjI cha varSItapa, aThThAIo, vardhamAna tapanI 100 oLI, traNa vigayano tyAga, mevAno tyAga, keLA sivAya tamAma phaLono tyAga. kAyama byAsaNA tapanI ArAdhanA. - * pU. azokacaMdrajIsUrijI (chANI) - pU. ghora tapasvI himAMzusUrijI ? jemanI tapazcaryA vAMcatA rUMvADA khaDA thaI jAya. upavAsa : 30,24,23,22,21,20,19,18,17,16,15,12,11. keTalIvAra : 1,1,2,3,2,2,2,2,2,3,2,3,2. upavAsa : 10,9,8,7,6,5,4,3,2,1. keTalIvAra : 2,2,3,8,3,5,56,52,204, 1334. 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa sthAnaka tapanI ArAdhanA saLaMga 20-20 upavAsa 20 vakhata karIne ArAdhanA karela. 20 upavAse pAlitANAnI yAtrA karI AyaMbilathI pAraNuM karela. vardhamAna tapanI oLImAM paNa vacce vividha tapazcaryA. 100 mI oLInuM pAraNuM karyA vagara saLaMga 108 oLI dvArA 1008 AyaMbila upara aThThama karI pAraNuM karyA vagara akhaMDa 1751 AyaMbila karI Agrahavaza pAraNuM karyuM. pharI AyaMbila zarU karatAM 4601 karyA. vigaya tyAga AdinI ArAdhanA karI khUba ja vinayI, vaiyAvaccapremI, bhakti ane AjJApAlana dvArA viziSTa gurukRpA prApta karela. dhanya che e guruvarane .... pU. ghora tapasvI himAMzusUrIjI adbhuta tapa dvArA ItihAsanuM navasarjana karanAra vardhamAna AyaMbila tapa ArAdhanA 100+100+89=289 oLInA ArAdhaka sAthe nAnI tapazcaryAo to cAlu ja hatI. aneka oLIo ThAma cauvihAra (AhAra tathA pANI sAthe ja levAnuM) karelA - pU. rAjatilakasUrijI vaTa samavasaraNa tapa, siMhAsana tapa, AyaMbila tapa dvArA jIvanane navapallavita banAvela che. e tapobhUti hatA. vacanasidhdha ane zAsana prabhAvaka hatA. - pU. bhaktisUrijI, Qii vardhamAnatapanI 68 oLI tathA navapadanI 114 oLI karela. e sivAya paNa tapazcaryAo karela AyaMbila pracAraka tarIke prasidhdhi pAmela. aneka granthonuM saMpAdana karela. - pU. caMdrasAgarasUrijI ja vividha tapazcaryA dvArA zarIrane sAva sukavI nAkhyuM hatuM. emanI prabhubhakti, dhyAna magnatA khUba ja sarAhanIya hatI. - pU. kalApUrNasUrijI hari tapa sAdhanA ajoDa hatI. jaina khagoLanI jANakArI, vijJAnane paNa jemaNe paDakAra pheMkyo. khUba ja UMDA taLasparzI abhyAsI, aneka bhASAonA jANakAra, pAlitANAmAM jaMbudvipa nirmANa dvArA adbhuta zAsananI sevA karI hatI. - pU. 5. abhayasAgarajI chUTa tapa sAthe jemaNe jIvanane paNa tapovana banAvyuM. naitika himmata prApta karI zAsananI dAjha UbhI karI tapovana dvArA aneka bALakonA jIvana saMskAradAtA banyA. ajaba khumArI, dezadAjha, dharmadAjha, zAsanadAjhA temaja jIvadayAnA prakhara himAyatI hatA. - pU. 5. caMdrazekharavijayajI ki guru AjJA, vinaya jemano tapa che. navakArazI, paccakhANa levA gayA ne gurudeve 16 upavAsa + bIjA 16 upavAsa kula 32 upavAsa, 32 upavAsa 4 vakhata, 225 vakhata aThThAItapa. - pa. pU. trilocanasUrijI ghI tapazcaryA dvArA AhAra saMjJA upara adbhuta vijaya meLavyo che. jaipha vaye paNa 49 varSathI saLaMga varSItapanI ArAdhanA karI rahyA che. - pU. guNodayasUrijI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di tapazcaryAnI sAthe sAthe jJAna ArAdhanA dvArA jIvanamAM saphaLatA meLavI che. saraLatA, nirAbhImAnI, milanasAra, kobA mahAvIra sAdhanA kendra dvArA jJAnanI paraba banAvI che. je abhyAsuo mATe khUba ja upayogI che. - pU. pAsAgarasUrijI di tapazcaryA jemanuM aMga banI gayuM hatuM. 10 varSanI umare tapazcaryA zarU karela. 40 thI 45 varSa sudhI ekAsaNA tapanI ArAdhanA, jApa, bhaktimAM tallinatA sAthe zAsanane zobhAvI rahyA che. - pU. zrI kalAprabhasUrijI ha vardhamAnatapanI 112 oLI, varSItapa, 500 saLaMga AyaMbila, 36, 38, 41, 4,5 55, 68 upavAsa 108 aThThama, 20 aThThAI Adi ugra tapazcaryA karI rahyAM che. - pa. pU. jayasomAvijayajI di mAtuzrInI preraNA jemanA mATe tapano pAyo banI gayo. ugrAtiugra tapa ArAdhanA karI rahyA che. 300 oLI eTale 40 varSamAM sADA paMdara hajAra AsapAsa AyaMbila tapanI ArAdhanA karela che. jenuM pAraNuM hamaNAM ja thayela hatuM. sAthe mA khamaNatapa, bIjI paNa nAnI moTI tapa ArAdhanAo, AhAra saMjJAne toDavA mATe pANI sAthe cAra ja dravyanI chuTa, samatA, zAMti, saMtoSatA emanA guNo rahelA che. - zrI zramaNI ratnAhaMsakirtAzrIjI tapa-japa-ArAdhanAmAM jANe hariphAI mAMDI hoya tema 40 varSamAM 35,000 thI vadhu upavAsa, 20-20 saLaMga upavAsa, 3000 thI vadhu AyaMbila karela che. kyAreka nAnuM tapa thAya to manane TaporatA Thapako ApatA. - zramaNIratnA zrI gItapAyazazrIjI tathA zrI dIpayazAzrIjI dhIra zAtA-azAtAmAM paNa tapamAM aDaga rahI 113 oLInI ArAdhanA karela tathA bIjI paNa tapazcaryAo karI che. - zramaNIratnA zrI arUNodayazrIjI di varasothI AyaMbila tapanI ArAdhanA karI rahyA che. AyaMbilamAM paNa roTalI ane pANI ja vAparI AhAra saMjJA, zarIranA rAga bhAva upara adbhuta vijaya prApta karela che. - tapasvInI zrI vinayaprabhAzrIjI vaka gurukRpA prApta karI tapasyAnI jyota jagAvI dIdhI. 1008 aThThama, 500 thI vadhAre upavAso, 5000 thI vadhAre AyaMbila, 2000 thI vadhAre ekAsaNA, navapadanI 51 oLI e sivAya sevA, svAdhyAya Adi tapa ArAdhanA karatAM hatA. - zramaratnA zrI caMdrodayAzrIjI vIra 96 varSanI jeSTha vaye paNa varSItapa-ATha upavAsa soLa upavAsanI ArAdhanA karI rahyA che. te sivAya paNa 30 upavAsa, 40 upavAsa Adi ghaNI badhI tapazcaryA karela che. - pU. tapasvI maMgaLAbAI mahAsatIjI (lIM. go. saMpradAya) (16) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ave kad & para nagara garUpe amara bhad on che to e pU. A. zrI, ajarAmarajI svAmI pU. kavivarya gurudeva, zrI nAnacaMdrajI svAmI gAdIpati gurudeva zrI cunIlAlajI svAmI AcArya pUjaya zrI. bhAvacaMdrajI svAmI DaoN.pU.zrI. niraMjanamunijI (baMbelaDI) 1 pU. zrI. cetanamUnijI A gurUbhakA- IrlA 17. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. puSpAbAI mahAsatIjI pU. caMdanabAI mahAsatIjI pArI saMtI maMDaLa pU. damayaMtIbAI mahAsatIjA pU. zalAbAI mahAsatIjI pa.pU.sAdhvIratna kalAbAI mahAsatIjInI zubha preraNAthI damu-kalA parivAra gurUbhakata no 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apro/rk/2014/01/30/hk tA. 30-01-2014 saMdeza dharma kevaLa prArthanA ke karmakAMDa nathI, dharma eTale AdhyAtmika anubhava ane AtmasAkSAtkAra anna udarano khorAka che, vAcana cittano khorAka che, manana manano khorAka che, paraMtu tapae AtmAnI tRptino oDakAra che. jIvana e tapanuM bIju nAma che. mANasanuM tapa ane dharma prati zraddhA ja tenI jIvanarUpI nAvane pAra kare che, bAhya rUpa ane sauMdarya nahIM, tapa AtmAnuM zuddhikaraNa karI, mokSa prAptInuM eka mAdhyama banI jAya che. tapano dhvanI zabdothI ghaNo UMco ane pavitra hoya che. jANIne AnaMdanI anubhUti thAya che ke, mahArAja sAheba pU. niraMjana munIjI samAjamAM tapanA mahatvanuM vizALa citraNa-darzana karAvavA jaina ane jainottara dharmomAM tapa eka tulanAtmaka adhyayana nAmanuM pustaka prakAzita karI rahyA che, AzA rAkhuM chuM ke, A pustaka ane pustakamAM lakhAyela lekha, jaina samAja ane samagra jana mATe kalyANarUpI kamaLa khIlave AvA suMdara pustakanA prakAzana mATe zrI mahArAja sAheba ane samasta jaina samudAya ne mArI hArdika zubhecchAo pAThavuM chuM. sauno, (narendra modI) To, Shree Nareshbhai Shivlalbhai Shah, Opp. Khanna Delu, At. Viramgam, Dist. Ahmedabad. narendra modI mukhya maMtrI, gujarAta rAjya 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya gurUdeva (baMdhu belaDInA) saMsArapakSe upakArI mAtA-pitA pitAzrI visanajIbhAI khIMyazI satrA rekhAbena kAMtibhAi satrA, pritIbena kiraNabhAi satrA navakAra, kuNAla, jainI guMdAlA - cIMcaNa gAIDa DaoN. intAja maleka sAheba 20 mAtuzrI maNIbena visanajIbhAI satrA suzIlAbena ravilAla cheDA mAtuzrI mAnubena ratanazI premajI gAlA haste - raMjanabena navIna gAlA a.sau. rIMkala bhAvika gAlA putrI . khullU navina gAlA gAma - vaNoI, hAla - dAdara putra - putravadhU 8 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitRdevo bhavaH jaya ajarAmara tajJAna premI mAtuzrI zAradAbena ratIlAla zIvalAla ajamerA (jAMjarakA - pArlA - sAyana) senenener 21 mAtRdevo bhavaH jenA rageragamAM dharma bhAvanA vyApelI che, jenA haiye saMtonI apAra bhakti vaselI che. sadAcAra ane sadguNanI saurabhathI maheMkatu ApanuM jIvana, ApanI khAnadAnI ane amIrAta. paropakAranI, bhalAinI bhAvanA, sadAya hasamukhA, parivAra pratye apAra prema, lAgaNI, gurUbhakti ajoDa. vAtsalyasabhara hRdaya ama sau mATe preraNAdAyI banyuM che ne banI raheze. 'ghasAine ujaLA thaie, bIjAne khapamAM AvIe,' e vAkyane caritArtha karI Ape jIvI batAvyuM, jIvana jIvatA zIkhavyuM. UMDI dharma zradhdhA ne lakSmInA sadupayoganI kalA Ape amane zIkhavI. kartavya kaumudIthI amAruM jIvana ujjavala banAvyuM. mAtuzrI Apa bannee jIvanamAM nAnI - moTI aneka tapazcaryA karI jIvanane pavitra banAvyuM che. Aje ame je kAMi chIe te ApanA divya saMskArono prabhAva che. vaTavRkSanI jema e saMskAro phAle phUle ne jIvana saphaLa bane e ja Apano parivAra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haG5 08 9 zrI guNavaMtalAla jeThAlAla DagalI zrImatI araviMdAbena guNavaMtalAla DagalI rUpA-cetana guNavaMtalAla DagalI, pArUla-ketana guNavaMtalAla DagalI sonAlI-jatIna guNavaMtalAla DagalI nizIta, aparNA, vAmA, Aditya, kauzA, rIyonA vaDodanA nivAsI hA. vilepArlA (I.) zrI velajIbhAI maNazIbhAI gaDA zrImatI kasturabena velajIbhAI gaDA nIzA samIra gaDA, cArmI sacIna gaDA hitArtha, arka, rUcita rIMkala jubIna pharIyA gAma : lAkaDIyA, hAleH ghATakopara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Longesso | zrutajJAna premI jIvanamAM hara paLa hasatAM rahyAM Apa, snehathI sahunA haiye vasatAM rahyAM Apa Ape darzAvelA patha para cAlatA rahIe, Aje Apane amArI hRdayapUrvaka zraddhAMjali, zrI anilakumAra cImanalAla zAha patnI : snehalatA zAha putrI - jamAI : sejala - praNavabhAI saMghavI, muMbaI putra - putravadhUH pratika - julI zAha (Philadelphia, USA) pautra - pautrI : kriza, IzA, pArzva, Arava saMskAradAtrI mAtAnA caraNe namastaka banI karIe vaMdana Aja rAjazrI saMghavI ApanA RNI, arUNakumAra saMghavI, praNava, sejala, krIza 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jagazIbhAI sAmata gAlA (udyogapati-dAnavIra) zrImatI bhAgyavatI jagazIbhAI sAmata gAlA Timex Group gAma - bhacAu (kaccha) vilepAralA (I.), muMbaI zrI cAMpazIbhAI sAmata gAlA zrImatI caMdanabena cAMpazIbhAI sAmata gAlA Timex Group gAma - bhacAu (kaccha) vilepAralA (I.), muMbaI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendra sAmata gAlA zrImatI gItAbena mahendra sAmata gAlA Timex Group gAma - bhacAu (kaccha) vilepAralA (I.), muMbaI zrI surezabhAI sAmata gAlA zrImatI puSpAbena surezabhAI sAmata gAlA Timex Group gAma - bhacAu (kaccha) vilepAralA (I.), muMbaI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vo) ) R S pitAzrI premajI (maganabhAI) ravajI bhAramala gaDA mAtuzrI kasturabena (jIvIbena) premajI gaDA haste - putravadhU a.sau. lInAbena jayeza premajI gaDA pautrIH akSItA, DImpala, pUjA gAma - guMdAlA, hAle - muMbaI senTrala << G zrI premacaMda maganalAla deDhiyA zrImatI kusumabena premacaMda deDhiyA a.sau. rITA kiraNa deDhiyA, a.sau. cArmI nItena deDhiyA - a.sau. rInA rAju deDhiyA ha. tanvI, maMtrI, palaka, jIyA, navyA gAma - guMdAlA, hAle - ghATakopara Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhavAnajI maNazI gaDA zrImatI saralAbena bhavAnajI gaDA haste : CA mihira bhavAnajI gaDA, CA pAyala mihira gaDA samipa mihira gaDA, vihA mihira gaDA sva. amiSA nareza sAvalA - rAyaNa gAma - guMdAlA, hAle - kAMdivalI zrI dAmajI mulajI devazI cheDA mAtuzrI maNIbena dAmajI mulajI cheDA parivAra vAzI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA pre mI zrI vallabhajI devajI sAvalA sva. lIlAvatI vallabhajI sAvalA haste - 2zmI virala sAvalA, rupala gIrIza sAvalA dIkarI : vINA zaileSa lakhamazI vorA - navInAra nIzA nImeSa deDhIyA - bidaDA hIyA gIrIza sAvalA, babu gAma - bidaDA, hAle - goregAMva zrI kAnajIbhAI gaDA zrImatI ramilAbena kAnajIbhAI gaDA gAma - lAkaDIyA, hAle - pUnA 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TO GO E F S = = zrI velajI ravajI gAlA zrImatI ramAbena velajI gAlA hinAbena gIrIza velajI gAlA, hinAbena saMjaya velajI gAlA, zilpA zaileza velajI gAlA, prita girIza gAlA rIyA girIza gAlA, avanI saMjaya gAlA aMza saMjaya gAlA, hetI zaileza gAlA gAma - vaNoI, hAle - thANA zrI rAyazI dudAbhAI satrA zrImatI bhAratI rAyazI satrA gAma - suvaI, hAle - borIvalI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (D ta r mI eka sagRhastha (vAzI) navI muMbaI zrI zAMtilAla bhImazI satrA zrImatI zAMtAbena zAMtilAla satrA haste - maniSA pareza satrA, mittala vipula satrA pritI nileza satrA pautra - pautrI : namra, heta, vIra, zruti, khuzI gAma - manapharA, hAle - vAzI 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO) B 5 zrI dilIpabhAI mayAcaMdabhAI dozI zrImatI Indubena dilIpabhAI dozI putravadhuo dakSAbena zailezabhAI dozI, mAlatIbena manojabhAI dozI, razmibena rAjezabhAI dozI, julIbena kirITabhAI dozI bIjala, amI, niteza, jaya, urvIka, zradhdhA, sAkSI gAma - jetapura, hAle - bhAyaMdara thI sva. gulAbacaMda choTAlAla zAha sva. kaMcanabena gulAbacaMda zAha ha. varSA navanIta zAha, kRpA atula zAha cArU nikuMja zAha rAjapara nivAsI hAle malADa (vesTa) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STI zrI raNamala popaTa kherAja gaDA zrImatI divALIbena raNamala popaTa gaDA haste - putra - putravadhUH javerabena vinoda raNamala gaDA raNajItAbena ketana raNamala gaDA, nizAbena jItendra raNamala gaDA pautra - pautrI H razmi, Dimpala, yaza, sAhila, jInaya gAma - lAkaDIyA, hAle - jogezvarI pitAzrI ratanazI lakhamaNa gaDA mAtuzrI zAntAbena ratanazI lakhamaNa gaDA putra - putravadhu: a.sau. DImpala jayaMtIlAla ratanazI gaDA a.sau. kalpanA jayeza ratanazI gaDA gAma - manapharA, hAle - jogezvarI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAsatIjI zrI rUjatAkumArI AryAjInA saMsArapakSe bhAI - bhAbhI zrI dhIraja bhANajI gAlA zrImatI madhubena dhIraja gAlA suputra - suputrI : mayurI, rAja, ridhdhi gAma - suvaI, hAle - cIrAbajAra zrI dipeza kAnajI gAlA zrImatI jIjJA dipeza gAlA kahAna dipeza gAlA gAma - lAkaDIyA, hAle - goregAMva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mulacaMdabhAI nAgaradAsa zAha mAtuzrI vasaMtabena mulacaMdabhAI zAha haste - zrImatI aruNAbena ramezabhAI zAha zrImatI pInAbena dilIpabhAI zAha zrImatI AratIbena zaileSabhAI zAha gAma - vIramagAma, hAle - amadAvAda zrI surezabhAI bhogIlAla zeTha zrImatI mInAbena surezabhAI zeTha lIMbaDI zeTha parivAra hAle - amadAvAda 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI gItAbena guNavaMtarAya gIradharalAla saMghavI haste bharata guNavaMtarAya saMghavI, sonalabena bharatabhAI saMghavI mAnasI bharatabhAI saMghavI, pArtha bharatabhAI saMghavI manapharA DaoN. jagadIzabhAI eca. ToLIyA zrImatI nirUpamA jagadIzabhAI ToLIyA DaoN. mehula jagadIzabhAI ToLIyA zrImatI sejala mehula ToLIyA - virAja, jIla zrImatI vaizAlI maniSabhAI mATalIyA parIna, jImIta morabI - rAjakoTa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (A'S R : zrI hiMmatabhAI bAvIsI zrImatI raMjanabena hiMmatabhAI hA. sonala - atula bAvIsI hA. cArU-jayeza gohela hinA - dipaka bAvIsI jenava-namratA (yaza, sidhdhArtha ghATakopara hA sva. jAdavajIbhAI lakSmIcaMdabhAI saMghavI zrI pritamabhAI je. saMghavI zrImatI caMdrIkAbena pritamabhAI saMghavI pInA-tuSArabhAI, bInA-mayurabhAI, torala-cirAgabhAI monIla, rAhila, rIyA, diyA, oma | U.S.A. - ghATakopara ( 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navinacaMdra choTAlAla gosalIyA zrImatI sudhAbena navinacaMdra gosalIyA haste - alpeza navinacaMdra gosalIyA cuDA - ghATakopara zrI vijayabhAI rAyacaMdabhAI zeTha zrImatI nItAbena vijayabhAI zeTha - haste : mehula zeTha boTAda nivAsI hAle dahIMsara - navAgAma Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajJAna premI sva. bInAbena abhayakumAra zAha (sopArIvALA) gAma - sAyalA hAle - amadAvAda kumArI jInala dAmajI karasana borIcA haste zrImatI kasturabena dAmajI karasana borIcA gAma - naMdAsara hAle - cIrAbajAra sva. zrI prANalAla zIvalAla zeTha bhadrAbena prANalAla zeTha AratIbena piyuSa zeTha, rIcAbena rAkeza zeTha hIyA pIyuSa zeTha, prIyANA rAkeza zeTha pUjya vijetAbAI mahAsatIjI - lIMbaDI ajarAmara saMpradAya dhaMdhukA - malADa zrImatI devakAbena bhImazI bhurA kArIyA haH dilIpa - bipIna gAma - bhacAu hAle - jogezvarI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutta sahayonI mAtuzrI nAMyalabena movara kArA zAha - lAkaDIyA, aMdherI zrImatI bhAratIbena kIriTabhAI zeTha - lIMbaDI, aMdherI zrImatI iMdirAbena mukuMdabhAi zAha je.je. zAha parIvAra mAtuzrI mRdulAbena zAMtilAla phuriyA zrImatI premIlAbena padamazIbhAi gaDA thAnagaDha, nerUla- navI muMbai amadAvAda 40 bidaDA-thANA guMdAlA-malADa cuDA-sAyana samAghoghA-vAzI patrI-pAlaghara thAnagaDha-kAMdIvalI zrImatI pritIbena tuSArabhAi ajamerA zrImatI harSAbena dipakabhAI gAlA zrImatI razmibena kAMtibhAi dharoDa zrImatI mInAbena bharatabhAi zAha zrImatI vINAbena jayezabhAi dhruva mAtuzrI caMpAbena bhUpatabhAi TImbaDIyA zrImatI smItAbena prakAzabhAI vADIlAla zeTha lIMbaDI guru bhakata muMbai lIMbaDI bIlakhA-ghATakopara Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA ja prakaraNa - 1 upodaghAta 1.1 tapa saMjJA vicAraNA 1.2 tapanI vyAkhyA lAkSaNikatAo ane tenAthI niSpanna thatI tapanI vibhAvanA 1.3 dharma tathA adhyAtmamAM tapanuM sthAna : 1.4 tapanuM svarUpa 5.5 tapa Atma sAdhanA tarIke potAnI jAta paranuM kArya 1.6 zarIra zodhana saMdarbhe 1.7 aMtaHkaraNa saMdarbhe 1.8 cetanAkIya utkrAti saMdarbhe che. 4 e = m da n tha = ya 206 211 239 248 prakaraNa - 2 jaina dharmamAM tapa ra.1 jaina dharmano paricaya ane tapano saMbaMdha 2.2 jaina dharmanA naitika ane AdhyAtmika tattvonA pariprekSyamAM tapanuM sthAna 2.3 jaina dharmanA tapanA zikSaNanuM svarUpa 2.4 jaina AgamomAM tapa 25 tapanuM prayogika pakSa athavA tapanuM sAdhanAtmaka svarUpa (Methodology) 2.6 tapa jIvanazailI tarIke jaina sAdhuonA AcAra vicAra - gRhasthonuM varNana tapanA saMdarbhe ra.7 tapanI paddhati sAthe joDAyeluM AdhyAtmika darzana 2.8 tapa AtmAsAdhanA tarIke sarvagrAhI 2.9 tapanuM spaSTa thatuM samagra citra (AraMbhathI aMtima lakSanA saMdarbhe) prakaraNa - 3 jainettara dharmo ane sAdhanApaMthomAM tapanI vibhAvanA 3.1 zaiva dharma 3.2 AjIvaka mata 3.3 bauddha dharma yahudI dharma 3.5 khristI dharma 254 277 282 300 322 325 331 333 335 3.4 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.7 3.8 335 336 338 339 340 3.9. 3.10 3.11 342 376 3.12 3.13 378 384 3.14 islAma dharma tAo dharma konphayusiyasa dharma zinjo dharma pArasI dharma jaina dharma temaja jainetara dharmamAM madhyayugIna yogI, saMta ane phakIrI sAdhanAmAM pragaTa thatuM tapanuM viziSTa svarUpa saMta mata - kabIra, nAnaka, caraNadAsa, darIyA, raidAsa, zrImoTA, mIrA nAtha yogI saMpradAya sUphImata hallAme manasura, bAsarA, sUphImata gajhAlI, soharAvaradI, bhAratIya sUphI paraMparA bAula paMtha prakaraNa - 4 jainadharma tathA jainetara dharmamAM rahelA sanAtana mAnava mulyo ane AdhyAtma tattvo tapanA saMdarbhe mAnava mulyo eTale zuM? jainetara dharmomAM rahelA sanAtana mAnava mUlyo prakaraNa - 5 upasaMhAra tapathI lAbha 387 4.1 4.2 405 5.1 423 5.2 tapano vaijJAnika abhigama 457 6.1 6.2 6.3 6.4 prakaraNa - 6 prakirNa tapa sUktam tapapada ane stavano jainaitara tapanA nAmo ane kAvyo paryAvaraNa, Asana, pratimA, AtApanA, yoga, bhAvanA, brahmacarya vagere tapa saMdarbha sUci 482 503 509 532 571 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 prakaraNa upodyAta 1.1 tapa saMjJA vicAraNA 1.2 tapanI vyAkhyA lAkSaNikatAo ane tenAthI niSpanna thatI tapanI vibhAvanA 1.3 dharma tathA adhyAtmamAM tapanuM sthAna : 1.4 tapanuM svarUpa 1.5 tapa Atma sAdhanA tarIke potAnI jAta paranuM kArya 1.6 zarIra zodhana saMdarbhe 1.7 aMtaHkaraNa saMdarbhe 1.8 cetanAkIya utkrAnti saMdarbhe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa upodghAta - 1 prakaraNa 1 1.1 tapa saMjJA vicAraNA AhAra saMjJAdithI je kalaMka-malinatA Ave che. tene dUra karavAnI tAkAta tapanI che. tapa eTale satyaicchAnirodha. tapasyA ja mANasane majabUta banAve che, daDha banAve che. jema agni baraDa lokhaMDane vALe tema tapa paNa karmone vALI nAkhe che. satyazIlatA daDhatAthI kAma karAve che. Dara na rAkhe te dRDhatA. Ama to corane paNa Dara nathI hoto, Dara rAkhe to corI na karI zake paNa te dRDha na kahevAya. tapa daDhatAthI karIzuM to ja doSo nIkaLaze, paNa eka divasa upavAsa karyo ne barAbara na thayo. kAusaggamAM beThA ne maradharo herAna kare che. kAusagga kriyA nathI karavI AvI rIte sAmAyika pratikramaNa prArthanA, vigeremAM dRDhatA na Ave to ArAdhanA karI ja nahi zake mATe tapathI dRDhatA Ave che. tapa nathI to game tyAre game te samaye khAvAnI mAMgaNI ubhI thAya che ne kahIe chIe mAMga, mAMga, mAMge te Apu. zarIravatI jIbha bole, mane rAtre bAra vAge phalANI hoTalamAM pAubhAjI khAvI che. '"tathAstu". vasarAma bhUvAnA khetaramAM dalo taravADI ghusI gayo. pelo gerahAjara hato. taravADIe khetarane puchyu lau be cAra rIMgaNA ? ne khetaravatI pote ja javAba ApI didho. lo ne dasa bAra... ApaNA zarIra nAmanA khetaramAM mana dalA taravADInuM kAma kare che. kema ke mAlika AtmA gerahAjara nathI paNa sui gayo che. mana ja jIbha dvArA puche che. khAizu iDalI-DhosA ! ne pote ja javAba ApI de che, ekalA iDalI DhosA zuM kAma ? khAne sAthe AiskrIma ke kolaDrIMksa. basa A ja mana tathA zarIranI mAgaNImAM AtmA devALIyo banI gayo. A AtmAne devAmAMthI mukta karAvanAra hoya to te che tapazcaryA... tapazcaryAthI karma jarIne dUra thai jAya che. to cAlo, tapanI ArAdhanA zarU karI daie ne arihaMta pada najIka pahoMcI jaie. be akSarathI banelo "tapa" zabda saMsAranI sarvottama zaktinuM pratika che. hindu mAnyatA pramANe brahmAne sRSTisarjanano vicAra Avyo tyAre A bhagIratha kAryane pahoMcI vaLavA mATe asIma zaktinI jarUrI paDI te vakhate zaktine jAgRta karavA temaNe kaThaNa tapa karyuM. sa tapotayyata tapathI zakti prApta thaI tyAre brahmAe sRSTinI racanA karI. jaina dharmanI mAnyatA pramANe A avasarpiNI kALamAM prathama tIrthaMkara AdinAtha bhagavAna zrI RSabhadeva thayA temanA manamAM jyAre jagatanAM kalyANano vicAra Avyo tyAre saMsAranA sukhono tyAga karI zramaNa banyA ane eka hajAra varSa sudhI kaThaNa tapasyA karI tapanA prabhAvathI karmono kSaya karI kevaLajJAna Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 ane kevaLadarzana prApta karo prabhue saMsArIone mokSano mArga batAvyo. lokone kalyANakAraka mArga maLyo. vaidika graMthomAM paNa kahyuM che ke saMsAramAM je kaMIpaNa durlabha che, dusAdhya che te tamAma tapathI prApta karI zakAya che. "sarva tata tapasI ' te sarva tapathI maLe che. asaMbhavane saMbhavita karavAnI zakti tapamAM che. jaina darzananA mata pramANe A saMsAranA samasta duHkhonuM mULa karma che. janmavuM ane maravuM e kriyA saMsAranuM bhayaMkara duHkha che ane te du:khanuM eTale ke janma-maraNanuM kAraNa karma che. varSa 2 nA rasa mUi | (uttarAdhyayana sUtra - 32/7) arthAt jagatanA samasta duHkhonuM mULa karma che ane te karmono kSaya karavAno eka mAtra upAya tapa che. dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che. "tavaNI dhuLa purANa - pAvA" (dazavaikAlika sUtra - 10/7) pUrvakRta pApone-karmone tapathI nirjarAya che. tapa e sAdhanA jIvanano prANa che. tapa vagarano sAdhaka jIvatuM jAgatuM hADapiMjara che. bAhya dRSTie jotAM bhale e hRSTapuSTa kAyAvALo dekhAya paNa tapa vinA enuM cAritra zoSAtuM jAya che ane AMtarika rIte e hADapiMjara banato jAya che. mAlapANI khAya, zarIra puSTa bane paNa sAdhakapaNuM zoSAya. tapa kare enuM zarIra zoSAya paNa sAdhakapaNe puSTa thAya. tapa sAkSAt sUrya jevo che. e karmanA aMdhakArane dUra kare che. tapamAM sUryano prakAza ApavAno guNa che. karmamaLane zoSavAno guNa che. mAnavajIvana zuddhi ane tapas vijJAna : nizcaye vyavahAre ca tyakRtvA jJAneya karmaNi eka pAkSika vizleSa bhAratAH zuddha bhUmikAm amUDha lakSyAM sarvatra pakSapAta vivarjitAH nayaMti paramAnandamayAH sarvanayAzrayAH Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 nizcayanayamAM ane vyavahAra nayamAM tathA jJAnapakSamAM ane kriyA pakSane vize eka pakSagata je bhramasthAna - tene tyajIne jJAna paripAkarUpa zuddha bhUmikA para caDhelA, lakSyane na bhUle tevA, sarva bhUmikAe che. kadAgraha rahita paramAnandamaya ane sarva nayanAM AzrayavALA jayavaMta varte che. mAnava jIvananI zuddhi mATe bhinna bhinna deza, kAla, dravya ane bhAvane anulakSI jJAnI puruSoe vidhavidha prakriyAonuM nirUpaNa karyuM che. te sarvamAM tapanI kriyAne jIvana zuddhi mATe ucca sthAna apAyuM che. koI paNa iSTa siddhinI prAptinI icchA rAkhanArane te siddhi prApta karavA mATe "sAdhanA" Avazyaka che ane te dRSTie sarvathA karmakSaya karI duHkhanI AtyaMtika nivRtti ane paramAnandanI prApti mATenI sAdhanA tarIke jJAnI puruSoe tapane mahattva ApyuM che. bhArata vasuMdharA ratnagarbhA sAdhanA bhUmi che. teNe aneka tapasvIone janma ApyA che. eTaluM ja nahIM paNa te bhUmi tapasvIonI tapazcaryAthI Aja sudhI navapallavita che. AvA tapasvInA tapanA prabhAve bhArata devabhUmi tarIke vaMgha manAya che. bhAratanA khoLe khelatA tapasvIoe ane tattvavidoe tapazcaryAnA aNamUlA saMdezA bhAratattara prajAne ApyA che. jagatanI sabhya prajAnA dhArmika itihAsamAM tapanuM pradhAna sthAna che. jIvana zuddhinI te sarvottama ucca bhUmikA che, eTaluM ja nahi paNa adhyAtma jIvanano prathamAMka jo kahIe to tapa che. A tapas zabdano upayoga karI sUphI lokoe jIvananI bhUmikA rUpe "tArIkA" nAmathI svIkAryo che. khristI dharmamAM bAhya zuddhi putgation ane hiMdu dharmamAM karmayoga tarIke, bauddhamAM zIla tarIke ane jainomAM tapa tarIke teno svIkAra thayo che. tapanI bhAvanA vizeSa karI bhArata varSamAM ghaNA prAcInakALathI cAlatI Ave che. jagatanI prAkRtika racanAmAM sUrya, caMdra, graho, nakSatro, vanaspati, pRthvI, pANI A sarva temanI bhUmikAmAM tapazcaryA karI rahyA che. hiMdu dharmanA sarvasanmAn RgvedanAM kALathI AraMbhI aneka graMthomAM tapanuM vidhAna jovAmAM Ave che. pazcimanA vidvAna vinTaranIjha popanA "prAcIna bhAratanuM tapas sAhitya" e graMthamAM jaNAve Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 che ke * zramaNa saMskRtimAM rahelI tapasa bhAvanA vadhAre vyApaka prabaLa ane ahiMsaka hatI. tapa zabda bhASA zAstranI dRSTie - tapa-vAhe-ubha-savI.seh tarpAta te atApIt-atapIt-atapiSTa tapa-upatApe-saka. aizvarye tapas - pu. satopo'kuruteti zrutiH cAndrAyAgAdau tapasyA strI tapazvarati tapazcaraNe uparanA nirNayathI tapa dhAtu tapavAnA arthamAM eTale ke bALavAnA ane upalakSaNathI prakAza e arthamAM vaparAya che. agni vidhavidha padArthone bALe che ane prakAza paNa Ape che. tevI ja rIte tapathI anekavidha karma baLI jAya che ane Atmazaktino prakAza thAya che. sthUla dRSTithI joIe to tapa laukika ane lokottara dRSTie paNa AvakAra pAtra che. uparanI mAnyatAne vizeSa baLavAna AdhAra nIcenA vacanothI maLe che. - jJAnameva vadhA: pra. karmaLAM tApanAtipa: I (jJAnamaMjarI) karmone tapAvanAra hovAthI jJAna eja tapa che. ema paMDito kahe che ane upavAsa Adi bAhyatapa te aMtaraMga tapane vadhAranAra hovAthI te ISTa che. mUlottara guNazreNi - prAjya sAmrAjya siddhaye / vahyiAatara velyuM, tA: suna mahAmuni ! (jJAnamaMjarI) * "The cursing"Risi' is a typical figure in Brahmanical legends... on the other hand, in the ascetic poetry asceticism is a moral factor and the hero is a saint who has renowned the world, who fears none and no being is afraid of him. He is a hero only in the sense of the man who goes to utmost limit of selfdenial and selfsactific for this ascetic motality culminates in 'Ashimas' (US) ans 'Maitri' (all) Not priests are the poets of these legends but sges of all casts and ranks (Winternity, "Some problems of Indian literature" P. 23 FF) We have read considerabely about "Tapas' also in Brahmanical legends. But this 'Tapas in Brahmanical literature is rather a magic power than a moral factor. Thus asceticism for the 'Risis' is a means of obatining sueetnatunal powers which make even the king of gods in heaven tremble by "Tapas" a "Risi" becomes a superman who inspires fear and may become dangerous by his curse. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 mULaguNo ane uttaraguNonI zreNI rUpa moTuM sAmrAjya sAdhavA mATe mahAmunizvara bAhya temaja aMtaraMga tapa kare. satkAramAna pUjArthaM tapo daMbhenacaivacat - tapanI kriyAe jIvana zuddhi mATe parama AdaraNIya che ema uparanI vidvAnonI vicAra zreNIthI vadhAre nizcaya thAya che. jyAre tapa e jIvana zuddhinI vizvavidita Avazyaka kriyA che. to tapa zabdanI vAstavikatA vize je darzana ane zAstramAM vadhAre AvakAra pAtra ane buddhigrAhya nirNaya karavAmAM Avyo hoya te darzana tarapha dRSTi karavI rahe che. kriyate tadiTa proktaM rAjasaM calamadhruvam mUDha grAhiNA'tyanoyatpIDayA kriyate tapa, parasyotsAhanArthavAtattAmasamudAhyatamaM (gItA a. 17 zloka 14) deva, brAhmaNa, guru ane jJAnInuM pUjana, pavitratA, saralatA, brahmacarya, ahiMsA e zarIra tapa . che. gItA a. 17 zloka 14 udvega na kare tevuM satya prema tathA hita karavAvALuM vAkya svAdhyAya ane abhyAsa e vANInuM tapa kahevAya che. mananI prasannatA, saumyatA, mauna, AtmasaMyama, bhAvasaMzuddhi te mAnasika tapa che. phalanI icchA nahi rAkhanArA evA mANasothI traNa prakAre parama zraddhApUrvaka je tapa thAya che te sAttvika tapa che. satkAra, mAna ke pUjAne mATe daMbhathI je tapa thAya che te rAjasika tapa gaNAya che. ane te asthira ane adhruva hoya che. durAgrahathI samajyA vinA pIDA daIne je tapa thAya che ane temAM bIjAno nAza karavAno hetu hoya che. to te tAmasika tapa che. gItAnI vizeSatA e che ke ghora tapane azAstrIya mAnyuM che ane zrIkRSNa kahe che ke "tapasvIomAM raheluM tapa te huM chuM" mATe tuM je kAMI tapa kare te mane arpaNa kara. A niSkAma karmanI sUcanA che. A rIte vedo, upaniSado, mahAbhArata, rAmAyaNa, purANo vagere temaja gItA vageremAM Apaja joI zakazo ke tapa dvArA ekalA jaino ja mokSa ke siddhio prApta thAya che. tema nathI kahyuM paNa A sau zAstrIya graMthomAM paNa tapano mahimA adbhUta varNavyo che ane te tapathI ja brahma prApti thaI zake che. temaja tapathI sRSTi racavAmAM AvI ane te tapa te huM ja chuM ane huM te tapa chuM. A rIte hindu zAstronI aMdara paNa tapano savizeSa ullekha che. ane jaina tapasanI sAthe tulanAtmaka dRSTie ahIM darzAvavAmAM Avela che. mATe saMvara ane tapane pradhAna aMga mAnajo tyAga ane vairAgyane jIvanamAM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcaryA prakaraNa - 1 sthAna Apajo tathA saMgamena tapasA kapALe bhAvamALe viharaDu A jaina sUtra vAkyane hRdayapaTa para katarI rAkhazo ane jyAre paNa jIvana sAdhanAnI bhAvanA thAya tyAre paNa tapano sAdhanA siddhimAM moTo phALo che. tema samajIne tapasvI jIvana svIkArazo. vaidika yuganuM tapas vidhAna : che jyAre bhAratanI saMskRti phAlI phalI hatI te kALe bhAratanI dharma saMskRtinA traNa jharaNAM vahetA hatA. (1) vaidika saMskRti (2) buddha saMskRti (3) jaina saMskRti. buddha saMskRti ane jaina saMskRtimAM sAmyatA bahudhA hatI. bhinnatA ochI hatI. jyAre jaina saMskRti ane vaidika saMskRtimAM sAmyatA thoDI ane bahudhA bhinnatA vadhAre hatI. | RgvadamAM tapas zabdano vAraMvAra upayoga thayelo jovAmAM Ave che. paNa khAsa karI te tamasa zabdano artha jyAM jeo ghaTe tyAM eTale ke bhinna bhinna rIte karelo jovAmAM Ave che. samAM tapatyapadha: (Rgvada maMDala-1-105) - cArebAjuthI manane saMtApa thAya che. A padamAM tapas zabdane zArIrika saMtApanI bhAvanA tarIke vyakta karyo che. RgvadanAM ghaNA maMDalomAM tapAsano artha duHkha-tApa ane agni ema paNa karelo che. tamaMpitRmistavaastapApaNa tapasI tapasvAna (Rgvada) A maMtramAM tapasvAnuM zabdamAM bhAvi pratibhAnuM sUcana che. yajJa tanvAnAstaUJpazya /11 (Rgvada) (2) viyogathI utpanna mAnasika duHkhanA arthamAM ahIM tapAsano prayoga thayo che. tapasAye anya dhRSyA stapasyA ye svaryayu to vire mahastacihevA chatAt (Rgvada) - jeo (cAMdrAyaNAdi) tapa dvArA (padArtha) mukta che. jeo (yajJa-yAjJAdI) tapa dvArA svarge jAya che ane jeoe mahAtapa AdaryuM che. he deva ! tene anusaro. trakadvasatyavAbaththA-tapasoDa_nAyata (Rgvada 10-190-1) ,, Rta ane satya paNa abhitAta tapathI utpanna thayA ahi sAyaNAcArya TIkA ApatA jaNAve che ke Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 tatsarvamabhIdhdhApami taStat brAhmaNA purA sRSTayarthaM tA tapasoDadhi 35rthanAyata 355dyata Rgvada 10-129-3) tyArapachI ta: tata mahinA mAnAyati te eka tapasa nA mahAbhyathI jammu ahIM uparanA maMtrane lagato ja artha sAyaNAcArya Ape che ke strakRcca patAvanaparyaM kRSTi vakhate thatAM paryAlopanane artha svIkAryo che. jo ke pazcimanA vidvAno vaidika tapasa zabdano arthamAM bahu ja bhinnabhinna mata dharAve che. RgvadamAM je tapasa zabdano prayoga che. temAM khAsa karI AdhyAtmika sarjana zakti para vadhAre artha karelo jaNAya che. A saMbaMdhamAM MuitnAM Sanskaittexts bhAga pAMcamAmAM upayogI vicAraNA ApI che. RgvadanuM savizeSa jJAna dharAvanAra jarmana paMDita gleDanA tapano artha AMtarika udipta (Inneturge) svIkAre che. A artha AdhyAtmika unnata bhAvanA dyotaka che. koI paNa prakAranI gati, jIvana ke vicAra mATe AvI jAtanA tapanI jarUra paDe che (Mental Abstraction) ane sarjana paNa temAMthI thAya che. yajurvedamAM tapa zabdano artha mAgha, phAgaNa mAsa e rIte paNa che. ane RSayastapasyA satramayanuM ahIM cittanI ekAgratA arthe tapa zabdano upayoga karyo che. sAmavedamAM tapa zabdano upayoga sAdhanA tarIke karavAmAM Avyo che. sauthI vadhAre maMtra pATha atharvavedamAMthI tapa mATe nIkaLe che. temAM tapas zabdano artha dikSAnAM niyamonuM pAlana ane annadAna vrata e arthamAM lIdhelo che. zraddhA suditA tapoSasfdha gAtA | (sAmaveda 6-133) zraddhAnI putrI tapathI janme che ahIM tapano artha AstikatA svIkAryo che. yane tapaNA ta5 35tithI mahe ta : he agni ! je tArA tapathI tapa karavAnuM che te tArI samakSa tapu chuM. ahIM sAyaNAcArya tapasa nA be artha ghaTAve che. tameM kleza sahiSkRtyam ane manasazendii vaijapravaMtapadvyate tapathI kleza dUra thAya che. sahiSNutA pragaTe che tathA mana ane indriyomAM ekAgratA utpanna thAya che. draunad vidat tapaNAM (sAmaveda 8-9-3) brAhmaNo tene tapathI jANe satyArtha tapaNA pirta ! (sAmaveda 11-7-1) te brahmacArI potAnA gurune tapathI pAme che. ahIM tapano artha sanmArga ane sacAritra svIkAryo che. draviryeLa tapasI nA rASTra vi rakSati ! (sAmaveda 11-7-13) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 rAjA paNa tapa ane brahmacaryathI rASTranuM rakSaNa kare che. ahIM sudhI veda nA jotA pATho vaidika yugamAM tapa zabdano judA judA arthamAM upayoga thayo che. brAhmaNa graMthomAM tapa zabdano prakAza evA arthamAM upayoga karyo che. paNa jyAre upaniSada yugamAM praveza karIe chIe tyAre temAM tapasane brahmajJAnanI prAptinuM sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. tema joI zakAya che. upaniSada zabdano artha paNa tapa ane dhyAna dvArA prApta thayeluM rahasyajJAna" eja svIkArya che. chAMdetramAM lakhyuM che ke prajApatie lokone udezIne tapa karyuM che. temanA tapathI raso tRpta thaIne vahevA lAgyA. ahIM TIkAmAM zaMkarAcArye prakhya. tat zabda para dhyAna dhyAna nakSa tapazcara ema TIkA karela che. yatsaptAnnani medhyA tapasA janayaptitA / pitAe sAta ano medhAthI ane tapathI utpanna karyA. A sthaLe medhA ane tapa baMne zabdo jJAna ane karmanA arthamAM vAparyA che. tapaNA vrata vinizAnI to vRtti. tai. 3 | (tetarIya upaniSada) tapasA cIyate brahma mu.u. satyena labhya tapasAhyeSa AtmA mu tapaeva sAdhanam / zaMkarAcArya A padathI upaniSadanA bhASyamAM Atmadarzana karavA icchatA mANasane tapane sAdhana tarIke mAne te arthamAM karyo che. uparAMta mahAnArayaNa upaniSadamAM tapanI prazasti paNa AvI che. vataM tapaH satyaM tapaH, zrutaM tapaH zAntaM tapaH / masta : zamato pAna to yajJa to vire ! (mahAnArAyaNa upaniSada) dharmasUtra upaniSada pachI dharmasUtra para draSTi karIe to temAM jIvananA cAra vibhAganI kalpanA karI che. temAM brahmacArI jIvanamAM sAdhanA karavAnI sUcanA che. ane te sAdhanA mANasanA jIvana paryaMta karavAnI hovAthI bAhya tapazcaryA para paNa temAM bhAra mUkyo che ane gautamasUtramAM jaNAve che ke brahmacaryaM satyavacanaM savaneSUdavyepasparzana / mAAvatratADatha: zayitADanAzaka zati tapaNi | (gautama dharmasUtra) gautamadharmasUtramAM brahmacarya, satyavacana, savAra, madhyAhana, sAMjanuM snAna ArTsava nIce zayana, upavAsa vagere tapa che. vaijJAnaso vane mullahtAzI ta: za$i: vakhAnase vanamAM mULa phaLa khAIne rahevuM temaja tapa karavuM ahIM tapano artha TIkAkAra "kAyaparizoSaNa kare che. bodhAyana dharmasUtramAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 zraddhAne tapa mAne che. zraddhA hI parama tA: temaja vairavAno vane mutapattAzI ta: vita: svAdhyAyane paNa tapa mAnyuM che. smRti yuga - musmRti so'bhidhyAya zarIrAt svAt sisRkSu vividhA prajA potAnA zarIramAthI prajA utpanna karavAnI icchAthI teNe dhyAna karIne "sRSTi karI" tapa: paraM kRtayu kRta yugamAM tamane vizeSa gaNavAmAM AvyuM che. prANAyAmAM paraMtapa: prANAyAmane paNa tapa mAnyuM che. tapo vidyatya viprasya niH zreyayassakaraM param / tapasa vittivarSa vidyAvADamRta makRta (smRti yuga - manusmRti) brAhmaNa mATe tapa ane vidyA zreyaskara che. tapathI pApa nAza pAme che ane vidyAthI amRtva maLe che. ahIM tapa zArIrika pApanA nivAraNa mATe che. aMgrejImAM rahasyavAda MysticismnI prathama bhUmikA tarIke Purgation (zuddhi) gaNavAmAM Avela che. A jAtanI mAnyatAne vadhAre Teko mahAbhAratamAM jyAM tapa vizenuM sUcana che. te zAMtiparvamAMthI maLe che. te ja vicAro nIcenAM manusmRtinA zlokamAMthI maLe che. devo ane manuSyonuM je sukha che. tenuM mULa tapa che. ane tapa ja tenAM madhyamAM ane aMtamAM che. tema vedadaSTAo jaNAve che. brAhmaNanuM tapa jJAna che, kSatriyanuM tapa gaurakSAnuM temaja kRSi che. vaizyanuM tapa vyApAra che ane zudranuM tapa sevA che. phala, mula ane vAyu upara nirvAha karatA govindraya RSie tapathI ja trilokamAM carAcara jagatane jue che. auSadhI, nirogatA, vidyA ane devatAnI vidhavidha sthitio tapathI ja siddha thAya che. kAraNa ke tapa temanuM sAdhana che. je kAMI dustara che, je kAMI duSmApya che, durgama che, duSkara che, te badhu ja. tapathI sAdhya che. kAraNa ke tapanuM ullaMghana koI karI zakatuM nathI. mahAna pAtakI tapa karavAthI pApa mukta thAya che. kITa, sarpa, pazu-pakSI ane sthAvara jaMgamamAM badhA padArtho tapobaLathI svargane pAme che, mANasa mana, vacana ane kAyAthI je kAMI pApa karma kare che. te badhuM ja tapathI tapasvI naSTa karI de che. tapathI vizuddha thayelA brAhmaNanAM yajJamAM devatA baLIne grahaNa kare che ane tenI vAsanAo pUrI kare che. svayaM brahmAe paNa zastra tapathI racyuM che ane RSioe vedane tapathI jANyAM. rAmAyaNa ane mahAbhArata para draSTi : mahAbhAratamAM yudhiSThira mahArAje bhISmapitAmahane prazna karyo che ke, yadivaM tapaH ityAhuH kiMtapaH saMprakIrtitam / 35vAsa mAnyatu velAvAmatho tu mi ! (mahAbhArata) (10) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 loko jene A tapa kahe che te zAnuM tapa che ? te upavAsa che ke, vedAcAra che ke zuM che tyAre bhISmapitA uttaramAM jaNAve che. pakSa mAsopavAsAdIn manyate vai tapodhanAH verajhamatinI tapa kare vepaIRI (mahAbhArata) tapodhano pakhavADIAnAM mAsanAM vagere upavAsane tapa mAne che. vedajJo vedavratane tapa gaNe che. veda pArAyaNaMtyAnyecAhustatva mathAvare jathA viditamISAra stapa: sarvavrataMtA: (mahAbhArata) keTalAka vedanA pArAyaNane, keTalAka tattvane keTalAka vaLI yathA vihita AcArane tapa gaNe che. Atma vidyA vidhAnaM yatta tapa: parikIrtitama / Atma vidyA meLavavAmAM je sahAyarUpa thAya te tapa che. tyAgastapastathAzAMtistapa indriya nigrahaH / brahmacaryatapaH proktamAhareva dvijAtayaH // tyAga tapa che. zAMti tapa che. indriya nigraha te tapa che. brahmacarya te tapa che ema brAhmaNo mAne che. ahIM je pramANo ApyA che temAM sadA upavAsa karanAra avaziSTa khAnAra, atithipriya, tRpta zeSa khAnAra e pramANe tapanA ghaNA ja arthomAM tapa zabdano prayoga che. ane te mahAbhArata kALamAM pracalita tapanA arthomAM vaparAto haze. paNa eka vastu samajI zakAya che ke - upavAsa, vrata, vedapArAyaNa (svAdhyAya), AtmavidyA, dAna, tyAga, zAMti, kAyakleza, indriya nigraha, jJAna. A zabdomAM mAnavajIvana zuddhinI sAmAnya ane vizeSa kriyA AvI jAya che. eTalu ja nahi paNa jaina saMskRtine mAnya je bAra prakAranuM tapa che. tenI sAthe mahAbhArata kALanAM tapanuM avirodhI sAmya jovAmAM Ave che. have rAmAyaNa kALa joIe to tyAM tapasvAdhyAya zabdathI zarUAta che ane te ja zlokanI TIkAmAM "tapa" zabdanA tamAma artho ApelA che. te jotAM rAmAyaNa kALamAM tapanuM vizeSa prAdhAnya hatuM. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 vizvAmitranI jIvana kathAmAM brahmatva prApti mATe kaThina tapa karyuM che. tapomahat samAce vaivRddhatva raMgam (rAmAyaNa) brahmacarya jenAthI prApta thAya tevuM mahAna tapa AdarIne hajAro varSa tapa karyA pachI brahmA prasanna thaIne kahe che ke he kauzika ! tame tapathI rAjarSi thayA che. tyAre te kSAtrateja karatAM brahmateja vizeSa mAnI punaH tapa kare che. tapasI kSAtra muskuca yo teme brahmavartham ! (bhAgavata purANa 916-28) mAtra rAmAyaNanA kALamAM trivarNa prajAjano tapa mATe adhikArI svIkAravAmAM Avela hoya tema jovAmAM Ave che. zudra mATe tapano adhikAra mAnyo nathI. have purANakALa tarapha dRSTi karIzuM. purANakAla ane tapa : purANa e bahuja pracalita lokasAhityanuM saMgrahasthAna che. ane te purANomAM tapa viSayanuM asAdhAraNa sAhitya kathAnA rUpe prasiddha che. tamAma purANomAM tapanuM sAhitya hovA chatAMya ahIM lokamAnya bhAgavata ane viSNu purANamAMthI upayogI vicAraNA svIkArI che. bhAgavat purANanA dvitIya skaMdhanA navamAM adhyAyamAM prabhu pote jaNAve che ke tapo medaa sAkSAtmadaM tapasoDamatha ! (bhAgavata purANa 2-9-22-13) sRjAmi tapasaivedaM grasAmi tapasAdhunaH vibharmi tapasAvizvaMpIryame duzcaraMtapaH anadha ! tapa mAruM hadaya che. huM tapano AtmA chuM. A sarva huM tapathI utpanna karuM chuM ane pAchuM tapathI laya karuM chuM. samasta vizvane tapathI bALuM chuM. mAruM vIrya tapa che. ahIM TIkAkAra jaNAve che ke "tapa" te bhagavAnanI aMtaraMga zakti che. kRtayuganA cAra pAyA che. te tapa, zauca, dayA ane satya che. (bhA. 1-77) tapa prANI mAtrane sukha ApanAruM che. kAraNa ke tapathI ja sRSTIe samasta vizva racyuM che ane tapathI parama jyoti prApta thAya che. tapa jIvananA utthAnano prazasta mArga che. tapanI utkRSTa ArAdhanA-sAdhanAthI ja tIrthaMkara pada prApta thAya che. badhA tIrthakaro pUrvabhavamAM tapa karIne ja tIrthakara nAma karma bAMdhe che. tapanI sAdhanA kare che jemake zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA AtmAe naMdanamuninA bhavamAM ekalAkha varasa sudhI nirantara mAsakhamaNanI tapasyA karI. je mAsakhamaNonI saMkhyA 11 lAkha 60 hajAra hatI. tapa jIvananI kaLA che. AtmAnA aMtaranI pavitratA che. tapathI jIvanamAM tejasvItA prApta thAya che. kAyA nirogI bane che. kAyA kaMcanamaya bane che. tapano mArga to kaMTakathI bharelo che chatAM paNa je vIra hoya, dhIra hoya e A mArga para niraMtara AgaLa vadhatA rahe che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 tapa eka prakAre zuddha kareluM rasAyaNa che. kahyuM che ke AjanA vaijJAnikoe "bAyo kemisTa" davAnI zodha karI che. emanuM mAnavuM e che ke zarIramAM bAra prakAranA tatva hoya che e tatvomAM koI eka tatvanuM pramANa ghaTavAthI roga utpanna thAya che. bAra prakAranA kSAra tatvothI rogone nAbuda karI zarIrane pUrNa svastha ane zakti saMpanna banAvavAmAM Ave che. tevI ja rIte tapanA paNa bAra prakAra che te paNa bAyokemisTa davA samAna che. jenA AcaraNathI karmarUpI roga naSTa thatA AtmA saMpUrNa svastha banI jAya che. vaidika sAhityamAM tapa vaidika sAhityamAM tapa zabdano prayoga aneka sthaLo para maLe che temaja temAM tapa karavAno Adeza paNa che. brahmacarya ane tapasyAthI devatAoe svargalokane prApta karyuM che. tapa mAnava mATe anivArya che. tapathI icchAonI pUrti thAya che. RkasaMhitAmAM kahyuM che ke........ mano mAsIpAM taparva | (saMhitA 10/12/4) tapathI AtmA tejasvI bane che. vaidika saMhitAmAM tapano prayoga tejanA arthamAM karavAmAM Avyo che. tethI tejavI banavAnI sAdhanA ja tapa che. sAmavedamAM kahyuM che ke ni manistapaNI rakSaNo varlDa | (sAmaveda pUrthika 1/11/10) tapathI mAyAvI rAkSasonuM dahana thAya che. zvetAzvatara upaniSadanA bIjA adhyAyamAM aSTAMgayoganA dhyAna ane prANAyAma para prakAza pADavAmAM Avyo che ke..... tI no na narA mRtyu: pratisya yoni mayaM zarIram (zvetAzvataropaniSada 2/12) jeNe yogAgnimaya zarIra prApta karyuM che, tene jarA nathI, roga nathI, mRtyu nathI. yoganI prathama siddhinA rUpamAM kahe che ke......... laghutvamArogyama loluyatvaM, varNa prasAda svara sauSThavaM ca bdhaH supa mUtrapuroSanandu, yoga pravRtiM prathama vakti . (zvetAjetaropaniSada 2/13) zarIranuM haLavApaNuM, Arogya, viSaya, nivRtti, zArIrika kAnti svara mAdhurya, sugandhatA, maLamUtranI nyUnatA Adi vyakti niSTha tapa athavA yoga paNa amRtatvanI prAptinuM sAdhana che tethI te tapa ja che. " niroho tavo" Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 kAmanAo tathA vAsanAono virodha karavo e ja sAcu tapa che. vAsanAo para AdhyAtmika tejasvitAnuM Adhipatya tapa che. tapa evI kriyA che jemAM kaSAyonuM upazamana thAya che. jenA kAraNe AtmA vizuddha bane che. tethI sAcuM zuddha tapa te ja che, jemAM indriyano saMyama hoya tathA mana vacana kAyA saMyamathI otaprota hoya. je tapa cittanI zuddhi mATe vRttionA damana mATe tathA vAsanAnI prabaLatAne dUra karavA mATe thAya te sAcuM tapa che. tapanI saphaLatA mATe kahevAmAM Ave che ke..... nirdoSa nividAnADhyaM tannirjarA prayojanam / cittotsAhena sadbuddhayA tapanIya tapaH zubham // nirdoSa kAmanA rahita ane kevaLa nirjarA mATe sadabuddhi dvArA manamAM utsAhathI tapa karavuM zubha che. vartamAnamAM tapanI A bhAvanA tathA svarUpane vismRti jANe thaI gaI che. Self Mortification eTale ke deha damananI kriyA mAtra mAnavAmAM Ave che. tapa kyAM sudhI karavAnuM ? jenuM samAdhAna karatA kahe che ke...... tAvadeya tapaH vyArya yatra no bhavet / yena yogA na hIyante nindriyANi ca // je tapa karavAthI mana kharAba na thAya, indriyonI hAni na thAya, yogo paNa kamajora na bane. aMtaHkaraNamAM durgAna na Ave tyAM sudhI tapa karavuM joIe. tethI tapanA vAstavika svarUpane samajIne je sAdhaka taponuSThAna kare che, te ja Atmazuddhi karavAmAM saphaLatAne prApta kare che. mahAbhAratamAM paNa tapanA prakAra banAvavAmAM AvyA che. deva dina guru prAjJa-dhULane zavamArjavam ! (mahAbhArata) brahmacaryamahiMsA ca zArIraM tapa ucyate // anudvegavIraM vAkyaM satyaM priyaM hitaM ca yat / svAdhyAyabhyasanaM caiva vAGgamayaM tapa ucyate // manaH prasAda saumyatvaM maunamAtmavinigrahaH / bhAva saMzuddhirityetattapo mAnA samucyate // mana-vacana-kAyAnA bhedathI tapa traNa prakAranA thAya che. devatA, ziSTa manuSya-guru ane jJAnIjanonuM sanmAna, pavitratA saraLatA brahmacarya ane ahiMsAne zArIrika tapa kahevAmAM Ave che. bIjAne udvigna na karavAvALA satya, priya tathA hita karI bhASA bolavI tathA AtmAne uMce laI javAvALA graMthono svAdhyAya karavo tene vANItapa kahevAmAM Ave che. (1 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 manane prasanna rAkhavuM. zAMtabhAvamAM rahevuM, ochu bolavuM, AtmasaMyama tapabhAvonI pavitratAne mananuM tapa kahevAmAM Ave che. tapa dvArA ananta akSaya sukhanI prApti thAya che. AtmAne zuddha banAvavA mATe jJAnarUpI pANI ane tapa saMyamarUpI sAbu ja kAma Ave che. jIvarUpI kapaDA para lAgelA karma rUpI melane dhovA mATe jJAnarUpI pANI tathA tapa saMyamarUpI sAbuthI karmonI nirjarA thAya che. tapanI mahattA batAvatA manusmRtimAM paNa kahyuM che ke..... tapakza malma ntiA | (manusmRti) tapathI manano mela naSTa thAya che tathA AtmAnI zuddhi thAya che. vAlmIkI rAmAyaNamAM kahyuM che ke to hi paramaM zreyaH sammohitaratsavam (vAlmIki rAmAyaNa) tapa ja parama zreya ane samyapha sukhanuM kAraNa che. jaina sAhityamAM tapa - tapasA karma kSiyate tapa karavAthI bhAvonI zuddhi thAya che. jenA dvArA nirmaLatAnI prApti thAya che ane nirmaLabhAve karelI koIpaNa dharmasAdhanAne dharmasukRta niSphaLa jatuM ja nathI. kema ke enAthI azubhAnubaMdhano nAza ane zubhAnubaMdhano vikAsa thato ja jAya che mATe ja jIvanabhara dharma karthe gayA ane bAhyathI daridratA apayaza anAdara vagere duHkha UbhA rahyAM to tyAM jarAya nahi mAnavAnuM ke "mAro dharma koI phaLyo nahi AMtarika, azubha, anubaMdha tUTatA gayA ne zubhAnubaMdha UbhA thatA gayA e ja dharmanuM moTuM phaLa che. mahAvIra bhagavAna jevAe paNa kaThora tapa karavAnI sAthe nirmaLabhAvone prApta karyA, e bhAvonI upayogitA paNa keTalI thaI. tapanI sAthe sAthe jIvaleNa duzmano para paNa sneha-vAtsalyabhAva, kSamAbhAva, karuNAbhAva, samatAbhAva vagere zubhabhAva ja rAkhelA. enA para jIvana jIvI gayA che. tapa karavAmAM A lakSya rAkhavuM ke mArAmAM azubha bhAva aTakI jAya ane zubha bhAva jAgatA rahe. tapa nathI karato to AhArasaMjJAnA azubha bhAva rahyA kare che ne tapa karuM to kamase kama tapanA kALa pUratuM e azubha bhAva rokAya. (1) tapanA AnaMdanA ne anumodanAnA zubha bhAva rahe. (2) jinAjJA pAlanamAM zubha bhAva rahe. (3) tapamAM vizeSa sAmAyikAdi nA jIvadayA, brahmacarya, AdinA zubha bhAva rahe. (4) tapa karazuM to bhojana banAvavA nimittanA AraMbha-samAraMbhamAM thatI jIvahiMsA tapanA hisAbe Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 aTakIne jIvadayA pALaze. ane zubha bhAva raheze. jaina darzanamAM bAhya Abhyantara tapa batAvavAmAM Avela che. bAhya tapa kare to ja A AMtarika bhAvonuM kArya banI Ave, mATe bAhya tapanuM keTaluM badhuM mahattva che. AnA uparathI khyAla Ave che ke tapa nakAmo che evuM nathI, ke tapa na karavo evuM nathI, paraMtu bAhya tapa A lakSyathI jarUrAjarUra karavo. jene bAhya tapa nathI e AhArasaMjJAnA azubhabhAva zI rIte rokI zake? tema ja tapa ArAdhanAmAM jinAjJA pAlananA zubha bhAva zI rIte lAvI zake? kema ke jinAjJA ema nathI kahetI ke "bhale tame mevA miThAI khAvo, paraMtu aMtaramAM tamArA bhAva zuddha rAkho, eTale tamAro mokSa thaI jaze." jinAjJA jo Ama kahetI hoya to to khuda jinezvara bhagavAnane dIkSA laIne zuM bhAva zuddha rAkhavAnuM nahotuM AvaDatuM te emaNe upavAso vagere tapasyA AdarI? zuM gAdIe besIne rahevAnuM na karatAM varSonA varSo sudhI kAusagganA bhAre kAyakaSTa upADavAnuM zA mATe karyuM? zuM emane bahArathI AraMbha samAraMbha ne viSayasaMga cAlu rAkhI aMdarathI dayAbhAva, ahiMsAbhAva, aliptabhAva rAkhatAM nahotA AvaDatAM te gharasaMsAra ne kuTuMba parivAra choDI nIkaLI gayA? bhagavAne joradAra, kaSTamaya bAhya sAdhanAo zA mATe upADI ? enAthI e ja moTo lAbha ke azubha bhAvonI aTakAyata ane zubha bhAvonI jAgRti. tethI bAhyatAnI kyAreya paNa upekSA na karAya. mATe ja tapa ArAdhanA azubha bhAva niSedha ane zubha bhAva jAgRti rUpa phaLa pedA kare che. tapanA rasavALAne tapa vinAnA divaso bekAra lAge che. nakAmA jatA lAge che mATe ja to ene pAraNAnA divasamAM ullAsa nahi Ave, Ama paNa joIe to jenejemAM rasa hoya ane emAM ja AnaMda Ave che. ApavAmAM ullAsa hoya to samajavAnuM ke ene dAnamAM rasa che ane jo bheguM karavAmAM rasa Ave to samajavAnuM ke ene dhanamAM rasa che. jene svAdamAM rasa nathI to ene jarUra tapamAM rasa che, e samajavuM paDe che. je nyAya, nIti pUrvaka jIvana jIve che to khyAla AvI jAya che ke ene sadAcAramAM ja rasa che, durAcAramAM nathI. sArA kAryomAM jene rasa che. enA mATe A karmanirjarAnuM kAraNa bane che ane athAga puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa bane che. pramAdanA AlaMbano tajIne tapa anuSThAnomAM ramaNatA thaI zake che. pramAdanA AlaMbano A pramANe che. (1) nidrA (niMdA) (2) vikathA (3) kadAgraha (4) mananI mokaLAza vagere pramAdanA AlaMbano che. aharniza pratisamaya ALasane khaMkherI nAkhIne saMyamamAM anirviNa banI. ananya evI parama zraddhA, saMvega ane vairAgya mArgamAM rahI koIpaNa prakAranA niyANA vagara manobaLa ke AtmavIryane gopavyA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 sivAya purUSArthI banI aglAnapaNe sunizcita ane ekAgracite tapanI sAdhanAmAM vAraMvAra rakta banavuM joIe. ApaNane tapanI dareka kriyAmAM rasa hovo joIe. e kriyAmAM kaMTALo kema Ave? saMsAranA kSetramAM sahu potapotAnA kAryamAM rasapUrvaka karanArA hoya che. zeThanuM kArya nokara kaMTALA vagara kare che. vepArIo lAbha dekhAya tyAM kaMTALyA vinA doDAdoDa kare che. pramAda ane ezaArAmanI vAtamAM kaMTALo Avato nathI. tyAM ene lahera che mATe tene tapanI kriyAmAM kaMTALo Ave che. parama zraddhA : jJAna-darzana-cAritra tapano mArga ja jIvanamAM AdaraNIya che tevo aTala vizvAsa, tenA vinAnI kSaNo nakAmI che, tapa anuSThAnomAM je kSaNe jAya che e ja sArthaka che. bIjAmAM jAya te nirarthaka che. "thorI muhurA avataM zarIrama" 1(uttarAdhyayana sUtra - 4 ) enA vinA je samaya jAya che e ghora che. bhayaMkara karmabaMdha karAvI rahyo che. e karmabaMdhathI mukta thavA mATe... saMvega: tapadharma upara anahada rAga. vairAgya anuttaravAsI devatAono saMsAra paNa AkarSe nahi, paraMtu nakAmuM ja lAge. nirnidAnaH tapadharmamAM lInatA eTalI badhI hoya ke Aloka ke paralokanA koIpaNa sukhanI AzaMsA nahIM mAtra mokSa sukhanI ja jemAM abhilASA hoya. potAnI sAthenA bIjA jANe to sAruM e paNa bhAva na joIe. potAno moTo guNa paNa bIjA na jANe to sAruM e bhAvanA keLavavI joIe. tapa sAdhanAmAM baLa, vIrya, purUSArtha ane parAkrama A cArane chupAvyA vinA AgaLa vadhavAnuM che. game tevA vidgo Ave to paNa karavuM ja che e mAnasika nirNayane baLa kahevAya che. kAyika zaktine vIrya kahevAya che. Atmika ullAsane purUSArtha kahevAya che ane udyamane parAkrama kahevAya che. A ArAdhanAnA mArgamAM jarAya zakti gopavavAnI nathI. AtmAnI sAme AvanAra mithyAtva Adine vaza na bane. sukha zIlatAne vaza na thAya. jeTalI zakti che e anusAra sarva zakti kharcIne tapa saMyamanuM anuSThAna karIne ja rahe che. jarA paNa glAnibhAva na lAve eTale ke zarIranA tyAga sudhInI taiyArI karI rAkhe. suniSThita eTale ke potAnA mArgamAM susthira ane ekAgra cittavALo banI tapanuM AcaraNa kare. rAga, dveSa, moha, ajJAna, viSaya-kaSAyanA vividha Avego, aneka prakAranA pramAda, gArava, raudra, ArtadhyAna, mithyAtva, avirati, kaSTayoga, anAyatana sevA (jamAM patanano saMbhava hoya), kuzIlAdi saMsarga, pazunya, abhyAkhyAna, kalaha, jAti vagerenA mada, matsara, amarSa (asahiSNutA), mamakAra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 (mamatva) ahaMkAra vagere je aneka prakAranA che tAmasa bhAva tenAthI kaluSita hRdayathI thatI je kupravRttio (hiMsAdi pAMca pApo) AraMbha, saMkalpa, vikalpa vageremAM adhyavasAyavALA banyA vinA tapanA anuSThAnomAM vAraMvAra rame, ghora, raudra dhyAnathI thatA pApanA lepathI alipta rahI AtmAne bhAvita na kare. AzravanA sthAnone khullA na rAkhe. tapa dInatAthI AcaravAnuM nathI lIdhuM eTale pALavuM paDe e bhAvathI nahi. tapa kaSTamaya ane sUkSmakoTinuM ke jemAM vizeSa yatanA sAcavavAnI hoya, jemAM mana-vacana-kAyAnA yogonuM gharSaNa thAya che, paraMtu tapa ArAdhanAmAM satata ramaNatA karavI joIe jethI yogo upara vijaya meLavI zakAya che. tapanI vyAkhyAmAM jema batAvyuM che ke jevI rIte agni suvarNane zuddha kare che. phaTakaDI DahoLA pANIne nirmaLa banAve che. soDA athavA sAbu gaMdA kapaDAMne ujjavaLa banAve che. tevI ja rIte tapa AtmAne zuddha nirmaLa ane ujvaLa banAve che. AcArya zrI bhadrabAhu svAmIe kahyuM che ke - jaha khalu mahalaM vatthaM sujsae gAhiehiM pavvehiM / parva mAvavihAga, suNa matavihaM III ra ! (AcArAMga niryakta 282) jevI rIte gaMdu kapaDuM sAbu-pANI vagerethI cokhkhuM thaI jAya che tevI ja rIte bhAva tapa dvArA karmarUpI melathI mukta thaI AtmA zuddha ane pavitra banI jAya che. anaMta anaMta kALanAM karma Atmapradeza para ciTakIne tene malina banAvI rahyAM che. AtmAnA zuddha jyotirmaya svarUpane DhAMkI rahyA che. tArUpI joradAra pavana te karma daLIyAne ahIM tahIM karI AtmArUpI sUryanI nirmaLa jyoti ne pragaTa karI de che. basa tapano Aja udeza che. Aja tenuM phaLa che. mANasa koI kAma kare che to tenI sAme tenA phaLanI kalpanA paNa rahe che. udeza ane lakSya paNa rahe che. lakSyahIna phalahIna kArya ko mUrakha jana Acarate hai| sujJa sudhIjana prathama kArya kA lakSya sunizcita karate hai / tapanuM phaLa zuM che? tapa no udeza kayo che? tapa zA mATe karavAmAM Ave che? Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA A praznanA javAba bhagavAna mahAvIranI vANImAM ApaNe joIzuM. gautamasvAmIe bhagavAnane prazna pUchyo, he bhagavAna tapa karavAthI jIvane kayA prakAranA phaLanI prApti thAya che. bhagavaMte kahyuM ke gautama.. tavena vovALa naLayar / o / (uttarAdhyayana sUtra - 29/27) prakaraNa 1 tapathI vyavadAna thAya che. vyavadAnano artha che dUra haTavuM. AdAnano artha che grahaNa karavuM ane vyavadAnano artha che choDavuM dUra karavuM, tapasyA dvArA AtmA karmane dUra haTAvI de che. karmono kSaya kare che, karmonI nirjarA kare che. basa A ja tapano udeza che. ane Aja tapanuM phaLa che. tapathI je phaLa prApta karavA mAMgIe chIe te Aja phaLa che nirjarA ! vyavadAna ! paraMtu loko bhautika siddhio mATe kaThora dehadamana tathA ajJAna tapa kare che. sAdhako paMcAgnitapa - jhADa para uMdhA mastake laTakavuM, ThaMDI RtumAM hADakaMpAvI de evI ThaMDI havAmAM ke pANImAM ubhA rahIne tapa karatA hatA, evI ja rIte unALAmAM ke varSARtumAM paNa kaThora tapa karatA hatA. paraMtu koI emane pUche ke tame A tapa, japa, yajJa Adi zA mATe karo cho ? to emano eka ja javAba raheto svargAmo nayate / svarga mATe yajJa tapa, amuka siddhi mATe, amuka zakti mATe, riddhi-samRddhi mATe, basa AnAthI AgaLa emanI samakSa koI uddeza na hato. jyAre A tIrthaMkara paramAtmAe ApaNane tapano uddeza batAvyo che. nirjarAno tapa mAtra karmanirjarA mATe ja karavAno che. saMpUrNa jaina saMskRtino eka ja svara che. no ihalogaThThayAe tavamahiThThijjA / no para logaTTayAe tavamahiThThijA no kitivannasadasilogaTTayAe tapamahiThThijjA nanatya niSnaraNyA. tavahifiA (dazavaikAlika sUtra - 9 / 4) A lokanI kAmanA ane abhilASAthI tapa na karo. paralokanI kAmanA ane lAlasAthI tapa na karo, yazakIrti ane pratiSThA Adi mATe paNa tapa na karo. tapa karo to mAtra karma nirjarA mATe ja karo. kAmanAyukta tapa zA mATe nahIM ? : jainadharma sukhavAdI nahi, muktivAdI dharma che. je sukhavAdI dharma che te phakta saMsAranAM sukhomAM ja phasAyelA rahe che. A lokamAM dhana maLe. sAro parivAra maLe. yazakIrti maLe, ane paralokamAM svarga maLe basa A ja eno draSTikoNa rahelo che ane eTalA mATe ja e kAMI paNa karavA tatpara hoya che. paraMtu 19 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - je muktivAdI dharma che te kahe che ke sukha ane duHkha baMne baMdhana che. mANasa sukhane cAhe che, sukha ne mATe prayatna kare che. samajI lo sukha maLI paNa gayuM. sukha ne bhogavI paNa rahyo che. eza ArAma kare che. paraMtu te sukha bhoganI sAthe navA pApakarma paNa bAMdhato jAya che. zubha karmano kSaya thato jAya che. pharI azubha karmano udaya thAya che. thoDA sukha pachI bhayaMkara duHkha ne prApta kare che. gItAmAM paNa kahyuM che je sa-kAma karma kare che. puNyanI abhilASAthI, svarganI kAmanAthI tapa kare che. te marIne svargane prApta paNa karI le che. paraMtu tyAM devIonA moha-mAyAmAM phasAIne potAnA puNyane khatama karI nAMkhe che ane pharI puNyahIna banIne pharI duHkhanI khAImAM gabaDI paDe che. 1 jainadarzana kahe che sukha, duHkhanA A cakranuM mULa karma che. saMsAranA samasta sukha ane duHkha karmathI utpanna thAya che. sattve saya mmapriyA / (sUyagaDAMga sUtra 1/2/3/18) badhA prANI potAnA karma anusAra cAle che. jaM jArisaM kamma makAsi puvvaM / tameva JAti saMparaIN / (sUyagaDAMga sUtra 15-2-23) kSINe puNye martyaM loka vizanti sukha-duHkhanuM mULa karma... jainadarzana kahe che sukha, du:khanA A cakranuM mULa karma che. saMsAranA samasta sukha ane duHkha karmathI utpanna thAya che. muLA vAdI nAyaDuM / (AcArAMga sUtra 1/3/1) karmathI badhI upAdhio utpanna thAya che. badhA prANI potAnA karmonAM kAraNe alaga alaga yoniomAM janma dhAraNa kare che. 20 pUrva janmamAM jeNe jevuM karma karyuM hoya, A janmamAM te evuM ja tenAM bhAgamAM Avaze. A karmavAdano zAzvata niyama che. jainadarzana kahe che ke sukhaduHkha to karmane AdhIna che. sukha-du:kha to pote sevaka che. rAjA to karma che. azubha karmano kSaya karo to duHkha potAnI meLe kSINa thaI jaze ane duHkhano nAza thatAM ja sukha paNa svayaM pragaTa thaI jaze. dIpaka pragaTAvazo to aMdhArA potAnI meLe dUra thaI jaze ane aMdhArU dUra thaI gayuM to prakAza svayaM ja AvI jaze. eTalA mATe je kAMI paNa kArya (tapa) karo te azubha karmano nAza karavA mATe karo. eTale ke azubha karmanI nirjarA mATe karo. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 bIjI vAta e paNa che ke bhautika lAbha mATe tapa karavAvALAno udeza khUba ja sImita hoya che. nAnA A udezane mATe ghaNuM moTuM kaSTa uThAve che. jyAre tapa karma nirjarAnA bhAvathI kare to asIma acintanIya phaLa ApavAvALuM bane che. eka mANasa amRtano upayoga kIcaDathI bagaDelA pagane dhovA mATe kare che ane bIjo mANasa marI rahelA prANIne jIvanadAna ApavA mATe kare che. je prakAre A baMne vacce jamIna AsamAna jeTaluM aMtara che e prakAre tapanA udezamAM paNa moTuM aMtara che. gItAjImAM paNa kahyuM che ke avato hyIvaranuM vyarma paramAnoti pUraSa: I (gItAjI) anAsakta bhAvathI je zreSTha karma che te paramapadane ja prApta kare che. no pUyAM tavasa mAvahennA (sUyagaDAMga 9-127) tapathI pUjAAdinI paNa kAmanA na karo. paraMtu tapasyAmAM eka ja pavitra lakSa rAkho. AtmAnI zuddhinI thAya, karmanI nirjarA thAya, karma duHkhanuM mULa che. te karma jyAre kSaya thaze tyAre duHkha potAnI meLe ja zraya thaI jAya che. tapasyAthI AtmA pavitra bane che. samyakatva zuddha thAya che. AtmAnuM jJAna, darzana ane caritra nirmaLa, nirmaLatara ane nirmaLattama bane che. tavA mavedaTTa te haMsAM parasuSurU . (dazAzrutaskandha pa-6) tapasyAthI legyAone zuddha karavAvAno sAdhakanuM darzana samyakatva parizuddha thAya che, nirmaLa thAya che. tapathI AvA prakAranA mahAna phaLanI prApti vaidika graMthomAM paNa kahyuM che ke... tapasA prApyate satyaM satyAt saMprApyate manaH / manasA prAdhyate vAtmA DhAtmApajyA nivartata || (maitrAyaNI AraNyaka 1-4). tapathI satya (mana para vijaya meLavavAnI jJAnazakti) prApta thAya che. satyathI mana vaza thAya che. mana vaza thavAthI durlabha AtmatattvanI prApti thAya che. ane AtmAnI prApti thaI javA para saMsArathI chUTakAro maLI jAya che. AtmA karma baMdhanathI sarvathA mukta thaI jAya che. A prakAre jainetara darzanomAM paNa tapanuM aMtima lakSya mokSa mAnyuM che. maharSi vaziSTane pUchavAmAM AvyuM ke saMsAramAM sauthI durlabha duSyApya zuM che? tyAre temaNe kahyuM mokSa ! sarva duHkhothI mukti pharI pUchavAmAM AvyuM ke te duSmApya mokSa hii rIte maLI zake che? tyAre javAba Apyo. tapasaiva mahoi yak turA tAte (yogavaziSTha 3-68-14) saMsAramAM je sarvAdhika duSmApya vastu che te tapasyA dvArA prApta karI zakAya che. mATe sAra e che ke tapano je uddeza che te ja tenuM phaLa che. lAbha che. tapano udeza che Atma vizuddhi ane mokSa prApti tapathI A phaLanI prApti thAya che. eTalA mATe kahyuM che ke mukti lAbha ja tapanuM mukhya phaLa che. paraMtu tapa nahi karIne mAtra zarIranuM ja dhyAna rAkhavAmAM Ave to te roganuM ghara bane che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA rogotpatinA mULa kAraNamAM koNa che ? jIvamAtra janma-jarA tathA mRtyunA du:khothI khUba ja du:khI che, to paNa buddhipradhAna manuSyanA jIvanamAM rogonuM Agamana kevI rIte thayuM ? ane zA mATe ? Ano vicAra karavAthI khabara paDaze ke mohamAyA tathA viSayonI vAsanAnA kAraNe satya sadAcArayukta dhArmikatA, munidharma, zrAvakadharma, tyAgadharma, tapodharma tathA dAna puNyAdi kAryo tarapha jyAre jyAre beda2kA2I tathA napharata Ave che tyAre tyAre sahuthI pahelA mANasa potAnA khAnapAnane bagADe che. eTale ke vadhu paDatI miThAIo, pharasANo, khATA padArtho, tIkhA tamatamatA padArtho, mAMsAhAra, zarAbapAna, hoTalonA padArtho tathA bajAramAM je kaMI maLyuM tene khAvAmAM thoDo paNa saMyama na rAkhavAnA kAraNe te jIva ajIrNa roganA svAmI bane che. vaidyakazAstramAM paNa kahyuM che ke '"manILa pramAnA ro' ThANAMganA sUtramAM paNa rogotpattinA navakAraNa A prakAre batAvyA che. (1) bhUkha maTI gayA pachI paNa ThAMsI ThAMsIne bhojana karavuM. (2) je AhArane pacatAM vAra lAge evA atyaMta bhAre padArthonuM bhojana karavuM. prakaraNa 1 roga mAtra bhale ne sAdhya hoya ke asAdhya tenA mULamAM ajIrNanA ghaNA prakAromAMthI ekAda ajIrNa kAma karatuM ja hoya che. khAna-pAnanA asamayanA kAraNe jyAre te ajIrNa paNa asAdhya bane che. tyAre zarIranuM lohI kamajora thaIne jaTharAgni tathA AMtaraDAne paNa kamajora banAvI de che. tenA phaLasvarUpe eka pachI eka vyAdhio Ave che, vadhe che. kyAreka koI mAtrAmAM dabAI jAya che ane kyAreka asAdhya paNa banI jAya che. jenAthI kensara, blaDaprezara, hArTaeTeka, phephasAMnI nabaLAI, DAyAbiTIjha, magajanuM khAlIpaNuM, lakavo, sAMdhAnA dukhAvA, zarIranI sthULatA, dama, TI.bI., sanepAta Adi bimArIo prAyaH karIne asAdhya che. athavA kaSTa sAdhya che. jenA kAraNe zrImaMtono ke sattAdhArIonA rUpiyA DaoNkTaronA khissAmAM jaI rahyA che. jyAre dravyahIna garIbo mRtyu pAmI rahyA che. AvI paristhitimAM paNa jIbhaDInA caTAkA athavA to evA gulAma banI gayA che ke 'saMyama tapa' zabda paNa sAMbhaLavA taiyAra nathI. - (3) vadhu paDatI suvAnI Adata pADavI, vadhu mAtrAmAM khAdhelo khorAka ALaza vadhAre che ane ALazuno pIra banI jatA tenuM zarIra sadA maDadAla ane rogonuM ghara bane che. (5) kAmakAjanA dabAvamAM AvIne zArIrika hAjatone rokavI. (6) pezAbane rokavAthI paNa roganuM kAraNa bane che. (7) zarIra pAsethI vadhu mAtrAmAM eTale ke hada bahAranuM kAma levuM. (4) karoDopati banavAnA sapanAmAM kArakhAnuM, dukAna, peDhI ke vyApAramAM vadhAre jAgavuM paNa roganuM kAraNa che. 22 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 (8) khAnadAnI ane dharmanI virUddha, azuddha-apAcya bhojana karavuM. (9) saMyamI jIvanane khatama karavuM, asaMyamI, durAcArI, vyabhicArI kukarma jIvanano mAlika banavAvALo mana-vacana-kAyAthI rogaSTi banI jAya che. - sArAMza e che ke khAna-pAna, raheNI-karaNI, vyApAra, vyavahAra tathA bhogavilAsamAM asaMyamI AtmA rogI che, mahArogI che, duHkhI che, mahAduHkhI che ane devadurlabha manuSyAvatArane bagADIne paramAtmAno, AtmAno, khAnadAnano drohI banIne marIne te tAmasarve mathAMchAnti' A ukti anusAra durgatino mAlika bane che. rogotpattimAM bIjuM kAraNa pUrvabhavanA asAtavedanIya karma che. jenA udayamAM garbhamAM jIva, nAnI umarano bALaka tathA saMyama jIvI AtmA paNa rogagrasta bane che. kAraNa ke prahastha jIvananI maryAdAne toDIne hiMsA, asatya, corI, maithuna ane parigrahanA sevanathI upArjita asAtAvedanIya karmane bhogavavuM e dareka vyakti mATe anivArya che. mATe ja kahyuM che ke - sarvenIvAstapodharma svI?" sarva jIvoe tapodharma svIkAravo joIe : ahIM joI zakAya che ke pApane AvavAnA kAraNo baMdha thAya che. eTale Azrava dvAra baMdha thaI saMvaranI prApti thAya che ane jIrNa karmo kharI paDe che. tethI nirjarA paNa thAya che. tadeva tapaH ka-vayaM, dena mano'maMgulaM na cintayati sohu tavo kAyavvaNo jee maNomaMgalam na citei yena na indriyahAni yena yogA na hIyante jee na iMdiyahANI jee jogA na hAyaMti mana amaMgala ciMtana na kare, mananA adhyavasAya bagaDe nahi, iMdriyonI temaja yoganI paNa hAni na thAya arthAt pramArjana, lekhana, zuddha upadezanuM dAna, zubhadhyAna, svAdhyAya vagere saMyamanAM vyApArarUpa upayogone alana na pahoMce, jethI zarIramAM pIDA thavA na pAme ane jyAMthI mAMsa rUdhira nAza na pAme temaja tenAthI navA dharmadhyAnanI vRddhi thAya tenuM nAma tapazcaryA che. jo A vyAkhyA pavitra buddhithI samajAya to jainazAstra kathita tapane duHkharUpa mAnavAno kadAgraha nahIM rahe. A sivAya jaina zAstranuM eka kathana che ke agamya prasiddhi sarvae karelI tapazcaryA te koIpaNa karmanA udaya rUpe nathI eTale tene audayika bhAvarUpa zAstra mAnatuM nathI paNa phAyopathamika bhAvarUpa che. ema zAnIonuM mAnavuM che. eTale samyakatva jJAna, saMvega vagere kSAyopathamika guNo jyAM anubhavAya che tyAM zAMtino paNa anubhava thAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.2 tapanI vyAkhyA lAkSaNikatAo ane tenAthI niSpanna thatI tapanI vibhAvanA chagana polisa pAse pharIyAda karavA gayo, mArA gharethI TI.vI. sivAya phrIja, sAyakala, khurazI vigere corAi gayu. polise puchyu - TI.vI. kema na corAyu ? chagana : e kevI rIte corAya ? e to huM joto hato. chagananI vAta e che ke huM TI.vI. jovAmAM evo tallIna hato ke mArA gharanuM badhu corAi gayuM chatA ane khabara paNa na paDI. basa Aja vAta ApaNane paNa lAgu paDe che ke ApaNe sAmAyika pratikramaNa, japa sAdhanA, tapa ArAdhanA vigere corAi gai zenA kAraNe zarIra tathA AhAranA rAganA kAraNe, ene sArI rIte sAcavavAnA kAraNe, enuM mahattva na samajavAnA kAraNe. basa, tapanuM mahattva samajAi jAya to Aje ja zarIra tathA AhAranA rAgamAM ghaTADo thai jAya. tapasyAmaya jIvana tathA naitika jIvana paraspara sApekSa che. tyAga athavA tapasyA vagara naitika jIvananI kalpanA apUrNa che. tapa naitika jIvananuM teja che, zakti che. tapa vagaranI naitikatA khokhalI che. tapa naitikatAno AtmA che. naitikatAno vizALa mahela tapasyAnI nakkaratA para TakI rahela che. tapa naitikatAnI bhUmi che, AdhAra che. naitika jIvananI sAdhanA kadAca pUrvamAM vikasita thaI hoya, paraMtu pazcimamAM to A sAdhanA haMmezA tapathI ja otaprota rahI che. naitikatAnI saidhAntika vyAkhyA bhale tapanA abhAvamAM saMbhava hoya, paraMtu naitika jIvana tapanA abhAvamAM saMbhava nathI. 24 bhAratIya naitikatAnI vicAraNAono AcAra darzanano prazna che. emAMthI lagabhaga badhAno janma tapazcaryAmAMthI ja thayo che. badhA emAMthI ja moTA thayA che ane vikasita banyA che. tapa sAdhanA bhAratIya naitika jIvana tathA saMskRtino prANa che. virya zrI bharatasiMha upAdhyAyanA zabdomAM bhAratIya saMskRtimAM je kAMI paNa zAzvata che. je kAMI paNa suMdara tathA mahatvapUrNa tattva che, te badhA ja tapasyAnA kAraNe che. tapasyAthI ja A rASTranuM baLa ane teja utpanna thayuM che. tapasyA mAtra bhAratIya darzanazAstranI ja nahi paraMtu samasta itihAsanI prastAvanA che. pratyeka ciMtanazIla praNAlIkAo bhalene AdhyAtmika hoya ke Adhibhautika hoya badhI tapazcaryAnI bhAvanAthI yukta che. tenA veda, vedAMga, darzana, purANa, dharmazAstra Adi badhI vidyAnA kSetrajIvananI sAdhanArUpa tapasyAnA ekaniSTha upAsaka che." || 1 || 1. bauddhadarzana ane anya bhAratIya darzana pR.71-72 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 bhAratIya naitika jIvana athavA AcAra darzanamAM tapanA mahatvane vadhAre spaSTa karavA mATe kAkA kAlelakaranA kathananI vAta batAvatA kahe che ke buddhakAlina bhikSuonI tapazcaryAnA pariNAmasvarupa azokanA sAmrAjayano tathA maurya(kAlIna) saMskRtino vistAra thayo che. zaMkarAcAryanI tapasyAthI hindu dharmanuM saMskaraNa thayuM temaja mahAvIranI tapazcaryAthI ahiMsA dharmano pracAra thayo. // 2 || Ato bhUtakALanI vAta che paraMtu vartamAnakALamAM paNa jIvanta hoya to te gAMdhIjI ane anya bhAratIya netAonuM tapomaya jIvana, jemaNe ahiMsaka krAntinA AdhAre dezane svataMtratA ApI mATe tapomaya jIvana praNAlikA ja bhAratIya naitikatAnuM jAjavalyamAna pAsuM che (ane enA vinA bhAratIya AcAra darzanane jaina, bauddha athavA hindu AcAra darzana hoya.) sAmAnya tapathI samajAtuM nathI enA mATe tapanuM mahatva, lakSya, prayojana tathA svarUpanA saMbaMdhamAM vibhinna bhAratIya sAdhanA paddhatine daSTikoNathI joI tenuM samIkSAtmaka dRSTithI mulyAMkana karavAno prayAsa karIzuM. jaina sAdhanA paddhatimAM tapanuM sthAna jaina tIrthakaro tathA vizeSa karIne mahAvIra svAmInuM jIvana ja jaina sAdhanAmAM tapamaya jovA maLe che. mahAvIra svAmInA sAdhanAmaya jIvanamAM sADA bAra varSamAM lagabhaga agiyAra varSano samaya to temanA nirAhAra upavAsa samayano yoga hato. mahAvIra svAmIno samagra sAdhanAkALa svAdhyAya, AtmaciMtana, dhyAna ane kAyotsarganI sAdhanAthI yukta hato. emanuM jIvana ja preraNAmaya hatuM. Aja preraNAne jhIlIne Aje paNa hajAro loko 8, 16, 30, 60 upavAsa tathA varSItapa, dharmacakra, siddhitapa, zreNitapa Adi kaThoramAM kaThora tapazcaryA karIne jIvanane pAvana-pavitra banAvI rahyA che. jaina sAdhanA samanvayoganI sAdhanA che ane A samatvayoga samadRSTithI ja AcaraNanA vyavahArika kSetramAM ahiMsA banI jAya che ane Aja ahiMsA niSedhAtmaka sAdhanA kSetramAM saMyama kahevAya che ane saMyama kriyAtmakatA che. ahiMsA saMyama ane tapa sAthe maLIne ja dharmanA samagra svarUpanI oLakha batAve che. saMyama ane tapa e ahiMsAnI be pAMkha che. jenA vinA ahiMsAnI gati tathA vikAsa avarodhAI jAya che. ahiMsA cetanA kuMThita thaI jAya che ane ahiMsA uddeza mRtaprANa banI jAya che. hindu sAdhanA paddhatimAM tapanuM sthAna vaidika RSi tapanI paribhASA samajAvatA zabdomAM udaghoSa karatA kahe che ke tarthava vevA-payata sA prati kilo . (manusmRti - 11/243) tapasyAthI ja vedanI utpatti thaI che. RtuM satya vAnIdhyArUpasoDadhyAzAyata | (Rgyeda - 10/190/1) tapasyAthI ja Rtu ane satya utpanna thAya che. 2. jIvana sAhitya - dvitIya bhAga- pR.197-198 (2) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (muNDakopaniSada - 1/1/8) tapasA cayite brahma: / tapasyAthI brahma(AtmAne) zodhavAmAM Ave che. brahmacaryeNa tapasA devA mRtyumupAdanata / (vaida) tapazcaryAthI mRtyu para vijaya prApta karI zakAya che ane brahma bhadramicchantaH RSayaH,rvaviva tapo dIkSAmupaniSaduragre tapasyA dvArA tapasvIjana lokakalyANano vicAra kare che. tapasyAthI ja lokamAM vijaya prApta karI zakAya che. bhAratIya nItizAstranA pravartaka AcArya manu kahe che ke RRSaya: saMvatAtmAna: padmamUlaniAzanA / tapaseva prayanti vaijoyuM sa parAvaram / (manusmRti - 11/236) tapasyAthI RSigaNa trailokya jagatanA carAcara prANIone sAkSAta joI zake che. prakaraNa 1 gosvAmI tulasIdAsajI paNa tapanuM varNana karatA kahe che ke "tapa muvaprava sava roSa nasAna / Da jAi tapa asa jiya jAnI" bauddha sAdhanA paddhatimAM tapanuM sthAna bauddha sAdhanAmAM tapano artha che. cittazuddhino satata prayAsa. bauddha sAdhanAmAM tapano artha tapano prayatna athavA prayAsanA arthamAM ja grahaNa karela che ane A ja arthamAM bauddha sAdhanA tapanA mahattvane svIkAre che. bhagavAna buddha mahAmaMgala sUtramAM kahe che ke "tapa brahmacarya, AryasatyonuM darzana ane nirvANano sAkSAtkAra; e uttama maMgala che. | 1 || - kAzI bhAradvAja sUtramAM tathAgata kahe che ke "huM zraddhAnuM bIja vAvuM chuM. tenA upara tapazcaryAnI vRSTi thAya che. zarIra vANIthI saMyama rAkhuM chuM ane AhArathI niyamita rahIne satya dvArA huM mananA doSone dUra karuM chuM." || 2 || "koI tapa athavA vrata karavAthI koIkano kuzaLa dharma vadhe che ane akuzaLa dharma ghaTe che mATe avazya tapasyA karavI joIe. / / 3 / / 1. mahAmaMgalasUtra 2. kAsibhAradvAja sUtra 3. draSTivijayasUtra - aMguttara nikAya svayaM buddha potAne tapasvI kahe che. buddhanuM jIvana kaThaNa tapazcaryAthI bhareluM hatuM. temanA potAnA sAdhanAkALa tathA pUrvajanmano itihAsa ane varNana bauddhAgamomAM jovA maLe che. 26 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 "svayaM buddha paNa sArI putra pAse pote karelI kaThaNa tapazcaryAnuM vistRta varNana kareluM hatuM."4 || "buddha bibiMsAra rAjAne (zreNika) kahe che ke have huM tapazcaryA mATe jaI rahyo chuM e ja mArgamAM mAru mana rame che." || 5 || A vidhAna uparathI ja khyAla Ave che ke buddhanA jIvananI tapa sAdhanAnI sAkSI pure che. buddhane mAtra ajJAnayukta dehane daMDa ApavAnI tapa sAdhanA svIkArya nathI. paraMtu jJAnasahitanI tapa sAdhanA svIkArya hatI. DaoN. rAdhAkRSNananuM kahevuM che ke buddhe kaThora tapazcaryAnI AlocanA karI che to paNa Azcaryajanaka e che ke bauddha zramaNonuM anuzAsana koIpaNa brAhmaNa granthamAM varNita anuzAsanathI (tapazcaryA) kaThora che. Aje paNa bauddhamAM saiddhAMtika draSTithI nivArNanI upalabdhi tapazcaryAnA abhAvamAM paNa saMbhava mAne che to paNa vyavahAramAM tapa temanA anusAra Avazyaka pratIta thAya che. || 6 | buddhanA parinivArNa pachI paNa bauddha bhikSuo jaMgalamAM rahIne vividha tapazcaryA karatA hatA ane te bhikSuonuM mahattva paNa ghaNuM hatu. hindu sAdhanAmAM tapanuM vargIkaraNa - prathama svarUpanI draSTithI gItAkAra tapanA traNa prakAra batAve che. (1) zArIrika (2) vAcika (3) mAnasika 7 / (1) zArIrika tapa - zArIrika tapa A pramANe che (1) devasa dvija, gurujana ane jJAnIjananonuM pUjana (satkAra tathA sevA) karavuM (2) pavitratA (zarIranI pavitratA tathA AcaraNanI pavitratA) (3)saraLatA (4) brahmacarya (5) ahiMsAnuM pAlana (2) vAcika tapa - vAcika tapa A pramANe che. krodha na karavo tathA zAntipriya, hitakAraka, yathArtha bolavuM, svAdhyAya tathA abhyAsa A traNa prakAra batAve che. (3) mAnasika tapa - mananI prasannatA, zAMtabhAva, mauna, manonigraha ane bhAvazuddhi. tapanI zuddhatA tathA naitika jIvanamAM tenA AcaraNanI draSTithI tapanA traNa stara gItAmAM batAvyA che. (1) sAtvika tapa (2) rAjasa tapa (3) tAmasa tapa | 1 || 4. mahAsiMhanAtha sutta 5. pavandhAsutta-suttanipAta 6. Indian Philosophy P.436 Vol-1 7. gItA adhyAya - 17 zloka-14, 15, 16 1. gItA adhyAya - 17 zloka-10, 18, 19 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 gItAmAM kahyuM che ke uparanA traNe tapa zraddhApUrvaka phaLanI AkAMkSAthI rahita, niSkAma bhAvathI karavAmAM Ave che tyAre te sAtvika tapa kahevAmAM Ave che. satkAra, mAna, pratiSThA mATe ke moTA dekhAva karavA mATe pAkhaMDapUrvaka karavAmAM Ave to tene rAjasa tapa kahevAmAM Ave che. mUDhatApUrvaka, haThAgrahathI potAne paNa kaSTa Ape tathA bIjAne paNa kaSTa ApavAmAM Ave che ane je bIjAnuM aniSTa karavAnA uddezathI karavAmAM Ave che te tAmasa tapa che." vargIkaraNanI dRSTithI gItA ane jaina vicAraNAmAM je mukhya attara che te e ke gItAmAM, ahiMsA, satya, brahmacarya tathA indriya nigraha, ArjavatA te vize pAMcamahAvrato tathA dasa yatidharmonA anAgata samAveza karela che. A prakAre gItAmAM jainonA bAhyatA vize koI vizeSa vicAra karavAmAM nathI Avyo. jainonA AtyaMtara tapo jema gItAmAM tapanA rupamAM nahi, paNa alagarUpathI vicAra karavAmAM Avela che jemake svAdhyAyano tapanA rUpamAM vicAra karavAmAM Avyo che. dhyAna ane kAyotsargano yoganA rUpamAM vaiyAvRtyano lokasaMgraha yajJanA rupamAM tathA vinaya vize guNanA rUpamAM vicAra karavAmAM Avyo che. prAyazcitane gItAmAM zaraNAgati rUpamAM svIkArela che. jo samagra hindu sAdhanAnI draSTimAM jainonI tapa sAdhanAnuM vargIkaraNa vize vicAra karavAmAM Ave to lagabhaga badhA ja prakAra hindusAdhanAmAM mAnya che. je vaikhAnasa sUtranA AdhAre tathA anya smRti granthonA AdhAre siddha karavAmAM Ave che. mahAnArayaNopaniSamAM to tyAM sudhI kahyuM che ke "anazanathI vadhIne bIjo koI tapa nathI" || 2 / gItAmAM anazanathI apekSAe uNodarI tapane vadhAre mahattva ApyuM che. gItAmAM madhyamamArga batAvatA kahyuM che ke "yoga vadhAre na khAvAvALA ja karI zake che khAvAvALA mATe saMbhava nathI. yogya AhAra-vihAravALo ja yoganI sAdhanA saraLatAthI karI zake che. // 3 // maharSi paMtajalie tapa, svAdhyAya ane Izvara prANidhAna A traNe kriyAne yoga kahe che. bauddha sAdhanAmAM tapanuM vargIkaraNa - majhimanikAyanA kaddaka sUtramAM eka vargIkaraNa upalabdha che. jemAM gItAjI samAna tapanI zreSThatA tathA niSkRSTatA para vicAra karyo che tyAM buddha kahe che ke parantapa nathI. A sAdhanAmAM kaThora tapazcaryA karavAvALo tapasvIgaNa Ave che ke je svayaMne kaSTa Ape che bIjAne nahi (2) bIjA e che ke je parantapa che. AtmAnIya nathI jemAM balIdevAvALA bIjAne kaSTa Ape che. (3) bIjA AtmAnIya paNa che ane parantapa paNa che te pote paNa kaSTane sahana kare che ane bIjAne paNa kaSTa Ape che. tapazcaryA sahita yajJAdi 2. mahAnArAyaNopaniSad - 21/2 3. gItA a.6 zloka. 16-17 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 karavAvALA (4) cothA e che ke je AtmanIya paNa nathI ane paranIya paNa nathI eTale ke potAne paNa kaSTa nathI ApatA ane bIjAne paNa kaSTa nathI ApatA. / 1 | jaina ane gItAnI jema bauddha tapanI ArAdhanA paNa vadhAre maLatI Ave che. (1) bauddhabhikSuo mATe ati bhojana varjita che. sAthe sAthe phakta eka ja vakhata bhojanano Adeza ApavAmAM Avyo che je jainonI uNodarIne ke anazanane maLatuM Ave che. (2) bauddha bhikSuo mATe rasAsaktino niSedha karavAmAM Avyo che. (3) bauddha sAdhanAmAM vibhinna sukhAsanonI sAdhanAnuM vidhAna maLe che. AjepaNa AsanonI sAdhanA tathA ThaMDI ane garamI sahana karavAnI dhAraNA maLe che. (4) bhikSAcaryA mATe jaina ane bauddha banneno AcAra-praNAlikAmAM svIkAra karavAmAM Avyo che. Aje paNa bhIkSAmAM kaThora niyamo jaina zAsanamAM vadhAre che. (pa) vivikta zayanAsana tapano paNa bauddha vicAraNAmAM svIkAra karavAmAM Avyo che. bauddha AgamomAM paNa jaMgalamAM rahevuM, jhADanIce nivAsa karavo, smazAnamAM nivAsa karavo, dhutaMga bhikSuonI prazaMsA karavAmAM AvI che. (6) prAyazcita bauddha AgamomAM pravAraNA (7) vinaya (8) vaiyAvacca-sevA (9) svAdhyAya (10) dhyAna ane (11) kAyotsarga bauddha ane jaina vicAraNAmAM samAna arthamAM tathA lagabhaga samAna rUpomAM svIkAra karyo che. A badhAne jIvanamAM sthAna ApavAno Agraha buddha paNa mahAvIranI jema ja kare che. tapa eka mulyAMkana - tapa zabda aneka arthamAM bhAratIya pracAra darzanamAM prayukta thayelo che. jyAM sudhI ApaNe enI maryAdAo nakkI nahI karI laIe tyAM sudhI enuM mulyAMkana karavuM kaThina che. tapa zabda eka arthamAM tyAganI bhAvanA batAve che. tyAga, bhale potAno svArtha tathA hitono tyAga hoya athavA bhalene vyaktigata sukhopalabdhiono tyAga hoya chatAM ene tapa kahevAmAM Ave che. tapanuM kevaLa visarjanAtmaka mUlya nathI paNa sarjanAtmaka mulya paNa che. vaidika paraMparAmAM tapane lokakalyANanuM vidhAna karavAvALu mAnyuM che. gItAmAM jene lokasaMgraha paNa kahe che. jainadarzanamAM vaiyAvacca athavA to saMghasevA kahe che. bauddhamAM "bahujanahitAya bahujana sukhAyano nAro" ApavAmAM Avela che. tapa sarjanAtmaka pakSamAM Atmopalabdhi che, svopalabdhi che eTalA mATe tapasvInuM AtmakalyANa ane lokakalyANa paraspara virodhI na thatAM ekarUpa banIne AtmakalyANa; lokakalyANa bane che ane lokakalyANa ja AtmakalyANa bane che. tapa bhalene indriya saMyama hoya; citta nirodha hoya, lokakalyANa athavA bahujana hita hoya tenA mahatvane ochuM karI zakAtuM nathI. lokakalyANa tathA AtmakalyANa jIvana tathA samAja mATe mahattvanA che. 1. majhimanikAya kendaska sUtra (bhagavAna buddha pR.220) 29 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 DaoN.gurU Adi keTalAka pAzcAtya vicArakoe tapazcaryA zabdano AtmaniyaMtraNa (self torture) athavA svapIDananA rUpamAM joyo che. emAM paNa jainadarzanamAM vizeSa chaNAvaTa karavAmAM AvI che. 1. eka sAmAnya niyama che ke sukha-sAdhanonI upalabdhi mATe kAMI ne kAMI duHkha to uThAvavuM ja paDe che to pachI Atmasukhopalabdhi mATe koI kaSTa uThAvavuM na paDe e kevI rIte zakya bane? 2. bIjuM svayaMne kaSTaprada sthitimAM nAkhIne potAnI samatAbhAvanAno abhyAsa karavo... 3. trIjAnuM ema kahevuM che ke huM caitanya chuM. zarIra jaDa che. paraMtu zarIra ane AtmAnI vacce jaDa ane cainyanI vacce, puruSa ane prakRtinI vacce sat brahma ane mithyA jagatanI vacce anubhavAtmaka bheda vijJAnarUpa samyakajJAnanI AvazyakatA che. tenI sAcI kasoTI to AtmaniyaMtraNanI praNAlikA che. deha daMDa e agni parIkSA che. jemAM ApaNe potAnA bheda jJAnanI niSThAnuM satya parIkSaNa karI zakIe chIe. dehapiDana ke AtmaniyaMtraNa sahitanuM tapa ja jJAna samanvita tapa che. je tapamAM samatvanI sAdhanA nathI. bhedavijJAnanuM jJAna nathI evA deha daMDa rUpa tapane jaina darzanamAM akAma tapa kahyo che. gItAmAM paNa jJAna ane tapane sAthe sAthe jovAmAM Avela che. bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIre ajJAnayukta tapanI niMdA samAnarUpathI karI che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke ajJAnayukta mAsa mAsanI tapasyA kare che tenI pUrNAhuti bAda mAtra kuzAgra (ghAsanA agrabhAga para rahe jeTaluM bhojana rahe teTaluM ja anna grahaNa kare che. chatAM teo jJAnInI 16mI kaLAnA jeTaluM paNa dharmanuM AcaraNa nathI karatA mATe te ajJAna tapa che. A ja vAta buddha paNa dhammapadamAM kahI che. I 1 / dehapIDanane jo sAmAnya arthamAM laIe to tenI vyavahArIka upAdeyatA siddha thaI jAya che. jema vyAyAmanA rUpamAM keTalI dehapIDA (self imposed pain) zArIrika svAthyanI rakSAmAM paNa lAbhaprada bane che. e ja prakAre tapazcaryAnA rUpamAM dehapIDanano abhyAsa karavAvALA potAnA zarIramAM eka kaSTa sahiSNu zaktine vikasita karI le che. je tene IcchAonA saMgharSamAM ja nahi paraMtu jIvananI sAmAnya sthitiomAM paNa sahAyaka bane che. eka upavAsano abhyAsI koI paristhitimAM bhojana na karI zakyo to eTalo vyAkuLa nahi thAya jeTalA anya mANaso jevA A to kaSTasahiSNu banavAno abhyAsa che je prAptinI dizA mATe Avazyaka che mATe tapazcaryAnuM prayojana Atma parizodhana che ke dehadaMDa. jema ghInI zuddhi mATe ghI ne tapAvavu paDe che ne ke pAtrane basa e ja prakAre Atmazuddhi mATe AtmavikArone tapAvavAmAM Ave che ane e mATe ja tapa batAvyuM che. zarIra mATe nahi. AtmA sAthe zarIrano saMyoga che eTale e to potAnI meLe ja tapI javAnuM che. je tapamAM mAnasika kaSTa hoya. vedanA hoya, pIDA hoya te tapa kahevAmAM nathI AvatuM. pIDA hovI e eka vAta che ane pIDAnI anubhUti karavI e bIjI vAta che. tapamAM pIDA 1. dhammapada gA.77 bAlavarga Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 hoI zake che paraMtu pIDAnI anubhUti nahi. pIDA zarIrano dharma che. jyAre anubhUti AtmAno..tapano AtmAno AnaMda che. e jIvananI kiMmatI kSaNano nAza nathI karato paraMtu tapa dvArA jIvananI kiMmatano khyAla Ave che. tapane niSedhAtmaka dRSTithI jozo to tRSNA, rAga, dveSa Adi cittanI samasta akuzaLa, azubha vRttionuM nivAraNa tathA vidhanAtmaka dRSTithI badhI kuzaLa, zubha vRttio tathA kriyAonI ArAdhanAnuM saMpAdana karavuM tene tapa kahevAmAM Ave che. bhAratIya RSioe haMmezA tapane virATa svarUpamAM ja joyo che. ahIM to zraddhA, jJAna, ahiMsA, brahmacarya, Arjava, mArdava, kSamA, saMyama, samAdhi, satya, svAdhyAya, adhyayana, sevA, satkAra Adi badhA guNone tapa mAnavAmAM AvyuM che. AcArya Anasene paNa kahyuM che ke sarve-pi tapoyoga, prIta... badhA sAdhanomAM tapayoga prazasta che. tapa ane manobaLa manuSya jIvananI vividha sAdhanAomAM tapanuM atyanta mahatva che. tapanI sAdhanA phakta manuSya ja karI zake che. anya jIvo mATe A saMbhava nathI kAraNa ke tapamAM tApa hoya che ane A tApa bAhya na rahetA AMtarika hoya che. pazu-pakSI paNa kudaratI tApane sahana karI le che paNa potAnA aMdaranA tApane sahana nathI karI zakatA. hAthI sahuthI moTuM janAvara che. zarIra ane zaktimAM paNa caDiyAtu che. paraMtu jo aMdarathI tAva (javara) AvI jAya to te tApane sahana nathI karI zakato ane pariNAme mRtyu pAme che. Ano artha e che ke aMdarano tApa bahAra karatA paNa vadhAre hoya che mATe eka mAtra manuSya ja evo che ke aMdaranA tApano saMyama karI zake che ane vijaya paNa meLavI zake che ne vaza paNa karI zake che. tapa eka AdhyAtmika zabda che. eTale ene samajavA mATe samajAvavA mATenA alaga alaga dRSTikoNa che ane eTalA mATe tapanA aneka bheda che. koI vrato ne tapa kahe che, koI indriya saMyamane tapa kahe che. koI AdhyAtmika niyamonA pAlanane tapa kahe che. koI karma saMtApane dUra karavAvALA AcaraNane tapa kahe che. zabdakoSa anusAra tapano artha gISma Rtu, saMtApa ane tapasyA Adi che. kharekhara to prAkRtika duHkhI bAdhAone zAntipUrvaka sahana karavuM. ane AtmaniTa rahevuM tenuM nAma tapa che. tapa sAdhanAnuM moTuM aMga che:- A aMga traNa prakAre che ane traNa prakAranI sAdhanA pUrNa thatAM manuSya yogI banI jAya che. saMsAranI kudaratI zakti karatA paNa ananta gaNI zakti A manuSya zarIramAM rahelA AtmAmAM che paraMtu mANasone khabara ja nathI ane koI jANakArI paNa nathI. jyArathI te potAnI zaktine sArI rIte jANavA lAgI jAya che tyAre teno upayoga karavAmAM samartha banI jAya che. saMsAranA be ja mArga ApaNI sAme che. zreya ane preya. zreya AdhyAtmikatvanI prAptino dyotaka che ane preya laukika (31) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 sukhano ghAtaka che. A tapazcaryAnI laukika zaktinA keTalAya camatkAra jovA maLe che. AkAza-gAmInI adazya thaI javuM, badhA prakAranA zArIrika temaja mAnasika rogothI mukta thaI javuM, vacanasiddhi, parakAya praveza, vividha labdhio vagere aneka siddhionI prApti thAya che. A prakAranI siddhio manane vazamAM karavAthI, vacanane vazamAM karavAthI, kAyAne vazamAM karavAthI prApta thAya che. AnI niyamita tathA niyata samaye sAdhanA karavAthI sahuthI moTo lAbha manobaLanI prApti thAya che. kAraNake tapa eka AMtarika prakriyA che je manane ujjaLa tathA pavitra banAve che ane Atmazuddhi kare che. Adhunika manovijJAnanA anusAra mananA be rUpa che. jJAta ane ajJAta, jJAta manathI ajJAta mananI kriyA adhika sUkSma tathA gaMbhIra hoya che. sAdhaka tapasyAnA baLathI te ajJAta mana para niyaMtraNa karI le che. ane zarIra tathA mananI zaktine prApta karI le che. jenAthI tene AtmatatvanI prApti thAya che. Aja tapazcaryAnuM lakSya che. Ane koI mukti, nirvANa, kaivalya prApti athavA mokSa kahe che. tapa karavAnI AdhyAtmika dRSTi ja A che. sAco tapasvI laukika siddhiomAM paDato nathI. kAraNake pUrNa niSkAmabhAvathI dhyAna athavA samAdhithI zarIra, mana tathA vacananI zaktione niyaMtrita karI vizuddhi kendra para sthira karI de che mATe ja tenI A sAdhanA AdhyAtmika tathA alaukika kahevAmAM Ave che. manuSya jIvanamAM potAnA para niyaMtraNa karavuM ghaNI ja moTI vAta che. jenA mATe naitika zakti joIe. A rAjakIya, sAmAjika tathA saMghanA kAnUnothI prApta nathI thatI kAraNake A kAnUnanI pAchaLa bhaya rahelo che. jIvana sudhAraNA tathA Atmazuddhi para koI ja jora ApavAmAM nathI AvatuM, paraMtu tapa potAnI icchAthI kare che. Atmazuddhi mATe karavAmAM Ave che. jema sonI suvarNane vAraMvAra tapAvIne zuddha karI de che ane caLakATamaya banAvI de che tema manuSya jIvananA zodhana mATe tArUpI agnimAM vAraMvAra tapAvavAnI ane zuddhi karavAnI AvazyakatA rahe che. jyAM sudhI Atmazuddhi nathI thatI tyAM sudhI dharmaprApti tathA vAstavika AnaMda prApta nathI karI zakato. tapathI sukSma ane dhULa banne prakAranA manane baLa maLe che. jenAthI rahasyamaya manaHsthitino khyAla Avato jAya che. mane potAnI paravazatAno anubhava karavA lAge che ane svataMtratAnI prApti mATe utkaMThA jAge che. A prakAre tapathI manobaLanI prApti thAya che ane tenAthI te pUrNa svataMtra banavAnA prayAsa karavAmAM samartha banI jAya che. A badhI ja prakriyA tapasyAmUlaka hovI joIe. jenAthI manuSya adhyAtmalokamAM praveza kare che. sAcI zAnti adhyAtmikatAmAM ja prApta thAya che. moTAbhAge loko ema ja samaje che ke tapazcaryA saMto tathA sAdhako mATe che. enAthI ApaNane zuM ? paraMtu vAta evI nathI manuSya mAtra mATe nAnI-moTI tapasyA Avazyaka che. tapa karavAthI manane kendrita karavAnI zakti prApta thAya che. jIvanamAM moTAmAM moTA kAmonI saphaLatA mATe A zaktinI atyanta jarUriyAta paDe che. pachI bhalene rAjakArya hoya, vepAra hoya, svAdhyAya hoya, kaLA ane vijJAna saMbaMdhI anya kArya hoya. badhA ja mATe manoyoganI upayogitA spaSTa che ane eTalA mATe paNa manane baLavAna banAvavuM jarUrI che. kAraNa ke ApaNA zarIramAM sahuthI vadhAre ane niraMtara gatizIla rahevAvALu mana che. AnI kriyAzakti 22 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 para saMpUrNa zarIrano vyApAra avalaMbita che. jo mana azakta thaI gayu to zarIra paNa vadhAre kAma nathI Apatu ane zarIra svastha na hoya to jIvana paNa TakI zakatuM nathI. paraMtu upavAsAdi vrata karavAthI zArIrika prakRtine baLa maLe che. gati ane prakRti vadhAre sakSama bane che. zarIranA je avayavo niSkriya ane zithila banI gayA hoya te paNa upavAsa karavAthI kriyAzIla banI jAya che. A tapazcaryAnI upayogitAnuM pramANa che. tapasyAnA rahasyo ananta che. manuSyanI evI Adhi-vyAdhio ke jenuM koI prakAranI cikitsApraNAlithI ummulana karI zakAya tema na hoya tyAre yogazaktinA baLathI mULamAMthI maTADavAmAM Ave che. ahIM phakta zArIrika tapasyAnuM phaLa jovA maLe che. aSTAMga yogamAM batAvela Asana-prANAyAma A be aMga AnA sAdhaka che. yama ane niyamanA pAlanathI TheSa buddhino tyAga thaI jAya che ane hiMsaka tathA ahiMsaka ekasAthe premaghATa para svataMtra rUpathI vicaraNa kare che. dhyAna ane dhAraNAthI manavAMchita phaLanI prApti thAya che ane samAdhi sarvathA AnaMdane ApavAvALI che. A badhI ja zaktine ApavAvALI tapasyA ja che. jenA saMbaMdha (sthUla-sUkSma) mana, vacana, buddhi ane zarIra dvArA thAya che paraMtu sahuthI vadhAre baLa manane prApta thavAnA kAraNe tathA mAnasika prakriyAmAM parivartana thaI javAthI manobaLane tapanI vadhu najIka mAnavAmAM AvyuM che. tapa eka evI mAnasika prakriyA che jenAthI svayaM manane rti tathA baLa maLavAnI sAthe sAthe zarIranAM badhA aMgo ane AtmAne paNa baLa maLe che. Adhunika tarka ane tenuM samAdhAna Adhunika samayamAM aneka vyakti tapane Negative Measures of the senses athavA Repression mAnIne tapa upara zaMkA kare che. emanuM kahevuM che ke tapa indriya-nigraha karavA mATenuM sAdhana nathI A to damana che paraMtu vAstavamAM tapano abhiprAya mAtra upavAsa, anazana, nirAhAra, rahIne tapa karavAthI nahi paraMtu tapanA prAyazcita, vinayAdi anya 6 prakArothI paNa che. indriya nigraha mATe Positive Measures che, paraMtu prAyazcita, vinaya, svAdhyAya Adi dvArA indriyone sublimate karavuM sahaja ane saraLa nathI mATe upavAsa Adi che bAhya tapanI paNa AvazyakatA che. AjanA vijJAnayugamAM Adhunika mANasanI icchAonI jALa cArebAju phelAI gaI che ane jIva emAM phasAI gayo che jyAre ene duHkhAdi phaLono khyAla Avaze tyAre tene icchA-nigrahaindriyanigraha rUpa tapanI mahimAnuM jJAna thaze. bhagavAna mahAvIra kahe che ke... suvaNNa rupassa pavvayA bhave siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / 1 / rasa luddhasa pA tevi chivi rUchI zuM kA'INa samA tayA (uttarAdhyayana sUtra-9) agara jo kelAsa parvata jeTalA sonA cAMdInA asaMkhya parvata karavAmAM Ave to paNa manuSyane saMtoSa nathI thato kAraNake icchAo to AkAzanI jema anaMta che tethI jIvanamAM zAMtipUrNa pragati mATe indriyo para nigraha ane icchAo para niyaMtraNa tapa dvArA ja susAdhya che. 33 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.3 dharma tathA adhyAtmamAM tapanuM sthAna : e kAThIyADI kAkA gAmaDethI muMbai AvyA. basanI lAinamAM ubhA hatA. basa AvI, lAina choDIne badhA bhAgA-bhAgI karavA mAMDyA. eTale kAkAe paNa kUdako mAryo ne dAMDo pakaDyo paNa nIce paDI gayA. eka marAThIe pUchyuM H kAya jhAlA ? kAkA - jhAlyuM hota to paData kyAMthI ? ApaNI hAlata paNa kAkA jevI che. dharmaArAdhanAne pakaDIe chIe. paNa jhAlI rAkhatA nathI mATe saMjJAomAM phasAi jaie chIe. dharma-ArAdhanAne pakaDIe paNa jeno saMsAra bhAvono dhakko lAge ne dharma ArAdhanAne choDI daie chIe. Avo ene pakaDI rAkhIe ane enuM sthAna barAbara oLakhI laie. dharma zabda saMskRta bhASAno che. tenI utpatti thru (dhArayati) dhAtu parathI thaI che. dhR eTale 'dhAraNa karavuM' athavA 'TakAvI rAkhavuM'. prazna thAya che ke zuM TakAvI rAkhavuM ? Ano uttara mahAbhAratakAranA jaNAvyA pramANe "samagra samAjane niyamamAM rAkhanAra ke dhAraNa karanAra athavA TakAvI rAkhanAra niyama ke tattva eTale dharma". eTale ke vyApaka artha karatA mahAbhAratakAra kahe che ke "tattva, niyama, siddhAMta zAsana vyaktine, samAjane, dezane ane samagra vizvane dhAraNa kare, TakAvI rAkhe athavA AdhAra ke rakSaNa Ape te dharma." dharma mATe aMgrejI zabda Religion ke phArasI manahava paNa prayojavAmAM Ave che. DaoN. rAdhAkRSNae kahyuM che ke, "dharma e vizALa arthAkAravALuM vyApaka ane vaividhyapUrNa tattva che. tethI tenI sarvamAnya, saMtoSaprada ane cokkasa vyAkhyA ApI zakAya nahi. (1) mahAbhAratanA kartA munizrI vyAsanA mate, "samagra samAjane niyamamAM rAkhanAra, dhAraNa karanAra ke TakAvanAra niyama ke tattva te dharma." 34 (2) AcArya zrI AnaMdazaMkara dhruva mAne che ke "samagra jagatanA satya svarUpane samagra AtmAthI (eTale ke tana-mana ane AtmAthI) anukULa thavuM enuM ja nAma dharma." (3) jaiminI muninA mate "bhautika ane AdhyAtmika sukha ApanAra bAbata te dharma." punaH dharmanI vyAkhyA ApatAM DaoN. rAdhAkRSNa kahe che ke "dharma eTale sartanano niyama" eTale ke mAnavIne sAcA arthamAM mAnava banAve, nItiparAyaNa banAve ane tene urdhvakakSAe laI jaI tenuM samagra jIvana eka Adarzamaya banAve tevA vartanane dharma kahI zakAya.' (4) mahAtmA gAMdhIjI : dharma e zradhdhA ane mAnyatAono viSaya che. AthI teo kahe che ke, : 1. dhArA dharma tyAdu dharmo dhArayati prajJA: (karNaparva) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 "dharma eTale Izvara vizenI jIvaMta ane ujjavaLa zradhdhA ane Izvara eTale sanAtana satya A vyAkhyA pratyeka dharmane lAgu paDe che, kema ke Akhare to pratyeka vyaktinuM ucca AdhyAtmika dhyeya satyanI zodha' ja hoya che." (6) prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI jaNAve che ke, "dharma eTale satyanI tAlAvelI ane vivekI samabhAva temaja e be tattvonI doravaNI nIce ghaDAto jIvanavyavahAra." keTalAka videzI vidvAnoe dharmanI vyAkhyA nIce pramANe ApI che : (7) TeIlara : A vidvAnanA mate "dharma eTale daivI zaktiomAM mAnyatA" teo mAne che ke, sAmAnya rIte A mAnyatAonA AdhAre ja mAnavIno dhArmika jIvana vyavahAra ghaDAto hoya che. (8) sarvisaH A vidvAnanA mate "dharma eTale mAnavInuM mAnavIthI para (Super human element) - evA uccogya kudaratI tattva sAthenuM tAdAbhya." le) jemsa phrejhara nAmanA vidvAna jaNAve che ke, "mArI samaja pramANe dharma eTale prakRtinA kramanuM che ane manuSyanA jIvananuM saMcAlana ane niyamana karI zake tevI manuSyathI vadhu zaktizALI alaukika A zaktio astitva dharAve che, evI mAnyatAone AdhAre thatI zaktionI pUjA ke ArAdhanA." (10) jemsa mArTina nAmanA vidvAna temanA "e sTaDI opha rilijiyana" nAmanA graMthamAM jaNAve che ke dharma e sadAkALa astitva dharAvatA IzvaramAM mAnyatA eTale ke je saphaLa vizvanuM zAsana kare che ane samagra mAnavajAta sAthe naitika saMbaMdho jALave che, tevA daivI mana tathA daivI icchAzaktimAM mAnyatA." Ama, dharma e vizALa, vyApaka ane gUDhArtha dharAvato zabda che. uparokta vyAkhyAomAM vibhinna vidvAnoe je judA judA vicAro rajU karyA che, temAM dharma eTale (1) nIti-sadAcAra (2) mAnavInI zreSTha evI koI alaukika zaktimAM mAnyatA ke zradhdhA (3) mAnavIthI vadhu zaktizALI ane devIzakti ke je vizvanuM, kudaratanuM ane mAnavajIvananuM saMcAlana kare che. tenI pUjA, prArthanA ke ArAdhanA. dharma e ApaNI cokkasa prakAranI mAnasika vicArasaraNIono ApaNA (mAnavanA) AMtarika tathA bAhya jIvanamAM AviSkAra che ane tethI ja kadAca AhAra, niMdrA, bhaya ane maithuna ema sarva bAbatomAM mAnavI pazu samAna hovA chatAM kevaLa te dharmanA pAlana ane AcaraNathI bhina tarI Ave che. che itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke mAnavI jayAre prAgaitihAsika yugamAM jaMgalI avasthAmAM hato ane paribhramaNa jIvana gALato tyAre paNa te uSA, saMdhyA, aruNa, varuNa, sApa, vRkSa, vela jevA anekAneka prAkRtika tattvonA bhayathI ke AdarathI pUjA-ArAdhanA. tapa karI dharma pALato hato. arvAcIna yugamAM paNa e mAnavIe dharmanuM avalaMbana tyajI dIdhuM nathI. potapotAnA dhArmika paMtho ke saMpradAyonI dhArmika mAnyatAone svIkAre che. dharme mAnavInA kaluSita banI gayelA jIvanane punaH Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 haryuMbharyuM ne navapallavita karyuM che. dharma ja Aja lagI jagatanA duHkho, yAtanAo ane verajherathI aMdhakAramaya banI gayelA tathA nAsIpAsa thayelA mAnavInA bhAvi jInamAM sathavAro pUro pADI tenA jIvanane prakAzamaya kareluM che. dharma mAnavInA vyaktigata jIvanane unnata, saMskArI ane divyatAnA paMthe prayANa karAvanAra maMgaLakArI ja banyo che. arvAcIna yugamAM vividha vaijJAnika zodhakhoLone kAraNe vizva ati sAMkaDuM banatuM jAya che. vAhanavyavahAranI ane saMdezAvyavahAranI sagavaDone kAraNe Aje duniyA vibhinna khaMDonA vividha dezo eTalA badhA najIka AvI gayA che ke eka dezamAM banatA Arthika, sAmAjika, sAMskRtika ke rAjakIya banAvonI tatkAlIna ane dIrghakAlIna asaro bIjA dezamAM tarata ja paDe che ane chellA keTalAMka varSothI videzagamananI pravRtti paNa khUba vadhI che. tethI eka dezanA dharmonA pracalita pUjAvidhio, sadAcAra ane sadvartananA siddhAMto, cAritraya ghaDataranA Adarzo, "satya", "ahiMsA', "zAMti ane "tapa" mATenI vagerenA bhAvanAo paricayamAM anya dezomAM loko Ave che. vaLI, pratyeka dharmanA dhArmika, naitika ane tattvajJAnanAM pustakono paNa khUba pracAra thayo che. A sarvenuM sIdhuM pariNAma e AvyuM che ke vividha dharmo pratyenI mAna, Adara tathA sahiSNutAnI bhAvanA vadhI che. AnA kAraNe dharma ekalo na rahetA Aje e "vizvadharma banI gayela che. zrI kizoralAla mazarUvALA lakhe che ke, koI dharma evo nathI ke jemAM satya, ahiMsA, brahmacarya (saMyama), tapa ityAdino svIkAranuM hoya. Ama badhA ja dharmo mAnavInA sadAcAra ane sadvartananA siddhAMta upara ja bhAra mUke che. bAhya zuddhi karatAM AMtarika zuddhi para vadhu bhAra mUke che. Ama badhA dharmonuM dizA sUcana eka ja dhyeya taraphI che ane te che mAnavatAno vikAsa. TUMkamAM satyama, zivama ane suMdaram nI prApti ane tenuM anuzIlana A ApaNe vizvadharmane "mAnavadharma" rUpe paNa oLakhI zakIe. mahAna dharmAtmAo ane dharmasthApakonI udAtta jIvanajharamaramAMthI paNa keTalAka prANavAna mUlyo vizvadharmanI sthApanA mATe preraka ane sahAyaka jarUra banaze. dA.ta. zrI rAmakRSNanI bhaktavatsalatA, prabhu mahAvIrano saMyama ane tapa, gautamabuddhano satya, ahiMsA ane premano saMdeza, gurunAnakanI samanvaya sUcaka udAra daSTi, mahAtmA konphayUzyasanI samAjasevA tathA kuTuMbasevA, zinto dharmano rASTraprema, mahAtmA lAotrano zAMti saMdeza, isu khristanI mAnavatA, aSo jarathuSTranI pavitratA, mojhIjhanI nItimayatA, hajarata mahaMmada payagaMbaranI ekezvara mAnyatA vagere tattvonI aMdara "ekatA", "samAnatA, ane baMdhutvanI bhAvanA umerAya eTale vizvadharma ke mAnavadharmanuM svarUpa ApoApa taiyAra thaI jAya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA b - clem jagatanA dharmonuM utpatti sthaLane AdhAre vargIkaraNa : pUrvanA dharmo - pazcimanA dharmo vizva dharma ST zinjo dharma / sahiSNutA, samabhAvanA | ane satyanI zodha | jJAna karma, ane bhakti - \ yahUdI dharma prakRti, sUrya ane ) mikoDApUjana, | jarathostI dharma nItimattA ane pADozIdharma " | khristI dharma bhalAI ane bUrAI prema, sevA ane kSamA , \ zAMti ane saMgaThana | aikya zista, vizvAsa ane Si ane saMyama tapa, tyAga, ahiMsA islAma dhama / muditA maitrI, karUNA, prajJA ane | svAvalaMbana, sAdAI ane | upakAra tA ane rASTradharma vyakti, kuTuMba, samAja jena dharma bauddha dharma | koyUzyasa dharma AkRti: vividha dharmonA siddhAntonuM hArda athavA tulanAtmaka dharma ane vizvadharmanI phaLazruti (3) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (da.eziyA) bhAratamAM udbhavelA dharmo hindu jaina dharma dharma yahudI dharma (pelesTAIna) jagatanA dharmonuM utpattisthaLane AdhAre vargIkaraNa bauddha zIkha dharma dharma khristI dharma (pelesTAIna) ekezvaravAdI dharmo (Astika dharmo) pazcima eziyAmAM uddabhavelA dharmo hindu zinto kaoNnphrazyasa dharma dharma dharma islAma dharma jarathostI dharma (arabastAna) (irAna) konphayUzyasa dharma (cIna) pUrva eziyAmAM udbhavelA dharmo tAo dharma (cIna) zinto dharma (jApAna) Ama u52 pramANe to mAtra ApaNe mukhya mukhya dharmonI ja nAmAvali koThAmAM mUkI che; bAkI to te dharmonA vividha paMtho ane saMpradAyonI nAmAvila mUkIe to te ghaNI ja lAMbI thaI jAya che. jagatanA dharmo ekezvaravAdI dharmo (Astika dharmo) 38 prakaraNa 1 yahudI khristI jarathostI islAma tAo zIkha - nirIzvaravAdI dharmo jaina dharma bauddha dharma Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA AvI rIte dareka dharmanA darzanakAroe, alaga-alaga rIte, dharmanI vyAkhyA karI che. jJAnIo samajatA hatA ke darekanI cAhanA alaga-alaga che. badhAne eka ja vastu nahi game. darekanA rasarUci alaga-alaga jANIne alaga-alaga prakAranI ArAdhanAo batAvI che. e vividha ArAdhanAomAMthI tapadharma niSpanna thAya che. A tapadharmane dareka dharmanA darzanakAroe svIkArela che. prakaraNa 1 tapanI vyAkhyA bhutapattinI rIte karIe to (uttarAdhyayana sUtra TIkA tApayati aSTa prakAraM karma - iti tapaH / a-2, pR. 58) je ATha prakAranA karmone tapAve ane khapAvavAmAM samartha hoya ene tapa kahevAmAM Ave che. tapa phakta ApaNI AdhyAtmika sAdhanA mATe nahi. paraMtu saMpUrNa jIvajagatanuM prANatattva che. tapa vagara manuSyanuM jIvana yogya nathI. tapa jIvananI UrjA che. sRSTinuM mULa cakra che. sevA, sahayoga, titikSA, svAdhyAya, AdAna-pradAna ane bhojanaviveka A, tapanA aMga che, to zuM A jIvananA aMga nathI ? mATe ja kahyuM che ke tapa ja jIvana che. tapathI ja manuSya jIvana jIvavAnI kSamatA prApta karI zake che. - tapano mahimA bhAratIya dharmomAM to che ja, paraMtu vizvanA pratyeka dharmamAM tapa-tyAganI vAta svIkArI che. bhAratIya sAdhanA sahastradhArA tIrtha che. sAdhanAno virATa ane vyApaka mArga je ahI maLe che evo bIje kyAMya maLato nathI ? bhAratIyonA jIvanano pratyeka zvAsa sAdhanAno zvAsa hoya che. pratyeka caraNa sAdhanAnA caraNa hoya che. tapa e bhAratIya sAdhanAno prANa che. tapanI vyAkhyA karatA bhAvavijayajI kahe che ke, malaM svargagataM vahinarhasaH kSIragataM jalam / yathA pRtharotyevuM, nanto : rmamAM tapaH / / zloka 45 (subhASita padya ratnAkara bhAga-2) jema suvarNamAM rahelA melane agni alaga kare che, dUdhamAM rahelA jaLane jema haMsa juduM pADe che, tema tapa jIvanamAM karmarUpa melane judA pADI de che. mATe ja tapa jvAlA paNa che, jyoti paNa che. jvALAno artha eTalA mATe che ke mananA vikAro ne tapa bALIne bhasma karI de che ane jyoti artha eTalA mATe ke antarmananA aMdhakArane naSTa karI eka divya prakAza jagamagAvI de che. tapa nigraha nahi abhigraha che. tapa damana nahi zamana che. tapa vagara pANIe aMtaraMga snAna karAve che. jenAthI jIvana paranA vikAro rUpI melanA kaNa-kaNa dhoIne sApha karI de che. 39 dehapiDana ke AtmaniyaMtraNa sahitanuM tapa ja jJAna samanvita tapa che. je tapamAM samatvanI sAdhanA nathI, bheda vijJAnanuM jJAna nathI evA deha daMDa rUpa tapa ne jaina darzanamAM akAma tapa kahyo che. gItA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA paNa jJAna ane tapane sAthe sAthe jue che. buddha ane bhagavAna mahAvIre ajJAna tapanI niMdA samAna rUpathI kahI che. tapa ane mUlyAMkana : tapa zabda aneka arthamAM bhAratIya pracAra darzanamAM prayukta thayelo che. jyAM sudhI ApaNe enI maryAdAo nakkI nahi karI laIe tyAM sudhI enuM mUlyAMkana karavuM kaThIna che. tapa zabda eka arthamAM tyAganI bhAvanA batAve che. tyAga bhale potAno svArtha tathA hitono tyAga hoya athavA bhale ne vyaktigata sukhopalabdhiono tyAga hoya chatAM ene tapa kahevAmAM Ave che. prakaraNa 1 tapa kevaLa visarjanAtmaka mUlya nathI paNa sarjanAtmaka mUlya paNa che. vaidika paraMparAmAM tapa ne lokakalyANanuM vidhAna karavAvALu mAnyu che. gItAmAM lokasaMgraha paNa kahe che. jainadarzanamAM vaiyAvacca athavA to saMgha sevA kahe che. bauddhamAM bahujanahitAya bahujana sukhAyano nAro Ape che. tapa sarjanAtmaka pakSamAM Atmopalabdhi che. svopalabdhi che. eTalA mATe tapasvInuM AtmakalyANa ane lokakalyANa paraspara virodhI na thatA ekarUpa banIne AtmakalyANamAM lokakalyANa bane che ane lokakalyANa ja AtmakalyANa bane che. tapa bhale ne Indriya saMyama hoya, citta nirodha hoya, loka kalyANa athavA bahujana hita hoya tenA mahattvane nA kahI zakAtI nathI. loka kalyANa tathA AtmakalyANa jIvana tathA samAja mATe mahattvanA che. DaoN. gurU Adi keTalAka pAzcAtya vicArakoe tapazcaryA zabdane AtmaniyaMtraNa (Self torture) athavA svapIDananA rUpamAM joyo che. emAM paNa jainadarzanamAM vizeSa chaNAvaTa karavAmAM AvI che. (1) eka sAmAnya niyama che ke sukha sAdhanonI upalabdhi mATe kAM ne kAMI duHkha to uThAvavuM ja paDe che to pachI Atma sukhopalabdhi mATe koI kaSTa uThAvavuM na paDe e kevI rIte zakya bane? (2) bIjA svayaMne kaSTaprada sthitimAM nAkhIne potAnA samabhAvano abhyAsa karavo. (3) trIjAnuM ema kahevuM che ke huM caitanya chuM, zarIra jaDa che. paraMtu zarIra ane AtmAnI vacce, jaDa ane caitanyanI vacce, puruSa ane prakRtinI vacce, sat brahma ane mithyA jagatanI vacce anubhavAtmaka bhedavijJAnarUpa samyakttAnanI AvazyakatA che. tenI sAcI kasoTI to AtmaniyaMtraNanI praNAlikA che. deha daMDa e agni parIkSA che. jemAM ApaNe potAnA bheda jJAnanI niSThAnu satya parikSaNa karI zakIe chIe. indriyANyeva saMyamya tapo bhavati nAnyayA // |1| indriyo AdinA saMyama tene tapa kahevAmAM Ave che. 40 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 tapa to AcaraNa dvArA ja abhivyakta karavAmAM Ave che. tene zabdo dvArA abhivyakta karavo saMbhava ja nathI. tapa to AtmAnI chAyA che. jene vAkyamAM paNa pragaTa karI zakAtuM nathI, lakhI zakAtuM nathI. tapa koI eka AcAra mATe nathI te to pratyeka jAgRta AtmAnI anubhUti che. tenI anubhUti mAtrathI mananA klezo, vyasanAo, zithila thavA lAge che. ahaMkAra ogaLavA lAge che. tRSNA ane kaSAyonI agnitapanI uSmA rUpI pANI paDatA ja nAmazeSa thaIjAya che. jaDatA kSINa thaI jAya che. jenAthI eka navI ja anubhUti thAya che. zabda ane bhASA mauna thaI jAya che. enuM AcaraNa ja bolavA lAgI jAya che. tapano Aja jIvanta ane jAgRta zAzvata svarUpa che.je sArvajanika ane sArvakAlika che. badhI ja sAdhanA paddhatio Ane mAnIne cAle che ane potAnA sAdhakonA deza, kALa ane ruci anusAra AnA koIka eka daravAjA dvArA temane tapanA A bhavya mahelanI aMdara lAvavAno prayAsa kare che. jyAM sAdhaka potAnA paramAtmA svarUpanuM darzana kare che. AtmA sAkSAtkAra thAya che. tapa eka evo prazasta yoga che. je AtmAne paramAtmAthI joDI de che. tenAmAM parivartana karAvI paramAtmA svarUpa banAvI de che. Atmani iti adhyAtm adhi + Atman = adhyAtma 'Atma' zabdathI sva, svayaM, dehI, zarIrI, nirguNa, nirAkAra brahma, avinAzItattva, saMbaMdhita vicAra 'adhyAtma' che. adhyAtma mATe alaga alaga vicAro darzAvavAmAM AvyA che svataH saMbaMdhI deha tathA vyaSTi saMbaMdhI jJAna / ayAdhyAtmam / prANo vyAno'pAna uvAna samAnaH // (taitarIya upaniSada - 1-1-1) adhyAtma A che. prANa, tyAga, apAna, udAna, samAna, cakSu, kSotra, mana, vANI, tvacA, cAmaDI, mAMsa, snAyu, asthi ane majjA. adhyAtmamAM jeno vicAra hoya che te sthULa ane sUkSma padArthonI gaNatrI kare che. jene jANavuM te adhyAtma che. RcA akSare parame vyoman asmina devA adhivizveniSedhuH / castana vepa kimUcA kariSyati ya it tav viduste ame samAsate // (RkasaMhitA 1-164-39) AkAza samAna vyApaka akSarabrahma (avinAzI Atmatatva) ane jemAM saMpUrNa devagaNa (iMndriyagaNa ane nakSatra-tArAgaNa, virATa-vizva) sthita che. evA vizvarUpa paramAtmAne je nathI jANato ne mAtra vedamaMtronA paThanathI zuM karaze ? eTale ke akSara brahmanuM pratyakSa yathArtha darzana ja adhyAtma che. 41 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 akSaraM brahma paraMma svabhAvo'dhyAtma mucyate / mUtamArovavIro visa: vyarthasitaH II (gItA, 8-3) akSara virATamAM asita bhAMti priyavarUpathI birAjamAna sarvavyApI kUTastha akSara brahma ja vyaSTi ane samaSTino svakIya svabhAva che. jene adhyAtma kahe che. huM koNa chuM? kyAMthI Avyo chuM? kyAM javAno chuM? A prazna aMtamUrkhatA tarapha jhUkavuM te adhyAtmavAda che. adhyAtmanA sAta sopAna - saddaguru dvArA pratyakSa darzana pachI zravaNa, manana, nididhyAsana, sAkSAtkAra, samAdhi, parAbhakti ane acala Atmasthiti e adhyAtmanA sAta sopAna che. mU, muva: sva:, ma, nA, tapa: gaura satya AvA aneka nAma che. jaina AgamamAM uttarAdhyayana sUtramAM jaNAvyuM che ke... appA ceva dameyavvo, appA hu khalu dudamo / ppA rUsto sudI horDa, fsa to parasthaya che (uttarAdhyayana sUtra. a-1, gA-15) AdhyAtmikatAne prApta karavA mATe pote ja potAnuM damana karavuM joIe. damana karavAvALo sava kaSAya para vijaya prApta thatA A lokamAM tathA paralokamAM sukhI thAya che. adhyAtma sAdhanA mATe cAra tattvonuM jANavuM jarUrI che. 1. jenAthI duHkhanuM sarjana thAya che. 2. je du:kha hoya che 3. du:khano nirodha thAya che. 4. jenAthI duHkhano kSaya thAya che. jenAthI duHkha sarjana thAya che te Azrava che. je duHkha che te karma che. jenAthI duHkhano nirodha thAya che te saMva che. jenAthI duHkhano kSaya thAya che te tapa che. saMvarayoga ane tapoyoga A banne AdhyAtmika vikAsanA upAya che. saMvara dvArA navA pApo AvatA aTakI jAya che ane tapa dvArA jUnA karmono kSaya thai jAya che. arUMdaSTino vikAsa thavA para mithyAdRSTithI thavA vALA duHkho jamA nathI thatA. samatvano vikAsa thavA para icchAthI thavAvALuM duHkha prApta thatuM nathI. apramAdano vikAsa thavAthI caitanyanI suSuptatAthI thavAvALuM duHkha prApta nahi thAya. vItarAgatAno vikAsa thavAthI duHkhanuM mULa naSTa thaI jAya che. A avasthAmAM zuddha cetanAno vikAsa thAya che. mana vilIna thaI jAya che. tapathI duHkhano nirodha thAya che ane karmano kSaya thAya che. tapoyoganI sAdhanAnuM prathama sUtra che - AhArazuddhi. vadhAre AhAra karavAthI maLa jamA thAya che. jenA zarIramAM maLa saMcita thAya che tenI nADI zuddha nathI rahetI ane mana paNa nirmaLa nathI rahetuM. jJAna ane kriyA banI ArAdhanAnuM mAdhyama nADI saMsthAna che. maLanA jamA thavAthI bannemAM avarodha utpanna thAya che. mATe sAdhake AhAranI bAbatamAM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 dhyAna rAkhavuM joIe. mATe ja upavAsa, bhinnAhAra ane rasa-parityAga (svAdiSTa-rasadAra bhojanano tyAga) batAvavAmAM Avyo che. tapoyoganI sAdhanAnuM bIju sUtra Asana athavA kAyakaleza - zarIramAM rahelA caitanya kendrone jAgRta karavA mATe AsanonuM khUba ja mahatva che. Asana karavAvALA mATe caitanyakendranuM jJAna hovuM jarUrI che. e jJAnanA AdhAre ja anukULa AsanonI pasaMdagI karavAmAM Ave che. kAyakaleza eTale zarIrane duHkha ApavuM te nahI paraMtu sAdhanAnA uddezanI pUrti mATe zarIranI kSamatAne vikasita karavI te che. sUryano AtApa kaSTadAyaka jarUra hoya che paraMtu tenuM prayojana tejasa zaktine vadhAravAnuM che. ThaMDI ane garamI sahana karI zakAya e paNa tenI pAchaLano viziSTa dRSTikoNache. tapoyoganI sAdhanAnuM trIju sUtra che - indriya saMyama - indriya saMyamanI sAdhanA traNa prakAre karavAmAM Ave che. (1) zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza. A indriya viSayono tyAga kare. (2) A indriyonA viSayono upayoga karatI vakhate AmAM rAgadveSa na kare. mAtra zabda sAMbhaLe paraMtu temAM rAgadveSa na kare AnAthI zrotendrinuM saMyama saMdhAya che. AvI rIte anya indriyo mATe paNa samajavuM. (3) indriyonA viSayonI sAthe joDAyelA manane bhItara laI jAya jenAthI bahAranA viSayonuM AkarSaNa sahaja rIte samApta thaI jaze. tapoyoganI sAdhanAnuM cothuM sUtra che dhyAna - jJAna ane dhyAna eka ja cittanI be avasthA che. cittanI caMcaLa avasthAne jJAna ane sthira avasthAne dhyAna kahevAmAM Ave che. je citta bhinna bhinna avalaMbanonA AdhAre rahelo che te tenI jJAnAtmaka avasthA che. ane je citta eka ja AlaMbana para sthira thaI jAya che te tenI dhyAnAtmaka avasthA che. caMcaLa cittanA traNa rUpa bane che. ciMtana, anuprekSA ane bhAvanA. A ciMtana - alaga alaga viSayono muktabhAvathI vicAra karavo. vikalpo AvatA jAya che ane navA navA viSayono janma thato jAya che. B anuprekSA - A eka viSaya para thavAvALuM ciMtana che. jemake koI anityanI anuprekSA kare che tyAre tene anitya padArthanA svabhAvanuM ciMtana thAya che. enI UMDAI sudhI javAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 (3) bhAvanA - eka viSayanA vikalpane vAraMvAra doharAvavAmAM Ave che. AtmA bhinna che. zarIra bhinna che. A prakAranA vikalpa "anyatva anuprekSA che. A vikalpane vAraMvAra yAda karavAmAM Ave tyAre te bhAvanA banI jAya che. ciMtana - aneka viSaya, aneka vikalpa anuprekSA - eka viSaya, aneka vikalpa bhAvanA - eka viSaya, eka vikalpanI punarAvRtti. dhyAna - eka viSaya eka vikalpathI nirvikalpa. tapa dvArA karmano kSaya karatA bahirAtmabhAvamAMthI mukta thatA thatA aMtarAtmabhAvamAM sthira thAya che ane jema jema sthiratA AvatI jAya che tema tema viSaya, kaSAyo, vAsanA vigerethI mUkti maLI jAya che. tapa dvArA dravya ane bhAva banne rIte lAbha thAya che. dravyathI zarIranI zuddhi thaI jAya che ane bhAvathI adhyAtmika bhAvanI vRddhi thAya che. je parabhAvamAM ramaNatA hatI te svabhAvamAM sthira thaI jAya che. svabhAvamAM sthiratA AvatA samyakdarzananI prApti thAya che ane samyakdarzana dvArA ghAtakarmano kSaya karI kevaLajJAna kevaLadarzanane prApta karI le che. AyuSya karma pUrNa thatA bAkInA karmono paNa kSaya thaI jAya che ane mokSanA anaMta sukhane prApta kare che. tapAcAranA bAra aticAranuM svarUpa zrI jinezvare bAra prakAre tapa prarupyo te parama nirjarAnuM kAraNa che. paNa te icchA nirodha karIne; viSa, garala ane anyonya anuSThAna rahita, mAna pUjArahita, AjIvikA hetu rahita, paraloke devAdikanI padavinA Azaya rahita, kaSAya rahita, umaMga tathA samatA sahita prasanna cita sahita karma kSaya nimitte kare te zuddha tapa kahIe, tenA bheda bAra che. mATe aticAra bAra batAvyA che :1. aNasaNa tapoticAra - upavAsAdika tapa karIne pUrva karelA AhAra yAda kare, bhakta kathA kare, Agale dahADe pAraNAnI ciMtA kare, mana glAna kare, upavAsa kaThaNa thayo, A zuM karyuM evo pazcAtApa kare te. 2. uNodarI tapa - puruSano purNa AhAra batrIsa koLIAno che ane strIno aThThAvIsa koLIAno che. temAMthI be, cAra, cha ochA letA te uNodarI tapa; paNa temAM vaLI moTA moTA koLIyA karavA te aticAra athavA modaka pramukha cIkaNA khorAkanA thoDA koLIye tRpti thAya, temAM ema vicAre ke meM to batrIsa koLIyAne badale covIsa lIdhA eTale ATha ochA lIdhA paNa bhukha to tRpta thaI gaI to te paNa aticAra. 3. vRtti saMkSepa :- vividha prakAranA abhigraha dhAre, cauda niyama dhAre athavA AhAranI cIjonI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 gaNatrI rAkhe te vRtti saMkSepa; temAM gaNatrI barAbara rAkhavAne keTalIka cIjo jevI ke mIThuM, maracuM, jIruM, hIMga, bhegA nAMkhI taiyAra rakhAvavAno saMketa jaNAve, sUcanA kare, jethI dravyanI gaNatrI barAbara raheze ema vicAre te.. 4. rasatyAga :- cha vigaya te vikAranA hetu che tathA rasa gRddhinA bahu kaDavA vipAka che, ema jANI tyAga karyo pachI kAMI kAraNa vinA ke guru AjJA vinA niviAta karI athavA bIjI sArI cIja karI khAya te. 5. kAya kaleza :- sAdhu loca karAve, taDake AtApanA le, TADha sahe, DAMsa maccharAdinA parisaha sahe, vikaTa Asane sthira thaIne dhyAna dhare, sajhAya kare. te sAdhune sarvathA ane zrAvakane sAmAyika posahamAM paMca parameSTInA dhyAnanA avasare kAya phleza sahavAno che. tyAM chatI zaktie AgaLathI vastrAdika lapeTI AkhuM zarIra DhAMkIne kriyA kare athavA komaLa Asane besI jApAdika kare te. 6. saMlInatA - sAdhune haMmezA saMlInatA tapa che tethI potAnA aMgopAMga saMvarI rAkhe. kAraNa vinA na halAve, zrAvaka paNa sAmAyika posaha pujA tathA jApAdikamAM potAnAM aMgopAMga vinaya sahita saMvarI rAkhe te saMlInatA paNa temAM aMgopAMga lAMbA TUMkA karatAM pUrvokta dUSaNa lagADe te. A cha bAhya tapanA cha aticAra kahyA. have atyaMtara tapanA cha aticAra kahe che 1. prAyazcita tapa aticAra - jo koI sAdhu athavA zrAvaka pota potAnA vratamAM dUSaNa lAgyuM jANe tyAre jJAnI guru pAse AloyaNA le. te be prakAranI che. 1. svalpa viSayakAlIna te koI vakhata ke niyamAdino aticAra lAgyo jANe ke tarata gurune puchIne tenuM prAyazcita le te. 2. bahuviSayI bahukAlIna, umaragata dUSaNanI AlocanA. A AlocanA to jJAna kriyA yukta zuddha guru pAse le; kadApi teno joga na bane to bahu zruta jJAnavAna zuddha bhASI evA pAsasthA pAse le, teno paNa joga na bane to be guNayukta athavA eka guNayukta zuddha prarupaka jyAM hoya tyAM jaIne le. te kSetrathI sAtameM jojana sudhI ane kALathI bAra varasa sudhI khoLa kare. tema karatAM karatAM jo kAla kare to paNa ArAdhaka thAya athavA patIta (cAritra choDI gRhastha banelA) ke je prathama bahuzruta ane kriyAvaMta sAdhu hatA te pachavADethI patIta thaelA temane samajAvI pharI cAritra grahaNa karAvI temanI pAse AlocanA le paNa tema na bane to temane jinamaMdiramAM laI jaI sAmAyaka levarAvI vaMdana karI AlocanA le, te evI rIte ke bALaka mAbApa pAse jevI hakIkata banI hoya tevI kahe tema kahIne te ghaNA utsAhapUrvaka le ane lIdhA pramANe lekhA zuddha puruM karI poMcADe te tapAcAra; paNa te gurue ApelA mArgane choDIne potAnI matikalpanAe kare, nirmANa karelA kALathI vadhAre lagADe, pharI tevuM ja Azrava seve to A aticAra lAge. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 2. vinaya tapa :- sAdhu tathA zrAvaka potapotAnI dazA mAphaka AcArya upAdhyAyAdika guNavaMta puruSo prate vinaya je vaMdana, namana, abhutthAnAdi ucita bhakti rUpa Agama zailI mujaba kare te vinaya tapAcAra ane je AgamoktithI viparIta kare, aNachuTato kare ke daMbhathI kare te. 3. vaiyAvacca tapa :- sAdhu zrAvakane, kuLa, gaNa, caitya, saMgha ityAdikanuM jenuM jenuM jevuM jevuM vaiyAvacca karavuM AgamamAM kahyuM che tevuM tevuM vaiyAvacca kare. vaiyAvacca eTale rAgAdika vighna upaneyaka teno upAya vividha auSadha, aMgamardana, pathya vigere bhaktipUrvaka kare te vaiyAvacca tapAcAra; paNa vaiyAvaccanI vakhate bahAnuM kADhI khasI jAya, vaiyAvacca khoTI kare, bhakti vinA aNachUTate kare, daMbhathI kare, AcAryAdikanA bhayathI kare, athavA potAne karavAnuM te bIjA pAse karAve to A aticAra lAge. 4. sajhAya tapa - te je sAdhu ke sAdhvI potapotAnI yogyatA pramANe zrutajJAnano abhyAsa kare te pAMca prakAre che. 1. vAMcanA - zruta bhaNavuM, bhaNAvavuM te. 2. pRcchaNA - bhaNavAmAM saMdeha thaye gurune pUchI khulAso meLavavo te. 3. parAvartana - pUrva bhaNelA kRtanuM gaNavuM, gurue ziSyanI parAvartanA sAMbhaLavI athavA tema karavAnI preraNA karavI te. 4. anuprekSA - bhaNelA zratanA arthanuM ciMtavana karavuM, sAdhu zrAvake anyonya carcA karavI, guru syAdvAdazailI pUrvaka ukti yuktipUrvaka ziSyano saMzaya TALe che. 5. dharmakathA - te sacivaMta jIvane bhAva karuNA ziSya tathA guru potapotAnI dazA mAphaka yathAgama kare te sajhAya pamADe te. uparanI pAMca prakAranI sajajhAya ziSya tathA guru potapotAnI dazA mAphaka yathAgama kare te sajhAya tapa athavA - 1 vAMcanA - ziSya vinaya sahita harSita thako, guruno Azaya aTakaLa karato, anukuLapaNe Asanastha prazAMta ityAdi vidhipUrvaka vAMcanA le tathA guru paNa prasanna cittathI tenI yogyatA mAphaka pramAda choDI aglAnapaNe vAMcanA Ape te baMnene vAMcanA sajhAya thAya pRcchaNA - gurune Asanastha joIne ziSya vinayAdi guNa yukta Azaya anukULa thaIne pUche, guru paNa bhAva dayA dharIne dharma rAgathI ghaNI buddhi vAparIne syAdvAdazailI mujaba evo javAba Ape ke teNe karI ziSyanA cittano saMdeha tarata maTI jAya, te baMnene pRcchaNA sajajhAya tapa thAya. 2. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 3. parAvartanA sajhAya - je ziSya tIvra upayogI thakA pUrve paThita zAstrane gaNe tathA guru paNa tIvra upayogI thakA sAMbhaLe, bhUlacUka kahI de, te baMnene parAvartanA sajhAya tapa. 4. anuprekSA - je arthanI carcA ziSya sahAdhyAyI ane bIjA paNa nipuNa sAdhu maLIne vividha yukti jainazailI pUrvaka kare, tyAM kyAreka carcA karatAM ukti yukti pUrvaka nirNaya thAya ane kyAreka nirNaya na thAya tyAre guru paNa Agama anukULa upayogI thaIne vizada rIte carcAno nirNaya karI Ape te baMnene anuprekSA sajhAya. 5. dharmopadeza - jo potAnI upadeza ApyAnI yogyatA hoya to te baMnene pUrvokta vidhipUrvaka upakAra buddhithI dharmopadeza Ape, ane jo Agama zailInA naya, nikSepa pramANa saptabhaMgI pramukhamAM tathAvidha kSayopazama na hoya tyAre bahuzruta upadeza Ape. te pote kAMIka harakhIta thaI Azcarya pAmato sAMbhaLe te dharmakathA. uparanA pAMce sajhAya upara kahelI rItathI viparIta kare, athavA daMbhathI kare athavA ziravoja nirvAha kare athavA abhimAna kare, bIjAnI IrSyAthI kare, utAvaLo gaDabaDa karI pUrI kare, potAnI marajI mAphaka kare, yaza arthe kare, to sajhAya tapa aticAra lAge. dhyAna tapa - dharmadhyAna zukla dhyAna e be muktidAyaka che tyAM prathama sAdhujIne dharma dhyAnanA cAre pAda dhyAvavAnA che. te dhyAvatAM apramatta sthAne poMce tyAra pachI AThamuM guNaThANuM pAme. tyAM zukla dhyAnano pahelo pAyo ciMtavatAM ciMtavatAM bAramuM guNasthAnaka pAme tyAre bIjA pAyAnuM dhyAna kare. te dhyAvatAM bAramuM puruM thaI rahe tyAre cAre ghanaghAtI karma kSaya karI kevaLajJAna pAme, teramuM guNaThANuM pAme. pachI AyuSya sthiti pramANe terame rahe. temAM zeSa aMtarmuhUrta kALa bAkI rahe tyAre zukla dhyAnanA chellA be pAda dhyAve, tyAM caudane guNaThANe poMce, tyAM sakala karma karI mokSe jAya. e sAdhunA dhyAnanI paddhati che. tathA zrAvakane to dharmadhyAna zukla dhyAna dhyAvavAnI yogyatA nathI kemake tenA mULaghAtI cAra kaSAya udayavaMta zaru che mATe zrAvaka to anityAdi bAra bhAvanA eka citte zubha Arnarupe dhyAve. tema karatAM koi uttama jIvane upayoganI nirmaLatAthI layalInatA thAya tethI dharmadhyAnanI samApti thAya. te samApti prabhAtanA aruNodayanA AbhAsa jevI jANavI. kemake tenA vaDe bhAvanAjanya zuddhopayogathI dharmadhyAna sarakho anubhava thAya munibhAvano AsvAda mAtra pAme te dhyAna tapa. e dhyAnamAM bIjo vikalpa, yoga capalatAdika kare te aticAra. 6. deha tyAga tapa :- tyAganA be bheda che 1. dravyatyAga 2. bhAvatyAga. temAM dravyatyAga to sAdhu tathA zrAvaka potapotAnI mAphaka AhAra upadhi tathA navavidha parigraharupa iMdriya sukhano tathA avasthA vizeSe dehano paNa tyAga kare che. paNa bhAvatyAga to viSaya tRSNA tathA krodhAdika kaSAyano tyAga kare che. e tyAga tapa chati zaktie na kare, vidhirahita kare, tattva pratIti dharI kare nahIM, lokanI bIkathI na chUTake kare, niyANuM karI kare to aticAra lAge. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.4 tapanuM svarUpa coronA gAmamAM saMte vyAkhyAna karyuM zarAba, jugAra, vezyAgamana na karavuM. A sAMbhaLI eka mANasa ubho thayo. meM dasa varSathI kAMI karyuM nathI. dhanyavAda, coro vacce zAhukAra kyAMthI ? pachI khabara paDI ke e dasa varSa jelamAM hato. jelamAM to baMdhana che. kyAMthI karI zake. paraMtu jyAM mukta vAtAvaraNa che ne tyAM nA kare to sAco kahevAya. baMdhana che to niyama che ane baMdhana nathI to niyama nathI. ApaNe paNa ApaNA svarUpane jANavuM haze to tapanuM baMdhana svIkAravuM paDaze. tapanA svarUpane jANavuM paDaze. to ja ApaNe karmathI mukta thazuM. kroDo varSo tapa kare, toya na chUTe bALa, kSaNamAM karmo kSINa karI, chUTe jJAnI tatkALa, tapathI karmo nirjara, tapathI nirmaLa thAya, tapathI svarUpe pratapato, AtmA jhaLahaLa thAya. DaoN. bhagavAnadAsa dharmanA cAra prakAra kahyA che : dAna, zILa, tapa ane bhAva. e cAra prakAranA dharmathI AtmA karmanI nirjarA karI cittane zuddha karI mokSa prApta karI zake che. mokSa-sAdhanAmAM paheluM pagathIyuM dAnanuM che. tethI mana kuNu bane che ane AtmAmAM prema ane tyAga keLavAya che. dAna ane zILa eTale zuddha cAritrathI AtmA ucca banyA pachI mokSamArgamAM AgaLa vadhavA mATe pUrva karelAM azubha karmonI nirjarA karavA mATe tapanI jarUra rahe che. moha AsaktithI sarva karmo baMdhAya che. mohanuM sthAna icchAmAM che. eTale icchAno nirodha karavo te tapano hetu kahyo che, tethI ja kahyuM che ke rUchI nirodha: tA: I IcchAne rokavI, icchAno nirodha karavo te tapa che ane tapathI saMvara ane nirjarA thAya che. kaSTa sahana karyA vinA icchAno nirodha thaI zakato nathI. manane mAravuM bahu muzkela che. mAnasika temaja zArIrika kaSTa sahana karavAthI ja icchAno nirodha thAya che ane mana kAbumAM Ave che. zarIra ane mana ekabIjAthI evI rIte joDAyelA che ke ekanI asara bIjA upara thayA vinA rahetI nathI. eTale icchA nirodha mATe zArIrika temaja mAnasika kaSTa sahana karavAnuM hoya che. mANasa mAtra bhUlane pAtra che. pramAdane pAtra che. ane bhUla ke pramAdathI, jANatAM ke ajANatAM, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 zArIrika ke mAnasika atikramaNa, vyatikramaNa ke anAcAra thaI javAno saMbhava rahe che. tevA jANe ajANya thatA zArIrika ane mAnasika doSone bALI nAkhavAnA ilAja vakhatasara na levAmAM Ave to tenA ghaNA doSo ekaThA thaI gaMbhIra nukasAna pahoMcADe e dekhItuM che. paNa jo e gunyAno daMDa ke e bhUlanuM prAyazcita turata levAmAM Ave to aniSTa pariNAma na Ave. jaThara upara thaelA bojAne ocho karavA lAMghaNa ke upavAsa na karavAmAM ane ArAma levAmAM Ave to mAThI asaro eTalethI ja dabAI jAya. A pramANe jANatAM, thatA doSonI asarane AgaLa vadhatI aTakAvavA mATe eka athavA bIjA prakAranI kudaratI davA" athavA "tapanI jarUra rahe che. temaja vyavasAya, pravRttinI dhAMdhalamAM paDavAthI AtmajJAna bhUlI javAthI vibhAvaramaNatA thAya che, asatya bolAI javAya che, ayogya kAma karAI javAya che. mAnasika zAMti gumAvI besAya che. paNa jo te pachI ekAMtamAM besI svAdhyAya eTale jJAnadAyaka pustakonuM vAMcana manana karavAmAM Ave, dhyAna, pazcAtApa ane dharmasevA kArya karavAmAM Ave to gumAvelI mAnasika zAMti pAchI Ave che ane thayelA doSo ochAvattA dUra thAya che. vaLI pUrvajanmanA karmo paNa hovAthI tene khapAvavA mATe paNa tapanI jarUra rahe che. A pramANe pUrva tathA vartamAnanA doSone nivAravA mATe zArIrika temaja mAnasika atikramaNanI aniSTa asarone nAbuda ke ochI karavA mATe tapanI kharekhara jarUra che. nirjarA tapane AdhIna che. vidyamAna karma tapanA prabhAvathI krame krame nAza pAme che. jyAre karma saMpUrNapaNe khapI jAya che tyAre paramAnaMdarUpa mokSanI prApti thAya che. eTale mokSanuM kAraNa nirjarA che ane tapathI nirjarA thAya che. avirati asaMyamI samyagdaSTi manuSyanuM tapa mahAna upakAra karavAvALuM banatuM nathI. kAraNa ke asaMyata manuSya tapathI karmanI nirjarA kare che paraMtu asaMyamathI bIjA ghaNA navA karma grahaNa kare che. tethI asaMyamIne tapanuM joIe tevuM sAruM phaLa maLatuM nathI. ane tenuM tapa karmane nirmULa karavAne samartha banatuM nathI. eTale tapanI sAthe saMvara bhaLe tethI navA karma AvatA baMdha thAya to mokSanI prApti ghaNI jaladI thaI zake. tapa zabda tan dhAtu parathI banelo che. tam eTale tapAvavuM. eTale zarIrane temaja upalakSathI karmone tapAve, bALI nAkhe te tapa kahevAya. tethI kahyuM che ke - rasarUdhiramAMsa bhedo'sthimajjAzukrANyena tapyante / / karmANi cAzubhAnItyatastapo nAm nairuktam // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 artha - jenAthI zarIramAM rahela rasa, rUdhira, mAMsa, meda, hADakAM majjA ane zukra e sAta dhAtuo tathA azubha karmo tape, baLIne nAza pAme tene tapa kahe che. manonigraha karavA athavA iMdriyo upara vijaya meLavavA mATe icchAno nirodha karavAmAM Ave te kriyAne tapa kahevAya ane azubha karmo tapathI tapIne, baLIne kharI jAya che eTale tapa e AtmAne karmathI mukta karavAno zreSTha upAya che. tapa e karmarUpI iMdhanane bhasma karanAro pracaMDa agni che, zarIranI aMdaranA tema ja mananI aMdaranA kacarAne bALI nAMkhavAnI zakti dharAvato pracaMDa agni che, eTale tapa e karmanI nirjarA mATe ja karavo joIe. bIjA koI kAraNa ke Azaya mATe tapa karavo na joIe. tapa nirjarAthI Atmazuddhi karavA mATe ja karavAno che tene badale bIjA koI AzayathI karavAmAM Ave to tapanuM phaLa ghaNuM ochuM thaI jAya che. zrI anuyogadvAra sUtramAM kahyuM che ke - "jasTa sAsaNiyo appA, saMjame niyame tave ! tassa sAmAIla" hoI, Ii kevalibhAsiyaM " bhAvArtha - je samabhAvathI varte che tenAM ja tapa-niyama saMyama vagere saphaLa che. samabhAva vinA tapa-niyamAdi saphaLa thatA nathI. jo tapa karyuM ane bIjAne kaSTa ApyuM, saMyama lIdho ane bIjAo upara hakUmata calAvI to e samabhAvarahita tapa-saMyama che. tapa-saMyamanI sAcI saphaLatA tyAre ja maLe che ke jayAre tapa-saMyamanI sAthe samabhAva hoya. zAstrakAroe kahyuM che ke - nirdoSaM nirnidAnAkhyaM tannirjarAprayojanam / cittotsahina sabuddhayA tapanIrthaM tapaH zubham // artha - doSa rahita tema ja niyANA rahita eTale koI paNa sAMsArika phaLanI icchA vinA phakata karmanI nirjarA karavA mATe ja. cittanI utsAhapUrvaka ane sArI bhAvanAthI kareluM tapa zubha gaNAya che. eTale tapa sAMsArika lAbha meLavavA mATe ke koIne nukasAna karavA ke vera vALavA mATe karavo na joIe. keTalAka loko bIjAne kaSTa ApavA mATe ke potAno svArtha sAdhavA mATe paNa tapa kare che paNa AvA tapanI gaNanA A tapamAM thaI zake nahi. kAraNa ke ahIM tapanuM varNana karavAmAM AvyuM che, te tapa karmone naSTa karavA mATe ja karavA mATe ja karavAmAM Ave che. vAstavamAM sAcuM tapa to te ja che je tapa bIjAone kaSTa ApavA mATe karavAmAM AvyuM na hoya paNa karmonI nirjarA karavA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA mATe ja karavAmAM AvyuM hoya. manuSyanuM AyuSya paNa TUMkuM che, jJAna ghaNuM ochuM che, vRddhAvasthAnuM duHkha sahana karavAnuM che. mRtyunA vakhatanI kAMI khabara nathI. evo A manuSya bhava aneka duHkhothI bharelo che temAM paNa A pAMcamA ArAno manuSyabhava to duHkhonA samUharUpa ja che. paraMtu e duHkhono aMta lAvanA ane mokSanuM parama sukha apAvanAra tapa paNa A manuSyabhavamAM ja thaI zake che. tethI A manuSyabhava durlabha gaNAya che. evo durlabha manuSyabhava, manuSya deha bhAgyayoge maLela che to teno satvara sapayoga karI levo e sujJa manuSyanuM kartavya che. mRtyu kyAre Avaze e koI jANatuM nathI. mATe eka kSaNa mAtrano paNa pramAda nahi karatA A manuSyabhavamAM banI zake teTaluM nirmaLa tapa karI levuM. nirmaLa tapa eTale koI paNa jAtanI sAMsArika ke paudgalika sukhanI AkAMkSA vagaranuM phakta karmanI nirjarA mATenuM ja tapa karavuM ane mokSamArgamAM bane teTaluM AgaLa vadhavuM e dareka mumukSu manuSyanuM Avazyaka kartavya che. sarva duHkhanuM kAraNa durjeya viSaya kaSAya che. e kaSAyo uddhata coro jevA che ane mumukSunI ratnatrayarUpI lakSmI kSaNavAramAM lUMTI lIe che. paNa tapa rUpI yoddhA pAse te kaSAyarUpI coronuM kAMI ja cAlyuM nathI. mATe dareka mumukSue tararUpI rakSaka haMmeza potAnI sAthe rAkhavo joIe, eTale ke niyamasAra tapanuM ArAdhana karatA rahevuM joIe. prakaraNa 1 mananI vRttiono nigraha karavA mATe ja deha ane iMdriyonuM damana karavAmAM Ave che. paraMtu vRttione bahekatI rahevA daIne tapa karavAmAM Ave che te tapanI sAcI siddhi maLI zake nahi. eTale jJAnapUrvaka vRttine rokIne tapa karavo joIe. dAna ane zIla pachI tapane mUkavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa e che ke dAna ane zILanA zuddha AcaraNathI mana ucca dazAne pAmyuM che teo tapa karavAne kharekharA yogya lAyaka gaNAya. tene mATe kahyuM che ke zAnto dAnto nirAraMbha upazAnto jitendriyaH / etadArAdhako jJeyo viparIto virAdhakaH // artha - kSamAvAna, iMdriyone damanAra, pApakarmane nAza karanAra, samatAvALo, jiteMdriya kharekharo ArAdhaka che ane te tapanA kharA phaLane pAme che. tethI viparIta vartanAro virAdhaka che. vaLI kahyuM che ke -- so avo kAyaNo jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdriyahANI, jeNa jogA na hAyaMti // 51 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 artha - je tapa karavAthI manamAM azubha vicAro Ave nahi athavA manamAM samAdhi rahe ane iMdriyonI hAni thAya nahi, athavA iMdriyo potAnuM kArya karI zake tema ja yogonI hAni thAya nahi evI rIte tapa karavo. tapanuM pUrepUruM uttama phaLa meLavavA mATe vidhipUrvaka tapa karavuM joIe. te mATe kahyuM che ke yastapo vidhirAmnAto jinaiItArtha sAdhubhiH / taM tathA kurvatAM santu manovAMcchita siddhayaH // artha - jinezvara bhagavaMtoe tathA gItArtha sAdhupuruSoe tapano je vidhi kahyo che te vidhipUrvaka tapa karanArane tapa-icchita Atmasiddhi Ape. mATe vidhipUrvaka tapa karavuM joIe. e pramANe zuddha manathI utsAhapUrvaka karelo tapano mahimA paNa mahAna che. tapano prabhAva batAvatA kahyuM che ke - yad dUraM dUrArAdhyaM yacca dUre vyavasthitam / tatsarvaM tapasA sAdhyaM taSAM hi durAtakramam // artha - je icchala vastu) dUra hoya, je (kArya sAdhavAnuM) ghaNuM muzkela hoya, je dUra rahela hoya te sarva (kAryo) tapa vaDe sAdhI zakAya che. kAraNa ke tapano prabhAva duratikrama che. (sAMsArika kAryanI siddhi mATe A kahevAmAM nathI AvyuM te dhyAnamAM rAkhavuM.) tapanI mahattA batAvatA kahyuM che ke - athiraM pi thiraM vaMkaMpi ujju / Dulahapi taha sulhN| dusajjhapi susajjhaM taveNa saMpajjae kajjaM // artha - tapanA prabhAvathI asthira sthira thAya che, vakra saraLa thAya che, durlabha sulabha thaI jAya che ane duHsAdhya susAdhya thaI jAya che. vizeSArtha - 4 / zira AtmA sthira. padArtha che paraMtu karmabaMdhanathI asthira banela che. tapathI karmanAza thavAthI AtmA sthiratA prApta kare che. vaM pi 3ngaM anAdikALathI AtmA aneka prakAranI saMjJAone vaza thaIne varte che. te AtmAnuM vakragamana che. sarva saMjJAmAM AhArasaMjJAnuM prAbalya adhika che. AhArathI zarIra bane che. zarIrathI karmabaMdha ane karmabaMdhathI saMsArabhramaNa e AtmAnuM vakragamana che. tapa AtmAne AhAra saMjJAthI alaga kare che tethI AtmAnuM saraLa gamana paNa thAya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 sudi sudaMbhava cakramAM manuSya, bhava, uttama kuLa, dIrdhAyuSya, paMcendriyapaTutA, sadgurayoga, zAstrazravaNa, zraddhA ane AcaraNa e sarva eka ekathI durlabha gaNAya che. te sarva tapathI sulabha banI jAya che. sukanna gi sutsarje cha khaMDanA adhipati thavuM saheluM che paraMtu iMdriyo upara vijaya prApta karavo ati kaThina che. iMdriyomAM rasanA sauthI baLavAna che. rasanA upara meLavelA kAbu uparathI manuSyanuM saMsAra nirvedanuM sAcuM mApa nIkaLe che. je jIbhane jIte te jagatane jIte che. tapathI rasanA jItAya che. rasa tyAganA abhyAsathI rasa uparanI Asakti nAza pAme che ane tethI AtmAnA tIvra karmabaMdhanA pariNAma DhIlA paDI jAya che. A uparathI samajAyuM haze ke mana, vacana ane kAyAnI zuddhi mATe ja tapa karavAnuM che. ane mana, vacana ane kAyAnI zuddhi mATe karavAmAM AveluM tapa ja sAcuM che. keTalAka tapasvIo saheja pratikuLa vAtamAM krodha kare che, krodhI banI jAya che tene sAcA tapasvI kahI zakAya nahi. tapamAM krodhane sthAna ja nathI. kaSAyone dabAvyA vinAno tapa te vAstavika rIte tapa ja nathI. tapa AtmakalyANa mATe ja karavAno che ane tapa tathA saMyamane jIvanamAM apanAvavAthI ja AtmAnuM kalyANa thaI zake che. tapasvI koI bhayabhIta vyaktine nirbhaya karavAno prayatna kare che. jo koI tapasvIne gALo bhAMDe ke mAra mAre to paNa tapasvI te gALo bhAMDanAra ke mAra mAranArane kaTuvacano kahI bhayabhIta karatA nathI. paNa tene abhayadAna ApI nirbhaya banAve che. tapasvIo to bIjAo dvArA ApavAmAM AvelAM kaSTone paNa prasannApUrvaka sahI le che, zakti hovA chatAM paNa bIjAone bhayabhIta karatA nathI. tapasvIonI to A ja moTI vizeSatA che. gajakumAra munimAM zakti hatI chatAM temanAM mastaka upara dhagadhagatA aMgArA mUkanArA somilane vANIthI bhayabhIta karyo na hato. UlaTo tene parama sahAyaka mAnI abhayadAna ApyuM hatuM; eTaluM ja nahi paNa gajasakumAra muninA guru bhagavAna neminAthe zrIkRSNane paNa e ja kahyuM hatuM ke he kRSNa ! te puruSa upara krodha na karo kAraNa ke te puruSe gajasakumAra munine sahAyatA ApI che. jo ke somala brAhmaNe temanA ziSya upara dhagadhagatA aMgArA mUkyA hatA, chatAM bhagavAne te somala upara krodha na karyo, tema zrIkRSNanA krodhane paNa aTakAvyo. A pramANe tapasvIo koIne bhayabhIta karatA nathI ane je loko bhayabhIta hoya che temane potAnI amRtavANI dvArA abhayadAna ApI nirbhaya banAve che. tapasvInI vANImAM zuddhi ane pavitratA hovI joIe. eTaluM ja nahi paNa temanAM manamAM paNa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 zuddhi ane pavitratA hovI joIe. ema thavuM na joIe ke, prakaTamAM vANI dvArA bIjuM kAMI kahe ane manamAM durbhAvanA rAkhe. jo A pramANe mana ane vANImAM ekatA rAkhavAmAM na Ave to tapasvInuM tapa sAcuM nathI. sAcuM tapa to te ja che, ke tapa dvArA mana zaradaRtunA candramAM samAna nirmala thaI jAya. manamAM jo rajoguNa ke tamoguNa hoya to mana nirmala rahI zakatuM nathI. jyAre mana rajoguNa ke tamoguNamAMthI nIkaLI jAya athavA triguNAtIta thaI jAya tyAre samajavuM ke, te sAco tapasvI che ane tenuM mana nirmaLa che. jyAre tapasvInuM mana triguNAtIta thavAthI nirmaLa thaI jAya tyAre ja tapasvIonuM tapa phaLe che arthAt te tapanuM vyavadAna phaLa prApta thAya che. je pramANe candramA zItalatA Ape che ane zItalatA ApavAmAM rAjA ke raMkano bheda rAkhato nathI paNa badhAne samAna mAnI potAno saumya prakAza badhAne Ape che. te ja pramANe je mahAtmA manamAM koInA pratye paNa bheda rAkhatA nathI paNa badhAne zAnti Ape che, te ja karmone naSTa karI karmamukta thAya che. A viSe gItAmAM paNa kahyuM che ke - tapasvI mahAtmAo kAM to svAdhyAyamAM ke kAM to paramAtmAnA dhyAnamAM mazagUla rahe che athavA mauna rahe che. teo vizeSa bolatA nathI ane jo bole che to tapane mATe ja bole che, arthAta bIjAne nirbhaya banAvavA mATe ja bole che. jemake gardabhAli muni dhyAna - maunamAM hatA, paNa saMyati rAjAne bhayabhIta joI tene nirbhaya banAvavA mATe teo bolyA hatA. A pramANe tapasvIo mananI gatine AtmAno nigraha karavAmAM ja vALe che. bIjAM kAmomAM manano upayoga karatA nathI. tapasvIonA bhAva ujjavala hoya che temanAM bhAvo malina hotA nathI. matalaba ke, je tapa dvArA mAnasika vizuddhi thAya te ja sAcuM tapa che. karmanI nirjarA karavA mATe arthAtu vyavadAna phaLane prApta karavA mATe tamane jIvanamAM sthAna Apo to tema karavAmAM kalyANa ja raheluM che. jIvanI cAra gati che - (1) naraka, (2) tiryaMca, (3) deva ane (4) manuSya. temAM nArakIo tIvra duHkhe niraMtara taNAyamAna rahe che. tiryaMco vivekarahita che ane devo viSayAsakta che. eTale e traNeya gatimAM dharmArAdhana asaMbhavita che. phakta manuSya bhavamAM ja dharma prApti, dharmArAdhana saMbhavita che. manuSya paryAya(bhava) ati durlabha che. manuSyanuM zarIra apavitra padArthothI bhareluM che. mAnavajIvana sukha rahita che. maraNa samaya anizcita che ane AyuSya alpa che. tethI atyAre jyAre bahu puNyanA udayathI mAnavadeha maLyo che tyAre teno vagara vilaMbe, vagara pramAde sapayoga karI levo joIe. A jIvanamAM kevaLa zArIrika ane mAnasika duHkhonI mukhyatA varte che. are, duHkhanI paraMparA ja cAlI rahI che. A sarva duHkhomAMthI chuTavAne mATe tapa e zreSTha sAdhana che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 keTalAkane tapathI zarIranI suMdaratA naSTa thavAno bhaya seve che. ane tethI tapathI vimukha rahe che. tyAre khAsa vicAravuM ke A zarIra to maLa, mUtra, puruSa Adi nidya ane atyaMta glAnI upajAvanArI vastuothI bhareluM che ane mahA apavitra che. temAM vaLI kaI suMdaratA bagaDI javAnI hatI ! suMdaratA ane svacchatA to AtmAnI che. zarIranI nathI. vaLI devonI mAphaka kadApi maraNano samaya nizcita hota to "thoDo vakhata nizcita rahI pachI tapa karIzuM" evI bhAvanAne sthAna ApI zakAta paraMtu Aje AyuSya ghaNuM TUMkuM che ane aMtakALa nizcita nathI. tethI pramAdano sarvathA tyAga karI niraMtara tapamAM udyamI rahevuM e ja yogya che. nirnara 4 (tattvArthasUtra) tapa saMvara nirjarAno suMdara upAya che. AtmAnA vAstavika sukhanuM sAcuM sAdhana che. kAraNa vyAkuLatA e ja duHkha che ane aihika vinAzI padArthonI vAMcchA e ja vyAkuLatA che. e anAdi vyAkuLatA zamAvavA tathA anaMta sukha sthAnarUpa zuddhopayoganI prApti thavA zubhAzubha icchAono samyagU jJAnathI nirodha karavo te samyapha tapa che mATe ja kahyuM che ke, rUchA niroyasta : dravya ane bhAvarUpa anAdi karma saMskAronI nirjarA tapathI ja thAya che. je sukha cakravartIpaNAmAM prApta thatuM nathI te sukhano, samyapha prakAre tapa AcaravAthI saheje AtmAmAM anubhava thAya che. mATe buddhimAna puruSe sukhane arthe tapa karavuM nahi. sonuM mULa svabhAve zuddha che paNa tene mATIno mela lAgelo che. te mATIno mela dUra karavA mATe sonAne bhaThThImAM nAkhavuM paDe che. mela baLI rahyA pachI sonuM zuddha thAya che. tevI ja rIte AtmAne karmarUpI mela lAgelo che te anAdi kALanA melane kADhavA mATe tArUpI bhaThThI cAlu karavAthI ghaNA kALanA cIkaNA karma baLIne bhasma thaI jAya che ane zuddha svarUpI AtmA anukrame mokSagAmI banI anaMtasukhano bhoktA bane che. paraMtu tapanI sAme ghaNA lokonI evI phariyAda che ke, bhAI A to paMcamakALa che. Aje ApaNA zarIra evA nabaLA thaI gayA che ke ApaNAthI ekaTANuM paNa thaI zake nahi to upavAsanI to kyAM vAta karavI. atyAre zArIrika zakti ghaTI gaI che te vAta kharI paNa tenI sAthe e paNa bhUlavuM joIe nahi ke atyAre ekaTANuM paNa thaI na zake evAM nabaLAM zarIra to bhAgye ja koInAM haze. e to apavAda gaNAya. paNa tapa nahi thaI zakavAnI phariyAdanuM mukhya kAraNa mananI nabaLAI che. atyAre khAvApIvA ane raheNIkaraNInA saMskAra ja evA paDI gayA che ke ekaTANuM ke upavAsa karavAnI vAta sAMbhaLatAM ja trAsa chUTe che ! Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA chatAM ghaNI vakhata mANasane kAmadhaMdhAnA aMge aradho ke Akho divasa bhUkhyA rahevuM paDe che tyAre te bhUkha sahana thaI zake che. are, tyAre to bhUkha sahelAIthI ane khuzIthI sahana karavAmAM Ave che. paNa tapasyA mATe bhUkha sahana karavI AkarI lAge che ! eTale emAM phakta mananI nabaLAI sivAya kAMI nathI. prakaraNa 1 vaLI A paMcamakALamAM to nAnA tapanuM paNa moTuM phaLa maLe che. eTale paMcamakALane doSa denArAe to kharI rIte paMcamakALanuM mAhAtmya gAvuM joIe ke cothA ArAmAM jenI kAMI kiMmata na gaNAya evA nAnA tapanuM paNa paMcamakALa moTuM phaLa apAve che. zrI padmanaMdI AcArye tapathI kaMTALanArA mATe kahyuM che ke jema samudra pAse pANInA eka biMdunI kAMI gaNatarI nathI tema mithyAtvamAM karavAmAM AvatI karaNIne lIdhe parabhavamAM je anaMta duHkha sahana karavuM paDaze tenA pramANamAM ahiMnA tapanuM alpa du:kha kAMI hisAbamAM nathI, mATe samyak tapanuM pAlana karatAM bahArathI kAMI paNa pratikULatA Ave tethI kheda pAmavo nahi. samyak tapa jarAya duHkhanuM kAraNa nathI paNa mokSanA sukhanuM kAraNa che. jaina, bauddha ane vaidika paramparAmAM tapanA svarUpano kramika aitihAsika vikAsa upalabdha thAya che. paM. sukhalAlajI tapanA svarUpanA aitihAsika vikAsanA saMbaMdhamAM lakhe che ke "tapanA svarUpano sthULamAMthI sUkSmanI tarapha kramazaH vikasita thato gayo che. tapomArgano vikAsa thato gayo ane tenA sthUla tathA sUkSmamArgane aneka sAdhakoe apanAvyo che. tapomArgane potAnA vikAsamAM cAra prakAre vaheMcavAmAM Ave che. 1. avadhUta sAdhanA 2. tApasa sAdhanA 3. tapasvI sAdhanA 4. yoga sAdhanA. jenAmAM kramazaH tapanA sUkSma prakArono upayoga thato gayA tema te tapanuM svarUpa bAhya thI AbhyAntara banatuM gayu. tapasAdhanA dehadamanathI cittavRttinA saMdhana tarapha vadhatI gaI. / 1 | jaina sAdhanA tapasvI tathA yogasAdhanAnA rUpamAM pratinidhitva kare che jyAre bauddha tathA gItA AcAradarzana yoga sAdhanAnuM pratinidhitva kare che chatAM paNa te badhA potAnA vikAsanA mULa kendrathI alaga nathI. jaina Agama AcArAMgasUtranuM dhUta AkhyAna, bauddha grantha viruddhimagganuM dhUtaganihesa ane hindU sAdhanAnI avadhUta gItA A AcAradarzanomAM koI eka ja mULa kendra tarapha izAro kare che. jainasAdhanAno tapasvImArga tApasa mArganuM ja eka ahiMsaka saMskaraNa che. / 2 / bauddha ane jaina vicAraNAmAM je vicAra bheda che tenI pAchaLa eka aitihAsika kAraNa che. jo majhimanikAyanA buddhanA te kathananuM aitihAsika mUlyane samajavAmAM Ave to jarUra pratitI thaze ke buddhe potAnA prAraMbhika 1. samaradarzI haribhadra, pR.67 2. vahI, pR. 67 56 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 sAdhanAmaya jIvanamAM moTA kaThora tapa karyA che. paM.sukhalAlajI lakhe che ke te nirdoSane jotAM evuM kahI zakAya ke avadhUta mArga tapanuM atyanta sthUla(rU5) buddha paNa ugratapa karela che. mahAvIra ane gozAlaka tapasvI to hatA ja paraMtu temanI tapazcaryAmAM na to avadhUta tarapha ke na to tApasonI tapazcaryAno aMza hato. emaNe buddha jevA tapanuM AcaraNa nathI karyuM. buddha tapanI utkRSTa koTI para pahoMcyA hatA parantu tenuM pariNAma saMtoSaprada na hatuM tyAre te dhyAnamArga tarapha abhimukha banI gayA ane tapane nirarthaka mAnavA lAgyA ane bIjAne paNa manAvavA lAgyA. I 3 I gItAmAM paNa tapanA yogAtmaka svarUpa para ja vadhAre baLa ApavAmAM AvyuM che. gItAmAM tapano mahimA to ghaNo ja batAvyo che. | 4. paraMtu gItAkArano nirdeza dehadaMDa para nathI nahito emaNe A tapane nimnastarano na mAnyo hota. / 5 / bauddha paraMparA tathA gItAmAM tapanA yoga pakSa para vadhAre baLa Ape che. jainadarzanano virodha tapanA te rupathI rahyo che je ahiMsaka draSTikoNathI viparita jAya che. buddha paNa yoga ane dhyAna mArgane vikasita karyuM che tema tapamArgano paNa spaSTa virodha nathI karyo. temanA sAdhuo dhutaMga vratanA rUpamAM A tapasyAmArganuM AcaraNa karatA hatA. jaina darzana ema mAne che ke jIva kAyika, vAcika tathA mAnasika kriyAonA mAdhyamathI karma vargaNAonA pudgalo (Karmin Matter)ne potAnI tarapha AkarSita kare che ane A AkarSita karmavargaNanA muddagalo rAga-dveSa athavA kaSAya vRttinA kAraNe AtmatattvathI ekIbhUta thaI tenI zuddhi sattA, zakti tathA jJAnajyotane Avarita karI de che. A jaDa tattva tathA cetana tattvano saMyoga ja vikRti che. zuddha AtmatatvanI upalabdhine mATe AtmAnI svazaktine AvaraNa karavAvALA pugalone alaga karavA jarUrI che. chUTA pADavAnI A prakriyAne nirjarA kahe che. je be rUpomAM saMpanna thAya che. jyAre karma pudgalo potAnI nizcita avadhi pachI potAnA phaLa ApIne alaga thaI jAya che te savipAka nirjarA che paraMtu A naitika sAdhanAno mArga nathI. naitika sAdhanA to aprayAsa che. prayAsapUrvaka karmapudgalone AtmAthI alaga karavAnI kriyAne avipAka nirjarA kahe che ane tapathI ja te zakya banI zake tema che. A prakAre tapanuM prayojana e che ke prayatnapUrvaka karma pudgalone AtmAthI alaga karI AtmAnI upalabdhi karavI. A ja AtmAnuM vizuddhikaraNa che. A ja tapa sAdhanAnuM lakSya che. uttarAdhyayana sUtramAM 3. samaradarzI haribhadra, pR.67 - 68 4. gItA 18/5 5. vahI 176, 19 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 bhagavAna mahAvIra tapanA viSayamAM kahe che ke tapa AtmAnA zuddhikaraNanI prakriyA che. I 1 / baddhakarmone kSaya karavAnI paddhati che. I 2 I tapa dvArA ja maharSigaNa pUrva pApakarmone naSTa kare che. I 3 I tapano mArga rAgadveSajanya pApakarmonA baMdhanane kSaya karavAno mArga che je mArA dvArA sAMbhaLo. | 4 | AvI rIte jaina sAdhanAmAM tapano uddeza athavA prayojana Atmazuddhi che. pUrve bAMdhelA karma pudgalone AtmatatvathI pRthaka karI ane zuddha AtmatatvanI upalabdhi ja siddha thAya che. tapa zabdano aneka arthomAM bhAratIya AcAra darzanamAM AvirbhAva thayo che ane jyAM sudhI tenI sImAo nirdhArIta karI lezu nahi tyAM sudhI tenuM mulya nakkI karavuM kaThIna che. "tapa" zabda eka arthamAM tyAga bhAvanAne vyakta kare che. tapa bhale ne vyaktigata svArthano hoya ke vyaktigata sukhopalabdhiono hoya chatAM tapa kahevAmAM Ave che. ahiM tapa, saMyama, indriya nigraha ane dehadaMDa banIne rahI jAya che. tapa mAtra tyAgI devuM e nahi paraMtu prApti karavI paNa tapa che. tapane mAtra visarjanAtmaka mUlya mAnavuM te bhrama che. bhAratIya darzanamAM visarjanAtmakanI sAthe sarjanAtmaka mUlyanI paNa vAta karI che. vaidika paraMparAmAM tapane lokakalyANanuM vidhAna batAvyuM che. gItAjImAM lokasaMgrahanI ane jaina paraMparAmAM "bahujana hitAya bahujana sukhAya"no bodha Ape che tyAre te paNa tapanA vidhAyaka mulyanuM ja vidhAna kare che. sarjanAtmaka pakSamAM Atmopalabdhi ja che paraMtu ahIM svaAtmana eTalo vyApaka thAya che ke temAM sva athavA parano bheda ja nathI. eTalA mATe eka tapasvInuM Atma kalyANa ane lokakalyANa paraspara virodha na rahetA ekarUpa bane che. eka tapasvInA AtmakalyANamAM lokakalyANano samAveza thaI jAya che ane tenuM lokakalyANa AtmakalyANa ja che. tapa bhalene te indriya saMyamano hoya, citta nirodhano hoya, lokakalyANano hoya ke bahujana hitano hoya tenA mahattvano koI InkAra zakato nathI tenA vyaktigata jIvana mATe temaja samAja mATe mahattva che. DaoN. gapha Adi keTalAka pazcimanA vicArako tathA keTalIka maryAdAmAM svayaM buddhe paNa tapasyAne Atma niyaMtraNa (self Torture) athavA svapIDananA rUpamAM joI ane enA AdhAra para AlocanA paNa karI che. jenI sAthe jaina vicAraNA tathA hindu vicAraNA paNa sahamata thaze. bhAratIya AcAra paraMparAmAM emAM paNa vizeSa karIne jaina paraMparA tapa sAthe zArIrika kaSTa sahana karavAno athavA Atma niyaMtraNa karavAno je adhyAya joDAyelo che tenI pAchaLa paNa keTalAka tarkanuM baLa to che ja dehadaMDa pAchaLa nIce ApelA tarka ApI zakAya tema che. 1. uttarAdhyayana sUtra - 30/1 2. vahI 29/27 3. vahI 28/36, 30/6 4. uttarAdhyayana sUtra - 28/35 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1. sAmAnya niyama e che ke sukhanI upalabdhinA nimitta koIne koI duHkha to uThAvavuM paDaze to pachI Atmasukhopalabdhi mATe kaSTa uThAvavuM na paDe te kevI rIte saMbhavI zakaze ? 2. tapa dvArA potAne svecchApUrvaka kaSTamaya sthitimAM nAkhIne potAnA vaicArika samatvabhAvanuM parikSaNa karavAnuM che tathA abhyAsa karavAno che. "yuva-kuze sama kRtvA" kahevuM saheluM che. paraMtu nakkara abhyAsa vagara A AdhyAtmika jIvananuM aMga nathI banI zakatuM. 3. A bolavuM saheluM che ke huM "caitanya chuM. zarIra jaDa che." paraMtu zarIra ane AtmAnI vacce jaDa ane cetananI vacce puruSa ane prakRtinI vacce sat brahma ane mithyA jagatanI vacce je anubhavAtmaka bhedavijJAnarUpa samyagRjJAnanI AvazyakatA che tenI sAcI kasoTI to A AtmaniyaMtraNa che deDadaMDa athavA kAyaleza te agni parIkSA che. jemAM vyakti potAnA bhedajJAnanI niSThAnuM sAcu parIkSaNa karI zake che. uparanA AdhAra para ApaNe jemane dehadaMDa athavA Atma niyaMtraNa rUpa tapasyAnuM samarthana karyuM che te jJAna samanvita tapa che. je tapamAM samatvanI sAdhanA nathI bhedavijJAnanuM jJAna nathI evo dehadaMDa tapa jainone svIkArya nathI. bhagavAna pArzvanAtha ane tAmasa kamaThanI vacce tapanuM A ja svarUpa to vivAdano viSaya hato ane jemAM pArzvanAthe ajJAnajanita dehadaMDanI niMdA karI hatI. svAdhyAya e tapanuM jJAnAtmaka svarUpa che. bhAratIya RSioe svAdhyAyane tapanA rUpamAM svIkArIne tapane jJAna samanvita svarUpa para ja jora ApyuM che. gItAkAra jJAna ane tapane sAthe sAthe jue che. 1 (gItA - 16) 1, 17, 15, 4/10, 4+28)bhagavAna mahAvIre ane buddha ajJAnarUpa tapanI niMdA samAna rUpathI karI che. bhagavAna mahAvIra kahe che ke mAse mAse tu jo bAlo kusaggeNaM tu bhuMjae / no suyagyadhamakSa naM madharUM sosi || (uttarAdhyayana sUtra - 9/44) ajJAnIjana mAsa-mAsakhamaNanI tapasyA kare che ane pAraNAmAM mAtra taNakhalAnA agrabhAga para rahe teTaluM anna grahaNa kare che chatAM te jJAnIonI soLamI kaLAnA barAbara paNa dharmanuM AcaraNa nathI karI zakatA. Aja vAta buddha paNa kahI che mAse mAse kusaggena bAlo bhuMjeya bhojanaM / na re saMtadhammAne karna madhati sola II (dhamapada - 70) AvI rIte jaina, bauddha ane gItAjInA AcAra darzanamAM ajJAnayukta tapane heya samajavAmAM Avyo che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 dehadaMDane jo DhIlAzanA arthamAM svIkArIzuM to tenI vyAvahArika upAdeyatA paNa siddha thaI jaze. jema vyAyAmanA rUpamAM karelo dehadaMDa (zArIrika kaSTa) svAthya rakSA ane zakti saMcayanuM kAraNa banIne jIvananA vyAvahArika kSetramAM paNa lAbhaprada bane che. tevI ja rIte tapasyAnA rUpamAM dehadaMDano abhyAsa karavAvALA potAnI zarIramAM kaSTa sahiSNu zakti vikasita karI le che. je vAsanAonA saMgharSamAM ja nahi jIvananI sAmAnya sthitimAM paNa sahAyaka bane che. eka upavAsano abhyAsI vyakti jo koI paristhitimAM bhojana kadAca na maLe to paNa te eTalo badho vyAkuLa nahi bane jeTalo roja khAvAvALo banaze. jIvanamAM kaSTa sahana karavA e adhyAtmika pragati mATe Avazyaka che. AdhyAtmika draSTi vagara mAtra zarIrane dhyAnamAM rAkhIne je tapa kare te tapa nathI. jainadarzanamAM dehadaMDa karavAmAM nathI Avato paNa thaI jAya che. tapazcaryAnuM prayojana Atmaparizodhana che nahi ke dehadaMDa. ghI nI zuddhi mATe ghI ne tapAvavuM paDe che nahi ke pAtra ne... basa e ja prakAre Atmazuddhi mATe AtmavikArone tapAvavAmAM Ave che nahi ke zarIrane. zarIra to AtmAnuM bhAjana (pAtra) hovAthI tapI jAya che. tapAvavAnI jarUra nathI paDatI. je tapamAM mAnasika kaSTa hoya, vedanA hoya, pIDA hoya te tapa nathI. pIDA thavI te alaga vAta che ane pIDAmAM vyAkuLatA thavI te alaga vAta che. tapa karatA pIDA jarUra thaze, paraMtu pIDAnI vyAkuLatAnI anubhUti nahi thAya. pIDA zarIrano dharma che. vyAkuLatAnI anubhUti AtmAnI che. evA aneka udAharaNa che jemAM banne ne alaga alaga joI zakAya che. koIpaNa jyAre prathama vakhata upavAsa kare che tyAre tene bhUkhanI pIDAno anubhava avazya thaze chatAM te pIDAnI anubhUti nathI karato kAraNa ke upavAsa tapanA rUpamAM kare che ane tapa to AtmAno Ananda che. te jIvananI sundaratAne naSTa nathI karato paraMtu jIvananA AnaMdane vyakta kare che. A tapanI nirvivAda paribhASA che jenA mulyAMkanane batAvavAnI AvazyakatA nathI AnAthI pUrvanA lokone koI Apatti nahi Ave ane pazcimanA lokone paNa koI Apatti nahi Ave. ahIM AtmavAdI ane bhautikavAdI badhA eka bhUmi para sthira che. jo uparyukta tapanI paribhASAne svIkArIne cAlavAmAM Ave to niSedhAtmaka draSTithI tRSNA, rAga, dveSa Adi cittanI samasta akulina (azubha). vRttionuM nivAraNa thaI jaze ane hakArAtmaka draSTithI badhI ja kulIna zubha vRttio tathA kriyAonuM maLavuM tene tapa kahevAmAM Ave che. bhAratIya RSioe haMmezA tapane virATa arthamAM ja joyo che. ahIM zraddhA, jJAna, ahiMsA, brahmacarya, Arjava, mArdava, kSamA, saMyama, samAdhi, satya, svAdhyAya, adhyayana sevA satkAra Adi badhA guNone tapa mAnavAmAM Ave che. I 1 / tapa AtmAnI uSA che. jene zabdothI bAMdhI zakAtI nathI. A koI eka AcAradarzananI mAlikI nathI e to pratyeka jAgRta AtmAnI anubhUti che. tenI anubhUtithI ja manamAM rahelA kalezo sApha thavA lAge che. vAsanAo zithila thaI jAya che. ahiM gaLavA lAge che. tRSNA ane kaSAyanI agni tapanI 1. gItA - 17/1, 14/19 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 uSmA pragaTa thatA ja niHzeSa banI jAya che. jaDatAno kSaya thaI jAya che. cetanA ane Anandano eka navo anubhava thaI jAya che. zabda ane bhASA mauna thaI jAya che tyAre AcaraNanI vINA madhura banI jAya che. tapanuM Aja jIvaMta ane jAgRta zAzvata svarUpa che. je sarvasva ane sarvakAlina che. badhI ja sAdhanA che. tapathI tapIne karma evI rIte mULamAMthI kSaya pAme ke punaH saMjoga thavA na pAme. viSayo viSa karatAM vadhu khataranAka che. kema ke viSa to eka janmano nAza kare che jayAre aNabhogavelA viSayo mananA ciMtanamAtrathI bhavobhava paDe che. viSAyothI sAvadhAna banI vikAravAsanAne kAbUmAM levA ane mohanIyanA mULa rAga-dveSane ukheDavA mATe tapadharmanuM sevana ati jarUrI che. cAritravAna AtmAnuM alaMkAra tapa che. alaMkAra vagaranA zarIranI kaMI zobhA nathI tema taparahita jIvananI zobhA nathI. anAdinI AhArasaMjJA dvArA "khAuM khAuM"nA abhyAsa sAthe tapano navo abhyAsa pADavAno che. tapa karanArane prAraMbhamAM kaSTa muzkelIo naDaze. paNa "kareMge yA mareMge" jevA makkama mane praNidhAna pUrvaka viveka paraspara tapane jIvanamAM khIlavavAmAM Ave to AgaLa jatAM tapa saraLa ane sahaja banI jAya che. AhArasaMjJA sAme jhajhUmavAnuM zastra tapa che. enA satata sevanathI khAvAnI lata ane vividha rasonI ujANI baMdha karavAnI che. icchAonuM mAraNa karavAnuM che. e lakSya tapasvIe bhUlavA jevuM nathI. IcchAnirodharUpa tapa siddha karavA mATe ghaNI sahanazIlatA keLavavI paDe tema che. icchAonuM jora cetanane pajave che ane enA jore bhUlo paDelo zrAvaka abhakSyAdinI nirdoSatAne visarI jAya che. pariNAme cittazuddhi gumAvavAnuM bane che. tapadharmanA abhyAsathI rasanA upara evuM niyaMtraNa AvI jAya ke game te avasare kathya ke rukSadravya maLe to paNa cAle "amuka vinA na cAle" A vAta bhUMsAI jAya to AhArasaMjJA hAMsa jarUra pAme che je maLe temAM saMtoSa rahe che. tapanA prabhAve zuM anubhava thAya? (1) vAraMvAra khAvAnI icchA ochI thAya. (2) khAna-pAna pratye udAsInatA Ave. (3) sArI vastu bIjAnI bhaktimAM ApI devAnuM mana thAya. (4) avasare bhUkha veThI zake che. (5) vicAro suMdara bane. (6) kaSAyonI maMdatA ane kSaya thAya. (7) Atma teja khIlatuM Ave. (8) vighno aMtarAya dUra thaI jAya. (9) na dhArelI prabhAvanA thAya. (10) aNAhArI svabhAvano anubhava thAya. tapa karatAM ApaNA kaSAyo zAMta thatA Ave che. e khAsa mArka karatA rahevAnuM che. svotkarSa bhUlI jainazAsananuM gaurava keTaluM vadhe che te jANI pramodazIla banavAnuM che. tapanA abhyAsathI indriyone ane manane kabajAmAM levAnuM che. manane vaza karIne bhAvavizuddhinA baLe viSaya-kaSAyo sAme pUrNa jaya meLavavAno che. ghAtakarmanA nAza mATe tapa amogha sAdhana che ane jyAM sudhI kevaLajJAna-kevaLadarzana kSAyikabhAvanA guNo na pragaTe tyAM sudhI tapathI pAchA pharavAnuM nathI. arthAt uttarottara tapamAM AgaLa vadhavAnuM che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 abhyAsa : pAralaukika mArganuM anveSaNa : huM marIne kyAM jaIza? meM dharma kevo pALyo? vrata ane niyamonuM pAlana kevuM karyuM? tapa ArAdhanA kevI karI? jenA prabhAve bIjA sthAnamAM hIna, madhya ke uttama kuLamAM, svarga ke mRtyulokamAM sukha samRddhi maLe to AnaMda ane na maLe to kheda thAya, paraMtu potAnA duzcaritrane pote jANe ja che ke mArAmAM kevA doSo ane guNo che. te paNa huM samajuM chuM. kharekhara mArA doSothI huM ghora aMdhakAravALA atiugra pAtALamAM jaIza. jyAM mAre lAMbA samaya sudhI hajAro duHkho bhogavavA paDaze. A rIte dharmAdharma ane tenA phaLa sukha-duHkhane jANavA chatAM he gautama, keTalAka AtmAo mohathI mUDha thaI Atmahitane AcaratA nathI, paraMtu potAnI bhUlo sudhArIne e pramANe AcaraNa kare, sAthe tapadharmanI ArAdhanA kare to avazya uttama sagatine prApta kare che. zuddha mArganI ArAdhanA kaThaNa che chatAM pAra pADavI zakya che, paraMtu e jyAre sattva rahita banI jAya che tyAre enA mATe kaThaNa banI jAya che. Atmahitane paNa samajato nathI. "sakhaluM carati dhamma AyAhima nAyabujhasAra sasalle jara kahuggama, ghora vIraM vare divvaM vAsa sahassAyi tatto vi ta tassa niSphalaM // " divya devatAI hajAro varSa tapa kare tevo nahi, paNa ugra kaSTamaya bhayaMkara tapa Acare, paNa jo te AtmA sazalya che, to teno te badho tapa niSphaLa che. mATe zalya eTale ke icchA rahita tapa karavAno che. tapa karavAnuM che paNa zalya (icchA) rahita karavAnuM che, to ja karmanI nirjarA thaze. paNa zalyarahita karavAmAM Avaze to pApa baMdhAze ane bhogavavAno vAro Avaze. zalya rahita karyA pachI AlocanA, niMdA, gaha ke prAyazcita na karyuM jevI rIte zalya sevyuM tevI rIte tenuM pragaTIkaraNa na karyuM to zalya paNa pApa kahevAya che. "saMttama mannAM pAvaM nannAnoratha niyiM " te mahA pracchanna pApa che gupta pApIpaNuM che. je mahAna akArya ane anAcAra che. tevuM mAyA daMbhIpaNuM AThe karmono baMdha karAvanAra che. asaMyamamAM tANI jAya che. zIlarahitapaNuM, adharmatA, kaluSita avasthA, azuddhi, sukutanAza, (zubha anuSThAna sevavA chatAM hRdayanA malina pariNAma) durgatimAM aneka prakAranAM zArIrika ane mAnasika duHkhomAM tANI jAya che. saMsArano viccheda thato nathI. AtmAnI manahAna vigopanatA thAya che. arthAt e jIva saMsAramAM kyAM chupAI jAya che teno patto lAgato nathI. bhagavAna mahAvIranA pULa bhavono ja nirdeza karavAmAM Ave che. sUkSma bhAvomAM paNa bhagavAnano AtmA ghaNuM bhaTakyo che. zalyonA prabhAve AvI durgatine sahana karyA pachI paNa atyanta rUpa hInatA (kadarUpuM zarIra), dAridraya, daurbhAgyapaNuM ane muMgI vedanA hoya che. vedanA ghaNI hovA chatAM bIjAne kahI na zake, tiryayane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 ghaNuM ja sahana karavuM paDatuM hoya che ane jIvana paNa pIDita avasthAvALuM apamAnita ane tarjanAthI duHkhothI) bhareluM pAme, A badhuM zAnuM pariNAma che? tapa UMcI koTino pALyo paNa sAme zalyo rAkhIne mAyAno DaMkha choDyo na hato tethI tapane badale zarIra posavAmAM ja lepAyo. A to sArAMza che ke jIvananA zalyono uddhAra ja lepAyo ane durgatimAM jatAM je doSo lAgu thAya che enuM mULa bIja ahIM tapamAM na paDI jAya evuM jIvana ApaNe banAvatA rahevuM. alabata e mATe mana upara thoDuM jora karavuM paDe che, paNa e vinA guNo AvatA ja nathI. jene guNasaMpanna banavuM che eNe sahana karavuM ja paDavAnuM. jemAM ApaNane dekhAya ke kaMIka sahana karIe chIe. bhUkha, tarasa, apamAna vagere evuM jIvana ghaDavuM joIe te pachI ja guNa saMpannatAno anubhava thAya to ApaNo paNa AtmA anaMta evI jJAna-darzananI sAcI siddhine prApta karI zake che. mATe mahApuruSo kahe che ke "maMA veva tame yuvyo" khetaramAM kheDUtone vADa nAkhatAM joyA che ne? zA mATe? pazu-paMkhI anAjane nukazAna na pahoMcADe te mATe ne ! koI anAja corI na jAya te mATe ne ! te ja pramANe AtmAnA rakSaNa mATe vADanI jarUra che. dazavaikAlikanA pahelA adhyayananI pahelI gAthAmAM ahiMsAne pALavA mATe saMyamarUpI vADanI jarUra jaNAvI che. saMyama vinA ahiMsA pALI zakAtI nathI mATe pahelA ahiMsA mUkI, pachI saMyama mUkayuM ane pachI tapa mUkyo eTale bIjI rIte kahIe to tArUpI tijorInA saMyamarUpI khAnAmAM ahiMsArUpI ratna raheluM che. Ama tapa che to badhu salAmata che ane tapa nathI to asalAmatI ja che. bhIMtane cakamakatI karavA mATe jema polizanI jarUra che te ja pramANe AtmAnI siddhi mATe tArUpI polizanI jarUra che. zarIrane sAruM rAkhavA mATe sArA khorAkanI jarUra che te nyAya mUjaba AtmAne sArA rAkhavA mATe tArUpI pathyanI jarUra che. kapaDAMne sArA karavA mATe jema dhokA marAya che te rIte AtmArUpI kapaDAmAM mela bharAyo hoya to tene tArUpI dhokA mAravAnI jarUra che. tapa e sAkSAt jJAnanuM phaLa che. jJAna dvArA tapane pariNamavAno che. tapanI tAkAta eTalI pracaMDa che ke nikAcita karmanA bhUkkA karI de che. arjunamALI jevA rojanI sAta hatyA karanArA paNa tapanA AcaraNa dvArA karmanA bhUkkA bolAvI dIdhA ane mokSagAmI banI gayA. tapa karavAthI kaSTa sahana karavAnI Adata paDe che. tethI duHkhamAM samAdhi rahe che. maLelI sAmagrIne choDyA vagara tapa thaI zakato nathI eTale tapa e sukhanI sAmagrIne choDavAnuM paNa zIkhavADe che. jemAM mANasane gAmaDAmAM phrekacara thayuM hoya ane moTA zaheramAM sAru thaI jAya che tema tapazcaryA karavAthI gayA bhavanA pApo A bhavamAM nAza pAme che. jema koI dardInA peTamAM gAMTha thaI hoya ane tenuM oparezana karavAmAM Ave to vajana ochuM thAya chatAM oparezana thavAthI dardI rAjI thAya che ke mAro roga gayo te rIte tapazcaryAthI zarIra ochuM thAya che paraMtu karmarUpI roga dUra thaI jAya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 bAre prakAranA tapamAMthI koIpaNa eka tapa vinA eke AtmA muktie gayo nathI, jaze paNa nahi ane javAno paNa nathI basa A ja batAve che ke tapazcaryAno mahimA uttama che. sarvano AdhAra paNa te che mATe e tapazcaryAne jIvanamAM dhAraNa karIe jethI muktisukhane pAmIe. zarIrane rUpa hoya che ane e rUpa dvArA aneka prakAranAM pApo thAya che kemake jagatamAM AkarSaNa rUpanAM che. rUpanA kAraNe ja satI sItAne rAvaNa upADI gayo. rUpane kAraNe ja rUpavALA sudarzana upara abhayArANI mohita banyA hatA. bharata mahArAja suMdarI upara mohita banyA hatA tyAre tapazcaryAe khoTI mAdakatA ochI karI AtmAnuM ojasa pragaTa kare che eTale kAmane jItavA mATe tapa e aNamola upAyache. tiryaMco paNa tapazcaryA koIka dvArA pratibodha pAmIne, jAtismaraNajJAna prApta karIne ke sahana karIne paNa tapa kare che. caMDakauzIke paMdara divasanuM anazana karyuM, hAthInA bhavamAM sasalAne bacAvavA hAthI aDhI divasa sudhI traNa paga upara Ubho rahyo, naMdamaNiyArano AtmA deDakAnA bhavamAM aMtima samaye samatAbhAva rAkhyo e tapanA kAraNe pahelA devaloke gayela che ane mAnavI savArtha siddha vimAna ane mokSane prApta kare che. tapazcaryA karavAthI zarIranI aMdaranI dhAtu tape che. sonuM, cAMdIne tapAvavAthI te vizuddha bane che tema tapa karavAthI AtmA paNa vizuddha bane che. ghaNA lokone prazna thAya che ke tapazcaryA karIne peTanA kIDA mArI nAkhavA tenA karatA AtmAnuM dhyAna karI dharma ArAdhanA zuM kAma na karavI? tapazcaryA karavAthI peTanA kIDA marI jatA nathI paraMtu AhAra AdinA abhAve te kIDA ApaNA zarIranuM mAMsa, lohI Adi khAya che. tapazcaryA karavAthI peTanA maLanuM zuddhikaraNa thAya che tenAthI dhyAna paNa sAru dharI zakAya che. prAkRtika cikitsAmAM zarIrane suMdara karavA mATe paNa tapa karAvavAmAM Ave che eTale tapazcaryA bAhya maLa tathA AtyaMtara maLa beu kADhe che. TAIphoIDanA dardIne paNa DaoNkTara lAMghaNa karavAnuM kahe che te rIte tapa badhI daSTie upayogI che. A to ApaNe anazana rIte tapanI vAta karI, paNa DaoNkTarane bAhya che e tapanAM zaraNAM levA paDe che. peTanA dardIne DaoNkTara ochuM khAvAnuM kahe che eTale uNodarI tapa thayo, paNa te tapa moharAjAno kahevAya che. amuka ja dravyo khAvAnA kahe che e vRttisaMkSepa tapa thayo, kAma vagara jene gamatu na hoya ene sUtAM ja rahevAnuM kahevAmAM Ave. UThavAnI ke bahAra javAnI manAI karavAmAM Ave te kAyakaleza tapa thayo. sArI rasavaMtI ane caTAkedAra svAdaSTi dravyo khAvAnuM baMdha karAvI de che ane sAdu bhojana karavAnuM kahIne rasaparityAga tapa karAve che. halana-calana karavAnI manAI karavAmAM Ave che. goLImAM paNa ghena hovAnA kAraNe sUtA ja rahevAnuM thAya che. te saMlInatA tapa thayo. AvI rIte DaoNkaTaro paNa ADakatarI rIte cha prakArano bAhya tapa karAve che. Ama tapanuM vividha rIte svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.5 tapa Atma sAdhanA tarIke potAnI jAta paranuM kArya dAsI thoDI vAra mATe rAjAnA zayana para suvA gaI. sIdhA so saTAkA thayA ne dAsI khaDakhaDATa hasavA lAgI. rAjAe AzcaryathI hasavAnuM kAraNa pUchyuM, dAsIe kahyuM thoDIka kSaNa suvAnA so saTAkA to varSo sudhI sunArAne keTalA soTA ? ATalI vAta sAMbhaLI rAjAnI AMkha ughaDI gai. pratikuLatAmAM TakI rahevuM e jema UMcI bhUmikA che tema anukULa Ave chatA mana na rame e yogInI kakSA che. te kakSA prApta karavAnI che. peMDo khAvA chatA svAda nahIM sAdhanA prApta karavAnI che. mithyAtvIne peDo mITho mATe khAvA jevo lAge. samakAtine peMDo mITho che mATe tyAga karavA jevo lAge. vItarAgIne peMDo mITho che paNa emAM kAMi levA devA nahI. A bhUmikA sAdhanAnI che ane ene keLavavAnI che. tapasyA Atmazuddhi tathA kaleza nivAraNa mATe che. jemAM zArIrIka zuddhi sAthe AdhyAtmika zuddhinI vAta batAvI che. tapanI pUrNatA to AdhyAtmika zuddhinI prAptithI ja thaI zake che. tapa kalezone nabaLA pALavA mATe ane samAdhinA saMskAro puSTa karavA mATe che. tapamAM jJAna ane kriyA banneno samAveza thaI jAya che. bAhyatapa e kriyAomAM che ane AbhyAntara tapa e jJAnayoga che. A banne dvArA jIvananA aMtima dhyeyane prApta karI zakAya che. zarIrane kaSTa ApavuM, zarIrane tapAvavu e tapasvInuM lakSya nathI. jenI draSTi mArA zarIra sudhI sImita rahe che. te tapasvI nathI. tapasvI to AtmajJAnI, bhedajJAnI hoya che. zarIrarUpI vATamAM AtmAnI jyotinA darzana karavAvALA zarIra pratye ja nirmohI banI jAya che. jyAre zarIranI mamatA dUra thAya che tyAre tapanI jyotimAM karmamela baLavA lAge che ane AtmA ujjavaLa banI jAya che. jIvananI jIvantatA, jAgRti zakti tathA prANavattA tapa para nirbhara che. jenuM jIvana jeTaluM tape che te teTalo ja paripakava, pavitra ane pUrNa bane che. tapa jIvanano oja ane prakAza che. jema aMdhakArane dUra karavAnI zakti sUryamAM che tema karma jaMjIrane toDavAnI zakti tArUpI sUryamAM che. tapa jAjavalyamAna agni samAna che. agni dvArA je prakAre badhA doSa ane vikAra naSTa thaI jAya che. te prakAre tapa dvArA jIvananI azuddhio ane vikRtio nAza pAme che. vijaLI pedA karavA mATe be vastunI AvazyakatA che. eka dabANa(prezara) jenAthI volTeja nirmita bane che ane bIjo pravAha (phalo) jenAthI vidyutadhArA satata gatizIla bane che. A prakAre AdhyAtmika urjA tapasyAnA mAdhyamathI prApta thAya che. bhagavAna mahAvIra paNa mukhya be prakAranA tapa batAvyA che. jenAthI indriyo niyaMtrita rahI zake che. Abhyantara tapa phalo samAna che. jenAthI vidyutadhAra samAna aneka zaktio nirmita thAya che. tapazcaryA jIvanamAM atyanta lAbhadAyI che. peTamAM kacaro na nAkho jethI enImA nI jarUra na paDe ane davAo paNa khAvI na paDe, paraMtu asalI davA to tapa che. mATe tapanI ja davA lo. suvarNane tapAvavAthI ja enI zuddhi thAya che Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 - mAtra dhovAthI nahi. A rIte AtmAne tapano zeka lAgavAthI karma dalikonI nirjarA thAya che. sAdhaka te che je mana, indriyo ane AtmAmAM tapano zeka lagAve che. bhAratabhUmi sadAkALathI tapobhUmi rahI che. A vizeSatA anya koI rASTramAM nathI. badhA ja bhAratIya darzano tathA dharmazAstro tapano svIkAra kare che. varNanazailImAM kadAca pharaka hoI zake. enA prakAramAM pheraphAra hoI zake tema chatAM tapanuM mAhatmya to badhAe svIkAryuM ja che. tapa dvArA AtmAnA badhA prakAranAM vikAro sukAI jAya che ane tenuM vAstavika svarUpa upasI Ave che. vidhipUrvaka karavAmAM AvelI koIpaNa kriyA niSphaLa jatI nathI ane vidhine samajyA vinA koIpaNa kriyA phaLIbhUta thatI nathI jenA dvArA te prakriyAne jANavAmAM Ave te samyajJAna kahevAya che. vividha pariSaha-upasarganA AkramaNa sAme paNa je zakti AtmAne lakSyacyuta thavA detI nathI tene samyakdarzana kahevAmAM Ave che. badhA prakAranA karmabandhanA hetuono nirodha karavo te saMvara che ane saMcita karmono kSaya karavo te tapa che. A banne sAdhana AtmAne mahAtmA ane mahAtmAne paramAtmA banAvavAvALA che. sAdhanonI AvazyakatA tyAM sudhI rahe che ke jyAM sudhI AtmA sarvAMgI na bane tyAM sudhI darzanapUrvaka jJAna thAya che. jJAnathI cAritra ane cAritrathI tapa thAya che. te samyapUrvakanuM hoya che. bAkI bAhyatapa kahevAya che. jenAthI traNe kALamAM paNa siddhatva prApta nathI thatuM. manane viSaya ane kaSAyathI haTAvavA mATe tathA rAga, dveSarUpa durjaya zatruo para vijaya prApta karavA mATe je je upAyo dvArA zarIra, indriya ane manane samayapUrvaka tapAvavAmAM Ave tene tapa kahevAmAM Ave che. tapa karavAthI ahiMsA bhagavatInI ArAdhanA thAya che athavA ahiMsAthI tapa che. ahiMsA vinAnuM tapa bAlatapa kahevAya che. te karma nirjarA karatA kyAreka karmabaMdhanuM kAraNa bane che. tyAga vagara tapa thatu nathI ane tapa tyAgano mULamaMtra che. indriyono nigraha karavo tathA mananI badhI icchAo upara vijaya prApta karI saMtoSa dhAraNa karavo te tapa che. tapa anuSThAna karavAthI apavitra jIvana paNa pavitra banI jAya che. tapa sarvottama auSadhi che. 66 roga prAyaH peTanI kharAbIthI thAya che. peTanI kharAbIthI thavAvALA badhA rogo tapathI naSTa thaI jAya che. lohInuM bhramaNa paNa sArI rIte thAya che. loko bhUkhathI pIDAIne nathI maratA balke vadhAre khAvAthI mare che. jeno koI raMga nathI, koI gaMdha nathI, rasa nathI ane koI mUlya nathI te tapa che. jenA sevanathI svAsthya sAru rahe che. hRdaya, mastaka, indriya, mana ane AtmAne potAnAmAM rahevu tene svastha kahe che. je tapathI ja saMbhava che. zraddhApUrvaka jinavANInuM adhyayana karavuM paNa tapa che. aSTAMgayoganI sAdhanA karavI paNa tapa athavA je tapa dvArA aSTAMgayoganI sAdhanA samyak thaI zake te tapa che. tapa uttaraguNa che. cAritra mUlaguNa che. karmajALane haTAvavA mATe tapa jo sAbu che to cAritra pANI che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 zrImad bhAgavada gItAmAM tapanA traNa prakAra batAvyA che. jemake sAtvika, rAjasa ane tamasa. niSkAma yogIjano dvArA parama zraddhApUrvaka karelA tapane sAtvika tapa kahevAmAM Ave che. je tapa mAna, pratiSThA, Adara, satkAra ane bhautika sukha mATe karavAmAM Ave che tene rAjasa tapa kahe che. je tapa mUDhatApUrvaka haThathI asaMgata bhAvathI bIjAnuM aniSTa karavAmAM Ave che te tAmasika tapa che. jaina darzana utkRSTa maMgaLa sAtvika tapane ja tapa mAne che. bAkInA be bheda mAtra karmabandhanA kAraNa che. AvuM tapa agara koI anaMta vakhata karaze to paNa karma khapaze nahi paraMtu navA karma baMdhAtA jaze. sAdhanA paddhatimAM tapa tamAma tIrthaMkaro temaja vizeSa karIne mahAvIranuM jIvana ja jaina sAdhanAmAM tapanA sthAnanuM sabaLa pAsuM che. bhagavAna mahAvIranA sAdhanAkALa sADAbAra varSa daramyAna lagabhaga agiyAra varSa to nirAhAra gaNavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIrano A saMpUrNa sAdhanAkALa svAdhyAya, AtmaciMtana, dhyAna ane kAyotsargathI bharelo che. je AcAradarzanano silasilo potAnA jAgRtajIvanamAM tapanuM ujajavaLatama udAharaNa che. temanI sAdhanA paddhati tapazUnya kevI rIte banI zake ? temanuM tapomaya jIvana ja bhUtakALathI vartamAna sudhI tamAma ne tapasAdhanAnI preraNA Ape che. Aje paNa ghaNA sAdhako evA maLe che ke 8, 10 ke 16 divasanA ja nahi paraMtu 30, 60 ke tethI vadhAre divasanA phakta ukALelA pANI para rahIne tapasAdhanA kare che. jaina sAdhanA samanvayoganI sAdhanA che ane A samatvayoga AcaraNanA vyavahArika kSetramAM ahiMsA banI jAya che ane A ja ahiMsAne niSedhAtmaka sAdhanA kSetramAM saMyama kahevAmAM Ave che ane e saMyama ja kriyAtmaka rUpamAM tapa che. ahiMsA, saMyama ane tapa ekabIjAnA paryAyavAcI zabda prayoga che. ahiMsA, saMyama ane tapa maLIne ja dharmanA samagra svarUpano paricaya karAve che. saMyama ane tapa e ahiMsAnI be pAMkha che. jenA vinA ahiMsAnI gati tathA vikAsa avarodhAI jaya che. tapa ane saMyamathI yukta ahiMsAdharmanI maMgalamayatAno udghoSa karatA jainAcArya zaabhavajI svAmI kahe che ke "dharma maMgalamaya che. paNa kayo dharma ? je dharma ahiMsA, saMyama ane tapathI yukta che. te dharma sarvotkRSTa maMgalamaya che. je A dharmamAM pAlanamAM dattacitta che. tene manuSyo to zuM devatA paNa namaskAra kare che. / 1 / dhammo maMgala mukkiLU ahiMsA saMjamo tavo / tevA vi taM namaMti nasa dhane sayA maLo | (dazavaikAlika sUtra - 1-1) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.6 zarIra zodhana saMdarbhe karoDa rU. dAgIno lokaramAM mUkavA mATe che, ne karoDa rU. nuM mazIna 3 pALI kAma levA mATe che. vartamAnamAM dAgInAnI hAlata evI che ke e lokaramAM ja rahe ne enTeksa paherAya. dAgIno sthira milakata che. moMghavArI sAthe vadhatA bhAvavALI milakata che. jyAre mazIna ghasArane AdhIna che. upayogamAM lo to upayogI thAya ne upayogamAM na lo to kTAi jAya. zarIra satata ghasArane AdhI che. mATe e dAgIno nathI. ene dAgIno mAnaso to murakha Tharaze. mazInamAM tela puravAmAM na Ave to mazIna na ja cAle tema zarIra paNa mazIna che. A zarIrane calAvavA mATe paNa khUba pUrato ja AhAra ApavAnuM che enI pAsethI kAma kaDhAvI levAnuM che. upavAsathI zarIra tathA Atmazuddhi AhAra, nidrA ane maithuna prANIno sAdhAraNa dharma che. A badhAmAM AhArane pradhAnatA ApavAmAM AvI che. cArvAka darzana kahe che ke devuM karIne paNa lADavA khAvAmAM ja jIvana che. "khAvA mATe jIvo" e cArvAkano maMtra che paNa ahIM RSimunio kahe che ke "jIvavA mATe khAo." ana sikaleyara, DaoN.eDavarDa hukara Devo pro. enAlDa ihariTa, eDavarDa arla yuriMgaTana, DaoN. henarI liDelhAra jevA pazcimI vidvAno paNa A ja RSionI vANIne puSTI Ape che. "khAvA mATe na jIvo paNa jIvavA mATe khAo." zarIrazuddhi - zarIra zuddhi mATe pAzcAtya dezomAM upavAsa mATe je pracAra vadhI rahyo che tene joIne navAI lAge che tyAre vicAra Ave che ke ApaNA dharmapriyadeza bhAratamAM paNa ATalo badho pracAra nathI. pro. ihariTe potAnuM pustaka "rezanala phAsTiMga"mAM sarvaprathama upavAsa dvArA rogamuktinA vaijJAnika mArganuM pratipAdana karyuM che. temanA matAnusAra pratyeka yogamAM roganA phaLasvarUpa zarIramAMthI koI ne koI rIte kapha Adi nIkaLe che ane jayAre roga vadhI jAya che. bagaDI gayeluM lohI AvavA lAge che temaja ThaMDu paDI javAnA kAraNe lohInI naLIo saMkocAI jAya che. jenA kAraNe baLatarA, sojA, khAlI caDI javuM vigere darda thavA lAge che. AvI sthitimAM dardIe mAtra kapha na thAya tevo khAdyapadArtha tathA phaLa levA joIe athavA kAMI paNa na letA mAtra lIMbupANI athavA pANI levuM joIe. pAcanakriyA baMdha thavAthI eTale ke hojarIne ArAma ApavAthI roganivAraNanuM kArya jhaDapathI pUrNa thAya che. upavAsa dvArA roga dUra thavAnuM eka kAraNa e che ke zarIra rabaranI jema lacIlI naLIothI baneluM che naLIo vadhAre khAvAthI phUlAI jAya che. lohInuM paribhramaNa barAbara thatuM nathI tenA kAraNe roganI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 utpatti thaI jAya che paraMtu upavAsa karavAthI jevuM bhojana baMdha thayuM ne naLIo potAnI mULa sthitimAM pAchI AvI jAya che. lohImAMthI nakAmu pANI nIkaLI jAya che. jethI lohI jADu banI jAya che. A kArya upavAsanA kAraNe keTalAya divasa sudhI cAlyA kare che. jenA phaLa svarUpe zarIra haLavuMphUla jevuM jaNAya che. naLInI divAlomAM je jUno kapha jamA paDyo hato te temAM bhaLI jAya che. jenAthI lohI jADu banI jAya che. jADu lohI jyAre saMkocAyelI naLIomAMthI nIkaLavA lAge che. tyAre becenIno anubhava thAya che. paraMtu tarata ja A gaMdakI pezAba vATe nIkaLI jAya che ane dhIme dhIme pIDA dUra thatI jAya che. A badho kacaro dUra thavAthI AdhyAtmika zakti majabuta banI jAya che. upavAsamAM phakta pANI levAmAM Ave che tyAre zarIramAMthI te prakAranI gaMdakI nIkaLe che. jenAthI sukhAkArI ane zAMtino anubhava thAya che. upavAsamAM kyAreka zArIrika kasoTI paNa thAya che. jene joIne loko DarI jAya che paraMtu e emanuM ajJAna che. A zArIrika lakSaNo to e vAtanI sAkSI pUre che ke zarIramAM rahelI gaMdakI nIkaLI rahI che. A gaMdakInA nikAla mATenA lakSaNo che te A pramANe che. 1. vAyu - upavAsa AraMbha karavAthI sAdhAraNa rIte lokonA peTamAM vAyunuM pramANa vadhI jAya che ane peTa phulAI jAya che ke kaThaNa thaI jAya che. kyAreka sAmAnya duHkhAvo paNa thaI jAya che. kaThaNa thaI jAya che. kyAreka sAmAnya duHkhAvo paNa thaI Ave che. e samaye AMtaraDAmAM coTelo jUno maLa chUTo paDe athavA zarIramAMthI eno nikAla thaI jAya tyAre Avo anubhava thAya che. 2. tAva - upavAsa karavAthI keTalAkane tAva AvI jAya che paraMtu A ciMtAnuM kAraNa nathI kAraNake upavAsanA kAraNe zArIrika prakRtimAM pheraphAra thatA hoya che. 3. besvAda - upavAsamAM moDhAmAM lALa jAmI jAya che. jIbha sukAI jAya che ane moTuM narama thaI jAya che A lakSaNono artha e che ke zArIrika gaMdakI jhaDapathI baLI rahI che ane baLyA pachI bacelo bhAga gaLA ane moDhA vATe bahAra nIkaLI rahyo che. A samaye jevI sthiti moDhAnI rahe che basa evI ja sthiti AMtaraDAnI paNa rahe che. 4. pitta - keTalAka upavAsa karavAvALAno yakRta (lIvara) gaMdakIthI moTu thaI gayeluM hoya ane bharAI gayeluM hoya athavA vadhAre pitta nIkaLI AMtaraDAmAM AvI gayuM hoya ane tyAMthI nIkaLIne hojarImAM cAlyuM jAya che. jenA kAraNe baLatarA thavA lAge che ane durgadha paNa Ave che. 5. durgaMdhayukta parasevo - lAMbA upavAsanA samaye durgaMdhayukta parasevo nIkaLato hoya che tyAre paNa gabharAvavAnI jarUra nathI paNa te e vAtanI sAbItI che ke cAmaDI vATe zarIramAM ekatra thayeluM jhera nIkaLI rahyuM che. mAnava zarIramAM bhojana traNa prakAre kAma kare che (1) zArIrika mahenatanA samaye je koSo (Cell) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - Adi TUTI jAya che tenI marAmata karavA (2) jIvana sattA banAvI rAkhavA mATe jIvanadAyinI zakti utpanna karavA (3) khorAka levAthI zarIramAM urjA utpanna karavA. sAdhAraNa rIte roganI traNa zreNIo mAnavAmAM AvI che (1) tIvra roga - A roga mATe e vAtanI sAbItI che ke tamArA zarIramAM viSa, vikAra, maLa Adi padArtho visarjananA je svAbhAvika mArgo che te barAbara kArya nathI karatAM tenA para vadhAre paDato bhAra AvI gayo che. evA samaye bhAra ne haLavo karavA tathA nikAlanA je rastAo che tene svAbhAvika banAvavA mATe bhojana bandha karI devuM, upavAsa karavo anivArya che. 1 (2) jIrNaroga - AmAM vikAronuM pramANa vadhe ane asvAsthyakara AdatothI jIvanazaktino hrAsa eTalo vadhAre thaI jAya che ke tenAthI zarIranA vikArone kADhavA mATenI zakti ja nathI rahetI e samaye je aMgamAM vadhAre vikAra jamA thaI gayo hoya te aMga rogathI gherAI jAya che ane samaya pasAra thatA A roga evo haThIlo banI jAya che ke koIpaNa davA tene kAma nathI AvatI tyAre A sthitimAM upavAsa ja rAmabANa auSadhi che. bhojananA abhAvamAM jIvanazakti viSa ane vikArono nAza karI de che ane anAvazyaka dravya na AvavAthI jUnA viSa-vikAronuM visarjana thatu rahe che. - (3) mAraka roga - AmAM jIvanazaktino hrAsa eTale badho vadhAre thAya che ke te roganA sainiko pAse TakI zakatI nathI evA samaye upavAsa ja lAbhadAyI rahe che. Atmazuddhi prAkRtika cikitsAmAM roga nivAraNa mATe upavAsa sivAya paNa bhojana, pANI, vAyu, prANAyAma, kasarata, mAlIza, dhUpa, mATI Adi sAdhanono sahAro levAmAM Ave che. A sAdhanothI zArIrika roga to maTI jaze paNa AtmAne sAdhanA nahI maLe. eTalA mATe niHsaMkoca paNe kahevAmAM Ave che ke roga nivAraNa, AtmavizvAsa ane prakAza traNe eka sAthe prApta karavA hoya to upavAsane apanAvo. mahAvIra, buddha jevA rAjapATane choDIne yuvAna avasthAmAM vairAgI banI gayA. zA mATe ? eTalA mATe nahi ke teo rogI hatA ane eTalA mATe nahi ke temane khAvA maLatuM na hatu ke rahevA mATe ghara na hatu ? nA eTalA mATe ke emane jJAna prApta karavu hatuM ane enI prApti mATe nIkaLI paDyA hatA. bhUkhyA rahIne banne sAdhanAmAM tallIna thayA. ekane kevaLajJAnanI prApti thaI ane bIjA prakAza (bodha)ne pAmIne buddha thayA. 70 sukalalI, jenI kAyA hatI evA gAMdhIjIe pUrNa tAkAtathI sAmano karyo hato. e mukAbalo kayA baLa upara ? AtmavizvAsa ane AtmazaktinA baLa upara ane enA mATe zakti maLI upavAsa dvArA. upavAsano artha ja paramAtmAnI najIka rahevuM 35 + vAsa = 3pavAsa 'upa'no artha che, najIka ane vAsano artha che rahevuM. A zabda be zabda dvArA banelo che. najIka rahevAnI vAta karI che to konI najIka rahevAnuM ? AtmAnI najIka, paramAtmAnI najIka, A ja upavAsano sAco artha che. bhojana na karavuM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 e to enuM vyavahArIka rupa che. bhojana na karI mAtra bhUkhane sahana karIne koI upavAsI potAnA para garva kare to e moTI bhUla haze. jyAM sudhI manane pavitra karavAmAM na Ave tyAM sudhI upavAsa sArthaka nahi thAya. Atma saMyama ane Atma ekatAnuM suMdara sAdhana ane ucita mAdhyama upavAsa ja che. zrI dhanajI upavAsanA AdhyAtmika pakSa para vivecana karatA lakhe che ke jIvanamAM koI paNa samasyA hoya to aThavADIyAmAM eka upavAsa karavo joIe. samasyAo zAMta thaI jaze ane moTu baLa maLaze. ApaNe kAmathI thakAvaTano anubhava nathI karatA. hakIkatamAM to je vRttio vyartha ahIM-tahIM nacAve che enAthI ja herAna thavAya che. enA kAraNe ja thakAvaTano anubhava thAya che paNa te upavAsamAM zAMta thaI jAya che. saMskRtino vikAsa jIvanadaSTinA AdhAra para thAya che. bhAratamAM bhogamUlaka ane tyAgamulaka jIvanadaSTinA AdhAra para kramazaH be saMskRtio vaidika ane zramaNa saMskRtino vikAsa thayo che. vaidika saMskRtimAM bhogamulaka pravRttinI saMpoSaka pravRtinI vAta rahelI che. jyAre zramaNa dhArA tyAgamUlaka nivRttiparaka sAdhanA para bhAra Ape che. DaoN. sAgaramala jaine banne saMskRtiono vikAsa ane tenA dhArmika, dArzanika ane saMskRtinI tAlikA ahIM batAvI che. manuSya zarIra. vAsanA bhoga abhyadaya svarga cetanA viveka virAga (tyAga) niHzreyasa mokSa (nivANa) sanyAsa nivRtti nivartaka dharma Atmopalabdhi kama pravRtti pravala dharma alaukika zaktinI upAsanA samarpaNamUlaka yajJamUlaka bhaktimArga karmamArga ciMtana pradhAna jJAnamArga dehapIDA mUlaka tapamArga Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 zarIra zarIra zuM che? ane zA mATe? saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMtA bhavomAM karelA zubhAzubha karmonI jALamAM jIvamAtra phasAyelA hovAthI karmonA phaLane bhogavavA mATe zarIrane dhAraNa karavuM paDe che ane zarIra che to indriyo che tathA tenuM saMcAlana karavA mATe mana paNa che. A traNeya paudagalika hovAthI paudagalika bhAvonA ja grAhaka che. zarIramAM rasa, khUna, mAMsa, hADakAM, meda, magaja ane vIrya nAmanI sAta dhAtuone choDI bIjuM kaMI paNa nathI. jIvAtmAe sAtavedanIya, asatAvedanIya athavA nAmakarma je rIte bAMdhyuM hoya te prakAre A sAta dhAtuonuM nirmANa potAnI rIte samaya-samaya para thayA karatuM hoya che. A dhAtuo jeTalI sazakta haze zarIranI tAkAta paNa eTalI ja sazakta raheze. nahi to zarIra nirbaLa, rogiSTha ane kalezapUrNa raheze. A badhAno AdhAra khAdhelA AhAra upara che. A AhAra traNa prakArano che. sAtvika AhAra, rAjasa AhAra ane tAmasika AhAra. AmAMthI je rItano AhAra haze tevI ja rIte tattva sAta dhAtuomAM paNa utaraze. jemAM pANIno aMza rahI gayo hoya tathA rAta vItI gaI hoya evo vAsI khorAka, rasahIna, mAMsa Adi, mAdaka padArtho, gaTaranA gaMdA pANImAMthI ugADelA zAkabhAjIo, vAsI roTalI, khIcaDI, halavo, lApasI, tAmasI khorAka vigere jenA khAvAthI manuSyanuM jIvana viSaya vAsanA tathA indriyonI cuMgAlamAMthI bahAra nathI AvI zakatA. jyAre vadhAre khATuM, tIkhuM, kaDavuM, mIThuM, masAledAra, garamAgarama khorAka khAvo ane khAdhA pachI chAtImAM baLatarA thAya evo AhAra rAjasa che. mAnavanuM jIvana krodha, roSa, vaira vALuM hoya che. enA pariNAme duHkha, zoka, saMtApa, Adhi, vyAdhi, upAdhi ane rakta, cAmaDInA roga eka pachI eka thayA karatA hoya ane vadhatA rahetA hoya che. enA sivAya gaMdu mana athavA bhAvathI viSaya vAsanA pUrvaka kAmaceSTAdi athavA krodha kaSAyAdinI vidyamAnatAmAM jevA ke ghare khetaranA ghauM, caNA, maga, aDada, cokhA athavA gharanI gAya-bheMsanuM dUdha, dahIM, malAI athavA ghIne roTalI para copaDe, khIcaDI Adi padArtha khAvAvALo te AhAra tAmasika ane rAjasika che. eTalA mATe kahyuM che ke saMdhyA, rAtri ke sUryodayathI pahelA AkAza, garamI, aMdhAruM athavA vRkSanI nIce besIne khAvuM, hAtha-paga, moMDhuM dhoyA vagara athavA gaMdA kapaDA paherIne bhojana na karavuM. apavitra bhAvathI atiAsaktipUrvaka na khAvuM, cittamAM vyagratA hoya, mana bhaTakatuM hoya athavA ArtadhyAnamAM phasAyelA hoya tyAre na khAvuM. palaMga para besIne tathA dakSiNa dizAmAM moMDhuM rAkhIne na Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 khAvuM. gharanA sabhyone choDIne bhojana na karavuM. A badhuM jo hoya to karelo AhAra nukazAna karyA vinA raheto nathI. eTalA mATe uparanAM kAraNothI alaga eTale ke zuddha ane pavitra bhAvathI bhojana letA pahelA navakAra gaNIne ke bhagavAnanuM nAma laIne khAdhelA AhAra sAtvika che. je khAvAvALAnuM AyuSya, baLa, Arogya, sukha, prIti AdinI vRddhi kare che. A prakAre tAmasika, rAjasika ane sAtvika AhArane manuSya mAtra moMDhA dvArA khAze ane khAdhelo AhAra peTanA bhAgamAM jaIne jamA thaze. jyAM e AhArane daLavA mATe cakkI nathI, paththara zIlA nathI athavA bhagavAnanI eka paNa zakti nathI. peTanA eka bhAgamAM pitta thAya che je khUba ja garama hoya che te khAdhelA khorAka para paDe che jenA kAraNe peTamAM paDelo AhAra eka rasa banI jAya che. koIpaNa samaye ane koInI zaktithI khAdhelI badAma, mevo, malAI Adi padArthono tarata vIrya nathI banatuM ane jeTalI badAma khAdhI hoya te badhAnuM paNa vIrya nathI banatuM, paraMtu badhA ja padArthono eka ja rasa bane che. badhA mATe A eka ja kriyA che ke khorAkano rasa bane che. baMdhAtA karmomAM te samaye jevI prakRti, sthiti, rasa ane pradezono nirNaya thaI jAya che tevI ja rIte khAdhelA khorAkamAM paNa sAte dhAtuono nirNaya thaI jAya che. jevA ke mAvo hoya athavA bAjarAno roTalo hoya, dUdhapAka hoya athavA dALakaDhI hoya. emAMthI sIdhuM lohI Adi banavAnI tAkAta na mAvAmAM che ke na bAjarAnA roTalAmAM che. paraMtu lohI banavAnI tAkAtavALA AhArathI ja lohI Adi banaze. mevA, miThAI, kesarIyA dUdha Adi je kaMI hoya te badhuM viSTA ane mUtranA dvArA zarIranI bahAra nIkaLI jAya che. evA miThAI AdithI sAta dhAtuo sArI banatI haze? A sarvamAM ajJAna che. jema ke phakta cAra divasa sudhI mevo, miThAI ke malAI peTa bharIne khAo tyAre anubhava thaze ke Adi sudhI roTalI zAka nathI khAdhA to paNa maLa mUtra dvArA zarIrathI bahAra kevI rIte AvyuM? zarIramAM utpanna thavAvALI pratyeka dhAtunA maLanI skUla ane aNu rUpamAM traNa avasthA hoya che. jevI rIte khAdhelo AhAra peTamAM 5 thI 6 kalAkamAM pace che ane pAcana thayelA te khorAkamAMthI viSTA ane pezAba rUpe zarIramAMthI pheMkavAmAM Ave che ane bAkInuM je bacyuM hoya teno rasa banI jAya che. rasanuM pharI pAcana thavA para emAM maLa rUpamAM kapha ane bAkInuM lohI banI jAya che. lohInuM maLa pitta hoya che ane bAkInuM nAnakaDA rUpamAM mAMsa bane che. emAMthI nAka, AMkha ane kAnano mela bahAra pheMkyA pachI nAnakaDA rUpamAM carabInuM nirmANa thAya che. carabImAMthI hAkaDAM bane che. emAMthI melanA rUpamAM dADhI, mUMcha Adi vALa bane che ane bAkInI majjA bane che. emAMthI AMkhanA pIcAdi mela banIne bahAra pheMkyA pachI "vIrya dhAtu bane che. purUSanA zarIramAM baneluM vIrya ane strInA zarIramAM sAtamI dhAtunA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 rUpamAM baneluM raja jo vikRta na bane athavA moha karmanI udIraNA dvArA dUSita na bane to te vIryaratnamAMthI ojanI utpatti thAya che. A prakAre hamaNAM ja khAvAmAM Avelo AhAranuM eka ja divasamAM vIrya nathI banatuM paraMtu pratyeka dhAtu 30 kalAka sudhI rahe che ane pachI chelle vIrya eka mahinA sudhI taiyAra thAya che. je zarIrane draDha rAkhavA mATenuM mULa kAraNa che. AtmAmAM sthiratA ane samAdhi mATenuM prathama kAraNa che. vikAra bhAvathI khAvAmAM Avelo khorAka bhale game teTalo sAro hoya paraMtu temAM lohI Adi sAta dhAtuo apavitra ane gaMdI thaze jayAre sAtvika bhAvathI khAvAmAM Avelo khorAka lUkho-sUko AhArathI baneluM lohI pavitra, ThaMDu banaze jenAthI saMtAno paNa sadAcArI banaze. tapane agninI upamA zA mATe ? saMsAranA badhA ja prANIono eka anubhava che ke agni koIne paNa bALyA vinA rahetI nathI. lokhaMDa Adi dhAtuone paNa pIgaLAvI de che. paththarane toDI nAkhe che. ghAsa, lAkaDI Adine bALI nAMkhe che. kharekhara agnimAM tAkAta keTalI badhI che. kAraNa ke ghAsanA pULAnI agnithI pAMca-paccIsa mANasonuM bhojana nathI banI zakatuM tevI ja rIte eka mANasanA bhojana mATe AgagADInA enjinanI garamInI AvazyakatA nathI. jo baMnemAM agnitatva samAna hoya to paNa ghAsanI agnimAM jeTalI mAnIe chIe eTalI tAkAta nathI ane bIjAne mATe ATalI joradAra agninI jarUriyAta nathI. A prakAre tapazcaryA paNa karmarUpI lAkaDAne bhasma karavAmAM samartha hovAthI agninI upamA ApavAmAM AvI che. "tApayatIna tA:" je AtmAne, manane, indriyone, asatkarmone sAta dhAtuone tathA jIvanamAM poSI rahelA rAjasa ane tAmasa bhAvone bhasma karI de tene tapa kahevAya che. pahelA paNa joI gayA chIe ke kAma, krodha, roSa, AsaktipUrvaka je AhAra levAmAM Ave che te badhA khAvAnA samayanA kusaMskAro rasamAM, lohImAM, mAsamAM, medamAM, hADakAmAM, majjAmAM ane zukrarasamAM krame krame utaratAM jAya che. jenAthI mANasamAM samAdhi nathI rahetI, zAMti nathI rahetI. indriyadamana, krodhazamana, mAnamAraNa, mAyAtADana ane lobhanuM hanana azakya thaI gayuM che. A kAraNe ja mAnava-mAnavasamAja du:khI che, mahA duHkhI che. hiMsaka ane IrSALu che. A badhAM ja dUSaNothI bacIne zAMti-samAdhi prApta karavI hoya to tapazcaryA sivAya bIjo koI mArga nathI. kAraNa ke zarIramAM rahelI sAta dhAtuo kramazaH tapazcaryAnI agnimAM jema jema tapaze tema tema tAmasa ane rAjasa vRttiono vikAra baLIne rAkha thavA para manuSyanuM jIvana sAtvika banaze. eTalA mATe zAstra vacana che ke "tapaNA prAthate satva" sAtvika bhAva (kSAyopathamika bhAva) lAvavA mATe ane lAvelA bhAvane sthira karavA mATe tapa ja zreSTha mArga che. je kAraNathI karma thAya che. tevA ja kAraNano nirNaya karelA siddhAta mArgajIvanamAM prakAza Ape che tathA tapazcaryA vagara jIvanamAM audAyika bhAva kyAreya paNa zAMta thato nathI. 74) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 sAtvika (kSayopathamika) vRttinI pravRtti vinA mananI prApti eTale ke enI svAdhInatA kyAre paNa sulabha nathI. kAraNa ke sAdhano bhale game teTalAM kiMmatI ane sArAmAM sArA maLyA hoya athavA prApta karyA hoya, paraMtu mananI sthiratA vinA te sAdhanothI upAdAna (AtmA) pavitra nathI banI zakato. 99% mANasonI phariyAda che ke ApaNuM mana sthira nathI, zAMta nathI, zA mATe nathI ? zAstrakAra kahe che ke manane svAdhIna karavA mATe eka paNa maMtra, taMtra, kAma AvavAnA nathI. saMsAranA anaMta padArthonI mAyAmAM bhaTakatA manane svAdhIna karavA mATe bAhya tapa ja badhI rIte samartha che. jema ke khAvA-pIvAnI alaga-alaga vastuomAM bhaTakatA manane vazamAM karavA mATe anazana (upavAsAdi) che. pAraNAmAM tathA ekAsaNuM ke AyaMbilamAM AsaktirUpI svAdane TALavA mATe uNodarI tapa che. bhAta-bhAtanA padArthonI icchA karavAmAM anAdikALathI aMkuzamukta thaI gayelA manane vaza karavA mATe vRtti-saMkSepa nAmanuM tapa sarva rIte karavA yogya che. vRtti saMkSepa karyA pachI amuka manavAMchita rasomAM gRddha banelA manane dhUtakAravA mATe e rasono tyAga karI devAthI A tapa sArthaka thAya che. pApanuM mULa kAraNa zarIra tathA indriyonI komaLatAnA bhAvomAM ramatA manane kAyakaleza tapa dvArA svAdhIna karI zakAze ane zarIrane tathA AMgopAMgone jANI joIne saMtADI devAmAM eTale ke bhogamaya mAyAnA cakkaramAM jyAre mana phasAvAvALuM hoya tyAre saMlInatA tapa dvArA mananuM damana karI devuM jenAthI mana potAnI meLe vazamAM thaI jaze. ATaluM thayA pachI sAdhaka badhA anuSThAnamAM saphaLa thaI jaze. koIpaNa ArAdhanA hoya vAhe pratikramaNanI hoya sAmAyikanI hoya ke jApa AdinI hoya. basa eTalo samaya e ArAdhanAmAM beThA enA mATe eTalo samaya tapa AdaraNIya che. eTalA mATe kahyuM che ke - "satvIt sAthate manaH" eTale ke tAmasI ane rAjasa vRttione dabAvyA bAda sAtvika bhAva dvArA zuddha ane vaza karavAmAM sulabhatA ane saraLatA thaI jaze. enA pachI AtmAnI oLakhANa ane tenI ArAdhanA vadhAre sugama thaze. sArAMza e che ke AtmadevanI oLakhANa zarIra dvArA, indriyo dvArA athavA to bhautika sAdhano dvArA kyAreya paNa koIne thaI nathI. bhalene te maMtra-taMtrane jANavAvALo siddha purUSa hoya athavA pakSInI mAphaka AkAzamAM uDavAvALo hoya. mATe ja AcArya hemacaMdrajIe yogazAstramAM kahyuM che ke "mAtmanAtmanAvetti" (yogazAstra) che eTale ke mohane tyAgI potAnA AtmAmAM ja AtmA dvArA potAnA AtmAne jANo A ja vAtane gItAmAM paNa kahI che ke, "atyanADaDamAna" (gItAjI) AtmAno udhdhAra AtmA dvArA ja karo. eTalA mATe kahyuM che ke "manA praNete hayAtmiA" arthAt mananI svAdhInatAmAM ja AtmAnI prAptino saMbhava che. "tataH gAyaM nivartate AtmAnI ramaNatAne sAdhI lIdhA pachI ja mohajanya kyAreya paNa Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 saMbhava nathI. A evuM tapasvI jIvana che ke Arogya, bodhilAbha, samAdhi ane AtmAnI cirazAMti prApta karavAnuM zreSTha sAdhana che. Arogya mATe : AjanI Arogya zAkhA paNa kahe che ke zrama ane kaSTa vinAnuM zarIra nabaLuM bane che, mAMdaluM bane che. akALe vRddhatvavALuM bane che, to bIjI bAju Adhunika saMzodhano batAve che ke jIbha para rAkhelA niyaMtraNo bahAranA jIvANunA kiraNotsargAdi pradUSaNanA gaMdakI vigere AkramaNo sAthe abhUta rIte bacAva karI Ape che. AyuSya vadhe che nirogItA maLe che. AvI ja rIte zarIrane paNa tapa svaccha banAve che. tevI ja rIte mana ane AtmAnA stare vicArIe to paNa tapa anaMtakALathI jAmI paDelA karmonA dalikone khatama karavAnuM ane te mATe atyaMta jarUrI manane svaccha ane svastha banAvavAnuM sAmarthya dharAve che. satata mAlamalIdA Arogya karanAra ke tamatamATa masAlAvALA ane caTapaTA svAdavALA bhojano peTamAM padharAvyA karanAranA citta kaluSita ane ukaLATavALA banyA vagara rahetA nathI. AthI ja kahyuM che ke - pAlo patti khAta hai, ujo satAve kAma, jo halavApUrI nIgalate, usakI jAne rAma." pUrve kyAreya nahotI evI tAtI jarUriyAta AhArazuddhi ane AhAraniyaMtraNanI vartamAnanI pazcimI saMskRtinA vinAzaka AkramaNanA kAraNe pedA thaI che. eka ThekANe vAMcavA maLyuM che ke mota jaldI lAvavAno upAya che game te khAvuM, game teTaluM khAvuM ane game tyAre khAvuM. A siddhAMta moTA bhAganA dareka jIvoe apanAvI lIdho hoya ane sAmUhika ApaghAta tarapha dhasamasI rahyA hoya evuM lAge che. tevA samaye sAmAne lAlabattI karanAra hoya to te tapa che. tapa e spIDabrekaranI garaja sAre che. bhagavAna mahAvIra gautama svAmIne kahe che - evaM khalu bho goyamA ! jaDANaM lammANaM dutiyaNNANaM hampaDillatANaM natthamovakho aveyaitA avasA vA sosIyatA (bhagavatI sUtra) bhogavyA vinA ke tapathI kSaya karyA vinA karmono chUTakAro nathI. AtmA para anaMtakALanAM karmo ladAyelA paDyA hoya eno chUTakAro kema karIne thAya ? A karmone haTAvavA tapanI ja sAdhanA joIe. tapanI sAdhanAthI ja eno nikAla thAya. mATe ja to jeTalA paNa mahApurUSo thayA e badhAe jIvanasAdhanAmAM tapanuM AcaraNa joradAra karyuM mATe ja ApaNe emane yAda karIe Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 chIe. A jANyA pachI UMcA mAnavabhavane tapa vinAnuM rahevuM e mahAmUrkhatA nahi to bIjuM zuM ? tapa eTale zuM? Ayurveda zAstra tenA viSayane be bhAgamAM vaheMcI nAkhyo che. (1) maLazuddhi ane (2) Arogya prApti. ArogyanI prApti karavI hoya to pahelA maLazuddhi thavI ja joIe. maLazuddhi thaI jAya pachI ja sahastrakUTi bhasma ke suvarNa vasanta mAlatI jevA viziSTa koTinAM auSadho dvArA ArogyanI prApti thaI zake che. jema Ayurvedano vibhAga be bhAgamAM vaheMcAyelo che tema tapa paNa be vibhAgamAM vaheMcAyelo che. eka ja prakAranA bAhya tapathI zarIranuM zodhana karavAnuM che ane AtyaMtara tapathI AtmAnuM zodhana karavAnuM che. eTale ke zarIra zodhaka tapa ane Atmazodhaka tapa ema be prakAranAM tapa che. kadAca prazna thaze ke AtmAnuM zodhana karavA mATe zarIranuM zodhana zA mATe ? paNa e vAta rahe ke prAthamika avasthAmAM zarIrazuddhi sAdhakone avazya rahe che. vAta-pitta ane kaphanA doSa jora mAratA hoya, vadhu paDatuM khAvAthI zarIranI naso jaDa thaI gaI hoya ane vadhu paDatuM khAnArAonuM magaja paNa kAma karatuM na hoya tevA AtmAo AtmAnuM zodhana karanAra tapane zI rIte karI zakaze ? jenI nasanasamAMthI vAta-pitta ane kapha kAbUmAM AvyA nathI, jenuM magaja taddana zAMta ane zuddha banyuM nathI ane jenA zarIranA sUkSma strota apAyAdithI bharAI gayA che te AtmAo jJAna, svAdhyAya Adi koIpaNa prakArano tapa karI zakavA zaktimAna banI zakatA nathI. sarakasanI aMdara sarakasamAM kAma karanArA mANaso zarIrane sAva vALI de che. kahyAgaruM banAvI de che tema AtmAnuM zodhana karavA icchatA AtmAoe zarIrane kahyAgaruM banAvI devuM joIe. manane ThIka paDe to ApI zakAya ane na ThIka paDe to na ApI zakAya tema ghaNA divaso sudhI te zarIra jarA paNa upha na kare tevI sthitimAM tene mUkI devuM joIe. divaso ane mahinAo sudhI pANI na ApIe... to te mAMge nahIM, khAvA na ApIe to te mAMge nahIM, sUvA na devuM hoya to te phariyAda na kare tevI sthitimAM ApaNe jyAM sudhI zarIrane mUkI na zakIe tyAM sudhI game tyAM UMghatA, khAtA, pANI pItA evA ApaNe AtmAnuM zodhana tapa te karI zakIe nahIM. paramAtmA mahAvIradeve sADA bAra varSanI ghora sAdhanAmAM sADA agiyAra varSanuM je tapa karyuM che temAM emaNe kadI pANI pIdhuM nathI. samagra tapa nirjaLo hato. zarIrane kevuM vALI nAMkhyuM haze? bIjI vAta e che ke khorAka levAthI, pANI vAraMvAra pIvAthI jIvanano ghaNo samaya e khorAkane pacAvavAmAM, e khorAkanuM visarjana karavA mATenI kriyAmAM pasAra karavo paDe che. AnA kAraNe jIvanano ghaNo samaya nakAmo jato hoya che, veDaphAI jato hoya che. eTalA ja kAraNe A badhI paristhitimAMthI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 mukta thavA mATe jema Ayurveda sahu prathama maLazuddhine ane tyArapachI ja ArogyaprAptine jaNAve che. tema adhyAtmazAstro paNa pahelAM zarIra zodhana tapa ane pachI athavA sAthosAtha Atmazodhana tapa jaNAve che. koI prazna karaze ke zuM ApaNe AvI rIte AhAra tyAga karI zakIe ? divasamAM vAraMvAra khAvAnI ane cA ATha-dasa kapa pIvAnI jene Teva paDI che te mANasa bilakula na khAvuM jyAre khAvuM tyAre ochuM khAvuM ane ochAmAM ochA dravyothI khAvuM evI sthitine te siddha karI zake kharo ? savAlano javAba hakAramAM che. zarIranI eka moTAmAM moTI sArI vAta e che ke zarIrane game tevA khoTA saMskAro pADI devAmAM AvyA hoya, cA pIvAnI ke koIpaNa vastu khAvAnI, koI vyasano karavAnAM ke bIjI koI Teva hoya, paraMtu e saMskArone pheravI nAkhavA mATe mAtra traNa divasanI jarUra hoya che. jemAM mAthuM dukhe, peTamAM Apharo caDhe, ulaTI thAya, kyAMya cena na paDe, paraMtu paDelI Tevone mAtra traNa divasa sahana karI levAmAM Ave to e Tevone phagAvI detAM e zarIrane vAra nathI lAgatI. abhyAsa e bahu moTI cIja che. kahe che ke abhyAsathI bheMsane paNa eka ja mANasa sAta mALa sudhI laI jaI zakavAnI sthiti prApta karI zake che. mahatva : zarIranA A jamA pAsAnAM kAraNe ja khAvAnI TevovALAe tapanA mArge caDhavuM ja joIe. tapanA agaNita phAyadA najara sAme Avaze to tapanA mArge caDhI javAmAM jarA paNa muzkelI paDaze nahi, paDelI kuTevo, vyasano, khAvAnA padArthonI ghelachA, jaMkaphUDa, phAsTaphUDa vagerenA agaNita geraphAyadAo najaramAM lAvavAmAM Avaze to tapanA mArge caDhI jatAM paLanI paNa vAra lAgaze nahIM. jo zarIra traNa divasanA abhyAsathI, traNa ja divasanI pratikriyAthI navI ja kSitijamAM potAnI jAtane mUkI devA mATe sAmarthya dharAvI zakatuM hoya to aMdhakArabharyA bhUtakALanI AhAranI, vyasanonI e kSitijone choDI devA mATe paLabharanoya vilaMba zA mATe ? jaina zAstrakAro dUdha, dahIM, ghI, tela, miThAI, pharasANa e cha padArthone vigaI kahe che ane madha, mAMsa, mAkhaNa, madirA e cAra padArthone mahAvigaI kahe che. sAmAnya rIte ema mAnI zakAya ke jaina kuLanI aMdara janma letA puNyavetA AtmAone e cAra mahAvigaIonuM sevana na ja hoya, paraMtu cha vigaIonuM sevana paNa na ja karavuM joIe athavA to zakya teTaluM ochuM karavuM joIe. vigaIo e zatrunuM ghara che, jyAre vigaIo vinAnuM je AyaMbIlanuM tapa te mitranuM ghara che. paraMtu upavAsa.... aho ! tenI to zuM vAta karavI ? e to potAnI mAlikInuM ghara che. zatrunA gharamAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 beThelAnI zI dazA thAya? game tyAre tenA potAnA svarUpa upara AghAto pahoMcavAnI sthiti pedA thAya. mitranA gharamAM rahelo ghaNo ja surakSita che, paraMtu potAnA gharamAM rahelo saMpUrNa surakSita che. eTaluM ja nahi svataMtra ja svataMtra che. upavAsa saghaLI parAdhInatAone khatama kare che. dehanI aneka hAjato jhADo, pezAba vagere, dehanA aneka doSo vAta, pitta ane kapha e dehanI marAmato UMghavuM, snAna karavuM vagere. A badhAyanI gulAmImAMthI upavAsa mukta kare che ane tethI ja tene potAnI mAlikInuM svataMtra ghara kahevAmAM AvyuM che. hiyAhArA miyAhArA appAhArA ya je narA / na te vijjA tigicchanti appANaM te tigicchinti // je AtmAo potAnA zarIranI prakRtine je hitakara hoya che te ja vApare che. te hitakara paNa parimita ja vApare che. avasara-avasare je lAMghaNa-upavAsa kare che te AtmAone vaidya zodhavAnI jarUra paNa paDatI nathI. te AtmAo to potAnA AtmAnuM zodhana satata karatA rahe che. jo jIvananuM Atmazodhana AtmAsiddhi e parama kartavya hoya to manuSya mitAhArI, parimitAhArI ane upavAsakArI banavuM ja rahyuM. ajaina lokoe paNa bahu nAnakaDA sUtranI aMdara AhArazuddhinuM mahattva batAvyuM che. je loko AhAramAM zuddha haze te loko ja satvane zuddha karI zakaze. satvane phoravI zakaze ane je satvane phoravI zakaze teo ja kaivalyanI prApti karI zakaze. A vAta temaNe khUba ja nAnakaDA sUtramAM kahI che. AhArazuddhau satva zuddhiH / satvazuddhau dhUvA smRtiH // e to cokkasa che ke saMsAranuM mULa AhArano upabhoga che. koIpaNa gatimAM jyAre jIve janma lIdho che athavA bhaviSyamAM levAno che tyAre sahu prathama to AhAra ja kare che. kadAca ema kahI zakAya ke te vakhate zarIra banAvavAnI tenI koI bhAvanA nathI. sarvasukhone bhogavavA mATe sAdhana jo koI hoya to te zarIra che. eTale sarva sukhane kAmI evA AtmAe pahelA zarIra banAvavAnI icchA karavI joIe ne ? paraMtu nA, teNe AhArano bhoga karavAnI icchA karI che ane AhAra karatA e jIvanI cophera zarIra banI jAya che. karavA gayo te AhAra ane vaLagI paDyuM zarIra. upAdhyAyajI nyAyavizArada mahopAdhyAya yazovijayajIe dvAtrizikAmAM munijIvananI pariNatinuM mITara zuM? e savAlano javAba khUba sarasa rIte Apyo che. munijIvananI AMtara pariNati khIlatI jAya che ke mUjhatI jAya che. teno nirNaya karavA mATe te mahApurUSe ogaNatrIsamI dvAtrizikAmAM kahyuM che ke je muninI AMtarapariNati vadhu vikasatI jatI hoya te uttarottara potAnA zarIra sAthe vadhu ne Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 vadhu khataranAka khela khelato hoya, kema ke te pariNativAna munie guruvacanathI jANI lIdheluM hoya che ke Aja sudhInI bhavrabhapraNanI pIDA meM bhogavI che. tenI pAchaLa mukhya kAraNa A dehanuM poSaNa che. mamatA ane Asakti che. mATe tene to sahu prathama sapATAmAM laI sIdhuM karI nAMkhavuM joIe. bIjA ghaNA zatruo che, paraMtu zarIra jevo kaTTara zatru koI nathI. nabaLA zatruone bAjue mUkI. A baLavAna zatru sAme AvI javuM te yogya che. AvI ja dazavaikAlIka sUtramAM kahyuM che ke... veda tu: mahIpani (dazavaikAlIka sUtra) dehane jeTaluM kaSTa Apo teTaluM vadhu phaLa maLe. dehane kaSTa ApavA mATe tapa jarUra karavAno paNa dehane khalAsa karI nAkhavA mATe ke kacaDI nAkhavAnuM ekAMta lakSya na hovuM joIe. kaSTa ApIne zarIrane kahyAgaruM banAvI devuM, paNa khatama ja karI devAnI vAta... ekAMte barAbara nathI je dehathI karmo bAMdhyA che te ja dehathI sAdhanA karI karmone toDavAnA che. jo akALe dehane khatama karI nAMkhIzuM to karmone ja khatama karI nAkhavAnuM e sAdhana paNa ApaNA hRdayamAMthI chInavAI jaze. akALe dehane khatama karavAnI samAdhirUpe paNa mRtyu pAmavAnI zAstrakAra paramarSioe manAI pharamAvI che. vaidakriyA upacAranA cha-cha mahinAnA traNa-traNa prayogo karavAnuM kahyuM che ane te zarIrane prayogo karIne sudhArI zakAya ane gurvAjJA laI je doSo sevavA paDyA hoya tenuM prAyazcita laI mokSamArganA uttama mArge cAlavA lAgI javuM, paNa akALe maravAnI vAta karavI nahi. eTale zarIrane khatama karI nAkhavAnI dRSTithI tapa karavAno nathI. kahyuM che ke - zarIramAdyaM khalu dharma sAdhanam / zarIra kharekhara dharma karavAnuM prathama sAdhana che. upadezamALAnI doghaTI TIkAmAM A ja vAtanI puSTi karatAM kahyuM che ke tapathI mAtra zarIrane khatama karI nAMkhavAnA vicAro karavA e barAbara nathI. tapathI vAsanAone khatama karI nAkhavAnI che, zarIrane nahIM. e vAta cokkasa che ke tapa dvArA vAsanAone khatama karI nAkhavA jatA zarIra aDapheTamAM AvI jatAM khatama thaI jAya athavA nabaLuM paDI jAya to teno vAMdho nathI. paraMtu tapa dvArA mArI vAsanAo nAza thaI jAya evuM jenuM lakSa paNa nathI, ane mAtra ghora tapa dvArA zarIrane ja ogALIne khatama karI nAkhavAnI pravRttimAM jaDatApUrvaka je AtmAo paDyA hoya teonA vizeSa vakhANa zAstrakAra karatAM nathI. jJAnasAramAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe kahyuM che ke, "bhAI ! tuM tapa eTalo ja karaje Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 ke jethI durbAna na thaI jAya ane tArI pAMca indriyo nabaLI na paDI jAya. je tArA ArAdhanAnA yogo zithila karI nAkhe evo tapa to kema karI zakAya? jenA dvArA savAra-sAMjanA pratikramaNa barAbara na thAya, upayoga na rahe, nA evo tapa to kema karI zakAya ? caMpA zrAvikAno tapa zAstrakAra paramarSio vakhANe che te tapa akabaranI najare caDhI gayo. tenuM kAraNa te ja hatuM ke tenA tapanI sAthe cittanI apAra prasannatA hatI ane ArAdhanAnA tamAma yogo ArAdhanI hatI. bhagavAna mahAvIra deve cha mahinAno ghora tapa karyo hato. tapa zobhI UThe che cittanI prasannatAthI ane AvA ja tapathI vAsanAo zame che. karmonuM dahana thAya che. bezaka; tapathI kadAca zarIra nabaLuM paDe ke kacaDAI jAya teno koI upAya nathI ane te koI aparAdha nathI. koI agnizamana baMbo (phAyara brigeDa) Aga olavavA doDyo jato hoya ane jorajorathI ghaMTa vagADato jato hoya, lokone preraNA karato hoya ke bhAI bAju para haTI jAo agnizamana baMbo AvI rahyo che ane chatAM ekAda bALaka potAnI svabhAvajanaka bedarakArIthI aDapheTamAM AvI kacaDAI jAya to te akasmAta tarapha najara paNa karyA sivAya te agnizamana AgaLa doDyuM jAya che ane jo tenA sanasIbe te sauthI pahelA pahoMcI jAya, to Aga bujhAvavAnA phaLarUpe InAma paNa tene maLe che. bALakane aDapheTamAM lAvavAnI sajA to dUra rahI, paraMtu sahuthI pahelAM Aga bujhAvavA badala te agnizamanane InAma prApta thAya che. Ama kema bane? teno javAba eka ja che. agnizamana baMbAnuM - lakSa bALakane aDapheTamAM levAnuM hatuM ja nahi tenuM lakSa to Aga bujhAvavAnuM hatuM. A ja rIte tapa nAmano agnizamana baMbo jyAre AtmAnA pradeza-pradeze lAgelI AtmAnI vAsanAono ja nAza karavAnA lakSathI vegathI AgaLa vadhI rahyo hoya tyAre bALaka jevuM zarIra aDapheTamAM AvI jAya ane honArata thatAM te kacaDAI jAya to tenI koI sajA AtmAne tapa nAmanA agnizamana baMbAne thatI nathI. sArAMza e che ke ahiMsA ane saMyama dharmanI ArAdhanA navA pApone roke che ane tapanI ArAdhanA jUnA pApone dUra kare che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.7 aMtaHkaraNa saMdarbhe eka ziSya mahinAthI gurU pAse vedano abhyAsa kare che. have ghare javAno divasa Avyo. gurumAtA e bhojana pIrasyu. ziSya H mAtAjI zAkamAM mIThuM nathI ? mAtAjI kahe huM roja ja nathI nAMkhatI. ziSya kahe to ATalA divasa kema khabara na paDI. mAtAjI kahe tane abhyAsamAM rasa hato je have pUrNa thayo che mATe mIThuM ochuM che tenI khabara paDI. anAdikALanA anaMta bhavomAM paribhramaNa karavAvALA jIvAtmAnA eka-eka pradezamAM anaMta karmonI mAyAnA saMskAra rahevAthI jIvAtmAnI vRtti ane pravRttimAM paNa mAyA tattva raheluM che. jenA kA2Ne koI samaye vRtti ane pravRtti baMne kharAba hoya che. koI samaye vRtti sArI hoya to pravRtti kharAba hoya che ane koI samaye pravRtti sArI ane vRtti kharAba hoya che. ApaNe eTaluM to jANI zakIe chIe ke uparanA batAvelA traNe prakArothI AtmAnuM kalyANa kyAreya paNa thavAnuM nathI. ahIM AtmakalyANano artha bhautikavAdanI caramasImA, devalokanI mohamAyA ke yauvana avasthAnA suMdara zarIrathI nahi paraMtu saMvara ane nirjarA tattvanI ArAdhanA dvArA karmothI mukta thavAnuM che. AdhyAtmika zaktinA pUrNa vikAsanI tarapha AgaLa vadhavAnuM che. eTalA mATe vRtti (mAnasika vicAraNA) ane pravRtti (zArIrika kriyA)mAMthI rajas ane tamam doSonuM nivAraNa thAya ane sAtvika tattvano prakAza jyAM sudhI praveza na thAya tyAM sudhI koIpaNa AtmAnuM kalyANa thavuM asaMbhava che. 82 AtmakalyANanI evI suMdara, saraLa ane pavitratAne prApta karavA mATe vRtti-pravRtti ekasarakhI ane zuddha thAya e mATe karelo purUSArtha ja sAro purUSArtha che. je saMvara dharmanI ArAdhanA vinA zakya nathI. atyAre paNa A saMvara dharmamAM pAMca samiti, traNa gupti, dasa sAdhu dharma ane bAra anityAdi bhAvanAono paNa samAveza thAya che, jo ke A ArAdhanA karavAmAM koIpaNa samartha thaI zake che paNa jyAre tapodharmanI ArAdhanA to jemanA bhAgyamAM hoya eTale ke aMtarAya (aDacaNa na hoya) tUTI hoya e ja karI zake che. A kAraNe tapodharma saMvara ane nirjarAno maulika kAraNa bane che. kAdavamAM kamaLanI utpatti mAnavAmAM Ave che, paraMtu teno ekapaNa guNa kamaLane sparzI zakato nathI tevI ja rIte kamaLano ekapaNa guNa kAdavamAM nathI Avato. A prakAre potAnA pUrva bhavamAM karelA puNya ane pApa karmane bhogavavAmAM sAdhaka jo saMvara dharma pratye rAga rAkhe ane enI upAsanAmAM mana lagAve to puNya ane pApane bAMdhe che. tyAre paNa te sAdhaka navA karmanA baMdhanathI aTake che ane tapodharma jema jema anAsakta, nirlepa, niyANyA vagaranuM banaze tema tema jUnA pApa paNa dhovAtA jaze. dravya ane bhAva saMvaranI prApti vinA sakAma nirjarA thavI lagabhaga azakya che. kAraNa ke durbhAvI, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 abhavI, mithyAtvI jIvo hara samaye akAma nirjarA kare che. jyAre akAma nirjarAno svAmI prAyaH karIne samyakatva saMpanna bhAgyazALI ja hoya che ane jyAM samyakatva che tyAM dravyathI ke bhAvathI saMvarano sparza thayA vinA raheto nathI. enA phaLasvarUpe eka koDAkoDI pAlyopamanA palyopama jeTalA karmonI sakAma nirjarA karatAM sAdhaka bhAvadezavirati, sarvavirati athavA yathAkhyAti cAritra sudhI pahoMcavAmAM samartha banI jAya che mATe ja kahyuM che ke bhAvasaMvaranI prApti samyakatva vinA zakya nathI. dazavaikAlika sUtranI prathama gAthAmAM ahiMsA, saMyama ane tapanI ArAdhanAne ja jainadharma kahyo che je ArAdhanAthI mAnavIya jIvananA rAga, dveSa, moha, mAyA, lobha, durAcAra, durvicAra ane zabdasa, gaMdha tathA sparzanI Asakti rUpI pAponA daravAjA baMdha thAya che te ja jainadharma che. sArAMza e che ke ahiMsA ane saMyama dharmanI ArAdhanA navA pApone roke che ane tapanI ArAdhanA jUnA pApone dUra kare che. mANasa tapodharmane samajI le ane romaromamAM saMvara dharmane apanAvI le to kevaLajJAnanI prApti koIpaNa hAlatamAM durlabha nathI. sAthe sAthe e paNa samajI levuM joIe ke saMvaranI ArAdhanA vagara kevaLajJAnanA sopAna para koI caDI zakaze nahi ane hajAra prayatna karavA chatAM paNa caDI zakaze nahi. A vAtanI adhika spaSTatA karatA kahe che ke aMtaranI ArAdhanA vagara nirjarAtatvanI prApti lagabhaga azakya che. (1) jema dukAnethI ghare javAnA be rastA che. AdatanA kAraNe je rastA parathI tame jAo cho e saMvara dharmanI maryAdAmAM AvyA tyArathI te raste jatA tamArI sAme koI duzmana athavA premI AvI rahyo hoya tyAre tamArA manamAM pharIthI vicAronuM yuddha cAlu thaI jaze. A kAraNe sIdho ane sAdo mArga eka ja che ke te rastAne tame choDI do ane te divasathI bIjA rastethI ghare javAnuM cAlu karI do. enAthI manane ke AMkhane cAlAkI karavAno moko ja nahi maLe. (2) dhyAnamAM beThA pachI hara kSaNa tame yAda rAkho ke koIpaNa nimittathI tamAro kAusagga athavA dhyAna DAmADoLa na thAya. hasavuM na Ave. arihaMta devono upakAra dhyAnathI bahAra na jAya enA mATe eka ja rasto che ke sAmAyika (saMvara)nI maryAdA sudhI tame potAnI AMkho baMdha rAkhI jIbhane bolavAno moko ja nahi ApatA ane kAnane bIjAnI vAto sAMbhaLavAno moko ja na ApatA. (3) anivArya prasaMgane choDIne rastA parathI jatA samaye nirarthaka vAto na karavI. jenAthI bIjAnI niMdA karavAnI, jovAnI, sAMbhaLavAnI kharAba AdatothI tamAro chuTakAro thaze. je sarvekSaNa nirarthaka thAya che. jenA kAraNe jIvanamAM koI hAni nahi thAya. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 (4) saMsAramAM zAkabhAjI ke phaLonI koI ja kamI nathI, paraMtu tame Aja mATe ja badhI vastuo kharIdavAvALA nathI tevI ja rIte khAvAvALA paNa nathI. A kAraNe niyama rAkhavo ke huM AsapAsanI zAkabhAjI mArkeTa sivAya bIjI ekapaNa mArkeTamAM jaIza nahi ane kharIdI paNa karIza nahi. (5) je je kAraNothI tamAruM mana bagaDe, indriyo bagaDe te te kAraNo, vividha sthAno, vArtAo, pustako athavA nATaka-sinemAne tame potAnA bhalA mATe tathA tamArA saMtAnone sadAcArI banAvavA mATe paNa choDI devuM jarUra che. (6) gharanA pratyeka sabhyo samaya pUro thatA ja jevI rIte AvyA hatA tevI ja rIte eka divasa tamane choDIne cAlyA javAvALA che. eTalA mATe koInI sAthe paNa vaira-virodha karyA vagara svayame ja khAna-pAna athavA uThavA-besavAmAM saMyamita banIzuM. to tame koInI sAthe paNa thavAvALI takarArathI bacI zakazo. AnAthI sAro bIjo sadAcArano mArga nathI. (7) sadAcAra, khAnadAna ane lakhavuM, vAMcavuM bagaDe evI Adatone dhIre dhIre choDavAno prayatna karavo ane jene choDI dIdhA hoya eno pharIthI svIkAra na karavo. (8) dharmanI carcAmAM athavA vAda-vivAdamAM utaravAthI tamane koIpaNa lAbha nahi thAya evuM samajIne tame pote ja e dhArmika maryAdAne jIvananA aNu aNumAM utArI levI jenAthI tamAruM jIvana amRtamaya banaze. (9) saMsAra kyAre paNa koIpaNa samaye asAra na hato ane pahelA paNa nathI ane pachI paNa nathI, paraMtu bagaDyuM hoya ke bagaDeluM hoya to te che ApaNuM mana, indriyo ane buddhi ja asAra che. eTalA mATe A badhAne badalavAnuM zikSaNa levAmAM Ave to saMsAra tamArA mATe amRtakuMDa banI jaze. sukhI thavAno AnA jevo bIjo koI mArga nathI. (10) vaira-virodhathI bacavA mATe tame svayama ja mauna raho tamArI indriyo tathA manane paNa maunamAM rAkhazo. AvI vAto dvArA ApaNe kahI zakIe ke koIpaNa rIte ApaNA AtmAmAM sudhAro thAya e ja sadAcAra che. uparokta sevAdharmanI ArAdhanA karavAvALo AtmA kaSAya ane viSayathI mukta thaze. jIvanamAM zAnti ane samAdhinI prApti thaze. AMkhomAM amRtanuM sthAna haze. sAthe sAthe sahanazIlatA, sAtvikatA ane bhAva dayAnI prApti saraLa thatA nirjarAtattvanI ArAdhanA saraLa banaze. saMvaradharmano AtmA sAthe sIdho saMbaMdha hovAthI koIpaNa sthAna ane samayamAM enI ArAdhanA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 karI zakAya che ane aMtamAM jyAre jyAre kaleza, kaMkAza athavA bIjA gaMdA tattvanI saMbhAvanA lAge tyAre teTalA samaya sudhI maunamAM rahevAmAM Ave to sarvazreSTha ane upAdeya tattvanI prApti thAya. ghaNAM badhAM karmakalezothI mukta banI javAze. aMtaHkaraNane zuddha karavA mATe svadoSa darzana karavuM jarUrI che. jeo dharma kare che emane jyAre dharmanuM ajIrNa pedA thAya che tyAre teo A pAyAnI IMTa svadoSadarzana gumAvI bese che ane paradoSa darzana karIne potAno saghaLoya dharma dhoIne sApha karI nAkhe che. bIjAone dArU AdinA nazA choDAvI zakanArA, jAte paNa kerI Adino rasa tyAgI zakanAra paradoSa darzanano rasa jyAre na tyAgI zakatA hoya tyAre ja paradoSa darzananI rasanI tIvratA ke mAdakatAnI ApaNe kalpanA karI zakIzuM. kharekhara to ApaNI jAta ja eTalA badhA agaNita doSothI ubharAI, gaMdhAI UThI che ke jo te joIe to bIjAnA doSone jovA mATe AkhI jiMdagImAM kyAreya ekapaNa na maLe. svadoSadarzana karavAthI be lAbha thAya che. ethI svaguNadarzana ane paradoSadarzana beya bahu kharAba avaguNono nAza thAya che. paradoSadarzanathI bevaDuM nukazAna thAya che. enAthI paraguNadarzana ane svadoSadarzana beya lAbha khatama thaI jAya che. mahopAdhyAyajIe sAcA saMsAratyAgInAM je lakSaNo adhyAtmasAra graMthamAM batAvyA che temAM kahyuM che ke, sAco tyAgI, virAgI AtmA pArakAnA doSanI bAbatamAM mUMgo, bahero ane AMdhaLo hoya evo e banIne ja potAnI aMdara palAThI mArIne nirAMte besI zake ane AtmAnA anaMta doSazabdonuM sUkSmatAthI ane pUrI zAntithI darzana karIne tenuM umUlana karI zake. svadoSadarzana kare che te gItArtha guru pAse enuM Atmanivedana (AlocanA-bhavAlocanA) karyA vinA rahI zakato nathI enuM je tapa vagere svarUpa prAyazcita meLave che. tene jaldIthI vahana karyA vinA TakI zakato paNa nathI. evA prAyazcitanI pratyeka paLe enI AMkho codhAra AMsue raDatI rahe che. jIvane kevI rIte pAyamAla karI nAkhyuM ? tenA saMvedanothI hareka paLe kaMpI UThe che ! dhanya che AvA svadoSane ja jonArA ane paradoSa prati mUka, alpa ane baherA banI gayelA AtmAne koTI koTI vaMdana... mahAnizithAdi Agama graMthomAM pAponA zalyano uddhAra vahelAmAM vahelI take karavAnI joradAra preraNA karavAmAM AvI che. evo zalyoddhAra karatAM ke tema karavAnI vicAraNA ja karatAM ke tema karavA mATe guru pAse javA mATe paga upADatAM anekAneka AtmAone kevaLajJAna prApta thayAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 1.8 cetanAkIya utkrAnti saMdarbhe eka bhAi bhikhArI bALakane kahe tAre maphatamAM vALa kapAvavA che ? bALaka kahe hA pelo kahe cAla. hajAmanI dukAne gayA pahelA pelA bhAIe vALa kapAvyA pachI kahe A chokarAnA vALa kApa. huM hamaNA ja AvuM chuM ane e bhAI raphucakkara thai gayA. thoDIvAra thai to ya na AvyA tyAre pelo hajAma puche che tArA bApa kyAM gayA ! hajI kema na AvyA ? bALaka kahe e mArA bApa nathI. hajAma kahe to tuM koNa che ? bALaka huM to bhikhArIno dIkaro chuM. teo mane aMhi mata vALa kApavA lai AvyA hatA. basa AvI dazA che. ApaNA mananI je karmabaMdha karAvye ja jAya che ane janma maraNanI jaMjIra lamaNe jaMkato jAya che. AmAMthI mukta thavA mATe krAMti joze to ja cetanAkIya uttakrAMti thaze je karma nirjarI karAvaze ne mokSanA daravAjA kholI nAkhaze. jaina zAstrakAroe karmanA baMdha ane anubaMdha varNavyA che. mana-vacana ane kAyAnA yogothI karma baMdhAya che. ene karmano baMdha kahevAmAM Ave che ane AtmAnA adhyavasAyanI te vakhatanI sthiti pramANe je saMskAra baMdhAya che tene karmano "anubaMdha' kahevAya che. kArmaNa vargaNAnA dho AtmAnI sAthe baMdhAI javA tenA karatAMya te AtmAnI aMdara adhyAvasAnI tIvratAne kAraNe karmonA cIkaNA saMskAra paDI javA, phelAI javA te paNa khUba gaMbhIra bAbata che. bAMdhelA azubha karmone choDavA jeTalA gaMbhIra banI jaIe. enA karatAya te karmo bAMdhatI vakhate AtmAnI je tIvratA hatI tenA kAraNe AtmAmAM je cIkaNA saMskAra phelAI gayo hato tene toDavA mATe vadhu gaMbhIra banavAnI jarUra che. jema ke glAsanA pANImAM sAkarano TukaDo koI nAkhI de to pAMceka miniTa pachI te sAkara sAva ogaLI gayelI jovA maLe che. te pANInA TIpAmAM sarvatra sAkaranI mIThAza vyApI gaI hoya che. karma baMdha karatI vakhate tIvratAnA kAraNe adhyavasAyanA kAraNe jIvanA pradeza pradezamAM je cIkAsa saMskAra vyApI jAya che te khUba ja khataranAka che e saMskArane kADhavA ja joIe. karmanA baMdha ane anubaMdhane ApaNe toDavA ja paDaze ane te toDavA mATe je koI rasto hoya te meLavavo ja paDaze. tenA vinA have cAlI zake tema ja nathI. kAraNa ke manuSya jIvanamAM ja tenI vicAraNA karavI zakya che. mAnavanuM mastiSka ja A vicAra karavAnuM sAmarthya dharAve che. pazuonI to e viSamAM koI tAkAta ja nathI, narakanA jIvonI to e bAbatamAM koI dena ja nathI ane devonA AtmAo vicAra karI zake to paNa tene AcaraNamAM to mUkI zakatA ja nathI. mAnavaprANI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 ja eka evuM prANI che ke je karmonA baMdha ane anubaMdhanI philosophIne vicArI zake che ane tene yogya je kaMI AcaraNamAM mUkavuM hoya tene mUkI zake che. to Avo, ApaNe e vicArIe ke karmonA te baMdha ane anubaMdhane zI rIte toDavA ? ene koI TUMkAmAM TUMko rasto che ke nahi ? anaMta kALathI ApaNA AtmAmAM anaMtI karmavargaNAo ane anaMta adhyavasAyonI tIvratAthI anaMta saMskAro paDelA che. khAvAnA, pIvAnA, haravA, pharavAnA, kAvAdAvAnA ane vizvAsaghAtonAM hiMsA-jUTha ane corIonA evA anaMta saMskArothI A AtmA gherAyelo che. anaMta kALathI AtmAnA pradeza upara thayelI ATalI jamAvaTa zI rIte toDavI ? koI che evo TUMko mArga? je aMnata kALathI AtmA upara lAgelA kArmaNa vargaNAnA DerAtaMbUo saLagAvIne sApha kare, kalAkamAM sApha kare, ekAda bhavamAM sApha kare, are ! sAta-ATha bhavamAMya sApha kare toya vAMdho nathI. je lAkha Tana rUnI gaMjIne khaDakatA pAMca-paMdara varSo lAge che tene khatama karavA eka cinagArIne mAtra pAMca miniTa ja lAge che. e ja rIte anaMta kALanI A kAmarNavargaNAo rUpI rUnI gaMjInI gaMjIone koI ekAda cinagArI saLagAvIne sApha karI nAMkhe evI cinagArI che ke nahi ? karmanA baMdha paNa tUTI jAya ane anubaMdha paNa tUTI jAya evo koI rasto che ke nahi ? hA, evo rasto che ane te che 'tapa'. tapa eka evuM amogha sAdhana che ke je karmonA bhUkkebhUkkA bolAvI de che. jenAthI AtmAno paramaprakAza khIlI UThe che. jema sUrya pRthvInA paTAMgaNamAM ajavALuM phelAvI rahyo che. barAbara e ja samaye AkAzamAM vAdaLA AvI jatA sUryane DhAMkI de che. jenA kAraNe prakAzanI mAtrA ghaTI jAya che, paraMtu havAnuM jora vadhatA ane vAdaLo paNa khasI jatA pharI sUryanuM jora vadhI jAya che. basa evI ja rIte AtmArUpI sUrya upara karmo rUpI vAdaLA AvI jatA AtmAnA tejamAM AvaraNa AvI jAya che, paraMtu tapa rUpI havA dvArA karmarUpI vAdaLo khasI jAya che tyAre pharI AtmAnuM teja jevuM hatuM tevuM thaI jAya che. 87 jIvamAtrane satkArIe ane pApamAtrane dhikkArIe ane sAthe sAthe tapanA maMgaLa mArge prayANa karIe to ja tapanuM mahattva samajI zakAze. paudgalika sukhanI tRSNAthI dIna banelA puruSo je kaSTa sahana kare che athavA je lokasaMjJAthI parAdhInapaNe dIna vRttithI AhAranA tyAgarUpa tapa kare che te tapa nathI, kAraNa ke kaSAyanA udayathI thatuM hovAne lIdhe ane karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI AsavarUpa che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tevuM tapa "pUrvanA aMtarAya karmanA udaya ane asAtAvedanIya karmanA phaLarUpa che" ema prajJApanA sUtranI vRttimAM kahyuM che. prakaraNa 1 tethI navIna iMdriyanA sukhanI abhilASA rahita, nirmaLa AtmadravyanA sAdhakanuM kAyakaSTanuM AcaraNa tapa kahevAya che. 'paMcavastu'mAM kahyuM che ke "upavAsa Adi tapa karavAmAM asAtAvedanIyanI nirjarA thAya che ane bhojana karavAmAM sAtAnI nirjarA thAya che. ema bannenI samAnatA che. to upavAsa Adi karavAnuM zuM prayojana che ? teno uttara e che ke - bhojana AdimAM cha kAyanI hiMsA thAya che ane upavAsamAM teno abhAva hovAthI azubha navIna karmano baMdha thato nathI. tethI saMvarapUrvaka sakAma nirjarAnuM kAraNa hovAthI upavAsa AdinuM karavuM hitakAraka che. tathA AtmAne sAtAnA udayamAM sarAgapaNAnuM kAraNa hovAthI iSTa saMyogamAM ekatA, anAdi sahaja pariNAmane lIdhe thAya che ane AtApanA Adi tapamAM karmanA vipAkamAM upayoga hovAthI tevA prakAranA pariNamanathI asaMgabhAvanuM kAraNa tyAga ja sAdhananuM mULa siddha thAya che. temAM thoDA kALanI sAdhanA vaDe siddhine prApta thayelAmAM bharata rAjarSi AdinAM dRSTAMta che. lAMbA kALa sudhI sAdhanA karanArAone sAtA vagere zubha vipAkanA saMyogamAM avyApakatA (asaMga bhAva)no pariNAma raheto nathI. Atma pradeze lAgelA karmone tapAvavAthI paMDito tIvra jJAnane ja tapa kahe che. te pAyazcita Adi aMtaraMga tapa ja iSTa che ane aMtaraMga tapanI vRddhinuM kAraNa anazana Adi bAhya tapa paNa iSTa che. dravya tapa paNa bhAva tapanuM kAraNa hovAthI iSTa che. ajJAnI jIvonI anAdi saMsAra pravAhane anusaranArI pravRtti te sukhazIlapaNuM, iMdriyonA sukhamAM magnapaNuM ke viSaya sukhanI abhilASA che. saMsAranI sanmukhatA choDIne saMsArathI parAGamukha pravRtti karavI te ja jJAnI puruSonuM parama tapa kahyuM che. Atmadharmane anusaranArI ane saMsArathI pratikULa pravRtti tapa kahevAya che. prAyazcita Adi bhAva tapanA pariNAma te svarUpamAM tanmayatA che ane te tapathI ja sakaLa karmano kSaya thAya che. jema dhana upArjana karavAnI vRttivALAne TADha tApa vagerenuM kaSTa duHsaha lAgatuM nathI kAraNa ke 88 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 - dhana upArjana karavAmAM kuzaLa puruSo TADha tApa Adi badhuMya kaSTa sahana kare che, tema tattvajJAnanA arthI ane saMsArathI virakata thayelAne upavAsa Adi tapa duHsaha nathI. kAraNake kAryano arthI tenA kAraNamAM pramAda karato nathI. tethI paramAnaMda rUpa kAryane prApta karavAnI icchAvALo upavAsa Adi taparUpa kaSTa kriyAmAM duHsahapaNuM mAnato nathI. tAtparya e che ke pahelAM iMdriyonA viSayonI abhilASA dUra karI zAMta pariNatithI siddhAMtamAM kahela vidhi pramANe, laukika phaLanI icchA sivAya tapa thAya te vizuddha tapa che. anAdi kALathI parabhAvanA sukhanI icchAthI koNe kayuM kaSTAnuSThAna karyuM nathI ? niHsaMga ane moharahita AtmatattvamAM ekatArUpa, bAdhaka parabhAvarUpa AhAra AdinA grahaNane nivAraNa karanAra je tapa che te iSTa che. je tapamAM iSTa pudgaLonI AzaMsArUpa ke aniSTa pugaLonA viyogarUpa durdhyAna na thAya, je tapathI mana, vacana ane kAyarUpa yogo tattvanA anubhavathI svarUpanI ramaNatAno tyAga na kare ane jyAM iMdriyo kSINa na thAya eTale dharmasAdhaka svAdhyAya ke ahiMsA AdimAM tenA kAyanI pravRtti nAza na pAme, eTale sAdhanArUpa cetanA ane vIryarUpa zaktinI hAni na thAya te tapa zuddha ane karavA yogya che. tapa saMvarUpa ane nirjarArUpa ema be prakAra che. temAM saMvarUpa tapa, jJAna ane cAritranI tIvra dazArUpa che ane te cetanA ane vIrya Adi guNonI ekatArUpa che. bIjuM nirjarA rUpa tapa jJAna, cAritra ane upabhoga rUpa guNonI mizratAthI thayela, guNonA AsvAdanI ekatAnA anubhavavALuM sarva parabhAvonI niHspRhatA rUpa che. te jaghanyathI aMzanA tyAgapUrvaka aMzathI niHspRhatA guNanI ekatArUpa che. utkRSTathI zukaladhyAnanA chellA adhyavasAya rUpa che. parabhAvano AsvAda karavAmAM Asakta azuddha pariNatino tyAga karIne svarUpanA AnaMdamAM magnatA rUpa pariNati karavA yogya che. navIna karmane grahaNa nahi karavA rUpa saMvarapUrvaka sattAgata karmanI nirjarA karavA rUpa tapa che. 99 tapa vaDe deva Adi gati rUpa phaLanI abhilASA karavI yogya nathI. nirjarA rUpa tapa vaDe zubha karmano baMdha kema thAya ? tapasvIo devAyuSya pramukha karma bAMdhe che te rAga Adi prazasta aSvasAya nimittaka che. tethI sarva karmanA kSaya vaDe pragaTa thayela anaMta jJAnadarzana rUpa mokSanA sukhanuM mukhya kAraNa tapa che. AdhyAtmika, parabhAvarahita, svabhAvanI ekatAnA anubhavanI tIvratA rUpa tapa parama sAdhana che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 "te manena tti tA:" jenAthI tapAya tene tapa kahe che. eTale je pravRttithI karyAvaraNo tathA vAsanAo baLIne bhasmIbhUta thAya tene tapa kahe che. atyAre to AhAranA tyAgane ja tapa manAI rahyo che, jyAre zAstrakAra to je sAdhanathI vRtti upara jaya meLavavAno hoya tene ja tapa kahe che. daza pUrvadhArI AcArya bhagavAna umAsvAtIjI tattvArtha sUtramAM jaNAve che ke - kRSNa niraktA : icchA nAma vRttio athavA vAsanAno jaya karavo, pAMca iMdriyonA viSayamAM lubdha rahelI vRttione vaza karavI, manano jaya karavo, paugalika padArtho pratye thatI Asaktino laya karavo tene ja tapa kahe che. eka divasa athavA be cAra divasa AhArano tyAga karI, rasanA iMdriyane vaza karI hoya, paNa sAMbhaLavAnA, jovAnA, suMghavAnA tathA viSayabhoganA padArthomAM prIti ke Asakti hoya to tenuM nAma tapa nahi, paNa bhUkhamaro ja kahI zakAya. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja jaNAve che ke - "icchA rodhe saMvarI, pariNati samatA yoge re; tapa te tehija AtamAM, varte nija guNa bhoge re." dhana, dhAnya, kuTuMba, parivAra vagere parigraho tathA hiMsAdika AraMbho, asa-vRtti, pApamaya bhAvanA vigere doSothI jenI vRtti virakta thaI, jagatanA jaDa padArtho pratyethI prIti, mamatA, mAyA tathA Asaktino nAza thaI, pAMca iMdriyonA viSayothI virakta thaI. jagatmaya Asaktino nAza thaI, pAMca iMdriyonA viSayothI virakata thaI. jagatmaya pravRttione rokI, sAnukULa, saMyoga, viyoga, janma, maraNa, sukha, duHkha, tiraskAra ke satkAra vigere taMdubhAvomAM harSa-zoka na karatAM samapariNAmI thaI, jagadAkAra vRttino laya karI, samyajJAna darzana tathA cAritramaya potAnA AtmasvarUpamAM ramaNa kare tene tapa kahe che. kevI abhuta dazA ? AvA apUrva rahasya garbhita tapa-dharmanuM yarthArtha svarUpa samajyA vinA khorAkano tyAga karI be cAra divasa na khAvuM te ja atyAre to tapasyA manAI gaI che. vRttinuM yathArtha jJAna thayA vinA tathA vRttino kSaya kema thAya te samajyA vinA upavAsAdika vratathI AtmasAdhana thatuM nathI. dUdhano tyAga karyo hoya tyAre dahIM traNagaNuM khAI athavA ghIno tyAga karyo (90) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 1 hoya tyAre tela ke dUdha traNagaNuM khAI 'meM tyAga karyo che.' ema mAnI bese che. paNa vRttio tene chetare che. e vAta ajJAnapaNAne laI khyAlamAM AvatI nathI. AThama ke pAkhIno upavAsa karavo hoya tyAre hamezAM be TaMka khAto hoya to 'AThamano upavAsa karavo che' ema jANI sAtama tathA nomamAM ghI, dUdha tathA miSTAnna vigere mAdaka khorAka khUba khAI gaLA sudhI peTa bharI AThamano upavAsa karyo mAne che. paNa sAtama tathA nomanA be divasamAM be TaMka khorAka tathA kharaca cAra divasa jeTalo karI vRttione poSavAmAM dharma nathI, paNa adharma che. vRttine zoSavAmAM dharma che, poSavAmAM nathI. jainomAM jyAre upavAsa karavo hoya tyAre AgalA tathA pAchalA be divasa svAdRSTi khorAkathI vRttione poSe che, tyAre vaiSNavomAM upavAsanA divase 'meM upavAsa karyo che.' ema abhimAna na Ave tethI tulasIpatranA agrabhAga upara Ave teTalo aNamAtra khorAka(pharALa) khAvAnI chUTa pUrvAcAryoe ApI hoya to te banavA yogya che, paraMtu zAstrakAroe uddezane bhUlI jaI, are ! uddezathI UlaTA cAlI upavAsanA divase peMDA, baraphI, rAjagarAno zIro, dUdha tathA phaLAdika khAI, peTa bharI traNa divasanA khorAkano kharaca eka divasamAM uDAvI vRttione poSavAmAM ja dharma mAne che ! te kharekhara ajJAnatA ja che. kaLikALa sarvajJa bhagavAn zrI hemacaMdrAcAryajI jaNAve che ke " kaSAyaviSayAhAra tyAgo yatra viSIyateH upavAsaH sa vijJeyaH zeSaM laMghanakaM viduH // " krodha, mAna, mAyA, lobha e kaSAya tathA pAMca iMdriyonA viSayo, e nava doSapUrvaka AhArano tyAga kare, to ja tene upavAsa kahe che. paNa jo AhArano tyAga karyo hoya ane cAra kaSAya tathA pAMca viSaya, e nava doSamAMthI eka paNa doSa aMtaramAM rahyo hoya, to mahApuruSo to upavAsa nahi paNa lAMghaNa kahe che. vRttino jaya, kaSAya tathA viSayano upazama athavA kSaya, aNumAtranI icchAno tyAga (niSkAmatA) ane aMtaranI nirmaLatA, e cAra guNa sahita AhArano tyAga kare to paNa upavAsa tapa che ane AhArane grahaNa kare to paNa tapa che. mAtra khAvuM nahi e tapa nathI, paNa na khAvAnI sAthe vRttinA saMyamane ja tapa kahe che. 91 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 aThThamano tapa karanAra, devatA athavA iMdranA Asanane paNa calita karI tene vaza kare che, athavA tenI prasannatA meLave che. jyAre Aje 8-10-15 ke mAsa-be mAsanA upavAsa karanAra potAnA zarIrane, vRttione athavA manane paNa vaza karI zakatA nathI, tenuM kAraNa ? mAtra ajJAnatA ja. aThThamanI tapasyA karanAranuM hRdaya uparokta cAra guNasaMpanna tathA sthira hatuM, tethI ja devatAnI prItine saMpAdana karI zakatA hatA, jyAre Aje ghaNAkharA to lokone dekhADavA, vAhavAha kahevarAvavA, huM ATha dasa upavAsa karIza to varaghoDo caDaze, mahotsava thaze, loko prazaMsA karaze, sAMjI gavAze, prabhAvanA thaze, maMDapa baMdhAze, evI kSudra manovAsanA meLavavA ekabIjAnI dekhAdekhIthI ane ajJAnapaNe kare che. tethI Atmaya thavAnI ke devatA vaza karavAnI vAta to dUra rahI, paNa bicArAone zarIra vaza karavAnI paNa zakti hotI nathI." zarIra vaza rAkhavA be traNa nokaronI jarUra paDe che ane khATalAvaza thaI ALoTI ALoTI divaso kADhavA paDe che. upavAsa karanArane khAvAnA divasa karatAM upavAsanA divasamAM nivRtti tathA mAnasika baLa vizeSa rahevuM joIe. tene sthAne ALoTIne divaso pUrA karavA paDe che. upAzrayamAM vyAkhyAna vakhate pAMca pacIsa tapasvIo gAdalAM pAtharI lAMbA thaI paDyA hoya, keTalAka hAMphatA hoya, keTalAkane paMkhAothI pavana nakhAtA hoya, keTalAkane paga caMpI thatI hoya ane keTalAka to hoI karI UlaTI karatA hoya, AvI sthitinI pravRtti e mAMdAnI hospITalano ja citAra Ape che. tapasyAnA prabhAvathI yoganI zuddhi tathA zakti-baLa vizeSa AvavuM joIe; tene ThekANe mAnasika ane zArIrika zithilatAnI vRddhi thavAthI pathArImAM sUI, paga ghasI mahAkaSTa divaso pUrA karavAmAM Ave che. AvI tapasyA karanArAone eka makAnamAM rAkhI koI paNa mANasane AvavA ke maLavA na dIe, eka nokara paNa temanI sevAmAM kAmakAja mATe na rahe, loko taraphathI vAhavAha ke dhanya che, evI prazaMsA sAMbhaLavAnuM na maLe to huM nathI dhArato ke teo traNa divasa upara cotho divasa kahADe ! arthAt mAnanA poSaNathI ja zarIrane TakAvI divaso pUrNa kare che. jo mAnanuM poSaNa baMdha thAya to trIje ja divase maraNa thavAno vakhata Ave. AvI lAMghaNo karanAra jaino, saMnyAsI vagerenI tapasyA joI hase che ane te mithyAtvI, ajJAnI tapasvI che' ema kahe che, paNa te kahenAra bicArAne bhAna kyAM che ke viSaya, kaSAyAdi doSo dUra thayA vinA, vRttiono jaya karyA vinA ane AtmasvarUpamAM ramaNatA karyA vinA tamArI tapasyA paNa mithyAtva ajJAna janita Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 ja che.upAdhyAya mahArAja jaNAve che ke : "durbala nagna mAsa upavAsI, joI mAyA raMga; to te garbha anaMtA leze, bole bIjuM aMga." mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNanA upavAso karI, pAraNAne divase kadAca sukAM pAMdaDAM athavA aDadanA muThIbhara bakulA khAIne karoDa varasa sudhI tapasyA karI, nagna digaMbarapaNe jaMgalamAM vicarI zarIrane hADapiMjara banAvI de; paNa jo tenA hRdayamAM mAyAno aMza rahI jAya to te anaMta bhavanI vRddhi kare che. bIjA paNa eka mahAtmA lakhe che ke - krodhe kroDa puravataNuM, saMyama phaLa jAya; krodha sahita je tapa kare, te to lekhe na thAya. kaDavAM phaLa che krodhanAM." chelAkho maNa ghAsanI gaMjImAM anino eka kaNa paDavAthI baLI jAya che. tema kroDapUrve sudhInuM cAritra tathA tapa krodhanA nimittathI niSphaLa thAya che ane saMsAranI vRddhi kare che. mATe ja jJAnIo kahe che ke viSaya kaSAyAdi doSono nAza karyA vinA tathA vRttiono jaya karyA vinA jaina nAmadhArI ho ke saMnyAsI nAmadhArI ho. paNa tenuM tapa saMsAra vRddhinuM ja kAraNa thAya che. kalyANanuM kAraNa thatuM nathI. je gAme javuM che teno rasto jANyA vinA mArge cAlatAM bhUlo paDI rakhaDI mare che. tema tapasyAdi satyavRttionuM yathArtha svarUpa samajyA vinA saMsAramAM bhavabhramaNa karatAM rakhaDI mare che. jaina zAstramAM pharamAna mujaba mokSa mArganA cAra prakAramAM tapa e chello prakAra che. pahelI, bIjI tathA trIjI copaDI bhaNyA vinA cothI jANI zakAtI nathI. 1-2-3nA aMka zikhyA vinA 4 no aMka zIkhI zakAto nathI. cAra gAu upara gAma hoya tyAM janAra prathamanA traNa gAu cAlyA vinA cotho gAu jaI zakAto nathI. tema prathamanI traNa dazA meLavyA vinA cothI tapa dazA meLavI zakAya nahi. zrImAna bhagavAnuM lakhe che :"samyagjJAnadarzanacAritratapAMsi mokSamArgaH" mahAvIra deve mokSanA cAra utkRSTa sAdhano kahyAM che. samyajJAna - dehAdhyAsa buddhi tathA jagadAkAra vRttino laya karI AtmasvarUpano sAkSAtkAra, tattvabhAvano AvirbhAva. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 1 samyagdarzana - dehathI bhinna evA AtmasvarUpanI pratIti. samyaka tapa - icchAono jaya karavo. viSaya, kaSayAdi doSonA tyAgapUrvaka AhArano tyAga karavo tene ja upavAsa kahe che. jaina sAdhanAmAM tapanuM prayojana tapa jo naitika jIvananI eka anivArya prakriyA che to enuM lakSya koI nimitta hovuM joIe. jaina sAdhanAnuM lakSa zuddha AtmatatvanI upalabdhi che. AtmAnuM zuddhikaraNa che paraMtu zuddhikaraNa zuM che? jainonuM mAnavuM che ke mana-vacana-kAyAnA mAdhyamathI karma vargaNAonA pudgala (Karmic-Matter)ne potAnI tarapha AkarSita kare che ane A AkarSita karmavargaNAnA pudgala rAga, dveSa athavA kaSAyavRttinA kAraNe AtmatatvathI ekAkAra thaI jAya che. enI zuddha sattA, zakti tathA jJAna jayotine AvarI le che. A ja jaDatattva tathA cetanatattvano saMyoga ja vikRti che. tapanuM prayojana e che ke prayatnapUrvaka karma pudgalone AtmAthI alaga alaga karI tenI svazaktine pragaTa karavI Aja zuddha AtmatatvanI upalabdhi che. A ja AtmAnuM vizuddhikaraNa che. A ja tapa sAdhanAnuM lakSya che. bhagavAna mahAvIra tapanA saMbaMdhamAM kahe che ke parisunsa . (uttarAdhyayanasUtra - 28-35). tapa AtmAnA parizodhananI prakriyA che. baMdhAyelA karmono kSaya karavAnI A paddhati che. tapano mArga rAga, dveSajanya pApakarmonA baMdhanane kSaya karavAno mArga che. upara batAvelA tathyonA AdhAre jaina sAdhanAmAM tapano uddeza tathA prayojana Atma parizodhana, pUrva karma pudagalone AtmatatvathI pRthaka karavuM ane zuddha AtmatatvanI upalabdhi karavI e ja siddha thAya che. hindu sAdhanAmAM tapanuM prayojana - hindu sAdhanAmAM mukhyataH aupaniSadika sAdhanAno lakSya Atmanu athavA brAhmaNone upalabdha rahyo che. aupaniSadika vicAraNA spaSTa rUpathI uddaghoSaNA kare che ke - tapathI brahma zodhavAmAM Ave che. tapasyAthI brahmane jANo. tapUrNa brahma vinisAsva . (taittirIyopaniSada- 3/2/3/4) aupaniSada vicAraNAmAM paNa jaina vicAraNA samAna tapane zuddha AtmatatvanI upalabdhinuM sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. muNDakopaniSadamAM kahyuM che ke "A AtmAne (jyotirmaya ane zuddha che) tapasyA ane satya dvArA ja jANI zakAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA satyena tamyastavasA dveSa AtmA / muNDakopaniSada) aupaniSadika paramparA ekabIjAnA arthamAM paNa jaina paramparAthI sAmya rAkhatA kahe che ke tapa dvArA karmaraja dUra karI mokSane prApta karavAmAM Ave che. muNDakopaniSadanA bIjA muNDakanAM 11mAM zlokamAM A saMdarbhamAM vizeSarUpathI kahyuM che ke tapaH zraddheyaihyu pavasantyaraNye zAntA vidvAMsI maikSya caryA carantaH / sUryadvareNa te virajAH prAyanti catrAmRtasa: puruSohyavyayAtmA / (muNDakopaniSada 2/11) je zAnta vidvAnajana vanamAM rahIne bhikSAcaryA karatA thakA tapa ane zraddhAnuM sevana kare che. te viraja (karmaraja rahita) thaI sUrya dvArA (urdhvamArgathI) tyAM pahoMcI jAya che. jyAM te puruSa (AtmA) amara temaja ajara AtmAnA rupamAM nivAsa kare che. prakaraNa 1 hindu vicAraNAmAM jyAM tapane AdhyAtmika zuddhi athavA AtmazuddhinuM sAdhana mAnyu che tyAM tenA dvArA thavAvALI zarIra ane indriyanI zuddhinuM mahattva paNa aMkita karavAmAM AvyuM che. teno AdhyAtmika jIvananI sAthe ja bhautika jIvanano paNa saMbaMdha joDavAmAM Avyo che ane jIvananA sAmAnya kSetramAM tapanuM zuM prayojana che te spaSTarUpathI batAvavAmAM AvyuM che. maharSi paMtajali paNa kahe che ke... vyAyendriya siddhirazuddhi kSayAtapasAH / 1 / tapathI azuddhino kSaya thavAthI zarIra ane indriyonI zuddhi (siddhi) thAya che. bauddha sAdhanAmAM tapanuM prayojana - bauddha sAdhanAmAM tapanuM prayojana pApakAraka akuzala dharmone tapAvavuM mAnavAmAM AvyuM che. A saMdarbhamAM buddha ane nigrantha upAsaka siMha senApatino saMvAda jotAM khyAla Avaze. buddha kahe che ke siMha ! eka paryAya evo che jenAthI satyavAdI manuSya mane tapasvI kahI zake tevo paryAya kayo che ? "he siMha huM kahuM chuM ke pApakAraka akuzaladharmone tapAvavAmAM Ave jenA pApakAraka akuzaLa dharma gaLI jAya, naSTa thaI jAya, pharI utpanna na thAya tene huM tapasvI kahuM chuM." | 2 | A prakAre bauddha sAdhanA dvArA paNa jaina sAdhanAnI jema tapane AtmAnI kuzaLa cittavRttio athavA pApa vAsanAono kSaya karavAnA hetuthI svIkAra karavAmAM Avyo che. 1. sAdhanAtmaka yogasUtra 437 2. bauddhalIlA sAra saMgraha pR.280-281 95 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 prakaraNa - 2 jaina dharmamAM 206 211 239 248 2.1 jaina dharmano paricaya ane tapano saMbaMdha 2.2 jaina dharmanA naitika ane AdhyAtmika tattvonA pariprekSyamAM tapanuM sthAna 2.3 jaina dharmanA tapanA zikSaNanuM svarUpa 2.4 jaina AgamomAM tapa 2.5 tapanuM prayogika pakSa athavA tapanuM sAdhanAtmaka svarUpa (Methodology) 2.6 tapa jIvanazailI tarIke jaina sAdhuonA AcAra vicAra - gRhasthonuM varNana tapanA saMdarbhe 2.7 tapanI paddhati sAthe joDAyeluM AdhyAtmika darzana 2.8 tapa AtmasAdhanA tarIke sarvagrAhI 2.9 tapanuM spaSTa thatuM samagra citra (AraMbhathI aMtima lakSanA saMdarbhe) 254 277 282 300 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 2.1 jaina dharmano paricaya ane tapano saMbaMdha zeTha polisa cokImAM pharIyAda noMdhAvavA gayA. chokaro ne kutaro banne khovAyA che. polIse pUchyuM chokaro keTalI uMmarano che ? tera-caudano hoya zake. hAiTa ? lAMbI-TUMkI, kadAca miDIyama. e kALo che ke goro ? yAda nathI. cazmA pahere che. khyAla nathI enI mammIne puchavuM paDaze. kUtaro kevo che ? cokaleTI raMgano, vacce-vacce sapheda spoTa, 25 ratala vajana che. kAna sIdhA, pUMchaDI vAMkI che. be varSano che tene A biskITa bhAve che. chokarAnA viSayamAM kazuM khabara nathI ne kutarAnA viSayamAM badhu phaTAphaTa jaNAvyuM. polise puchyuM tamane kazuM maLaze te gamaze ? zemAM vadhu rasa che ? chokarAmAM ke kutarAmAM ? tema guru bhagavanta paNa ApaNane pUche che ke tamane vadhu zemAM rasa che. AtmAmAM ke zarIramAM? zarIra viSe purepurI mAhitI ApI zako cho. bI.pI., reDasela, himoglobIna vigere. jyAre AtmA vize kAMi ja khabara nathI. basa Aja AtmAnI mAhitI jainadharma dvArA ja maLI zake tema che. kAraNa ke A kevaLIno dharma che. temaNe sthUla ane sUkSma bannenI vAta karI che. jaina dharma e prAcIna dharma che. anAdi kALathI cAlyo Ave che. jainadharmamAM 63 zlAghanIlaya puruSa mAnavAmAM AvyA che. tIrthaMkara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva vigare. cha ArA avasarpiNIkALanA tathA cha ArA utsarpiNI kALanA Ama kula 12 ArA batAvyA che. jene kALacakra paNa kahevAmAM Ave che. atyAre avasarpiNIkALa cAlI rahyo che. je utarato kALa che. emAM pahelo Aro jenuM nAma hatuM suSama-suSama sukhamAM sukha je yugalIA kALa hato. puNyanA udaye A yugalIA kalpavRkSanA sahAre jIvana jIvatA hatA. daza prakAranA kalpavRkSa dvArA emane badhu ja maLI jatuM hatuM. bIjo Aro jenuM nAma suSama hatuM eTale ke mAtra sukha hatuM. A banne ArAmAM paNa kalpavRkSanA sahAre ja jIvana jIvatA hatA. trIjA ArAnA chevADe prathama tIrthaMkara evA RSabhadeva thayA. potAnA adhijJAna dvArA jANIne yugalIA dharmanuM nivAraNa karI puruSonI 72 kaLA tathA strIonI 64 kaLA batAvI mAnava samAjane navIna jIvana paddhati batAvI lokone jIvana jIvavAnI kaLA batAvI jyAre RSabhadevanuM bhogAvalI karma patI jatA A saMsArano rAga tUTI gayo. nirvedanI prApti thatA sArAye saMsArano tyAga karI saMyamano mArga grahaNa karyo. aNagAra dharma ane AgAra dharmanI prarupaNA karI aneka AtmAo A mArga upara AgaLa vadhyAne ATha karmano kSaya karI mokSanA anaMta sukhane prApta karyA. Ama eka eka tIrthaMkara thatA gayA ane chelle 24mAM mahAvIra svAmI thayA. emaNe paNa agAunA tIrthaMkaroe je vAta karI e ja vAtane doharAvI emaNe ahiMsA, aparigraha ane anekAntavAdano suMdara sadbodha Apyo. je vizvazAMti mATe khUba ja jarUrI che. 97 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa ra - ahiMsA - koIpaNa jIvanI hiMsA na karavI te ahiMsA che. ahiMsA eTale sarva jIvone abhayadAna Apo. ahiMsA dvArA prema, karuNAne zAMtine prApta karI zakAya che. ahiMsAthI naitika hiMmata prApta thAya che. ahiMsA dvArA aneka sadguNonI prApti thAya che ane durguNonuM visarjana thAya che. ahiMsA e mAnava samAjano prANa che. A ahiMsA jIvanamAM dareka rIte upayogI bane che. aparigraha - parigraha e pApanuM mULa che. jyAre aparigraha e AtmAnuM mULa che. parigrahano tyAga karavo ke parigrahathI mukta thavuM. jaDa pudgalone padArthone, mamatvabhAva ke Asakti dvArA vadhAratA javuM. potAnI jarUrIyAta na hoya to paNa saMgraha karavo mArApaNAno bhAva vadhAravo te parigraha che. parigrahanA kAraNe ja azAnti, kaleza, kaMkAza rahelA che. parigraha che tyAM duHkha che e mATe aparigrahI banavAnI vAta batAvI che. AjanuM A vizva jo A aparigrahatAne svIkArI le to vizvamAM zAMti thaI jAya. yuddha, saMgharSa jevA zabdo DIkSanerImAMthI paNa nIkaLI jAya. mATe aparigrahane apanAvavAnI jarUra che. anekAntavAda ekAntavAda nahi... koIpaNa vastune eka taraphI na jUo anekAtanvAdathI jozo samAdhAna thaI jaze. nAnA-moTAno bheda nahIM rahe. gharamAM, dezamAM, rASTramAM, vizvamAM svarga racAI jaze. AvA traNa mahattvanA siddhAnto bhagavAna mahAvIre ApyA che. jeno vaijJAnikoe paNa svIkAra karyo che. AinsTAIne paNa anekAntavAda-sApekSavAdano svIkAra karyo ja che. A sivAya paNa jIvo ane jIvavA do paraspara graho jIvAnAm, ahiMsA paramo dharma ane tane sukha Apazo to tamane sukha maLaze. cotho Aro daSamasuSama batAvyo che. eTale ke duHkha vadhArene sukha thoDuM pAMcamo Aro duSama-eTale duHkha, chaThTho Aro duSama-duSamamAM duHkhamAM duHkha che jyAre utsarpiNIkALamAM nIcethI upara javAnuM che. jainadharma e Astika dharma che. pUnarjanmane mAne che. svarga naraka mokSa, puNya-pApa karma vigerene mAne che. zarIra ane AtmA banne bhinna che. zarIra jaDa che ane AtmA cetana che. AtmA ja karmano kartA che ane AtmA ja karmano bhoktA che. izvara katRtvane jainadharma svIkArato nathI. A saMsAra anAdikALano che ane anAdikALa sudhI rahevAno che. karmanA siddhAntane mAne che. jevA karma haze evI racanA thaze. jainadharma utAravAdane mAne che. jenA karma khapI gayA je bhagavAna banI gayA ene pharI janma levAnI jarUra nathI. jyAre keTalAka darzano avatAravAdane mAne che. karma ATha batAvyA che. jeno kSaya karavA mATe deva guru-dharma, navatatva Adi para zraddhA rAkhavAnI vAta batAvI che. 98 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tapo duHkarmanAzAya bhAvArtha jJAna-darzana-cAritra ane tapa temaja dAna-zIyala-tapa ane bhAva A nizcaya tathA vyavahArathI dharmanI vyAkhyA batAvIne AtmAnA pragatinA-vikAsanA daravAjA kholI nAMkhyA che. Aja dharmane apanAvIne anaMta AtmAo mokSe gayA che, javAnA che ane jaze. - prakaraNa karma khapAvavA mATe tapa upara bhAra ApavAmAM Avyo che. tapa eka amogha jaDIbuTTI che game tevA rogane maTADI de che. zastra game tevo hoya to enA mATe mota samAna banI jAya che. tema tapamAM paNa evI zakti che. AtmAe bAMdhelA karmonI nirjarA karAvI de che. jainadarzanamAM tapa upara vizeSa bhAra ApavAmAM Avela che. tapa mATe aneka prakAranI vAto batAvavAmAM Avela che. tapa mATe aneka prakAranI vAto batAvavAmAM AvI che. tapanA aneka prakAro paNa batAvavAmAM AvyA che. tapa duSTa karmano nAza kare che. - 2 1. bAramAsa sudhI prabaLa tapa vaDe pracaMDa pApakarmo bALyA te AdinAtha prabhu bhaktajanonuM kalyANa karo. 2. bAramAsa sudhI bAhubaLIjIe, AhArapANI tyAga karI, kevaLajJAna upArjana karyuM tenAthI bIjuM kautuka karyu ? 3. yAvajjIva, chaThThane pAraNe chaThTha karI, gautamasvAmI mahArAja akSINa mahAnasI mahAlabdhivALA thayA te konA jANavAmAM nathI ? 4. sAtaso varSa sudhI mahAn tapasyA karI jeNe khelAdika labdhiyo upArjana karI che tevA sanatakumAra cakrI rAjarSiye, potAnA mukhanI thUMkanI AMgaLIthI potAnI kAyA suvarNa samAna karI tenA samAna bIjI zakti konI hatI ? 5. bALahatyA, strIhatyA, gauhatyA tathA brahmahatyAnA karanArA draDhaprahArI mahAtmA, chamAse kevaLI thayA te tapano ja prabhAva che. 99 6. niraMtara cha puruSa ane eka strIno vadha karanAra, ghora pApI evA arjunamALIe mahAvIra svAmI pAse dIkSA aMgIkAra karI, chaThane pAraNe chaTha ka2vAno jAvajIvano niyama dhAraNa karI, ghora upasarga sahana karI, cha mAse kevalajJAna upArjana karyuM. 7. naMdISeNa muninA bhavamAM mahAtapa karavAthI, teo 72 hajAra strInA svAmI vAsudeva thayA, te Azcarya tapanuM jANavuM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 8. nIca kuLane viSe utpanna thaelA chatAM paNa, tapa tapanArA harikezI muninI devatAo paNa sevA kare che, te tapano ja prabhAva che. 9. zrI neminAtha mahArAjAe potAnA 18 hajAra muniomAM kRSNa mahArAjA pAse DhaMDhaNa RSine vakhANyA te tapano ja mahimA che. 10. jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNa munio, ekI phALe, AThamAM naMdIzvara dvIpa, tathA teramA rUcaka dvIpe jAya che te uttamottama tapakarmano ja prabhAva che. 11. zrI mahAvIra mahArAjAe zreNika mahArAjA pAse jenA tapakarmane vakhANela che te dhanno ane kAkaMdIno dhanno sarvArthasiddha vimAne gayA che. 12. zrI AdinAtha dAdAnI suMdarIe, sATha hajAra varSa sudhI ghora AMbelanI tapasyA karI, te sAMbhaLI konuM hRdaya nahi kaMpe ? 13. pUrvabhavamAM zivakumAre bAra varSa sudhI AMbelanI tapasyA karI tethI akhaMDa saubhAgyanidhi jaMbUkumAra thayA tene koNa jANatuM nathI ? 14. jinakalpI, parihAravizuddhi, pratimAdhArI yathAlaMdI sAdhuonA tIvra taponA tole koNa AvanAra hato ? 15. mahArUpavaMta chatAM, vagaDAmAM rahIne tIvra tapasyA karI hiMsaka prANIone paNa pratibodha karela che te baLabhadramunine koNa pichANatuM nathI ? 16. meruparvata upara vAsa karanArA viSNukumAra munimahArAjAe, tapabaLathI sAyara DolAvI, lakSa yojananuM zarIra karI, namucine zikSA karI, zrI saMghanuM rakSaNa karyuM tevI rIte karavAnI bIjA konI zakti hatI ? sattvAdhika jIvothI sAdhya ane nisatva jIvothI asAdhya evo tapa moTA kAryamAM prathama jinezvara mahArAjAe kahela che. manuSyone tapabaLathI durlabha hoya te sulabha, vakra hoya te saraLa, asthira hoya te sthira, ane duHsAdhya paNa susAdhya thAya che. jema ghaNA kASTone paNa agni bALIne bhasmIbhUta kare che tema ghaNA kALanA AcarelA anaMtA karmone paNa tapa zIghratAthI bALIne bhasmIbhUta kare che. bAhya, atyaMtara, taparUpI agni prajavalita thavAthI, sAdhu durrIya karmone bALI bhasma kare che. karmaprerita puruSa,pUrve mahA pApakarmane bAMdhe che, te ja pApakarmano samyapha prakAre AlocanApUrvaka tapa karIne nAza kare che. AvI rIte tapane vizeSarUpe jANIe ane ArAdhIe. (10) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jaina darzanamAM tapa nirjarA tapano nirjarA tattvamAM samAveza karIne nirjarA zabdanI vyAkhyA ApatA jaina zAstra jaNAve che ke - paripakvabhUtAnAMkAvayavAnA mAtma pravezebhyaH parizAhana rupatvanirjarAcAlakSaNam paripakva thayelA karmanA avayavonuM Atma pradezathI kharI paDavuM te "nirjarA" che. ane "nirjarA' tapa dvArA sAdhya thaI zake che. nirjarAne tapa sAdhya banAvI tapanI vyAkhyA kare che ke abhinava karma pravezAbhAvarupatye sita pUrvoparjitaM karma parikSya rupatyaM tapaste lakSaNam navA karmanA pravezano jemAM abhAva hoya tathA te daramiyAna nUtana karma na baMdhAya ane je dvArA pUrva upArjIta karelA karmano kSaya thAya tene "tapa" kahevAya che. arthAt tapa karavAthI Atma pradezathI karma vikhUTAM paDI jAya che. eTale ke karmano rasa sUkAI jatAM te sneha rahita bane che. jaina darzana ane tapanuM vidhAna : jaina dharma e tapapradhAna dharma hovAthI anya dharmonI apekSAe tapanuM vidhAna jaina darzanamAM ucca zreNInuM che. temaja tapano yathArtha paricaya jaina darzanamAM maLI zake che. jaina zAstramAM tapanA bAra prakAro batAvyA che ane te bAra prakArone be vibhAgamAM vaheMcI ApyA che. temAM cha prakAra bAhya tapanA mAnyA che ane cha prakAra atyaMtara tapanAM svIkAryA che. bAhyata: atyaMtara tapa anazana prAyazcita uNodarI vinaya bhikSAcArI vaiyAvacce rasaparityAga svAdhyAya kAyakleza dhyAna pratisaMlinatA kAyotsarga jaina darzanane jo niSpakSapAta bhAve guNa pUjaka dRSTithI jovAno svabhAva keLavAya to te bhAratIya darzanomAM sacoTa darzana che eTaluM ja nahi paNa vizvanAM vidhavidha vijJAnano strota jaina darzana che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA darzana, dharma ane vijJAna A traNeya avinAbhAvI saMbaMdhathI rahenAra tattvo che. ekanI apUrNatA hoya to te dharma, darzana ke vijJAna kahI zakAya nahIM, A traNeyanI aNIzuddhatA jainadarzanamAM joI zakAya che. prakaraNa (1) bAhyatapa (2) atyaMtara tapa. (1) bAhyatapa : bahAramAM dekhAvAvALo tapa. je tapanI sAdhanA zarIrathI vadhAre saMbaMdha rAkhe che ane te kA2Ne te bahAramAM dekhAya che. te tapa sAdhanA bAhya kahevAya che.jema upavAsa, kAyakleza, abhigraha, bhikSAvRtti A vidhio bahArathI dekhAya Ave che. indiyANi kasAyepa gAkhe ya kise uru / No vayaM te parAMsAmo kisaM sAhu zarIragaM // (2) abhyantara tapa : aMtara thavAvALI zuddhi prakriyA, jeno saMbaMdha mana sAthe vadhAre che. manane mAMjavuM, saraLa banAvavuM, ekAgra karavuM ane zubha ciMtanamAM lagAvavuM A abhyantara tapa che. jema dhyAna, svAdhyAya vinayAdi. - jema sikkAnI baMne bAju jarUrI che. tema bAhya tathA abhyantara tapa paNa jarUrI che. AcArya saMghadAsagaNie paNa kahyuM che ke 2 na kevalamayaM kAyaH karzanIyo mumukSubhiH / nApyu tkaTarasaiH poNyo mRSaM rijaizca valbhanaiH // (mahApurANa) (nizIthabhASya 37/58) ame mArA anazana AdithI kRSa durbaLa kSINa thayelA zarIranI prazaMsA karavAvALA nathI. vAstavamAM to vAsanA, kaSAya ane ahaMkArane kSINa karavA joIe. jenI vAsanA kSINa thaI gaI hoya enI ame prazaMsA karIe chIe. AnA uparathI khyAla Avaze ke jainadharma saMtulanavAdI ane samanvayavAdI draSTi Ape che. bAhyatapa 52 ekAntabhAra nathI ApatA paraMtu saMtulita AcAranuM ja samarthana kare che. AcArya jinasenajIno paNa A ja spaSTa mata che. doSa nirharaNAyeSTA upavAsadha prakampaH / prANa saMbhAraNAyAyam AhAraH sUtradarzitaH // 102 zarIrane kRSa ane kSINa ekadama na karavo joIe tathA manane game tevA bhojana karAvIne cilApaNuM paNa na banAvavuM joIe. (mahApurANa parva 20) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 doSone dUra karavA mATe upavAsaAdino upakrama che ane saMyama sAdhano hetu prANa dhAraNa karavA mATe AhAra grahaNa karavuM A jainasiddhinuM sammata sAdhanA sUtra che. zakti pramANe bhakti : tapa karavAnI jeTalI zakti hoya teTalA pramANamAM ja karo. tapa kheMcI ne kyAreya karI zakAtuM nathI. kheMcIne karavA jAya to kyAreka zAsana vagovAI jAya che. lokonI dharma pratyenI zraddhA UThI jAya che. parivAramAM Apatti AvI jAya che. kyAreka karma toDavAne badale karma baMdhananuM kAraNa banI jAya che. dharmadhyAnanA badale ArtadhyAnamAM paDI javAya che. mATe ja bhagavAna mahAvIra svAmIe paNa kahyuM che ke. balaM thAmaM ca pehAe sadhdhAmAruggamappaNo / veta naM ra vinAya tahapAM ninga || (dazavaikAlika sUtra - a-8, gA.35) potAnA zarIranuM baLa, mananI daDhatA, zraddhA, Arogya tathA kSetrakALa Adino pUrNa vicAra karIne ja tapazcaryAmAM lAgavuM joIe. paNa jo atireka karavA jaIe to ulamAMthI cUlamAM paDI javAya che. tapa karatAM jo tApa thato hoya, saMtApa, paritApa vadhato hoya to enAthI sAruM e che ke tapa na karavAmAM Ave. AcArya yazovijayajIe jJAnasAraprasthamAM kahyuM che ke.. tadeva hi tapaH kArya durdhyAnaM yatra no bhavet / vena yoga na TIyarne kSayane nendriyaLa 2 | (jJAnasAra - tapASTaka) tevuM ja tapa karavuM joIe ke jenAthI manamAM dudhyAne na hoya, yogone hAni na pahoMce ane indriyo kSINa na thAya. tapa viveka ja jainadharmanA tapanI maryAdA che. tapanuM saMtulita draSTikoNa che. AvI rIte sAdhaka zakti ane ruci anusAra bAhyatapa ane AtyaMtara tapanI ArAdhanA kare che. bAhyatapa- svarUpa : eka bhAI kariyANAnI dukAne gayA tamAre tyAM ghauno loTa che ? hA. badAma ? hA. ghI ? hA. sAkara ? hA. to mUrkha ! A cAra cIja karatA zIro ja rAkhane? A vAta che AjanA samAjanI kAraNa ke enI samaja ghaTatI jAya che. dukAnavALAe kahyuM... roTalImAM loTa dUdhamAM sAkara, zAkamAM badAma, khIcaDImAM ghI, nAkha ApoApa zIro thaI jaze je nukazAna paNa nahi kare eTale ke jyAM jenu kAma hoya e ja karavAnuM nahi to pariNAma Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA sArA nahi Ave. bAhyatapanuM kAma hoya tyAM bAhyatapa ane AtyaMtara tapanuM kAma hoya tyAM AtyaMtara tapa - prakaraNa 2 AtyaMtara tapa rUpa mIThAI (zIro) maMjUra che ne bAhyatapa pharasANakaDiyo che. majUra bhogavAnuM kAma kare ne kaDIyo banAvavAnuM kAma kare. mIThAImoM bhAMge ne pharasANa pAchu svAdiSTa banAve. majUra sAthe kaDIyo joIe. ApyaMtara tapa sIdhu ja cAle eTalI ApaNI taiyArI paNa nathI. bAhyatapa pahelA joIze eTale ke banne ekabIjAnA pUraka che mATe zAstrakAroe banne prakAranA tapa batAvyA che. bAhya tapa khAsa karIne apramatta dazA rAkhavA mATe che. jo zarIra pramAdI hoya to tenI pravRtti pApa tarapha DhaLatI hoya che ane tevI paristhitimAM zarIra tathA indriyo sAdhakane badale bAdhaka thaI paDe che. jyAre zarIra apramatta ane saMyamI bane che tyAre ja AtmajijJAsA jAge che ane ciMtana, manana, yogAbhyAsa, dhyAna vagere AtmasAdhanAnA aMgomAM pravRtta thaI zake che. tapazcaryAmAM jJAna tathA kriyA baMneno samAveza thaI jAya che. bAhya tapa e iMdriya-avirati, rAgAdi kaSAyo, azubha yoga ityAdi Azravone aTakAvavA mATe atyaMta jarUrI che. nahitara mAnelA svAdhyAya dhyAna-jApa ke je kharekhara dUbaLA hoya che enAthI karmakSaya thoDo ane A AzravothI karmanI Avaka jaMgI rahevAnI. bAhya tapa pApa aTakAvanAruM mahAsAdhana : bAhya tapa e indriyonI aviratinA ghora pApane aTakAvavAnu eka mahAna sAdhana che. avirati eTale pApanI chUTa e be prakAre (1) hiMsAdi pAponI avirati (2) iMdriyo ane mananI avirati. hiMsA, jUTha, corI, maithuna, parigraha, rAtribhojananI chUTa ane pAMca iMdriyo tathA mananI chUTa ema aviratinA 12 bheda che. sAdhakaAtmA hoya te avazya dravyasaMkoca ane rasatyAganA niyama-pratijJAnA abhigraho kare che. tenuM phaLa zuM ? A iMdriyo ane mananI chUTa (avirati)nuM ghora pApa aTake. jIva saMsAramAM bhaTakato kema rahyo che? tIvra viSayAsaktinAM kAraNe ne ? e Asakti kema poSAya che ? iMdriyo ane manane nyAyI-anyAyI rIte maLatA koIpaNa viSayamAM bhaTakavAnI chUTa che mATe. e avirati che. virati-virAma aMkuza nathI. nAnAM nAnAM ke moTA vividha niyamo abhigrahothI e iMdriyo ane mananI chUTa 52, avirati para kApa paDe che mATe svAbhAvika rIte ja eTalA pramANamAM iMdriya-mananA manamAnI aTake che. enuM phaLa e che ke saMsAra para kApa mukAya, bhavabhramaNa laMbAtuM aTake. AvA bhoga-upabhoganA saMkocananA niyama e to jIvana mATe mahAna - 104) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 AzIrvAdarUpa che. viSayAsakti toDavA mATe tyAga vrata niyamathI iMdriyo mananI game tyAM javAnI chUTane svataMtratAne nAthavI paDe. mANasanA suMvALA manane bAhyatapa ane kriyAnA kaSTa karatAM sahelI ArAdhanAo vadhu game che, kema ke khAvA-pIvA maLe, paraMtu manano AtmA sAthe sIdho saMbaMdha nathI thato paNa vAyA zarIra dvArA thAya che. kAyA asvastha thaI jAya to AtmAmAM mana lAgatuM nathI. ekAkAratA thaI zakti nathI mATe zarIrane svastha rAkhavuM joIe e svastha haze saMyamita haze to ja zarIranI, mananI, indriyonI caLa nahi Ave ane e caLane zAMta karavA mATe ja tapanI vAta batAvI che. enA mATe 6 prakAranA bAhya tapano abhyAsa jarUrI che. jevI rIte.... (1) "anazana': arthAt cAre prakAranA AhArano tyAga karavAno abhyAsa haze ke bhAvanA haze to divasamAM vAraMvAra khAvAnI icchA nahi thAya, nahitara to bhalo 10 vAge jamIne oNphise gayo, paraMtu tyAM rakAbI nI icchA thaze paNa AvA samaye bAhya tapanA abhyAsathI icchAone saMyamita banI jaze. (2) "uNodarI' : arthAt sAco abhyAsa thayo hoya to sAruM sAruM khAvAnuM maLyuM che, to hajI jarAka vadhAre khAI lauM, haju vadhu khAI lauM evI icchA ja nahi thAya. (3) dravyasaMkSepaH Aje AkhA divasamAM 8, 10 ke 15 dravyathI vadhAre nahi khAvA? jo maryAdita dravyano abhyAsa haze to game teTalA vadhu dravya najare caDe paNa jIva nahi lalacAya.. icchA ja nahi thAya. (4) rasatyAga : rasatyAga e abhyAsa haze to navA navA rasAsvAdathI mana lalacAze nahi, joIne ke vakhANa sAMbhaLIne paNa icchA ja nahi thAya. (5) kAyakalezaH dharma kriyAnA kaSTa, dharmasevAnA kaSTa ityAdine anubhava karatA rahevAya ane jAtane, zarIrane suMvALuM rAkhavAnI harAmI vRtti aTakI jAya, icchAo simita banI jAya dA.ta., upAzraya AvavuM hoya to cAlIne AvI zake che, paNa pote zrImaMta hovAthI gADImAM Ave zarIrane jarA paNa kaSTa na Ape ene jyAre sahana karavAnuM Ave tyAre hAyavoyano pAra nathI raheto. * bAhya tapanA abhAvane lIdhe - (1) anazana tapano abhAva eTale bhUkha lAge khAvAnuM kadI baMdha thaze ja nahi. (2) uNodarI tapanA abhAve savAyuM khAvAnuM, akarAtiyAMnI jema khAvuM. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (3) dravya saMkSepa na hoya to jeTalI cIja maLe eTalI vAparavI koI maryAdA ja nahi. (4) rasatyAga na hoya to jeTalA rasa maLe eTalA mANavAnA. (5) kAyakleza tapa na hoya to dharma khAtara kAyAne kaSTa ApavAnI vAta nahi. dharmanI vAta Ave tyAM kAyAne paMpALI paMpALI suMvALI rAkhavI. (6) saMlInatA tapanA abhAve khoTI pravRttithI dehane judo rAkhavAnI vAta nahi. bAhya tapa je 6 prakArano che. tenA traNa vibhAgo thaI zake che. pahelA vibhAgamAM aNazana, uNodarI, vRttisaMkSepa ane rasatyAga, A cAra prakAranA tapano samAveza thaI zake che. A cAra prakAranA tapa dvArA AhAra-saMjJA upara vijaya meLavI zakAya che ane AhAra vinA ke alpAhAra dvArA sAdhanA jIvana jIvavAnI viziSTa kSamatA keLavI zakAya che. bIjA vibhAgamAM pAMcamo "kAyakaleza" nAmanA tapano samAveza thAya che. jenA dvArA zarIranI mamatAne toDI zakAya che ane game tevA zArIrika kaSTonI vacce paNa sAdhanAne akhaMDa ane nirdoSa banAvavAnI kSamatA keLavI zakAya che. trIjA vibhAgamAM chaThThA saMlInatA tapano samAveza thAya che ane tenA dvArA (1) indriyono vijaya (2) kaSAyano vijaya (3) yogano vijaya thAya che. A tapa dvArA AtmA aMtarmukha thaI zake che. AMtara nirIkSaNa karI zake che ane Atmika guNo ane jIvananA vAstavika doSonuM nirIkSaNa karI zake che. A "saMlInatA" tapa AtyaMtara tapanuM pravezadvAra che. bAhya tapano Azaya ane tenI asara zarIra ane mana ekabIjA sAthe evA joDAyelA che ke ekanI asara bIjA upara thayA vinA rahetI nathI. tethI bAhya ane AtyaMtara tapa paNa ekabIjA sAthe joDAelA che. banne paraspara sahAyaka, pUraka ane upakAraka che. bAhyatapamAM AhAra ane zarIranI ceSTAonA tyAganI pradhAnatA che, AtyaMtara tapamAM azubha vicAra ane mananA vividha vyApAronA tyAganI pradhAnatA che. azubha ceSTA ane vyApAronA tyAganI sAthe zubha ane zuddha vyApAronA sevananuM vidhAna paNa banne prakAranA tapamAM raheluM che. e rIte zubha dhyAnanA hetubhUta hovAthI bAhya ane AtyaMtara banne prakAranA tapa zrI jinazAsanamAM AtmAnA hitakAraka mAnelA che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 siddha thavA mATe niSkapa dhyAnadazA prApta karavI paDe che. ane te dazA ApyaMtara tapano ja eka aMtima prakAra che ane evI eka niSkapa dazA prApta karavA mATe bAhyatapanI AvazyakatA rahe che. bAhyatapamAM sthiratA prApta karyA sivAya AtyaMtaratapanA aMtima bhedane prApta karavAno bIjo koI krama jJAnI puruSoe joyo nathI. jaina dharmamAM 'tapa'no prabhAva moTo mAnyo che. jo ke, AjakAlanA jaino mAtra bAhya tapa eTale annatyAgamAM ja 'tapa'nI samApti mAnatA dekhAya che (ene tenuM paNa rahasya samajatA na hovAthI lAbhane badale ghaNAo geralAbha paNa meLave che), tathApi jaina zAstrakAroe to bAhya tapanI gaNanA karavA chatAM enA karatAM vizeSa agatyatA ApyaMtara tapane ApI che. A 'AtyaMtara tapa'mAM abhyAsa, dhyAna ane kAyotsargano samAveza thAya che. e traNe evAM tattvo che ke emAM sAmAnya mANasonI cAMca DUbI zakatI nathI, tethI manuSyono moTo bhAga 'bAhya tapa'mAM ja saMtoSa mAne che. paNa e saMtoSa dhIme dhIme eTalo vadhato gayo ke upavAsa ja dharmanuM sarvopayogI aMga gaNAvA lAgyuM. "rogonuM nIkaMdana karavA mATe saMkhyAbaMdha zodhakoe asaMkhya davAo zodhI kADhI che ane haju paNa dararoja keTalIka navIna zodhanI davAo prasiddhimAM Ave che paraMtu rogI ane rogInI saMkhyA to vadhatI ja jAya che; tyAre vyAdhi thavAnuM kharUM kAraNa zuM che te tarapha zodhakonuM dhyAna kheMcAya e svAbhAvika che. yuropa amerikAnA keTalAka zodhakono evo mata che ke sarva roganuM kAraNa sUkSma jaMtuo che ane tevA jaMtuone jo mArI nAkhavAmAM Ave to thaelo roga nAbuda thAya che; jyAre pratipakSa ema kahe che ke roganuM kAraNa jaMtu nathI, paraMtu jaMtuo to rogajanaka bIjano nAza karanAra che ane te kArya pUrNa thayA pachI potAno pratyArpaNa kare che. 107 kudaratano niyama evo che ke jyAM kahovANa hoya tyAM ja jaMtuo paDe che; eTale roganuM kAraNa jaMtuo nahi paNa kahovANa agara vijAtIya dravya ja che ane vijAtIya dravyane zarIramAMthI kADhI nAMkhavAmAM Ave to pachI roga nirmULa thAya e nirvivAda che. paraMtu zodhako eTalethI zAnta na thatAM AgaLa vadhyA che ke vijAtIya dravyane zarIramAM saMcaya thavAnuM kAraNa ayogya khAnapAna ane apathyAhAra ja che. jo ayogya khAnapAna ane apathyAhArano tyAga karavAmAM Ave to pachI roga thavAno saMbhava ja nathI. tethI thaela vyAdhine auSadhithI maTADavo e adhama pakSa che, tenA karatAM kudaratI upacArathI vyAdhinuM nivAraNa karavuM e kudaratI cAlatI kriyAne madada karavA jevuM che paraMtu tevA paNa kRtrima upAyo karavA karatAM zreSThamAM zreSTha upAya, je kAraNathI roga thayo hoya te kAraNane dUra karavuM e ja che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 eTale roga ke vyAdhi thavAnuM kAraNa ayogya khAnapAna ke apathyAhArano tyAga karavo e ja che. tenA tyAgathI have pachInA thatA rogo aTakaze; paraMtu je vijAtIya dravya zarIramAM saMcIta thayAM hoya tene dUra karavAno tAtkAlika, sahelAmAM sahelo, vagara kharcano ane koI paNa jAtanI dahezata vagarano upAya te upavAsa karavA e ja che." ApaNe jaino dravya upavAsa paNa ghaNA karIe chIe paNa upavAsano hetu ane rIta jANavAnI darakAra karatA nathI, jethI upavAsamAMthI maLatA lAbho gumAvavA uparAMta ghaNa vakhate bimArI ane keTalAka to mRtyu paNa vahorI le che. 'tapathI mela kapAya che ema zAstro kahe che, paNa ApaNe jANavuM joIe ke dharmabhAva vinAnA zArIrika tapathI zArIrika mela kapAya ane mAnasika tapathI mAnasika mela kapAya. upavAsAdika zArIrika (dravya) tapathI zarIrano kacaro dUra thaI zarIra potAnI kudaratI sthiti prApta kare che ane tethI magajanuM yantra paNa tandurasta bane che, ke je magaja vaDe abhyAsa, dhyAna, manana vagere 'atyaMtara tapa'nAM kAmo karavAnAM che. tapa kaSTasAdhya che e vAta khoTI nathI; upavAsAdithI zarIrane je kaSTa thAya che te karatAM satyanA UMDA vicAramAM, dhyAnamAM utaravAthI thatI zarUAtanI vedanA anaMtaguNI vadhAre tIvra hoya che, e anubhavasiddha che. zarIrane zuddha karavA mATe tema ja manane svaccha karavA mATe yojAyalI dareka kriyAo-vidhioupacAronuM rahasya ApaNe samajavuM joIe. ghaNA lAMbA dravya upavAsothI jeo zarIrano zithila ane manane paNa zithila banAvI devA prerAya che teo lAbhano dhaMdho karatA hoya ema mAnI zakAtuM nathI. chokarUM tophAnI hoya ane sAcavatAM na AvaDe tethI aphINa khavarAvI rAtadivasa UMghADI rAkhavuM ke bhUkhyuM rAkhI tophAnanI 'zakti' mArI nAkhavI ene koNa DahApaNa kaheze ? 108 indriyone je je dharmo kudarate soMpelA che te te dharmonuM-khAsIyatonuM avalokana karavAnI Teva pADavI jarUrI che ane ema karatAM jaNAze ke indriyo ApaNA vikAsakramane madada ApavA mATe ja yojAyalI che. e ojAro che ane ojAra e amRta nathI tema jhera paNa nathI. indriyomAM pApa bharAI beThuM nathI paNa indriyo puNya ke pApanuM sAdhana che, dharma temaja adharmanuM sAdhana che. jJAnIo e ja indriyo vaDe mukti meLave che ane ajJAnIo e ja indriyo vaDe naraka banAve che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 uttarAdhyayana sUtra ThIka kahe che ke, karmabaMdhananA hetu che te ja karmakSayanA hetu bane che ane je karmakSayanA hetu che te ja karmabaMdhananA hetu bane che; arthAt je vaDe buddhizALI puruSa lAbha pAme te ja cIja mUrkhAne nukazAna kare ane je vaDe mUrkhane nukazAna thAya te ja cIja buddhizALI mahAlAbhanuM kAraNa thaI paDe. - duniyA zuM che, jIvana zuM che, manuSyazarIra kema banyuM che, e zarIranI prakRti kaI che, indriyonA dharma zuM zuM che ane te kevI rIte varte che, icchAono itihAsa ane svabhAva zuM che, buddhi zuM che ane te kyAM aTakI paDe che; A badhA viSayo jANavAnI ApaNe darakAra ja karatA nathI ane jJAna vagara mukti laI levI che. karo mahinAnI lAMdhaNa ane chUTo A nahi samajAya evI duniyAnI jALamAMthI!" A che ApaNI bhramaNA ! duniyAne samajayA sivAya duniyAmAMthI chUTavAnuM ja kyAM che? dharmanI bhAvanA vinA bhale lAMdhaNI karo ane ApaghAta karo tethI kAMI duniyAmAM AvavAnuM baMdha thaI javAnuM nathI ! tevI ja rIte mAnasika zuddhi ane baLa mATe yojAyelI kriyAo (jevI ke prArthanA, abhyAsa, dhyAna vagere) paNa tenA hetu ane vidhi samajyA vagara bhAgye ja lAbhakAraka thaI zake che. abhyAsa (vAMcana) thoDA ke vadhAre pramANamAM sau koI kare che, paNa ghaNAkharA to abhyAsathI ulaTo (samayano vyartha karavA uparAMta) geralAbha meLave che. abhyAsa zAno karavo, kevI rIte karavo, vAMcatI ke sAMbhaLatI vakhate vivekabuddhine kevI jAgrata rAkhavI, vAMcelA-sAMbhaLelA siddhAnto ekAntamAM vAgoLavA kevI rIte, e khorAkamAMthI keTalo bhAga lohImAM laI javo ane keTalo viSTA tarIke pheMkI devo : A sarva dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. bAhyatapanAM cha bheda : aNasaNamUNoyariyA bhikkhAyariyA ya rasa pariccAo / jinero saMtIyA ya vaLyo tavo ho . (uttarAdhyayana sUtra - 30) (1) anazana, (2) uNodarI (3) vRtisaMkSepa (4) rasaparityAga (5) kAyakleza (6) saMlInatA anazana : anazano artha che upavAsa, nirAhAra AhArane anazana kahe che. sArvatrika athavA AMzika bhojanano tyAga karI zakAya che. anazananA mahattvane samajavA mATe ApaNe AhAra saMbaMdhI thoDI vAta karIzuM. - 100 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jayAre peTamAM bhUkha lAge che tyAre bhojananI icchA jAgRta thAya che. jyAM sudhI bhojana na maLe tyAM sudhI bhUkha nA mAryA taraphaDatA hoya che. hAtha-paga zaktivagaranA banI jAya che. eTalA mATe bhUkhane sahana karavI e moTI vedanA mAnavAmAM Ave che. judA samA veyaUI naOi .... gautama buddhe kahyuM ke - jighacchA paramArogA bhUkha ja sahuthI moTo roga che. peTa jyAM sudhI khAlI rahe che tyAM sudhI koI kAmamAM cena paDatuM nathI. jema tela vagara jyota sthira rahetI nathI. pANI vagara mAchalI taraphaDavA lAge che. tema bhojana vinA manuSya paNa AkuLa-vyAkuLa banI jAya che. mATe ja kahyuM ke... anazana Aza+lyuTa bhakSaNabhAve upavAseca ca upavAsa pu. upa+vas dhatra tapanodanayena mArabhya yAbhASTa kAma bhojanam uvAsa itikhyAta anAhAre koSa ane bhASA zAstrathI siddha thatA arthathI vizeSatA sUcaka dhvani jaina darzana mAnya artha anazanamAMthI nIkaLI zake che. dharma ane vijJAna evA to vaNAI gayelA che ke te eka bIjAthI pRthaka thaI zakatAM ja nathI. je dharmavijJAnamAM ajara, amara ane dIrdhAyu pUrvaka Arogya prAptinA saMdezA guMjyA che. je darzana zAstronI maulika gaMbhIra vizvopayogI ane vizvakalyANa sAdhaka sAhitya sAmagrInI mukta kaMThe pazcimanI prajA Aje paNa prazaMsA kare che, je sAhityamAM jIvana vikAza, samAja vikAsa ane rASTra vikAsanA aNamola saMdezA guMthAyA che. teja sAhitya Aje eka sAMpradAyika vaDAnA baMdhanamAM rUMdhAyeluM gaNAya che. te kharekhara kSobhanIya che. jaina darzananA vrataniyamonI evI to guMthaNI che ke jenA pAlanathI zArIrika, mAnasika ane AdhyAtmika Arogya sAdhI zakAya che. evI svAbhAvika jIvana ghaDatara rUpa kriyAkAMDanI zailI pratye Aje samAja udAsInatA seve che. te mAnava prajAnuM durbhAgya che. sAcA arthamAM tapa tene ja game ke jene aNAhArI padano khyAla hoya. aNAhArI avasthA e mArA AtmAnuM svarUpa che ane AhAra karavo e mAruM virUpa che. mATe aNAhArI thavAnI dizAmAM mATe prayatna karavo che. emanA mATe paheluM pagathiyuM aNazana tapa che. aNazana dvArA aNAhArI pada tarapha prayANa thAya che. (11) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 aNuzanano matalaba che AhArano tyAga : saMpUrNa AhArano tyAga karavo agara amuka divasa AhArano tyAga karavo. rAtre to khAvAnuM hoya ja nahi ane divase paNa amuka vakhatathI vadhAre vakhatanA AhArano tyAga karavo. AyaMbIla, ekAzaNuM, byAsaNuM vagere tapamAM paNa eka-be vAra sivAya AhArano tyAga thaI zake che te aNuzanamAM samAI jAya che. eTaluM ja nahi, navakArazI, porazI vagere pratyAkhyAnomAM paNa nizcita samaya mATe AhAra tyAga thAya che. teno paNa samAveza aNazanamAM thaI jAya che. paramAtmAnA zAsanamAM tapadharmanI vyavasthA : jo upavAsane lakSamAM rAkhIne vicArIe to.... * vartamAna tIrthAdhipati mahAvIra paramAtmAnA zAsanamAM eka upavAsathI laIne utkRSTa cha mahinA saLaMga upavAsane tapa kahyo che. * bAvIsa tIrthaMkaronA zAsanamAM eka upavAsathI laIne utkRSTa ATha mahinAnA saLaMga upavAsa sudhIno tapa kahyo che. * AdinAtha bhagavAnanA zAsanamAM eka upavAsathI laIne saLaMga eka varSa sudhInA saLaMga upavAsano utkRSTa tapa kahyo che. upavAsa bAhyatapamAM upavAsa zreSTha tapa che, kAraNa ke temAM AhAra saMbaMdhI sarva prakAranI upAdhithI AtmA teTalo samaya sarvathA nivRtta thAya che ane dharmadhyAnamAM ke AtmaramaNatAmAM lAgI jAya che. iMdriyo tathA mananA viSayomAM pravRttirahita thaI AtmAmAM lIna rahe te upavAsa che, Aloka tathA paraloka saMbaMdhI viSayonI vAMcchA na karavI te iMdriyajaya che, Atma svarUpamAM lIna rahevuM athavA zAstranA abhyAsa, svAdhyAyamAM mana lagADavuM ane kaleza na upaje evI rIte kriyAmAtra pramANe eka divasanI maryAdArUpa AhArano tyAga karavo e upavAsa nAmanuM anazanatapa che. 111 na je AhArane to choDe paNa mohathI viSayakaSAya AraMbhane na choDe ane gRhakAryAdika kare che tene prathama gRha kAryano kaleza to hato ja ane bIjo A bhojana vinA kSudhA tRSAno kaleza thayo. eTale e pramANe thatAM to kaleza ja thayo paNa karma nirjarA to na thaI. ApaNA audArika zarIranI racanA ja evA prakAranI che ke te lAMbo vakhata ekalA upavAsathI TakI zake nahi. kAraNake zarIrane prANapoSaka tattvonI jarUra rahe che. tethI manuSya tenA zarIranI zakti Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 pramANe ekasAthe eka upavAsa ke tethI vadhAre be, traNa, cAra, cha, ATha ke mahinA be mahinA paNa upavAsa karI zake che. eka sAthe jhAjhA upavAsa karI zakAya nahi tethI aneka rIte AMtarA pADIne pAraNuM karIne lAMbo vakhata upavAsa karavAmAM Ave che. temAM sauthI vadhAre pracalita rIta varasItapanI che. bhagavAna RSabhadevane dIkSA lIdhI pachI pahelI bhikSA eka varSe maLI hatI eTale bhagavAnane eka varSanA upavAsa thayA hatA. tene anusarIne va2sItapanI praNAlikA zarU thaI che. AjanA manuSya ekI sAthe eTalI badhI lAMbI mudata sudhI anAhArI rahI zake nahi. tethI ekAMtarA upavAsa karI varasItapa karavAmAM Ave che. paraMtu hAlamAM to varasItapa e karmakSayanA sAdhanane badale phakta eka vyavahAra rUpe thaI gayo che. varasI tapa eka ja nahi paNa aThAI vagere vadhAre divasanA upavAsanA tapa badhAyamAM vyavahAranuM baMdhana thaI gayuM che ke pAraNA vakhate tapa ujavI zakAya to ja tapa thaI zake. A ghaNI ja khoTI vyavahArika mAnyatA che. tapa ujavavAnA mAnI lIdhelA vyavahArika baMdhanane lIdhe ghaNA sAmAnya ke garIba sthitinA zrAvaka zrAvikAo hRdayecchA hovA chatAM tapa karatAM aTakI jAya che. kAraNa ke tapa na ujavI zakAya to lokApavAdano moTo Dara che. A lokoe dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke lokomAM vAhavAha kahevarAvavA mATe tapa karavAmAM nathI Avato paNa karmanI nirjarA mATe tapa karavAmAM Ave che mATe tapa ujavavAnA vyavahArika baMdhanathI tapa karatAM aTakavuM nahi. vaLI keTalAka lokomAM tapasvI tarIke potAnI nAmanA thAya, prazaMsA thAya te mATe tapa kare che. temaNe yAda rAkhavuM joIe ke, prazaMsAno moha ke AkAMkSA rAkhavAthI tapanuM amulya phaLa gumAvI besAya che. tapanI nirvighne pUrNAhuti thAya te AnaMdano viSaya che ane tapasvInA te AnaMdamAM sarva sagAsaMbaMdhIoe bhAga levo e paNa sukRtya che. tapasvInI anumodanA prazaMsA karavI e paNa dharmanI anumodanAnuM kArya che. amuka divasanA upavAsavALA tapa uparAMta upavAsanA divasanI saMkhyA amuka niyamathI caDatI utaratI karIne aneka jAtanA tapa batAvelA che. jemake ratnAvaLI tapa, kanakAvalI tapa, muktAvalI tapa, siMha vikrIDita tapa, bhadratapa, mahAbhadra tapa, sarvatobhadra tapa, bhadrottara tapa vagere. pAzcAtya keLavaNIne anusaranArAo AjakAla evI gerasamajutI phelAve che, evA bhrama phelAve che ke upavAsa e phakta Arogya prApta karavA mATe ja karavAnuM pharamAveluM che. A moTI bhUla che. 112 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 pAcanazaktinI apUrNatAthI athavA pAcanazaktinA vikArathI zarIramAM aneka jAtanA jhera utpanna thAya che. te jhera zarIramAM lAMbo vakhata rahe to aneka jAtanA rogo utpanna kare. tethI te jherane jaldI bahAra kADhI nAkhavAM joIe. te jherane kADhI nAkhavA mATe ke bALI nAkhavA mATe upavAsa zreSTha upAya che. e pramANe upavAsa rogane aTakAve che. uparAMta ghaNAkharA rogo utpanna thayA pachI paNa upavAsa rogane zAMta karavAmAM ghaNo moTo bhAga bhajave che. koI paNa darada utpanna thavAnuM mukhya athavA kharUM kAraNa zarIramAM ekaTho thayelo jherano jaththo hoya che. ane te jherane zarIramAMthI bahAra kADhavA mATe bIjA badhA kudaratI upAyomAM to sarvathI pahelo ane agatyano upAya te upavAsa che. upavAsa karavAmAM je muzkelI che te mananuM samAdhAna karavAmAM che. upavAsa karyethI athavA bhUkhyA rahevAthI ApaNe dubaLA thaI hAlahavAla thavAnA nathI ja. athavA to thoDI vAramAM jamIna para tUTI paDI marI javAnA paNa nathI ja. evo kAMI paNa Darano khyAla manamAM rAkhavo nahi. lokomAM evuM manAtuM AvyuM che ke thoDo vakhata paNa bhUkhyA rahevAthI mANasa marI jAya che. ane ave jo manathI mAnI lIdhuM hoya to jarUra te mANasa bhUkhyo rahenAthI marI jAya paNa kharo, je mANasane upavAsanuM jJAna nathI, jene te viSeno kAMI ja khyAla nathI tevA mANasa jo sAta ke dasa divasa upavAsa kare to maraNa paNa pAme. kAraNa ke teNe manathI mAnI lIdhuM che ke mANasa teTalI lAMbI mudata sudhI bhUkhyo rahe to jarUra maraNa pAme. e uparathI manano zarIra upara keTalo kAbu che te samajI zakAya che. mananI daDhatAthI game tevuM asAdhAraNa kAma paNa pAra pADI zakAya che. tema manane prabaLa majabUta banAvavAthI bhayaMkara mAMdagImAMthI paNa sAjA thaI zakAya che. mAMdagImAMthI sAjA thavA mATe manathI daDha saMkalpa karavo e khAsa jarUrI che. mana e khAsa zakti che. upavAsathI zarIramAMnI badhI galIca athavA jherI vastuo bahAra nIkaLI jAya che. eno eka jANIto purAvo e che ke upavAsa daramyAna vAraMvAra jIbha upara thara baMdhAyelo mAluma paDe che tathA upavAsa veLAe mukhamAMthI durgadha Ave che, moMmAMthI badabo nIkaLe che ane svAda kharAba thaI jAya che. e badhuM dekhADe che ke upavAsanI ghaNI ja jarUra hatI. pAcanakriyA karanArA badhA avayavo ke jeo atyAra sudhI hojarImAM gayelA khorAkane pacAvavAmAM ja dhyAna ApatA hatA ane puSTikAraka tattvone zarIranA badhA bhAgamAM vaheMcI ApavAnuM kAma karatA hatA teo upavAsa vakhate potAnuM kAma ulaTAvI nAkhe che. eTale khorAkane pacAvavAnA kAmane badale teo jherane bahAra kADhavAnuM kAma karyA kare che. upavAsathI darada sAruM thAya che tenuM mukhya kAraNa A ja che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 sAdhAraNa sArI taMdurastIvALA mANasanA moMmAMthI nIkaLato zvAsa gaMdha mArato na hoya. momAMthI kharAba vAsa nIkaLavA mAMDe to jANavuM ke te daradanI nizAnI che. ane te pachI paNa bedarakAra rahevAmAM Ave to darada ghaNI bhayaMkara hAlatamAM bahAra Ave. darada e zarIranA avayavonA kAmamAM thatI khalela che. keTalAka prasaMgoe darada e nabaLI jIvazakti che athavA te zarIramAM rahelI jIvanazaktinuM ghaTavApaNuM che. zarIranA kArya karatA sAMcA-kAmamAM koIka bagADa thayo che ane te bagADa koI vakhata koI jAtanA kIDA ke sUkSma jaMtuthI utpanna thAya che. lohImAM koIka jaMtuM ke jhera bhaLI javAthI ja darada utpanna thAya che. eTale darada nAma aneka hovA chatAM, judI judI jAtanA darada hovA chatAM tenuM mukhya kAraNa eka ja che. zarIranA je je avayavo lohI banAvavAnuM kArya kare che, ke jemAM kharI jIvanazakti rahelI che teo darada thatAM, potAnI pharaja barAbara bajAvI zakatA nathI. tethI lohImAM je kacaro bhego thayo hoya tene bahAra kADhI lohI sApha karavuM joIe. tene mATe upavAsa karIne avayavone tenuM haMmezanuM kAma karatA aTakAvavA joIe. eTale ke darada e upavAsanI jarUrIyAta batAvatI nizAnI che. A pramANe taMdurastI mATe, Arogya mATe upavAsanI jarUra che. te kharUM che. paraMtu A jAtanA upavAsane kharI rIte lAMghaNa ja kahI zakAya kAraNake e upavAsamAM anna khAvuM nahi eTaluM ja hoya che. eTale ke taMdurastI, Arogya ke roga mATeno upavAsa te phakta lAghaNa che. lAMghaNa ane upavAsamAM ghaNo pharaka che; upavAsa dharma mATe karavAno hoya che. temAM dharmakaraNInI athavA dharmArAdhanAnI sagavaDatA mATe AhAra tyAga karavAmAM Ave che. upavAsa zabdamAM upa eTale najIka ane vAsa eTale nivAsa eTale upavAsano artha AtmAnI najIka nivAsa karavo ema thAya che. AtmA ane zarIra judAM che, AtmAne AhAra karavAnuM hotuM nathI. tethI upavAsamAM AhArano tyAga hoya che. AhArano tyAga karavAthI mANasane dharmArAdhanamAM athavA AtmaramaNatAmAM sthira thavAnI sagavaDatA rahe che. eTale upavAsamAM dharmakaraNI ke dharmArAdhana karavAmAM na Ave to te upavAsa nahi paNa lAMghaNa kahevAya. dharmArAdhanA karavAmAM kaSAyano tyAga karavAno hoya che. eTale upavAsI jIve upAsanA vakhata daramyAna kaSAyano sarvathA tyAga karavo joIe ane samabhAvamAM rahevuM joIe. ema karavAmAM Ave tyAre ja kharo upavAsa karyo kahevAya. anazana bAhyatapa karanArAoe khAsa yAda rAkhavuM ke A tapa anAhArI padanI (zuddhAtma svarUpanI) prApti mATe karavAnuM che. mAre anAhArI pada meLavavuM che mATe huM A rIte anAhArIpaNAno abhyAsa karuM chuM ane A abhyAsathI mArA karmonI nirjarA thaze eTale mArI ArAdhanA vadhaze ane pariNAme Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA mArA sarva karmo kSINa thatAM mane anAhArI pada maLaze' AvuM lakSya tapa karanAre avazya rAkhavuM joIe. anazananA bheda : aNasaNe duvihe paNNate taMjahA - ittarie ca Avakahie ittarie aNegavihe paNate / taMjA tvattha matte, channumatte nAya chammAptiN matte / (bhagavatI sUtra - 25-7) anazana tapanA be bheda che : (1) itvarika (2) yAvatkathika, (1) itvarika : nizcita samaya mATa (2) yAvatkathika : jIvajIva sudhI prakaraNa 2 itvarika tapamAM samayanI maryAdA rahe che. nizcita samaya pachI bhojananI icchA thAya che. eTalA mATe A tapane (icchAsahitanuM) sAvakAMkSA tapa kahe che. jyAre yAvatkAMkSakamAM to jIvana paryanta AhArano tyAga karI devAmAM Ave che. emAM AhAranI koI ja AkAkSAM nathI hotI. A kAraNathI ene niravakAMkSA tapa paNa kahevAmAM Ave che. uttarAdhyayana sUtramAM paNa A ja vAta batAvI che. ittariya maraNakAlA ya aNasaNa duvihA bhave / ittariya sAvakakhA niravakakhA u biijjiyA // 115 (uttarAdhyaya sUtra - 30-9) itvarikatapanA cha bheda batAvavAmAM AvyA che. jo so ittario tavo so samAseNa chavviho / seDhitavo payaratavo ghaNo ya taha hoi vaggo ca / tatto ya vagga vaggo paMcamo chaTThao painna tavo / maNa icchiyacittattho nAyavvo hoI ittari o // manavAMchita phaLa ApavAvALA itvarika tapanA cha prakAro A (2) prataratapa (1) zreNI tapa (4) vargatapa (5) varga-vargatapa e sivAya navakArasI, porazI, pUrvArdha, ekAzaNuM, ekalaThANuM, AyaMbila, rAtrIbhojana tyAga, (uttarAdhyaya sUtra - 30-10-11) pramANe che. (3) dhanatapa (6) prakIrNatapa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 abhigrahataSa, caturthabhakta, paDimAo (eka paDImAthI laIne 12 paDImA). laghusiMha niSkrIDita tapa mahAsiMha niSkriDIta tapa, muktAvalI tapa, ratnAvalI tapa, ekAvalI tapa, kanakAvalItapa, guNaratna saMvatsara tapa, AyaMbIla vardhamAna tapa, varSItapa, chamAsikatapa, kalyANaka tapa, mahAvIratapa, caMdanabALA tapa paradezI rAjA tapa, Adi aneka prakAranA batAvavAmAM AvyA che. enuM phaLa khuba ja hoya che. tethI tapa te ja prazasta ane pUrNa phaLa ApavAvALo haze je zubha AtmabhAvathI karyo haze. A badhA bheda itarika tapamAM Ave che. i-rika tapanAM 6 prakAra jaina darzana svIkAre che. (1) zreNItapa (2) prataratapa (3) dhanatapa (4) vargatapa, (5) varSAvargatapa ane (6) prakIrNa tapa. cothA bhakta 1 upavAsa, chaThTha bhakta be upavAsa, aThThama bhakta traNa upavAsa ema kramazaH caDhatAM caDhatAM pakSa, mAsa, be mAsa yAvat cha mAsanA upavAsa rAkhI tapazcaryA kare tene zreNItapa kahe che. - prataratapa - eka upavAsa pachI chaThTha kare ane tyArapachI aThThama pachI cAra upavAsa pachI chaThTha kare tyArabAda aThThama A pramANe tapa kare tene prataratA kahe che. eja prakAre 64 krama thAya to tene dhanatapa kahe che. 64ne 64thI guNatA je Ave te krama pramANe kare tene vargatapa kahe che. tevI ja rIte 4096 ne 409thI guNatA 16777216 aMka pramANe tapa kare te varSAvarga tapa che. - kanakAvalI - kanakAvalInI eka paripATImAM tapanA divasa 434 ane pAraNaonAM 88 tenA mAsa 17, di. 12 thAya che. cAra paripATInA 5 varSa 9 mAsa 18 divasa. - ratnAvalI - ratnAvalItapanI eka paripATImAM tapanAM 384 divasa ane pAraNA 88 tenAM mAsa paMdara ane 22 divasa thAya che. - ekAvalI - ekAvalI tapanI eka paripATInAM tapanAM divasa 334, pAraNA 88 tenA mAsa 14, divasa 2 thAya che. cAra paripATInAM 4 varSa 8 mAsa ane 8 divasa lAge che. - muktAvalI - muktAvalI tapanI eka paripATInAM tapanA divasa 300 ane pAraNAnAM divasa 60 tenuM eka varSa thAya che. cAra paripATI cAra varSamAM pUrNa thAya che. - brahasiMhaniskrIDIta - A tapanA divasa 497, pAraNA 61 tenA mahinA 18, divasa 18 cAreya zreNI 6 varSa 2 mAsa 12 divasa thAya che. - laghusiMhaniskrIDIta - laghusiMha krIDA tapanAM divasa 154, pAraNA 33, sarva maLIne mAsa 6, divasa 7 cAra zreNInAM 2 varSa 28 divasa lAge che. vajamadhya pratimA - suda ekamanA divase eka koLIyo le pachI nitya eka eka koLIyo vadhatAM pUnamanA divase paMdara koLIyA thAya, vada paDavAnA divase 514 koLIyA thAya ema ghaTatA pUrNimAno upavAsa kare te vajamadhya pratimA. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 - yavamadhya pratimA - suda pADavAnA divase paMdara koLIyA khAya pachI nitya eka eka koLIyo ocho karatA amAvAsyAno upavAsa kare ane pharI paDavAno eka koLIyo khAya ema vadhatAM vadhatAM pUnamanA divase paMdara koLIyA khAya tene yavamadhya pratimA kahe che. - sarvatobhadra - sarvato bhadra pratimA tapanA divasa 392, pAraNAMnA divasa 49 sarva maLI 441 divasa te tapa pUrNa thatAM 14 mAsa 21 divasa lAge che. - mahAbhadra - mahAbhadra pratimA tapanAM divasa 196 pAraNAM 49 sarva maLI ra45 divasa ATha mAsa ane pAMca divase A tapa pUrNa thAya che. - bhadrapratimA - bhadra pratimA tapanA divasa 75 pAraNAM 25 badhA maLI divasa 100 e tapa 3 mAsa ane 10 divase pUrNa thAya che. guNaratna saMvatsara tapa - soLa mAsanuM eka tapa ke jemAM pahele mahine ekeka upavAsa, bIje mahine be, yAvata soLame mAse soLa upavAsa karavA paDe che. divase ujjaDa Asane sUryanI sanmukha ane rAtrie vIra Asane vastra rahita besavAnuM hoya che. soLa mAse A tapa pUrNa thAya che. - vardhamAnatapa - AyaMbila karI eka upavAsa kare, be AyaMbIla karI eka upavAsa kare, traNa AyaMbila karI eka upavAsa kare e pramANe kramazaH AyaMbIlanI vRddhi kare. madhyamAM eka eka upavAsa kare A rIte 100 AyaMbIla karI eka upavAsa kare te AyaMbIla vardhamAna tapa kahevAya che. A tapane karavA mATe 14 varSa traNa mAsa ane 10 divasa lAge che. thAvatruthika anazana : yAvaskALano artha che jIvana praryanta. jayArathI anazana svIkAravAmAM Avyo tyArathI laIne mRtyu sudhI AhAraAdino tyAga karavo te yAvatruthika anazana che. saMlekhanA : anazana karatA pahelA saMlekhanA karavAmAM Ave che. eTale ke vividha prakAranI tapazcaryA daramiyAna zarIrane sAva kSINa karI devAmAM Ave che. tyArabAda anazana svIkAravAmAM Ave che. tapasvI dhannA aNagAranuM varNana anuttaravavAI sUtramAM Ave che. dhannA aNagAranI kaThora ane ugratapasyA dvArA temanuM zarIra atyanta kRza thaI gayuM hatuM. haravA-pharavAmAM, bolavAmAM kaSTa paDatuM hatuM. tyAre bhagavAna pAse AvI mAvajIvana anazananI svIkRti le che. A prakAre aneka aNagAro tathA gRhasthonuM varNana Ave che. jayAM pahelAM saMlekhanA ane tenI sAthe anazana svIkAravAnI carcA Ave che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 saMlekhanAnI vyAkhyA karatA kahyuM che ke - samyak kAya - jIvAya lekhanA - saMlekhanA / kAya? zarIra tathA kaSAya - pramAda vikAsa AdinI samyak prakAre lekhanA karavI AlocanA Adi karIne temane kRSa karavuM enuM nAma che saMlekhanA. saMkhanA eTale anazana pahelAnuM sthAna che. jenA dvArA sAdhaka pUrNa vizuddha sthitimAM AruDha thaIne anazanavrata svIkAra kare che. bhUtakALanA badhA ja doSo, aticAronI samyapha AlocanA karIne sAdhaka potAnA doSonI pUrNa vizuddhi karI le che. potAnA vratane ujjavaLa, nirmaLa banAvI de che. ane mana paNa sarva rIte samAdhimAM sthira thaI jAya che. jIvanamAM Acarita anazana Adi vividha taponuM phaLa che. aMta samayamAM saMlekhanA grahaNa karavAmAM Ave che. jenAthI mamatva tathA jIvana pratyeno rAgabhAva naSTa pAme che. thAvatthAkathika anazananA be bheda batAvavAmAM AvyA che. Avakahie duvihe paNNate - pAmovAmaLe ya bharapakvavALe ya | (uvavAI sUtra) (1) pAdopagamana (2) bhakta pratyAkhyAna uttarAdhyayanasUtramAM paNa AvA ja paNa alaga nAma batAvavAmAM AvyA che. jA sA aNasaNa maraNA duvihA sA viyAhiyA / sa vivAravivAra, viTuM pa ma || (uttarAdhyayana sUtra - 30-12) maraNaparyanta anazana tapathI je kAyaceSTA rahelI che. tenI apekSAthI be bheda che savicAra ane avicAra. je anazana tapamAM zarIrathI hAlavuM, cAlavuM bahAra javuM uThavuM, besavuM Adi je zarIranA vyApAra cAlu hoya te savicAra anazana che. je anazana tapamAM zarIranI samasta kriyAo baMdha thaIne bilakula sthira thaI jAya che. te avicAra anazana che. uNodarI : AhArano saMpUrNa tyAga amukaaMze tyAga e aNazaNa tapa che. have jyAre AhAra karavo paDe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 tyAre thoDA AhArathI saMtoSa mAnavo te uNodarI tapa che. anazanamAM sarva tyAga Ave che. jyAre uNodarImAM to jeTalI bhUkha hoya tenA karatAM ochuM vAparavuM. na khAvuM e saheluM che jyAre bhANe besI bhUkhyA rahevuM e sauthI agharuM che. ghaNAM kahetA hoya ke 3 upavAsanA 4 upavAsa karI zakAya. AThanA nava upavAsa paNa karI zakAya ane mAsakhamaNa karavuM hoya to thaI jAya, paNa bhANe beThA pachI bhUkhyA rahevuM, ochuM khAvuM na cAle. pAraNAmAM uNodarI na cAle peTa bharIne jamavA joIe. jenI jeTalI bhUkha tenA karatAM 1-2-3-4-5 koLIyA ochA khAvA temAM paNa eka dANAthI bhojana karavuM 'khAdhuM' kahevaDAvavuM chatAM na khAvuM e paNa zreSTha tapa che. zAstramAM purUSo mATe batrIza koLIyA ane strIo mATe aThyAvIsa koLIyAno AhAra kahyo che. tenA karatAM ochA koLIyA khAvA te 'uNodarI tapa'. ahIM koLIyAnI saMkhyA batAvI che te eka divasanI che. jeTalo khorAka moMmAM mUkyA pachI moMDhAno dekhAva vikRta na bane teTalo khorAka ekavAra moMmAM mUkavo te eka koLIyo kahevAya. AhAranI uNodarI karavAnI che tema pANInI uNodarI karavAnI che. sAme pANI paDyuM hoya, tarasa lAgI hoya chatAM paNa samajapUrvaka thoDo samaya pANI na pIvo to te aNazaNa ane be glAsa joIe chatAM eka glAsathI saMtoSa mAnavo te uNodarI. AhAra-pANInI uNodarI che.ka tema krodhAdi kaSAyonI paNa uNodarI 'AcAra pradIpa'mAM batAvelI che. mAvata 3LoriA odhAvityAH eno samAveza bhAva uNodarImAM thAya che. krodha vagere kaSAyonI jema uNodarI karavAnI tema parigrahanI paNa uNodarI karavAnI che. parihAdino sarvAMze tyAga anazanamAM Ave ane parigrahanI alpatA ochA parigrahamAM saMtoSa mAnavo teno uNodarI tapamAM samAveza thAya che. anazana tapa haMmezAM zakya na bane, jyAre uNodarI tapa to haMmezAM zakya banI zake. saMtoSa guNa AvyA vinA uNodarI tapa zakya nathI. uNodarInA lAbha H jeTalI bhUkha hoya enAthI ochuM khAvAthI zarIranI kriyA athavA zvosADvAsamAM gaDabaDa niha thAya. mANasa rogarahita rahI zakaze, vadhAre khAIne rogavALA banelA zarIramAM roganA jaMtuo utpanna 119 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 thAya che, jene mAravA mATe davA levI paDe che. AvI rIte pAraMpArika rUpa jIvahiMsAnA pApathI bacavA mATe uNodarI tapa jarUrI che je saMvaradharma che. jIvana ane zarIranI svasthatA mATe jeTalI bhUkha hoya enAthI ochuM khAIne peTa khAlI rAkhavuM hitAvaha che. kAraNa ke zarIramAM rahelo ke nAkhelA AhAranuM pANI ane vAyu vinA pAcana thatuM nathI. kAraNa ke peTamAM ThAMsI ThAMsIne khorAka nAkhavAmAM Avaze to pANI ane havAnA abhAvanA kAraNe ajIrNa thaI jaze. jenAthI vAyu, kaphamAM gaDabaDa UbhI thaze ane e ja badhA rogonuM mULa kAraNa che. jenAthI sthULatA, nabaLAI, tAva, zaradI, mAthAno duHkhAvo, hAtha-pagano du:khAvo, DAyAbiTIza, bhagaMdara, TI.bI., kensara, blaDaprezara, vIryanAza, vIryanI kharAbI Adi haLavA ke bhAre rogo thAya che. emAM je haLavA roga che enA mATe to uNodarI vAyu ekAzaNuM, byAzaNuM Adi tapa vadhAre asarakAraka hoya che je badhI ja rIte nirdoSa che. AnAthI dharmanI rakSA thaze ane zarIra rogarahita thavAthI AtmA ane mana paNa svastha banI raheze. prazna e thAya che ke upavAsa karavuM e tapa che. kAraNa ke emAM AhArano tyAga hoya che. paraMtu uNodarImAM bhojana karavAmAM Ave che to pachI A tapa kevI rIte ? bhojanano sarvathA tyAga karavo e to tapa che ja paraMtu bhojana karavA beThA hoya ane bhUkha lAgI hoya tyAre ochuM khAvuM. dravyamaryAdA karavI, rasendriya 5ra saMyama rAkhavo e duSkara che. ghaNA loko ema paNa kahe che ke upavAsa karavo sahelo che paNa bhojananA samaye peTa khAlI rAkhavuM, managamatI sAmagrIone choDI devI e ghaNI ja kaThina che. AtmasaMyama ane draDha manobaLa vinA A zakya nathI. upavAsamAM zArIrika baLa, sAmarthya, tapa svAsthya AdinI apekSA rahe che. paraMtu uNodarI tapa to rogI, azakta ane durbaLa vyakti paNa karI zake che. uNodarI tapa karavAthI aneka roga paNa maTI jAya che. asvastha vyakti svastha banI jAya che. sthaLapaNuM, DAyAbITIza, blaDa prezara, esIDITI, ajIrNa vagere rogo kAbumAM rahe che. A tapa karavAmAM eTaluM saraLa che ke kyAMya bAdhaka nathI. rogI hoya, kyAMya bahAragAma javuM hoya, bALaka hoya, yuvAna hoya, vRddha hoya ke koI paNa A tapanI ArAdhanA karI zake che. eTalA mATe uNodarI tapa kaThaNa paNa che. ane saheluM paNa che. thoDo vairAgya, viveka ane dharmajJAna hoya to koI paNa sAdhaka A tapanuM AcaraNa karI zake che. uNodarIno vizeSArtha : uNodarIno pracalita artha ochuM khAvu ema kahevAmAM Ave che. alpaAhAra, parimita AhAra, 120 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA Adi zabdothI uNodarIno bhAva pragaTa thAya che. ahIM uNodarIno sUkSma artha batAvatAM kahe che ke AhAranI jema kaSAya, upakaraNa AdinI paNa uNodarI karavAmAM Ave che. pratyeka vastuno saMyama karavo, AvazyakatAo ochAmAM ochI karavI evo vyApaka artha karavAmAM Avyo che. omoyaraNaM paMcahA samAseNa viyAhiyaM prakaraNa 2 AdhyAtmika kSetramAM uNodarI saMyamanA rUpamAM kahI che. jene sAdhanA kahevAya che. ane vyAvahArika kSetramAM kharca ghaTATavo, saMgrahakhorI na karavI. sAdhanonI maryAdA karavI vagere. uNodarInA be bheda batAvyA che. omoyariyA duvihA davvomoyariyA ya bhAvomoyariyA / (1) dravya uNodarI (2) bhAva uNodarI. - (bhagavatI sUtra tathA uvavAI sUtra) davvao khetta kAleNa bhAveNa pajavehi ya / uttarAdhyayana sUtramAM uNodarInAM pAMca prakAra batAvyA che. (1) dravya uNodarI : bhojananI AvazyakatA hoya tenAthI ochuM khAvuM ane jarUriyAta karatAM kapaDA ochA rAkhavA. (uttarAdhyayana sUtra 30(14) (4) bhAva uNodarI : gocarInA samaye abhigraha karavo. (5) paryAya uNodarI : uparanA cAre prakArone kriyA rUpamAM pariNata karatA rahevuM. dravya uNodarI : (2) kSetra uNodarI : bhikSA mATe manathI kSetra nakkI karyuM hoya tyAMthI bhikSA levI. (3) kALa uNodarI : gocarI mATe samaya nizcita karI, te ja samaye gocarI levA javI e samaye maLe to levI nahi to na levI. 121 dravyano artha che vastu. vastu athavA padArtha saMbaMdhita je uNodarI thAya che tene dravya uNodarI kahe che. (1) guvAraLa vyomoriyA - upakaraNa dravya uNodarI (2) bhattapALaomoriyA - bhojana tathA pANInI dravya uNodarI upakaraNano artha che upakAra karavAvALI vastu. je vastuo dvArA ThaMDI, garamI AdithI zarIranI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 rakSA thAya che. temAMthI paNa ochA upakaraNa rAkhavA eTale ke vastra, pAtra Adi Avazyaka vastuo ochI karavI tene upakaraNa dravya uNodarI kahe che. ochI vastu rAkhavAthI parigraha tathA mUchabhAva baMne ghaTe che ane vadhAravAthI vadhe che. mATe ja kahyuM che ke muchazRiMdo puro | (dazavaikAlika sUtra - 6-21) mUccha pafprada che (tattvArtha sUtra - 7-12) mUchabhAva, mamatvabhAvane parigraha kahe che. jarUriyAta hoya ane vastu bhegI karavAmAM Ave e parigraha to che ja paNa eTalI nukasAnakArI nathI jeTalI mUchayukta hoya. mATe ja maryAdAnI vAta batAvI che. maryAdAmAM rAkhavAmAM Ave to e parigraha nathI, paNa maryAdAnI bahAra gayA to sAdhakane bAdhaka banatA vAra nahi lAge. bhAta-pANInI uNodarI : bhojana mATe AhAra tathA pANI baMnenI jarUriyAta paDe che. e baMnenI maryAdA karavI ane maryAdAthI ochuM khAvuM eTale ke peTa khAlI rAkhavuM e bhAta-pANInI uNodarI kahevAya che. bhAva uNodarI : bhAvano artha che Antarika vRttio. krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAyone Antarika vRttio kahevAmAM Ave che. A vRttione eTale ke kaSAyono sarvathA kSaya karavo e sAdhakanuM lakSya che. sAdhanA e koIjAdunI lAkaDI nathI ke Ama pheravo ne kaSAyo kSaya thaI jAya. dhIre dhIre sAdhanA AgaLa vadhatI jaze tema tema sAdhakane manobaLa jAgRta thatu jaze. viveka prabuddha thAya che. tema tema kaSAya kSINa thatA jaze. mATe kaSAyone nirbaLa karavA e bhAva uNodarI che. bhAra thavAthI pAcanazakti nabaLI paDatI jAya che ane pariNAme aneka roga utpanna thAya che. jIbha mAge tema ApyA ja karIe. amuka vAnagI vadhAre bhAve che tethI vadhAre khAvAthI apaco thAya che ane AhAra tyAga karavAnI pharaja paDe che. tyAre bhUkha karatAM sTeja ochuM khAvAthI pAcanazakti niyamita kAma karI zake che ane taMdurastI jaLavAI rahe che. ane e pramANe UNodarI tapa karavAthI mana majabUta thAya che, mana upara kAbU Ave che. je ema vicAre che ke alpa bhojana karavAthI mArI prazaMsA thaze tathA kapaTathI lokane bhUlAvAmAM nAkhI potAnuM koI prayojana sAdhavA mATe athavA thoDuM bhojana karavAthI miSTa rasa sahita bhojana maLaze evA vicArathI je UNodarI tapa kare che te tapa niSphaLa che te tapa nathI paNa pAkhaMDa che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vRtti saMkSepa : anAdi kALathI mohavAsanAne kAraNe jIvAtmAne khAvuM, pIvuM, oDhavuM, paheravuM, mojamajA karavI, nATaka-sinemA jovA, bIjAnI niMdA karavI, Adi vRttio rAkSasanI jema satAvatI rahevAnA kAraNe maryAdAnI bahAra javAvALA manane maryAdAmAM rAkhavA mATe, alaga alaga icchAone kAbUmAM rAkhavA mATe A tapa khUba ja mahattvanuM che. kAraNa ke icchAone bekAbU banAvavI te Azrava che ane maryAdAmAM rahevuM te saMvara che, je tapa che. puNyakarma ane tyAgadharmanI bolabolAmAM paNa vRttisaMkSepanuM dhyAna rAkhavuM badhI ja rIte jarUrI che. kAraNa ke mohakarmanI jALamAM phasAI jatA jIvAtmAnI vRttio kaluSita thaI jAya che. jenA kAraNe hRdayamAM AvelI te vRttio kayA samaye ane kevA prakAre mANasane duHkhI karaze enI khabara koIne paNa nathI paDatI. eTalA mATe sajJAna ane svAdhyAya baLa dvArA te vRttionuM damana karavuM e ja tapano uddeza che. vRttio, icchAo, saMkalpo, adhyavasAyone jANI joIne bhaDakAvavA mAtrathI jIvananI samasyAonuM nirAkaraNa nathI thaI zakatuM. kAraNa ke bahekI gayelI vRttio mANasanA cAritra dharmane malina kare che ane pravRttine bagADI nAkhe che. jethI mANasano saraLa thayelo mArga paNa vikaTa banI jAya che jene tame kyAreya paNa sudhArI nahi zako. eTalA mATe rAkSasI jevI vRttione dabAvavI e ja lyANakArI che. - vRttisaMkSepa tapa mAnava jAtinA jIllA parAvarti jIvone mATe temaja zaheromAM beThAMbeThAM jIvana vyatita karI nATaka sInemAnA ujAgarA karatAM hoya tevAone mATe temaja loja, hoTala, lArInI mulAkAta lenArAo mATe pUrNa AvakArapAtra tapa che. kharA zabdomAM kahIe to A vRtti saMkSepa tapa e Arogya rakSAno mahAmaMgalamaya mArga che. vRtti saMkSepa e jIvananI bInajarUrI khoTI AdatothI bacavA mATe parama upayogI vidhAna che. dhArmika draSTie lAbha uparAMta vyavahAra draSTithI joIe to vRtisaMkSepa dvArA sAdA jIvananuM ghaDatara karavAno AvakArapAtra mArga che. | uNodarI tapa karIe tyAre managamatAM dravyo, vividha vAnagIo khAvI nahi athavA dravyonI maryAdA jALavavI joIe. manane pharavA nahi devAnuM, ochuM khAvAnuM ane temAM paNa vastu vAnagIonI saMkhyA parimiti karavAnI. eka vastuthI cAle to be na vAparavI, bethI cAle to traNa na vAparavI, traNathI cAle to cAra na vAparavI. khAvA joIe keTaluM? paNa Aje to sAtvika khorAka gayo ne bIjI badhI vAnagIo Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vadhI gaI. caTaNI joIe, athANAM joIe, salADa joIe, navI navI vastuo nIkaLatI jAya ane mAMga vadhatI jAya. A vRtti beThI hoya to vRtti vRttisaMkSepa tapa na thAya. appakohe, appamANe, appamAe, appalohe, appasahe, appajhaMjhe / che mAvo moriyA (uvavAI sUtra tapa adhikAra) krodha, mAna, mAyA ane lobha alpa karavA, alpa bhASI banavuM, kalaha maMda karavo e bhAva uNodarI che. bhikSAcarI tapaH vRttisaMkSepa tapa bhikSAcarIno artha che vividha prakAranA abhigraha, niyama saMkalpa Adi karIne AhAranI gaveSaNA karavI. bhikSAno sIdho artha thAya che yAcanA, mAMgavuM. bhikhArI paNa bhIkha mAMge che chatAM bhikSAcArI nathI. kAraNa ke bhikSAcArIno temAM bhAva nathI, enI pAse rahelI darIdratAnAM kAraNo bhIkha mAMge che. sUyagaDAMgasUtramAM kahyuM che ke.. | mIvitti vi reDDa parva | (sUryagaDAMga sUtra - 1-10-6) je dInatApUrvaka bhIkha mAMge che te paNa pApa kare che. jyAre muni to saMyama ane tapane mATe bhikSAcarI kare che. bhikSAnA prakAra : AcArya haribhadrajIe bhikSAnAM traNa prakAra batAvyA che. sarvasampatkarI caikA pauruSadanI tathAparA / vRttimakSA tattvaairitI kSiA tidvittA | (aSTaka prakaraNa 5-1) bhikSAnAM traNa prakAra che. dInavRtti, pauruSadanI ane sarvasampatkarI. dInavRtti H je anAtha, apaMga, Apattigrasta daridravyakti mAMge ne khAya che. te dInavRtti bhikSA kahevAya che. pauruSadanI : je parizrama karavAmAM samartha che. zarIra paNa svastha che paNa kAmacora rahelA che. kamAvavAnI zakti hovA chatAM paNa mAMgIne peTa bhare che. tene pauruSadanI bhikSA kahevAya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 sarvasammatkarI H je tyAgI, ahiMsaka, saMtoSI zramaNa Adi potAnA saMyama nirvAha mATe mAdhukarI vRttithI gRhasthanA gharamAM sahaja bhAvathI banelo zuddha AhAra grahaNa kare che ane AhAranI nirdoSa vidhithI tene khAya che. tene sarvasampatkarI bhikSA kahevAya che. AvI bhikSA ApavAvALA tathA levAvALAne dazavaikAlikasUtramAM mahAna lAbha batAvyo che. va Achati sudhArUM . (dazavaikAlika sUtra - pa/1/100) bhikSAcArInuM nAma che vRttisaMkSepa. potAnI icchAo tathA vRttio para saMyama rAkhavo. manano tathA svAdendriyano nigraha karavo. je paNa maLI gayuM hoya temAM saMtoSa mAnavo. mana icchita vastu na maLe to zoka na kare e mATe uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke... upaje attaNe vA khaju tapenna ifs (uttarAdhyayana sUtra - 2/30). A rIte managamatu ke aNagamatuM maLI jAya to e vRttine gumAvato nathI. vRttisaMkSepa mATe uttarAdhyayasUtramAM kahyuM che ke - nAyAdhAmesennA rasa uTdhdha na fsayA | (uttarAdhyayana sUtra - 8/10) rasanI Asakti choDIne sAdhaka saMyama nirvAha mATe eTale ke sAdhanA karavA mATe gaveSaNA kare ane vRttisaMkSepa kahe che. rasaparityAga : ke khAvuM nahi te anazana, ochuM khAvuM te uNodarI, eka vAnagI paNa ochI khAvAnI te vRttisaMkSepa ane temAM paNa AgaLa vadhIe to Ave rasatyAga ! rasanA poSAya evI koI vastu na khAvI agara enI maryAdA nakkI karavI te "rasatyAga". rasanAne-jIbhane poSanArI cha vastuo che. : (1) dUdha (2) dahIM (3) ghI (4) tela (5) goLa (6) sAkara jene zAstrIya bhASAmAM vigaI kahevAya, vigaya eTale ke vikRti. ' vigaI AtmAmAM vikRti pedA kare che. vigaIno tyAga karAya to rasanA jItAya, rasanA jIte to A tapa thAya. che jJAnIo sAdhune mATe paNa kaDaka vAta kare che. utsarga mArge sAdhu vigaIno tyAgI ja hoya. vigaI tAjIne AgaLa na bhaNAvAya. ene e na pace. pariNAma na pAme - vigaIno svabhAva ja evo Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 hoya ke pahelA zarIramAM pachI AtmAmAM vikRti pedA karI icchA na hoya to paNa ghasaDIne durgatimAM laI jAya che. vigaIno tyAga karyo hoya, paraMtu anya vAnagIo dvArA jo rasa poSAto hoya to to tAtvika vigaI tyAga karyo na ja kahevAya. jema DAyAbiTIsanA dardIne DaoNkTare gaLapaNa khAvAnI nA pADI hoya pachI manane kahevuM paDe che ne ke "A A AITamo nahi khAvAnI !" tema rasanAne jItavA mATe paNa kahevuM ja paDaze ke A A nathI levAnI... rasatyAga tapa sudhI javuM hoya to "rasanA poSAya evI koI vastu na vAparo. pahelA cAra tapa rasanAne jItavA ane zarIrane maryAdAmAM rAkhavA mATe che. zarIra niyaMtraNamAM hoya to dhArmika kriyAo barAbara thAya. zAstra kahe che ke A cAra tapa je barAbara kare, tenuM peTa na bagaDe ane jenuM peTa na bagaDe tene prAyaH bIjA roga na thAya. udarodbhavA rogAH / pahelI garabaDa peTamAM thAya. enI asara zarIramAM thAya ane enI garabaDa badhe thAya. pariNAme zarIrataMtra khoravAI jAya. zarIra paravaza thAya eTale dharmakriyAthI hAtha dhovA paDe pariNAme dharma na sadhAya. AkhI sAMkaLa che. mATe pahelA cAra tapa AhAra saMjJAnA niyaMtraNa mATe che. AhAra niyaMtraNathI rasanAno vijaya thAya, enA dvArA indriyono vijaya thAya, enA dvArA kaSAyano vijaya thAya, enA dvArA potAno vijaya thAya, enA dvArA karmakSaya thAya ane karmakSayathI muktimArga saraLa bane. e rIte AhAra niyaMtraNa karavA mATe pahelA cAre tapa muktimArga sAthe saMbaMdha dharAve che. mATe, khAre tIkha jhare cIkaTa vadhe roga A traNeyane sevatA, kare nahi sadhAya roga khArA, khATA, tIkhA ane cIkaNA padArtho rogotpatti karanAra che ane tenuM sevana karavAthI jJAnayoga sAcavI zakAze nahi. A amulya saMdezo rasAsakta jIvone upakAraka che. mohamAyAnI vAsanAnA kAraNe jIvAtmAmAM alagaalaga rasa jevA ke mAMsAhAra, madirApAna, madhasevana, dUdha, dahIM, miThAI vagere tathA jIbhane svAdiSTa lAgavAvALA AIskrIma, zarabata Adi pINAo levAno jANe svabhAva thaI gayo che. je mohajanya ane mohajanaka hovAthI ane tenuM sevana karavAthI mANasa mohAMdha ane kAmAMdha banI jAya che je pratyakSa ke parokSa rUpamAM pApa che. eTalA mATe rasatyAga nAmanA A tapa dvArA rasane tyAgavAnI bhAvanA rAkhavI joIe. e ja A tapano Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 uddeza che. jenAthI manapasaMda, caTapaTuM, khAruM, tIkhuM, mIThuM jevA padArtho pratyeno moha ocho thaI jaze ane tyAgadharma tarapha AgaLa vadhavAnI bhAvanA jAgRta thaze je bagaDI gayeluM mana ane indriyone sAvadhAna ka2ze. (je asvastha mana ane indriyone svasthatA bakSaze.) anAdi kALanA karmonA kAraNe cAre saMjJAo jIvanA AtmapradezamAM dUdha ane sAkaranI jema bhaLI gaI che. jemAMthI AhAra ane maithuna saMjJAnA kusaMskAronA kAraNe jIvAtmAne alagaalaga rasonuM sevana karavAnI Adata paDI gaI che. jemAMthI mohanIya karma bhaDake che ane mAnava 2sendriyono gulAma thaIne vAraMvAra te tarapha AkarSita banI jAya che, paraMtu samajavuM joIe ke badhA ja managamatA rasono svAda levAthI jIvAtmA tAmasika (viSaya-vAsanAno dAsa) ane rAjasika (krodha-mAna-mAyA-lobhano dAsa) banI jAya che. jenAthI jIvanataMtra barabAda, paradrohI ane hiMsaka banI jAya che. eTalA mATe sAttvika, AdhyAtmika athavA samyakAtmaka bhAva meLavavA mATe mAMsAhAra, madirApAna, vadhu paDatI miThAIo, pharasANo, jAtajAtanAM pINAMo e uparAMta parastrI sevana athavA durAcAranA sevana rUpI rasathI mukti meLavavA mATe sarvane tilAMjali ApI devI joIe ane upayogI rasonuM sevana paNa maryAdAmAM rahIne karavuM joIe. e ja A tapano Azaya che. pAMca indriyomAM 'rasendriya' bIjI indriya che. enuM kAma che rasano, svAdano anubhava karavo. bIjI indriyo be be che paNa kArya badhAnuM eka ja che. jyAre jIbha eka che ane kArya be che. bhojana ane bhASaNa baMne mahattvanA kArya che. mATe kahyuM che ke sarva nita nite rase jemaNe rasendriya jItI lIdhI eNe saMsAranA badhA viSayone jItI lIdhA che mATe svAda rahita thaIne AhAra kare AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke aLAsAyamAne tAviyaM AmamALe taye se abhikSamannArANa mavad / (AcArAMga sUtra - 8-6) "svAda na levAthI karmo halakA banI jAya che evo sAdhaka AhAra karavA chatA paNa tapasyA kare che." mATe kahyuM che ke sAdhaka AhAra karatAM karatAM 7, 8 karmonA baMdhano DhIlA karI nAkhe che athavA gADhabaMdhanavALA banAvI de che. asvAdabhAvathI AhAra kare to AhAra karatAM karatAM kevaLajJAna prApta thayAnA dAkhalA che kuragaDumuni jevA.. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke rasesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / ravAre naDisa viminA matjhe nA gAmisa bhoga niSe // (uttarAdhyayana sUtra - 2/30) 127 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 je mANasa rasamAM atyaMta vRddha banI jAya che te temAM mUchita thaIne potAnA jIvane akALe naSTa karI de che. jema mAMsanA lobhamAM phasAyelo mAchalo kAMTAmAM phasAIne potAnA prANane khoI bese che. AhAramAM vRttino saMkSepa karavo, jemake AhAramAM amuka ATalI ja saMkhyAnI vastuo laIza. athavA amuka saMkhyAnI vastuomAMthI banAvela rasoIno upayoga karIza. ema vRttino saMkoca karavo. uparAMta bhoga upabhogamAM AvatI vastuo jevI ke khorAka, pANI, phula, phaLa, vastra, AbhUSaNa, makAna vagereno vaparAza ocho karavo. amuka abhigraha dhAravo. zrAvakanA cauda niyamo dhAravA. ityAdi rIte vRttiono saMkSepa karI mana uparano kAbu vadhAratA javuM. AThamanA divase lIlotarInuM zAka jainomAM ghaNAkharA khAtA nathI. lIlotarI na khAvAnA mukhya be kAraNa che. hiMsAnA tyAga arthe tathA vRttinA jaya arthe. haMmezA viza pacIza vastuo khAvAmAM AvatI hoya, temaNe mahinAmAM pAMca daza tithie ekeka vastune ghaTADI tyAgano abhyAsa pADavo joIe ke jethI vanaspatimAM vizeSa AraMbha samAraMbhAdi pravRttithI hiMsA thatI jANI te vastuno mahinAmAM pAMca daza divasa tyAga karavAnA vicAra karavo. paNa vastutve tyAganuM svarUpa samajyA vinA tyAga karavAthI eka vastuno tyAga karatA pAMca sAta vastuonI upAdhi seve che. te maMdabuddhi jIvane khabara nathI ke je divase lIlottarInAM zAkano tyAga karavo hoya te divase be cAra jAtanAM athANA dUdha dahIM murabbo vigere pAMca sAta vastuo vadhAre khAvAmAM laIe to kharo tyAga thayo kahevAya nahi. vRttinA svarUpane samajyA vinA tathA vRttino tyAga karyA vinA mAtra ekalI vastuno tyAga karavAthI kalyANa nathI, paNa vastunA tyAganI sAthe vRttino tyAga thAya to je kalyANa che. mahAna tattvajJAnI zrImad rAjacaMdrajI lakhe che ke - lahyuM svarUpa na vRttinuM, rahyuM vrata abhimAna; lahe nahi paramArthane, levA laukika mAna. vRtti zI vastu che ? te kyAMthI utpanna thAya che ? teno kSaya, kSayopazama tathA upazama kema thAya? tenuM yathArtha svarUpa parama jJAnInA samAgame jANyA vinA vrata karavAthI paramArtha mArganI prApti thatI nathI, paNa laukika mAna tathA paudgalika sukhathI saMsAranI vRddhi thAya che. tethI lIlotarIno tyAga vRttinA tyAga a Tharato nathI, temaja hiMsAno tyAga paNa nathI. kAraNa ke AThamapAkhInA divase zera lIlotarIno tyAga karI pAMcamanA divase pAMca daza zera lIlotarI lAvI (12) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tene sUkavI AThamapAkhInA divase tenuM zAka thAya. amuka tithie lIlotarI na khavAya evI bhAvanAe AgaLathI sukotarInAM mATalAM bharI rAkhe, jemAM asaMkhya be iMdriya kuMthuA thAya. A kAraNathI hiMsAno tyAga karavA jatAM hiMsAnI vRddhi thAya che. che. A uparathI lIlotarI khAvI ema kahevAno uddeza nathI, paNa lIlotarI sAthe sukotarIno paNa tyAga thavo ja joIe. A to eka sAmAnya vAta che. paNa A vAtanA daSTAMtathI vRttine samajyA vinAnI tathA vRttino kSaya kema thAya te jANyA vinAnI pravRttithI guNa levA jatAM doSanI vRddhi thAya che. jJAnI ajJAnInA bodhamAM A prakAre ja bhinnatA rahI che. arthAt ajJAnI guruo vastunA tyAgamAM ja dharma mAne che, jyAre jJAnI mahAtmAo vRttinA tyAgamAM dharma mAne che. AThama pANI vigere mahinAnI pAMca daza tithie lIlotarI ke je ekeMdriya jIvo gaNAya che teno tyAga karavAmAM je dharmanI mAnyatA tathA mahattA jaNAya che, te tithie lIlotarI khAtAM jeTalI kaMpArI tathA arerATI Ave che, teTalI kaMpArI pAkhInA divase asatya bolatAM, khoTuM khata lakhatAM, koInI thApaNa oLavatAM, paMceMdriya manuSyane chetarI tenI sAthe kuDa kapaTa ramI paisAnA svArtha mATe prapaMca karI kaSAya vaira vadhAratAM arerATI na Ave athavA tevA doSo dUra karavAmAM dharmanI mahattA na manAya to te mANasa ahiMsA dharma samajyo ja nathI. rasa parityAgano artha che rasa-svAdiSTa bhojana dUdha, dahIMthI miSTAna Adi rasamaya vastuono tyAga karavo tene rasaparityAga kahevAmAM Ave che. rasa zuM che? : - rasano artha che prIti vadhAravAno. rAM prati pivaI jenA kAraNathI bhojanamAM vastu pratye prIti Eutpanna thatI tene rasa kahevAya che. bhojanamAM cha rasa batAvyAM che. (1) kaDavo (4) tIkho (2) mITho (5) kaSAyelo (3) khATo (6) khAro A rasonA saMyogathI bhojana svAdiSTa bane che. jIbhane priya lAge che. khAvAthI manamAM prIti utpanna thAya che. A bhojana svAdiSTa hovAthI mANasane bhUkha lAgI hoya enAthI paNa vadhAre khavAI jAya che. rasa mATe uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke - che. pAye rasa dvittirI narALa ! (uttarAdhyayana sUtra - 8/11) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA rasa prAyaH pradIpta uttejanA utpanna karAvavAvALo hoya che. eTalA mATe e rasone vikRta vigaya kahevAmAM Ave che. vigaya kaI che ? : prAcIna graMthomAM vigayanA be bheda batAvavAmAM AvyA che, bhakSya vigaya ane abhakSya vigaya vigaya vikRti utpanna karavAvALu avazya che te chatAM paNa za2I2ne samartha ane kaSTa sahana karavA mATe teno upayoga karavo paDe tene bhakSya vigaya kahevAmAM Ave che. bhakSya vigaya cha che - dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane sAkara. prakaraNa ra abhakSya vigaya cAra che. jene mahAvigaya kahevAmAM Ave che. madha, mAMsa, dAru ane mAkhaNa emAM mAMsa ane dAru e to sarvathA tyAjya che. paraMtu madha ane mAkhaNa vizeSa sthitimAM laI zakAya che. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane pakavAnna e cha vigaya che. A chaye vigaya vikAranA svabhAvavALI che. te khAnAramAM vikAra utpanna kare che tenA pariNAme durgatimAM javuM paDe che.AyaMbilamAM vigayano tyAga hoya che tethI AyaMbila karanArane prAyaH durgatimAM javuM paDatuM nathI. mATe hamezAM eka ke vadhAre vigayano tyAga karatA rahevuM te rasa tyAga tapa che. tethI paNa mana upara kAbu Ave che. iMdriyonA viSayo viSa jevA che. viSa khAtAM to eka vAra marAya ce paNa vaiSayasevanathI ghaNA janma maraNa thAya che ema vicArI je nirasa bhojana kare che tene rasa parityAga tapa nirmaLa thAya che. - vaLI rasanAnA cha prakAra A pramANe - ghI, tela, dahIM, mIThAI, lavaNa ane dUdha evA tathA khATo, khAro, tIkho, mITho, kaDavo ane kaSAyelo e paNa rasa che. teno icchA anusAra tyAga karavo. jemake koI eka ja rasa choDe, be rasa choDe athavA badhAya rasa choDo e pramANe rasa parityAga tapa thAya che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke - rasA pagAmaM na niseviyavvA, pAyaM rasA dittikarA narANaM / vitta ca AmA samiti, tuma nA sArAM va pavavI // (uttarAdhyayana sUtra - 30/10) ghI, dUdha vagere dIpti karanArA raso vadhAre paDatA na sevavA kAraNa ke jema svAdu phaLavALA vRkSa tarapha pakSIo ToLAbaMdha uDI Ave che tema tevA mANasa tarapha kAmavAsanAo doDI Ave che. jahA davaggI paurindhaNe vaNe, samAruo novasamaM uvei / vindriyanI vi pAma moLo, na vampayAmsi hiyAya jsar // (uttarAdhyayana sUtra - 31/10) 130 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jema ghaNA sukA lAkaDAvALA vanamAM lAgelo ane pavanathI prerita thayelo dAvagni zAMta thato nathI tema vadhu paDatA rasavALA AhAra karanAra brahmacArIno iMdriyAgni zAMta thato nathI. eTale brahmacArI karatAM paNa gRhasthIno rasIlA AhArathI ghaNo jaldI kAmAgni pradipta thAya che. mATe vadhu paDatA rasono tyAga karavo. vRttisaMkSepa athavA vRtti parisaMkhyAtamAM aneka paddhationI saMkhyA che ane rasaparityAgamAM rasano ja tyAga che eTalo e be prakAranA tapamAM taphAvata che. vaLI rasa parityAga to ghaNA divasa mATeno thaI zake paNa vRtti parisaMkhyAtamAM ghaNA divasano thato nathI. kAyamaleza : saMsAranA badhA ja pApo, kukarmo, durAcAro athavA abhakSyAdinA bhojana samAraMbhonuM mULa kAraNa zarIra hovAthI ene maryAdAmAM rAkhavA mATe A tapa atyaMta jarUrI che. pApamArga tarapha jaI rahelA zarIrane dharma tathA sadAcAranA mArga para laI javuM te saMvara che. kAraNa ke enA vagara AtmA ane mana pavitra nahi thAya. AvuM samajIne zarIrane kaSTa ApavuM eTale ke azuddha ane azubha anuSThAnamAM zarIrane kendrita karavA karatAM AtmAnA avAjane sAMbhaLavo jarUrI che. zarIrane guMDAnI upamA ApavAmAM AvI che. kAraNa ke zarIranA poSaNa mATe mana bhale pApa karaze, to paNa tane saMtoSa nahi thAya. jenA kAraNe maryAdAnI bahAra javA devAmAM bhayaMkara jokhama che. ema samajIne cAlavuM, pharavuM, mojamajA karavAmAM pApanuM dhyAna rAkhIne managamatI kriyAo baMdha karavI e ja A tapano Azaya che. parivAramAM ADAavaLA mArge gayelA chokarA-chokarI athavA anya koIpaNa maryAdAthI bahAra gayA hoya to ene zikSA karavAmAM koIpaNa dharmazAstrae InkAra nathI karyo, to pachI zarIra to pote ja duSkALIyuM che ane vadhArAmAM devALIyuM che. enuM keTaluM paNa poSaNa karavAmAM Ave, keTaluM paNa dhyAna rAkhavAmAM Ave chatAM paNa te potAnA jAti svabhAvAnusAra gaMdApaNuM athavA halakApaNuM kyAreya paNa choDavAvALo nathI. enI sAthe rahelI indriyo evI khophanAka che ke AMkha pharakatA ja ulTA raste javAvALI che. jenAthI ajJAna AtmA tene vaza thaIne pApo tarapha javA mATe adhIro banI jAya che. jo ke A kAraNathI zarIrane kaSTa ApavAno artha zarIrane mArI nAkhavuM e nathI paraMtu jJAna dvArA samajAvaTathI athavA to jabarajastIthI maryAdAmAM lAvavAno che. e A tapano Azaya che. sArAMza e che ke vivekI AtmA zarIranA mAdhyamathI pApone tathA pApamAgane baMdha karI saMsAranA bIjane zaktihIna karI de che. jJAna na hovAnA kAraNe athavA to viveka na rahevAnA kAraNe saMsArarUpI bIjane daDha kare che. je saMsAra paribhramaNanuM mULa kAraNa che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 kAyakleza tapa : kAyaklezano artha che zarIra ne kaSTa ApavuM. kaSTa be prakAranA che. eka kudaratI rIte ja Ave. eTale ke devatA, manuSya, tiryaMca AdinA upasarga AvavA. udIraNAH kaSTane sAmethI bolAvavA. jema kaThora Asano karavA, dhyAnamAM sthira rahevuM, jaMgalamAM kAyotsarga karavo vagere. Ama sAdhakanA jIvanamAM baMne prakAranA kaSTa Ave che. A kaSTone sahana karavA mATe be zabda pracalita che. parISaha ane kAyakleza. AcArya jinadAsa gaNi mahattaranA anusAra pariSahanI paribhASA karatAM kahe che ke __ "parIsahijjaMte iti parIsahA, ahiyAsijjaMti tti" parISahanA zArIrika kaSTo tathA mAnasika kaSTone karma nirjarAnI bhAvanAnI sAthe saMpUrNa saMpathI sahana karavuM te parISaha che. jainadarzanamAM 22 parISaha batAvyA che. zarIrane kaSTa zA mATe? : mAnava zarIranAM vakhANa karavAmAM AvyA che to pachI kaSTa zA mATe ApavuM? zarIra ne kaSTa ApavuM eno artha zarIrano nAza karavAno nahIM, paraMtu teno saupayoga karavAno che. zarIra mAdya vastu dharma sAdhana tathA veda purva mahInaM kahyuM che. zarIra zatru nathI paNa sevaka che. zatruno nAza karavAmAM Ave, paraMtu sevakane to sadA protsAhita karIne enI sAthe kAma levAmAM Ave che. - kAyakleza - vyAyAma e zarIrabaLa keLavavAmAM parama sahAyaka che. vyAyAma draDha triAnAM vyathinaivopanAyate A sUtra kathanamAMthI upavAsano dhvani nIkaLe che. vyAyAmathI zarIranA avayavo draDha thAya che ane roga jaldI udayamAM AvatA nathI. pariNAme zarIrano vikAsa thAya che. jaina darzanamAM zarIrabaLane paNa AtmasAdhanA karavA mATe sAruM sthAna ApavAmAM AvyuM che ke "vaja RSabhanAravya saMghaSaNavALA ja mokSamAM zake che ane A eka ja upayogI sUcanamAM AkhuM zarIrazAstra AvI jAya che. ApaNe jo te vAtano svIkAra karIe to vivekapUrvaka zArIrika baLa keLavavA mATe potAnA jIvanaupayogI dareka kriyAo pote svataMtra karavI joIe. nokara pAse kAma nahi karAvatAM potAnI meLe kAma karavAthI sahanazIlatAnI zakti keLavAya che ane sAthe Arogya tathA kAyabaLa paNa vadhe che. (132, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa keTalAka bAvA vairAgIo ke jeo dhuNIo tape che, rAtadivasa UbhA ja rahe che, loDhAnA saLIyAvALI bANa zayyA para zayana kare che, vividha jAtanA tapa karatA hoya, sAmethI kaSTo ne AmaMtraNa ApI sahana karatA hoya A sarvanA mULamAM kAyakleza che paNa kAyakleza sAthe jo AtmazAMti sAdhaka viveka hoya to ja te tapa rUpa gaNAya che. nahi to eka prakAranI bhramaNA ja gaNAya che. ucca koTinA jJAnIonuM maMtavya che ke AtmakalyANa mATe dvaMdonuM sahana karavuM te eka prakAranI zarIra paranI mUrchA mamatvano tyAga che. ane Adarza saMyamI jIvanamAM pugalika dravyonA pUMjarUpa zarIra pratyenI mUrchA na hoya te vadhAre iSTa che. kAraNa ke zarIra pratyenI mUrchA e Atma sAdhanomA bAdhaka che. e draSTikoNathI kAyaklezane paNa eka prakAranuM tapa mAnavAmAM AvyuM che. kAyaklezanI dArzanika bhUmikA 133, - kAyAne kaSTa ApavuM, dehanuM damana karavuM, indriyono nigraha karavo A zabdo pAchaLa AdhyAtmika ciMtana che. bhAratIya adhyAtma darzananI pRSThabhUmi che. saMsAramAM pahelethI ja be prakAranA darzana cAlyA Ave che. (1) jaDavAdI darzana (2) AtmavAdI darzana. jaDavAdI darzana zarIrane ja prAdhAnya Ape che. zarIrathI bhinna AtmA nAmanA tattvanI kalpanA ja enA magajamAM nathI AvatI to pachI paraloka, pUrvajanma, punarjanma to kyAMthI mAnaze mATe kahyuM che ke panhAvAneya tojoyuM yAvAnindrayazovara: / - 2 bhadre vRka padaM pazya yad vapanti bahuzrutAH // (SaDadarzana samuccaya 81) jeTaluM AMkho dvArA dekhAya che. basa eTalo ja saMsAra che. tenAthI AgaLa kAMI nathI. AtmAparamAtmA A badhI kapola kalpanA che paraloka koNe joyo che ? to pachI kaSTa zA mATe sahana karavuM? A jaDavAdInI mAnyatA che. AtmavAdI kahe che ke - deho'hamiti yA buddhiH avidyA sva prakIrtitA / nADahaM vedazcidAtmeti buddhi vidyati // (adhyAtma rAmAyaNa ayodhyA kAMDa 4/33) huM deha chuM. A buddhinuM nAma avidyA che, ajJAna che ane huM dehathI bhinna cetana AtmA chuM. A buddhinuM nAma vidyA athavA jJAna che. A ja vAta bhadrabAhu svAmI paNa kahI rahyA che. annaMimaM zarIraM anno jIvutti eva kayabuddhi / dukkhaparikilesakaraM chidaM mamattaM zarIrAo // (Avazyaka niryukti 1547) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 A zarIra anya che. AtmA paNa anya che. sAdhaka A prakAranI tattvabuddhi dvArA duHkha tathA kleza ApavAvALI zarIranI mamatAno tyAga kare. zarIrano nAza che. AtmAno nahi. A ja vAta uttarAdhyayana sUtramAM kahe che ke - nalthi nIvarsI nAsura ! (uttarAdhyayana sUtra - 2/27) jIvano nAza kyAreya paNa thato nathI. AtmAnuM jJAna-darzanamaya cinyasama che. tene kyAreya paNa koI zakti nAza nathI karI zakti. vozire traNa kArya sehe parISaha I (AcArAMga sUtra - 1/8/8/21) je parISaha che, kaSTa che te mArAmAM nathI. zarIramAM che. A zarIra mAruM nathI. A prakAre vicAra karI zarIranI mamatA zarIra pratyenArAga bhAva ne choDI devA joIe. jenA kAraNe dehAsakti, dehAdhyAsa alpa thato jAya che. mATe ja zrIjI e paNa kahyuM che ke "deha chatAM jenI dazA varate dehAtIta" /pA zarIra hovA chatAM paNa dehAtIta thavAnI kaLA A AtmavAdathI ja zIkhavA maLI che. kAyakleza tapanuM vyavahArika jIvanamAM paNa ghaNuM mahattva che. manuSyane koI paNa mahAna kArya siddha karavA mATe kaSTa to uThAvavuM ja paDe che. ane zubhakAryamAM vighno paNa Ave che. "yasi vahuvikhani A vighnonI nadI pAra karavA mATe sAhasa ane sahiSNutArUpa nAvanI AvazyakatA hoya che. AtmabaLa ane manobaLanI jarUriyAta hoya che. sukamAratA ane komaLatAthI sAdhanA kyAreya paNa thatI nathI mATe eka AcArye kahyuM che ke - mammama | parazurmava ! Akhasiddhi jyAre upasarga ke parISaha Ave che tyAre ame patthara jevA banI jAo. jyAre bhaya ane AzaMkAnI beDI tamArA pagamAM baMdhAvA lAge to kuhADI banI ne toDI do. tyAre tame tamArA lakSyane prApta karI zakazo. paraMtu sAdhanAnA paMtha para AgaLa vadhavuM hoya to sukumAratAne choDavI paDaze ane kaThorapaNuM apanAvavuM paDaze. mATe ja kahyuM che ke sukumAratano tyAga karI zarIrane AtApanAthI tapAo. kaSTasahiSNu bano. jenAthI sahiSNutAno abhyAsa kAyaklezathI vadhe che. kAyaklezathI titikSAno bhAva prakhara bane che. zAstramAM kahyuM che ke - mAyAvadi jaya somarjhA (dazavaikAlika sUtra 2/5) titikSA sAdhakano parama dharma che. sAdhaka thaIne titikSu nathI. sahiSNu nathI, kacchamAM pairya nathI rAkhA te sAdhanA karI zakatA nathI mATe tapanuM mULa che. dhIraja A mATe nizItha sUtramAM paNa kahyuM che ke tavassa mUlaM dhiti / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA dhairya, sAhasa ane sahiSNutA e tapanI kaDI che. kAyaklezanA bheda : prakaraNa ThANAMgasUtramAM kAyaklezanAM sAta prakAra batAvyA che. sattavihe kAyakilese paNNatte taM jahA ThANAie, Du DuyAsaNie, paDimaThThAi, vIrasaNie, Nesajijje daMDAie, lagaMDAI |5| kAyakleza sAta prakAranA batAvyA che. (1) kAyotsarga karavo (2) utkRTuka AsanathI dhyAna karavuM (3) pratimAM dhAraNa karavI (4) vIrAsana karavuM (5) svAdhyAya Adi mATe palAThIvALIne besavuM (6) laMkAyata UbhA rahevuM (7) lAkaDInI jema UbhA rahI dhyAna karavuM. uvavAI sUtramAM Aja bhedone vistArathI batAvIne cauda bheda karavAmAM AvyA che. - A cAra prakArano tapa je kare te ja sAcA arthamAM kAyakaleza tapa karI zake. dharmakriyA karavA mATe zAstramAM banAvelA vividha Asano ane mudrAo karavI jarUrI che. Asana ane mudrA mATe kAyakaleza tapa jarUrI gaNAya. kAlakaleza tapavALo ja dharmakriyAmAM AvatAM Asano ane dharmakriyAmAM AvatI mudrAo barAbara karI zake. 2 jenuM zarIra halakuM hoya e ja mudrA ke Asana karI zake. jeNe dAbIne khAdhuM hoya tene jaDatAsustI Ave. tenAthI vaMdanAmAM barAbara na jhukAya. e Avarta vagere sAcavI na zake. e gurunA caraNamAM mastaka jhUkAvI na zake. ene kriyAmAM sustI-pramAda-nidrA-taMdrA-ALasa Ave. * mAthuM du:khe che, bAma nathI lagADavo - e kAyakaleza tapa. * paga duHkhe che, koI pAse pagacaMpI nathI karAvavI e kAyakaleza tapa. je vyaktie uparanA cAra tapane barAbara jALavyo hoya tenuM zarIra halakuM phUla jevuM hoya ane jenuM zarIra halakuM phUla jevuM hoya te badhA Asana, mudrAo haLavAzathI karI zake. na jaDatA Ave, na bhAra lAge, dareka vidhio barAbara karI zakAya, kAyotsarga paNa sukhesukhe barAbara UbhA rahI zakAya. bAvIsa pariSahomAMthI amukane bAda karI ghaNAkharA pariSahono samAveza kAyakaleza tapamAM thaI zake che. 135 pariSahamAM sva-parakRta kaSTone sahavAnuM Ave jyAre kAyakalezamAM eTalI vizeSatA che ke emAM mAtra svakRta kaSTa ja Ave. A vAta paNa 'AcAra pradIpa'mAM spaSTa karelI che. * roga Ave majethI bhogavavo - e kAyakaleza tapa. = Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 * roga Avyo upacAra nathI karAvavA ane rogane samyak prakAre sahana karavo - e kAyakaleza tapa. * ThaMDI AvI, nathI oDhavuM - e kAyakaleza tapa. * macchara zarIra para beThAM, nathI uDADavA - e kAyakaleza tA. * garamI lAge paMkho nathI cAlu karavo - e kAyakaleza tA. eTale sudhA, pipAsA, ThaMDI, garamI, daMza, acala, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala, A badhA pariSado sahana karavAthI paNa kAyakaleza" nAmano tapa thaI zake che. lAcArIthI sahana nathI karavAnuM lAcArIthI to ghaNuM sahyuM te tapa nathI svecchAe sahana karo te tapa gaNAya. vividha prakAranAM utkRSTa AsanamAM bhAvanA, dhyAna vagere karAya. tenA dvArA temaja AtApanA vagere dvArA ane loca vagere karIne paNa "kAyakaleza tapa thaI zake che. pahelA cAra prakAranAM tapa jIvanamAM AvI jAya to tamArA gharamAM thato kajIyo moTe bhAge baMdha ja thaI jAya. kAraNa ke kaSTa sahana karavAnuM cAlu karyuM che. nimitta ja rahe nahi to kajIyo rahe kyAM? ilekTrisiTI baMdha thaI jAya to kAyakaleza tapa gaNAya ? e vakhate ema vicAre ke "hAza ! kudarate sahana karavAnI taka ApI. ema vicArI ArtadhyAna na kare ane pUrI prasannatApUrvaka sahana kare to kAlakaleza tapamAM gaNI zakAya, paraMtu manamAM hAyavoya thAya ane sahana karavuM paDe mATe kare to kAyakaleza tapa na kahevAya. evuM karavAthI to ArtadhyAna ke saMkalpa-vikalpa karavAnuM pApa lAge. kaSTa sahana karavuM paDe te kAyakaleza tapa nathI paNa karmakSayanA hetuthI svecchApUrvaka kaSTa sahana karavAmAM Ave te kAyakaleza tapa che. zarIra upara mamatva rAkhyA vinA kAyAne zarIrane kaleza, kaSTa ApI mana upara vijaya meLavavo te kAyakaleza. locano ugra parisaha kahyo che te sahana karavo, kAusagnamAM sthiratA prApta karavI, judA judA AsanathI zarIrane kasavuM ane prANane niyamamAM lAvavo vagere aneka judI judI rIte kAyAne kasIne mana majabUta karavuM te kAyakaleza. saMlInatA tapa : AtyaMtara tapanuM pravezadvAra saMlInatA tapa che. kAyakaleza tapa jene anukULa AvI jAya tene mATe saMlInatA tapa saraLa banI jAya. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA sahana karavAnI Teva pADo. magaja zAMta thAya pachI saMlInatA Ave. hAtha-paga lAMbA kare, hAthapaga TUMkA kare, sUtAM paNa paDakhAM pheravyA kare, kAraNa vagara UTha-besa karyA kare, laTAra mAravA nIkaLe, niSkAraNa hAtha-paga halAvyA kare to saMlInatA kyAM rahI ? prakaraNa 2 kAyakaleza tapa karatI vakhate koIpaNa AsanamAM zAMtithI lAMbo TAIma besI zakAya te mATe 'yogasaMlInatA' nAmanuM saMlInatA tapa che. saMlInatA tapa dravyathI ane bhAvathI be prakAranI che. dravya saMlInatAmAM ekAMta zayana Asana para rahevuM, bhAva saMlInatA traNa prakAranI che. (1) indriya saMlInatA (2) kaSAya saMlInatA (3) yoga saMlInatA. (1) indriya saMlInatA : sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, cakSundriya ane zrotrendriya. A pAMce indriyone niyaMtraNamAM rAkhavI te indriya saMlInatA tapa che. kAnane anukULa svaro kAnamAM jatAM rokavAM. AMkhane gamatAM rUpo jotAM AMkhane rokavI, nAkane sugaMdha tarapha kheMcAtAM rokavuM, jIbhane bhAvatA svAda mANatAM rokavI ane cAmaDIne anukULa sparze bhogavatAM aTakAvavI. A badhuM indriya saMlInatA nAmanA tapamAM Ave. (2) kaSAya saMlInatA : krodha, mAna, mAyA ane lobhane niyaMtraNamAM rAkhavA te kaSAya saMlInatA. e ja rIte hAsya, rati, arastuti, bhaya, zoka, jugupsA, puruSaveda, strIveda ane napuMsakaveda A nava no kaSAyane niyaMtraNamAM rAkhavA tene kaSAya saMlInatA tapa kahevAmAM Ave che. (3) yogasaMlInatA tapa : kAyakaleza tapa Ave eTale mana kAbUmAM Ave, vacana niyaMtraNamAM Ave ane kAyA barAbara niyaMtraNamAM Ave, mana, vacana ane kAyA A traNe yogane niyaMtraNamAM rAkhavA kyAMya parAdhInatAmAM javA na devAM te yogasaMlInatA tapa che. * AvelA du:khane hasatAM hasatAM bhogavavuM te saMlInatA che. * AvelA du:khone zAMtithI bhogavavA te saMlInatA che. * AvelA du:khone durdhyAna vagara bhogavavuM te paNa saMlInatA che. 137. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 * mArA karmo khapI rahyA che. A rIte bhogavavuM te saMlInatA che. * kAraNa vagara mAre nathI hAlavuM, sthira rahevuM che. A paNa saMlInatA che. * lakavA, hArTaeTeka ke evI koIpaNa bimArI Ave e samaye zAMtithI sthira rahevuM, samatAbhAvamAM rahevAno prayatna karavo te saMlInatA tapa che. saMlInatA eTale zuM? samyapha lInatA =halanacalana baMdha karI devuM. kAcabAnI jema saMkocAIne rahevuM. indriyone, kaSAyone, mana-vacana ane kAyAnA yogone gopavIne rAkhavA te saMlInatA kahevAya che. kAnane kAbUmAM rAkhavA, AMkhane kAbUmAM rAkhavI, nAkane kAbUmAM rAkhavA, jIbhane kAbUmAM rAkhavI, sparzendriyane kAbUmAM rAkhavI. A rIte pAMceya indriyone kAbUmAM rAkhavI te indriyasalInatA che. * krodhane kAbUmAM rAkhavo, mAnane, mAyAne ane lobhane niyaMtraNamAM rAkhavo te kaSAya saMlInatA * * * * * * * * * mananuM halana-calana baMdha. * vacananuM halana-calana baMdha. * kAyAnuM halana-calana baMdha A che yogasaMlInatA tapa. * indriyone enA viSayomAM javA na devI A paNa saMlInatA. maka kaSAyone AdhIna na thavuM A paNa saMlInatA tapa. * manane enA viSayamAM javA na devuM A paNa saMlInatA tapa * ArtadhyAna, raudradhyAna na karavuM te paNa saMlInatA tapa. * mana thayuM jarA pharI AvIe, nathI javuM A paNa saMlInatA tapa. * koI upara gusso thayo, bolavAnuM mana thayuM nathI bolavuM ne bolyA nahi te paNa saMlInatA tapa. * Aje parvatithI che, bajAramAM nathI javuM. A paNa saMlInatA tapa. * parigraha ghaNo karyo, ghaNAM pApa bAMdhyA have pApa joIe nahi mATe nakkI karo ke ATalAthI vadhAre parigraha nahi. A saMlInatA tapa. - indriyone, - kaSAyone, - mana-vacana-kAyAnA yogone kAbUmAM rAkhavA A saMlInatA tapa. game tyAM hoIe chatAM tapa karI zakIe evuM A tapa che. * -13) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 saMlInatA tapa AvyaMtara tapanuM pravezadvAra che. jJAnIo kahe che ke je vyakti pahelA cAra tapa barAbara karI zake te kAyakaleza ane saMlInatA tapanA mAdhyamathI AtyaMtara tapamAM praveza karI zake che. * pahelA cAra tapa karanAro ja sAcA arthamAM kAyakaleza tapa karI zake. * kAyakaleza tapa karanAro ja sAcA arthamAM salInatA tapa karI zake che ane * saMlInatA tapa karanAro ja AtyaMtara tapamAM sahelAIthI praveza karI zake mATe ja kahyuM che ke saMlInatA tapa e "AtyaMtara tapanuM pravezadvAra" che. akartavya dizAmAM doDavAnuM mana thAya chatAM manane akartavyanI dizAmAM jatuM rokavuM te saMlInatA ane e rIte manane na rokatAM akartavyanI dizAmAM doDavuM te saMlInatAno nAza. mana game teTalI icchA karAve paNa jyAM AtmAnuM hita nathI tyAM aTakI javuM te saMlInatA ane aTake nahi to saMlInatAno nAza thAya. "mAruM hita zAmAM che? ahita zAmAM che? enI potAne khabara na paDe to gItArtha gurune pUche ane gItArtha guru nA pADe to te dizAmAM javuM nahi te paNa saMlInatA che." gItArtha gurune mAthe rAkhI mAre mAruM hita sAdhavuM che. Avo bhAva A paNa saMlInatA che. A rIte saMlInatA tapa karanAro aMtarmukha bane, aMtarmukha bane eTale potAnA doSo dekhAvA mAMDe, khaTakavA mAMDe, ane je doSonuM darzana thAya tenI vizuddhi mATe prAyazcita tapa che. saMlInatA : asaMyamita zarIranA pratyeka aMgo pApa karavAvALA banI zake che. mATe ja saMyamamAM rAkhavAno uddeza A tapano che. uThavA-besavAmAM koIpaNa jIvane nukazAna na pahoMcADavuM. pApa bhAvanAthI bIjAnA gupta avayavo na jovA, haravA-pharavAmAM dhyAna rAkhIne ke bedhyAnapaNAnI cAlAkI na karavI, khAvApIvAmAM AtmA svAdanA khoTA bhramamAM phasAI na jAya tenuM dhyAna rAkhIne zarIranI badhI ja azubha kriyAonI maryAdA karavI te saMvara che je upAdeya dharma che. zikAranA hAthamAM phasAyelo kAcabo kamote maravAvALo hoya, paraMtu e ja samaye potAnA aMgone saMkocI le che tyAre te maraNamAMthI jarUra bacI jAya che. e ja rIte kAmadevarUpI guMDAthI, krodharUpI bhUtathI, mAnarUpI ajagarathI, mAyArUpI nAginathI ane lobharUpI rAkSasathI bacavA tathA zarIranA vyApArone rokavA mATe prayatna karavo ja lAbhadAyI che. jenAthI ghaNA badhA nirarthaka pApothI bacI zakAya che. AnA jevo suMdara rasto AtmakalyANa mATe bIjo kayo hoI zake ? (139) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA AtmA, mana, indriyo, buddhi ane zarIrane kharAba mArgathI bacAvavA mATe saMlInatA tapanI yojanA karIne jinazAsane mAnavamAtranI abhUtapUrva sevA karI che. jenA kAraNe jainazAsananI ajoDatAnA darzana thAya che. jinazAsana sarvotkRSTa che ane jIvamAtrane utthAnanA mArga para laI javAmAM saMpUrNa samartha che. prakaraNa moTarane icchita sthAna para laI javI hoya to tenuM henDala halAvavuM paDe che athavA cAvI pheravavI paDe che. jenAthI aMdaranA paMkhA cAlu thavAthI mazIna garama thAya che ane potAnA mAlikane icchita sthAna para pahoMcADI de che. evI ja rIte bAhyatapa je saMvaradharma che tenI ArAdhanA ghaNA badhA nakAmA mukta karavAvALI hovAthI anAdikALathI sukAI gayelI cAmaDI jevo kaThaNa ane kaThora pariNAmI banelo AtmA mulAyama ane dayALu banI jaze. vagara lagAmanA ghoDAnI jema vAraMvAra indriyoe ApaNane dAsa banAvI dIdhA che. tyAre ApaNo AtmA svAdhIna banIne svataMtra banI jaze. mananI caMcaLatA maryAdita banI jaze ane samyak jJAnanA prakAzamAM ApaNo AtmA jhagamagI UThaze. A kAraNe ja samyak jJAnapUrvaka tapodharmanI ArAdhanA ja zreyaskara che. anazana H anazanathI jiddI DAkaNa jevI AhArasaMjJA zaktihIna thaze. uNodarI : uNodarIthI AtmA svastha thaIne rogathI mukta thaze. vRtti saMkSepa : vRtti saMkSepathI azubha vRttio, saMkalpa-vikalpa Adi icchAothI mukta thavAthI AtmA jIvanamukta avasthAmAM praveza karaze. rasatyAga : rasatyAgathI AtmA saMyamanI maryAdAmAM Avaze. pratisaMlInatA tapa : AcArya kukundajIe AtmAnA vyavahArathI traNa prakAra batAvyA che. tipayAro ste gappA paramaMtara bahiro Tu heDaLa / (mokSaprabhuta - 65) paramAtmA, antarAtmA ane bahirAtmA. indriyo ane viSayomAM Asakta AtmA bahirAtmA che. tenuM kendra bAhya padArtha che. aMtaraMgamAM Atma saMkalpa eTale ke potAnI aMda2mAM lIna thavuM aMtaramAM sthira thavuM te aMtarAtma che. aMtarAtmAnuM kendra jJAna, darzana rUpa Atmazakti che. karmarUpI melathI je sarvathA mukta che te paramAtmA che. 140 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA AtmAne aMtarmukhI banAvavAno che. AtmAnI aMtarmukhatAno A prayatna ja tapanI bhASAmAM pratisaMlInatA che. sva-lInatA, saMlInatA : pratisaMlInatA bAhya tapano aMtima tathA chaThTho bheda che. eno artha che AtmAnA prati bIjAnA parabhAvamAM lIna AtmAne svabhAvamAM lIna banAvavAnI prakriyA ja vAstavamAM pratisaMlInatA che. eTalA mATe saMlInatA ne sva-lInatA pote potAnAmAM lIna thavuM. je svalIna haze te bAhya padArthomAMthI potAnI meLe haTI jaze. prakaraNa ra bhAraMDa pakkhI va care'pamatto / (uttarAdhyayana sUtra - 4) bhAraMDa pakSInI jema sAdhaka sadA apramatta banI sAvadhAna rahe che. potanI kAyAne saMkelavAmAM hoMziyAra hoya che. basa evI ja rIte indriyone, kaSAyone mana vacana Adi yogone bahArathI haTAvIne bhItaramAM gopavavuM enuM nAma che-saMlInatA. zAstramAM Ane saMyama paNa kahe che. tRpti paNa kahe che. saMyama eTale samyak prakAre niyaMtraNa karavuM eTale ke nigraha karavo. ane tRptino artha che. indriyone gopavavI, vazamAM rAkhavI, aupapAtika sUtramAM kahyuM che ke - kummo iva gutiidiyA / kAcabAnI jema indriyone gopavI rAkhavI. A ja vAta gItAjImAM paNa batAvI che. yathA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva sarvazaH / indriyANIndriyAyebhya stasya prajJA pratiSThitA // (gItA 2/58) jevI rIte kAcabo potAnA aMgone chupAvIne zAMta paDyo rahe che tevI ja rIte sAdhaka paNa sAMsArika viSayothI potAnI indriyone cArebAjuthI gopavI le che tyAre tenI prajJAdharmabuddhi sthira thaI jAya che. bhagavatIsUtra tathA uvavAi sUtramAM paNa kahyuM che ke.. kumo iva guttidie savvaM gAya paDisaMlINe ciTThai / (bhagavatI sUtra 25/7) 141 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 kAcabAnI jema badhI indriyo tathA aMgopAMganuM gopana karIne rahe che. A sAdhakano indriya saMyama, kAyayoga tapa che. pratisalInatAnA prakAra : pratisalInatAnA cAra prakAra che. paDisaMlINayA cauvvihA paNNattA taMjahA / iMdiyapaDisaMlINayA, kasAyapaDisaMlINayA no vilaMtIyA, vivittasayagALavAyA ! (bhagavatI sUtra) indriya pratisaMlinatA, kaSAya-pratisaMlInatA, yoga-prati-saMlInatA tathA vivittazayanAzana sevavuM. Indriya pratisaMlinatA : Indriya pratisaMlinatAnA pAMca bheda che. Indriya zarIranI eka addabhUta zakti che. viSayone grahaNa karavAnI eka apUrva zakti che. jenA abhAvamAM zarIra badhI ja rIte nirupayogI rahe che. IndriyapratisalInatA - be rUpa : (1) Indriyone viSayonI tarapha doDAvavI nahi. (2) sahaja rUpathI je viSayo Indriyo sAthe joDAI gayA che te viSayomAM rAga-dveSa rUpa vikalpa na karavo. Indriyo pratye Asakta na bano. A mATe gItAjImAM paNa kahyuM che ke - asakto dayAvaran + paramAnoti pUruSa: | gItA anAsakta bhAvathI karma karavAvALo paramapadane prApta karI le che. mATe IndriyomAM kayAMya phasAvA jevuM nathI. thoDI paNa jagyA ApazuM to badhuM ja paDAvI leze. AcArya zrIe paNa kahyuM che ke - iMdiya dhuttANaM Aho tila tusa mittaM pi desu mA pasaraM / bada tnio to nImo galtha vorisa kilamo | (upadeza prasAda bhAga pa/142) Indriya rU5 dhUne talabhAra paNa jagyA na Apo. kAraNa ke talabhara paNa jagyA maLaze to meru. parvata jeTalI banAvI leze. ane kSaNabharane samaya Apazo to karoDa varSa sudhI pIcho nahIM choDe. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vItarAgatAnAM traNa sopAna : | viSayomAM mAdhyasthatA rAkhavAnA traNa sAdhana che, jene vItarAgatAnA traNa sopAna paNa kahevAmAM Ave che. (1) viSayonI kSaNabhaMguratAnuM jJAna (2) viSayonA duSpariNAmonuM ciMtana (3) Atma svarUpamAM ramaNatAnI vRtti keLavavI A traNa sopAnane ArAdhavAmAM Ave to jarUra IndriyonI pIchehaTha thAya ane vItarAgatA tarapha vRddhi thAya. bAkI to viSayo koInA thayA nathI ane koInA thavAnA paNa nathI. mATe utarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke viSayono paricaya karI lo. nahIM vimpA' nA pariNAmo ne sudro (uttarAdhyayana sUtra - 19/18) jevI rIte kiMpAga vRkSanA phaLa khAvAmAM mIThA lAge che. paraMtu jenuM pariNAma sAruM nathI eTale ke mRtyu ja thAya che. viSayobhogonA pariNAma sadA ahitakara ja hoya che. khaNamita sukkhA bahukAla dukkhA vALI atthAna 3 grAma paIL | (uttarAdhyayana sUtra 14-13) o viSayo kSaNabharanuM sukha ApavAvALA che ane lAMbA samaya sudhI duHkha ApavAvALA che. 5 mo viAM tAnakaDuM nahIM ! (uttarAdhyayana sUtra 16/3) kaSAya pratisaMlInatA : kaSAyanI paribhASA ane svarUpa kaSAya karanAranI kaluSita vRtti mATe prajJApanA padamAM kahyuM che ke - nusaMti ra nIve te sAthe tti tuvaMti . (prajJApanA 51 13nI TIkA) je AtmAne kaluSita malina kare che te mAnasika bhAva ane vRtti kaSAya kahevAya che. digambara AcArya vIrasene paNa kahyuM che ke - duHa zakyuM karmakSetre kRSatti navanita ti pAyA: / dhavalA TIkA (zramaNa sUtra -pR. 250) je duHkharUpa dhAnyane utpanna karavAvALA khetarane kheDe che. phaLavAna banAve che. krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAya kahevAya che. AcArya bhadrabAhujIe paNa kahyuM che ke - Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 saMsArarsa 3 mUrva maM tI vi hRti va sAyA (AcArAMga niyukti - 189) saMsAranuM mULa karma che ane karmanuM mULa kaSAya che. kaSAya e kasAI jevA che. kasAI jema prANInI katala kare che. tema kaSAya paNa AtmaguNonI satata katala kare che ane cAragatirUpa saMsAramAM bhaTakAve che. sivaMti mUnA puma hamavarsa | (dazavaikAlika sUkSa 23-1) punarabhavarUpa saMsArane kaSAyo siMcananuM kAma kare che. vasAya pALo purA ! (uttarAdhyayana sUtra 23/53) kaSAya jIvanamAM sadguNarUpI vivekarUpI latAne bALI nAkhavAvALo agni che. pizAvI rUva rAdhArachannati muhurmuhuH | yogazAstra pizAcanI jema bhUta-pretanI jema A kaSAya sarvajIvone vAraMvAra chaLI rahyAM che. bhramamAM nAkhI rahyA che. vivekane bhraSTa banAvI nAkhe che. AcArya jinabhadragaNie paNa kaSAyanA kaDavA pariNAma batAvatA kahyuM che ke... jaM ajjiyaM carittaM desuNNAe vi puvva koDIe / te upa sacitto nADu no muddatte || (nizItha bhASya 2793) dezonakoTI pUrva sudhInI kaThora sAdhanA dvArA je zudhdha cAritra pALe che tenuM mahAna phaLa antamuhUrtamAM kaSAya karIne, naSTa karI nAkhe che. jevI rIte hajAramaNa dUdhamAM khaTAzanuM eka TIpuM paDI jAya to phATI jatAM vAra nathI lAgatI. hajAromaNa bhojana banAvyuM hoya ane emAM eka TIpu jheranuM paDI jAya to khAnAkharAbI thatAM vAra nathI lAgatI. basa evI ja rIte jIvananA anaMta-anaMta sadgaNone kaSAya naSTa-bhraSTa karI nAkhe che. AvA kaSAyone viveka dvArA dUra karI bacavAno prayatna karIe. yoga pratisaMlInatA : yoganI paribhASA mana-vacana-kAyAnA yogone samyapha banAvavA te yoga pratisalInatA che. maharSi pAtaMjalie kahyuM che ke yogazcittavRtti nirodha: (pAtAMjala yoga darzana 1-2) cittavRttionA nirodhane yoga kahe che. gItAmAM kahyuM che ke - samavaM yoga 3Syate | (gItA ra48) -14) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 samatAbhAvane yoga kahyo che. bauddha AcArye kahyuM che ke - kuzala pravRttiryogaH kuzaLa arthAt satyavRttine yoga kahe che. jainadarzanamAM AcArya haribhadrasUrie kahyuM che ke - movANe noyo , goLa savvopathama vavahAro ! (yogaviMzikA) je AtmAne mokSanI sAthe joDe che. te badhA dhArmika vyavahAra yoga che. AcArya hemacandrajIe paNa kahyuM che ke - mokSo pAyo yo: ! (abhidhAna ciMtAmaNi - 177) mokSa no ja upAya che te ja yoga che. vIrmano vyApAra yo: (jaina siddhAnta dIpikA 4/26) zarIra, vacana tathA manano vyApAra enI halana-calanarUpa pravRttine yoga kahevAmAM Ave che. yoga pratisalInatAnA bheda : yoga pratisaMlInatAnA traNa prakAra che. (1) mana yoga pratisaMlInatA (2) vacana yoga pratisaMlInatA (3) kAya yoga pratisaMlInatA manoyoga pratisalInatA : | manano artha che. ciMtana-manana karavAnI zakti. mananA aneka rUpa che. manoyoga pratisalInatAnA prakAra : (1) akuzaLa manano nirodha (2) kuzaLa (zubha) mananI pravRtti (3) manane ekAgra karavuM Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 mananI cAra avasthA : (1) caMcaLa mana : kAma, lobha, viSaya, vAsanAmAM phasAyelo mANasa sattA dhana, pratiSThA AdinI prApti mATe toDaphoDa AdimA mana rakta rahe te caMcaLa mana che. (2) maDadumana : ALazu, niSkriya vyaktionuM mana madrumana che. (3) zAMta mana : A mana zAMta hoya che. kAraNa ke prabhubhajana AdimAM tathA satkarma yukta hoya che. mATe zAMta hoya che. (4) sthira manaH samAdhi dhyAna AdimAM sthira thayelA yogI, sAdhakonuM mana sthira mana ke ekAgrama na kahevAya che. AcArya hemacandrAcAryajIe paNa mananI cAra avasthA batAvI che. iha cikSiptaM yAtAyAtaM zliSTaM tathA sulInaM ca / vezcata: prAraM ta vAraMvAra mata che (yogazAstra - 12/2) (1) vikSiptamana - caMcaLa viSayomAM bhaTakatuM mana (2) yAtAyAtamana - ahIM tahIM doDatuM mana (3) tniImana - aMdarathI sthira thayeluM mana (4) sutInamana - AtmAnubhavamAM atyanta lIna samAdhistha citta AraNyakamAM kahyuM che ke - manohi dvividhaM proktaM zuddhaM cAzudhyameva ca / mazuddha jAmasaMpachiddha vAma vivAnitam (maitrAyaNI AraNyaka 2/34/6) mananA be prakAra che. zuddha ane azuddha. icchAo sahita mana azuddha ane icchArahita mana zuddha che. zuddha mana che tyAM ja zAMti che ekAgratA che. suvino vitta samAthIyati | (dIrdhanikAya 1/2) sukhIno eTale ke sArA vicArazIlavALAnuM mana ekAgra hoya che. surata vijetA samAdhi ! (visaddhimaggo 3/2) kuzaLa eTale ke pavitra mananI ekAgratA ja samAdhi che. eTalA mATe ja dhyAna dvArA AnaMda ane (16) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA vaidika graMthomAM kahyuM che ke - - manasA hi sarvAn, kAmAn dhyAyati / vAcA hi sarvAn kAmAn dadati / samAdhinI prApti batAvavAmAM AvI che. tethI pahelA mananuM zuddhikaraNa ane pachI sthirIkaraNa karavAmAM Ave che. vacanayoga pratisaMlInatA : manazuddha to vacana zuddha. vacanayoga pratisaMlInatAnA paNa traNa prakAra batAvavAmAM AvyA che. (1) akuzala vacanano virodha (2) kuzala vacana bolavuM (3) vacanano ekatrIbhAva eTale ke monanuM AlaMbana mananI jema vacana paNa eka adbhuta zakti che. A baMneno paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. mana jo rAjA che to vANI teno dUta che. mana jo dhvajA che to vANI teno daMDa che. prakaraNa 2 mana eva pUrva rupaM vAguttararupam / mana pUrva rUpa che. vANI uttara rUpa che. satyanI paribhASA : - (aitareya AraNyaka 1/3/2) pahelA manathI sArA padArthonuM dhyAna karavAmAM Ave che. pachI vANI te dhyAna tathA saMkalpane bahA2mAM vyakta kare che. pahelA mANasa vicAre che. pachI vANI dvArA pragaTa kare che. bole che. (zAMkhyAyana AraNyaka 7/2) manamAM je vAta haze te vANI dvArA pragaTa thaze. AcArya pataMjalie satyanI paribhASA batAvatA kahyuM ke satyaM yathArthe vAr manase yathALuM yathAnumitaM yathA zrutaM tathA vADmanazruti / (pAtAMjala yogadarzana sAdhanA pada 3 bhASya) 147 jevuM joyuM hoya, sAMbhaLyuM hoya, te bIjAne kahetA vakhate mana vacanano tevo ja prayoga karavo satya che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 maharSi vyAsajI e paNa kahyuM che ke - vat pUrvAditatyataM hatat satyaM vavo mama | (mahAbhArata zAMtiparva 326/13) sAdhu (amATa) saMsAranA tyAgI che. mATe emaNe to AvAsa nivAsa AdinI gaveSaNa (gotavu) karavI paDe che. saMsAramAM rahetA sAdhaka mATe paNa anukULa AvAsa gotavuM paDe che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke - egaMtamaNAvAe itthI pasu vivajjie / sayaTIMlevAyA vivatta sayasa (uttarAdhyayana sUtra 30/28) ekAnta ane jyAM AvajAva na hoya, strIo, pazuo ane napuMsaka AdithI rahita hoya evA svaccha, zAMta sthAnamAM zayana Asana karavuM ane vivikta zayanAzana kahe che. je badhA ja jIvone mATe atyanta hitakArI hoya te satya che. jainadharmamAM paNa satyanA cAra bheda batAvyA che. mananI, vANInI, kAyAnI ane AcaraNanI saraLatA tathA pavitratA hoya tene ja satyanI samIpamAM praveza karavAno adhikAra che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che ke - diTThamiyaM asaMdidhdhaM paDipuNNaM viaMjiyaM ayaMpiramaNuviggaM bhAsaM nisireattavaM / AtmabhAva sAdhaka je bhASA bole te daSTa (anubhavelI, joyelI) saMkSipta hoya, saMdeha rahita hoya, paripUrNa hoya, ane spaSTa hoya AvI bhASA badhAne hitakArI tathA priyakArI lAge che. AcArya saMghadAsagaNie kahyuM che ke - sana vaDuM 3vIra to gaM vapuro vi mitro vi . (bRhaskalpa bhASya gAthA 4451) kuzaLa vacana (niravadya vacana) bolavAvALo vacana samitinuM tathA vacana guptinuM paNa pAlana kare che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA AcArya amitagatie paNa kahyuM che ke kAya pratisaMlInatA : kAya saMyama : kAya pratisaMlInatAno artha che. kAyAno saMyama, hAtha, paga, nAka, AMkha, kAna Adi zarIranA pratyeka aMgano saMyama rAkhavo tathA sevA, bhakti, paropakAra Adi kAryomAM rakta rahevuM te kAya saMyama che. prakaraNa 2 - vacovigraha - saMkoco dravya pUjya nigadyate / tatra mAnasa saMkoco bhAvapUjA purAtanaiH / zrAvakAcAra vacana tathA zarIra no saMkoca (saMyama) karavo te dravya pUjA che. tathA manane saMkoca karavo te bhAvapUjA che. kAya saMkocathI saMyamanI sAdhanA to spaSTa che ja. kAraNa ke Indriyono nigraha saMyama che. zarIrane sAttvika draSTithI kaSTa ApavuM, tapAvavuM e tapa che. vivikta zayanAzayana pratisaMlInatA : A tapano saMbaMdha sAdhakanA AvAsa-nivAsathI che. saMlInatA : saMlInatA e abhyAsa thayo hoya to mauna rahevAnuM vadhu pasaMda kare che, jethI pApa pravRttimAM paDe nahi. -- kUrmanI(kAcabo) jema agopAMga saMkocIne sUvuM, besavuM, iMdriyono vyApAra rUdhavo te saMlInatA. tenA cAra prakAra che 1. iMdriyasaMlInatA -- viSayanI vAsanAo rokavI, iMdriyono nigraha karavo, "jemake iMdriyo pAMca che - kAna, AMkha, nAka, jIbha ane sparzendriya. kAnano dharma sAMbhaLavAno che. enA phaMdAmAM phasAIne mRga potAnI meLe ja maraNa pAme che. mATe kAnano nigraha karI rAgadveSa utpanna thAya tevA zabdo sAMbhaLavA nahi. AMkhano dharma raMgavALA padArthone jovAno che. emAM phasAIne pataMgIA dIvAmAM baLI mare che. mATe AMkhano nigraha karI rUpALI vastune nirakhavI nahi. 149. nAkano dharma sArI narasI gaMdha levAno che. enA mohathI bhamarA kamaLamAM keda thaI duHkhI thAya che. mATe nAkano nigraha karI sugaMdha levAmAM Asakta thavuM nahi. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - jIbhano dharma khArUM, khATuM, tIkhuM, kaDavuM vagere jANavAno che. mAchalAM jIbhanA rasAsvAdane vaza thaI jALamAM phasAI prANa gumAve che mATe rasAsvAdamAM magna thavuM nahi. 2 sparzendriyano dharma halakuM bhAre, lukhkhuM, snigdha, ThaMDuM garama, suMvALuM karkaza vagere jANavAno che. sparzendriyane vaze thayelA hAthI kAgaLanI banAvaTI hAthaNI pAchaLa ghelA thaI khAImAM paDI maraNa pAme che. mATe zarIrano nigraha karI sparza sukhanI icchA karavI nahi. evI rIte eka eka iMdriyane vaza thaIne tiryaMca pazuo prANa gumAve che. eno vicAra karI evI rIte iMdriyomAM te te viSayano saMbaMdha prApta thatAM manane vikArI banAvavuM nahi. eka eka iMdriya AkhA zarIrano nAza karAva che, jIbhane mRtyune zaraNa banAve che eTaluM ja nahi paNa jIvane bhavabhramaNa karAve che to pachI sarva iMdriyo chUTI mUkavAthI kevo anartha thAya teno khyAla sujJa mANasa sahelAIthI karI zakaze. - 2. kaSAya saMlInatA mana markaTa samAna che. te game tyAM kUdakA mAre tene zubha vicAraNAthI vALavuM, kaSAyone rokavA, kaSAyono nigraha karavo. krodhano to kSamAthI, mAnano vinayathI, mAyAno saraLatAthI ane lobhano saMtoSathI nigraha karavo. 3. yoga saMlInatA - traNe yogone saMkocavA, mana vacana kAyAnA vyApArono nigraha karI. temane azubha mArge jatA rokavA ane zubha mArge pravartAvavA. 4. viviktacaryA saMlInatA dhArmika kriyAmAM jagyAno abhAva hoya to paNa calAvI levuM. ekadaMra zarIranA vyApAro bane teTalA saMkocavAno mahAvaro pADavo. kaSTa sahana karI manane kAbumAM levAno A paNa eka upAya che. 150 bAhyatapa na kare to AhAra ane zarIranI vadhu gulAmI poSavAmAM citta niHsatya ane pudagalapremI tathA dehAdhyAsI dehamamatALuM banI jAya che. jenA kAraNe jJAnakriyAdinI sAdhanAnI vacce dehAdhyAsa uThyA kare ne tenAthI sAdhanAmAM tanmayatA AvavA ja na de. jaDa pudagalanI gulAmImAMthI mukti meLavavA dvArA ja mana paLavAramAM, AtmAne Atmika sAdhanAmAM praveza pAmI zake ne sthira rahI zake che. gajasukumAra, zAlIbhadra, dhannAjI, meghakumAra vagere mUrkha na hatA, akkalahIna nahotA ke e sukumAra hovA chatAM ane vaibhava vilAsamAM ucharelA hatA chatA emaNe kaThora bAhya tapa Acaryo. sAthe vinaya, svAdhyAya dhyAnAdi Abhyantara tapa paNa karyo ja. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 bAhya tapa para jora eTalA mATe che ke enAthI dehAdhyAsa dehamamatA ghaTatI jAya to potAnA AtmAnI mamatA jAgatI jAya ne Abhyantara tapa mATe AtmAne jAgRta kare. bAhya tapa mAtra karmanA kSaya mATe ja nathI, paraMtu navA karmone laI AvanAra Azravo, iMdriyoavirati, zarIra mamatva ane AhAra matatvarUpI kaSAya tathA azubha mana-vacana kAmayogane rokavA mATe paNa che. Azravo pAMca che. (1) iMdriya (2) kaSAya (3) avrata (4) yoga (5) kriyAo. iMdriyone enA viSayamAM javA-rAcavAnI jeTalI chUTa eTalo Azrava che. vRttisaMkSepa ane rasatyAgathI enA para kApa paDe. jo e na hoya to eno artha e ke iMdriyone chUTI rAkhavI che. kaSAyo eTale rAgadveSa vagere thAya te "anazana' eTale upavAsa Adi tapa covihAra Adi paccakakhANa ane divasanA khAnapAnanAM TaMkanuM niyamana enAthI khAvA para rasanA aMkuzamAM Ave jo e hoya to eno artha e ke rasanAnI bolabAlA che. ema dhamartha kAyakaSTathI kAyA parano rAga kaSAya kaMIka dabAya jo e kAyakaSTathI bhAgeDApaNuM hoya to eno artha e ke e rAgakaSAya mahAlato che. saMlInatAthI mana-vacana-kAyAnA azubha yoga dabAya paNa jo saMlInatA nahi hoya to e azubha yogo mahAlatA rahevAnA. A bAhya tapa A Azravone rokanAra bane che. tethI navA karmo baMdhAtA aTake ane saMjJAo-vAsanAo moLI paDatI jAya. tapanuM vidhAna to jagatanA lagabhaga badhA ja dharmomAM thayeluM che paNa te saMbaMdhI jevI ane jeTalI UMDI vicAraNA jaina dharme karI che teTalI bIjA koIpaNa dharme karI nathI. samajaNapUrvaka A pramANe sarvajAtanA bAhya tapanI tAlima laIne zarIrane kasavAthI sukhazALIApaNuM cAlI jAya che. tethI duHkha kaSTa paDaye, te samabhAve sahana karavAnI zakti keLavAya che. bAhyatapa AvyaMtara tapane upakArI, sahAyakArI thAya che eTale avazya yathAzakti kartavya che. paNa tana, mana, vacananI skUrti sarvathA haNAI jAya ema gajA uparavaTa thaIne ke kriyA jaDapaNe tapa karavo nahi. kevaLa kAyAkalezarUpa tapa che bALatapa ke ajJAnatapa che. tapa jJAnapUrvaka hoya to ja vAstavika kalyANa che. zAstramAM kahyuM che ke dehathI bhinna evA Atma svarUpane nathI jANato evo ajJAnI karoDo varSa tapa karatAM paNa je karma kSINa karI zakato nathI te karma jJAnI eka zvAsozvAsa mAtramAM kSINa kare che. bAhyatapamAM zarIra-kacchanI mukhyatA jaNAya che. teno hetu zarIra uparanA mamatvano tyAga karavAno che. eTale zarIra ane iMdriyomAMthI upayoga kheMcI laIne sUtra jJAnathI jANelA Atma pradezomAM upayoga rAkhavAno abhyAsa karavAno che, ke jethI zarIranA du:khamAM dhyAna na jAya ane anaMtI nirjarA thAya tema ja hetu sArthaka thaI. pAra paDe. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 AtyaMtara : AtyaMtara tapamAM prathama prAyazcita Ave che. ahIM prAyazcita zabdano vicAra karIe to prAya zabda e paNa tapano ghAtaka zabda che. ane te A zloka parathI vadhAre draDha thaze. prAyo nAma tapaH prokta, cittaM nizcalamucyate / tapo nizcaya saMyukta prAyazcittamiti smRtam vizvaka prathama mAnava mulya parava zabdAvalI kA vizvakoSa prAyaH tapanuM nAma che. citta eTale nizcalatA arthAta nizcaya pUrvaka tapa karavuM tenuM nAma prAyazcita kahevAya che. prAyazcitanI bIjI rIte hAritaRSi vyuttapati kare che ke - prayatatvI poktimajhUma nArIyatIti prAyazcitam prakarSe karIne azubha evA cittanA doSono nAza kare che. tenuM nAma prAyazcita che. prAyazcitanA nava bheda mAnavAmAM Ave che. * AtyaMtara tapanA abhAvane lIdhe - (1) jo prAyazcita tapa nahi eTale to pachI potAnA pApakArya chUpA rAkhe. gurune kahIne prAyazcita le nahi, dilanI zarama, akkaDatA. "ATalA pApamAM zuM ?" evI pApa pratye nirbhIkatA ane binajugupsA evuM evuM cAlu rAkhe. (2) vinayano tapa nahi eTale uddhatAI, vaDIlono anAdara karatA rahevAno. (3) vaiyAvaccano tapa nahi eTale svArtha sAdhutA, kSudra hRdaya, niSphara hRdaya, guNAnurAgane badale upekSA AvuM AvuM sevya javAno. (4) svAdhyAyano tapa nahi tethI jIva pApa pravRttimAM je saMsAranI paLojaNamAM racyopacyo rahevAno, niMdA vikathAdi pramAdamAM paDavAno, durgAnanuM ghara, uMghano IjAradAra ane kaSAyano mitra thavAno. (5) zubhadhyAna tapa nahi eTale manamAM vikalpono pAra nahi, jaDa padArthonI ciMtAnuM mApa nahi, sAmAnya vAtamAM paNa mahAAraMbha, hiMsA, jUTha, anIti vagerenI vicArasaraNI cAlu. (6) kAusagnane tapa nahi eTale kadAca svayaM dhyAna citave to kAyAnI capaLatA dRSTinI capaLatA ane kadAca mananI paNa capaLatA cAlu rahevAnI. AtyaMtara tapanuM svarUpa mA bALakane bAtharUmamAM jaI navaDAve, suMdara kapaDA paherAve, pAvaDara lagADI taiyAra kare... paraMtu bAju dhULamAM ramavA besI jAya che ne badhu melu karI nAkhe che. basa mane paNa AvuM ja che judA judA saMyamayogo Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 manane svaccha, suvAsita - pavitra karanArA che. emAMthI vAre ghaDIe mana viSayavAsanA, kaSAyanA dhULakAdavamAM ramI pAchuM malina thaIne Ave che. chokaro melo thaIne Ave to mammI ene thappaDa mAre tema mana pApamAM jAya to pahelA Thokavu paDe mATe prAyazcita Adi AvyaMtara tapa batAvyuM che. aImuttAmunie pANImAM nAva tarAvI paraMtu Thapako maLatA prAyazcita rUpI AtyaMtara tapa karyuM ne kevaLI banI gayA. AtyaMtara tapathI mana ane buddhi baMnnene jItavAnA che. mane saMkalpa-vikalpa karIne nakAmAM pApa bAMdhyA kare che ane buddhine bhraSTa karI nAkhe che. mATe AvyaMtara tapanuM sevana hameMzA karatA rahevuM joIe. (1) prAyazcita : prAyazcitanI paribhASA : prAyazcita zabdamAM be zabdono yoga che. praya: + vitta prAya: pApaM vinirviSTha vitta tasya vizothanam (dharmasaMgraha - 3 adhikAra) prAyano artha che pApa ane cittano artha che te pApanI vizuddhi karavI eTale ke pApane dUra karI AtmAne zuddha karavuM tenuM nAma prAyazcita che. AcAryonA matAnusAra prAyaH nAma aparAdha mATe che. emanuM kahevuM che ke - aparAdho vA prAyaH vitta zuddhi prAyala vitta-prAyazcitaM-uparAdha vizuddhi I (rAjavArtika 9-12-1) aparAdhanuM nAma prAyaH che ane cittano artha zodhana je kriyAthI aparAdhanI zuddhi thAya te prAyazcita che. prAkRta bhASAmAM prAyazcitane pAchita kahevAmAM Ave che. "pAchita' zabdanI vyutapatti karatA AcArya zrI kahe che ke, parva chidra nAM pachita timakhaDuM te ! (paMcAzaka saTIka vivaraNa 16-3) pAya nAma che pApa je pApanuM chedana kare che. arthAta pApane dUra kare che tene pAchata kahevAmAM Ave che. pApanI vizuddhi mATe, doSonI zuddhi mATe je kriyA karavAmAM Ave che tene prAyazcita kahevAmAM Ave che. 153 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 prAyazcita : anubhavIo kahe che ke je jIvanamAM potAnA karelA pApo, aparAdho, vaira-virodhane yAda nathI karatA te manuSyo kyAreya paNa mAnavatA prApta karavA mATe bhAgyazALI nathI banatA ane mAnavatA vagara Atma-kalyANa kevI rIte prApta karI zakaze? kAraNa ke dIvAla ja na hoya to citra kevI rIte banI zakaze? melA ane gaMdA thaI gayelA kapaDAno jUno raMga dUra karyA vinA navo raMga caDhAvA mATe saMsAramAM koIpaNa raMga saphaLa nahi thAya. basa evI ja rIte AtmAnI upara pApono mela kADhyA vinA AtmA zuddha kevI rIte thaze? eTalA mATe Atma-kalyANa karavA mATe eka ja mArga che ke potAnAthI thayelA pApone gurunI samakSa pragaTa karyA pachI ja zuddha thaze. (1) prAyazcita tapa : potAnA doSane oLakhI zake te prAyazcita karI zake. potAnA doSane oLakhI koNa zake ? je aMtarmukha thaI zake te potAnA doSane oLakhI zake. aMtarmukha koNa thaI zake ? Indriyone gopavI, kaSAyonI saMlInatA karI je mana-vacana ane kAyAne niyaMtraNamAM rAkhe te ja aMtarmukha thaI zake. A rIte indriyone, kaSAyone ane mana-vacana-kAyAnAM yogone A traNeyane barAbara niyaMtraNamAM rAkhavAmAM Ave tyAre potAnA sUkSmatama doSo paNa doSarUpe oLakhAya ane je potAnA sUkSmatama doSone barAbara oLakhI zake ane e sUkSmatama doSo paNa jene khaTake te ja sAcA arthamAM prAyazcita karI zake gurunI pAse javuM te paNa bAla bhAve javuM ane jIvanamAM nAnA moTA je paNa pApo thayA hoya tenuM te ja bhAve nivedana karavuM. te pApo... * rAgathI thayA hoya ke dveSathI thayA hoya. * indriyone vaza thaIne thayA hoya ke kaSAyane vaza thaIne thayA hoya. * kartavya mAnIne thayA hoya ke akartavya mAnIne thayA hoya. * hoMze hoMze thayA hoya ke lAcArIthI thayA hoya. naka svayaM thayA hoya ke koInI preraNAthI thayA hoya. * jAheramAM thayA hoya ke khAnagImAM thayA hoya. (15) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 te badhA pAponuM guru pAse je rIte sevyA hoya te ja bhAve bALa bhAve nivedana karI, gurue batAvela tapa vagere karavuM te prAyazcita tapa che. potAno doSa hoya tyAM potAnA mAthe levo, koInA upara doSAropaNano prayatna na karavo te atyaMta jarUrI che. je pApa je rIte ane je bhAve sevAyuM te te rIte ane te bhAve gurune nivedita karavuM te 'AlocanA' che ane te pApanAM daMDa tarIke guru je paNa tapa vagere darzAve te te rIte karavuM te "prAyazcita" nAmano tapa che. prAyazcita karavAnI bhAvanAvALA mATe AlocanA zAstramAM kahyuM che ke guru bhagavanta pAse javA pagaluM upADe ane rastAmAM AyuSya pUruM thavAthI AlocanA prAyazcita karyA vinA ja mRtyu pAmI jAya to paNa enuM AlocanAnA bhAvamAM mRtyu thayuM gaNAya ane tenA kAraNe bhaviSya na bagaDe, te marIne satimAM jAya. AlocanAno - prAyazcitano Avo apUrva mahimA che mATe mAre mArA pApono guru pAse bALabhAve khullA thaIne ekarAra karI levo che. mAre mArA AtmAnuM zuddhikaraNa karavuM che. Avo bhAva thavo joIe. prAyazcitanA bheda : ThANAMgasUtramAM prAyazcitanA bheda batAvavAmAM AvyA che. / AkhoyaLAdei - AtoyaLArha - (bhagavatI sUtra 25/7, ThANAMga sUtra - 10 ThANe) Ja-mividhinA satoSAkhAM,toSanA-gurupurutaH prANanA mAtoSanA / (bhagavatI sUtra 25-7 TIkA) koI doSa jANatA ke ajANatA lAgyA hoya to guru - 155 jene samakSa jaIne niSkapaTa manathI kahI devuM joIe. potAnA doSone pragaTa karavA tenuM nAma AlocanA che. AtmanindA che. jenuM hRdaya komaLa hoya, pApabhIrU hoya, vinamra hoya te AlocanA karI zake che. (2) paDilsa mAhaii - pratikamaNArha : pratikramaNa jaina jIvana caryAno eka atyanta mahatvapUrNa ane ati Avazyaka aMga che. samaLeLa ya sAvaLa 7 jhavastuM yAM varU namhA / anuyoga dvArA Avazyaka adhikAra zramaNa hoya ke zrAvaka hoya jIvanamAM avazya karavA yogya kAryomAM AnI gaNanA karI jene Avazyaka Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 kahevAmAM Ave che. cha AvazyakamAM cothuM Avazyaka pratikramaNa che. AcArya haribhadrasUri pratikramaNanI bhAvAtmaka paribhASA karatA kahe che ke - svasthAnAd yatyaraMsthAnaM pramAdasya vazaMgataH / tavaiva mAM mUya: prativamaLamukhyate II (Avazyaka sUtra) AtmA pramAdavaza thaIne potAnA zubhayogathI calita thaI jAya che ane azubha yogamAM cAlyo jAya che tyAre pharIthI azubhayogane choDIne zubha yogamAM AvavuM parasthAnamAMthI pharIne sva sthAnamAM AvavuM enuM nAma che pratikramaNa. mithAtva, avirati, pramAda, kaSAya, azubhayoga rUpa parabhAvamAM jyAre AtmA cAlyo jAya che tyAre tene turanta potAnA svabhAvamAM samyakatva, saMyama, apramAda, akaSAya tathA zubhayogamAM lAvavuM azubhathI zubhanI tarapha javuM parabhAvathI svabhAvamAM AvavuM enuM nAma che pratikramaNa. (3) tadupayari - tadubhAI: je doSomAM AlocanA tathA pratikramaNa baMne prakAranI zuddhi thAya che. enA mATe A baMnenuM vidhAna che. (4) vidyAri - vivekAIH vivekano artha che tyAga. koI vastu tyAga karI devAthI je doSanI vizuddhi thAya che. tene vivekAI kahe che. (5) virasAride - vyutsargAI: zarIranA vyApArane rokIne sthira thaIne dhyeya vastumAM upayoga lagAvavo. asAvadhAnInA kAraNe koI doSa lAgyo hoya tenuM prAyazcita karavA mATe dhyAna-kAyotsarga karavAmAM Ave che. kAyotsarga karavAthI te doSanI vizuddhi thaI jAya che. te prakAranI prAyazcita vidhine vyasagAI prAyazcita kahevAmAM Ave che. (6) tavAri - tapAI : tapa karavAthI je doSanI zuddhi thaI jAya che. tenA mATe Agamokta vidhithI tapa karavAmAM Ave te tapAhe prAyazcita che. (7) chevAdhide - chedAI: chedano artha che kApavuM, ochuM karavuM je doSanI zuddhi mATe dIkSA paryAyano cheda karavAmAM Ave che. tene chedAI prAyazcita kahevAmAM Ave che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - (8) mUz2Aritte - mUlAI : jyAre moTA doSonuM sevana thaI gayuM hoya tyAre te doSonI zuddhi mATe cAritra paryAyano cheda karI pharIthI navI dIkSA ApavAmAM Ave che. mahAvratonuM pharIthI AropaNa karavAmAM Ave che. tene mUlAI prAyazcita kahevAmAM Ave che. (9) : aLavauAhaii - avasthApyArha : moTA doSonI zuddhi mATe sAdhu saMghathI alaga thaIne gRhasthano veza dhAraNa karavAmAM Ave ane vizeSa tapanI ArAdhanA karavAmAM Ave. A prakAre baMne AcaraNa karyA pachI pharI navI dIkSA levI paDe che. A vidhIthI je prAyazcita ApavAmAM Ave che. tene anavasthApyArha prAyazcita kahevAmAM Ave che. (10) pAraMdhiyAddei - pArAMcikArha : je mahAdoSanI zuddhi pArAMcika eTale ke veza ane kSetrano tyAga karI mahAtapa karavAthI zuddhi thAya che. tevuM AcaraNa karavuM tene pArAMcikArDa prAyazcita kahevAmAM Ave che. vinaya tapa H "vinavRtti pUrIroti avidhamAMnIti: vinaya:' je ATha prakAranA karmonA baMdhanone halakA kare che, dUra kare tene vinaya kahe che. AtmAmAM jAgRti hoya, svArthane gurucaraNamAM samarpita karyo hoya, kaSAyone dabAvavAnI zakti prApta karI lIdhI hoya te ja sAdhaka gurunA upakArane jANI zake che ane guruno sevaka banIne bahumAnapUrvaka vinayanuM pAlana karI zake che. vinayane garuDanI upamA ApavAmAM AvI che ane karmone kALotara nAganI upamA ApavAmAM AvI che. eTalA mATe jyAM vinayadharmanuM pAlana thatuM haze tyAM karmonI zakti lagabhaga khalAsa thaI jaze. evA vinayano zarIranI sAthe bhale ne vyAvahArika saMbaMdha hoya to paNa nizcayathI AtmA sAthe ja saMbaMdha che. eTalA mATe gurujanono vinaya karavo te tapa che. dainika jIvanamAM paNa vinayapUrvaka vyavahAra karavo joIe enAthI ahaMno nAza thaze, namratArUpI guNanI prApti thaze. jIvana vyavahAramAM badhA kAryomAM saphaLatA ane yaza maLe che. 157 saMlInatA tapa vagara tAttvika AlocanA, prAyazcita nathI thatuM ane tAttvika prAyazcita vagara tAttvika vinaya tapa nathI Avato. jeTalAM pApono nikhAlasatAthI guru samakSa ekarAra karo teTalo vinaya guNa pragaTa thAya che. vinaya tapa mATe krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyone paNa jItavA paDe. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 gurujanone - paramAtmAnA guNone yAda karIne namavuM - gurubhagavantone namavuM - sAdharmikone namavuM - upakArIne namavuM A badhA vinaya tapa che. - arihaMto paNa tIrthane namIne vinaya kare che. te paNa vinaya tapa che. - siddho ATheya karmanuM vinaya karanArI sAdhanA dvArA ja athavA to vinayapUrvaka dharmanI ArAdhanA dvArA ja siddha thayA che. AcArya bhagavanto pAMceya AcArono zreSTha vinaya karanArA hoya che. upAdhyAya bhagavanto sAkSAta vinayanI mUrti ja hoya che. sAdhu bhagavantono samagra zramaNAcAra vinayarUpa hoya che. A rIte arihaMta paramAtmA, siddha paramAtmA, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavanto vinayathI saMpanna hoya che. vinaya vinA e padonI prApti paNa asaMbhava che. jema paMca parameSThi vinayayukta che tema samyagadarzananA AcAromAM ya vinaya Ave che. samyagajJAnamAM paNa vinaya jarUrI che. samagmacAritra to vinayAcAra rUpa ja che ane samyapha tapamAM paNa vinaya jovA maLe che. sAdhanA jIvanano pAyo ja vinaya che. sarva sAdhanAnuM mULa vinaya che mATe ja, kahyuM che ke, "vinaya vinA vidyA nahi, to kima samakti pAve re samakti viNa cAritra nahi, cAritra viNa nahi mukti re.." kahIne vinayanI garimA varNavI che. lokamAM paNa kahevAya che ke "name te saune game' ApaNe tyAM emAMya viveka che. jyAM tyAM jene tene namavuM e vinaya nathI. A mastaka e uttamAMga che ane jyAM tyAM jene tene na ja name ane suyogya ne namyA vinA paNa na rahe, tenuM nAma ja vinaya tapa. vinayano saMbaMdha hRdaya sAthe che. jenuM hRdaya saraLa ane komaLa hoya che, e ja gurujanano vinaya karI zake che. vinayathI ahaMkArano nAza thAya che. ahaMkAra patthara jevo che. patthara tUTI jAya paNa vaLato nathI. ahaMkArI paNa tUTI jAya paNa namato nathI. jyAre vinaya sonA jevo che. sonAne jema Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vALo tema vaLe. vinayI AtmA paNa namra hoya che. mATe ja pattharanI kiMmata nathI jyAre sonAnI kiMmata adhika che. vinaya tapa zA mATe ? vinaya to eka sadguNa che. tapamAM to zarIra tathA manane tapAvavuM paDe che. sAdhanA karavI paDe che. paraMtu vinayamAM to AvI koI ja vAta dekhAtI nathI. Ano javAba e che ke vinaya e manonuzAsana che. eTale ke AtmAnuM zAsana che. AtmasaMyamanA abhyAsa vinA vinayanI ArAdhanA thaI zakti nathI. vinaya eka durlabha Atmika guNa che. jenI prApti mATe saMyama anuzAsana tathA saraLatAnI sAdhanA karavI paDe che. A dRSTithI vinayane tapamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. ane dharmanuM mULa paNa vinaya che. dhammassa viNao mUlaM / vinayanA traNa artha : (1) vinaya - anuzAsana (2) vinaya - AtmasaMyama - zIla (sadAcAra) (3) vinaya - namratA tathA savyavahAra anuzAsana : uttarAdhyayana sUtramAM vinayanuM svarUpa batAvyuM che. te prAyaH anuzAsanAtmaka che. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke jaM me buddhANusAsaMti zIeNa pharuseNa vA / mama lAbho tti pehAe payao taM paDisuNe / gurujanonuM mRdu tathA kaThora anuzAsana mArA lAbha mATe ja che. eTalA mATe mAre tenA upara khUba dhyAna rAkhavuM joIe. sAvadhAnI sAthe sAMbhaLavuM joIe. temanI AjJA ane icchAnuM dhyAna rAkhIne vartavuM joIe. vinayazIla vyakti pApothI, asaAcaraNothI Dare che. lajjA kare che. vinitanI paribhASA karatA kahyuM ke - dirimaM vinaMtI suviNa tti ghuvaMDuM ! (uttarAdhyayana sUtra - 11/13) je lajjAzakti ane indriyonuM damana karavAvALo hoya tene ja suvinita kahevAmAM Ave che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 AtmasaMyamazIla - sadAcAra : tA vinayasikkA sInna Dimenano ! (uttarAdhyayana sUtra - 1-7) duzIlane sahu dhikkAre che mATe duzIlanuM kharAba pariNAma samajIne zIlanuM AcaraNa karavuM joIe. vinayanI upAsanA karavI joIe. gurujano samakSa sthira AsanathI sabhyatApUrvaka besavuM, emaNe karelI zikSAo para krodha na karavo ochuM bolavuM, gurujanone prasanna rAkhI vidyAbhyAsamAM lIna rahevuM A badhu zIla ane sadAcAra che. namratA - savyavahAra : gurujano samakSa namra thaIne rahevuM vinita bhAvathI vartana karavuM. nIyaM sijjaM gai ThANaM nIyaM ca AsaNANi ca / nIrtha paNa vaMdriSnA nIyaM jIjJA ya eNnati (dazavaikAlika sUtra - 9-2-17) gurujano samakSa zayyA sthAna ane Asana emanAthI nIcA rAkhavA joIe. namaskAra karatA samaye namIne caraNasparza karavA joIe. hAtha paNa joDAyelA hoya, kyAMya paNa akkaDapaNuM, ahaMkAra na hoya. ziSyanA pratyeka vyavahAramAM namratA dekhAvI joIe. namratAmAM paNa viveka rahevo joIe. gurujano bolAve to Asana para besI na rahe, paraMtu UbhA thaIne hAtha joDIne pucchinna paMgatI do . (uttarAdhyayana sUtra - 1/22) be hAthanI aMjalI joDIne ujja Asane besane prazna pUche. gurudeva zuM AjJA che? AvI rIte namratA tathA sadavyavahAra karavo joIe. vinayanuM phaLa : AcArya abhayadevazrIe vinayanA phaLanI vAta karatA kahe che ke - jamhAviNayara kammaM uTThavihaM cAuraMtamokavAya / takhtA 3 vayaMti vira viyaM ti vitIkhaIRI | (ThANAMgasUtra 6 TIkA) jenAthI AThakano vi + naya (vizeSa dUra thavuM) thAya che. tene vinaya kahe che. eTale ke vinaya. ATha karmone dUra kare che ane tenAthI cAra gatino anta karavAvALA mokSanI prApti thAya che. vinayati vaphlezaraSTi pravaraM varSa ti vinayaH (pravacana sAroddhAra vRtti) kleza utpanna karavAvALA ATha karma zatruone je dUra kare te vinaya che. dazavaikAlika sUtramAM vinayanuM Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 phaLa batAvavA kahyuM che ke - parva ghamakSa vijo mUrta paramI se mukavo (dazavaikAlika 9/2/2) dharma rUpa vRkSanuM mULa vinaya che ane tenuM aMtima phaLa mokSa che. vinayano mahimA : AcArya haribhadrajI vinayanA mahimA mATe lakhe che ke - viNao jiNasAsaNe mUlaM viNao saMjao bhave / viSayAgo viSamuslimo gho ne tavo (haribhadrIya Avazyaka) | vinaya jinazAsananuM mULa che. vinita ja saMyamanI ArAdhanA karI zake che. jenAmAM vinayano guNa nathI e zuM dharmanI ArAdhanA karI zakaze ane zuM tapanI? eTale ke dharma, tapa tathA saMyamanI ArAdhanA eja karI zake che je vinayI hoya che; namra hoya ane zraddhA tathA sadbhAvanAthI yukta hoya. naccA namahi mehAvI loe kittI se jAyai / varU vijvALa sarakhe pUyA naDuM nahIM (uttarAdhyayana sUtra - 1/45). | vinayazIlane vizvanA samasta guNo, badhI ja vidyAo ane sarva saMpattio, sAmethI prApta thAya che. vidyA pote vinitane pAmIne potAne evuM samaje che ke jema suzIla kanyA satparuSane svIkAre che eTalA mATe kahyuM che ke - vipattI vIyarsa saMpattI viviyasa 2 | (dazavaikAlika sUtra - 9/2/21) avinitane badhI vipattio gherI le che ane suvinita badhI saMpatti gherI le che. vinayanA prakAra : jIvananuM koI paNa kSetra vinayathI rahita nahi hoya. je saMpUrNa jIvanane vinayanI suvAsathI mahekAvI I che. bhagavatI Adi sUtromAM vinayanA sAta prakAra batAvyA che. sattavihe viNae pannatatte taM jahA - nANaviNae, dasaNaviNae, carittaviNae, maNaviNae vayaNaviNae, viNa tonovacAraviMI (bhagavatI sUtra - 25/70) | vinayanA sAta prakAra che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (1) jJAna vinaya (2) darzana vinaya (3) cAritra vinaya (4) manavinaya (5) vacana vinaya (6) kAya vinaya (7) lokopacAra vinaya vinayano prabhAva : prAcIna AcArya vinayano jIvanavyApI prabhAva batAvatA kahe che ke viNaNa Naro gaMdheNa caMdaNaM somayAi rayaNiyaro / mahuraraseNa amayaM jaNApittaM lahara bhuvaNe // prakaraNa == (dharmaratna prakaraNa - 1) jevI rIte sugandhanA kAraNe caMdananI mahimA che. saumyatAnA kAraNe caMdramAMnuM gaurava che. madhuratA mATe amRta jagat priya che tevI ja rIte vinayanA kAraNe ja manuSya samasta jagatamAM priya tathA AdarapAtra bane che. A dRSTithI vinaya tapa-jIvanamAM ubhaya lokamAM lAbhakArI che. vinaya lokapriyatA tathA AdarapAtra vadhAranAro che ane AtmA sarala, zuddha ane nirmala bane che. vaiyAvacca H Ano sIdho sAdo artha sevA thAya che, paraMtu hAtha-paga dabAvavAnI sevA to badhA ja karI zake che. ahIM A artha gauNa che. sAdhaka potAnI kuzaLa pravRtti dvArA AcArya, upAdhyAya, tapasvI, abhyAsI muni, glAnamuni, caturvidha saMgha tathA pratiSThita munine AhAra, pANI, vastra, auSadha, pATalA, Asana, Adi upakaraNa ApIne temanA jJAnadarzana cAritranI ArAdhanAmAM sahayoga Ape tene vaiyAvacca tapa kahevAya che tathA koI samaye emanA para Apatti, upasarga athavA bIjAnA dvArA apamAnita karavA AdinA prasaMgo Ave tyAre potAnI saMpUrNa zaktithI temane bhayamukta kare te utkRSTa vaiyAvacca tapa che. kAraNa ke AcAryAdi mana-vacana-kAyAnA upasargathI rahita thaze to saMghanuM saMcAlana sArI rIte karI zakaze. upAdhyAyajI paNa sArI rIte munione bhaNAvI zakaze. navA muni bhaNavAmAM masta banaze. glAnamuni ArtadhyAna rahita thaze ane pravRttizIla munine sArI pravRtti karavAmAM samaya vadhAre maLaze. eTalA mATe sevAne Abhyantara tapa kahyo che. A prakAre deza tathA samAjanA garIba, apaMga, rogI glAna strI-purUSonI sevAsuzruSA paNa enA antargata AvI jAya che. jIva mAtranI sevA karavI e ja enuM dhyeya che. bhagavAna mahAvIra svAmInuM paNa kahevuM che ke mAnavasevA e ja zreSTha sevA che. 162 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 mANasa eka sAmAjika prANI che. e samAjamAM rahe che. ekabIjAnA sahayoganI apekSA rAkhe che. pote bIjAne kAma Ave che ane samaya AvatA bIjA paNa ene kAma Ave che. sukha-du:khamAM ekabIjAne mATe prasannatA ane saMvedanA pragaTa kare che. agara rogagrasta thaI jAya to bIjo enI sevA kare che ane sahayoga Ape che. Ama to prANImAtramAM paraspara upakAranI bhAvanA rahelI che. AcArya umAsvAtIjIe jIvanuM lakSaNa batAvatA kahe che ke - parasparopagraho gIvAnAm | (tatvArthasUtra - pa/21) jIvomAM paraspara ekabIjAne sahayoga tathA upakAra karavAnI vRtti rahe che. ekabIjAnA sahayoga vinA koI jIvatuM paNa rahI zakatuM nathI. paropakAranI A vRtti nAnAmAM nAnA jIvamAM paNa rahe che. gItAmAM paNa kahyuM che ke - paraspara mAvayanta: ya: paramavAtha ! (bhagavad gItA 3-11) nisvArtha vRttithI paraspara ekabIjAno sahayoga karatA thakA ekabIjAnI unnatimAM khabhe khabhA meLavIne parama kalyANane prApta karaze. RgvadamAM paNa mAnavajAtine ekabIjA pratye samarpaNanI bhAvanAno upadeza ApatA kahe che ke - tvamamamAM tapa masi . (Rgvada 892/32) tame amArA cho ane tamArA chIe. ApaNe eka bIjA mATe taiyAra chIe. ekabIjAnAM sukhaduHkhamAM sahayogI chIe. vaiyAvRtyanuM mahatva ane lAbha : | vaiyAvRtyano artha batAvatA kahe che ke - vaiyAvRtyaM - bhaktAdibhiH dharmopagrahakAritva vastubhirupagraha kAraNe / dharma sAdhanAmAM sahayoga karavAvALI AhArAdi vastuo dvArA sahayoga karavo, sahAyatA karavI A arthamAM vaiyAvRtya zabda Ave che. Ano bhAva e che ke eka bIjAnAM jIvanamAM dharmanI sAdhanAmAM AtmAnA vikAsamAM tathA jIvana vikAsamAM sAtha Apavo e vaiyAvRtya sevA che. sevA-vaiyAvRtya dvArA jIva cakravartI paNAne prApta karI zake che ane enAthI paNa utkRSTa evA tIrthakara padane paNa prApta kare che uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahyuM che ke - vevanthaLa sthira nAma mota nivaMdhyA (uttarAdhyayana sUtra - ra93) Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 viyAvRtya karavAthI AtmA tIrthaMkara nAma gotra karmanuM upArjana kare che. A che vaiyAvRtyanuM mahAna phaLa, jenA AyaraNathI AtmA vizvanA sarvotkRSTa padanI prApti karI zake che. mATe ja kahyuM che ke "je kare sevA ene maLe mevA". je sevA kare che ene badhuM ja maLe che. jinadAsagaNi e paNa kahyuM che ke - go revuM pataMsiM | (Avazyaka cUrNi pR.133) je sevA kare che. enI prazaMsA thAya che. A saMsArano niyama che. vArtha gRhyo naH | (triSaSThizalAkA puruSa caritra 1/1/608) je kAma kare che. sevA kare che. loko ene ja apanAve che. ThANAMgasUtramAM paNa kahyuM che ke - ullAsa pitApa vevizverabApa babbayaba mavaDuM ! (ThANAMga sUtra 8) bimAra vyaktinI sevA karavA mATe aglAnabhAve sadA tatpara rahevuM joIe.sevAnA pAMca udezaH (1) pratyeka sacetana prANImAM eka jAgRta AtmA che teno anubhava kare che. saMvedanazIla che ene sukha-zAtA priya che. jevI rIte mane sukha priya che evI rIte prANImAtrane sukhapriya che. je prANImAtra ne sukhazAtA Ape che, samAdhi pahoMcADe che. te kharekhara potAnA AtmAne ja sukhazAtA tathA samAdhi ApavAvALo che. bhagavAna mahAvIre paNa kahyuM che ke - samAhiRM i tameya samAdi paDattamarU | (bhagavatI sUtra 7/1) samAdhi ApavAvALo samAdhine prApta kare che. (2) prANImAtra pratye samatAbhAva rAkho, eTale ke potAnA AtmA samAna bIjAne jotA zIkho. potAnA sukhaduHkha samAna bIjAnA sukhaduHkhane samajavAnA che. jenAthI sarvajIvo pratye maitri-mitratAno bhAva Avaze mitti meM satra mUkuM ! (3) bimArImAM ke muzkelImAM mANasa dharmane, satkarmane choDI de che. paraMtu evA samaye hAtha pakaDavAvALo maLI jAya to e mahAna upakArI banI jAya che. A kAraNe evA saMkaTanA samaye manuSyanI dharma rakSA karI zake che. (4) vyAvahArika draSTithI paNa sevA eka kartavya bhAvanA che. mANasa mANasano paDozI che, mitra che, banyuM che. eka bhAI jyAre muzkelImAM hoya, asahAya hoya tyAre bIjA bhAIe tenuM duHkha dUra karavuM joIe. tene sahAyaka banavuM e bhAInuM kartavya che. mAnavatA che. 16) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (6) sevA karavAthI bhAvanA zuddha thAya che. manamAM pavitra vicAra Ave che ane zarIrane kaSTa tathA saMyamanI sAdhanA paNa thAya che. A kAraNathI sevA svayaM ja eka tapazcaryA che. AnAthI karmanI nirjarA thAya che. karmanI nirjarA thavAthI AtmAnI vizuddhi thAya che. vizuddha AtmAnI urdhvagati thAya che. mokSapadane paNa prApta karI le che. eTalA mATe mokSanI prApti mATe sevA karavI joIe. vaiyAvRtyanA prakAra : vaiyAvRtyanA ThANAMga sUtramAM 10 prakAra batAvyA che. dasavihe veyAvacce paNNatte taMjahA / 1. Ayi vettAvandre - AcAryanI sevA 2. vAya veyAvandre - upAdhyAyanI sevA 3. thara veyAvandre - sthaviranI sevA 4. tavasti vaiyAvandre - tapasvInI sevA 5. zilALa veyAvajye - rogInI sevA 6. meda veyAvandre - navadIkSita muninI sevA 7. ta veyAvandre - kulanI sevA / 3 | 8. 15 veyAvandre - gaNanI sevA / 1 | 8. saMgha veyAvacce saMghanI sevA / 2 | - 10. sAhamniya veyAnve sAdharmikanI sevA 131 prakaraNa 2 vaiyAvRtyanI vidhi : - vaiyAvRtya - sevA zabda Ama to nAno che. paraMtu arthanI dRSTithI athavA vidhinI dRSTithI vicAra karavAmAM Ave to sevA eka virATa dharma che. eno artha ghaNo ja vyApaka che. AnI vidhi ghaNI sUkSma che. eTalA mATe to kavie kahyuM che ke sevAdharma: parama gahano yoginAmapyAmyaH sevA dharma khUba ja gahana che. enI jhINavaTatAne yogIo paNa samajI zakatA nathI. sevAmAM sarva prathama Avazyaka che vivekano. kaI vyaktine, kayA samaye kevA prakAranI sevAnI jarUriyAta che. e dhyAnamAM rAkhavuM joIe ema na thAya ke sevAnI jarUriyAta eka hoya ane kare bIjI. 165 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 sevA karatA samaye manamAM rogInA pratye dhRNA ke glAnI na thavI joIe. eTalA mATe zAstromAM aglAnabhAvathI sevA karavAno upadeza Apyo che. rogI pratye dhRNA karavAthI tene zAntinA sthAne, mAnasika azAMti thaze. pApathI ubharAtA AjanA pArthiva jIvanamAM evI eka nakkara dharmaArAdhanA kaI ke jenAthI A lokamAM ane paralokamAM anubhUta Atmika lAbho thAya ? jaina zAsanamAM AvI sAdhanA tarIke saMgha sevA, sAdhu sevA ane vaiyAvacca sAdhanA batAvI che. kema ke je vaiyAvacca e apratipAtI guNa che. A nAzavaMta ane bibhatsa hADa-mAMsa rudhirabharyA dehe ATaluM badhuM UMcuM ane bhagavAne kaheluM saMyamI munionI bhakti vaiyAvaccanuM mahAna kartavya kamAI levAnuM kyAM maLe ? e to vaiyAvacca dvArA ja maLe. vaiyAvaccanI zuddha pratiti, bhakti, anuSThAnanI ArAdhanAe bharatane cakravartInA sukhasanmAna ApyA ane bAhubalIne rAjavI sukhasanmAna Apyo athAga aciMtya baLa ApyuM. vaiyAvacca karavAthI vairAgyanA saMskAro daDha bane che. e pUrvanA saMskAro nimitta maLatA ja jAgRta thayA ane e vaiyAvacca dvArA daDha thayelA vairAgyae bharatane arisAbhavanamAM vITI nIkaLI javAnA nimitta para vitarAgI banAvI dIdhA tathA bAhubalIne bhAInuM mAthuM phoDavA upADelI muThThInA nimitta para tyAM yuddha bhUmi para ja mahAvirAgI sAdhu banAvyA. vaiyAvacca e mahAna sAdhanA guNa che. zAstra ane apratipAti guNa kahe che. apratipAti eTale pratipAta na thAya, nAza na thAya evo guNa. vaiyAvacca guNa apratipAti che enuM kAraNa e ke emAM je bIjAnI sevA karavAnuM thAya che tyAM namratA Ave che. ahaMta tUTe che, ane karI chUTavAnuM mana thAya che. svArthodhatA tUTe che. je sAdhanAmAM ahatva ane svArtha rasikatA tUTe, hADakAM harAma karavAne badale bIjAnI sevAmAM kAme lagADAya e guNa AtmAnI sAthe gADha joDanAro guNa bane che. jene pratipAta na thAya patana na thAya evo guNa. mATe e apratipAti guNa che. vaiyAvacca karavAnA lAbha : ahatva-Apamati-svArthodhatA vagere azubha bhAvone karAvanArA mohanIya karma che ene toDavA vaiyAvacca eka mahAna sAdhanA che. emAM ekarUpa rahevAthI e karma tUTavA sAthe, karmanA kAraNabhUta ahatva vagere azubha bhAvo nAmazeSa thatA jAya che. svArthodhatA kharAba che. evI mAtra japamALA gaNavAthI kAMI e durgaNa jAya nahi. e to vaiyAvaccanI pravRtti cAlu rAkhIe to ja e sakriya prayogathI ja svArthodhatA kapAtI Ave ane enAthI Apamati tUTe. Apamati paNa mAtra bhAvanAthI ja tUTe Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 paraMtu vaiyAvacca dvArA jinAjJAtine sakriya rIte sAdhatA javAya to ja Apamati tUTatI Ave, manane ema thAya ke mArI svArthanI Apamati khoTI che ane sevA vaiyAvaccanI jinAjJAmati kharI che mATe jinAjJAne anusarato thAuM ema karI vaiyAvaccanI jinAjJA pALavAmAM mana lagADato jAya tyAre svArthanI Apamati tUTatI Ave. vaiyAvacca e ahaMvAdi durguNono hRdaya parathI kabdo uThAvI devAnI mahAna sAdhanA che tyAre ahaMvAdino kabbo ghaTato AvyA vinA vItarAgatA tarapha prayANa kevI rIte karI zakAya ? mATe ja mahatva saMgha tathA sAdhunI sevA bhakti vaiyAvaccanuM che. alabata e bilakula nispRhAbhAve thavI joIe to enAthI A mahatva, svArthodhatA vigere durguNo vigere tUTatA Ave ane haiye dharma kriyAno rasa Ave tathA duniyAdArInI lUkhAza Ave. aneka lAbhonI khANa - sevA vaiyAvacca : A paDatA kALamAM AtmAne pAvana karanAra aneka sAdhanA mAhelI eka mahAna sAdhanA che, sevAvaiyAvaccanI kema ke emAM jAtamAM namratA ane bIjA pratye mAnanI dRSTi UbhI thAya che. eTale ja bhAratIya saMskRtimAM sevA vaiyAvaccanuM mahatva aneruM che. ApaNane maLelI amUlya tana-mana-dhananI zaktio bIje veDaphAya nahi mATe sAdhusaMtanI, upakArI mAtA-pitAnI, vaDIlonI, sAdharmikonI sevAvaiyAvacca karavAnI, te khUba ja karavAnI, tenAthI ahaMta tUTe. viSayAMdhatA mUkAya, svArthodhatA kapAya, ALasa maTI jAya, paraMtu sevA-vaiyAvacca karavAnI upekSA kare ne sevA karavAnI paravA ja na rAkhe ane tyAga-tapasyA bahu kare, svAdhyAya paNa kare to emAM svArthodhatA ane ALasanuM paNa tUTavuM muzkela che. jeTaluM sevA vaiyAvaccamAM tUTe. ajJAna dazAnA kAraNe ema jIva mAne che ke tyAga karuM, tapasyA karuM, prabhu guNagAna gAuM, jApa karuM, vageremAM to mane lAbha thAya, paraMtu bIjAnI sevA cAkarI karuM emAM mane zuM maLe? A mAnavuM mUDhatA che. yoga eTale bhogano virodhI, iMdriyo ane kAyAne managamatA AhAra, viSayo ane ArAmathI amanacamana karAvAya e bhoga che. enI sAme e iMdriyo tathA kAyAne kaSTa ApIne evA sthAne joDAya ke jethI pelA amana-camaniyAM sUkAI jAya, to e yoga sAdhanA thaI. upakArInI, guNiyalanI ane dharmInI sevA karavA jatAM kAyAne kaSTa ApavuM paDe che. indriyone enA managamatA viSayomAM jatI aTakAvavI joIe che. ane ema karI koI svArtha buddhi na rAkhatA sevAne (1) eka pAyAnuM dharmakartavya mAnyuM (2) svArthamAyAthI bAMdhelA pApakarmone toDanArI eka jabaradasta ArAdhanA mAnI che eTale e vaiyAvacca eka mahAna yoga banI jAya che mATe ja kahevAya che ke "svArthanI ramatathI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA jo pApakarmonI bharatI thaI to parArtha pravRttithI e karmonI oTa thaI jAya che." vaiyAvacca e parArthe pravRtti che. pa2nI sevAnI karaNI che. eTale emAM janma-janmanAM svArthamAyAthI upajelA pApakarmonA cUrA thAya che. emAM vaLI guNiyala ane dharmI AtmAonI vaiyAvaccamAM emanI guNasaMpattinI ane dharmasAdhanA sukRta sAdhanAnI anumodanA rUpa bhavya ArAdhanA paNa thAya che eTaluM ja nahi, paraMtu emanA guNo ane sAdhanAonuM AkarSaNa sakriya banavAthI potAnAmAM evA guNa ane sAdhanAo lAvavAnuM mana thAya che. sevA-vaiyAvaccathI keTalA badhA amUlya lAbha thAya che te nIce pramANe che. (1) nAzavaMta ane azucibharyo A dehano suMdara sadupayoga thAya. (2) ahaMtvAdi durguNono AtmA parathI kabjo UThe. (3) sarvajJavacananane AgaLa karAya. (4) tyAgI virAgI sAdhu pratye bahumAna thAya. (5) viSayo pratye virAgatA jhaLahaLe, viSayomAM viSabuddhi Ave. (6) pAyAno guNa parArthavRtti-parArthakaraNa siddha thAya. (7) saMsAranuM mULa svArthAMdhatA-svArthamAyA pAtaLI paDI jAya. (8) pApakarmono nikAla thAya. (9) guNI ane upakArInA guNa ane upakAronI sakriya anumodanA thAya. (10) guNonI bhUkha jAge, prayatna jAge. prakaraNa -1 AvA AvA anekAneka bhavya AtmakalyANone sAdhIne AcanAra mATe sevA-vaiyAvacca e lAbhonI khANa che. emAM khUba ja udyama rAkhavo e jabaradasta lAbha ApanAra tapa che. ane tenAthI baMdhAyelA pApakarmo nAza pAmI jAya che. enA kAraNe duHkhamAMthI mukti maLI jAya che. nahitara lAMbA samaya sudhI A karmo herAna karyA karaze. sAmAnya arthamAM vaiyAvacca eTale sevA cAkarI, anyane madada karavI, tevo bodha vaiyAvaccano thAya che, paraMtu jaina darzananI rIte jotAM vaiyAvacca eka prakAranuM tapa che. je bhagavaMto tapazcaryA kare che. teo to anivAryapaNe kaSTa bhogave che, paraMtu je zrAvako athavA gRhastho tapazcaryA karI rahelA bhagavantonI sevA suzruSA kare che eTale bIjA zabdomAM kahIe to bhagavantonI vaiyAvacca kare che, teo paNa tapasvIo ja che. 168 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 abhimAnI, uddhata, udaMDa sAcI vaiyAvacca eTale ke vaiyAvacca tapa na karI zake. abhimAnI, uddhata, udaMDa hoya te namI na zake mATe sAcI vaiyavacce kyAre paNa na karI zake. vaiyAvacca karavA manane komaLa banAvavuM paDe. manane ati namra banAvavuM paDe. manane kaSAyathI mukta banAvavuM paDe. manane guNAnurAgI banAvavuM paDe. jenI vaiyAvacca karavI che, enA svabhAvane anukULa banavuM paDe. zakya che ke jenI vaiyAvacca kare e anukULa na paNa bane, eno svabhAva garama hoya to paNa vaiyAvacca karanAre pote ene anukULa banavuM paDe. vinaya vagarano AtmA pratipakSane anukULa na banI zake ane anukULa banyA vagara sAcI vaiyAvacca thaI zake nahi. mAtra anyanuM kAma karI ApavuM e vaiyAvacca nathI. e kAmanA mAdhyamathI AtmAno vaiyAvacca guNa pragaTa karavAno che e kyAre bane? e sevAnuM kAma paNa pratipakSane anukaLa banIne karo to ja gaNAya. vaiyAvacca e apratipAtI guNa che ? vaiyAvacca e apratipAtI guNa che. "vya vira paDavavuM, vecAvavuM maDapaTTa ' apratipAti kyAreya niSphaLa na jAya tevA ane A apratipAtI guNane anazanAdi tapa karanAra, kAyakleza ane salInatAne siddha karanAra, prAyazcita dvArA AMtarika vizuddhi sAdhanAra, vinaya dvArA atyaMta komaLatA, laghutAne dharanAra AtmA ja tAttvika rIte ArAdhI zake che. je nirjarAnuM kAraNa bane temAM A guNa tAttvika rIte pragaTI zake che.A guNane sArI rIte ArAdhavA mATe nirjarAnuM kAraNapaNuM, jinAjJAno Adara, zAstrabodha, utsarga-apavAdanuM jJAna, dravya-kSetra-kALabhAvathI UMDI samaja, sAmAnA mana ane bhAvane samajavAnI kSamatA vagere hoya to A vaiyAvacca nAmano tapa zreSTha rIte ArAdhI zakAya che. vaiyAvaccanuM mahattva : che A vaiyAvacca nAmano tapa ghaNo mahattvano che. vaiyAvaccanuM mahattva zAstramAM keTaluM batAvyuM che. te khAsa samajavA jevuM che. AcArya bhagavaMtanI AjJAthI koI sAdhu zAsananI prabhAvanAnA agatyanA kAma mATe jato hoya, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA vacce koI gAmamAM koI sAdhu bImAra hoya ane bIjuM koI emanI vaiyAvacca karanAruM na hoya to temanI samAdhi mATe zAsananA mahattvanA kArya mATe nIkaLelA sAdhue temanI sevAmAM rokAI javuM ane jyAM sudhI bIjI koI vyavasthA na thAya tyAM sudhI tyAM rokAI javuM ane jyAM sudhI bIjI koI vyavasthA na thAya tyAM sudhI tyAM rokAIne vaiyAvacca karavI tema kahyuM che. ATaluM badhuM vaiyAvacca tapanuM mahattva zAstramAM kahyuM che. zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA kahe che ke - 'jo gilAjaM paDicarai so mAM paDicarai / ' je glAnanI sevA kare che te mArI sevA kare che. vaiyAvacca tapanuM ATaluM badhuM mahattva kahyuM che. mahAmahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke... prakaraNa 2 "vaiyAvacce pAtika tUTe khaMtAdika guNa zakti" vaiyAvaccathI pApono nAza thAya che. khaMtAdika eTale ke kSamA vagere guNo khIle che. gacchavAsa, gurukuLavAsamAM rahevAnA kAraNe zAstramAM batAvyA che temAM eka kAraNa vaiyAvacca paNa batAvela che. jenAthI vipula karmanI nirjarA thAya evo tapa koNa jato kare ? aThThama, aThThAI ke mAsakhamaNano tapa karavo sahelo che. paNa vaiyAvacca tapa khAIne karavAno hoya to paNa agharo che. 'sevAdharmo paramagahano yogInAmapya gamyaH / ' sevAdharma keTalo badho gahana che ke yogIone prApta thavo paNa atyanta durlabha che. "jeTalo agharo tapa teTalI karma nirjarA vadhAre thAya che." aMtaranI komaLatA vagara vaiyAvacca tapa na Ave. - vaiyAvacca karavA jJAna ghaNuM joIe. - vaiyAvacca karavA samatA paNa ghaNI joIe. - vaiyAvacca karavA dhairya paNa ghaNuM joIe. - vaiyAvacca karavA namratA paNa ghaNI joIe. aMtaranI komaLatA pArAvAra joIe, sAmAnA manane samajavA pUrI tatparatA joIe. upazama 170. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 labdhi prApta thayelI hovI joIe. vaiyAvaccanuM mAthuM - haiyuM TADhuboLa hoya, jyAre hAtha-paga barAbara garama hoya, game tevA veNa paNa sAMbhaLI le, chatAM badhuM ja kAma; kAmanA samaye karI de. bimArane ema kahevuM na paDe ke "kAMIka takalIpha che ... kAMIka karI Apo" bimAra.. rADo pADe tyAre ja Ave te vaiyAvacca karanAra kahevAya ja nahi. paraMtu enA hAvabhAva - paristhiti uparathI ja mApa kADhI le ane kAma karI jAya. vaiyAvacca mATe apramatatA ? jene vaiyAvacca karavI hoya teNe apramatta banavuM paDe. satata jAgatAM rahevuM paDe. jenI vaiyAvacca karato hoya tyAre te UThe te pahelAM pote UThI jAya. ene suvaDAvI pachI ja sUve. e jamyA pahelAM pote na jame. vaiyAvacca e jagatane maLelI jaina zAsananI apUrva dena che. vaiyAvacca tapamA kAyA kasAya mATe kAyakleza Ave, indriyo aMgopAMga - kaSAyo - yogone saMkocavA paDe mATe saMlInatA paNa Ave ane samaya Ave tyAre bhUkhyA paNa rahevuM paDe mATe anazana paNa Ave to koI vAra adhuM khAIne UbhA paNa thaI javuM paDe A rIte uNodarI paNa Ave. vRtti saMkSepa paNa Ave. rasatyAga paNa Ave ane vinaya vinA vaiyAvacca hoya ja kyAMthI ? A badhA ja tapa jenAmAM hoya te ja sAcI vaiyAvacca karI zake che. svAdhyAyane gauNa karIne paNa vaiyAvacca karavAnI kahI che? svAdhyAya to bIja che. jyAre vaiyAvacca phaLa che. bIja zA mATe vAvavAnuM phaLa meLavavA. phaLa sAmethI maLatuM hoya tyAre tenI upekSA na hoya, te meLavI ja levAnuM hoya. svAdhyAya tapa : svAdhyAyaH paJcavidho vAcanA, pracchanA, parAvartanA'nuprekSA, dharmakathA bhedAt / svAdhyAya tapa : tapano udeza mAtra zarIrane kSaNa karavA mATe nathI, paraMtu eno mukhya uddeza che aMtara vikArone kSaya karI manane nirmaLa tathA sthira banAvavAno. AtmAne svarUpa dazAmAM pragaTa karavAno. mAnasika zuddhi mATe tapanA vividha svarUponuM varNana jainasUtromAM batAvyuM che. emAM svAdhyAya ane dhyAna A be pramukha che. svAdhyAya manane zuddha banAvavAnI prakriyA che ane dhyAna manane sthira banAvavAnI prakriyA che. zuddha mana ja sthira thaI zake che. eTalA mATe prathama mananI zuddhi para vicAra karavo joIe ke kayA kayA sAdhanothI, kaI kaI prakriyAothI manane nirmaLa tathA nirdoSa banAvavAno che. eTalA mATe Abhyantara tapanA cothA kramamAM svAdhyAya tapa rAkhavAmAM Avyo che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 svAdhyAyanI paribhASA : su mA - maryAvyA adhIya ti svAdhyAyaH | (ThANAMga TIkA - pa/3/465 abhayadeva TIkA) sazAstrane maryAdApUrvaka bhaNavuM vidhi sahita sArA pustakonuM adhyayana karavuM svAdhyAya che. svAdhyAyanI vyutapatti karatA keTalAka vidvAnoe batAvyuM che ke stra e svasmin adhyAya - vadhyayanaM - svAdhyAyaH potAno potAnI ja aMdara adhyayana karavuM eTale ke AtmaciMtana manana karavuM - svAdhyAya che. jema zarIranA vikAsa mATe vyAyAma ane bhojananI AvazyakatA che. te prakAre mastaka arthAt buddhinA vikAsane mATe adhyayana (svAdhyAya)nI paNa AvazyakatA che. adhyayanathI buddhino vyAyAma paNa thAya che. mananI kasarata paNa thAya che. ane navA vicAro, ciMtana, jJAna AdinA rUpamAM sAro khorAka paNa maLe che. adhyayanathI buddhino vikAsa ane manano prakAza paNa vadhe che. svAdhyAyanuM mahattva : mANasanA vikAsa mATe satsaMga joIe, paraMtu satsaMgathI paNa AgaLa vadhIne satu zAstranuM mahattva batAvyuM che. satsaMga to koIno jyAre saMga maLe tyAre ja thAya. paraMtu sat zAstra to mANasanI sAthe ja rahe che ane pratyeka kSaNa abhinna mitranI jema sat kAryo tathA savicAranI preraNA Ape che. aMgrejInA prasiddha vidvAna Tapare lakhyuM che ke "buksa Ara avara besTa phrenDasa". pustako ApaNA zreSTha mitra che. eka vicArake kahyuM che ke "pustako jJAnIonI jIvaMta samAdhi che." roTalI mANasanI sarvaprathama AvazyakatA che. e jIvana Ape che. paraMtu satuzAstra enAthI paNa moTI AvazyakatA che. kAraNa ke te jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavADe che. eTalA mATe mahAtmA Tibake e vakhata kahyuM hatuM ke "huM narakamAM paNa sAstronuM svAgata karIza, kAraNa ke enAmAM eka abhUta zakti che ke e jyAM paNa haze tyAM Apo Apa svarga banI jaze." eTalA mATe sazAstronuM adhyayana jIvanamAM atyanta Avazyaka che. A kAraNe zAstrone.. zAstra tRtIya nova | (nItivAkyAmRta - pa/35) trIjI AMkha kahevAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIre paNa svAdhyAya mATe kahyuM che ke - savA nitte savvavuvimomag | (uttarAdhyayana sUtra - 26/10) svAdhyAya karatA rahevAthI samasta duHkhothI mukti maLe che. janma-janmAntaromAM saMcita karelA aneka prakAranAM karmo svAdhyAya karavAthI kSaya thaI jAya che. 172 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vadhumave saviya vatu saTTA ne vaDuM (caMdraprajJapti - 69) aneka bhavamAM karelA dUSakarmo svAdhyAya dvArA kSaNamAM khapAvI zakAya che. svAdhyAyanuM phaLa batAvatAM bhagavAna kahe che ke svAdhyAya eka prakAre jJAnanI upAsanA che. sajjALa nAkhavyabhinna maM raghaveDDa. (uttarAdhyayana sUtra - 29/18) svAdhyAya karavAthI jJAna saMbaMdhI jJAnAvaraNIya karmono kSaya thaI jAya che. svAdhyAya eka jAtanuM tapa ja che, e batAvatA kahe che ke - na vi atthi na vi a hohI sajjhAya sabhaM tavokammaM / svAdhyAya eka abhUtapUrva tapa che. AnI barobarInuM tapa bhUtakALamAM nathI banyuM, vartamAnamAM nathI ane bhaviSyamAM thaze paNa nahi, vaidika graMthomAM kahyuM che ke - nahi svAdhyAya: I (taittirIyo AraNyaka 2/14) svAdhyAya svayaM eka tapa che. AnI sAdhanA - ArAdhanAmAM kyAreya pramAda karavo joIe nahi. svAdhyAyIna mA pramAda (taittirIyopaniSad - 1/11/1) svAdhyAya karavAthI mana nirmaLa ane pAradarzI banI jAya che. jenA kAraNe zAstranA rahasyo samajatA vAra nathI lAgatI. AcArya pataMjali kahe che ke - svAdhyAyaNivatA saMprayo: | (yogadarzana 2/44) svAdhyAyathI ISTadevano sAkSAtkAra thAya che. svAdhyAya : sva eTale AtmA ane adhyAya eTale vicAra karavo. je sAdhaka potAnA AtmAno hara kSaNa vicAra kare te svAdhyAya che. jevI rIte huM koNa chuM?" dezavirati athavA sarvavirati vrata zA mATe lIdhAM che? lIdhelAM vratonuM barAbara pAlana karuM chuM ke nahi ityAdi vicAra karavo te svAdhyAya che. enAthI AtmA pratikSaNa jAgRta rahe che. pratikramaNa, pratilekhana, sAmAyika AdinI ArAdhanAmAM pramAda karato nathI. A tapano AtmAnI sAthe sIdho saMbaMdha hovAthI jAgRta AtmA ja aticArothI bacI zakaze. lAgelA pAponuM bhAva pratikramaNa karaze tathA AzAtanAothI bacavA mATe samartha banaze. kAraNa ke pratyeka kriyAmAM jAgRta rahevuM e karmanirjarAnuM mukhya kAraNa che. 173) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 svAdhyAyathI lAbha : (1) svAdhyAyathI jIvanamAM sArA vicAro Ave che. manamAM satsaMskAra jAgRta thAya che. (2) svAdhyAyathI prAcIna jJAna-vijJAnanI upalabdhi thAya che. (3) svAdhyAyathI manoraMjana paNa thAya che. AnaMda paNa Ave che. ane yogyatA paNa prApta thAya che. (4) svAdhyAya karatA rahevAthI mana ekAgra tathA sthira thAya che. jIvanamAM niyamittatA Ave che ane nirvikAratA paNa. jema agnimAM tapAvelA sonA, cAMdI zuddha thaIne bahAra nIkaLe che. basa evI ja rIte svAdhyAyathI manano mela dUra thaI jAya che. satata svAdhyAya karavAthI jJAnano vistAra thAya che. svAdhyAyanA pAMca prakAra batAvyA che. sajjhAe paMcavihe paNNate taMjahA - / vAyA, vipuchaUT, pariyA, maypehA dhammI ! bhagavatI sUtra svAdhyAyanA pAMca prakAra che. (1) vAcanA (2) pRcchanA (3) parAvartana (4) anuprekSA (5) dharmakathA (1) vAcanA sapustakono abhyAsa karavo, tenuM vAMcana karavuM, niyamita roja kAMI ne kAMI vAMcana karavuM joIe. jene vAMcanamAM AnaMda Ave che, e thoDI ja mahenatamAM sAra jJAnane prApta karI le che. prathama svadarzanano abhyAsa barAbara karavo. zuddha AcAranI sAthe zuddha vicAranuM jJAna prApta thaI jAya tyArapachI anya darzanonA granthono abhyAsa karavo. enAthI tulanAtmaka jJAna thaze. satya-asatyano khyAla Avaze. jenAthI svadarzananI zraddhA daDha bane che. eka vidvAne suMdara kahyuM che ke; - pahelA evuM adhyayana karo, je Avazyaka hoya. - pachI evuM vAcana karo je upayogI hoya. - tyAra pachI evuM vAMco jenAthI jJAnanI vRddhi thAya. vAcanAH vAcanA eTale paThana tevo bodha thAya che. vAMcana ke paThana dvArA meLavela saMskArone vAcanA kahevAmAM Ave che. prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca dvArA sauthI pahelAM gurubhagavantanA haiyAmAM sthAna prApta karI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 gurubhAvanAne potAnI yogyatAnI pratIti karAvI joIe. jo gurubhagavantane ziSyamAM yogyatAnI pratIti thAya to emane svayaM aMdarathI jJAna ApavAno umaLako Ave. gAya jo na icche ane vAcharaDuM game teTaluM dUdha pIvAno prayatna kare to dUdha na maLe ane jo dUdha dabANathI Ave to tenAthI poSaNa na maLe. gAyane vAcharaDA pratye vAtsalya jAge ane enAthI dUdhanI dhArA chUTe pachI vAcharaDuM dharAI pI le ane enAthI ene sAcuM poSaNa maLe. tema gurane ziSyanI yogyatA joIne tenA pratye vAtsalyabhAva jAge ane vAcanA ApavAnuM svayaM mana thAya. A lAyakAta pUrve varNavelA tapanI sAdhanA dvArA pedA karavAnI che. ane yogyatA AvyA pachI guru vAcanA Ape ane te ziSya jhIle to eno AtmavikAsa thAya. jenAthI AtmavikAsa thAya te ja sAco svAdhyAya tapa kahevAya. A badhA tapa na hoya to yogyatA na pragaTe ane yogyatA pragaTyA vinA guru jJAna Ape nahi ane guru dvArA jJAnanI prApti thayA vinA svAdhyAya tapa pragaTe nahi. guru kRpA vagara jJAna na pariName. pothI-pustaka vAMcIne kadAca paMDita banI javAya paNa jJAnI na banAya pariNAmalakSI jJAna hoya to ja jJAnI banAya e gurukRpA vinA na maLe. gurunI kRpA vagaranuM jJAna e jJAna nathI mAtra vidvatA che. evI vidvattAthI AtmakalyANa sadhAtuM nathI. gurunI kRpA vagaranuM jJAna pariNAma pAmatuM nathI. (2) pUchaNAH adhyayana karatA samaye ghaNI vAto evI Ave che ke kyAreka khabara paNa paDatI nathI. athavA emAM koIka prakAranI zaMkAo thAya che. tyAre potAnA guru pAse athavA je vadhAre jJAnI hoya emanI pAse jaIne vinayapUrvaka pUchavuM ane emanI pAsethI samAdhAna prApta karavuM A pUchaNA che. pUchaNA svAdhyAya athavA jJAnaprAptinuM eka mahattvapUrNa aMga che. kAraNa ke zaMkA ane jIjJAsA thavI te manuSyano sahaja svabhAva che. pUchaNAmAM be vAtonuM vizeSa dhyAna rAkhavuM joIe. pUchaNA-jijJAsApUrvakanI hovI joIe. mAtra ADA-avaLA ke dveSa yukta vivAdayukta hoya evA prazno na karavA joIe. praznamAM zuddha jijJAsA, jJAnaprAptino nirdoSa udeza hovo joIe. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - ra bIjI vAta - jene pUchavAmAM Ave eno vinaya ane satkAra karavo joIe. prazna pUchatAM pahelAM hAtha joDI AjJA mAMgavI joIe. jo hA pADe to prazna pUchatAM pahelAM vaMdanA karavI joIe. javAba maLatAM samAdhAna thaI jAya pachI vinayapUrvaka AbhAra mAnavo joIe ane vaMdanA karavI joIe. Ane pUchaNA kahevAmAM Ave che. pRcchanA H vAcanA lIdhA pachI na samajAya, to te samajavA agara navA navA tattvane meLavavA mATe jJAnI guru bhagavaMtane bALabhAve, vinIta bhAve pUchavuM e pRchanA nAmano svAdhyAya che. saMdehane dUra karavA ane tattvane dRDha karavA pRchanA che. pU. AcArya zrI haribhadrasurIjIe dharmabiMdugranthamAM suMdara vAta karI che. gurusamIpe prazna : / guru pAse prazna karavo joIe. mAtra vinayapUrvaka nahi paraMtu vizuddha vinayapUrvaka ema kahyuM che. zAsananI sthApanA ja pRcchanA nAmanA svAdhyAyathI thaI che. bhagavAna pAse gaNadhara devoe prazna karatAM bhagavaMte je uttara Apyo te ja zAsana sthApavAnuM bIja banI gayuM. pRcchanA nAmanA svAdhyAyanA AdarzamUrti zrI gautamasvAmI mahArAjA che. dvAdazAMgInA racayitA, zrutakevaLI, caudapUrvanA svayaM raciyatA hovA chatAM nAnA nAnA prazno paNa bALabhAve pUchatA ke bhagavaMta ! AnuM zuM ? A kaI rIte ? e prazna paNa 'bhadaMta ! bhagavaMta ! bhaMte ! saMbodhana kahIne pUchatAM. pRcchanA svAdhyAyamAM TahUkA na hoya, bhaMte ! bhagavaMta ! A zabdo Ave. haiyAmAM vinaya bahumAna hoya to ja AvA zabdo uThe ane gautamasvAmInuM saubhAgya paNa kevuM ? dareka vakhate prabhu 'goyamA, goyamA kahIne pachI javAba Ape. parAvartanA : 176 vAcanA, pRcchanA dvArA je tattva prApta thAya tenuM punarAvartana karavuM te parAvartanA nAmano svAdhyAya che. jene tattva mUDInuM mulya hoya tenAmAM punarAvartana svAdhyAya Ave. jema pratikramaNa sAthe besIne maMDaLamAM thAya che, tema svAdhyAya paNa maMDaLamAM karavAno che. mAMDalAmAM besI svAdhyAya karavAthI sUtra-arthamAM skhalanA - bhUla thAya ke tarata arasaparasa pUchI sudhArI zakAya. A rIte punarAvartana niraMtara cAle. rAtrinA samaye jenuM punarAvartana cAlyuM hoya tenI tattvanI mUDI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : tapazcaryA prakaraNa - 2 akabaMdha jaLavAI rahe. gokheluM kadI na bhUlAya. punarAvartana karatA parAvartana jUduM che. punarAvartanamAM karyuM tevuM Avartana karavAnuM hoya che.jyAre parAvartanamAM pahelethI chelle sudhI, chellethI pahele sudhI ane ADAavaLA krame ane cAreya bAjuthI Avartana karavAnuM hoya che. jene zAstrIya paribhASAmAM pUrvAnupUrvI svAdhyAya, pazcAnupUrvI svAdhyAya ane anAnupUrvI svAdhyAya kahe che. Avo parAvartana svAdhyAya karAyato meLaveluM sUtra ke artharUpa tattva kyAreya na visarAya. - sUtranI parAvartanA - arthanI paNa parAvartanA - tadubhavanI paNa parAvartanA karAya che. A parAvartanA to moTI vidvatAnA lakSe karAya to jJAna paNa ajJAnarUpa bane ane saMsAra bhramaNanuM kAraNa bane. A parAvartanA svAdhyAya jo AtmalakSI banIne karAya to saMyama, nirvedanI choLo uchaLe, AtmA khUba ja nirmaLa thAya ane pulakita thAya A svAdhyAyamAM vANInI pradhAnatA che. A svAdhyAyathI vacana yoga sidhdha thAya. (3) paripaTTaNA :- abhyAsa kareluM jJAna, kaMThastha karavAmAM AvelA tattva, zloka Adine smRtimAM sthira rAkhavA mATe vAraMvAra pheravavuM punarAvartana karavuM e pariyaDraNA che. zIkhelA pAThane jo pheravavAmAM na Ave to dhIme dhIme te smRti naSTa thaI jAya che. dhuMdhaLuM thaIne vismRta banI jAya che. mATe kahevata pAna saDe ghoDA aDe vidyA vIsarI jaay| ___ tAvaDI pe roTI jale kaho celA kiNa kaay| - gurujI pherayAnAMya pAnane jo vAraMvAra palaTAvavAmAM na Ave to saDI jAya che. ghoDAne jo doDAvavAmAM na Ave to aDiyala banI jAya che. tAvaDI para roTalI nAkhavAmAM Ave to ene pheravavI paDe che. uthalAvavI paDe che. jo uthalAvavAmAM na Ave to baLI jAya che. eTalA mATe A badhAne pheravavuM paDe che. paripaTTaNAthI jJAna sthira thAya che. zIkhelI vidyA vadhAre majabUta bane che. jJAnane jeTaluM vAraMvAra pheravavAmAM Avaze to te teTaluM ja vadhAre sthira thaze ane majabUta banaze. Ane paripaTTaNA kahevAmAM Ave che. (4) anuprekSA - tattvanA artha ane rahasya para vistAranI sAthe gaMbhIra ciMtana karavuM. anuprekSAmAM eka prakAranuM ciMtana karavAmAM Ave che. emAM ja dhIme dhIme AgaLa vadhavAnuM hoya che. anuprekSA sIDI che. je tanmayatAnA mahela para caDhavA mATe eka thI bIjI sIDI, bIjI thI trIjI sIDI para caDatAM caDatAM -(17) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 UMcAI para pahoMcI jAya che. ane ciMtana mananamAM sthira banI jAya che. tene anuprekSA kahevAmAM Ave che. (5) dharmakathA:- ciMtana-manana karyA pachI anubhavathI prApta thayeluM jJAna loka kalyANanI bhAvanAthI zabdo dvArA pragaTa karI jyAre bIjAne samajAvavAmAM Ave che tyAre te kathanane dharmakathA kahevAmAM Ave che. dharmakathAnA cAra bheda che. (a) ApaNI syAdavAda dhvanithI yukta, potAnA siddhAntonuM khaMDana karavAvALI tathA upadeza Adine AkSepaNI kathA kahevAmAM Ave che. (ba) vikSepaNI potAnA siddhAntanA maMDananI sAthe bIjAnA siddhAntamAM rahelA doSonuM varNana karI sva-siddhAMtamAM draDhaniSThA utpanna karavI te vikSepaNI kathA che. (ka) saMveganI: karmonA vipAka phaLonI nirasatA batAvI saMsAramAM vairAgya utpanna karavAvALI kathAne saMveganI kahevAmAM Ave che. (Da) nirvedanIH hiMsA-asatya AdinA kaTaphaLa batAvI ahiMsA, satya, brahmacaryano upadeza ApIne lokone tyAganA mArge vALavAvALI kathAne nirvedanI kahevAmAM Ave che. Ama svAdhyAya tapamAM DubakI lagAvI zrutanI ArAdhanA karatA, jJAnanI upAsanA karatA, jJAnanA divya prakAzane prApta karI jIvanane saphaLa banAve che. anuprekSA : parAvartana pachI anuprekSA Ave che. anu eTale pAchaLathI ane prekSA eTale prakarSathI jovuM. sUtranA uMDANamAM utarI ane vyApaka rIte avagAhI pAchaLathI Atmastha banAvavuM te anuprekSA. anuprekSA svAdhyAyamAM manoyoganI mukhyatA che. eka eka gAthAnI sUtra racanA ke tenA arthagAMbhIryanuM UMDuM ciMtana thAya. jJAnanI vizALatAno bodha thAya. zrotAvarganA hRdayamAM tattvano yathArtha bodha pratibiMbita thAya che. pratyeka viSayamAM eka aneka AgamAdi zAstro, sUtrapATho ane tenA rahasyArthI rajU thAya che. anuprekSA e dhyAnanuM pravezadvAra che. - anuprekSA dvArA tattvono UMDo ane vizALa bodha prApta thAya che. - anuprekSA dvArA AtmA vadhune vadhu aMtarmukha bane che. (17) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 - anuprekSA dvArA tattvadarzananAM pratyeka dvArA khullAM thAya che. - anuprekSA dvArA dharmakathA sahaja pariNatirUpa bane che. : - anuprekSo dvArA dhyAnamAM sahajatAthI praveza thaI zake che. - anuprekSA dvArA adhyAtmanI pariNatino atyaMta vikAsa thAya che. - anuprekSA dvArA samatvanI zreSTha siddhi prApta thaI zake che. anuprekSA karanAre eka vAtanuM khAsa dhyAna rAkhavuM anivArya che ke kyAMya potAnI anuprekSAnuM vaheNa AptavacananI viruddha vahI na jAya, e mATe ja zAstraniSThatAno Agraha che. dharmakathA : anuprekSA nAmanA svAdhyAya pachI dharmakathA nAmano svAdhyAya Ave che. pahelA cAra prakArano svAdhyAya mukhyatve svAtmakalyANa sAdhanAro che. jayAre A dharmakathA svAdhyAya, svakalyANa uparAMta viziSTa prakAre parakalyANa karanAra che. . anuprekSA karanAra sAdhaka jyAre dharmakathAno prAraMbha kare che tyAre tenA mukhamAMthI anubhavanuM amRta nItare che. enAM pratyeka vacano zAstra sApekSa hoya che. pramANa ane nayathI e vANI parikarmita hoya che. emAMthI saMvega ane nirvedanA jharaNA vahe che. zAstrIya uktio ane yuktionI ramajhaTa bole che. jenI prajJA parikamita banelI hoya tevo dharmopadezaka bole eTale emanI vAta zrotAne haiyA soMsarI sparzI jAya, temanI dharmakathA hRdayagama hoya, pariNativALu temanuM jJAna hoya, tarkasiddha enI vAta hoya. yukti eTale tarka ane ukti eTale zAstravacana, tenAthI yukta temanI dharmakathA hoya. UMDI anuprekSA karanAro dharmakathA kare tyAre te AdhAro badhA moDhe Ape. yuktio paNa gajabanI Ape, te sAMbhaLatA bhalabhalAnA mAthA DolI jAya. vaLI e dharmakathA mAtra mAthA DolAve tevI nahi paNa takasiddha, zAstrasiddha hRdayasparzI hoya ane sAmAnA haiyAmAM barAbara pratiSThita thaI jAya tevI hoya. pahelA anuprekSAthI AtmAne barAbara bhAvita kare ane pachI e padArtha dharmakathAnA mAdhyamathI pIrase. A dharmakathAthI vipula pramANamAM karmanirjarA thAya che. zakti hovA chatA paNa dharmakathA na kare hato jJAnAvaraNIya karmano baMdha thAya che. mATe upAdhyAyajI mahArAje lakhyuM che ke... ke "muni zakti chatI navi gope, vAre tene zrutA kope." dezanA eka prakAranI sAdhanA che. zAstramAM AcArya mATe eka vizeSaNa Ave che ke "dezanAmAM e Asakta hoya e mATe zarIranI paNa paravA na kare kAraNa ke dezanAthI ja zAsana cAle. dezanAthI bodha thAya. (179 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 dhyAna : bai" dhAtuthI dhyAna zabda banyo che. jeno artha dhyAna, ciMtana, manana karavuM thAya che. upara kahyA pramANe bAhya ane AtyaMtaranA rUpamAM batAvelI vAtonuM dhyAna vartamAna jIvanamAM rAkhavAthI nizcayathI mAnavane mAnavatAnuM pada prApta thaze ane A ja A jIvana tathA bhAvi jIvananI saphaLatA che. tapa zA mATe karavAnuM ? nItizAstrakAroe kahyuM che ke "prayoganamavizya manhonipravartataprayojana vagara koIpaNa buddhizALI mANasa paNa hAtha-paga calAvavAthI laIne bIjI ekapaNa pravRtti nathI karatA to pachI pUrvanA puNyakarmothI maLelA bhoga athavA upabhoganI sAmagrIne jANI samajIne samajadArIthI tyAga karavI A kaMI saheluM kArya nathI. dhyAnatapa : je vyakti svAdhyAya nAmanA tapane AtmasAt kare tenA mATe dhyAna sahaja bane. anuprekSA e ciMtanano UMDo prakAra che. jema jema ciMtanamAM UMDA utarAya, jema jema ciMtanIya padArthomAM ekAgratA Ave tema tema dhyAna Ave dhyAnanuM pravezadvAra anuprekSA che. UMDI anuprekSAmAMthI dhyAnano prAraMbha thAya che. cittasya ekAgrasaMvittiM dhyAnam / cittanI ekAgra sthiti e dhyAna che. ema kahyuM che to vaLI kyAMka sthirapradIpavat cittasya avasthAnaM dhyAnam / (1) sthira pradIpanI jema cittanuM eka sthAne rahevuM e dhyAna che. aMtomuttamittaM cittAvasthANamegavatyumi / aMtarmuhUrta mATe eka ja vastumAM cittanuM rahevuM e dhyAna che. A badhA chadhyastho mATenA dhyAna che. jyAre kevaLI mATe to yoganirodhAvasthA e ja dhyAna che. paramANunu ciMtana, pudagaladravyanu ciMtana, dravya, guNa paryAyanu ciMtana, A badhA ciMtanomAM mahinAnA-mahinA varSonA varSo pasAra thaI jAya. paDadravyanI, navatattvanI, dravya-guNa-paryAyanI UMDI anuprekSAmAMthI citana Ave, ciMtanamAMthI dhyAna Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 Ave, ane dhyAnamAMthI kAyotsarga tapa Ave, enA dvArA apUrva sukhano anubhava, tanmayatAno anubhava, vipula karmanirjarI-mahAviziSTa prakAranI nirjarA thAya. mahAtmAo divasonA divaso, mahinAomAM mahinAo dhyAnamAM kevA vItAvatAM haze? dhyAnano AnaMda dhyAnI ja jANe. eka uktimAM lakhyuM che ke, "jina hi pAyA tina hi chipAyA, kahe na kouke kAna meM." tAlI lAgI jaLa anubhavakI, taba samajhe eka sAna meM hama magana bhaye prabhu dhyAna meM" e AnaMda judo ja Ave. A dharmadhyAnamAM UMDA utarAya eTale AtmA sAthe ekAtma sadhAya. zarIra upara mAkhI bese. macchara bese ke game tevA upasargo Ave to paNa calAyamAna na thAya. deha sAthe joDAyelI upayogadhArAne dehathI vikhuTI pADI, AtmAdi tattva sAthe joDavAmAM Ave eTale dhyAnamAM sahaja sthiratA Ave. dhyAnanI paribhASA : manane ekAgra karavAnI avasthAnuM nAma dhyAna che. vicArakoe mananA alaga alaga prakAra batAvyA che. koI pAgalanI jema ahIM-tahIM bhaTakatuM rahe che te vikSipta mana kahevAya che. koI mana viSayonI bhAgadoDamAM kyAreka sthira che. kyAreka caMcaLa che. tene yAtAyAta mana kahe che. viSayothI haTIne mana kyAreka kyAreka thoDA samaya pUratuM sthira thaI jAya che. paraMtu temAM zAti nathI rahetI te zliSTa mana kahevAya che, je mana prabhubhaktimAM, AtmaciMtanamAM, tathA sanzAstronA svAdhyAyamAM, mananamAM nirmaLa tathA sthira banI jAya che. te sulIna mana kahevAya che. sulIna mana ja vAstavamAM dhyAnano adhikArI banI zake che. dhyAnano sIdho artha che - mananI ekAgratA ! AcArya hemacandrajIe kahyuM che ke - dhyAnaM tu viSaye tamane pratyayasaMtati: . (abhidhAna ciMtAmaNi koSa 1/84) potAnA viSayamAM (dhyeyamAM) manane ekAgra thaI javuM dhyAna che. AcArya bhadrabAhusvAmIe paNa Aja vAta kahI che. - risethI hava zA - I (Avazyaka niryukti - 1456) cittane koI paNa viSaya para sthira karavuM ekAgra karavuM te dhyAna te che. vyavahAramAM paNa ApaNe kahIe chIe ke "AnA para dhyAna Apo tamAruM dhyAna kyAM che? A zabdothI A ja bhAva pragaTa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 karavAmAM Ave che ke potAnA manane mukta manano lagAva kyAM che? mana jyAM paNa, je paNa viSayamAM lAgI gayuM tyAM te jayAM sudhI sthira rahe che. tyAM sudhI te viSayanuM dhyAna hoya che. eTalA mATe dhyAnano prathama artha che - mananuM eka viSayamAM sthira thavuM. praznaH jo mananI ekAgratAne dhyAna gaNavAmAM Ave to mana pApakArI pravRttimAM paNa sthira thaI jAya che. to tene dhyAna kahevAmAM Ave che ? javAba : AnA samAdhAna mATe AcAryoe dhyAnanA be prakAra batAvyA che. (1) zubha dhyAna (2) azubha dhyAna. sAruM vicAravuM e zubha dhyAna - mokSanuM kAraNa che. ane pApakArI vicAravuM e azubha dhyAna narakanuM kAraNa che. dhyAna - dhyAna eTale ekAgratA. cittanA vikSepano tyAga karavo te dhyAna che. Atmasthita AtmA e dhyAnanuM lakSaNa che. paMca mahAvrata, paMca samiti, traNa gupti (mana, vacana, kAyA), pratyAkhyAna, prAyazcita ane AlocaNA e badhAM ja dhyAnanA prakAra che. pavitra ane nirdoSa Asana upara sthira ne aDola besIne ke UbhA rahIne ekAgra citte paramAtmAnuM ciMtana-manana karavuM. AtmajJAna vinA AtmadhyAna na thAya. jo dehadhArI jJAnI sadgarunI AjJAe AtmAnuM dhyAna karavAmAM Ave to hRdayapraveza para AtmA sajIvana mUrtisvarUpe pragaTe che. navakAramaMtranA dhyAnanI sAdhanA karavAmAM Ave to mumukSune mukhamAM amRtarasanI prApti thAya che. vaLI yathAyogya samaye jIvane samaktinI prApti thAya che. dhyAna karavA mATe koI niyata samaya nathI hoto. deza, kALa, Asana vagereno koI aTala niyama nathI dhyAnathI cittanI ekAgratA thAya che ane siddhi prApta thAya che. svabhAvathI anaMta evo AtmA jayAre samAdhimAM lIna thAya che tyAre te samasta jagatane potAnAM caraNomAM lIna karI de che. dhyAna eTale ahamnA kendramAMthI mukta thaIne vaheto AtmaurjAno sAttvika pravAha. dhyAnanA prakAra : dhyAnanA ThANAMgasUtramAM cAra prakAra batAvyA che. cattAri jhANA pannatA taMjahA - / aTTe phALe, rodde phALe, phALe suva jJALe ! (ThANAMga sUtra | 4) dhyAnanA cAra prakAra che - ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, zukladhyAna. pU. AcArya siddhasena divAkarajIe dhyAnanI paribhASA batAvatA kahyuM ke - gumavarmapratyayo dhyAnam | (chAtrizada dvAciMsikA - 18/1) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 zubha ane pavitra Alambana para ekAgra thavuM te dhyAna che. dhyAnano artha batAvatAM kahe che ke azubha vicAronA pravAhane rokIne zubha tarapha javuM ane zubhamAM ja AgaLa vadhatA javuM e dhyAna che. mananI aMtarmukhatA, attaralInatA A zubha dhyAna che. mana vadhAre samaya na to azubhamAM rahe che na to zubhamAM. kAraNa ke te caMcaLa che. te caMcaLatA thoDA samaya mATe rokAI jAya che. jainAcAryoe kahyuM che ke - muhartAntana: zairya dhyAna chAzu yoninAm | (yoga zAstra - 4/115) chadamastha sAdhakanuM mana vadhumAM vadhu antarmuhuta sudhI (48 miniTa) sudhI eka viSayamAM eka AlaMbana para sthira rahI zake che. AnAthI vadhAre nahi ane jo vadhAre rahI gayuM to vItarAgatAne prApta karI le che. mananI caMcaLatA samApta thaI jAya che. ArtadhyAnanuM svarUpa ane lakSaNa : ArtadhyAna e azubha dhyAna che. Artano artha che duHkha, pIDA, ciMtA, zoka Adi. jyAre bhAvanAmAM dInatA, manamAM udAsInatA, nirAzA tathA roga AdithI vyAkuLatA, apriya vastunA viyogathI kSobha tathA priya vastunAM viyogamAM zoka AdinA saMkalpa manamAM uThe che. tyAre mananI sthiti khUba ja dayanIya tathA azubha banI jAya che. A prakAranA vicAro jayAre manamAM jamA thaI jAya che tyAre mana emAM ne emAM khovAI jAya che. ciMtA-zokanA samudramAM DUbI jAya che tyAre te ArtadhyAnanI koTimAM pahoMcI jAya che. A vicAro koI kAraNonAM kAraNe janma le che. te kAraNonuM vargIkaraNa karatA ArtadhyAnanA cAra kAraNa ane cAra lakSaNa batAvyA che. ArtadhyAnanA kAraNa ane lakSaNa : (A) amapuna saMpA - amanojJa saMprayoga : apriya, aNagamatI, na icchelI vastuno saMyoga thavA para eno pIcho choDAvavA mATe ciMtA karavI ke A kyAre dUra thaze, paraMtu jayAre dUra thatI nathI tyAre mana azAMta banI jAya che. mANasa aMdarathI ghaNo duHkhI banI jAya che. kSobhituM ane AkuLa-vyAkuLa banI jAya che. te amanojJano saMprayoga che. (B) madhuna saMpo - manojJa saMprayoga : | mana icchita vastu maLavA para je prasannatA ane AnaMda Ave che. paraMtu jayAre e vastuno viyoga thAya che. tyAre badho ja AnaMda osarI jAya che. ane AnaMda karatA paNa vadhAre duHkha ane pIDAno anubhava thavA lAge che. tene manojJa saMprayoga kahevAmAM Ave che. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (C) mayaMvara saMpana - AtaMka saMprayoga : AtaMka e roganuM nAma che, roga thaI javAthI mANasa tenI pIDAmAM vyathita thaI jAya che ane tene dUra karavAnA vividha upAyo vicAre che. rogathI gabharAIne kyAreka AtmahatyA paNa karI le che. roga maTADavA mATe game tevA hiMsAtmaka pApa karavA paNa taiyAra thaI jAya che. te rogaciMtA ArtadhyAna che. (D) parisiya valama - moLa saMpana - prApta kAma bhoga saMprayoga : kAma, bhoga AdinI je sAmagrI je sAdhana upalabdha thayA che. ene sAcavavAnI ciMtA, te tUTI na jAya, bhaviSyanuM vicAre tathA pachInA bhAvamAM paNa AvA bhogo maLe enI ciMtA karavI e prakAranuM niyANuM karavuM. je AtmA ArtadhyAna kare che, enI AkRti khUba ja dInahIna, karamAyelI lAge che, raDavuM, chAtI tathA mAthuM kUTavuM, tyAM sudhI pahoMcI jAya che. ArtadhyAnavALAnI sthiti kevI hoya te batAvatA tenA lakSaNa batAve che. aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA / MyA, soyabayA, tiLayA, pariveyA ! (bhagavatI sUtra 25/7) (1) annatA - rovuM, vilApa karavo, rADa pADavI (2) zovanatA - zoka karavo, ciMtA karavI (3) tipAtA - raDavuM (4) parivenA - hRdaye AghAta pahoMce evo zoka karavo vadhAre paDatA udAsa banI javuM, duHkhIvihvaLa thaI chAtI Adi pITavuM. A cAre lakSaNa mananI duHkhita tathA vyathita dazAnuM sUcaka che. A lakSaNathI khyAla Ave ke A vyakti duHkhI, Arta ane ciMtAgrasta che. raudradhyAna - pUratA pradhAna : raudradhyAnamAM krUratA tathA hiMsakabhAvonI pradhAnatA hoya che. pote duHkhI hoya tyAre bIjA pratye sahAnubhUti ne badale apamAna karavuM. jema tema bole ane mArI paNa le che. AvA roSanA kAraNe dInatAnI jagyAe krUratA tathA hiMsAtmakapaNAnI bhAvanA bhaDakI UThe che tyAre raudra svarUpa dhAraNa kare che raudradhyAnanA cAra kAraNa ? (a) hiMsAnubaMdhI : koIka ne mAravuM, pITavuM athavA hatyAdi karavAnA saMbaMdhamAM ciMtana karavuM. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 gupta yojanAo banAvavA mATe UMDI ciMtA karavI. A hiMsAnuMbaMdhI raudradhyAna che. (A) mRSAnubaMdhI : bIjAne ThagavA, vizvAsaghAta karavo, chaLa prapaMca karavA saMbaMdhI ciMtana karavuM tathA satya vastuono artha badalI lokono gumarAha karavA saMbaMdhI vicAravuM eTale ke khoTuM, chaLakapaTanuM ciMtana mRSAnubaMdhI raudradhyAna che. (I) teyANabaMdhI - senAnubaMdhI : corI, lUMTa AdinA upAyo tenA sAdhanono vicAra karavo, corI nA navA navA rastAo vicAratA rahevAnA, kevI rIte ene chupAvavuM Adi A badhu vicAravuM te snenAnubaMdhI raudradhyAna che. (I) saraMkSaNAnubaMdhI: je dhana, vaibhava, pada adhikAra pratiSThA Adi sAdhana tathA bhoga vilAsanI sAmagrI prApta thaI che. tenA saMrakSaNanI ciMtA karavI, kevI rIte amAruM dhana surakSita rahe, khurzI tathA adhikAra kevI rIte maLe e prakAranI vicAraNA karavI tathA bhoga-sukhamAM je koI aDacaNa rUpa bane tenI hatyAdi karI potAnA sukha tathA bhogano rasto niSkaTaka karavA saMbaMdhI ciMtana karavuM A badhuM saMrakSaNAnubaMdhI dhyAnamAM Ave che. raudradhyAnanA cAra lakSaNa : (1) monose - hiMsA, asatya Adi koI eka pApakarmamAM atyanta Asakta thaIne vicAravuM. (2) vahunalone - aneka prakAranA pApakArI dUSTa vicAromAM Asakta thaIne rahevuM. (3) maUIole - hiMsA Adi adharma kAryomAM dharmabuddhi rAkhIne temAM (ajJAnavaza) Asakta thaIne rahevuM. (4) mAmaiAMto - mRtyu sudhI manamAM dveSa ane krUratAthI bharapura rahevuM. aMtima samaye paNa potAnA pApo pratye pazcAttApa na karavo, paraMtu temAM ja raudra tathA Asakta banIne rahevuM. raudradhyAnavALo prAya bIjAne kaSTa ApavAmAM, pIDA pahoMcADavAmAM tathA temanI hiMsA karavAnI ciMtAmAM gherAyelA rahe che. dharmadhyAna : dharmadhyAnanuM svarUpa H aTTa ruddANi vajjitA jhAejjA susamAhie / dharma sukSAruM gADuM jJALa tuM tu vuddA vA II (ThANAMga sUtra-4) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA samAdhi temaja zAMtinI kAmanA rAkhavAvALA Arta tathA raudra dhyAnano tyAga karIne dharma tathA zukla dhyAnanuM ciMtana kare. vAstavamAM A be dhyAnane ja dhyAnatapa kahevAmAM AvyA che. dharmano artha che - AtmAne pavitra banAvavAvALu tattva. jenA AcaraNathI AtmAnI vizuddhi thAya che. tene dharma kahe che. te dhArmika vicAromAM AtmazuddhinA sAdhanomAM manane ekAgra karavuM arthAta pavitra vicAromAM manane sthira karavuM te dharmadhyAna che. vAstavika draSTithI dharma tathA zukla dhyAna ja AtmadhyAna che. AcAryazrI kahe che ke "AtmAno AtmA dvArA AtmAnA viSayamAM vicAravuM, ciMtana karavuM e ja dhyAna che. A ja AtmadhyAna che." / 2 / AvA dhyAna mAdhyamathI AtmA paravastumAMthI haTIne svamAM lIna banI jAya che. potAnA viSayamAM ja ciMtana karavA lAgI jAya che ane ciMtana karatA karatA AtmasvarUpanA darzana karI le che. A dhyAnarUpa agni dvArA AtmA karmarUpa lAkaDIne bALIne bhasma kare che ane potAnA zuddha svarUpa niraMjana siddha svarUpa prApta karI le che. dhyAnAgnidagdha karmatu siddhAtma sthAnnijanaH / SaTakhaNDAgama / yogazAstra (AcArya hemacaMdrAcAryajI) "zaTakhaMDAgamamAM mAM kahe che ke dharma tathA zukla dhyAna tapa che. bAkI jeTalA tapa che. te badhA dhyAnanA sAdhana mAtra che." dharmadhyAnanA prakAra : prakaraNa - 2 dhamme jhANe cauvvihe paNate taM jahA / ALAvighnai, vAyavina vivAvinad saMALavijJap // (bhagavatI sUtra 25/7) - dharmadhyAnanA cAra prakAra che. (1) JajJAviSaya : 'vicAra'no artha che nirNaya athavA vicAra karavo. AjJAnA saMbaMdhamAM ciMtana karavuM AjJAvijaya che. prazna : AjJA konI ? javAba : AjJA enI ja mAnya gaNAya che je zraddheya hoya, paramapUjya hoya, svAmI hoya, vItarAga hoya, enI AjJA ja vAstavamAM dharma che. AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke, ANAe mAmagaM dhammaM / / AcArAMga sUtra 6/2) je dharma che teja temanI AjJA che ane je AjJA te ja temano dharma che. ANAe tavo ANAe saMjamo / (saMbodha sattarI-32) 186 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 AjJAmAM tapa che, AjJAmAM saMyama che, eTalA mATe AjJAno artha che bhagavAna kathita dharmanuM ciMtana manana karavuM e dharmadhyAnano prathama bheda AjJAvicaya che. (2) apAyaviSaya : apAyano artha che doSa athavA durguNa AtmAmAM anAdi kALathI pAMca doSa chupAyelA che. (1) mithyAtva (2) avrata (3) pramAda (4) kaSAya (5) azubhayoga. A doSonA kAraNe AtmA janma-maraNanA cakkaramAM bhaTake che. duHkha vedanA ane pIDAne prApta kare che. A doSonA svarUpano vicAra karavo. AnAthI chuTakAro kevI rIte maLe, kevI rIte ghaTADavAmAM Ave, kayA kayA sAdhanothI te doSonI zuddhi karavAmAM Ave A viSaya para ciMtana karavuM te apAya vicaya che. (3) vipAka vicaya : pAMca doSa je apAya viSayamAM batAvavAmAM AvyA che. te ja karma baMdhananA kAraNa che. kAraNa ke te pAMce pramAda che ane pramAda ja karmabaMdhanuM kAraNa che. pamAyaMmma mAtaMtu / karma bAMdhatA samaye sArA lAge che. paraMtu jIvo enA pariNAmanI kalpanA paNa karatA nathI. mATe sukhanA hRdayAlhAdaka tathA duHkhanA romAMcaka vipAkonA pariNAmo para ciMtana karatAM rahevAthI pApo pratye bhaya, ghRNA utpanna thAya che tathA pApa pratye lagAva ochA thaI jAya che. jenAthI AtmAmAM pApothI bacavAno saMkalpa jAgrata thAya che. to AvI rIte pApanA kaTu pariNAmo ane puNyanA zubha phaLo pa2 je ciMtana karavAmAM Ave che. te dharmadhyAnano trIjo bheda eTale ke vipAka vicaya che. (4) saMsthAna viSaya : saMsthAnano artha che AkAra. lokano AkAra tathA svarUpanA viSayamAM ciMtana karavuM ke lokano svarUpa zuM che ? nara, svarga kyAM che ? AtmA kayA kAraNe bhaTake che ? kaI kaI yonimAM kayA duHkha tathA vedanAo che ? Adi vizva saMbaMdhI vaSayonI sAme AtmasaMbaMdha joDIne teno AtmAbhimukha ciMtana karavuM te saMsthAna viSaya che. dharmadhyAnanA lakSaNa H (1) AjJARSi : rucino artha che vizvAsa, mAnasika lagAva ane rasaruci. jinezvara devanI AjJAmAM, sadgurujanonI AjJAmAM vizvAsa rAkhavo tathA te pramANe AcaraNa karavuM te dharmadhyAnanuM prathama lakSaNa che. ruci haze to jarUra AgaLa vadhI zakaze. 187 (2) nisarnaRSi : dharma upara, sarvajJabhASita tattvo upara ane satyadarzana para jo ApaNA hRdayamAM sahaja zraddhA thAya che. jenuM kAraNa bIjuM kAMI na hotA darzanamohanIya karmano kSayopazama hoya che. te zraddhAne, te rucine nisarga ruci kahevAya che. (3) mUtraci : bhagavAnanI vANIrUpa Agama aMga, upAMga, rUpa sUtra che. tene sAMbhaLavAthI dharmamAM je ruci thAya che te sUtra ruci che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 (4) avAdaruSi : UMDA utaravuM, jema dariyAmAM, nadImAM UMDe jAya to motI maLe che. tema zAstronuM adhyayana to kare che paNa zAstranA jJAnane hRdayaMgama nathI karI zakatA eTale jJAnaprakAza prApta nathI karI zakatA. paraMtu ciMtana-manana karavAmAM Ave ane enA dvArA je utsukatA prApta thAya che tene avagADha ruci kahevAmAM che. A cAra lakSaNothI dharmadhyAnanI AtmanI oLakha thAya che. dharmadhyAnane sthira rAkhavA mATe, te ciMtana pravAhane vadhAre sthira banAvavA mATe dharmadhyAnanA cAra AlaMbana batAvyA che. cAra AlaMbana : (A) vAvanA : vicAro ne pavitra tathA zuddha banAvavAnuM dhArmika sAhitya pote bhaNe ane bIjAne bhaNAve. (B) pRSThanA : adhyayana karatA koI zaMkA thAya to gurujano tathA bahuzruta hoya tema pUchavuM tene pRcchanA kahevAya che. (C) parivartanA : je jJAna zIkhyA hoya ke vAMceluM hoya tene vAraMvAra yAda karavuM tene parivartanA kahevAya che. (D) dharmakathA : dharmopadeza sAMbhaLavAno ane pachI bIjAne karavAno. cAra anuprekSA : manane dharmadhyAnamAM lIna banAvavA mATe je ciMtana karavAmAM Ave che. tene anuprekSA kahe che. anuprekSA dvArA AtmA vairAgya pradhAna vicAromAM lIna banI jAya che. vItarAgabhAva jevo AnaMda prApta kare che. saMsAranI moha-mAyAne bhUlI jAya che. Ama anuprekSAno niraMtara abhyAsa karatA rahevuM joIe. (I) tvAnuprekSA : AtmAnA ekAkIpaNAnuM ciMtana karavuM. huM ekalo Avyo chuM. ekalo javAno chuM. namirAjarSi jyAre A sUtra samajyA ke "AtmA ekAkI che, koI koInuM nathI.' ekatvamAM AnaMda che. be che tyAM du:kha che. A prakAranuM ciMtana karavuM te ekatvanuprekSA che. : (II) anityAnuprekSA : vastunI anityatAnuM ciMtana karavuM AMkhe dekhAtA tamAma jaDa padArtho nAzavaMta che, kSaNika che, koI paNa vastu sthira nathI, kSaNe kSaNe nAza thaI rahyo che. A pramANe vicAravuM te anityAnuprekSA che. (1886 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (III) azaraLAnuprekSA : saMsAramAM koI koInuM zaraNa nathI. koI koInu rakSaka nathI, parivArasnehIjano badhA ja sukhanA sAthI che. duHkha Avaze, roga utpanna thaze jyAre pIDAmAM ke saMkaTamAM koI bhAgIdAra nahi bane. A prakAranuM vicAravuM te azaraNAnuprekSA che. prakaraNa 2 : (IV) saMsArAnuprekSA : saMsAranA svarUpanuM ciMtana karavuM, A saMsAra duHkhamaya che. duHkha mUlaka che. du:khAnuMbaMdhI, kaSTamaya che. saMsAra anAdikALano che. anaMtI vakhata janma-maraNa karyA che. chatAM paNa sukha prApta thayuM nathI. mATe naraka tathA tiryaMcayonInA kaSTone yAda karI AtmAne janma maraNathI mukta karavAno upAyo para vicAra karavo, saMsAranI zokAkula dazAmAMthI mukta kema thavuM ? tyAre manane nirAkula bhAvanAmAM lAvavo. te saMsArAnuprekSA che. AtmAnI zAMti mATe manane nirmaLa banAvavA mATe A bhAvanAonuM ghaNuM mahattva che. dhyAnamAM mukhya traNa vastuo che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya - dhyAtAno artha che dhyAna karavAvALo, dhyAnano adhikArI. dhyAnano artha che, tallInnatA. ekAgratA ane dhyeyano artha che iSTadeva. jemanuM dhyAna karavAmAM Ave A traNa pavitra bhUmikA che. yasya vitta sthiIbhUta sahi dhyAnA prazasyate (jJAnArNava pR.-84) jenuM citta sthira thaI gayuM hoya te ja vAstavamAM dhyAnano adhikArI che. dhyAnanI pavitratAnA viSayamAM batAve che ke jitendriyasya, dhIrasya prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAnasya nAsAgranyastaneyasya yauginaH // (dhyAnASTaka - 6) je yogI jitendrIya che, dhIra che, zAMta che, sthira AtmAvALo che. nAsArge draSTi sthira karI sukhAzanamAM beThA che te ja dhyAna karavAnA adhikArI che. piNDasthadhyAna tathA dhAraNAo : (1) pi'stha dhyAna : piNDano artha che zarIra. zAMta ekAMta svaccha sthAnamAM vIrAsana, sukhAsana, siddhAsana Adi koI yogya Asana para sthira beThaka karI zarIramAM sthita caitanya dhana AtmadevatAnuM dhyAna karavuM te piNDastha dhyAna che. AmAM zuddha nirmaLa AtmAne lakSamAM rAkhI ciMtana karavAmAM Ave che. A dhyAna mudrAmAM je mudrA banAvavAmAM Ave che, te dhyAna mudrA che. dhyAnamudrAno artha che mana aMtarmukhI thAya. / 189 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 antazceto bahizcakSuradhaH sthApya sukhasanam / samatvaM zarIrasya dhyAnamudreti kaccate // (gaurakSAzataka 65) A prakAre dhyAnamudrA lagAvIne zarISya AtmAnA svarUpanuM ciMtana karavuM. piNDastha dhyAna che. AtmAnI kalpanA A prakAre karavI joIe ke mAro A AtmA sarvajJa bhagavAnanI AtmAnA tulya che, pUrNacandravat nirmaLa che, kAMtimAna che, zarIranI aMdara puruSa AkRtivALo thaI sphaTika siMhAsana para birAjamAna che. A prakAranI kalpanA dvArA AMkhothI AtmAnA svarUpanuM darzana karavuM joIe. piDastha dhyAnanI pAMca dhAraNAo : (1) pArthivI dhAraNA : dhAraNAno artha che bAMdhavuM, dhyeyamAM cittane sthira karavuM dhAraNA che. dhAraNA tu kvacida dhyeya citasya sthira baMdhanam / (abhidhAna ciMtAmaNi 1/84) potAnA zarIra tathA AtmAne pRthvInI pativarNanI kalpanAnI sAthe bAMdhavI te pArthivI dhAraNA che. A dhAraNAmAM madhyalokane kSIra samudrasamAna nirmaLa jaLathI paripUrNa hovAnI kalpanA kare. tenA madhyabhAgamAM jaMbudvipa samAna survaNathI camakatA hajAra patravALA kamaLanI kalpanA kare. kamaLanA vaccenA bhAgamAM jyAM karNikA hoya che. tenA para sonAmaya meruparvatanI AkRtinuM ciMtana kare ane pachI vicAre te meruparvatanA zikhara upara pAMDukavanamAM pADuMkazIlA upara sphaTIkaratnamaya siMhAsana che. ene huM (AtmA) te siMhAsana para beTho chuM. sAdhaka jyAre A prakAranA drazyanI kalpanA kare che. to tenuM mana khUba ja zAMta ane saumya banI jAya che. zItaLatAno anubhava thAya che. A klpanAmAM mana ekarUpa thavAthI sthiratA AvI jAya che. yAjJAvalakyanA kathanAnusAra pRthvI dhAraNA siddha thavA para zarIramAM koI prakArano roga nahi rahe. (2) AgneyI dhArA : Atma siMhAsana para virAjamAna thaIne nAbhinI aMdara hRdaya tarapha upara mukha karelI 16 pAMkhaDIvALo lAla kamaLanI kalpanA kare che. te pAMkhaDIo para ga, ga, rU, rUM, 3, 4, RR, RR, jI, jI, haiM, te, o, gau, gaM, : A 16 svaronI sthApanA karavAmAM Ave che. tathA kamaLanA madhyamAM akSaranI kamaLanI upara ane hRdayanI nIce tarapha mukha rAkheluM ATha patravALo eka mATInA raMgavALo kamaLa banAvavo joIe. tenA pratyeka patro para kALa raMgathI lakhelA ATha karmo e ATha karmonuM ciMtana karavuM joIe. jyAM 'haM' lakhelo che tyAM rephamAMthI dhumADo nIkaLato hoya evI kalpanA karavAmAM Ave che. tenI sAthe raktavarNanI jvALAone juo. te jvALA moTI thatI thatI ATha karmone bALe che ane kamaLanA madhyabhAgane chedIne upara mAthA sudhI pahoMce tevI kalpanA karo. pachI vicAro jvALAnI eka rekhA jamaNI bAju ane eka rekhA DAbI bAju nIkaLI rahI che. baMne rekhAo nIce AvatA maLI jAya che. ane eka agnimaya rekhA bane che te AkRtithI zarIranI bahAra 190) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 traNa koSavALo agnimaMDapa banI rahyo che. evI kalpanA karatA jAo te agnimaMDapamAM tIvra vALAo UDI rahI che. evI kalpanA karo. temAM ATha karmo baLI rahyA che. tathA te baLIne rAkha banI gayA che. AtmA tejarUpathI camakI rahyo che. A prakAranI kalpanA karo. agnidhAraNAmAM je sarvatra prakAza phelAI rahyo che. tenuM svayaM ja pratibiMba dekhAya che. upaniSadonA anusAra agnidhAraNA siddha thavA para yogInuM zarIra jo bhaDabhaDatI jvALAomAM paNa nAkhI devAmAM Ave to paNa te baLato nathI. (3) vAva thAuUIT : pavananI kalpanA sAthe manane joDI devAmAM Ave che. yogI vicAre che. khUba jorathI pavana phUMkAI rahyo che.temAM ATha karmonI rAkha UDI rahI che. nIce hRdaya kamala sapheda banI gayu che ane AtmA para lAgelI rAkha havAnA kAraNe sApha thaI rahI che. vaidika AcAryonA anusAra A dhAraNAmAM samasta brahmAMDane vAyuthI prakampita thato jovAmAM Ave che. ane Ano preraka huM ja chuM. A prakAre pavana dhAraNAmAM AtmAne bAMdhI devAmAM Ave che. vAyavI dhAraNA siddha thavA para yogI AkAzamAM UDI zake che. vAyu rahita sthAnamAM paNa jIvita rahI zake che. ene vRddhAvasthA nathI AvatI. (4) vAruNI dhAraNA pANInI kalpanA karI manane joDavAnuM che. vAyavI dhAraNAthI AgaLa vadhIne yogI vicAre che AkAzamAM vAdaLAono samUha UDI rahyo che. vIjaLI camakI rahI che ane dhIre dhIre khUba jorathI varSA paNa zarU thaI gaI che. AtmA pavitra ane nirmaLa banI rahyo che. pANI dhAraNA siddha yogI pANImAM DUbato nathI. agAdha pANImAM paNa jIvita rahe che ane mana tathA zarIranA samasta tApa zAMta thaI jAya che. evo vaidika AcAryono mata che. I 1 I (5) tattvarUpavatI dhAraNA H Ane tattva bhU dhAraNA paNa kahevAmAM Ave che. yogavaziSTa Adi granthomAM Ane "AkAza dhAraNA' kahe che. A sarva zreSTha dhAraNA che. AmAM AtmAnuM nirAkAra, nirmaLa rUpanuM ciMtana karatA yogI vicAre che huM anaMta zaktino puMja chuM. huM AkAzathI paNa virATa vyApaka chuM. je prakAre AkAza para koI lepa nathI. tevI ja rIte mArA para paNa koI bAhya vastunuM AvaraNa nathI. A dhAraNAmAM AtmA potAnA svarUpadazAnI utkRSTa anubhUti karI zake che. A prakAre piMDastha dhyAnanI pAMca dhAraNAo che. jenA AdhAra para manane potAnI najIkamAM lAvI zakAya che ane dhyeyanI sAthe joDI devAmAM Ave che. A dhAraNAo siddha thaI javA para sAdhakanI Atmazaktio khUba ja vikasita ane pracaMDa banI jAya che. enA para koI prakAranI malinavidyAono prabhAva nathI paDato. bhUta-picAza Adi tenA divya tejathI bhayabhIta rahe che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 padasthadhyAnanuM svarUpa : padastha dhyAnano artha che koI pado, pavitra akSaro para manane sthira karavuM. yatpadAni pavitrANi samAlambya vidhIyate / tatparza samAdhyiAta dhyAnasiMdhyAntaparaDaH | (yogazAstra 8/1) koI pavitra padonuM AlaMbana laIne tenA AdhAra para cittane sthira karI devuM ene padastha dhyAna kahe che. A dhyAnamAM potAnA iSTapado jevA ke bhagavadranAma, navakAra mahAmaMtra tathA anya zAstrIya vAkyonuM smaraNa karatA sAdhaka temAM tallIna thavAno prayatna kare che. ISTanuM smaraNa karatA karatA sAdhaka te maMtrapadone, akSarone potAnI kalpanAthI lakhe che. pachI e ja akSarone manathI jovAno prayatna kare che. mana te maMtrAkSaromAM ekAtmAnI anubhUti karavA lAge che. siddha cakra : padastha dhyAnane sthira karavA mATe AcAryoe siddhacakranI sthApanI kalpanA ApI che. A siddhacakramAM ATha pAMkhaDIvALo zveta kamaLanI kalpanA karavAmAM Ave che. ane vacce karNika (bIjakoSa)mAM "namo arihaMtANaM"nI sthApanA karavAmAM Ave che. pachI pUrva-pazcima Adi cAre dizAnI pAkhaMDIo para 'namo siddhANaM' Adi cAra padanI sthApanA karavAmAM Ave che. ane cAra vidizAnI pAMkhaDIo para jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM dhyAna karavAmAM Ave che. AvI rIte siddhacakra para navapadanuM dhyAna karavAmAM Ave che. AvI rIte koI paNa pada, akSara ke maMtro para manokalpanA karI dhyAna karavAmAM Ave che. akSara dhyAna : akSaronI kalpanA karIne te akSaro para bhagavad svarUpanuM ciMtana karavAmAM Ave che. akSara naSTa thaI jaze paNa teno artha ke bhAvArtha kyAreya paNa naSTa thato nathI. te to avinAzI che. avinAzI tattva eka ja che. AtmA. zuddha svarUpa sthita avinAzI Atmatattva athavA paramAtmatattvanI kalpanAnA AdhAra para manane sthira rAkhavuM e ja akSara dhyAnano uddeza che. AnI kalpanA nIcenA citra anusAra samajI levI. uparanA citra anusAra nAbhikamala, hRdaya kamala ane mukhakamala para akSaronI sthApanA karIne pratyeka akSaranA AdhAra para kramazaH ciMtana karavuM. udAharaNa - nAbhikamaLanAM madhyamAM "gaI lakhyuM che. pahelA "aha"nA bhAvArtha para tenA svarUpa para ciMtana karavuM joIe. pachI ma, nA Adi akSaro (12) Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 para kramazaH ciMtana karavuM. a - arihaMta - A - AtmA, ka - karma, kha - khAMti Adi bIjAkSara zabda ane saMketa : vaidika granthomAM jene "zabdabrahma' kahevAmAM Ave che. jaina darzanamAM ane padastha dhyAna kahe che. zabdamAM apAra zakti che. cittanI sAthe ekAkAra thavA para potAno camatkAra batAvavA lAgI jAya che. bIjAkSaromAM paNa ISTadevanA devatAonA saMketa chupAyelA che. vaidika AcArye kahyuM che ke - akAro vAsudevaH syAd ukArastu mahezvaraH / makAraH prajApatiH syAt tridevo U prayujyate // Aja rIte jaina AcArye paNa batAve che ke - arihaMtA asarIrA Ayariya upajjJAya muNiNo / paDhamag2 niSNano vAro paMca paramiTTI || (bRhad dravya saMgraha TIkA pR.142) arihaMta - A siddha (azarIrI) a AcArya A upAdhyAya u = o m = om - uThe Ama, parameSThinA prathama akSara meLavavAthI OM thAya che. AvI rIte bIjAkSaro dvArA niSkAmabhAvathI dhyAna karatA potAnA svarUpanuM ciMtana karavuM padastha dhyAna che. rupastha dhyAna H rupayukta ISTadeva, tIrthakara AdinuM ciMtana karavuM pastha dhyAna che. mato rupamati dhyAna rUma) mukhyate | (yoga zAstra 97) A dhyAnamAM kalpanA khUba ja suramya ane raMgaberaMgI hoya che. sAdhaka ekAMta zAMta vAtAvaraNamAM besI AMkho baMdha karI hRdayanI AMkho kholI che. bhagavAnanA guNone yAdi karI bhagavAnanI AkRtinI kalpanA kare che, emAM lIna banI jAya che. jANe sAkSAt paramAtmA sAme beTho hoya evo anubhava thAya che, evI ja rIte samovazaraNanI paNa kalpanA kare che. pAtIta dhyAna : rupathI atIta eTale ke nirAkAra niraMjana siddha bhagavAna paramAtmAnuM ciMtana karatA AtmA emA tanmaya banI jAya che. AcAryazrI kahe che ke - ma - 193 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 niraMganI siddhArtha dhyAna thAt rupa vanatam I (yoga zAstra 10/1) - niraMjana siddha svarUpanuM dhyAna karato AtmA svayaM ne karmamala mukta siddha svarUpano ja anubhava kare che. A plAnamAM pahelA kadI koI sAkAra kalpanA nathI hotI, paraMtu nirAkAra svarUpamAM sthira rahevAnuM hoya che. rupAtIta dhyAna siddha thavA para bheda rekhAo samApta thaI jAya che. dhyAta, dhyeya ane dhyAna traNe ekAkAra thaI jAya che. zukaladhyAna zukladhyAnanuM svarUpa : dhyAnanI A parama ujjavaLa, nirmaLa dazA che. manamAMthI jyAre viSayakaSAya dUra thaI jAya che to tenI malinatA ApoApa ghaTI jAya che. mana ujavaLa thatAM, karma rahita banI jAya che. mana zukalatAne eTale ke nirmaLatAne prApta karI le che. te mananI ekAgratA tathA atyanta sthiratA ja zukladhyAna kahevAya che. sAdhakanuM ciMtana jyAre bahArathI aMdara cAlyuM jAya che. deha hovA chatAM svayaM videha athavA dehamuktAno anubhava kare che. zukladhyAnanA be bheda karavAmAM AvyA che. zukla ane paramazukla 14 pUrvadhArI sudhI zukladhyAna che. kevaLI bhagavAnanuM dhyAna paramazukladhyAna che. 11. A bheda dhyAnanI vizuddhatA tathA adhikatama sthiratAnI draSTithI karavAmAM AvyA che. zukladhyAnanA bheda : zukaladhyAnanA cAra bheda che. | 2 | (1) pRthavasva virta savAra : pRthakatva eTale bheda ! vitarkane artha che ke pradhAna ciMtana. A dhyAnamAM zrutajJAnano sahAro laIne vastunA vividha bhedo para sUkSmAtisUkSma ciMtana karavAmAM Ave che. jyAre jaDa padArtho upara, kyAreka dravya-guNa-paryAya upara AvI rIte alaga alaga ciMtana kare che. (2) tyivirtivivAra: jyAre bhedapradhAna ciMtanamAM mana sthiratA prApta karI le che. to pachI abheda prArthanA ciMtanamAM svayaM ja sthiratA AvI jAya che. A plAnamAM vastunuM eka ja dhyeya banAvavAmAM Ave che. jo eka paryAyarUpa para ciMtana cAle to enA upara ja ciMtana cAlatuM raheze. sAdhaka je yogamAM 1. tattvArtha sUtra 9/39 - 40 | 2. samavAyAMga sUtra - 4 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 sthira haze to teja yoga para aTala raheze. A dhyAna sUkSma vicAra para cAle che. A dhyAna sarvathA nirvicAra dhyAna nathI, paraMtu koI eka vastu tattva upara vicArasthira thaI jAya che. (3) sUkSmayiApratipAti H A dhyAna atyanta sUkSma kriyA para cAle che. A dhyAnanI sthiti prApta thayA pachI yogI pharIthI potAnA dhyAnathI calita thatA nathI mATe Ane sUkSma kriyA apratipAtI kahe che. jaina AgamomAM kahyuM che ke A dhyAna kevaLI - vItarAgI AtmAne ja thAya che. jyAre AyuSyano ghaNo ocho samaya (aMtamurhuta) zeSa rahyo hoya te samaye vItarAgI AtmAmAM yoganirodhanI prakriyA cAlu thaI jAya che. sthUla kAyayoganA sahArAthI sthUla manayogane sUkSma banAvavAmAM Ave che. pachI sUkSma mananA sahAre sthUlakAya yogane sUkSmarUpa Ape che. pachI sUkSma kAyayoganA avalaMbanathI sUkSma mana-vacanano nirodha karavAmAM Ave che. te avasthAmAM phakta sUkSmakAyayoga mAtra zvAsocchavAsanI prakriyA ja zeSa rahI jAya che. te sthitinuM dhyAna ja A dhyAna che. basa enA aMtamurhutamAM ja AtmA ayogI siddha banI jAya che. (4) samucchinnayiAnivRtti : AtmA sarvathA yogono nirodha karI de che. Atmapradeza sarvathA niSpampa banI jAya che. samasta yoganI caMcaLatA samApta thaI jAya che. AtmA caudamAguNasthAne zreNImAM AruDha thaIne ayogI kevaLI banI jAya che. A parama nimpa tathA samasta kriyA yogathI mukta dhyAna dazA che. A dazAne prApta thavA para pharIne te dhyAnathI nivRtti nathI thatI A kAraNathI ene samucchinna kriyA anivRtti zukladhyAna kahevAmAM Ave che. A dhyAnanA prabhAvathI AtmAnI sAthe rahelA zeSa cAra karma zIghra ja kSINa thaI jAya che ane arihaMta bhagavAna vItarAga AtmA-siddha dazAne prApta karI le che. prathama be bheda sAtamAMthI bAramAM guNasthAna sudhI mAnavAmAM AvyA che. trIjuM teramA guNasthAnamAM rahe che, tathA cothuM dhyAna caudamAM guNasthAnamAM praveza kare che. prathama be dhyAna sAlaMbana che. temAM zrutajJAnanuM AlaMbana rahe che. ane zeSa be dhyAna nirAlaMbana che. emAM koIno paNa sahAro ke AlaMbananI apekSA nathI rahetI. zukladhyAnanA cAra liMga : zukladhyAnI AtmAnA cAra cihna che. A cihno (liMgo)thI oLakhavAmAM Ave che. (I) avyaya : bhayaMkarathI bhayaMkara upasargomAM vyathita - calita thatA nathI. (II) asammohaH sUkSma tAttvika viSayomAM athavA devAdikRta mAyAthI saMmmohita nathI thatA. temanI zraddhA acala rahe che. 195 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 III) vivedaH AtmA ane zarIrano pRthakatattvanuM vAstavika jJAna tene thAya che. kartavya akartavyano saMpUrNa viveka temAM jAgRta thAya che. ___ AdyA jJAna darzanAvaraNa vedanIya mohanIyAyuSkanAma gotrAntarAyAH / ATha karmonA baMdhananA alaga alaga kAraNa batAvavAmAM AvyA che, to sAthe sAthe karmone toDavAnA upayoga paNa batAvavAmAM AvyA che. jevI rIte svAdhyAya karavAthI jJAnAvaraNIya karmanI nirjarA thAya che. (3) covIsa tIrthakaronI stutithI darzananI vizuddhi thAya che. darzanAvaraNIya karma halaku bane che. (4) vinaya vaMdanA AdithI nIcagotra karmano kSaya thAya che. (5) ityAdi ATha karmone toDavAnA aneka upAyo zAstramAM batAvyA che. te upAyone AcaraNamAM lAvavAthI karma vyutsarganI sAdhanA thAya che. AvI rIte vyutsarga tapa dvArA karma kSaya karI AtmakalyANa karI zakAya che. (6) vyutasarga tapa (kAyotsarga) : jeNe mamatvano tyAga karI dIdho che teNe samasta saMsArano tyAga karI dIdho che. kharekhara eNe ja mokSa mArgane joyo che. jenA manamAM koIpaNa bhautika vastu pratye, zarIra pratye mArApaNuM ke mamatva nathI e ja sAco mukta che. vizvamAM sahuthI moTuM baMdhana eka ja che mamatva ! parigraha ! natthi eriso pAso paDibaMdho atthi savA jIvANaM / 1 / jIvane mATe pAza-baMdhana saMsAramAM jo koI hoya to te che parigraha, mamatva. A mamatva buddhino tyAga karavAvALo ja sAco sAdhaka tathA sAco tapasvI che. mamatva buddhi upara vijaya meLavavA mATenA aneka sAdhano tathA upAyo batAvyA che. temAMno eka mukhya sAdhana che vyasarga. A tapanI sAdhanA jIvanamAM nirmamatvanI nispRhatAnI, anAsaktinI ane nirbhayatAnI jyoti prajavalita kare che. sAdhakamAM AtmasAdhanA mATe apUrva sAhasa ane balidAnanI bhAvanA jagAve che. vyutasarganI paribhASA : cutasargamAM be zabda che vi - utsarga - vi no artha che viziSTa ane utsargano artha che tyAga. viziSTa tyAga eTale ke tyAga karavAnI viziSTa vidhi vyutsarga che. AzA ane mamatva jIvananuM sauthI moTuM baMdhana che. te AzA, mamatva pachI bhale te dhananuM hoya, parivAranuM hoya, ziSyonuM hoya, bhojana Adi rasonuM hoya, athavA potAnA zarIranuM hoya jyAM sudhI moha, baMdhana nathI chUTatAM tyAM sudhI mukti nathI maLatI. vyutsargamAM A badhA padArthonAM mohano tyAga karavAmAM Ave che. sarvatra - sarvadA - nirmamatva -19) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 bhAvanI pavitra bhAvanAthI AtmAmAM jAgRti Ave che. digaMbara AcArya aMkalaMkajI kahe che ke - ninirbayatva nIvitA gulAsAdharyo vyuta I (tattvArtharAjavartikA 9/26/10) nisaMgatA - anAsakti, nirbhayatA ane jIvananI lAlasAno tyAga basa A ja AdhAre Takyo che bhutasarga ! dharma mATe AtmasAdhanA mATe pote potAno tyAga karavAnI vidhi ja vyutasarga che. AcArya bhadrabAhujI kahe che ke .. anaM rU zarIraM no gIvRtti ya vRddhi / (Avazyaka niryukti - 1552) vyutsarga tapanI sAdhanA karavAvALAmAM AvI draDhatA hoya che ke A zarIra anya che ane mAro AtmA anya che. zarIrane choDavAnuM che. nAzavanta che. AtmAne apanAvAno che. te zAzvata che. lAMbA samayano sAthI che. basa A ja dhAraNAthI AgaLa vadhato sAdhaka je para che. tenI mamatAthI dUra haTe che ane AtmA je "sva" che tenI najIka Ave che. AtmA mATe thaIne badhuM ja tyAga karI devA mATe tatpara bane che. vyasarganuM svarUpa vyutsarganuM varNana aneka sUtromAM maLe che. uttarAdhyayana sUtramAM khUba ja saMkSepamAM batAvyuM che ke - sayaNAsaNaThANe vA jeu bhikkhu vAyare / yasya viDaso cho to parikSittino (uttarAdhyayana sUtra 30/36) je bhikSu suvuM, besavuM, uThavuM Adi samasta kAyika kriyAono tyAga karI zarIrane sthira karI tenI mamatAno, tenI sAra saMbhALano tyAga karI de che te kAyotsarga tapa che. viussagge duvihe paNNate taM jahA - / baivikasso ya bAvakasso ya | (bhagavatI sUtra 25-7) tsarga be prakAranA che. dravya vyutsarga ane bhAva vyutsarga, dravya vyutsarganA cAra prakAra che. (1) gaNa vyutsarga (2) zarIra vyutsarga (3) upadhi vyutsarga (4) bhaktapAna vyatsarga (1) gaNa vyutsargaH che. gaNanuM nAma che "samUha prAcIna samayamAM gaNanuM ghaNuM mahattva hatuM. mANasonA vividha prakAranA samUha, daLa athavA kuTuMba hatA. jene gaNa kahevAmAM Ave che. ahIM gaNathI eka athavA vadhAre guruonA -19) Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 ziSyanA samUhane gaNa kahe che. sAdhanA karavA mATe "gaNanuM AlaMbana - sahAro Avazyaka che. jema zarIra, gRhastha Adi sAdhanAmAM upakArI thAya che. tevI ja rIte gaNa-paNa sAdhanAmAM sahayogI ane upakArI bane che. gaNanA AzrayathI sAdhu potAnI carcA nirdoSa tathA samAdhipUrvaka calAvI zake che. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM tathA anya tIrthakaronA zAsanamAM gaNavyavasthA hatI eka eka gaNamAM seMkaDo hajAro sAdhu rahetA hatA. badhAnI samAcArI tathA prarUpaNA eka jevI hatI. te gaNanA nAyaka "gaNadhara' kahevAya che. (2) zarIra vyutsargaH doSonI zuddhi karavI. dharmaArAdhanA karatAM kyAreka kyAreka temAM pramAda AvI jAya che. te pramAdanA kAraNe azubhakarmono baMdha paNa thAya che. saMyamamAM koI doSa lAgavAthI mAlina paNa banI jAya che. te malinato dUra karI cAritramaya zarIrane pharI nirmaLa banAvavA mATe kAyotsarga eka prakAranuM snAna che. AnAthI cAritrarUpI zarIra para lAgelo mela tenA kaNakaNa dUra thaI jAya che. pharI nirmaLatA ane kAMti prApta thAya che. Avazyaka sUtramAM batAvyuM che ke - tassa uttarikaraNeNaM, pAyacchitta karaNeNaM, visohI karaNeNaM, / 1 / visaldI karo, paravALa mA nighAyaLatApa Disa Avazyaka sUtra) te saMyama jIvanane vizeSarUpathI paritRpta karavA mATe lAgelA doSonuM prAyazcita karavA mATe. AtmAne vizuddha karavA mATe, zalyarahita karavA mATe, pApakarmone naSTa karavA mATe huM kAyotsarga karu chuM. bhagavAna mahAvIre paNa uttarAdhyayana sUtramAM batAvyuM che ke... ___kAussaggeNaM bhante jIve kI jaNayaI ? / kAussaggeNaM tIya paDuppannaM pAyacchitaM visohei visuddhapAyacchiteya jIve nivvuyahiyo ohiraya mitra mAravaTe pasanda kSaNovANa sudaM mudde virak | (uttarAdhyayana sUtra 29/12) samaya jIvanamAM ke sAdhaka jIvanamAM pramAdavaza thaIne ahIM tyAM bhaTake che ane doSanuM sevana kare che. jANatAM ke ajANatAM bhUlo karI bese che tyAre kAyotsarga karavAthI badhI bhUlo ane doSonI zuddhI karI le che. AtmAne nirmaLa ane niSpApa banAvI le che. nirmaLa AtmA khUba ja haLavApaNano ane prasannatAno anubhava kare che. kAussagnamAM dehabuddhinuM visarjana karavAnuM hoya che. emAM e vicAre che ke .. zarIrataH kartumanantazakti vibhinnamAtmAnamapAsta doSa / jinendra ! koSAdiva khaGgayaSTiM tava prasAdena mamAstu zaktiH // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA he prabhu ! ApanI kRpAthI mArA AtmAmAM evI zakti pragaTa thAya evuM AdhyAtmika baLa jAgRta thAya ke huM potAnA ananta zakti sampanna doSa rahita nirmaLa AtmAne zarIrathI sarvathA alaga samajI zakuM - jema myAnathI talavAra alaga rahe che. vAsI caMdaNakappo zarIra myAna che. talavAra AtmA che. kAyotsargamAM A baMnene alaga alaga samajavAnI bhAvanA jAgRta thAya che. jenAthI sAdhuo, sAdhaka AtmAo kAyotsarga karavA jaMgalamAM smazAnamAM koI ekAntavAsamAM rahe che. dehabhAvathI mukta thaI AtmAnI parama jyotimAM lIna banI jAya che ane te samaye emane bhayaMkara upasarga Ave, koI prahAra kare, koI mAre, zarIranuM chedanabhedana kare, paraMtu sAdhaka evI rIte sthira Ubho rahe che ke jevI rIte A zarIra enuM che ja nahi. bhadra bAhusvAmI paNa sAdhakanI AvI sthiti batAvatA kahe che ke jo maraNaM jIvie ya samAsaNNo dehe ca appaDibadhdho tithihANuvasaggANaM kAussaggo havai tassa / koI paNa bhaktibhAvapUrvaka caMdanano lepa kare athavA koI dveSapUrvaka cAmaDI utAre, jIvato rahe ke marelo rahe, paraMtu A badhI paristhitimAM sAdhaka dehamAM Asakti nathI rAkhato samabhAvapUrvaka sthira rahe che. evo sAdhaka ja kAyotsarga karI zake che. divvANaM mANUsANa tiriyANaM / prakaraNa sammamahiyAsaNA - 2 abhikkhaNaM kAussaggakArI / (dazavaikAlika sUtra cUlikA - dvitIya) kAusaggo havai suddho // kAyotsarganI sAdhanA karatA samaye devatA, manuSya tathA tiryaMca saMbaMdhI upasarga thaI zake che, tyAre sAdhaka te upasargane samyak prakAre sahana kare to teno kAyotsarga zuddha thaI zake che. ATalI badhI nispRhatA, vItarAgatA ane sahiSNutAnA pratyakSa darzana kAyotsargamAM thAya che. kAyotsarga game tyAre karI zakAya che. 199 abhikSaNa eTale pratikSaNe kAusaga karatA rahevuM joIe. eTale ke zarIranI mamatAthI dUra rahevAno abhyAsa karavAno che. sAdhakanA pratyeka ciMtanamAM, pratyeka zvAsamAM A bhAva guMjato rahe che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA annaM imaM zarIraM anno jIyutti / zarIra anya che ane jIva AtmA anya che. A bhAvanI anubhUti hRdayamAM pratikSaNa karavAnI raheche. (3) upadhi vyutasarga : saMyama sAdhanAmAM Avazyaka maryAdAnusAra vasra, pAtra Adi sAdhano rAkhavA joIe. jenI zAstramAM maryAdA batAvavAmAM AvI che. te anusAra teTalA rAkhe paNa ahIM to temAMthI paNa ochA karavAno prayatna kare che. suvidhAno saMkoca karavo joIe. jene upadhi vyutsarga kahevAya che. (4) bhaktapAna vyutsarga : bhojana tathA pANInI maryAdA karavI. AmAM anazana ane uNodarI baMne tapano samAveza thaI jAya che. kramazaH AhArano tyAga kare che ane jyAre samaya Ave tyAre saMpUrNa AhArano tyAga karI de che. A bhaktapAna vyutsarganI sAdhanA che. bhAva vyutsarga : prakaraNa ra bhAva vyutsarganAM traNa prakAra che. (I) kaSAya vyutsarga : cAra kaSAya - krodha, mAna, mAyA ane lobha eno kSaya karavo, dhIre dhIre emane choDavAno prayatna karavo, te kaSAya vyutsarga che. zAstromAM kaSAyone jItavAnA eka eka sAdhana batAvyA che. uvasameNa haNe kohaM mANaM madavayA jiNe / mAyA mannavamAvega noduM saMtoso niSe / (dazavaikAlika sUtra 8/39) krodhano kSamAthI, mAnano namratA-vinayathI, mAyAno RjutA saraLatAthI ane lobhano saMtoSathI vijaya meLavavo. A cAra dharmonI sAdhanA dvArA cAra kaSAyone kSINa karatA rahevuM te kaSAya vyutsarganI sAdhanA che. (II) saMsAra vyutsarga : saMsArano artha che naraka, tiryaMca, manuSya tathA devarUpa cAra gatio che. ThANAMga sUtramAM saMsAra cAra prakAranA batAvyo che. cauvihe saMsAre paNNate taM jahA davvasaMsAre, khettasaMsAre kAlasaMsAre bhAvasaMsAre / (ThANAMga sUtra - 4-1-1261) 200 || Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 dravya saMsAra - cAra gati rUpa che. kSetra saMsAra - lokAkAzarUpa, adho-urdhva tathA madhyaloka, ra (3) kALa saMsAra: eka samayathI laIne pudgala parAvartana sudhIno kALa = anaMta pudgala parAvartana kALa. + (4) bhAva saMsAra : saMsAra paribhramaNanA heturUpa kaSAya pramAda Adi * dravyasaMsAra karatA bhAvasaMsAra bhayaMkara che. AcArAMga sUtramAM paNa kahyuM che ke - ne ane te bAvaE | (AcArAMga sUtra - 181/5) je guNa che eTale ke indriyonA viSayamAM Asakta che te ja saMsAra che. kAraNa ke temAM Asakta thayelo AtmA ja saMsAramAM paribhramaNa kare che. | (II) karma vyutsarga: karmono tyAga karavo, karmo ATha che. (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) vedanIya (4) mohanIya (5) AyuSya (6) nAma (7) gotra (8) aMtarAya. - (5) vyutsarga (kAusagga) - ahaMkAra ane mamakArarUpa saMkalpano tyAga karavo e vyutsarga (kAusagga) nAmanuM tapa che. zarIra ane AhAramAMthI mana ane vacananI pravRttione haThAvIne AdhyAtmika vicAromAM ekAgratAthI cittano virodha karave eTale ke pAyAno kAusagna karIne dhyAnapUrvaka eka muhUta, eka divasa, eka pakhavADiyuM, eka mahino athavA vadhu samaya sudhI sthira rahevuM eTale vyutsarga nAmanuM tapa karavuM. nisaMgata, nirbhayatva, jIvita AzAno tyAga, doSano uccheda, mokSamArga prabhAvamAM tatparatA vagerene mATe A tapa karAya che. vastu, dhana, dhAnya, vastro vagere bAhya sAdhano je AtmAnA ekatvane anubhavavAmAM vighnarUpa che tema ja krodha, bhaya, tRSNA vagere AMtarika vRttio che te sarva para niyaMtraNa keLavavuM athavA vItarAga bhAva keLavavA nizcita mudrAe kAusagga karavo. Ama A tapamAM kAyAnI mAyA-mamatAno tyAga ane AtmabhAva ramaNa mukhya che. bAhyatapanI jarUrIyAta AtyaMtara sAthe bAhya tapano paNa eTalo ja mahimA che, paraMtu AtyaMtara tapane ja mahattva ApavuM e bhramaNA che. kema ke pahelI vAta to e che ke jo bAhya tapa vinA cAlatuM hoya to, to tIrthaMkara bhagavAna cAritra laIne svAdhyAya eTale ke tattvaciMtana, dhyAna, kAyotsarga kyAM ochuM kare che, chatAM emaNe bharapUra ugra bAhya tapa paNa karyo ja che ne. che. bIjI mahattvanI vAta e che ke jIvanamAM jo uparokta bAhya tapa nahi hoya to to enA badale Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 khAvAnI chUTa, khAvA-pIvA bhogavavAnAM dravyomAM saMkoca nahi, rasa (vinaya)no yatheccha upayoga, kAyAnI sukhazIlatA ane mana-vacana-kAyAnI dhUma pravRtti rahevAnI ane A badhAno Azravo hoI enAthI Dhagalo karmaAvaka rahevAnI enAthI koNa bacAvaze ? vaLI jema hiMsAdi pAponI chUTa hoya e avirati che ema indriyone ISTa viSayopabhoganI chUTa AdhArita hoya e paNa avirati che. e jaMgI karmabaMdhanuM kAraNa che bAhya tapa vinA ene koNa aTakAve ? tapasyA karavAvALAne ATalI zraddhA to jarUra thAya che ke badhA karmono nAza karavA mATe huM tapa karuM chuM, paraMtu A paNa sAthe jANI levuM joIe ke karmono mela kevI rIte dhovAya che? navA pApa kevI rIte aTakaze ? tenA keTalA bheda che ? ane kyA bheda kayA pApane kevI rIte rokaze ? sUtrakAre to 'tapaNA nirnava' A sUtra dvArA batAvyuM ke navA pApone rokavA hoya ane jUnA pApothI mukta thavuM hoya to tapa jevo bIjo koI mArga nathI. bAhya ane AtyaMtara tapa rUpamAM baMne prakAranI tapazcaryA potapotAnA sthAna para mukhya che. eTalA mATe ekane gauNa ane bIjAne mukhya mAnavAnI bhUla kyAreya paNa na karavI. zatrune mAravA mATe jema talavAra ja kAma Ave che myAna nahi. chatAM e paNa na bhUlavuM joIe ke vagara mAnavALI talavAra surakSita nathI rahI zakatI athavA to kATa lAgIne e badhI ja rIte nakAmI banI jAya che. basa A prakAre bAhyatAmAM tAkAta vadhAravA mATe AvyaMtara tapano athavA AtyaMtara tapamAM bAhyatAnuM mizraNa karyA vinA chUTakAro nathI. jo samyaka jJAnanI prApti thaI gaI haze to eka tapane bIjA tapano Azraya levo ja paDaze. AtyaMtara tapanI jema bAhyatAmAM paNa anaMta zaktinI vidyamAnatAne nakArI zakAtI nathI athavA to bAhyatA mukti mahelanA daravAjA sudhI pahoMcADavA mATe samartha che, to AtyaMtara tapa te mahelamAM praveza karAvIne mokSa rUpI kanyAnI varaNI saraLatAthI karAvI devAmAM sakSama rIte samartha che. Ama baMne prakAranA tapa sAdhakanI apekSAthI kArya kAraNarUpamAM che. kAraNa ke amuka sAdhakanA nikAcita karmo ja evA hoya che ke jenA mATe bAhyatapanI joradAra agni ja kAma Avaze. jyAre bIjA sAdhakane bAhyatapanI agni maMda haze to paNa kAma cAlaze. paraMtu, Abhyantara tapanI joradAra agninI jarUrata paDaze. AvA kAraNothI sAdhaka-sAdhakanA bhedathI baMne prakAranI tapazcaryA paNa mukhya ane gauNa svarUpa thaIne kArya-kAraNarUpa bane che. eTalA mATe bAhyatAnA sthAne bAhyatA baLavAna che ane AtyaMtara tapanA sthAna para Abhyantara tapa baLavAna che. Adhi, vyAdhi ane upAdhi nAmanA traNe rogothI mANasa mAtra trasta che. pIDAI rahyo che ane duHkhanI paraMparAthI trAsI rahyo che. je ArtadhyAnanuM mukhya kAraNa che eno nAza karavA mATe bIjI koI vastuo Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 kAma Ave evI nathI paNa bAhya tapamAM traNe rogone nAza karavAnI Azcaryajanaka tAkAta che. Adhi eTale mAnasika pIDA, tanAva, vAta-vAtamAM gabharAI javuM. A Adhine maryAdAmAM levA mATe "vRttisaMkSepa' nAmanA tapa dvArA jarUriyAta vagaranI vRttione ochI karavAmAM Ave ane 'kAya-kleza' nAmanA tapa dvArA kAyAnI komaLatAne maryAdAmAM levAthI e kAraNothI thavAvALI Adhi mAnasika tANa potAnI meLe ochI thatA ghaNA badhA duHkhothI mukta thaI jazo. e sarvAdita che ke mANasanI vRtti jyAre bekAbU bane che, jyAre pravRttio eTalI badhI vadhI jAya che ke emAMthI mukta thavAnuM koInA hAthamAM rahetuM nathI evI ja rIte A zarIrane poSI poSIne eTaluM komaLa banI gayuM che ke mANasanuM mAnasika jIvana rogagrasta banI gayuM che. je duHkharUpa che, duHkhaphalaka che ane duHkhanI paraMparAne UbhI karavAvALuM che, eTalA mATe A baMne tapa ja mAnasika jIvanane zAMti Apaze ane tenAthI samAdhi maLaze. eka pachI bIjuM ema eka pachInA eka tapa uttarottara caDiyAtA che ema 'AcAra pradIpa' graMtharatnamAM pU. ratnazekharasUri mahArAjAe kahyuM che ke, 'aNazaNa' karatAM'uNodarI' caDiyAtI che. 'uNodarI' karatAM 'vRttisaMkSepa', 'vRttisaMkSepa' karatAM 'rasatyAga', 'rasatyAga' karatAM 'kAyakaleza' ane 'kAyakaleza' karatAM 'saMlInatA' vadhu ciDiyAtuM tapa che. ane chae 'bAhyatapa' karatAM 'AtyaMtara tapa' vadhu caDiyAtAM che. AtyaMtara tapamAM paNa 'prAyazcita tapa' karatAM 'viyana tapa' vadhu caDiyAto che. 'vinaya tapa' karatAM 'vaiyAvacca tapa', 'vaiyAvacca tapa' karatAM 'svAdhyAya tapa', 'svAdhyAya tapa' karatAM 'dhyAna tapa' ane 'dhyAna tapa' karatAM 'kAyotsarga tapa' caDiyAtuM che. bAra prakAranA bAhya ane AtyaMtara tapa che. A bAre prakAranAM tapathI karmonI nirjarA thAya che. tapamAM tyAgane mahattva ApavAmAM AvyuM che te ja rIte aparigraha ane abhayane paNa mahattva ApavAmAM AvyuM che. bAhya ane AtyaMtara tapanA samanvayathI uttama prakAranuM phaLa maLe che. anazanAdika tapanuM bAhya dRSTie thatuM AcaraNa, bAhya dRSTie tenuM thatuM darzana ane kAryakSama pratye anekAMtapaNuM jaNAvIne pUrvAcAryoe temane bAhyatapa gaNAvyAM che. prAyazcittAdi cha bhedane - AMta2rUSTivALAothI ja AdaravALuM, AvyaMtaradRSTivALAne ja Avato teno khyAla ane karmakSaya karavA pratyenuM tenuM ekAMtikapaNuM jaNAvIne cha bhedone AtyaMtara tapa tarIke jaNAvelA che. bAkI cha prakAranI anazanAdi bAhya tapasyA svayaM phaLane devAvALI hovA sAthe ApyaMtara tapanA astavyastapaNAmAM ke tenA AcaravAmAM anazanAdi bAhya tapa ja mukhya bhAga bhajave che. prAyazcita nAmanA ApyaMtara tapanA daza bhedomAM pAMcamAM sthAne gaNAtuM tapa nAmanuM je prAyazcita te anazana, AyaMbila, nIvI Adi bAhya tapasyAne aMge ja che. chedAdi prAyazcito paNa anazanAdithI na dabAya tevA AtmAne mATe ja che. AloyaNA vagere ka2vAmAM pramAda thAya to tenI zuddhi tapa dvArA ja karavAnuM zAstrakAroe kahyuM che : cha 203 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 6 za4 AtyaMtara tapanA bheda-prabheda :prAyazcitta vinaya vaiyAvRtya | svAdhyAya | dhyAna | vyutsarga 1 AlocanAI | 1 jJAnavinaya (5) 1 AcArya | 1 vAcanA | ArtadhyAna-8 | 1 dravyavyatsarga (4) | 2 pratikramaNAha | ra darzana vinaya (2) ra upAdhyAya 1 pRcchanA 4 bheda 3 tadubhAI zuzruSA vinaya (10) 13 sthavira | 3 parivartanA) 4 lakSaNa gaNavyutsarga 4 vivekAI anAzAtanA vinaya-45 4 tapasvI | 4 anuprekSA raudradhyAna-8 zarIra vyutsarga 5 vyutsargAI 3 cAritra vinaya (5) pa glAna | 5 dharmakathA | 4 bheda upadhi vyutsarga 6 tapAI 4, mana vinaya (2) 4 lakSaNa bhaktapAnabutsarga 7 chedAI prazastamanavinaya (7) dharmadhyAna-16 bhAva vyutsarga (3) 8 mUlAha | aprazastamana vinaya(7) | gaNa 4 bheda kaSAya vyutsarga (4) 9 anavasthApAI 5 vacana vinaya (2) 4 lakSaNa saMsAra vyasarga (4) 10 pArAMcitAI | prazasta vacana vinaya (7)10 sAdharmika 4 AlaMbana | karma vyasarga (8) prAyazcitta denAranA aprazasta vacana vinaya (7) nI vaiyAvRtya 4 anuprekSA 10 guNa, 6 kAya vinaya (2) karavI zukladhyAna-16 prAyazcitta lenAranA prazasta kAya vinaya (7) 4 bheda 10 guNa, aprazastakAya vinaya (7) 4 lakSaNa AlocanAnA - | 7 lokopacAra vinaya (7) 4 AlaMbana 10 doSa, 4 anuprekSA doSa sevananA 10 kAraNa kula 50 bheda | 19 bheda, 104 prabheda 10 bheda | 5 bheda | 48 bheda | 20 bheda noMdhaH vinayanA bhedamAM kArDa saMkhyA (18) bhedarUpa che, lokopacAra vinayano eka bheda che. lAITa saMkhyA (104) prabhedarUpa che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA anazana UNodarI bhiAcaryA rasaparityAga Itparika (6) 1. zreNI tapa 2. ra tapa 3. ghana tapa 4. varga tapa 1. varga varga tapa 6. prakIrNaka tapa cAvatkathita bAhyatapa piDepaNA bhikSAcarcA (7) (8) maitra 1. saMsRSTA 2. asaMsRSTA uNodarInA 3. uhatA ATha 4. alpalepikA bheda 1. ugRhitA kahyA 6. magRhitA 7. ujjitadharmA pramANe che, te bhakta parikSA IMgitamaraNa pAThapopagamana pratikarma nirgurisavicAra anirima avicAra apratikarma kAyaleza vividha Asane Indriya kAya yoga pratisaMlInatA pratisaMlInatA pratisaMlInatA peDA ardhapeDA gomutrikA pataMga vIthikA zaMbhukAvartA gata (jatAM) 205 prakaraNa pratisaMlInatA vya bhAva paMcava kSetra kAla uNodarI uNodarI uNodarI uNodarI uNodarI pratyAgatA vivikta zayanAsana sevanatA AyatA - 2 gatuM (jatAM) pratyAgatA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - 2.2 jaina dharmanA naitika ane AdhyAtmika tattvonA pariprekSyamAM tapanuM sthAna 20 K.M. cAlIne thAkI janAra pitAe kahyuM mane to khuba thAka lAgyo che. dIkaro kahe huM paNa 20 K.M. Avyo paNa mane thAka nathI lAgyo. bApa kahe... tane zeno thAka lAge ? tane to meM uMcakI lIdho hato. banne pahoMcyA, eka cAlIne... eka uMcakAine. kharekhara vartamAna kALamAM ApaNI paristhitI keTalI badhI vikaTa che. ApaNo purUSArtha keTalo nabaLo che ke jyAM so DagalA cAlavAnuM che tyAM eka Dagalu paNa mAMDa bharAya che ane te paNa ADu avaLuM. bALaka navuM-navuM cAlatA zIkhe eka Dagalu bhare ne paDe to mammI tarata teDI le ane jyAM javuM che tyAM pahoMcADI de che. tema ApaNI pAse puruSArtha khUba ocho che, paNa prabhu upara zraddhA haze to kAma thai jaze. basa A ja zraddhAthI tapa karavAmAM Avaze to naitikatA Avaze ane tenAthI je kAma karavuM haze te kAma karI zakazuM. naitikatA jIvananA AdarzanI upalabdhi che te eka gati che je AdarzanI upalabdhinI dizA tarapha jAya che. naitikatA eka kriyA paNa che eka mArga paNa che te AdarzanI upalabdhino prayAsa hovAthI kriyA che ane Adarzobhimukha hovAthI mArga che. te evI kriyA che je apUrNatAthI pUrNatA tarapha, bandhanathI mUkti tarapha, duHkhathI du:khamukti tarapha laI jAya che. e naitikatA Ave che tapa dvArA. tapathI naitikatA khIlI uThe che. tapathI naitika hiMmata prApta thAya che. naitika cintana e zubhAzubhano viveka che ane te viveka koI caitanya tattvamAM hoI zake che. naitika siddhAntanI pratiSThAthI Atma siddhAntanI pratiSThA thAya che. naitikatA dvArA mANasanA potAnA vAsanAtmaka ane bauddhika pakSanI vacce thavAvALo antadvaMdra samApta thaI jAya che jenAthI jIvanamAM saMtulanatA Ave che. vyakti ane samAjanI vacce pArasparika-saMbaMdhomAM ucita Ayojana thAya jenAthI samAja ane rASTra vacce eka evI vyavasthAnuM nirmANa thAya ke jIvana samyak praNAlImaya banI rahe. naitikajIvananuM vyavahArika lakSa haMmezA A ja rahyuM che ke jenA dvArA jIvananuM asaMtulana, kusaMyojana ane avyavasthAne samApta karI eka saMtulita, susaMyojita tathA vyavasthita jIvanapraNAlI dvArA vikasita mAnava samAjanI saMracanA thaI zake che. 206 naitikajIvana samatvanI sthApanA kare che jenAthI AMtarIka manovRttiono saMgharSa, Antarika icchAono saMdharSa, rASTragata saMgharSa, samApta thaI jAya che. vaijJAnikoe paNa jIvananI pravRttine saMtulana banavAvALI kahI che. saMgharSonuM nirAkaraNa karavuM ja naitikatAnuM sAdhya che. jIvanamAM samatva ane saMtulana rahe e ja naitika AcaraNa che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapasyAmaya jIvana tathA naitika jIvana paraspara sApekSa pada che. tyAga athavA tapasyA vagara naitika jIvananI kalpanA apUrNa che. tapa naitika jIvanano teja che, zakti che. tapa vagaranI naitikatA khokhalI che. tapa naitikatAno AtmA che. naitikatAno vizALa mahela tapasyAnI nakkaratA para TakI rahela che. tapa naitikatAnI bhUmi che, AdhAra che. naitika jIvananI sAdhanA kadAca pUrvamAM vikasita thaI hoya, paraMtu pazcimamAM to A sAdhanA haMmezA tapathI ja otaprota rahI che. naitikatAnI saidhAntika vyAkhyA bhale tapanA abhAvamAM saMbhava hoya, paraMtu naitika jIvana tapanA abhAvamAM saMbhava nathI. bhAratIya naitikatAnI vicAraNAono AcAra darzanano prazna che. emAMthI lagabhaga badhAno janma tapazcaryAmAMthI ja thayo che. badhA emAMthI ja moTA thayA che ane vikasita banyA che. tapa sAdhanA bhAratIya naitika jIvana tathA saMskRtino prANa che. vidhvavarya zrI bharatasiMha upAdhyAyanA zabdomAM bhAratIya saMskRtimAM je kAMI paNa zAzvata che. je kAMI paNa suMdara tathA mahatvapUrNa tattva che, te badhA ja tapasyAnA kAraNe che. tapasyAthI ja A rASTranuM baLa ane teja utpanna thayuM che. tapasyA mAtra bhAratIya darzanazAstranI ja nahi paraMtu samasta itihAsanI prastAvanA che. pratyeka ciMtanazIla praNAlIkAo bhalene AdhyAtmika hoya ke Adhibhautika badhI tapazcaryAnI bhAvanAthI yukta che. tenA veda, vedAMga, darzana, purANa, dharmazAstra Adi badhAM vidyAnA kSetrajIvananI sAdhanArUpa tapasyAnA ekaniSTha upAsaka che." AdhyAtmikatA AhArasaMjJA khUba bhayaMkara che. A AhAra saMjJAmAMthI ja badhA saMkalezo ubhA thAya che. bALaka janme che tyAre AhAra mATe raDI rahyo hoya che ane e ja AhAramAMthI bIjA saMkalezomAM jIva paDe che. AhAra saMjJAmAMthI ja dareka saMjJAono janma thAya che mATe tapa e AhArasaMjJAne dUra karavA mATenuM prabaLatama sAdhana che eTale ke dareka prakAranA doSonuM, koI paNa jAtanA gunAnuM prAyazcita tapathI apAya che. A jagatanI aMdara jeTalA mANaso duSkALathI maryA nathI tenAthI vadhAre mANaso vadhu khAvAthI marI gayA che ane vadhu khavaDAvavAnuM kAma jIbha kare che. dArUgoLAnI aMdara jo dAbIne dArUgoLo bharavAmAM Ave to duzmanano nAza karavA jatAM potAno nAza thAya che. enjinanA boyalaranI aMdara paNa vadhAre paDatI varALa bhegI karAya to boyalara phATe che te rIte peTanI aMdara vadhAre bharavAthI lAbhanA badale hAni thAya che ane sAvadha na rahIe to maraNane zaraNe thavuM paDe che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vaijJAnikoe hamaNAM eka prayoga karyo temAM traNa uMdarane lIdhA, eka uMdarane divasamAM traNavAra khAvA ApyuM to te uMdara marI gayo, bIjo uMdara jene divasamAM eka ja vakhata khAvAnuM ApyuM te marI gayelA uMdara karatA kaMIka azakta dekhAyo, tyAre trIjo uMdara je gharaDo hato tene be divase eka vakhate ja khAvAnuM ApyuM to te juvAnanI jema doDato thaI gayo hato. tapa dvArA ochu khAvAvALAne badhA cAhe che. ochuM khAvAvALAnI buddhi paNa sArI rahe che. vicAra paNa sArA rahe che. koI paNa ThekANe te bhAre paDato nathI. Arogya sAruM rahe che eTale DaoNkaTaranA davAkhAnA paNa zodhavA paDatA nathI. davAno kharca paNa bacI jAya che jenA kAraNe e paisA zubha khAtAmAM vAparavA hoya to vAparI paNa zakAya che. Aje hoTalo, resToranTo, lojo, kalabo jema jema vadhI tema tema rogo paNa vadhyA che. jethI jeTalA DaoNkaTaro hoya teTalA ochA paDe che. davAkhAnAmAM davA levA mATe lAIno lAge che. nitya navI davAo zodhAya che. tenI sAthe avanavA rogo paNa phelAya che. AjanA rogo kharcALa banI gayA che. ochA pagAravALAne jo davA levI paDe to davA mATe anIti paNa karavI paDe che. juThuM paNa bolavuM paDe che. corI paNa karavI paDe che. AjanA bhaNatara yugamAM - garIbI yugamAM, peTa ane paisA khAtara badamAzInA pApa karatA mANasa acakAto nathI mATe ja jJAnI bhagavantoe tapa para khUba ja bhAra mUkyo che. tapathI AtmA para lAgelA rogo to nAza pAme ja che paraMtu zarIranA paNa rogo nAza pAme che mATe ja kahyuM che ke tapa e AtmAnI breka che. game tevI moTara jhapATA baMdha cAlatI hoya, sArI hoya, paraMtu breka na hoya to te moTara akasmAtane AmaMtraNa Ape che. hoDInI aMdara paNa game tevI eza-ArAmanI sAmagrI hoya, reDIyo ke TI.vI. hoya, erakanDIzana hoya paNa hoDImAM kANuM hoya to e hoDI DubADe che tema jIvana e hoDI che. saMsAra e bhayaMkara sAgara che. tapazcaryA dvArA jIvanarUpI hoDInA kANAne pUrI devAya to saMsAra sAgarane sArI rIte karI zakAya. ghaDIyALamAM mazIna game teTaluM sAruM hoya chatAM paNa temAM jo be kAMTA ja na hoya to e ghaDIyALa nakAmuM che tevI ja rIte jIvananI aMdara bIjA game teTalA guNa hoya paraMtu tapa ane tyAgarUpI kAMTA na hoya to e jIvanarUpI ghaDIyALa nakAmI che. uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahyuM che ke appA ceva dameavvo, appA hu khalu duddamo / appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 damana thayA vinA koI paNa vastu potAnI siddhine pAmI zakAtI nathI. sonAne agnimAM nakhAya to sonu tenI suvarNatAnI siddhine pAme che. te ja pramANe ApaNA AtmAne tapazcaryA dvArA damavAmAM Ave to ApaNo paNa AtmA anaMta evI jJAna-darzananI sAcI siddhine prApta karI zake che. mATe mahApuruSo kahe che ke "appA jeva me yano" khetaramAM kheDUtone vADa nAkhatAM joyA che ne ? zA mATe ? pazu-paMkhI anAjane nukazAna na pahoMcADe te mATe ne ! koI anAja corI na jAya te mATe ne ! te ja pramANe AtmAnA rakSaNa mATe vADanI jarUra che. dazavaikAlikanA pahelA adhyayananI pahelI gAthAmAM ahiMsAne pALavA mATe saMyamarUpI vADanI jarUra jaNAvI che. saMyama vinA ahiMsA pALI zakAtI nathI mATe pahelA ahiMsA mUkI, pachI saMyama mUkayuM ane pachI tapa mUkyo eTale bIjI rIte kahIe to taparUpI tijorInA saMyamarUpI khAnAmAM ahiMsArUpI ratna raheluM che. Ama tapa che to badhu salAmata che ane tapa nathI to asalAmatI ja che. bhIMtane cakamakatI karavA mATe jema polizanI jarUra che te ja pramANe AtmAnI siddhi mATe taparUpI polizanI jarUra che. zarIrane sAruM rAkhavA mATe sArA khorAkanI jarUra che te nyAya mujaba AtmAne sAro rAkhavA mATe taparUpI pathyanI jarUra che. kapaDAMne sArA karavA mATe jema dhokA marAya che te rIte AtmArUpI kapaDAmAM mela bharAyo hoya to tene taparUpI dhokA mAravAnI jarUra che. tapa e sAkSAt jJAnanuM phaLa che. jJAna dvArA tapane pariNamavAno che. tapanI tAkAta eTalI pracaMDa che ke nikAcita karmanA bhUkkA karI de che. arjunamALI jevA rojanI sAta hatyA karanArA paNa tapanA AcaraNa dvArA karmanA bhUkkA bolAvI dIdhA ane mokSagAmI banI gayA. tapa karavAthI kaSTa sahana karavAnI Adata paDe che. tethI du:khamAM samAdhi rahe che. maLelI sAmagrIne choDyA vagara tapa thaI zakato nathI eTale tapa e sukhanI sAmagrIne choDavAnuM paNa zIkhavADe che. jema mANasane gAmaDAmAM phrekacara thayuM hoya ane moTA zaheramAM sAru thaI jAya che tema tapazcaryA karavAthI gayA bhavanA pApo A bhavamAM nAza pAme che. jema koI dardInA peTamAM gAMTha thaI hoya ane tenuM oparezana karavAmAM Ave to vajana ochuM thAya chatAM oparezana thavAthI dardI rAjI thAya che ke mAro roga gayo te rIte tapazcaryAthI zarIra ochuM thAya che paraMtu karmarUpI roga dUra thaI jAya che. bAre prakAranA tapamAMthI koIpaNa eka tapa vinA eke AtmA muktie gayo nathI, jaze paNa nahi ane javAno paNa nathI basa A ja batAve che ke tapazcaryAno mahimA uttama che. sarvano AdhAra paNa te che mATe e tapazcaryAne jIvanamAM dhAraNa karIe jethI muktisukhane pAmIe. zarIrane rUpa hoya che ane e rUpa dvArA aneka prakAranAM pApo thAya che kemake jagatamAM AkarSaNa rUpanAM 209 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 che. rUpanA kAraNe ja satI sItAne rAvaNa upADI gayo. rUpane kAraNe ja rUpavALA sudarzana upara abhayArANI mohita banyA hatA. bharata mahArAja suMdarI upara mohita banyA hatA tyAre tapazcaryAe khoTI mAdakatA ochI karI AtmAnuM ojasa pragaTa kare che eTale kAmane jItavA mATe tapa e aNamola upAya che. tiryaMco paNa tapazcaryA koIka dvArA pratibodha pAmIne, jAtismaraNajJAna prApta karIne ke sahana karIne paNa tapa kare che. caMDa kauzIke paMdara divasanuM anazana karyuM, hAthInA bhavamAM sasalAne bacAvavA hAthI aDhI divasa sudhI traNa paga upara Ubho rahyo, naMdamaNiyArano AtmA deDakAnA bhavamAM aMtima samaye samatAbhAva rAkhyo e tapanA kAraNe AThamA devaloka sudhI gayela che ane mAnavI savArtha siddha vimAna ane mokSane prApta kare che. tapazcaryA karavAthI zarIranI aMdaranI dhAtu tape che. sonuM, cAMdIne tapAvavAthI te vizuddha bane che tema tapa karavAthI AtmA paNa vizuddha bane che. ghaNA lokone prazna thAya che ke tapazcaryA karIne peTanA kIDA mArI nAkhavA tenA karatA AtmAnuM dhyAna karI dharma ArAdhanA zuM kAma na karavI? tapazcaryA karavAthI peTanA kIDA marI jatA nathI paraMtu AhAra AdinA abhAve te kIDA ApaNA zarIranuM mAMsa, lohI Adi khAya che. tapazcaryA karavAthI peTanA maLanuM zuddhikaraNa thAya che tenAthI dhyAna paNa sAru dharI zakAya che. prAkRtika cikitsAmAM zarIrane suMdara karavA mATe paNa tapa karAvavAmAM Ave che eTale tapazcaryA bAhya maLa tathA AtyaMtara maLa beu kADhe che. TAIphoIDanA dardIne paNa DaoNkTara lAMghaNa karavAnuM kahe che te rIte tapa badhI dRSTie upayogI che. A to ApaNe anazana rIte tapanI vAta karI, paNa DaoNkTarane bAhya che e tapanAM zaraNAM levA paDe che. peTanA dardIne DaoNkTara ochuM khAvAnuM kahe che eTale uNodarI tapa thayo, amuka ja dravya vAparavAnuM kahetA vRtisaMkSepa tapa thayo, ghI, telanI banAvaTanI miThAI temaja pharasANano tyAga karAvatA rasaparityAga tapa thayo. zarIrane bIskula anna na ApIne kaSTa Ape che te kAyakleza tapa thayo. IndriyonA viSayasukhomAM maryAdA karAtA iMdriya paDIsaMlInatA tapa thayo. chatAM A tapa nathI kAraNa ke A tyAga mohane Adhina thaIne kare che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.3 jaina dharmanA tapanA zikSaNanuM svarUpa vijaya core zeThanA ekanA eka dIkarAnuM khUna karyuM dAgInAnA muddAmAla sAthe vijayacora pakaDAI gayo. jelamAM puravAmAM Avyo. saMjogavasAta koi nAnA aparAdhamAM zeTha pakaDAyA ane te ja jelamAM beDIno eka bhAga vijaya coranA pagamAM ne bIjo bhAga zeThanA pagamAM. sAthe ja uTha-besa karavI paDe. zeThANIzeTha mATe gharethI bhojana lAvatA ne khAtA tyAre cora kahe zeTha mane paNa Apo. jA.. jA.. mArA dIkarAnA hatyArA, Ama kahI zeTha apamAnIta karatA. zeThane zArIrika hAjate javAnuM thayuM corane kIdhuM cAla mArI sAthe. core AnAkAnI karI. Akhare zeThane namatuM jokhavuM paDyuM ne bhojana paNa ApavuM paDyuM. zeTha tarIke AtmA che. vijaya cora tarIke zarIra che. zeTha ane coranI jema samajIne rahe to ja bannene sAru che. to ja mukta thai zakaze. basa Aja zikSaNane samajI levAmAM Ave to tapa agharuM nahI lAge. akAma nirjarAmAMthI sakAma nirjarA zarU thaI jaze. zikSaNa : vartamAna zikSaNamAMthI dharma ane mokSane kADhI mUkavAmAM AvyA che. Arthika unnati ane UMcA vilAsamaya jIvanadhoraNanI dRSTie zikSaNano pravAha vadhI rahyo che. AvuM zikSaNa dezanA karoDo strIpurUSone maLyuM che ane karoDo bAlaka-bAlikAo AvuM zikSaNa meLavI rahyA che. temane dharmanA marmanuM jJAna nathI. temane mokSanI svAdhInatAnA sukhanI kalpanA nathI. AvA vizALa janasamAjane "tapazcaryA eTale mAtra bhUkhyA rahevuM ne paDI rahevuM... A sivAya bIjI koI kalpanA nathI temane tapazcaryA pratye suga paNa che... "tapazcaryA vinA dharma na thaI zake? vRttione dAbI rAkhavAthI te uchaLe che." vagere vagere tarka kare che ane vegaLA thatA jAya che. AvA vargane tapa-dharma tarapha bahumAnanI dRSTi ApavI joIe. tapazcaryAnI vizALa-vyApaka paribhASA ApavI joIe. jIvananA AdarzarUpe dharma ane mokSanI vicArasaraNI samajAvavI joIe. A samajAvavA pUrve samajAvanAra vyaktie svayaM tapazcaryAno bhavya Adarza pUro pADavo paDe. zuM tamane AvA tapa karanArA game che ke jeo tapa karatA hoya ne krodha paNa khUba karatA hoya? zuM tamane evA tapasvI pratye mAna thAya che ke jeo potAnI prazaMsA karatA hoya ane tapa nahI karanArAonI niMdA karatA hoya? zuM tame evA tapasvIone joIne rAjI thAo cho ke, jeo tapazcaryA pUrNa thayA pachI pAchA divasa-rAtano bheda rAkhyA vinA khAkhA karatA hoya? zuM tamane evA tapasvInA (21) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 darzana karatAM AnaMda thAya che ke jeo tapa karIne... pachI divasa-rAta ALasu banIne paDyA rahe uMdhyA kare ke niMdA-kUthalImAM samaya vItAve? AvA mANasoe tapazcaryAnI manohara mUrtine khaMDita ane kalaMkita karI che. tapasvI manuSyanA Adarzo kevA bhavya hoya ! eno svabhAva kevo mulAyama ane umadA hoya ! eno jIvana vyavahAra kevo zuddha ane nItipUrNa hoya ! tapazcaryA e jIvana dharmanuM pradhAna aMga che e vAta visarAI javI na joIe. tapazcaryA pratye prema thayA pachI game te tapazcaryA tamArI sAme Ave tame enA pratye AkarSAI javAnA ane ene jIvanamAM sthAna ApavAnA. tapazcaryAne Atma-svAtaMtrayanA AMdolananuM svarUpa Apo. kayA tana mAMjatA re, eka dina miTTI meM mila jAnA miTTI meM mila jAnA, baMde khAkha meM khapa jAnA... kyA. dAna-zIyala-tapa-bhAvanA re, zivapura mAraga cAra, AnaMdaghanabhAI cetalo pyAre, Akhara jAnA gamAra... kyA. suprasiddha kavizrI A sajajhAyanA padyanI aMdara e vAta samajAvI rahyA che ke he cetana ! tuM zarIrane zuM mAMja mAMja kare che. arthAt zarIrane hRSTa-puSTa karavAmAM vividha khAna-pAna AdimAM mahenata le che paNa tane zuM khabara nathI ke eka dI A zarIra mATImAM bhaLI jaze. rAkha thaI adazya thaI jaze. mATe tuM tenI pAsethI kharekharuM kAma kADhI le ane AtmAnI zuddhi meLavI zAzvata AnaMdano bhoktA bana. vidAya letA pahelAM ja zarIra pAsethI kAma kADhI levAnuM che. buddhino sAra tattvaciMtana che. dhanano sAra supAtradAna che. vacanano sAra saunI prIti che ane zarIrano sAra tapa che. karmanI pIDAo ane janma-maraNanI paraMparAne toDavA mATe jina kathita dAnAdi dharma samartha upAyo che. tapa tapIne karma evI rIte mULamAMthI kSaya pAme ke punaH saMjoga thavA na pAme. viSayo viSa karatAM vadhu khataranAka che. kema ke viSa to eka janmano nAza kare che jyAre aNabhogavelA viSayo mananA ciMtanamAtrathI bhavobhava paDe che. viSayothI sAvadhAna banI vikAra-vAsanAne kAbUmAM levA ane mohanIyanA mULa rAga-dveSane ukheDavA mATe tApadharmanuM sevana ati jarUrI che. cAritryavAna AtmAnuM alaMkAra tapa che. alaMkAra vagaranA zarIranI kaMI zobhA nathI tema taparahita jIvananI zobhA nathI. anAdinI AhArasaMjJA dvArA "khAuM khAuM"nA abhyAsa sAthe tapano navo abhyAsa pADavAno (21) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - che. tapa karanArane prAraMbhamAM kaSTa muzkelIo naDaze. paNa "kareMge yA mareMge" jevA makkama mane praNidhAna pUrvaka viveka paraspara tapane jIvanamAM khIlavavAmAM Ave to AgaLa jatAM tapa saraLa ane sahaja banI jAya che. AhArasaMjJA sAme jhajhUmavAnuM zastra tapa che. enA satata sevanathI khAvAnI lata ane vividha rasonI ujANI baMdha karavAnI che. icchAonuM mAraNa karavAnuM che. e lakSya tapasvIe bhUlavA jevuM nathI. icchAnirodharUpa tapa siddha karavA mATe ghaNI sahanazIlatA keLavavI paDe tema che. icchAonuM jora cetanane pajave che ane enA jore bhUlo paDelo zrAvakane abhakSyAdino viveka paNa rahato nathI nirdoSatAne visarI jAya che. pariNAme cittazuddhi gumAvavAnuM bane che. tapadharmanA abhyAsathI rasanA upara evuM niyaMtraNa AvI jAya ke game te avasare kalpya ke rukSadravya maLe to paNa cAle "amuka vinA na cAle" A vAta bhUMsAI jAya to AhArasaMzA hrAsa jarUra pAme che je maLe temAM saMtoSa rahe che. tapanA prabhAve zuM anubhava thAya H (1) vAraMvAra khAvAnI icchA ochI thAya. (2) khAna-pAna pratye udAsInatA Ave. (3) sArI vastu bIjAnI bhaktimAM ApI devAnuM mana thAya. (4) avasare bhUkha veThI zake che. (5) vicAro suMdara bane. (6) kaSAyonI maMdatA ane kSaya thAya. (7) Atma teja khIlatuM Ave. (8) vighnono aMtarAya dUra thaI jAya. (9) na dhArelI prabhAvanA thAya. (10) aNAhArI svabhAvano AMzika anubhava thAya. tapa karatAM ApaNA kaSAyo zAMta thatA Ave che. e khAsa mArka karatA rahevAnuM che. svotkarSa bhUlI jainazAsananuM gaurava keTaluM vadhe che te jANI pramodazIla banavAnuM che. tapanA abhyAsathI indriyone ane manane kabjAmAM levAnuM che. manane vaza karIne bhAvavizuddhinA baLe viSaya-kaSAyo sAme pUrNa jaya meLavavAno che. ghAtIkarmanA nAza mATe tapa amogha sAdhana che ane jyAM sudhI kevaLajJAna-kevaLadarzana kSAyikAbhAvanA guNo na pragaTe tyAM sudhI tapathI pAchA pharavAnuM nathI. arthAt uttarottara tapamAM AgaLa vadhavAnuM che. 213. pAralaukika mArganuM anveSaNa : huM marIne kyAM jaIza ? meM dharma kevo pALyo ? vrata ane niyamonuM pAlana kevuM karyuM ? tapa ArAdhanA kevI karI ? jenA prabhAve bIjA sthAnamAM hIna, madhya ke uttama kuLamAM, svarga ke mRtyulokamAM sukha samRddhi maLe to AnaMda ane na maLe to kheda thAya, paraMtu potAnA duzcaritrane pote jANe ja che ke mArAmAM kevA doSo ane guNo che. te paNa huM samajuM chuM. kharekhara mArA doSothI huM ghora aMdhakAravALA atiugra pAtALamAM jaIza. jyAM mAre lAMbA samaya sudhI hajAro duHkho bhogavavAM paDaze. A rIte Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 dharmAdharma ane tenA phaLa sukha-duHkhane jANavA chatAM he gautama, keTalAka AtmAo mohathI mUDha thaI Atmahitane AcaratA nathI, paraMtu potAnI bhUlo sudhArIne e pramANe AcaraNa kare, sAthe tapadharmanI ArAdhanA kare to avazya uttama sadgatine prApta kare che. zuddha mArganI ArAdhanA kaThaNa che chatAM pAra pADI zakya che, paraMtu e jyAre zabdasahita banI jAya che tyAre enA mATe kaThaNa banI jAya che. Atmahitane paNa samajato nathI. "sakhaluM carati dhamma AyAhima nAyabujhasAra sasalle jara kahuggama, ghora vIraM vare divvaM vAsa sahassAyi tatto vi ta tassa niSphalaM // " divya devatAI hajAro varSa tapa kare tevo nahi, paNa ugra kaSTamaya bhayaMkara tapa Acare, paNa jo te AtmA sazalya che, to teno te badho tapa niSphaLa che. mATe zalya eTale ke IcchA rahita tapa karavAno che. tapa karavAnuM che paNa zalya (icchA) rahita karavAnuM che, to ja karmanI nirjarA thaze. paNa zalyasahita karavAmAM Avaze to pApa baMdhAze ane bhogavavAno vAro Avaze. zalya rahita karyA pachI AlocanA, niMdA, gaha ke prAyazcita na karyuM jevI rIte zalya sevyuM tevI rIte tenuM pragaTIkaraNa na karyuM to zalya paNa pApa kahevAya che. "saMbaMmi mannara pAvaM strInoratha nitiyA" te mahA pracchanna pApa che. gupta pApIpaNuM che. je mahAna akArya ane anAcAra che. tevuM mAyA daMbhIpaNA AThe karmono baMdha karAvanAra che. asaMyamamAM tANI jAya che. zIlarahitapaNuM, adharmatA, kaluSita avasthA, azuddhi, sukRtanAza, (zubha anuSThAna sevavA chatAM hRdayanA malina pariNAma) durgatimAM aneka prakAranAM zArIrika ane mAnasika duHkhomAM tANI jAya che. saMsArano viccheda thato nathI. AtmAnI mahAna vigopanatA thAya che. arthAt e jIva saMsAramAM kyAM chupAI jAya che teno patto lAgato nathI. bhagavAna mahAvIranA pULa bhavono ja nirdeza karavAmAM Ave che. sUkSma bhAvomAM paNa bhagavAnano AtmA ghaNuM bhaTakyo che. zalyonA prabhAve AvI durgatine sahana karyA pachI paNa atyanta rUpa hInatA (kadarUpuM zarIra), dAridraya, daurbhAgyapaNuM ane muMgI vedanA hoya che. vedanA ghaNI hovA chatAM bIjAne kahI na zake, tiryaMcane ghaNuM ja sahana karavuM paDatuM hoya che ane jIvana paNa pIDita avasthAvALuM, apamAnita ane tarjanAthI duHkhothI) bhareluM pAme, A badhuM zAnuM pariNAma che ? Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapa UMcI koTino pALyo paNa sAme zalyo rAkhIne. mAyAno DaMkha choDyo na hato tethI tapane badale zarIra posavAmAM ja lepAyo. zalya be prakAre (1) sakSama (2) bAdara (1) ghora (2) ghora-ugra (3) ugratara anaMtAnuM mAyA apratyAya mAyA pratyA mAyA saMjvalana mAyA mAnayukta mAyA krodha lobhayukta mAyA sUkSma ke bAdara game te jAtanuM zalya hoya to paNa teno jhaTa uddhAra karavo eka kSaNa paNa zalyavALA na rahevuM. sUkSma zalya kSaNavAra rahI jAya to bhayaMkara nukazAna kare che. gharanA khUNAmAM raheluM sApanuM nAnuM bacyuM ke agninA kaNanI upekSA kare ke ATalAmAM zuM? paraMtu e sApanuM nAnuM bacyuM ke agnino kaNa paNa sArI rIte DaMkhe che, ke bALe che ane nAza notare che tema nAnuM paNa pApa zalya jo tatkAla na udhdharyuM to karoDo bhava bhavAntaromAM saMtApanuM kAraNa bane che. mATe tapanuM zikSaNa prApta karI samyakacAritra (sadAcAra)ne diptimAna karavA mATe samyakatapa e atizaya Avazyaka vastu che. pU. gautamasvAmijI mahArAjA tenuM AcaraNa karavAno upadeza ApatA pharamAve che ke - ghaNakammatamobhaTa - haraNabhANubhUyaM vuvAlasaMgadhAraM / navaramakAsAyatAvaM, careha sammaM tavokammaM // he bhavya jIvo ! "jJAnAvaraNIya' Adi je gADha karmorUpa aMdhakArano samUha, tenuM haraNa karavAmAM sUrya samAna ane lokamAM jema sUrya bAra manAya che tema zrI jinezvaradevanA zAsanamAM bAra bhedane dharanAra evuM je tapakarma ne tame samyapha prakAre Acaro, paNa enA AcaraNamAM eka vizeSatA dAkhavI joIe ane te e ja ke sUryanI sAthe saMpUrNa upamAne pAmanAre evo paNa tapa kaSAyarUpa tApathI rahitapaNe sevo, arthAta sUrya bhale tApakAraka hoya paNa A tArUpa sUrya kaSAyarUpa tApathI rahita ja hovo joIe. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapanuM AcaraNa zA mATe karavAnuM che? tapanuM AcaraNa koI duniyAnI sAhyabIne vaza karavA mATe ke duzmanane mahAta karavA mATe karavAnuM nathI paNa Atma-unnati mATe karavAnuM che. jeo duniyAnI sAdhanAo mATe tapakarmanuM AcaraNa kare che ane tene dharmarUpe karaNIya koTimAM mAnavAnI dhRSTatA Adare che. teo kharekhara potAnI jAtane ThagavA sAthe ajJAna AtmAone paNa Thage che ane saMsAramAM cirakALa sudhI paribhramaNa karavAnuM pApakarma upArje che. mATe kalyANanA arthi AtmAoe samyakatapanuM AcaraNa karavAmAM bIjA hetuono tyAga karI eka karmakSayanA hetune lakSamAM rAkhavo joIe ke jenA yoge anAdithI malina evo AtmA nirmala thAya ane potAnA svarUpane pAmI sadAne mATe anaMta sukhano bhoktA bane. AtmAno je anaMta vIryarUpI guNa che tene pragaTAvanArA kAraNomAM tapa e paNa eka moTuM kAraNa che. tapa karavAnA lAbho to ghaNA che paNa tapa nahi karavAnA geralAbho paNa ghaNA che. tapa nahi karavAthI thatA geralAbho jo ekavAra lakSamAM AvI jAya to paNa tapa karavAno utsAha jarUra pragaTe. zrI ArAdhanA patAkA nAmanA graMthamAM zrI vIrabhadra gaNivare pharamAvyuM che ke "he jIva ! tuM vIryane gopavyA vinA AtyaMtara ane bAhya tapa kara. kAraNa ke tapazcaraNamAM vIryane gopavavAthI vIryaMtarAya karma baMdhAya che." chatI zaktie sukhazIlamaya banI jaIne ALasu banI jAya. zarIrane viSe muchavALo banI jaI tapane Acarato nathI. te jIva-mAyA-kapaTane Acare che. tapa karavAnI zakti nathI evo DoLa kare che. AthI te jIva mAyAjanita karma bAMdhe che. uparAMta sukhazIlayo banelo te jIva tIvra evA azAtA vedanIya karmane paNa bAMdhe che. potAnI ALasane kAraNe te mUDhamati jIva cAritramohanIya karmane paNa bAMdhe che ane zarIra uparanI mUcha e parigraha che. tethI parigrahajanita karma paNa baMdhAya che, mATe tapathI ALasa dUra thAya che. deha uparanI mUchane kApI nAkhe che. zArIrika rogo maTI jAya che ane adUbhUta Arogya prApta thAya che. eka akhataro karavAmAM Avyo. eka pANInA glAsamAM lukhkhI roTalI mUkavAmAM AvI ane bIjA pANInA glAsamAM ghI taraboLa copaDelI roTalI mUkavAmAM AvI. pariNAma e jovA maLyuM ke thoDIvAramAM ja lukhkhI roTalI pANI sAthe ekameka thaI gaI ane copaDelI roTalI pANI sAthe keTalIyavAra sudhI maLI ja nahi. A sUcave che ke lukhkho ne maryAdita AhAra TheTha mukhanI amIthI mAMDI hojarInA raso sudhImAM jaldI sArI rIte ekameka thaI jAya che. ane poSaNa Ape che, tyAre vigaIonA AhAra pacAvavA bhAre paDe che. sAhityakAra RSabhadAsajI paNa kahe che ke "AhArAdi saMjJAonI pravRttio ane ajJAnamUlaka vRttiomAM AtmA je ukaLI rahyo che ane calamalita rahe che e jo evA ukaLATane mUkI tapa, jJAna Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 ne dhyAnamAM lIna thaI zAMta paDe to glAsamAM zAMta paDelA pANIno kacaro zamI javAnI jema AtmAno kacaro paNa zamI jAya che. bhagavAna jevA bhagavAna paNa je tapa karatA hatA te tapane AtmazuddhinuM aTala sAdhana samajIne tapa vinA AtmA zAMta ane zuddha zIdhra nahi banI zake. tapa aciMtya zakti che vagere tattvomAM emaNe daDha zradhdhA vyakta karI che. jagatamAM koI ekapaNa sArI cIja nathI ke je tapanA prabhAve na maLe. koIpaNa AtmA tapa karyA sivAya mokSamAM gayo nathI, jato nathI ane jaze paNa nahi. tIrthakarapaNuM, cakravartIpaNuM, vAsudevapaNuM, baLadevapaNuM paNa tapanA prabhAvathI ja maLe che. nikAcita pApono nAza karavAnI tathA puNya baMdhAvAnI tAkAta tapamAM che. koIpaNa jIvane game tyAre samyaka tapano Azraya karyA vagara chUTako nathI. dareka AtmAdi atindriya padArtho mAnanAra Astika dharmavALAoe paNa tapane ghaNuM ghaNuM mahattva ApyuM che. emanA dharmagraMthomAM paNa tapanuM mahAna phaLa lakhyuM che. "zAnameva vadhA: prAdu : maMLAM tapanAt tA:" karmone tapAve te tapa kahevAya che. nikAcita karmone paNa tapa agninI jema tapAvI bhasmIbhUta karI nAkhe che. mATe mahApurUSoe tattvathI jJAnane ja tapa tarIke oLakhAvyuM che. e ja kAraNathI atyaMtara tapane mukhya mAnavAmAM Ave che ane anazanAdi bAhya tapa paNa atyaMtara tapane puSTa banAvanAra je tapasvIo bhagavAnanI AjJA mujabanA tapa ne samajyA nathI, jenAmAM zIla pAlanarUpa sAmAnya brahmacarya ane AtmasvarUpamAM ramaNatArUpa vizeSa brahmacarya pedA thayuM nathI ane jeo paramAtmAnuM smaraNAdi karatA nathI, tevA tapasvIomAM krodha vadhAre dekhAya che. krodha e tapanuM ajIrNa che. paraMtu upara jaNAvela guNavALAmAM e ajIrNa na rahI zake. tapasvInuM kuTuMba paNa tenA tapane joIne kaSAya hoya to zAMta banI jAya. anaMtakALathI kaSAyoe ApaNA para je julma gujAryo che, te julma tapa karanAra para have kaSAyo na gujArI zake. tapa karyA pUrve kaSAyone potAnA mitra mAnanArAo tapa karatA karatA ane pachI paNa kaSAyone zatru mAnanArA banI javA joIe. kaSAyane jItanAranuM jagatamAM gaurava khUba vadhI jAya che. krodha karanAra bIjA nabaLAone phaphaDAvI zake, paNa potAnA na banAvI zake. tyAre kSamA karanAra badhAne potAnA banAvI zake che. jo tapasvI kaSAyone potAnA kAbUmAM laI. samajAvI, khUNAmAM na besADe to te tapasvI zAno? tapasvI krodha ne AdhIna na bane, krodha tapasvIne svAdhIna hoya, tapasvI mAnane AdhIna na bane, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 mAna tapasvIne svAdhIna hoya, tapasvI mAyAne AdhIna na bane. mAyA tapasvIne svAdhIna hoya. tapasvI lobhane AdhIna na bane, lobha tapasvIne svAdhIna bane. jenuM mAthuM zAMta hoya te tapasvI che. AtmaramaNatA karanAra tapasvInuM ja mAthuM zAMta hoI zake che. jaina zAsanamAM to tapasvI e ATha prabhAvakomAnAM eka prabhAvaka che. mahAmahopAdhyAyazrI yazovijayI mahArAje gujarAtI bhASAmAM samyakatvanA saDasaTha bolanI sajajhAya aMtargata ATha prabhAvakanI DhALa racelI che. temAM pAMcamA prabhAvaka tarIke prabhAvaka tapasvI kevo hoya tenuM varNana karatAM kahyuM che ke, tapa guNa ope re, rope dharmane goLe navI jina ANa, Azrava lope re, navi kope kadA, paMcama tapasvI e jANa." tapasvI tapa guNane dIpAve che. tapathI dIpanArA ArAdhaka che ane tapane dIpAvanArA prabhAvaka che. tapathI khuda pote zobhe te ArAdhaka ane tapa guNane dIpAve te tapano prabhAvaka che. AtmasvarUpamAM ramaNatA karanAro, jInezvara devanI AjJAmAM rahevAvALo hoya tathA kaSAone dUra karanAro jIva tapa guNane dIpAvanAro bane che. je koI tapasvInA paricayamAM Ave tene te dharma pamADato jAya, te tapa guNanuM anyamAM ropaNa che. tapasvInI tyAgavRttithI bhakti karanArAomAM dharmanA bIja paDe che. zrI jinezvara devanI AjJAne lopa thAya tevuM koI kArya tapasvI na kare. saghaLA Azrayono laya kare ane zakti na hoya to yathAzakya Azravono tyAga kare tapa karanAra kadI paNa kopa na kare AvA guNavALo tapasvIne zrI jaina zAsanamAM pAMcamAM naMbarano prabhAvaka kahyo che. tapamAM zrI jinezvara devanI AjJAnuM pAlana evuM kare ke te jIva saMsAramAM jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jinanI AjJA tenI sAthe rahe. kadAca koI vAra bhUlAI jAya to paNa jhaTa pAchI AvI jAya. tapa karanAro jIva bhagavAnanI AjJA samajavAno prayatna karavAvALo ja hovo joIe. tapanA avasare tapa kare ane pachI rAtri bhojanAdi kare to te jIva tapano prabhAvaka to na banI zake, paNa tapanI niMdA karAvavAmAM nimitta banI pApano bhAgIdAra paNa banI jAya. jinAjJA jenA hRdayamAM aMkita thaI gaI hoya tenuM jIvana sudhare, maraNa sudhare, paraloka sudhare ane aMte muktipadanI prApti thAya. tapa mAtra zarIrane tapAvavA mATe nathI karavAnuM paraMtu AtmA para anAdikALathI ghara karI beThelA karmone jaDamULathI nAza mATe karavAno che. saMsAra jene bhayaMkara lAge, teno ja tapa saphaLa bane. saMsAra jene bhayaMkara lAge te jIva saMsAramAM rahyo hoya chatA paNa rAgI sarvaviratino ja hoya ane dveSI saMsArano ja hoya. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapanI zaktivALA vidhi mujaba tapa kare. zakti vinAnA tapa karanArane anukULatA karI Ape. tapa karAvavAnI paNa zakti vinAnA tapa ane tapasvInuM tathA tapa karAvanAranuM bhAvapUrvaka anumodana kare to te badhA jIvo AtmakalyANanA bhAgI banI zake che. teono A asAra saMsArathI vahelo nistAra thAya. savvattha bhagavayA aniyANayA pstthaa| ThANAMga sUtra - 6, vyavahAra - 6 bhagavAne sAdhakane mATe nidAna rahita tapa sAdhanA ja prazasta batAvI che. jJAnayukta tapanuM phaLa : jainadharmamAM tapane eka sAdhanA mAnI che. sAdhanA zA mATe karavAmAM Ave che ? sAdhyane prApta karavA mATe. sAdhya zuM che? sAdhya che mukti. mukti kyAM che? AtmAnAM nija svarUpamAM sthira rahevuM. svarupAvasyAnaM muktiH. AtmAnA potAnA svarUpamAM potAnA jJAna-darzana-cAritrAdi guNonA vikAsanI pUrNa sthitimAM pahoMcI javuM te mukti che. mATe spaSTa che ke mukti rupa sAdhyane prApta karavAnI sAdhanA che tapa. AtmAnuM sAcuM svarUpa oLakhavuM e sAdhanAno viveka che. viveka vagara sAdhanA thaI zakatI nathI. sAdhanAmAM vivekanI anivAryatA batAvavA AcArya zrI kahe che ke - vivegamUlo dhammo dharma sAdhanAnuM mULa viveka che. enAthI paNa AgaLa kahyuM che ke viveno movo (AcArAMga sUtra cUrNi 1-7-1) "viveka ja mokSa che. Ano bhAva e che ke sAdhanAnuM mULa jJAna che. tapa-saMyama rUpa AcAranA adhiSThAtA che. AtmA nIvAkSo maMDu mAyAro ! (dazavaikAlika sUtra niyukta - 262) AtmA ja tapanuM AcaraNa kare che. AcArya zrI kuMdakuMdajI kahe che ke AtmajJAna kevI rIte prApta karI zakAya che? javAbamAM kahyuM AtmA prajJAM AtmA prajJA dvArA ja to fthappA maMA ? HvUINa toDa fthappaNa kaMI (samayasAra - 296) jaDa ane cetananA bheda dvArA ja AtmAnuM jJAna arthAta caitanyano anubhava thaI zake che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA AcArAMgasUtramAM kahyuM che AtmAnuM darzana karavA vALo tapa-sAdhanA dvArA AtmAmAM rahelI vibhAvadazAne, jaDa AvaraNaonAM baMdhanone toDIne sarvathA mukta thaI jAya che. - jaM aNNANI kamma khavedi bhavasaya sahassa koDIhiM / taM jANI tihiM gutto khavedi ussAsamet // (pravacanasAra 3/18) pAmabALa saMpehAr thuLe mma sarIramAM (AcArAMga sUtra 4/3) AtmAne zarIrathI bhinna samajIne jJAnanA abhAvamAM iMdrAsananI prApti karavA, labdhione prApta karavA tathA karmanirjarAnI bhAvanA vagara tapa kare che. A tapamAM samyakajJAnano abhAva hovAthI kaSTa bhale vadhAre sahana kare, paraMtu tenuM phaLa sAva thoDuM maLe che. ajJAna tapathI nirjarA ghaNI ja alpa thAya che. samyakajJAna tapathI nirjarA ghaNI thAya che. samyakajJAnapUrvaka ane tenA abhAvamAM tapa karanAranI tulanA karatA pU. AcAryajI pharamAve che ke. prakaraNa 2 ajJAnI sAdhaka lAkho karoDo janmo sudhI tapa karIne jeTalA karma khapAve che. samyakajJAnI sAdhaka mana-vacana ane kAyAne saMyamamAM rAkhI, zvAsa levA jeTalA samaya mAtramAM teTalA karmanI nirjarA karI nAkhe che. nAtINaM sata bAle / bAle pAvehiM mijjatI / bAlajo pagabhaI / - bAlatapa : je tapamAM samyak jJAnano abhAva hoya. mokSanI draSTithI te tapanuM koI mUlya na hoya. A kAraNathI tapane bAlatapa kahevAmAM Ave che. jema bALakanI kriyAmAM lakSya ke uddeza nathI hoto, tene bAlaceSTA kahevAmAM Ave che. evI ja rIte mokSanA lakSya sivAyanA tapane bAlatapa kahevAmAM Ave che. sUyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke (sUyagaDAMga sUtra-1/3/1/16) (sUyagaDAMga sUtra-1/2/2/21) (sUyagaDAMga sUtra-1/1/1/4) ThANAMgasUtramAM paNa traNa prakAranA maraNa batAvyA che. bAlamaraNa, paMDitamaraNa, bAla-piDita maraNa ahi paNa bAlazabda ajJAnanuM ghotaka che. bhagavatI sUtramAM 60 hajA2 varSa sudhI kaThora tapa karavAvALo tAmalI tApasa mATe paNa vAtatapassI / / bhagavatI sUtra zalya 3/1 bAlatapasvI zabdano prayoga karyo che. kAraNa ke samyak jJAna vagara ja tapa karatA hatA. 220 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 uttarAdhyayanasUtramAM paNa namirAjaiSie AvA ajJAna tapasvIne vItI bALa kahIne bolAve che. A badhAM ja prakaraNane jotAM spaSTa thaI jAya che ke samyapha jJAna vinA je tapa karavAmAM Ave che. e cAhe keTalo paNa kaThora hoya chatA te bolatapa che. phaLanI draSTithI joIe to "khodyo DuMgara ane nIkaLyo uMdara" enA jevuM thayuM. jainazAstromAM ghaNA ThekANe bAlatapasvInuM varNana Ave che. gAmamAM, jaMgalamAM ke upavanomAM hajAro bAlatapasvI hAta. koI kaDakaDatI ThaMDImAM nAsAgrasudhI pANImAM UbhA rahI rAta vitAvatA hatA. koI hAtha upara UbhA rahI madhakhatI garamImAM sUrya sAme rahI A tApanA letA hatA, koI vRkSanI zAkhAne pagathI bAMdhI UMdhA laTakatA hatA. koI jIvate jIva chAtI sudhI jamInanA khADAmAM paDyA rahetA hatA. koI mAtra khetaramAM ke evI jagyAe jyAM anAjane sApha karavAmAM Ave, dANA lIdhA. pachI koI rahI gayA hoya to gotIne dANA khAya ne peTa bharI le. sevAnaparigiNo | (papAtika sUtra tathA bauddha grantha lalita vistArA pR. 248) pANI para taratI sevALa khAIne peTa bharatA hatA. aupapAtika sUtramAM 42 prakAranA vAnaprastha tApasonI carcA karI che. vividha prakAranA kriyAkAMDo dvArA tapa karatA hatA. zarIrane kaSTa ApatA hatA. narnavAsigo, Dumavivo. vAyumavizvo | aupapAtika sUtra ghaNA tapasvI magaramacchanI jema rAtadivasa pANImAM rahetA hatA. to ghaNA sApanI jema vAyuno Adara karIne rahetA hatA. A prakAre seMkaDo, hajAro prakArathI sAdhaka potAnA zarIrane kaSTa Ape che. ajJAna tapa dvArA janatAne prabhAvita kare che. bhagavAna mahAvIra svaye kaThora tapayogI hatA. paraMtu te A prakAranA dehadaMDane bilakula nirarthaka mAnatA hatA. tapanI sAthe jJAna ane viveka hovuM ghaNuM ja jarUrI che. ajJAna tapanA virodhamAM sthAnasthAna para pravacano paNa ApyA hatA. tenI asarane lokone samajAvI A bALatapanI tucchatA batAvatA kahe che. mAse mAse u jo bAlo kusaggeNaM tu bhuMjae / e so suyAyadhamasya, ghaTTa sosiM (uttarAdhyayana sUtra 9/44) je ajJAnI sAdhaka eka eka mahinAnA kaThora upavAsa kare che ane pAraNAmAM mAtra ghAsanA agrabhAga (21) Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 para rahe eTalo AhAra karI pharI mAsakhamaNa kare che. ATaluM kaThoratapa karavA chatAM paNa tenI koI kiMmata nathI. kAraNa ke te dehane daMDa Ape che. paraMtu tenA aMtaramAM ajJAna bhareluM che. mAyAzalya bhareluM che. ane jyAM sudhI ajJAnano, mAyAno zalya manamAM bharelo che tyAM sudhI - jai vi ya nagaNe kisecare jai vi ya bhuMjiya mAsamaMtaso / no rUda mAyAH mannaDuM sAntA kmAya taso ne (sUyagaDAMga sUtra 1/2/19) jaina paraMparAmAM tapanuM mahattva keTaluM che e batAvatAM kahyuM che ke tera tuvaravuM mahApAtta | zarIrane kaSTa ApavAne mahAphaLa mAnyuM che. paraMtu mAtra zarIne tapAvavAnuM nathI. zarIranI sAthe sAthe manane paNa tapAvavAnuM che. Atma zuddhi vagara mAtra zarIrane daMDa Apavo e mAnya nathI. eTalA mATe ahIM zarIrane kRza karavAnI jagyAe AtmA para lAgelA karmone kaSAyone kRza karavAnI vAta batAvI che. hiM apAI re hiM appA ! (AcArAMga sUtra 1/4/3). AtmAne, kaSAyone kRza karo, tene jIrNa karo jo kaSAyo jIrNa na thAya to mAtra zarIrane jIrNa karavAthI zuM lAbha ? mATe AcAryoe kahyuM che ke bAlatA bhale keTalo paNa kaThora hoya,. lAMbA samayavALo hoya ane niSkAmabhAvathI karyo hoya chatAM mokSa thaI zakato nathI. na Tu vAta tavega mukavu tti ! (AcArAMga niyukti - 2/4) tapa sAdhya nathI sAdhanA che. sAdhya to mokSa che. tapa bhale thoDuM karo paNa sajJAna karo, vivekapUrvaka karo to ja tapa saphaLa thaze. nahitara dehane daMDa thaze. mATe sarva prathama jJAnapUrvaka tapa karavAnI sAdhanA jIvanamAM AvavI joIe. eja tapoviveka che. tapanuM vargIkaraNa : zuddhi ane siddhi tapa jIvananA antaratama ne zodhavAnI eka vaijJAnika prakriyA che. tapanA vividha aMgo para vicAra karatA khyAla Avaze ke sAdhanAkSetramAM ke jIvanazuddhinA kSetramAM evuM koI paNa aMga nathI bacyuM jene tapanI aMtargata na levAmAM AvyuM hoya. vyaktigata jIvanathI laIne samAja tathA samagra vizvanI sAthe jeTalA, jyAM jyAM saMbaMdha Ave che te badhA saMbaMdhomAM tapanI eka akhtara prakriyA satata cAlu rahe che. upavAsa kAyakleza jevI pratyakSa dekhAtI sAdhanA ane dhyAna, prAyazcita jevI aMtaramAM cAlavAvALI gahana guhya sAdhanA baMne tapanI maryAdAmAM AvI jAya che. sevA ane vinaya jevI sAmAjika sAdhanA, jeno sIdho saMbaMdha samAja, saMdha, gaNa ane potAnA nikaTatama sahayogIonI sAthe Ave che. te paNa (222) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tapa nuM eka aMga che. uNodarI, vRttisaMkSepa indriya pratisallinatA jevI paryAvaraNane saMtulIta banAve che. svAdhyAya, kAyotsarga kuTuMbabhAvanAne vadhAre che. A prakAre jotA khyAla Avaze ke tapanuM kSetra keTaluM badhu vyApaka che. tethI ja kahyuM che ke.... "jANatA tri jJAne saMyuta, te bhava mukti jiNaMda jeha Adare karma khapelA, tapa te zivataru kaMdare.' prakaraNa 2 tapanuM mukhya dhyeya jIvana-zodhana che. zAstramAM jyAM jyAM tapanuM varNana Ave che tyAM Aja pharI pharIne sAMbhaLavA maLe che. - saMvaccharamusabhajiNo chammAse vaddhamANajiNacaMdo / raya vihariyA nisaraNA jainja euvamANeNaM // zrI upadezamALAmAM zrI dharmadAsa gaNI paNa paramAtmAnuM dRSTAMta ApI ApaNane tapamAM udyama karavA preraNA karatAM lakhe che ke.. (upadezamALA) "zrI RSabhadeva eka varSa sudhI ane vardhamAna jinacaMdra cha mAsa sudhI AhAra-pANI vinA vicaryA te dRSTAMtathI he jIva ! tuM paNa tapano udyama kara." nAnA moTA tapane vizuddha banAvavAno mArga batAvatA pU. upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAja jJAnasAramAM kahyuM che ke... yatra brahmA jinAryA ca kaSAyANaMtathA hatiH / sAnubaMdhA jinAjJA ca tattapaH zuddhamiSyate // jyAM brahmacaryanuM nirmaLa pAlana hoya, zrI jinezvara paramAtmAnI bhakti hoya, kaSAyono kaccaraghANa nIkaLato hoya ane 223 jinezvaradevanI AjJAnuM pAlana sAnubaMdha paraMparAvALuM banatuM hoya te tapa vizuddha koTino che. jema davA sAme parejI paNa jarUrI che, to ja roga maTe. mAtra davA levAmAM Ave paraMtu parejI na pALe to roga maTato nathI. tema tapanI sAthe sAthe brahmacaryanuM pAlana na hoya, paramAtmAnI bhakti na hoya, kaSAyono nAza karato na hoya, ane AjJApAlana sAnubaMdha banatuM na hoya to te tapa vizuddha Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 koTino nathI paNa azuddha che. AvA azuddha tapathI saMsAra sAgara kadI tarI zakato nathI mATe tapanI sAthe A badhI vastuo paNa hovI Avazyaka che. maharSi pataMjalie kahela aSTAMga yogano samAveza paNa A tapa dharmamAM thaI jAya che. zAstrakAre tapanuM lakSaNa 'rUchanirota:' icchAono nirodha e tapa che ane maharSi pataMjalinA pAtaMjala yoganuM "vittavRttinirodho thoDA:' cittavRttino nirodha e yoga che. A lakSaNa che eTale jainadarzananuM tapa pAtaMjala darzananA yoga sAthe tulanA kare che. jainazAsanano yoga to tethIya AgaLa vadhI jAya che. icchAnirodhae tapa che. "tapanuM phaLa nirjarA che' ane nirjarAnuM phaLa mokSa che. nirjarA tyAre ja zakya bane ke jyAre samyak prakAre upavAsa karavAmAM Avaze. upavAsa karatA pahelA AhAra kevA prakArano joIe te samaja hovI paNa khUba ja jarUrI che. jaina samAjamAM upavAsa karavAnA AgalA divase, ekadama ThAMsIne bhAre khorAka levAya che. temaja jainettara prajAmAM to upavAsanuM eTaluM badhuM vikRta ane bhayaMkara svarUpa dAkhala thayuM che ke upavAsa dvArA thatA lAbhane prApta karavAnI AzA rAkhI zakAtI nathI paratuM Arogya zAstranI dRSTithI joIe to, ekAdazInA divase je upavAsanuM nATaka thAya che. te eka prakAranAM vividha roganuM AhvAna che. kAraNa ke sAdhAraNa vargathI prAraMbhI zrImaMto sudhInI tamAma prajA ekAdazInAM vAstavika vizuddha vrata upavAsane Aje bhUlI gaI che. ane upavAsanA divase phalAhAranA nAme paraspara virodhI dravyo ke je pAcana thavAmAM bahu ja bhAre temaja Rtu viparIta hoya che tevA padArthono upayoga kare che. phalAhAranAM nAme hiMdu samAjamAM upavAsanuM thatuM nATaka : jainetara prajAmAM upavAsanI dhULa bhAvanAne poSavA pUratI aMdhazraddhA jovAya che. upavAsanA divase mAtra annanAM AhArano tyAga karavAmAM Ave che. paNa annanI jagyAe rAjagarAnAM loTano zIropUrI, sUraNa-baTATA, peMDA dUdha-dahIM zakarIyA, keLA Adi phaLo, magaphaLI, sAmo vagere vidhavidha padArthonI aneka vAnagIo banAvI phalAhAranAM bAne teno upayoga karI pAcana kriyAne ulaTA bagADe che. AvAM miSTAna padArthono AhAra karI pote upavAsa karyo che evI ghelachA seve che. eTaluM ja nahi paNa pote satya vastune nahi samajavAthI koI pUche to kahe che ame upavAsa karyo che. mAtra phaLAhAra ja karyo che. phaLAhAra eTale ke jemAM phaLono ja upayoga thayo hoya tene kahI zakAya. tyAre bhoLI mAnava prajA vastusthiti samajyA vinA asatyavANI bole che. upavAsanAM nAme A zocaniya sthiti samajavAnuM hovA chatAM saMpradAyanA AcAryo ke vidvAno ArogyanI draSTithI paNa lokone upayogI sUcanA karatA nathI. e kharekhara karuNAjanaka kathanI gaNAya. (224 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 islAma mitromAM paNa rojA rahevAno AvakArapAtra niyama che. Akho divasa ghUMka paNa utAratA nathI paNa rAtre hojarIne bojArUpa khorAka khAya che. te upavAsa paNa ArogyanI dRSTie vAstavika kahI zakAya nahi. upavAsanI vAstavikatA jaina samAjamAM sacavAI rahI che. paNa keTalAka lokonI mAnyatA che ke upavAsamAM hiMdu samaja pramANe dahIMnuM dhoLavuM athavA chAza vAparI zakAya che. ane tene paNa upavAsa gaNI zakAya, paNa vAstavika rIte tene Adarza upavAsa kahI zakAya nahi. tene jaina darzana uNodarI tapa tarIke svIkAre che. vAstavika upavAsa ke je tapasa rUpe mokSanuM sAdhana gaNAya che. te tArUpa upavAsamAM uSNajala laI zakAya che. AvA upavAsa jaina darzanamAM vizeSa pramANe jovA maLe che. jaina upavAsa paddhati vidhAna : upavAsa karanAra hoya tenA AgalA divase sAmAnyarUci pramANe peTane bojArUpe na gaNAya tevo AhAra kare. potAnI rUcI tathA zArIrika pravRtine anukULa khorAka levAya paNa te khorAka kabajIyAta karanAra na hovo joIe. je khorAka upavAsanA AgalA divase levAya te jo kabajIyAta karanAra hoya to temAMthI vAyunA rogo thavAno saMbhava che. mATe ati garama ke bhAre padArthanuM sevana na karavuM. Arogya zAstranI dRSTie maga, cokhA, dUdha, chAza, dudhI vagere padArthono upayoga karI zakAya. temaja garama dUdhamAM eka camacI zuddha ghI nAMkhIne pIvuM jethI prAtaHkAle peTa sApha AvI jAya. upavAsanI AgalI rAtrie ekadama zAMtipUrvaka vizrAMti levI. nATaka, sinemAM temaja saTTA bajAramAM jaIne agara to copATa, gaMjIpattAnI ramato ramI rAtri jAgaraNa karavuM nahIM ane brahmacarya virodhI eka paNa AcaraNa karavuM nahi. bIje divase eTale upavAsa karavAnA divase prAtaHkAle UThI potAnuM nityakarma karavuM, tyArabAda upavAsanA vrata-niyamano manamAM daDha nizcaya karI jeTalA niyamonuM vizuddhapaNe pAlana thAya te pramANe dharma maryAdAnA pAlana mATe munimahArAja pAse vrata dhAraNA karavuM arthAt vrata upavAsanAM pacakhANa karavA. ane je prakAre upavAsano nizcaya karyo hoya te mujaba nizcaya karI te divase koI prakAranuM anna khAvuM nahi tathA upavAsa svIkAra karavA vakhate jo pANI pIvAnI chUTa rAkhI hoya to uSNatalano upayoga karavo. upavAsamAM pANIno tyAga ekAda divasanA upavAsamAM karavo hoya to te potAnI zArIrika prakRti para AdhAra rAkhe che. paNa pAMca, ATha ke tethI vadhAre upavAsa karavA hoya to pANI avazya vAparavuM. kAraNa ke te hitakara che. Arogya zAstrajJonI mAnyatA che ke vadhAre upavAsa karanAra vyakti pANIno jema jema vadhAre upayoga karaze tema tema tene upavAsano parizrama ocho jaNAze eTaluM ja nahi paNa upavAsanA divasomAM pANIno upayoga te auSadhanI garaja sAre che. zarIramAM vAyu-pitta ane kaphano hinayoga, miththAyoga Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 ane atiyoga hoya to aTakAvI doSone samAnapaNe rAkhe che. pANInA upayogathI peTanI aMdarano juno maLa sApha thAya che ane vikRta maLa bahAra nIkaLe che. paNa jo pANIno vizeSa upayoga karavAmAM nahi Ave to upavAsa karanAranAM zarIranI jevI joIe tevI zuddhi thaze nahi. uparAMta vadhAre pANI pIvAthI upavAsa karanArane pezAba vadhAre Avaze ane te pezAba dvArA roganAM gupta bIjako dUra thaI jaze eTale zarIravijJAna ane upavAsa vijJAnanI draSTie upavAsanA prasaMgamAM pANI pIvAmAM vadhAre vAparavuM. jaina samAjamAM paNa upavAsa ke je tapanuM eka Avazyaka aMga che. tenA prati bhaktino kaMIka atireka thayelo jovAmAM Ave che. lAlacamAM AvI upavAsa kare che ane upavAsanI pachInI vAstaviktAnAM jJAnavihuNA te jIvo vidhavidha rogono anubhava kare che. AvI samajaNathI vegaLuM tapa jene jainadarzanamAM lAMghaNa kahevAmAM Ave che. dharma mATe zobhArUpa nathI. 15, 30 ke tethI vadhAre upavAsa karanAranAM zarIranAM paramANu badalAI javAM joIe ane jeTalo samaya upavAsa karyo teTalo samaya pAchaLathI paNa pUrNa lakSa rAkhavuM joIe ane pravAhI tathA halakA , padArthono ja upayoga karavo joIe. tapanA pratyAkhyAna - tapa e karmanI nirjarA mATe karavAmAM Ave che ane nirjarAno AdhAra bhAva upara che. jyAM sudhI mananA pariNAma-bhAva azubha athavA sAvadya upayogamAM pravartatA hoya tyAM sudhI nirjarA thaI zakatI nathI. eTale manane azubha-sAvadya upayogamAMthI haThAvI levAya, manane kAbumAM rakhAya to ja tapanI sArthakatA che. mana sAMsArika kAryomAM azubha ane sAvadya bhAvomAM ramatuM hoya tyAM sudhI tapanuM koI sAruM phaLa prApta thatuM nathI. eTale manane pahelAM saMyamamAM rAkhavAmAM Ave to ja upavAsa Adi tapa phaLadAyaka nIvaDe. zrI bhagavatI sUtra zataka 2, uddezA pamAM bhagavAne nIce pramANe kahyuM che :zramaNanI paryApAsanAnuM phaLa zravaNa che. zravaNanuM phaLa jJAna che. jJAnanuM phaLa vijJAna che. vijJAnanuM phaLa pratyAkhyAna che. saMyamathI Asrava baMdha thAya che. Asrava baMdha thavAthI tapAcaraNa zakya bane che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapAcaraNathI AtmAno karmarUpI mela sApha thAya che. tethI sarva prakAranA kAyika, vAcika, mAnasika vyApArono nirodha thAya che. te nirodhathI siddhi prApta thAya che. A uparathI samajI zakAze ke tapAcaraNa pahelAM saMyamanI jarUriyAta bhagavAne batAvelI che ane saMyamapUrvakanA tapAcaraNanI ja nirjarA kahI che. A ja vAta ghaNA pUrvAcAryoe paNa kahI che. upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje paNa kahyuM che - yatra rodha kaSAyANAM brahmajJAnaM jinasya ca / jJAtavyaM tat tapaH zuddhaM avaziSTaM tu laMghanam // artha - je tapamAM kaSAyano rodha, brahmacaryanuM pAlana ane vItarAga devanuM dhyAna thatuM hoya te ja tapa zuddha jANavuM. bAkI sarva to lAMghaNa mAtra ja samajavI. A uparathI spaSTa samajI zakAze ke tapanA kALa daramyAna kaSAyano nirodha ane brahmacaryanuM pAlana to avazya hovuM ja joIe. ane tethI tenA pratyAkhyAnanA pAThamAM paNa kaSAya tyAga, sAvadya yoga tyAga, aNuvrata pAlana tathA saMpUrNa brahmacarya pAlana mATenA zabdo paNa AvavA ja joIe. vaLI sUtromAM zrAvakonI dharmakriyAnI vAta che tyAM "sAmAyikAdi zabda che. eTale temAM sAmAyikanI mukhyatA che. eTale ke sAvadya yogano tyAga athavA saMvaranI dharma kriyAmAM mukhyatA che saMvara hoya pachI ja nirjarA thAya. sArAMza ke sAvaghayogano tyAga karyA vinAnA anazana Adi tapanuM nirjarA-phaLa maLI zake nahi. kAraNa ke upavAsa karavA chatAM saMsAranA sAvadya kAmo cAlu che tethI lAbha thoDo ane nukazAna vadhAre che. mana-vacana-kAyAnA yoga sAvadya vyApAramAM hoya tyAre nirjarA kema thaI zake ? na ja thAya. tapa karavAmAM Ave tyAre paNa enA pratyAkhyAna batAvavAmAM AvyAM che ane tapa pUrNa thayA bAda jyAre choDavAmAM Ave che tyAre paNa enI vidhi batAvavAmAM AvI che. jainadharmamAM A pramANe che. (1) AgAmI sUryodaya sudhI tividda upa mahAraM zvezvAmi mAM ravA sApa saMsthAmAM boLa sahassA Iti MoLa vosirAmiA AmAM pANInI chUTa rAkhIne paccakakhANa ApavAmAM AvyA che. (2) AyaMbila - maryAvitnavirda tivihaM ja mArA putvavAmi masaLa, vA, sAvuM, unnatthALone sahassAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMseTheNaM paDuccamakkhieNaM guruabbhuThThANeNaM ukkhitavivegeNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM appANaM vosirAmi / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 (3) ekAsaNu - ekaTANA uparAMta duvihaM pi AhAra panvAmi ataLa dvArphamaM annatthAnamomena - sahassAgAreNaM appANaM vosirAmi / (4) navakArazI - porasI - navakArazI (porasI) pavihaM pi AhAra pannavAmi asaLa pALa, khAImaM, sAImaM, annatthANAbhogeNaM sahassAgAreNaM appANaM vosirAmi / tapa pUrNa thayA bAda ene pALavAnI vidhi A pramANe che : karelA paccakkhANanuM nAma laIne paccakkhANa karyA hatAM, te pUrA thatAM pAchu chuM. samApnuM na phAsiyaM na pAliyaM, na tiriyaM na kiTTiyaM, na sohiyaM na ArAhiyaM ANAe aNupAlittA na bhavaI tassa micchAmi dudhaDam / gatima vyatima gativAra aLAvAra jANatAM ke ajANatAM mana, vacana ane kAyA vaDe koI doSa lAgyo hoya to tarasa micchAmi dukkaDam / paccakkhANa vidhipUrvaka lIdhA vidhipUrvaka pALyA, vidhipUrvaka karatAM avidhipUrvaka thayA hoya to arihaMta-siddha-kevaLI bhagavaMtanI sAkSIe tassa micchAmi dukkaDam / tyArabAda traNa navakAra bolavA. hindudharmamAM paNa hAthamAM pANI mUkI paNa levAmAM Ave che. saMkalpa karavAmAM Ave che. - islAma dharmamAM rojhA karatI vakhate tathA pUrNa thayA bAda pADatI vakhate A pramANe bole che. pAraNuM vratanuM pAraNuM karyA pachI tapasvIe rasanA indriya para saMyama rAkhavo paDe. khAsa karIne lAMbI avidhavALA tapanA pAraNA pachI khAsa AhAramAM viveka jALavavo ghaTe. bhUkha to UghaDavAnI che ja paNa dhIre dhIre khorAka vadhAravA te Arogyane poSaka che, pAcanazaktine upakAraka che. vaLI dhArmika pravRttio paNa zakya teTalI cAlu rAkhavI. ekAsaNAM 228) Ama to Ajano mAnavI bhANe besIne be TaMka jamavA uparAMta vAraMvAra hAlatAM cAlatAM khAvAne TevAyelo che. vaLI, te aneka prakAranI pravRttiomAM dinabhara vyasta rahe che. paNa anubhave te samajato thayo ke AhAra, Arogya ane ArAdhanAne paraspara gADha saMbaMdha che. eTale Arogya mATe sajAga vyakti svayaM zista pALIne AhAra-pANI levAnI bAbatamAM potAnI jAtane vividha rIte saMyamita kare che. vaLI zAMtinI khojamAM, karmanirjarAnI icchAthI te potAnI vigaItyAga, vastuparisaMkhyAna, biyAzana vagerenA niyamo le che. tenAthI AgaLa vadhIne vyakti divasamAM eka ja vAra bhojana levAnuM nakkI karIne te divase anekavidha dhArmika pravRttio - sAmAyika, pratikramaNa, sAttvika vAMcana, vaMdanA, kAusagga, maMtrajApa, mALA pheravavI, gurujanonAM vyAkhyAna sAMbhaLavA-mAM pasAra karavA icche Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 che. A mATe te ekAsaNAnA vratanuM baMdhana svIkAre che. emAMthI keTalAMka ekathI vadhu divaso, aThavADiyAM, mahinA ane varSo sudhI A ja kramane anusare che. ArAdhanA sAdhanA mATe tatpara zrAvako mATe mArgadarzaka vividha vrato ApaNe tyAM paraMparAe pracalita che. ekAsaNAnA paNa sahelAIthI mAMDIne AkarA prakAro che. ekAsaNuM-ekaTANuM ekamukti - divasamAM eka ja vAra Asane besIne bhojana karavuM. ekaladattI (ekadattI)mAM ekI vakhate pAtramAM pirasAyuM hoya teTaluM ja khAvAnI chUTa che paNa (1)te bhojana pIrasanAra ajANI vyakti (pADozI ke atithi) hovI ghaTe. (2) gharanI vyaktine vratikanAM rasaruci, aruci, AhAranuM pramANa vagerenI khabara hovAthI tene mATe vratikane bhojana pIrasavAnI manAI che. (3)pIrasanAra vyakti khUba vadhu pIrasI de to vratikane eThuM mUkavuM paDe. te TALavA mATe vratikane bhojana zarU karatAM pahelAM ja vadhArAnI bhojanasAmagrI bAjue mUkavAnI chUTa che. ekalaThANuMmAM vratika eka ja sthitimAM hAlyA cAlyA vagara bhojana kare che. te jamavA mATe temaja pANI pIvA mATe ja koNI sudhInA hAtha eTale ke kalAI halAvI zake che. vaLI emAM sAdhAraNa rIte bhojana pachI ThAmacovihAra karavAmAM Ave che. Ane ekAdaMgI ekAsaNuM paNa kahevAmAM Ave kavaLa (koLIyA)vratamAM vratika mATe koLiyAnI saMkhyA puruSa mATe 1-31nI vacce ane strI mATe 1-27nI vacce nizcita karavAmAM AvI che. AyaMbila svAdendriya para kAbU meLavavAno khAsa prayatna eTale AyaMbila (AMbela). A tapamAM eka TaMka bhojana levAmAM Ave che. te ekAsaNAthI juduM. te e rIte che ke temAM nIrasa(rasavihina) bhojana levAmAM Ave che. rasavihina eTale vigaI(ghI, dUdha, mAkhaNa, tela, sAkara, goLa vagere)no tyAga, phaLono temaja phaLarasano tyAga, sUko mevo ane lIlotarI zAkano tyAga karAya che. mAtra anAja ane kaThoLanI vAnagIo ke temanA loTamAMthI banAvelI vAnagIo levAmAM Ave che. mIThuM, marI, hiMga, methIno upayoga karAya che. pANI ukALIne ThAreluM levAya che. AyaMbila ane ekAsaNAnA tapanI viziSTatA e che ke e baMne tapa niraMtara yAjIva karI zakAya che. varSonAM varSo sudhI karI zakAya che. upavAsa mATe vIra bhagavaMte cha mahinAnI maryAdA bAMdhI che. A maryAdA niraMtara tapa mATenI che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 AyaMbila tapano mahimA moTo che. Ama to te varSamAM game tyAre karI zakAya che. paNa caitra mahinAnI suda sAtamathI pUnamanA divaso ane Aso mahinAnI suda sAtamathI pUnamanA divaso khAsa AyaMbila tapanI ArAdhanA mATe nizcita thayelA che. A nava nava divasanA samUhane navarAtri athavA oLI tarIke oLakhavAmAM Ave che. AyaMbilanA nIrasa bhojananAM rasoDAM jayAM jainonI vizeSa vastI hoya tyAM caitrI oLI ane Aso oLInA divasomAM AvI sagavaDa karavAmAM Ave che. dUra pUrva AphrikAmAM ane have laMDanamAM paNa AvI sagavaDa varSovarSe karavAmAM Ave che. jaina sAhityamAM AyaMbila tapanuM mahattva darzAvatA ghaNAM dRSTAMto maLe che. jema ke bAra varSa sudhI dvArikA dAhamAM kaipAyanaRSino zApa hovA chatAM A nagarajanomAMthI koInI ne koInI AyaMbilanI ArAdhanAne lIdhe dUra rahyo. zrI agaDadatta muninA upadezathI dhammilakumAre pAMcaso AyaMbilathI sarvatra jaya, mAna, yaza meLavyAM. dhAriNI mAtA 109 AyaMbila karavAnA puNya (bhavadevanA avatAramAM) vidyummAlI devImAMnI avIne janma pAmyAM. nIrasa bhojana karavAnuM hovAthI keTalAka vratikane AyaMbila karavAnuM upavAsa karatAM paNa AkaruM lAge che. AyaMbilanA saraLathI AkarA vividha prakAro che. jevA ke, - navI AyaMbilamAM levAya che te tamAma padArtho uparAMta mAkhaNa kADhI lIdhelI chAza levAnI chUTa che. Ama khAdya vAnagIo banAvavAmAM paNa pANInI sAthe chAzano upayoga karAya che. keTalAka pratika mAtra bAjarAno roTalo ane chAza laIne navI kare che. - nirAraMbhI AyaMbilamAM vratane divase AraMbha na karyo hoya tevI ja vAnagI laI zakAya. vratane divase cUlo peTAvI zakAto nathI. Ama agAunA karelA khAkharA, mamarA, dALiyA, dALiyAnI dALanI mIThuM, marI, hiMga nAMkhelI (hiMga nAkhelI) DhIlI caTaNI levAya. kaDuM-kariyAtuM levAya. moLI (lavaNarahita) AyaMbilamAM mIThuM, marI, hiMgano tyAga karavAmAM Ave che. AyaMbilanI badhI ja vAnagIo moLI levAmAM Ave che. - kaMjikAhAramAM bhAtanI kAMjI ke bhAtanuM osAmaNa levAmAM Ave che. - AcArlImAM mAtra AmalI mizrita bhAta athavA mAkhaNa kADhelI chAza mizrita bhAta-kAMjI levAmAM Ave che. - kavaLa AcArlImAM mAtra AmalI mizrita bhAtano koLiyo levAmAM Ave che. - ekasikyamAM cokhAno ke anya koI anAjano eka ja dANo gaLavAmAM Ave che. ThAma covihAra karavo jarUrI che. -230) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 - bhAta-pANInA AMbelamAM rAMdhelA bhAta(cokhA)ne ja phakta vAparavA ane pANInI chUTa hoya che. tevA AMbela te bhAta-pANInA kahevAya che. te ekAMtara 500 bhAta-pANInA AMbela karanAra paNa hoya che. ApaNe sahu jANIe chIe ke devI kalpavRkSa to sAMsArika bhogavilAsanI pUrti kare che. paNa zAstrakAra bhagavaMtoe tapane addabhUta kalpavRkSanI upamA ApI che. A tArUpI abhUta kalpavRkSanuM - saMtoSa e majabUta muLa che; zAnti e vistRta thaDa che; pAMca indriyanirodha e vizALa zAkhA-DALI che; abhayadAna e pAMdaDAM che; zIla-cAritrya e pallavo-aMkuro che; zraddhArUpa pANInuM siMcana jenAthI, uttama vizALa kuLa, baLa, vaibhava ane sauMdaryanI prApti thAya che; svargaprApti e puSya che; zivasukhaprApti e phaLa che. tapasvInI vaiyAvRtya (vaiyAvacca) karanArane sUcanA (a) bAhya upacAro (1) tapasvInI UMgha ochI thaI gaI hoya to tenAM popacAM upara jAyaphaLane ghImAM ghasIne copaDAya. (2) tapasvIne gesa jevuM lAgatuM hoya to tenI nAbhi(ghUMTI) upara hIMga ke DIkAmArIne pANImAM bheLavIne copaDI zakAya. A ja rIte madha-cUno bheLavIne te paNa lagAvI zakAya. ghUMTI ane tenI AsapAsa ekAda iMcanA vistAramAM lagADyA pachI upara rU dabAvI devuM. tapasvIne kALaje thaDako upaDe tyAre te bhAga upara kolanavoTara chAMTavuM. pachI rUmI mustaphA (Araba pradezano pAuDara-pAyudhanI-bhIMDIbajAramAM maLe che). dhIme dhIme thoDo chAMTIne upara rU dabAvI devuM. te pAuDara kudaratI rIte becAra divase ukhaDI jaze. ukheDavAno prayatna na karavo. te pAuDara phevIkola jevo cIkaNo hovAthI temaja tarata ja bheja pakaDato hovAthI haMmezA eraTAITa plAsTIkanI DabbImAM rAkhavo. ( roma05 (231) Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (4) tapasvIne hatheLI athavA paganA taLiyAmAM baLatarA thatI hoya to ghI lagADavuM. vaLI pAMcasAta arIThAnAM naMga bhAMgIne pANImAM palALI devAM. sarakhAM palaLI gaye coLIne tenA pANImAM tapasvInA hAthapaga boLI rAkhavA. enAthI ThaMDaka lAgaze. (bhAre tAvamAM paNa A prayoga karI zakAya che.) (5) tapasvIne zarIre kaLatara thatI hoya tyAre tene lepa lagADI zakAya che. tenI sAmragI: 25 dANA laviMganA, teTalAM ja naMga tajanA nAnA kaTakA, eka jINI camacI ajamo, eka samadaraphaLa (khAreka jevuM kaThaNa phaLa)nA dastAthI karelA nAnA kaTakA ane eka naMga jAyaphaLano jhINo bhUkko. banAvavAnI rIta : lokhaMDanI kaDAI athavA tavImAM pahelAM dhImA tApe samadaraphaLanA kaTakAne zekavA. te garama thaye temAM taja-laviMga nAkhavAM. halAvatAM rahevuM. thoDIvAre temAM ajamo nAkhavo. halAvIne ekAda miniTa pachI vAsaNa nIce utAravuM. tyAra pachI paNa thoDIvAra sudhI halAvatAM rahevuM. ThaMDu thaye pattharathI chIpara para vATIne jhINo bhUko karavo. chIpara na hoya to miksaramAM halAvIne meMdA jevo jhINo bhUko karavo. temAM jAyaphaLano bhUko meLavI devo. pachI medAnA AMke cALI levuM. A pAuDara eraTAITa vAsaNamAM bharI levo. upayogamAM letI vakhate eka nAnI tapelImAM be camacI jeTalo pAuDara levo. temAM pANI nAkhIne bhajIyAnA pAtaLA khIro jevuM karavuM. ekadama dhIre tApe thoDIvAra halAvavuM. copaDavA jevuM ghaTTa thaye utArI levuM temAM eka nAnI camacI ghI nAkhavuM. tapasvIne zarIre thoDuM thoDuM laIne dhIme dhIme cALavuM. teno kasa aMdara utarI jAya te jovuM. bAkI lepa ApoApa kharI jaze. ghIne lIdhe cAmaDI lIsI raheze tema ja cALatI vakhate baLatarA nahi thAya. paNa aMdarathI garamAvo AvatAM tapasvIne skUrti lAgaze (A lepa zaradI ke tAvanA kaLataramAM paNa dardIne mAthe athavA zarIre lagAvI zakAya.) tapasvImAM koIne garamIno koTho hoya to tene mAthuM caDe tyAre kapALe sukhaDa lagADAya. vaLI jo tene tALavAmAM sakhata dukhavA lAge to ghauMnA loTanI kaNaka karIne jADI bhAkharI jevuM vaNIne tenA upara jarA tela lagADIne tapasvIne mAthe mUkIne kapaDuM bAMdhI devuM. be kalAka rAkhavuM. jo tapasvIno koTho ThaMDIno hoya to upara(pa)mAM lakhela ghauMnI kaNakamAM bheLavIne tenI bhAkharI vaNIne tapasvIne mAthe mUkI devuM. mAthuM caDyuM hoya to ThaMDA koThAvALA tapasvIne upara(pa)no lepa rIta mujaba kapALe lagADavo. (7) tapasvIne koIvAra zILasa nIkaLe che tyAre kokama palALIne tenuM pANI avAranavAra lagADatA rahevAthI rAhata thAya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (8) zarUAtanA traNa cAra divasa daramiyAna jo tapasvIne kabajiyAta jevuM hoya to sAdA garama pANInI enimAM tenI tAsIra mujaba ApI zakAya. (9) poTalI sAmagrI - eka camacI ajamo, be laviMga, kapUranI be traNa nAnI kaTakI, ajamo laviMga dhIme tApe AchA badAmI raMganA zekavA. pachI teno karakaro bhUkko karIne temAM kapUranI (rAIdANA jevI) kaTakI nAMkhavI. malamala jevA suMvALA sutarAu kApaDamAM mUkIne nAnI poTalI karavI. te tapasvIne suMghavA ApavI. (ba) auSadha prayoga : tapazcaryA ja naisargika auSadha che. zarIra, mana ane AtmAne taMdurasta rAkhanAra saphaLa jaDIbuTTI che, eTale tapasvIne anya auSadhanI jarUra nathI. keTalAMka graMtho ane jANakAro pAsethI maLelI mAhitI pramANe dIrgha tapasyAnA aMtabhAgamAM keTalAMka saMpradAyomAM auSadha prayoga thato hoya che. Ane aNAhArI paNa kahe che. khAsa karIne zvetAMbara samAjamAM vizeSa thAya che. A davAono upayoga karatA pahelA gurumahArAjanI salAha levI. te davAnI upara ke davA lIdhA pachI be ghaDI pANI vAparavuM nahi. 1. tAva mATe, sudarzana vaTI, samasama vaTI, ativiSamanI kaLI. 2. baLatarA thatI hoya to ThaMDaka mATe : majITha pAuDara, katIo (bIvelo), kamarakasanuM lAkaDuM. 3. udharasa mATe temaja jhADA baMdha karavA mATe : dADamanI chAla, baheDAMnI chAla, haLadarana gAMgaDAne vATIne tAjo karela pAuDara (tenAthI kapha chUTo paDI jAya che.) 4. ulaTI athavA esiDiTIne rokavA mATe : gaLo sattva, mUtrala, tRSAdAhaka pittazAmaka, 5. kabajiyAta mATe : himeja, triphaLA cUrNa, suvarNavasaMtamAlatI. 6. dAMta dukhatA hoya to : phUlAvelI phaTakaDIno pAuDara. 7. tRSA, mUcha dUra karanAra, zItaLa, apasmAra vagere mATe : agara 8. vAtahara, kaphadana, vomITa (ulTI karanAra) parasevo vaLato rokanAra : AraDAnuM paMcAMga. 9. peTanA dukhAvA mATe : khAro, vakhamo 10. vAtahara, pauSTika, AMkhane hItakArI : cImeLa Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 11. mUtrazodhara, maLAvarodha, Apharo, heDakI, mUchane dUra karanAra, vAyuhara, dIpana ane pAcaka cIDa (teliyA devadAranuM lAkaDuM) 12. zILaza, ajIrNa : cUno. 13. ulTI rokavA, baktizULa : tagara, DAbhanuM mULa. 14. vAtakara, uSNa, RcikAraka, moLa AvavI-pAnanI jaDa. 15. pIttanI ulaTI baMdha karavA : mucakaNa (pIstAnAM phaLa) mucakuMda. 16. zItaLatA mATe : caMdana, beDanI chAla. 1. tapazcaryA : indriya mugalAonuM vazIkaraNa karatI A eka vAgarA che, kaSAya - tApane zamAvatI mIDImajAnI drAkSa che. A ane karmaajIrNane dUra karatI haraDe che. A AvI rajUAta zrI acArAga sUtramAM che. 2. tAdharma be prakAre che. bAhya ane abhyantara. banenA cha - cha prakAro maLIne tapadharma bAra prakArano gaNAya che. zrI siMdUraprakaraNamAM kahyuM che : karma parvatane bhedavAmAM je vaja samAna che, kAmavikAronA dAvAnalane zamAvavAmAM je jaLa samAna che. indriyorUpI nAgapAsone vaza karavAmAM je maMtra samAna che. vipna aMdhakArane haThAvavAmAM je sUryasamAna che ane labdhilakSmIrUpI latAnuM je mULa che. te bAra prakAranA tapadharmane niHspRha ane niSakAma banIne Adaravo joIe. yojano dUra rahelI vastu nikaTa AvI jAya che. duSkara kArya saphaLa banI jAya che. varSo pachI maLanArI siddhi tatkALa maLI jAya che. tapadharmanA prabhAve, asthiratA TaLe che. ane sthiratA maLe che. durlabha saMyogo sulabha bane che. duHkho haTe che ane sukho pragaTe che. azakya kazuM ja nathI tapadharma mATe ! tapasvIne sadgati sahajamAM maLe che. apAra dhairya ane agAdha sahanazIlatA vinA tapazcaryA AdarI zakAtI nathI. bhUkhatarasane veThavAM saraLa nathI. bhUkhyo mANasa koIpaNa akArya karavA taiyAra thaI jato hoya che. jIvana TakAvavA mATe prANapyArI suSmAnA mRtakamAMthI tenA sagA bhAIo ane sagA pitAjIe mAsanA TukaDAo kADhIne khAdhAnI hRdayadrAvaka ghaTanA jainazAstramAM Ave che ema anyatra paNa zokamAM gAMdhArIe Akho divasa annajaLa na lIdhAM, rAte tene Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5. 6. 7. eTalI bhUkha lAgI ke ekalI raNAMgaNamAM pahoMcI, vhAlA dIkarAonA zabano Dhagalo karIne tenA upara caDIne jhADa paranA pAkelAM phaLo teNe khAdhAM ! 9. prakaraNa 2 suvarNamAMnA sahajAta malane jema agni dUra kare che ane suvarNanA asala zuddhasvarUpane jhaLakAve che. te ja rIte AtmAmAMnA sahajAta karmone tapazcaryA dUra kare che, ane AtmAnA asala zuddhasvarUpane pragaTAve che. navapadajInI pUjAmAM tapanAM be phaLa bahu suMdara rIte jaNAvyAM che : vighna TaLe tapaguNa thakI, tapathI jAya vikAra ! Ama to kAmavikAra paNa eka vighna ja che, mokSamArgamAM ! mokSamArganA pravAsIne vighnoya dUra karavA che ane vikaro ya dUra karavA che. mokSanI maMjhila na maLe tyAM sudhI mokSamArganA pravAsIne tapa vinA cena kevI rIte Ave ? avadhijJAnI tIrthaMkaradevo potAnI tadbhavamukti jANatAM hovA chatAM zramaNaavasthAmAM bharapUra tapa karatA hoya che ! nakkI, khAvApIvA karatAM tapadharmamAM teone vadhAre AnaMda Avato hovo joIe. vagara AhAreya svastha ane vagara svAdeya masta rahevAnI kalA teone hastagata hovI joIe. 8. tapane zuddha banAve che cAra kAraNo (1) brahmacarya : anukULa -pratukULa padArthomAM rati-atino tyAga, (2) indriyamana (3) kaSAyazamana ane (4) sAnubandha jinAjJA : anubandha eTale paraMparA. jinAjJApAlananuM phaLa jinAjJApAlanarUpe maLe. e jinAjJApAlananA phaLasvarUpe paNa jinAjJApAlana maLe. paraMparA sarjAya. A paraMparA sahita jinAjJApAlana jyAM hoya te tapa zuddha gaNAya che ema zrI jJAnasAra granthamAM kahyuM che. -- eka zlokamAM kahyuM che : lokapUjA, icchitalAbha ane prasiddhi mATe ja alpamativALI vyakti tapa kare che, tene zarIranA zoSaNa sivAya koI phaLa maLatuM nathI. tapanA prabhAve mArI bhautika icchA pUrNa thAo. evA saMkalpane jJAnIo nidAnazalyanI kahe che. tapane niSphaLa ke nukasAnakAraka banAvanArA A nidAna zalyanI jema anya be zalya paNa che : eka mAyAzalya ane eka mithyAzalya. mAyA ane mithyAtvathI dUra rahIne nidAnarahita tapa Acaravo joIe. 10. "maLelI zakti ane maLelA saMyogo dvArA jo tapa nahIM Adaro to bhavAntaramAM puNyayoge kadAca mAnavabhavamaLaze toya dAsa banavuM paDaze. tyAre parANe bhUkhyA tarasyA rahevuM paDaze ! ane tapa Adarazo to mukti tamArI dAsI banaze : zuM karavuM te tamArA hAthamAM che." A vAta sadAya hRdayasAt rAkhavA jevI che. ApaNe saue ! 235 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 11. doSarahita AhAra grahaNa karanArA zramaNa-zramaNIone sadA upavAsI kahyA che ! chatAMya teo | uttaraguNonI vRddhi arthe niraMtara tapasyA AdaratA hoya che. 12. veDhasI, gaMThasI, mukasI vagere aneka prakAra paccakakhANo varNavAyA che. zAstramAM. A badhAM "anazana'nAmanA prathama bAhyatapanA bhedo che. be suMdara zloko Ave che. gaMThasI (eTale ke kapaDAne pranthi - gAMTha bAMdhelI hoya tyAM sudhInuM) paccakakhANa karanAro karmapranthine choDe che ane svarga-apavarganI gAMTha bAMdhe che. 13. cha bAhyatapano paricaya : (1) anazana : anazana eTale AhAra rahita sthiti anazana : gaMThasI, musI, navakArazI, covihAra, tivihAra, biyAsaNuM, ekAsaNuM, AyaMbila, upavAsa Adi anazana tapa che. (2) UNodarikA : puruSa-strInuM 32/28 koLIyAthI bharAI jAya che. khAtAM khAtAM UNuM rAkhavuM te UNodarikA, koLiyo vyAjabI gaNAya. thoDAka koLiyA ochA levA ane peTane UNuM rAkhavuM te UNodarikA, UNodarI. (3) vRttisaMkSepaH AhArasaMzAbhojana vRttine aMkuzamAM rAkhavA, AhAra dravyonI maryAdita saMkhyA nizcita karI laI, bAkInAno tyAga karavo. (4) rasatyAga : rasAsvAda lAlasAno nAza karavA, rasadAra gaNAtI cha vigayomAMthI koIno tyAga karavo (pa) kAyakaleza : bhavabhramaNanA mUlakAraNa samA dehamamatvane toDavA sahana thaI zake evAM kaSTo kAyAne ApavA te kAyakleza, loca-vihAra Adi kAyaklezatapa che. (6) saMlInatA : aMgopAMgane saMkocIne rahevuM te. 14. cha atyaMtara : (1) prAyazcita : karelA pAponuM pazcAttApapUrvaka AtmA ane gurunI sAkSIe nivedana (2) vinaya : bahumAnapUrvaka gurubhakti (3) vaiyAvRtya : bAla-vRddha AdinI sevA, veyAvacca (4) svAdhyAya : guru pAse zrutavAcanA Adi zAstrAdhyayana (pa) dhyAna : aMtarmuhUrta sudhI dharmacintana (6) kAyotsarga : kAyAno amuka samaya mATe vidhipUrvaka sthAnathI, maunathI ane dhyAnathI tyAga. 15. jyAM indriyagamana che, jyAM kaSAyazamana che, jyAM brahmacarya che tevA ja tapa karaNIya che, ane te paNa (kammapayaTTA na annA) karmakSayArthe, anya koI icchAthI nahi ! 16. te ja tapa Adaravo joIe. jyAM durthAna na thAya, jyAM indriyahAni na thAya, ane jyAM anya dharmArAdhanA sIdAya nahIM. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 17. bAre prakAranA tapamAM zreSTha tapa kayo? kahyuM che : mokSa jevuM koI sukha nathI, naraka jevuM koI duHkha nathI, brahmacarya jevuM koI vrata nathI, svAdhyAya koI tapa nathI. 18. jinazAsananA ATha pabhAvakomAM tapasvInuM sthAna paNa che. pU.A.zrIjagancandrasUrijI ma.nI jiMdagIbhara AyaMbilanI tapazcaryA nIhALIne tyAMnA bAdazAhe teone "tapA' birUda ApyuM. A birUda uparathI nigraMtha gaccha atyAre tapAgaccha tarIke oLakhAya che. samrATa akabarane pU.A.zrI hIravijayasUrIzvarajI sudhI pahoMcADanArI nArI caMpA zrAvikA paNa tapasvIprabhAvikA gaNAya che. 19. eka padyamAM tapadharmano sarvAgINa paricaya A rIte Apyo che : (1) te lakSmIvardhaka che. (2) te bhavanAzaka che (3) te roganAzaka che (4) te karmanirjarAnuM kAraNa che. (5) te vighnonuM vidAraNa jhaTa kare che. (6) te indriyagamananuM zreSTha sAdhana che. (7) te maMgalarUpa che. (8) te icchita kAryasaMsAdhaka che. (9) te daivI tatvone AkarSe che ane (10) te kAmavinAzaka che. 20. zrI RSabhadevanA 401 lAgaTa upavAsa (2) dIkSAnI anujJA pAmavA mATe zrI RSabhadevanI suMdarIe karelA lAgaTa 60,000 varSa sudhInA AyaMbila (3) vIravibhunA AtmA naMdamunie karelA 11,80,645 mAsakSamaNa (4) bAhubalijInA nizcala kAyotsarga sAthenA saLaMga 360 upavAsa : A badhI dhuraMdhara tarasyAonI sAthe sAthe (1) zrI vIravibhunI sADAbAra varasanI tapomaya ghora sAdhanA (2) jaMbUsvAmInA AtmA zivakumAre karelA 12 varSanA lAgeTa AyaMbila (3) zrI gautamasvAmInA niraMtara chaThTha (4) zrI naMdIghoSamuninA chaThTha-chaThThanA pAraNe AyaMbila (pa) evA ja tapasvI ane zrI vIravibhue potAnA 14,000 ziSyomAM caDhate raMge gaNAvelA zrI dhannA aNagAra (6) valabdhithI bhikSA maLe to ja pAraNuM karuM evA saMkalpa sAthe upavAsa karatA, zrI nemiprabhunA zrImukhe vakhaNAyelA zrIDhaMDhaNakumAra bAhyatA prathamabheda "anazana'nA A badhAM udAharaNono Adarza satata najara sAme rAkhavAthI tapazcaryAnuM prerakabaLamaLI zake che. 21. ane chelle tapa eTale ekajheTalI zuM? icchAnirodharUpaH ! tapa eTale icchAono nirodha karmodayavaza ke pramAdavaza pragaTatI ahitakara icchAone aTakAvavAno saphaLa puruSArtha eTale tapa, tapa daramiyAna ane tapa pachI tapasvIoe satarka rahIne tapAsavuM joIe ke durgatidAyaka -(23 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 icchAo ochI ane nabaLI thatI jAya che ke nahIM? tapasvIo jo ATaluM karatAM thaI jAya to jJAnIonI jema teone mana paNa tamAma pralobhano hAsyAspada banI jAya. zikSaNa 1 upavAsa te 1 upavAsa ekI sAthe 2 upavAsa te 5 upavAsa gaNAya ekI sAthe 3 upavAsa te 25 upavAsa gaNAya ekI sAthe 4 upavAsa te 125 upavAsa gaNAya ema pAMce guNatA jevuM eTale 8 upavAsa ekI sAthe karavAthI 78125 upavAsa thAya-gaNAya. 1 upavAsa upara eka pahora kheMce to 2 upavAsa gaNAya 1 upavAsa upara be pahora kheMce to 3 upavAsa gaNAya 8 upavAsa upara eka pahora kheMce to 1,pa6,250 upavAsa gaNAya 8 upavAsa upara be pahora kheMce to 2,34,375 upavAsa gaNAya 1 poSadha = 5 upavAsa, koIthI chuTaka 25 upavAsa thatAM na hoya, to pAMca poSadha karavA. agara 1 poSadha upara 1 pahorathI be pauSadha gaNAya, eTale 10 upavAsa gaNAya. agara 1 poSadha upara 2 pahorathI traNa pauSadha gaNAya, eTale 15 upavAsa gaNAya. agara 2 poSadha sAthe kare to pAMca pauSadha gaNAya athavA 25 upavAsa gaNAya. upara mujaba pahorano hisAba paNa gaNavo ane ekasAthe upavAsa karavAthI pAMca gaNA karatA javA. 25 upavAsanuM prAyazcitta AvyuM hoya, to ekI sAthe be(chaThTha) poSadha karo, eTale 25 upavAsa thaI gayA. vicAra karatAM uparanI vAta lAge che paNa ThIka-baMdha bese tevI, kAraNake upavAsa ane poSadhamAM ghaNo phera che; upavAsamAM to phakta khAvAnI ja baMdhI che, bAkI badhuM chUTuM che. tyAre pauSadhamAM khAvAnI manA to che ja paNa sAthe ja bIjI ghaNI ghaNI evI manAo che ke - pauSadha karanArane saMsAra sAthe eka divasa mATe kAMI ja levAdevA nathI. saMsAranA badhA ja kAmonI manA che. eTale upavAsa karatAM pauSadhanuM phaLa pAMca gaNuM batAvyuM che. te barAbara ja che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.4 jaina AgamomA tapa zrI anuttaropapAtika sUtra - A sUtramAM tapazcaryA zA mATe karavI joIe eno zu lAbha che ? tapazcaryAnI mahattA batAvatA kahyu ke tapazcaryA AhAra ane zarIra viSayaka anAsakti bhAva keLavavAnI vAta batAvI che. rasendriya saMyamanuM vizeSa rUpe pratipAdana karavAmAM AvyuM che. tapazcaryA karatA pahelA mahatvanI bAbatonuM paNa nirupaNa adbhata karyuM che. jemake dhanya aNagAre tapazcaryA karatA pahelA guruAjJA mAMgI, gurubhagavatte paNa kyAre hA pADI ? emanI vANImAM vinaya ane namratA hatI. AjJApUrvaka karAyelI tapazcaryA ja utkaTa kakSAnuM phaLa Ape che ane ArAdhaka banAve che. jyAre AjJA vagaranuM tapa sAva sAmAnya kakSAnuM phaLa Ape che ane virAdhaka banAve che. ghanyamunie paNa dIkSA laIne te ja divasathI jIvana paryanta chaThanA pAraNe chaTha temaja pAraNAmAM rUkSa AhAra AyaMbIla jevo AhAra temAM paNa urjita dharmavALo AhAra pheMkI devA jevA eTale manuSyo to ThIka paraMtu janAvaro paNa khAvA taiyAra nathI thatA evA prakArano AhAra levAno abhigraha karyo hato. AvI bhISma tapazcaryA daramyAna paNa svAdhyAya, dhyAna Adi ArAdhanAo paNa cAlu ja hatI. prAyaH karIne pramAdane dezavaTo Apyo hato. vidhipUrvakanI tapazcaryAnA kAraNe adIna, avimana eTale ke prasannacitta, kaSAyamukta, viSAdarahita, aparigrAnta yogI arthAta niraMtara samAdhi bhAvamAM rahetA hatA. A tapazcaryA karavAthI dhanyamunine e lAbha thayo ke emanuM naitikabaLa, emanI himaMta, emanA manobaLanA jusso eTalo badho vadhI gayo ke zarIra sAva sukAI gayumAMsarahita thaI gayu, hADakA dekhAvA lAgyA, cAmaDI labaDavA mAMDI, cAlatA samaye hADakAno avAja saMbhaLAvA lAgyo, naso dekhAvA lAgI. Ama kAyAthI zarIrano dehadhyAsa tUTI gayo ane manathI AtmabhAvamAM joDAIne majabuta thaI gayA. zarIra kRza banI gayu, chatA koI ja raMja nahi. enA badale rAkhanA DhagalAmAM dAbelA agninI jema teo tapanA tejathI atyanta zobhatA hatA. anaMta karmanI nirjarA karatA hatA. zreNika mahArAjAe paNa bhagavAnane puchayu he prabhu! ApanA A zamovazaraNa kyA aNagAra mahAduSkarakAraka che ane mahAnirjarAkAraka che? tyAre paramAtmAe paNa dhanya aNagArInI vAta karI hatI. khuba ja prazaMsA karI hatI. AvI rIte jAlIkumAroe paNa guNasaMvatsara Adi tapanI ArAdhanA karela. (239 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA zrI aupapAtika sUtra (uvavAI sUtra) A sUtramAM paNa 12 prakAranA tapa eTale ke cha AvyaMtara tapa ane cha bAhyatapanI vAta batAvavAmAM AvI che. AhAra saMbaMdhI abhigrahadhArI munionI vAta khuba ja suMdara rIte batAvavAmAM AvI che. zarIra upara, AhArasaMzA upara vijaya meLavavAmAM munio kevA prayatnazIla hatA. je vAMcavAthI khyAla Avaze. kAyakalezatapamA vividha prakAranA Asano batAvavAmAM AvyA che. je zarIrane custa ane sphUrtilu rAkhe che. bAhya pramAda Avato nathI. pAMca IndriyonA viSayone kAbumAM levA mATe Asana jarUrI che. je A pramANe che. vividha Asano sthAnasthitika vIrAsanika prakaraNa 2 sthAnasthitika goduhAsana 240 utkruTukAsanika ukaDuAsana vadha Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 hatizaukiMkA paryakAsana (5) auSadhika : auSadhikAsana auSadhikAsana niSadyA - padmAsane athavA palAMThI vALIne besavuM. A AsanathI abhigrahayukta tapa karanArAne naiSadhika kahe | (6) daMDAyatika - daMDanI jema paga lAMbA karIne sIdhA sUvuM te daMDAyatika che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (7) lakuTazAyI : : AtApanA ekapAdikA 8) AtApanA : adhomukhazAyitA samapAdikA uttAnazAyitA 242 prakaraNa pArzvazAyitA ra Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 e sivAya paNa vividha prakAranA tapanA nAma batAvyA che je tApasI, parivrAjaka sanyAsIonA abhigrahapa AdinI vAta batAvavAmAM AvI che. zrI uttarAdhyayana sUtra - uttarAdhyayana sUtranuM 30muM adhyayana tapomArga gatinuM ja che. A adhyayanAmAM tapamArga tarapha gati karavAnuM sucana batAvyuM che je karmanirbhara karavAnuM uttama sAdhana che. jahA mahAtalAvassa, saNNisaddhe jalAgame / ussiMcaNAe tavaNAe kameNaM sosaNA bhave / / evaM tu saMjayassAvi pAvakamma NirAsave / bhavakoDI saMciyaM kammaM, tavasA Nijjarijjai / / je rIte koI moTA taLAvamAM pANIno pravAha Avato rokAI jAya, jUnuM pANI ulecAI jAya ane sUryanA tApathI te taLAvanuM pANI sukAI jAya che. tevI ja rIte saMyamIjIvone eTale ke sAdhaka AtmAone pApakarma AvavAno mArga baMdha thaI javAthI karoDo bhavonAM saMcita thayelA karmonI tapa dvArA nirjarA thAya che. karmabaMdha paNa aneka prakAre thAya che. to karmanirjarA paNa aneka prakAre thAya che. A adhyayanamAM paNa tapanA cha AtyaMtara tathA cha bAhyatapanA 12 prakAra batAvyA che. temaja peTA prakAro paNa batAvyA che. tapa e divya rasAyaNa che te zarIra ane AtmAnA yaugika bhAvone dUra karI AtmAne potAnA ayogI svarUpamAM sthApita kare che. anAdikALathI AtmAne zarIra sAthe gADha saMbaMdha rahyo che. te saMbaMdha tUTe, zarIranI mUcha chUTe to ja AtmA saMyamamAM sthira rahI zake che. ta5 e zarIranI mUccha toDavA mATeno eka amogha upAya che. zrI dazavaikAlika sUtra - A sUtramAM cAra prakAranI samAdhi batAvatA tapa paNa eka samAdhi batAvI che. samAdhi eTale samabhAvamAM rahevuM, cittanI prasannatA rahevI. udvega rahita rahevu, vairAgya bhAvamAM rahevuM, para mAMthI nIkaLI svamAM praveza karavo. AvI samAdhine prApta karavA tapAcaraNanI vAta batAvI che. AvI uttama sAdhanAdhimaLe kevI rIte ? tenI sAdhanA A pramANe batAvI che. calavvihA khalu tavasamAhi bhavai, taM jahA - no ihalogaTThayAe tavamahichijjA, No paralogaTThayAe tavamahiTThijjAnNo kittivaNNasAsilogaTThayAe tavamahiTijjA, NaNNattha NijjaraTTayAe tavamahiTThijjA, cautthaM pathaM bhavai, bhavai ya rattha silogo| vivihaguNattaporae ya NiccaM, bhavai NirAsae nnijjrtttthie| tavasA dhuNai purANapAvatraM, jutto sayA tvsmaahie|| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapa samAdhi paNa cAra prakAranI che. te A pramANe che. (1) sAdhaka A lokanA sukha mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM (2) svargAdinA sukha mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM (3) kIrti, varNa (slAghA), zabda ke prazaMsAne mATe tapanuM AcaraNa kare nahIM, (4) karmonI nirjarA sivAya koI paNa anya prayojanathI tapanuM AcaraNa kare nahIM gAthAno artha - sahA vividha bheda - prabheda yukta bAra prakAranA tapamAM rata rahenAra muni paudagalika phaLanI IcchA - abhilASAthI rahita hoya che ane kevaLa nirjarAno artha hoya che. Avo sAdhaka tapa dvArA pUrvakRta karmono kSaya karIne tapa samAdhithI yukta banI jAya che. samAdhine prApta karavI hoya to bhautika AzAono tyAga karI ekAMta karmakSayanA uddezanI vAta karI che. koI paNa prakAranI AzA (mAMgaNI)no niSedha karavAmAM Avyo che. Ihalaukika ke pAralaukika sukhanI AkAMkSAthI prerita thaIne tapanI ArAdhanA kare to tenAthI kadAca bhautika IcchAo pUrNa thAya paraMtu sarvakarmanA kSayarUpa lakSyanI siddhi thatI nathI. koI paNa laukika AzAthI tapa karavAthI te tapanuM avamUlyana thAya che temaja te tapa samAdhinuM nimitta banatuM nathI A sUtramAM tapa karavAnuM suMdara zikSaNa ApI aneka prakAranI mithyA viTaMbaNAomAMthI mukta thavAno mArga batAvyo che. je A sUtranuM mahatvanuM pAsu raheluM che. zrI AcAraMga sUtra - AcArAMga sUtra saMpUrNa jANe tapathI bharelo che. ahi tapa e mAtra upavAsanI ja vAta nathI batAvI paraMtu "bApA tavo" eTale ke paramAtmAonI AjJAno svIkAra karavo e paNa tapa che. jemake ciMtana-manana karavu e paNa tapa che. chayekAyanA jIvonI dayA pALavI e paNa tapa che. kAraNa ke svArthabhAvano tyAga karI saMyamabhAvane keLavavo paDe che. pramAda (ALaza)no tyAga karavo e paNa tapa che. AtmajAgRtine keLavatA rahevuM e paNa eka tapa che. saMsAranA bhoga-upabhoga pratye nirvedabhAva rAkhavo e paNa eka tapa che. ahiMsA Adi vratonuM pAlana karavuM e paNa eka tapa che. gurunI sAnidhyamAM rahevu, gurunI AjJAmAM rahevu, gurunA ISArAmAM rahevu, gurunA zabdamAM rahevu, guru kahe tema rahevu, gurnAdikano vinaya karavo, A paNa eka tapa ja che. 22 parISahomAMthI koI paNa udayamAM Ave athavA kyAMyaka sagavaDa na thaI, dhAryu kAma na thayu tyAre samatAbhAve sahana karavuM e paNa eka tapa che. ochAmAM ochA sAdhano dvArA rahevAvALo muni ke sAdhaka AtmA kyAre paNa kheda pAmato nathI, sagavaDatA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 na maLatA saMkalpa ke vikalpa karato nathI. AkrozAdi vacanano sahAro leto nathI paraMtu dravya ane bhAvathI laghutA - haLavApaNAno prApti sAthe tapa bhAvamAM pravRta thAya che. muni eTale ke sAdhaka AtmAo aneka prakAranA abhigrahadhArI hatA. kadAca abhigraha pUrNa na thAya to manamAM kheda na lAvatA ene laMbAvI detA hatA. upadhAna eTale tapa - AmAM bhagavAna mahAvIra svAmInI vividha prakAranI tapa sAdhanA batAvI che. jemake upavAsa, Asano, AvelA parISahono samabhAva pUrvaka sahana karI vijaya prApta karavo. chaTeNa eJayA bhuMje, aduvA aTThamaNa dasameNa / duvAlasameNa eJayA bhuMje pehamANe samAhiM apaDiNNe / / bhagavAna kyAreka chaThTha, aThThama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa karI pAraNu karatA hatA. AhAranI anukULatA viSayaka pratijJAthI rahita thaIne potAnI samAdhinuM avalokana karatA tapa karatA hatA. temanI tapa sAdhanA satata jAgRti, yatanA ane dhyAnamagnatA pUrvakanI hatI. muni jIvana eTale ke sAdhaka AtmAo mATe sAdhanAnI traNa bhUmikA batAvI che. prAthamika sAdhanA mATe traNa vAta anivArya batAvI che. sAmAyika, pratikramaNa, jApa Adi ArAdhanA sAdhanAnI draSTIe eTale ke karmanirjarA, AtmakalyANanA bhAvathI karatA hoIe to traNa vAtanuM lakSa rAkhavuM anivArya che. mAtra Ama ne Ama karavI che ene yAda rAkhavAnI koI ja jarUra nathI (1) dhana, dhAnya, jamIna, kuTuMbaparivArAdi, bhoga-upabhoganA padArtho vigereno tyAga karavo eTale ke mamatva rahita banavuM. Asakti bhAva ghaTADavo. (2) Indriyone zAMta karavI (3) manane sthira karI ekAgratA keLavavI. sAdhanAnI traNa bhUmikA - gAvItA, pavana, jathvItA, AvIDana, apIDana, niSpIDanA (1) ApIDana - dIkSA lIdhA bAda athavA sAdhanAmAM sthira thayA bAda saMyamarakSA temaja zAstra adhyayana mATe Avazyaka tapa karavu (upavAsa, AyaMbIla) te "ApIDana" che. (2) prapIDana - ziSyone ke sAdhaka AtmAone vAcana ApavI, satsaMga karAvatI vakhate pote paNa sAdhanA ane tapazcaryA kare che. te "prapIDana" che. (3) niSpIDana - zarIratyAganI sAdhaka AtmA AtmakalyANanI bhAvanA sAthe saMyama tapanI sAdhanA sArA pramANamAM karI rahyA hoya ane zarIra paNa jIrNa-zIrNa athavA vRddha thaI gayuM hoya tyAre te samAdhi maraNanI taiyArImAM joDAI jAya che. te samaye te mokSAbhilASI sAdhaka ekAMgI tapa sAdhanAmAM ja lIna thaI deha visarjananI utkRSTa sAdhanA kare che te "niSpIDana" che. A tapa sAdhanA sAthe bAhya-AtyaMtara tapa karatA zarIra tathA AtmAnuM bhedavijJAna karIne zuddhAtmAne prApta kare che. samyagadarzana prApta thAya che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 Ama apyArAMga sUtramAM tapazcaryAno aneka rIte mahimAM batAvyo che. zrI jJAtAdharmakathAga sUtra - A sUtramAM kathAnA mAdhyame upadeza sAthe AcAra pAlana eTale ke tapazcaryAnI vAta batAvI che. meghamuninI utkRSTa tapazcaryAnuM varNana batAvavAmAM AvyuM che. tapazcaryA kevI rIte karavI joIe e suMdara pramANamAM vAta batAvI che. yathAkalpa AcArAnuM sAra, yathAmArga - jJAnAdi mArganusAra, kAyAthI samyagU prakAre aMgIkAra karI upayoga pUrvaka pAlana karavuM, aticAronuM zuddhatApUrvaka tenuM AcaraNa karavuM. to tapazcaryA sukharUpa ane nirvine pAra paDe ane A ja vidhithI meghakumAre prathama pratimAo grahaNa karI tapazcaryA karavA lAgyA. te A pramANe che. pahelA mahinAmAM ekAMtara upavAsa utkaTa (godohana) Asana sthira rahine divase sUryasanmukha AtApanA levA. temaja rAtre alpavastra dhAraNa karI vIrAsanamAM sthita rahetA hatA. bIjA mahine cha4, trIjA mahine aTTama, cothA mahine cAra upavAsa, pAMcamA mahine pAMca upavAsa alpa pramANe chaTha mahine cha-cha upavAsa, sAtamA mahine sAta-sAta upavAsa, Ama ATha, nava, dasa karatA karatA 16mAM mahine soLa-soLa upavAsanI tapazcaryA sAthe utkaTa Asane sthita thaIne sUryanI sanmukha AtApanA bhUmimAM AtApanA levA ane rAtre alpa vastramAM sthira rahetA hatA. guNasaMvatsara tapa, mAsakhamaNa tapa Adi vividha prakAranI tapazcaryA dvArA AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. tyAra pachI te urAla pradhAna, dIrdhakAlIna tapa karatA hovAthI vipula, zobhAsaMpanna, gurudvArA pradatta athavA prayatna sAdhya, bahumAnapUrvaka pragRhIta, kalyANakArI, zivakArI, dhanyakArI, maMgalakArI, udaga-uttarottara vRddhi yukta, udAra niSkAma hovAthI audArya yukta uttama-ajJAnAMdhakArathI rahita ane mahAna prabhAvazALI tapakarmathI zarIra kaza thaI gayuM, sukAI gayuM. chatAM kheda thayA vagara sAdhanAmAM sthira banI gayA. AnA kAraNe rAkhatI DhAkelI agninI jema te tapa tejathI dedIpyamAna ane tapatejanI zobhAvI ati-ati zobhAyamAna lAgatA hatA. zrI bhagavatI sUtra - zrI bhagavatI sUtramAM paNa bAhyatapa tathA AtyaMtara tapa maLI 12 prakAranA tapanI vistArathI vAta batAvavAmAM AvI che. tenu lakSa mAtra karmanirbhara batAvyuM che. e sivAya bIjA paNa tapa batAvyA che. skaMdaka aNagAra paramAtmA pAsethI AjJA laIne bhIkSunI bAra pratimAe sUtronusAra, kalpa-AcAra anusAra, mArgAnusAra yathAtathya samyaka prakAre kAyAthI sparza karyo, pAlana karyu, zuddhatApUrvakanuM AcaraNa karyu. tapazcaryA pUrNa karI, kIrtana karI tenuM anupAlana karI ane AjJAnusAra tenI ArAdhanA karI ukta pratimAone kAyAthI samyapha rIte sparza karI, AjJApUrvaka ArAdhanA karI bAra pratimAnuM tapa pUrNa karyuM. tyArabAda "guNaratna saMvatsara" tapa karyuM e sivAya paNa vividha prakAre tapazcaryA karI. zarIrane sukavI nAMkhyuM. zarIranA rAgabhAva upara vijaya prApta Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 karI aMtima samaye saMghArAnI ArAdhanA karI AtmakalyANa karyu hatuM. tAmalI gRhapatie ''prANAmA'' pravajyA aMgIkAra karI, te ja samaye teNe A prakAranoabhigraha dhAraNa karyo - ke huM AvajajIvana chaThTha-chaThThanI tapasyA karIza tathA pUrvokta bhikSAvidhi dvArA lAvelA zuddha bhAtane 21 vakhata pANIthI dhoI nAkhI teno AhAra karatA hatA eTale ke svAda koI ja rahyo na hoya. AvA abhigraha dhAraNa karI AvajajIvana niraMtara chaThTha-chaThThanI tapasyApUrvaka banne hAtha ucA rAkhIne sUryanI sanmukha AtApanA letA te vicaravA lAgyA. AvI tapazcaryAnA kAraNe zarIra sAva kRza thaI gayu. manamAM jarA paNa glAnI bhAva na lAvatA karmonI nirjarA karI AtmakalyANa karyuM. prabhu mahAvIranA aMtevAsI ziSya hurudatta aNagAra hatA. dehAdhyAsane toDavA mATe te akramanA pAraNe aThThama ane pAraNAmAM AyaMbila karatA hatA tathA sUryanI sanmukha AtApanA letA hatA. A rIte ugratapa sAdhanA pUrvaka cha mAsa cAritra paryAyanuM pAlana karI chelle 15 divasano anazana karI samAdhibhAve kALadharma pAmyA ne AtmAnuM kalyANa karyuM. pUraNatApara paNa evA ja tapasvI hatA. AvajajIvana chaThThanA pAraNe chaThTha karavAno abhigraha karyo. Ama karatA ekadA aThThama tapa karI banne pagane koLA saMkucita karIne banne hAthane nIcenI tarapha lAMbA karIne kevaLa eka pudgala para daSTi sthira karIne animeSa daSTie zarIranA agrabhAgane kaMIka jhUkAvIne yathAsthita gAtrane zarIranA aMgone sthira karIne, sarva Indriyone gupta karIne eka rAtrikI mahApratimAMne aMgIkAra karIne dhyAnastha rahyA hatA. AvA prakAranA abhigraha dhArI sAdhako hatA. 247. tapazcaryA karatA mAtra zarIrane nathI tapAvavAnuM paraMtu manane paNa tapAvavAnuM che. ghaNA jIvo svayaM bodha pAmIne niraMtara cha-chaThThanuM tapa karatAM hatA sUryanI sanmukha uMcA hAtha karIne AtApanA bhUmimAM AtApanA letAM prakRtinI bhadratA, prakRtinI vinitatA, prakRtinI upazAMtatA, svabhAveja krodha-mAna-mAyA-lobhanI alpatA, prakRtinI komaLatA, kAmabhogomAM Asakta nahi thavAthI bhadratA ane vinitatAthI kyAreka zubha adhyavasAya, zubha pariNAma, vizuddha lezyA tadAvarSIya karmanA kSayopakSamathI vibhaMgA avadhijJAnanI prApti je AgaLa jatA samyag avadhijJAna banI gayuM. AmA tapazcaryAnuM zikSaNa thatA lAbhanI suMdara vAta batAvI che. gozAlAka paNa bhagavAna mahAvIra pAsethI ja tapazcaryA zIkhI hatI. gozAlaka nakha sahitanI eka muThThI aDadanA bAkuLAthI ane eka aMjalibhara pANathI pAraNA karatA, niraMtara chaThTha-chaThThanA tapa sahita baMnne hAtha ucA rAkhIne sUryanI sanmukha ubhA rahIne AtApanA bhUmimAM AtApanA levA lAgyA. A pramANe cha mAsanA aMte gozAlakane saMkSipta vipula tejolezyA utpanna thaI. AvI rIte bhagavatIsUtramAM paNa tapazcaryAnI mahattA batAvavAmAM AvI che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.5 tapanuM prayogika pakSa athavA tapanuM sAdhanAtmaka svarUpa (Methodology) gharAka kapaDuM levA Avyo, zeTha kahe sarasa raMgadAra che. kapaDuM phATe paNa raMga na jAya, be divasamAM ja kapaDuM phATI gayuM. gharAka pAcho dukAne Avyo. vepArI ? meM kahyuM ja hatuM ne ? kapaDuM phATe paNa raMga na jAya, A che rAga dveSanuM pariNAma. tamAma rAga haLadarIyA raMga jevA che. taDako paDe ne raMga gAyaba. ApaNo svArtha, apekSA, icchA pUrNa thAya tyAM sudhIno saMbaMdha pachI pUro. kAyadaMDa eTale zArIrika tapazcaryA svIkArI che. e vAta taddana khoTI che. Atmazuddhi mATe bAhya ane Abhyantara baMne tapazcaryAo AtmAnI che. jeo zArIrika tapazcaryAne gauNa karI mAtra mAnasika tapazcaryA para bhAra mUke che teo vAstavika Atmazuddhi prApta karI zakyA nathI. zarIra mAteluM hoya, emAM iMdriyo jora karI rahI hoya, tyAM manane zAMta rAkhavuM ke zuddha rAkhavuM e nitAnta azakya nahi to duHzakya to che ja. upavAsAdi tapazcaryAne divase mana jeTaluM zAMta ane svastha rahe che. teTaluM bhAre ke bharyA peTe hotuM nathI e ApaNo darekano anubhava che. tAtparya e ke mananI zuddhi mATe zArIrika zuddhi jarUrI che ane ethI bAhya tapazcaryA paNa atyaMta Avazyaka che. bAhyatapamAM rasatyAga aMge ja keTalIka vAta karIzuM. sAmAnya mAnyatA evI che ke rasavALuM arthAta svAdavALuM bhojana karIe to khAvAmAM lijjata Ave, tethI khorAka sArI rIte levAya ane pariNAme zarIra sAruM rahe, temaja baLa, buddhi ane kAMtimAM vadhAro thAya tethI janasamAjanI pravRtti rasavALuM, svAdavALuM bhojana levA tarapha vizeSa rahe che, paraMtu AjanuM vijJAna paNa kahe che ke koIpaNa rasa adhika mAtrAmAM letA zarIranA-Arogyane nukazAna thAya che te mATe AyurvedamAM paNa suMdara vAta batAvI che. madhura rasa : madhura rasanuM adhika sevana thAya to khAMsI, zvAsa, Alasya, vamana, mukhamAdhurya, kaMgavikAra, kRmiroga, kaMThamALa, abda, zlIpada, (hAthIpagu) basa roga (ahIM pezAba ane mUtrAzayanA bIjA rogo) tathA abhivRMda (netra roga) vagere rogo utpanna thAya che. amla rasaH amla rasanuM adhika sevana thAya to daMtadartha (dAMtonuM jakaDAI javuM), netrabaMdha (AMkhonuM mIMcAI javuM) romadarSa (vAraMvAra rUMvADA khaDAM thavAM) karamAya tathA zarIra zaithilya utpanna thAya che ane kaMTha, chAtI tathA hRdaya dAha pedA kare che. lavaNa rasa : lavaNa rasanuM adhika sevana thAya to khujalI, koDha ke zotha arthAt sojo utpanna Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 thAya che. cAmaDIno raMga bagaDe che. purUSArthano nAza thAya che. AMkha vage2e iMdriyono vyavahAra maMda paDe che tathA mukhapAka, netravyathA, raktapitta, vAtarakta ane khATA oDakAra vagerethI duSTarogono janma thAya che. kaTu rasa H kaDavA rasanuM adhika sevana bhrama, maMda, kaMThazoSa, tALuzoSa, ozoSa, garamI, balakSaya, kaMpa ane hAtha-paga tathA pIThamAM zULa utpanna kare che. tikta rasa : tIkhA rasanuM adhika sevana karavAthI DokanI naso jakaDAya che. nADIo kheMcAya che. zarIramAM vyathA utpanna thAya che. kaMThatara ane kaMpa thaI Ave che tathA bhUkha maMda paDI jAya che. kaSAya rasa : eTale kirAra rasanuM adhika sevana thAya to mukhazoSa adhyA (Apharo), nasonuM jakaDAvuM, kaMpana, zarI2 saMkoca Adi rogo utpanna thAya che. eTale rasavRddhi ke rasalolupatA ArogyanI dRSTie paNa hAnikAraka che ane tethI samaju manuSyoe teno tyAga karavo Avazyaka che. pazcimanA AhArazAstrIoe paNa A vAta kabUla karI che ke koIpaNa rasanuM adhika mAtrAmAM sevana karavuM e hAnikAraka che. DaoN. bloye to spaSTa zabdomAM kahyuM che ke, 'mIThAIonA zokhano kupravRttio sAthe saMbaMdha che je loko mIThAInA ati zokhIna hoya che temanA patananI saMbhAvanA vadhu che.' rasano tyAga karavo eTale svAdane jItavo arthAt lijjatadAra vAnagIonA mohamAM na paDatAM sAdAsAtvika khorAkathI calAvI levuM. koI ema samajatuM hoya ke ethI Arogya bagaDI jAya ane zarIra dubaLuM paDe to e samaja barAbara nathI. vadhAre spaSTa kahIe to e samaja ulaTI che. ghaNo masAledAra khorAka levAthI Arogya bagaDe che ane sAdo sAtvika khorAka levAthI ArogyanuM rakSaNa thAya che. vadhArAmAM saMyama sAdhanA sulabha bane che ane te A jIvanano sahuthI moTo lAbha che. paraMtu Aje to caTAkA-paTAkA svAda kyAMthI Ave enA mATenA sAptAhiko, mAsiko upalabdha che. taiyAra mAla joto hoya to lArIo, hoTalo che. emAM kaI vastuo vaparANI che, emAM kayA padArtho nAkhyA che, e koI ja pUcchA nathI karatA basa je maLe te, jyAre maLe jarUra nathI tyAre jevuM maLe evuM khA khA kare che. A svAdavRtti e to kuLa, khAnadAnI, lajjA, maryAdA badhu ja bhUlAvI dIdhuM che. chatAM Ane choDavI e muzkela che. kAraNa ke svAda e TevanI vastu che. eTale te kevaLa keLavAya che. kadAca prAraMbhamAM thoDI muzkelI lAgaze paNa ApaNI TevanuM parivartana karavA dhArIe to jarUra karI zakAya che. rasano bIjo artha Asakti che te joradAra bane to jIva, jIvanI tRptatA najIka AvI zakatI nathI tAtparya e che ke Asakti vadhatAM eka vastu vadhAre ne vadhAre gamavA lAge che. tenA kAraNe pramANa, samaya ke nAnA-moTAnA vivekano paNa khyAla raheto nathI. AthI manuSyane roganA bhoga 249. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 thavuM paDe che ane ghaNI vakhata to prANahara saMkaTa paNa UbhuM thAya che. upavAsathI ke tapa karavAthI koI bImAra paDyA hoya evA dAkhalA nahi maLe paNa khAvAthI aneka bImAra paDyA che. enA to zAstromAM, granthomAM aneka dRSTAnto Ave che. AhAra lUkho sUko hoya to paNa enuM AsaktithI bhojana na karavuM e jaina dharmanI suMdara zikSA che ane te dareka saMyamasAdhake barAbara lakSamAM rAkhavAnI che. rasano trIjo artha zarIramAM vikRti utpanna kare che. tevA daMza prakAranA padArtho che te A pramANe che. (1) madha (2) madirA (3) mAkhaNa (4) mAMsa (5) dUdha (6) dahIM (7) ghI (8) tela (9) goLa (10) kaDA (pakavAna) temAMthI prathamanI cAra vigaya eTale madha, madirA, mAkhaNa ane mAMsamAM te ja varNanA asaMkhya jIvo utpanna thatA hovAthI temaja te tAmasika bhAvo ane vikAro pedA karatA hovAthI sarvathA tyAjyA che ane bAkInI vigaIonuM ArAdhaka AtmAe bane teTaluM ochuM sevana karavAnuM che. tAtparya ke svAda, Asakti ane vikRti pedA kare tevA padArthonA tyAgathI rasatyAganuM svarUpa saMpUrNa bane che ane te AtmAnI zuddhi karavAmAM ati AyAmano bhAga bhajave che. mahAvIra paramAtmAe 12.5 varSa sudhI pariSaho upasargo sahyA emAM ATaluM badhuM satva zI rIte vikasyuM? paramAtmAe eka ja kAma karyuM ke badhuM ja pratikULatAmAM vadhAvI levAnuM rAkheluM. game tevuM paNa duHkhada-kaparuM asahya paNa sahI ja levAnI ja vAta rAkhelI. te paNa prasannatAthI sahavAnI manodazA prabhue keLavelI. mana ja evuM banAvI dIdheluM ke "saho, saho je Ave te saho" badhuM prasannatAthI saho sahya lAbhamAM che. sahavAnA abhyAsathI jIvanamAM samatA ane samAdhi sthira bane che. karma siddhAMtono A hisAba che ke jeTaluM saho eTalA pApakarmamAM kSayano lAbha maLe jeTalA sukhazIla banI sahana karavAmAMthI bhAgazo to ulaTAno karma baMdhana vadhaze. kaSAyothI lAMbI lacaka karmanI sthiti baMdhAya che. je bhavAMtaramAM samatAthI bhogavatAM na AvaDe to pharI pharI duHkhadAyI paraMparA cAlatI raheze. sahana karavuM e kAyakleza kAyakaSTa che ne mananI asalInatA che. sahana na karavAthI suMvALApaNuM - sukhazIlapaNuM banAya che. indriyo avirati banavAnA kAraNe Azrava thAya che. vaLI, emAM mananA bhAva duHkha udveganA che. sukha laMpaTatanA che. tethI e kaSAya ane azubha manoyoga nAmano paNa Avaya che. azubha AzrayathI pApakarma baMdhAya che. AmAM karmakSayanI vAta to dUra rahI uparathI karmabaMdha vadhavAnuM AvyuM je vipAkamAM dArUNa che. pUrvanuM puNya khalAsa thaI jAya che ane navA pApakarmano boja vadhI jAya che tyAre, jIvanamAM sahana karavAno ja mudrAlekha apanAvyo hoya to samatAbhAvamAM sthira thavAya che. samatAbhAvanA kAraNe prasannatAno vyApa vadhato jAya che ane emAM ekAnta pApakarmakSayano lAbha maLe. pApabaMdhananI vAta ja nahi. emAM jIvananI dhanyatA thAya. - 250 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - tirthaMka ane nArakInA jIvo paNa sahana kare che to emanuM jIvana paNa dhanya thayuM kahevAya ne ? nA... tirthaMka ke nArakInA jIvo sahana kare che paNa svecchAe nahi. sahana karavuM paDe che mATe kare che. sahana karavAmAM paNa rADo pADe che. trAsa denAra para gusse thAya che ne kyAre AmAMthI chUTAya e jhaMkhe che. eTale A koI prasannatAthI sahavAnI vAta nathI. sahana karavAno hisAba rAkhyo hoya to prasannatAthI sahana kare to jIvana dhanya, dhanya banI jAya. mahAvIra svAmI, baMdhakamuni, gajasukumAramuni, metArajamuni, rAmacandrajI, pAMDavo, kAmadevAdi zravako vigere je AtmAoe sahana karyuM, prasannatAthI sahana karavAnuM rAkhyuM. to e dhanya banI gayA emanuM jIvana dhanya banI gayuM. basa sahana karo. sahana karavAmAM ekAMta lAbha ja che. A jIvanamaMtra jIvana siddhAMta banAvavAno che. jenA kAraNe dravya, kSetra, kALa bhAvathI karI anukULatA upara mana ja nabaLuM javAnuM rAkhyuM. pratikULatA AvI paDI to jarAe kheda thavA dIdho nahi, nahi rAga, nahi dveSa tyAM samatA svAbhAvika banI gaI. tapanuM prAyogika pakSa : prayoga zabdamAM ja teno artha samAyela che. je vastuno upayoga tene paNa prayoga kahevAmAM Ave che. vyatapattinI dRSTie joIe to prayoga zabda pra + yoga ema be zabdonA joDANathI banelo che. Ama pra eTale upayogamAM levuM ane yoga eTale joDavuM. 2 tapanA prAyogika pakSanI carcA karIe to prathama zarIra saMbaMdha je kAMI indriya nigraha karavAmAM Ave tene tapano zarIra saMbaMdhe prAyogIka pakSa thayo tema kahevAya "tapa"nI ArAdhanAmAM je kAMI sukha eza, aramAno, nigraha ane koIpaNa vastu ke je sukha saMbaMdhI hoya teno tyAga e tapazcaryA sAmAnya arthamAM kahI zakAya. 251. bhUkha veThavI, tRSA sahana karavI. tApa sahana karavo, tamArA sukho ke je zarIra saMbaMdhI che. teno tyAga kare che. bIjA zabdomAM kahIe to tamAma prakAranA indriyajanya sukhono upabhoga pratyeno vairAgya tene tapanuM prayogAtmaka pAsuM kahIzuM. saMsAramAM tamAma manuSyone potAnI zakti-samaja pramANe A prakAranI tapazcaryA ka2vAthI jIvanamAM zistano vikAsa thAya che ane zistabaddhatA keLavavAthI samagra jIvana mAtra indriyasukha nahIM paraMtu tamAma jIvo mATe sukharUpa banI jAya che. gRhastha ke saMsArI vyaktine bAjue mUkI sanyAsI, vairAgI ke sAdhu mATe tapanuM prAyogika pakSa bhinna che. sanyAsI mATe to teno dhyeya aMtima dravya tarapha urdhva gati karavAno hoya che athavA Atma kalyANa dvArA jagata kalyANano teno dhyeya hoya che. sanyAsI mATe mokSa athavA apavarga pAmavA mATe sAdhanA tarIke tapane sAdhana tarIke upayoga karavAno che ane A sAdhana dvArA ja tenI sAdhanAthI dhyeya siddhi hAMsala karI zakAya Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 che. sAdhune te mAtra tamAma indriya sukhono tyAga karavAnuM ja che teTaluM puratu nathI sAdhu ke sanyAsI athavA sAdhake to mana, vacana ane kAyAthI karIne tamAma sukhono upabhoga pratye vairAgya keLavavAno che ane to ja tene siddhi hAMsala thaI zake anyathA nahIM. zrImad bhAgavata gItAmAM paNa kahyuM che ke.... hAmUtra ttepu pona virA" eTale ke A loka ane paralokanA phaLono upabhoga pratye vairAgya bhAvanA keLavavI te ja sAdhaka mATe tapazcaryA che. tapasvI mATe to manathI paNa zarIra sukha, indriya sukha ke saMsAranA koIpaNa sukhonI kalpanA karavAnI nathI. Ama sanyAsInI tapazcaryA e khUba ja AkarI tapazcaryA che. paurvAtya darzanane pAzcAtya mImAMsako haMmezA nirAzAvAdI darzana tarIke utArI pADavAnI kozIza karatA AvyA che. paraMtu te mImAMsako pAramArthika sattAnA saMdarbhamAM bhAratIya darzanonI mUlavaNI karyA sivAya ja mAtra kartAnA baLathI TIkAo kare che. je TakI zake tema nathI. sanyAsI mATe tamAma sukhono tyAga eTale pAramArthika sukha athavA pAramArthika satyanI tulanAmAM daihika temaja aihika sukhonA bhogavaTAno tyAga te rIte mUlavavAnuM che. jayAre paramatattvanI vAta hoya to duniyAnI tamAma sukha sAhyabI tamAma sukho nakAmA banI jAya che. eka sAyakala savArane moTara bALaka athavA kAranA saMdarbhamA sAyakalano bhogavaTo ke tenuM sukha sAmAnya lAge che. jo sAmAnya laukika saMdarbhamAM teNe racelI mAyAnI duniyAnA tamAma sukho tamAma cIja vastuo ati kSullaka lAge te vAtamAM kadI be mata thaI zake nahI. Ama sAdhu ke sanyAsInI tapazcaryA sAmAnya janane zarIra kaSTa lAge to to nirvivAda bAbata che. paraMtu sAmAnya jananI ke pAzcAtya TIkAkaranI dalIla eTalA mATe TakI zake nahi kAraNake te sAmAnya jana pAramArthika satya ke pAramArthika sukhanA vicAra karavA pUrato paNa sakSama nathI. Ama sAdhu mATe AkarI tapazcaryA zarIra kaSTa nathI, dehadamana nathI athavA Atmadahana ke icchAono vicchedake zamana, damana nathI paraMtu pAramArthika sattA aMtima satya pAmavA mATe utkrAMtinuM prathama sopAna che. anAdikALathI mana upara je saMskAro paDyA che tene lalakArIne teno kSaya karavAmAM pravRtta thavuM te yuddhane AgamanI paribhASAmAM tapa kahe che. A saMskAranA nAzanI sAdhanA pahelAM to anukULa vAtAvaraNamAM rahIne karavI joIe ane anukULa vAtAvaraNamAM rahetAM rahetAM vikalpo athavA tIvra kaSAyo AdinuM damana thaI jAya tethI saMtoSa mAnavo na joIe. kAraNa ke pratikULa vAtAvaraNamAM paNa vikalpa ke kaSAya upaDI na Ave tyAre ja tenuM sAcuM damana thayuM kahevAya. anukULa saMjogomAM rahIne paNa jyAre damana zakti vRddhi pAme tyAre te baLa zakti pratikULa vAtAvaraNamAM jaIne sAdhanAnI saphaLatAnI parIkSA karavI joIe. krodha tyAre Ave che jyAre sAme krodhanA prayojanavALI vyakti UbhI hoya, sAme koI na hoya tyAre to koI paNa mANasa zAMta rahI zake che. paNa jyAre koI sAme Ave. krodhanuM prayojana pratyakSa thAya, tevA 25) Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 pratikULa vAtAvaraNamAM paNa zAMti jALavI zakAya tyAre sAdhanAnuM (krodha jItyAnuM) phaLa maLyuM ema kahevAya. A rIte sarva nItinA saMskAronI sAthe yuddha karIne baLapUrvaka teno nAza karavo tenuM nAma tapa che. krodha ke bIjA koIpaNa dUSita saMskArane toDavAnA krama A pramANe che - (1) aparAdhano svIkAra. (2) aparAdhano anubhava. (3) aparAdhane toDavAnI jijJAsA ane aparAdhanI kRtyanI niMdA. (4) koInI sahAyatAthI abuddhipUrvaka thatA aparAdhane buddhinI koTimAM AvavuM tathA tenA saMbaMdhI pastAvo karavo. 253 (5) koInI sahAyatA vinA buddhinI koTimAM AvavuM ane te kRtya tathA potAne dhikkAravo. (6) thoDo aparAdha thAya ke turata tene rokI levo ane pazcAtApa karavo. (7) aparAdha saMpUrNa bahAra AvatA pahelAM ja tene rokI devo ane te aparAdhano vikalpa UThyo te mATe aMtaramAM pastAvo karavo. te vikalpane dhikkAravo. (8) aparAdha karavA saMbaMdhI mananI caMcaLatA thAya ke tarata tene dabAvI devI. potAnI icchAthI ke icchA vinA paNa koI paNa cetana ke acetana padArthamAM iSTatA ke aniSTatA gaNI laIne vyAkuLatAjanaka vikalpanI jALamAM phasAIne azAMta thaI javAya che. tevA dRDha thaI gayelA saMskArone toDavA mATe uparanA kramathI vartavuM joIe. paraMtu A saMskAro toDavAno puruSArtha pratikULa vAtAvaraNamAM ja thaI zake che, anukULa vAtAvaraNamAM thaI zakato nathI kAraNa ke je je padArthamAM iSTatA ke aniSTatA saMbaMdhIno saMskAra hoya te padArtha iMdriyano viSaya bane tevo vikalpa manamAM UThe tyAre ja tene toDavAnuM zakya bane che. dharmasthAnamAM beThAM beThAM saMskArano viccheda karavAno puruSArtha thaI zakato nathI kAraNake tyAM padArtha nathI tema vikalpa paNa hoto nathI. gRhastha gharanA pratikULa vAtAvaraNamAM rahIne evo puruSArtha karI zakavAno saMbhava che. eTale dhArmika kriyAthI upajelI zaktino pratikULa vAtAvaraNamAM upayoga karIne saMskArane nirmULa karavAno puruSArtha thaI zake che. jyAM thoDo samaya paNa anukULa vAtAvaraNamAM rahIne vikalpone dabAvavAno puruSArtha thAya che, tyAM saMskAra avazya narama paDe che paNa teno sadaMtara nAza to pratikULa vAtAvaraNamAM puruSArtha phoravavAthI thAya che. anukULa vAtAvaraNamAM rahIne saMvaranI sAthe sAthe nirjarA karavAnuM baLa to ApaNAmAM hoya che. paraMtu gRhasthImAM pratikULa vAtAvaraNamAM rahIne nirjarA karavAnuM eTale ke saMskAronuM adhika baLa kSINa karavAno puruSArtha karavo e ApaNuM kartavya che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.6 ta5 jIvanazailI tarIke jaina sAdhuonA AcAra vicAra - gRhasthonuM varNana tapanA saMdarbhe tapa e zramaNajIvanano prANa che ? eka benane kAranI Takkara lAgI, polIse AvIne pUchaparacha karI. tame kArano naMbara joyo? pelI bena nA-paNa aMdara calAvanAra bahena hatA, teNe gulAbI sADIne gulAbI cAMdalo karyo hato ane gaLAmAM DuplakTa hIrAno nekalesa paheryo hato. emAM e cibAvalI sAva kharAba lAgatI hatI. A benane kArano naMbara na dekhAyo paNa A badhuM dekhAyuM ene akasmAta karatA pelInI sADI vageremAM vadhu rasa hato. ApaNane koNa dekhAya che. sAdhu ke zrAvaka ? sAdhu e DrAivara samAna je zrAvaka e gulAbI sADIvALI bahena samAna. jo sAdhunuM jIvana dekhAi gayuM hota, gamI gayuM hota to Aje ApaNI A dazA na hota. mATe ja tapa jIvanazailI tarIke jaina sAdhuonA AcAra-vicAra gRhasthonuM tapanA varNana saMdarbhe jANI laIe ane AtmAne ja svamAM vaNI laIe. zramaNa' zabdano bhAvArtha zrI naMdIsUtranI TIkAmAM batAvatA zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAja tapanuM mahAbhya varNave che ke - zrAmyatIti (tapazcAtIti zramar:) je tapa kare che te zramaNa che. pravrajyAdidipasAvAramya sakArasAvadhayogavirato gurupadezAnAdi yazAzapita AprANoparamAta tapazcaratIti zramaNaH zrI bhAgavatI dIkSA grahaNanA divasathI sarva pApa vyApArathI virAma pAmelA sadguruonA upadezathI yathAzakti anazanAdi tapa yAvajIva (jIvanaparyata) sudhI kare che te zramaNa kahevAya che. anya sthaLe paNa A ja hakIkata emAM paNa.... yaH samaH sarvabhUteSu sthAvareSu traseSu ca / tapazcarati zuddhAtmA zramaNo'sau prakirtitaH // je zuddhAtmA sarva trasa (hAlatA-cAlatA jIvo) ke sthAvara (ekendriyAdi sthira jIvo) jIvo upara samabhAva rAkhI tapanuM AcaraNa kare che e ja zramaNa kahevAya che. A rIte vicAratAM samajAze ke tapa e ja zramaNa jIvanano prANa che. jema prANa vinA jIvana jIvI zakAtuM nathI tema tapa vinA saMyama jIvana paNa TakI zakatuM nathI. zramaNa saMskRti tapa pradhAna che. tapa zramaNa saMskRtinuM prANatattva che. tapano mahimA ane garimAnuM je gauravagAna zramaNa saMskRtie gAyuM che. te ajoDa che. apUrva che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 zramaNa zabdanA traNa rUpa che. zramaNa, samana ane zamana. zramaNa zabda zramadhAtuthI niSpanna thayela che. jeno artha che. parizrama karavo. zrAmyantIti zramaNaH tapasyantItyarthaH / zramaNano artha tapasyAthI bhinna, kSINa kAyA ane tapasvI karyo che. zrAmyati tapasA, khidhate rati kRtvA zramaNaH / - dazavaikAlika sUtranI vRttimAM tapanuM bIju nAma parizrama paNa kahyuM che. zramaNano artha karatA jaNAve che ke - zramaNa saMskRtino zramaNa zramaNatvano svIkAra karIne tapa karmanuM AcaraNa kare che. jaina saMskRtimAM badhA ja tIrthaMkaro tapanI sAthe dIkSA le che. kAraNa ke tapa maMgala che. bauddha sAhityamAM paNa aneka sthaLe mahAvIrasvAmInA ziSyo mATe "ninaM"nI sAthe "tavastrI, dvIpatapastI" vizeSaNo jovA maLe che jenAthI paNa spaSTa thAya che ke mahAvIra svayaM keTalA ugratapasvI haze. aupapAtika, annagaDa, bhagavatI Adi AgamomAM mahAvIranAM ziSya-ziSyAonuM evuM varNana jovA maLe che ke jemaNe ratnAvalI, kanakAvalI, muktAvalI, laghusiMha niSkrIDita, mahAsiMha niSkrIDita, bhikSu pratimAM, laghusarvatobhadra, mahAsarvato bhadra, bhadrottara pratimAM, guNaratna saMvatsara, candra pratimA saMlekhanA Adi ugratapathI dehane jarjarita banAvyuM hatuM. "tane pUrA baLA" tapamAM zUravIra aNagAra che. tapa jIvanane utthAnano prazasta mArga che. tapanI utkRSTa ArAdhanA-sAdhanAthI ja tIrthaMkara pada prApta thAya che. badhA tIrthaMkaroe pUrvabhavamAM tapa karIne ja tIrthaMkara nAma karma bAMdhe che. tapanI sAdhanA kare che jemake zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA AtmAe naMdanamuninA bhavamAM ekalAkha varasa sudhI nirantara mAsakhamaNanI tapasyA karI. je mAsakhAmaNonI saMkhyA 11 lAkha 60 hajAra 645 hatI. tapa jIvananI kaLA che. AtmAnA aMtaranI pavitratA che. tapathI jIvanamAM tejasvItA prApta thAya che. kAyA nirogI bane che. kAyA kaMcanamaya bane che. tapano mArga to kaMTakathI bharelo che chatAM paNa je vIra hoya, dhIra hoya e A mArga para niraMtara AgaLa vadhatA rahe che. 255 tapa eka prakAre zuddha kareluM rasAyaNa che. kahyuM che ke AjanA vaijJAnikoe "bAyo kemisTa" davAnI zodha karI che. emanuM mAnavuM e che ke zarIramAM bAra prakAranA tatva hoya che e tatvomAM koI eka tatvanuM pramANa ghaTavAthI roga utpanna thAya che. bAra prakAranA kSAra tatvothI rogone nAbuda karI zarIrane pUrNa svastha ane zakti saMpanna banAvavAmAM Ave che. tevI ja rIte tapanA paNa bAra prakAra che te paNa bAyokemisTa davA samAna che. jenA AcaraNathI karmarUpI roga naSTa thatA AtmA saMpUrNa svastha banI jAya che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 zramaNa paraMparAnuM bhAratIya saMskRtimAM khUba ja mahattva che. zramaNa zabda zram dhAtuthI banelo che. jeno artha che parizrama karavo, udyama karavo, pAlI prAkRta bhASAmAM "samaNa' zabda che. zrama" zabdano artha puruSArtha, udyama athavA Atma parAkrama thAya che. "zama'no artha nirveda athavA vairAgya che. "sama'no artha samatA, samatva athavA sarva jIvone Atmavat samajavAnA che. AvI ja rIte zramaNa zabda adhyAtma-karmayogInuM sucaka che. jenA jIvanamAM potAnA parama lakSyane prApta karavAno utsAha ja nahi paraMtu te dizAmAM agrakrame puruSArtha athavA satata udyamazIla hoya che evo sAdhaka Atmanonamukha hoya che. te bhautika utkarSane potAno parama lakSa nathI mAnato tene sAMsArika jIvananI ekamAtra AvazyakatA samaje che. tethI tenuM mana bhoga, vAsanA, eSaNA ityAdithI virakata hoya che, arthAt e je kAMIpaNa kare che emAM Asakti rAkhato nathI. zramaNa saMskRti e prAcIna saMskRti che. pAlI sAhityamAM paNa zramaNanA cAra prakAra batAvyA che. (1) magana - sAdhanAnA mArgane sArI rIte jANavAvALo hoya. (2) mAsina - sAdhanAnA upadeza karavAvALA hoya. (3) mANIvina - jIvanamAM tenuM AcaraNa karavAvALo hoya (4) mAsina - tatvadarzanane AtmasAta karavAvALo hoyaT 1 / zramaNa saMskRtimAM jaina ane bauddha be pravAha mukhya che vinTaranilsa ane DaoN.harmana jekobIe paNa Ano ullekha karyo che. bauddha dharma paNa jaina dharmanI jema prAcIna che tethI ja bauddha piTakomAM aneka sthAne "nirAMtanI sAthe "tapasvI", "rIpatapassI" jevA vizeSaNo jovA maLI Ave che. A pramANe keTalAya bauddha sUtromAM rAjagRhI vagere sthAnomAM tapasyA karatA nigraMthonuM varNana maLe che ane tathAgata buddhe karelI nigraMthonI tapasyAnI samAlocanA paNa maLe che. I 2 || tapasyApradhAna nigraMtha paraMparA jJAtapUtra mahAvIrasvAmInuM jIvana ja ugra tapasyAnuM mUrta svarUpa che. je AcArAMgasUtranA pahelA zrutaskaMdhamAM jovA maLe che. e uparAMta AgamonA badhAya prAcIna zAstromAM jyAM kyAMya koIe pravrajayA lIdhAnuM varNana Ave che tyAM zarUAtamAM ja ApaNe joIe chIe ke e dIkSita nigraMtha tapasyAnuM 3 | AcaraNa kare che. e rIte mahAvIra svAmInA sAdhusaMghanI samagra caryA ja tapomaya jovA maLe 1. sUra nipAta 828 2. maminikAya su.pa6 ane 14 3. bhagavatIsUtra 9-33, 2-1, 9-6 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 che. anuttaravavAI Adi AgamomAM AvA aneka munionuM varNana che ke jeoe utkRSTa tapa karIne potAnA dehane kevaLa hADapiMjara jevo banAvI dIdho hato. 1tapAcAranA kAraNe jainatva e tapano paryAya banI gayo che. mahAvIrasvAmI ane emano nigraMtha saMgha tapomaya jIvana upara vizeSa bhAra Apato hato. aMga-magadhanAM rAjagRhI vagere ane kAzI-kauzalanA zrAvastI vagere zaheromAM tapasyA karanArA nigraMtho moTI saMkhyAmAM vicaratA hatA ane rahetA hatA. cAramahAvrata - pAMcamahAvrata jaina paramparAmAM bhagavAna RSabhadevathI mahAvIra svAmI sudhInA covIsa tIrthaMkarono saMyamamUlaka sAdhanAno krama Ama to ekasarakho hato paraMtu zabda dRSTithI cAramahAvrata ane pAMcamahAvratarUpa dharmanA kathana karela che. prathama tIrthaMkara RSabhadeva tathA antima tIrthaMkara mahAvIra svAmInA zAsanakALamAM paMcamahAvrata-mUlakadharma pracalita hato. (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha. jyAre vaccenA bIjA tIrthakara ajItanAtha bhagavAnathI trevIsamAM pArzvanAtha bhagavAnanI paraMparAmAM cAra mahAvrata pracalita hatA. brahmacarya ane parigraha banne eka ja hatA. alaga mahAvratanuM samAdhAna karatA kahe che ke prathama tIrthaMkaranA samayano samAja Rju-jaDa hato. covIsamAM tIrthakarano samaya vakra-jaDa hato ane vaccenA bAvIza tIrthakaranA samayano samAja Rju-prAjJa hato. Atmavizuddhi ane samatAnI sAdhanA - zramaNa paramparAnuM mukhya lakSya Atmavizuddhi che. AtmavizuddhinuM tAtparya e che ke manamAM uThavAvALI icchAo, AkAMkSAo, kaSAyo ane vAsanAonA saMskArone samApta karavA. TUMkamAM kahIe to rAga ane dveSa janya tanAvothI AtmAne mukta rAkhavo e ja enI vizuddhi che. rAga ane dveSanA nimittathI ApaNI cetanAnA samatvabhAvano bhaMga thAya che ane cittamAM tanAva utpanna thAya che. Ama zramaNa sAdhanAnuM mukhya lakSa vikalpothI mukta thaI nirvikalpatAne prApta karavAnI che. bhAratIya saMskRtimAM zramaNa saMskRti mATe jaina, bauddha ane hindunuM mukhya lakSa koIne koI rUpe eka che. jaina sAdhanAnuM lakSa che vyakti rAga ane dveSathI mukta thAya kAraNa ke rAga ane dveSane karmabaMdhanuM kAraNa athavA AtmAnI avizuddhinuM kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. bauddha darzanamAM kahyuM che ke cittanI vizuddhi athavA nirvikalpatA mATe tRSNAthI mukta thavuM Avazyaka che. tevI ja rIte hindu paraMparAmAM paNa AtmAnI vizuddhi mATe Asaktino tyAga karavo Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che. muninuM lakSa Atma sAdhanA che chatAM paNa AgamomAM sAmAjIka dAyitvano paNa nirdeza karavAmAM Avyo che. je nIce mujaba darzAvI zakAya. 1. ejana 2-1 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 2. 1. nIti ane dharmanuM prakAzana - muninuM sarvaprathama sAmAjIka dAyitva e che ke nagara athavA gAmamAM jaIne janasamUhane sanmArgano upadeza Ape che. AcArAMga sUtramAM paNa spaSTarUpe kahyuM che ke muni gAma-nagaranI cAre dizAomAM jaIne bhedabhAva vagara upadeza Ape. A rIte janasamUhane naitika jIvana tathA sadAcAramaya jIvana jIvavAno upadeza Ape che. 4. 5. prakaraNa 3. sAdhu-sAdhvInI sevA tathA paricaryA - caturvidha saMghanI sevA karavAnI, vikAsa karavAnI, sAraNA-vAraNA karavAnI, bImAra, vRdhdha, glAnanuM dhyAna rAkhavAnuM. 6. 2 dharmanI prabhAvanA tathA saMgha pratiSThAnI rakSA - variSTha munivaro saMgharakSAnuM sadA dhyAna rAkhe, lokonI zraddhA kema vadhe evA bhAvone utpanna kare. nizIthacUrNimAM A ja prakArano ullekha che. sAthe sAthe apavAda mArga paNa batAvyo che. saMghanA AdezonuM pAlana - pratyeka sthitimAM saMgha(samAja) sarvoparI hoya che. jo saMghanA AdezonI avagaNanA karavAmAM Ave to daMDanuM paNa vidhAna karavAmAM AvyuM che. samAja sudhAraNA potAno samaya ane zaktino sadupayoga samAja sudhAraNA mATe kare che. samAjamAM vyApI gayelA kurivAjo, aMdhazraddhA vigerene dUra karI samAjane sanmArge dore che. vihAra dvArA vArtAlApa - zramaNo mATe pAdavihAranI vAta batAvI che. eka gAmathI bIje gAma cAlIne jAya che. satsaMga dvArA aneka lokonA jIvanamAM parivartana Ave che. satsaMga jIvaMta banI jAya che. durguNone dUra kare che ane sadguNonuM siMcana kare che. ahiMsA, satya AdinA pATha zIkhaDAvavAmAM Ave che. yuvAnone sAcI dIzAnuM sUcana kare che. bALakomAM saMskAronuM siMcana kare che. 258 jaina paramparA sAmAnyataH zramaNa paramparA che. eTalA mATe emAM zramaNa jIvanane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. zramaNa jIvananuM tAtparya che pApavirati. zramaNa jIvanamAM vyaktine bAhyarUpathI samasta pApakArI (hiMsaka) pravRttiothI bacavAnuM che. sAthe sAthe Antarika rUpathI samasta rAgadveSAtmaka vRttiothI mukta thavAnuM che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 prAkRta bhASAmAM zramaNa mATe "samaNa' zabdano prayoga thayela che. "samaNa" zabdanA saMskRtamAM traNa rUpAMtara thAya che. (1) zramaNa (2) samana (3) zamana 1. zramaNa zabda zrama dhAtuthI banyo che eno artha che parizrama athavA prayatna karavo eTale ke je vyakti potAnA AtmAnA vikAsane mATe parizrama kare che te zramaNa che. 2. "samana' zabdanA mULamAM sama che jeno artha che samatvabhAva. je vyakti badhAne potAnA samAna samaje che ane anukULa-pratikULa paristhitimAM samabhAva rAkhe che te zramaNa kahevAya che. 3. zamana zabdano artha che potAnI vRttione zAMta rAkhavI athavA mana ane indriyo para saMyama rAkhavo tethI je vyakti potAnI vRttione saMyamita rAkhe che te zramaNa che. jaina paramparAmAM zramaNa zabdano mULa artha samatvabhAvanI sAdhanA che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke kevaLa mUMDIta thavAthI zramaNa nathI banAtu, paraMtu je samatvanI sAdhanA kare che te ja zramaNa banI zake che. ) 2). sUyagaDAMgasUtramAM paNa zramaNa jIvananI spaSTa vyAkhyA ApavAmAM Avela che. je sAdhaka zarIra AdimAM Asakti nathI rAkhato, koI prakAranI sAMsArika kAmanA nathI karato, koI prANInI hiMsA nathI karato, asatya nathI bolato, abrahma tathA parigrahanA vikArathI rahita che. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa Adi jeTalA paNa karmAdAna che ane AtmAnA patananA hetu che e badhAthI nivRtta thavAnuM che. A prakAre je indriyono vijetA che te ja mokSamArgano saphaLa yAtrI che. zarIranA moha mamatvathI rahita che te zramaNa kahevAya che. I 2 / zramaNajIvana svIkAratA pahelA te pratijJA kare che ke pUjya ! samatvabhAvano svIkAra karuM chuM ane saMpUrNa sAvadya-kriyAono parityAga karuM chuM. jIvana paryanta A pratijJAnuM pAlana karIza. mana, vacana ane kAyAthI na to koI azubha pravRtti karIza, na karAvIza ane na karavAvALAnI anumodanA karIza. meM pUrvamAM koI evI azubha pravRttio karI hoyato tenI nindA karuM chuM. gaI karu chuM. have huM svayaM alaga thAuM chuM. jainadharmamAM zramaNa jIvana mATe Avazyaka yogyatAo - zramaNanuM jIvana uccastarIya naitikatA tathA AtmasaMyama rUpa jIvana che. zramaNa saMsthA pavitra banI rahe eTalA mATe zramaNa saMsthAmAM praveza thavA mATe koIka niyamo hovA Avazyaka mAnyA che. (1) ATha 1. uttarAdhyayana sUtra pa-20 2. yAtidharma saMgraha pR.-6, dharmazAstrano itihAsa, pR.498, bhA-1 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 varSa thI ochI uMmaravALo na hoya (2) ati vRddha (3) napuMsaka (4) jaDamUrkha (5) asAdhya rogathI pIDita (6) cora (7) rAja-aparAdhI (8) unmatta (9) unmatta (10) AMdhaLo (11) jAti, karma athavA zarIrathI dUSita na hoya. AvI ja vAta dharmasaMgraha tathA pravacanAroddhAra Adi granthomAM paNa jovA maLe che. jaina zramaNonA prakAra jaina paramparAmAM zramaNonuM vargIkaraNa temanA AcAra-niyama tathA sAdhanAtmaka yogyatAnA AdhAra para karavAmAM Ave che. AcaraNanA niyamonA AdhAre zvetAmbara paramparAmAM be prakAranA sAdhu mAnavAmAM AvyA che. 1. (1) jinakalpI (2) sthavarakalpI. jinakalpI muni sAmAnya rIte ekAda vastra tathA karapAtra hoya che. ekAkI rahevAvALA hoya che. pariSaho samabhAve sahana kare che. ApattiothI dura jatA nathI balka sAme jAya che. AMkhamAM kaNa paDyo hoya toya kADhatA nathI. sthavarakalpI muni, savastra, sapAtra tathA saMghamAM rahIne sAdhanA kare che. ThANAMga sUtramAM sAdhanAtmaka yogyatAnA AdhAra para zramaNonuM vargIkaraNa A prakAra che. (1) pulAka - je zramaNa ne sAdhanAnI draSTithI pUrNa pavitratA prApta thaI nathI. (2) bakuza - A zramaNomAM thoDo kaSAyabhAva tathA AsaktibhAva hoya che. (3) kuzIla - je zramaNa sAdhu jIvananA prAthamika niyamonuM pAlana karatA mukhya niyamonuM samucitta rUpathI pAlana karatA nathI. A badhA sAdhu jIvanamAM nimnakakSAmAM sAdhaka che. (4) nircantha - je zramaNonI moha ane kaSAyanI granthio kSINa thaI cukI che (5) snAtaka - je zramaNanA ghAtakarmo kSaya thaI gayA che. A banne prakAranA zramaNo uccakoTInA che. I 2 / jaina zramaNanA mUlaguNa jaina paramparAmAM zramaNa jIvananI kAMIka Avazyaka yogyatAo batAvI che. jene mUlaguNanA nAmathI jANavAmAM Ave che. I 3 IT digambara paramparAnA mULAcAra sUtramAM zramaNanA 28 mUlaguNa mAnavAmAM AvyA che. 1-5 pAMca mahAvrata, 6-10 pAMca indriyono saMyama 11-15 pAMca samitionuM pAlana 16-21 Avazyaka kRtya, 22 kezaloca, 23 nagnatA, 24 asnAna, 2pa bhUzanayana, 26 adattadhAvana 27 UbhA rahIne bhojana grahaNa karavuM, 28 ekabUkti ekavakhata bhojana karavuM. zvetAmbara paramparAmAM zramaNanA 27 mULaguNa mAnavAmAM AvyA che. 1-5 paMcamahAvrata, 6 rAtrIbhojana tyAga, 7-11 pAMca indriyono saMyama, 12 Antarika pavitratA, 13 saMyamanA 1. jaina ethiksa pR. 149 2. ThANAMgasUtra - 5/3/445 3. mUlAcAra - 1/2-3 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 upakaraNonI pavitratA 14 kSamA, 15 anAsakti, 16 mananI satyatA 17 vacananI satyatA, 18 kAyAnI satyatA, 19-24 cha kAyanA jIvono saMyama eTale hiMsA na karavI 25 traNa gupti 26 sahanazIlatA 27 saMlekhanA, samavAyAMga sUtramAM A mULaguNone thoDA bhinna batAvyA che te A prakAre che. 1. 1-5 paMcamahAvrata, 6-10 pAMca indriyono saMyama, 11-15 cAra kaSAyano tyAga, 16 bhAvasatya, 17 karaNa satya, 18 yoga satya, 19 kSamA, 20 virAgatA, 21-24 mana-vacana-kAyAno nirodha, 25 jJAna-darzana ane cAritra saMpannatA, 26 kaSTasahiSNutA, 27 maraNAnta kaSTane sahana karavuM. AmAM bAhya tapa tathA AMtarika zuddhi vizuddhine vadhAre mahattvapUrNa mAnavAmAM AvyuM che. jo ke cittazuddhi banne paramparAomAM svIkRta che. paMca mahAvrata paMca mahAvrata zramaNa jIvananA mULabhUta guNo mAnavAmAM AvyA che. paMcamahAvrata A pramANe che. (1) ahiMsA (2) satya (3) asteya (4) brahmacarya (5) aparigraha. zreNaNa A pAMca mahAvratonuM pAlana pUrNarUpathI kare che. A mahAvratonuM pAlana mana-vacana ane kAyAthI karavuM, karAvavuM ane karatAne anumodavu. Ama 3 X 3 = 9 koTI sahita enuM pAlana kare che. ahiMsA mahAvrata zramaNane sarvaprathama sva ane paranI hiMsAthI viramavAnuM che. kAma, krodha, moha, lAbha Adi dUSita manovRttio dvArA AtmAnA svaguNono vinAza karavo te sva hiMsA che. anya prANIone pIDA tathA hAni pahoMcADavI te para-hiMsA che. zramaNanuM paheluM kartavya sva-hiMsAthI virakta thavAnuM che. kAraNake sva hiMsAthI virata thayA vinA paranI hiMsAthI bacI zakAtuM nathI. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che ke zramaNa jeTalA paNa jIvo che tenI hiMsA jANatA ke ajANatA paNa na kare, na karAve ane na hiMsA karavAvALAnI anumodanA kare 21 sAdhu prANavadha na kare enA javAbamAM kahyuM che ke hiMsAthI, bIjAnI vAta karavAnA vicArathI mAtra bIjAne pIDA ja nathI pahoMcatI paraMtu tenAthI AtmAnA guNonI ghAta paNa thAya che ane AtmA karma maLathI malina banI jAya che. hiMsAnA cAra prakAra batAvyA che. (1) AraMbhI (2) udyoga (3) virodhI ane (4) saMkalpI. AmAM gRhastha mAtra saMkalpa hiMsAnA tyAgI hoya che ane zramaNa cAre prakAranI hiMsAnA tyAgI hoya che. 1. samavAyAMga sUtra - 27/1 2. dazavaikAlika sUtra - 6/10 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 ahiMsA mahAvratanA samyapha pAlana mATe pAMca bhAvanAonuM vidhAna che. (1) irSA samiti - haratAM pharatAM, uThatA-beThatAM sAvadhAnI rAkhavI. (2) vacana samiti hiMsaka ke koInA manane duHkha pahoMce evA kaDavA vacana na bolavA. (3) mana samiti-manamAM hiMsaka vicArone sthAna na devuM. (4) eSaNA samiti - ahIna bhAve hiMsA na karatA nirdoSabhAve AhAra kare. (5) nikhevaNA samiti - sAdhu jIvananA upayogAdi upakaraNone sAvadhAnIpUrvaka poMjIne upayoga kare che. / 1 satya mahAvrata - asatyano saMpUrNa tyAga karavAnuM che. navAkoTIe asatyathI virata thavAnI pratijJA kare che. zramaNe mana-vacana ane kAyA e traNethI satya para AruDha thavuM joIe. mana-vacana ane kAyAmAM ekarupatAno abhAva ja mRSAvAda che. I 2 | ahIM vacananI satyatA para vadhAre bhAra ApavAmAM Avyo che. zramaNe kevI bhASAno upayoga karavo joIe e dazavaikAlika sUtramAM suvAkyazuddhi nAmaka adhyayanamAM darzAvela che. jaina Agamo anusAra bhASA cAra prakAranI batAvI che. (1) satya (2) asatya (3) mizra ane (4) vyavahArikA 3 AmAMthI asatya ane mizrabhASAno vyavahAra zramaNo mATe varjita che. eTaluM ja nahi satya ane vyavahArika bhASA paNa jo pApa ane hiMsAnI saMbhAvanAyukta hoya to teno vyavahAra paNa zramaNo mATe varjita che. zramaNa mAtra ahiMsaka tathA nirdoSa satya ane vyavahArika bhASA bolI zake che. je bhASAmAM hiMsAnI saMbhAvanA hoya evI bhASAno prayoga na kare. kAma, krodha, lobha tathA hAsyane vazIbhUta thaI pApakArI, nizcayakArI, bIjAnA manane duHkha ApavAvALI bhASA, mazkarIrUpa bhASA paNa bolavI sarvathA varjita che. . 4. krodhAdine vazIbhUta thaIne asatya na to svayaM bole ane na koIne asatya bolavAnI preraNA kare kAraNa ke asatya vacana avizvAsanuM kAraNa che. 3. satya mahAvratanA pAlana mATenI pAMca bhAvanAo (1) aNavicAryuM bolavuM nahIM (2) krodhe karI bolavuM nahIM (3) lAbhe karI bolavuM nahIM (4) bhaye karI bolavuM nahIM. (4) hAsya karI bolavuM nahIM. je zramaNa uparyukta pAMce bhAvanAonuM dhyAna rAkhIne bole che tyAre kahevAmAM Ave che ke teNe satya mahAvratano svIkAra karyo che ane jinezvara bhagavantonI AjJA anusAra tenuM pAlana karyuM che. / 4 1. AcArAMgasUtra - 2/15/179 2. vahI, 3988 3. puruSArthasiddhayupAya, 91 4. dazavaikAlika sUtra - 7/1, 4 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 acaurya mahAvrata - zramaNo AjJA vagara eka taNakhaluM paNa letA nathI | zramaNa potAnI jIvana yAtrAnA nivArya mATe Avazyaka vastuo tyAre ja grahaNa karI zake ke jyAre svAmI dvArA AjJA prApta thaI hoya ane adatta vastu na ja levI te zramaNanuM adatta mahAvrata che. A mahAvratanuM pAlana paNa navakoTIe karavAnuM hoya che. zramaNo mATe sAmAnya niyama evo che ke potAnI AvazyakatAonI pUrti bhikSA dvArA ja kare. gAma-nagara ke jaMgalamAM paNa jo koI vastuonI AvazyakatA hoya to vagara AjJA e svaye grahaNa na kare I 2 | bhojanavastra, nivAsa, zayyAdi, davAdi vagere vastuo svAmInI anumatithI tathA tenA dvArA ApavAmAM Ave to ja grahaNa kare che. jainazAstra anusAra acauryavrata pAlana karavuM eTalA mATe Avazyaka che ke corI karavI paNa eka prakAranI hiMsA che. praznavyAkaraNa sUtramAM paNa kahyuM che ke A corI, saMtApa, maraNa tathA bhayarUpI pApo no pitA che. bIjAnA dhana pratye lobha utpanna kare che. 3A apayazanuM kAraNa che ane anArya karma che. enI nindA karavAmAM Ave che. dazavaikAlika sUtramAM paNa AjJA vinA koI vastu na le, na svayaM ene grahaNa kare, na anya dvArA le ane levAvALAnI paNa anumodanA na kare 41 trIjA mahAvratanI pAMca bhAvanAo - AcArAMgasUtramAM samyapha rIte cAritranuM pAlana karavA mATe pAMca bhAvanAo banAvavAmAM AvI che (1) gaveSaNA yAcanA) karyA vagara koI paNa vastu na le. (2) yAcanA (AjJA) vagaranA sthAnakano upabhoga paNa na kare. (3) sthAnakAdinI sArasaMbhALa na le ke jenAthI mamatva bhAva utpanna thAya (4) AhAra-pANI Adino sarakho bhAga kare. (5) gharaDA, glAna, gurnAdikanI sevA kare. I 5 I brahmacarya mahAvrata jaina AgamomAM ahiMsA pachI brahmacaryanuM mahattvapUrNa sthAna che. A duSkara brahmacarya vratanuM je pAlana kare che tene deva, dAnava ane yakSa Adi badhA namaskAra kare che. A 6 praznavyAkaraNa sUtramAM paNa kahyuM che ke brahmacarya uttama tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra, samyakatva tathA vinayanuM mULa che. yama ane niyama rUpa pradhAnaguNothI yukta che. brahmacaryanuM pAlana karavAthI manuSyanuM aMtaHkaraNa prazasta, gaMbhIra 1. vahI 2/15/179 2. dazavaikAlika sUtra - 6/14 3. mUlAcAra - 5/290 4. dazavaikAlika sUtra - 6-14-15 5. vahI 2/15/179 6. dazavaikAlika sUtra - 6/14 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 ane sthira thaI jAya che. brahmacarya sAdhujano dvArA Acarita mokSamArga che. pAMca mahAvratomAM atyanta nirapavAda rUpe tenuM pAlana karavAmAM Ave che. brahmacarya vratano bhaMga thaI javAthI dareka vratano bhaMga thaI jAya che. / 1 | - abrahmacarya, Asakti ane mohanuM kAraNa hovAthI AtmavikAsa mATe brahmacaryanuM pAlana Avazyaka mAnyuM che. nave koTIe A mahAvratanuM pAlana karavAmAM Ave che. uttarAdhyayana sUtramAM paNa brahmacaryanI rakSA mATe nIce pramANe nirdeza karyo che. (1) ekAnta strI, pazu ane napusaMka hoya tyAM rahe nahIM. (2) rasotpAdaka strI kathA na kare (3) strIonI sAthe eka Asane na bese (4) strInA aMgopAMga viSaya buddhithI na juve. (5) AsapAsamAM strIonA hasavAno, gIto, raDavAno ke virahathI utpanna vilApane na sAMbhaLe. (6) gRhasthAvAsamAM bhogavelA bhogonuM smaraNa na kare. (7) rasavattu bhojana na kare (8) maryAdAthI vadhAre bhojana na kare. (9) zarIrane zaNagAra na kare (10) indriyonA viSayomAM Asakti na rAkhe | 2 | AcArAMgasUtramAM brahmacarya mahAvratanI pAMca bhAvanAo batAvavAmAM AvI che. (1) strI-pazunapuMsaka ekAnta hoya to sthAnaka na bhogave (2) strInI kathAvArtA karavI nahI. (3) strInA aMgopAMga viSaya buddhie nirakhavA nahI. (4) pUrvanA kAmabhogo yAda na karavA. (5) roje roja sarasa AhAra karavo nahIM. 1. praznavyAkaraNa sUtra 2. uttarAdhyayana sUtra - 16/1-10 3. AcArAMgasUtra - 2/15/179 4. dazavaikAlika sUtra - 4/5 5. dazavaikAlika sUtra - 4/5 je zramaNa sAvadhAnI rAkhIne uparyukata mahAvratanuM pAlana kare che tyAre te saMsAranA badhA duHkhothI mukta thaIne vItarAga avasthAne prApta kare che. | 3 | aparigraha mahAvrata zramaNane samasta strI, saMpatti, sAdhano Adi bAhya tathA krodha mAnAdi AMtarika parigrahano tyAga karavAno hoya che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che ke zramaNane badhA prakAranA parigrahano pachI bhale ne te alpa hoya ke vadhAre hoya, jIvayukta hoya athavA nirjIva vastuno hoya, teno tyAga karI devo joIe. | 4 | A mahAvrata paNa navakoTIthI pALavAnuM hoya che. parigrahane bheguM karavuM e lobhavRtti che. eTalA mATe zramaNa jo saMgraha kare to te zramaNa nathI paNa saMsArI ja che. / 5 / 264 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jaina AgamomAM parigrahano vAstavika artha bAhya vastuono saMgraha nahi paraMtu AMtarika mUchabhAva athavA Asakti ja che. / 1. tattvArtha sUtramAM paNa mUccha athavA Asaktine ja parigraha kahevAmAM Avyo che. I 2 / jaina AgamomAM parigrahanA be prakAra batAvyA che. (1) bAhya parigraha (2) AMtarika parigraha, bAhya parigrahamAM A vastuono samAveza thAya che (1) kSetra (khullI jamIna) (2) vastu makAna) (3) hiraNya (Adi) (4) sonuM (5) dhana (6) dhAnya (7) dAsa-dAsI (8) catuSpada (pazu Adi) ane (9) kukha-gharavakharI . 3. A bAhya parigraha che. 14 prakAranA AbhyAntara parigrahanI vAta batAvI che. (1) mithyAtva (2) hAsya (3) rati (4) arati (5) bhaya (6) zoka (7) jugupsA (2) strIveda (9) puruSaveda (10) napuMsakaveda (11) krodha (12) mAna (13) mAyA ane (14) lobhaI 4 zramaNane mATe bAhya-AtyaMtara parigraha tyAjya che to paNa sAdhujIvananI AvazyakatAonI draSTithI sAdhuone thoDI vastuo rAkhavAnI anumati che. digaMbara paraMparAmAM (1) jJAnopadhi (pustakAdi) (2) saMyamopadhi (morapIMcha) (3) zaucyopadhi (jalapAtra), zvetAbaMra paraMparAmAM (1) vastra (2) pAtra (3) kambala (4) rajoharaNa 51 batAvyA che. AcArAMga sUtra, praznavyAkaraNa, bRhadakalpabhAvya Adi sUtromAM keTalI vastu rAkhavI enuM varNana karavAmAM AvyuM che. aparigraha mahAvratanI pAMca bhAvanAo (1) zrotendriya nigraha (2) casendriya nigraha (3) ghANendriya nigraha (4) rasendriya nigraha (5) sparzendriya nigraha. A pAMcendriyanA viSayamAM AsaktibhAva na rAkhavo. munioe indriyanA viSayomAM AsaktabhAva ane kaSAyothI vazIbhUta na thavA joIe. A ja emanI sAcI aparigrahavRtti che. aSTapravacanamAtA - pAMcamahAvratonI jema muni mATe aSTapravacanamAtAnuM paNa mahattva che. pAMca samiti + traNa guptine aSTapravacanamAtA kahevAya che. 1. puruSArthasiddhayupAya - 111, dazavaikAlika sUtra - 6/21 2. tattvArthasUtra - 7/16 3. zramaNa sUtra - pR. 50 4. bRhadakalpa 1/831 5. AcArAMgasUtra - 1/2/5/90 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 1. irSA samiti - prANIonI rakSA karatA thakA sAvadhAnIpUrvaka AvAgamananI kriyA karavI te iryA samiti che. 2. bhASA samiti - vivekapUrvaka bhASA bolavI te bhASA samiti che. munie karkaza, nipura, anarthakArI jIvone AghAta ane paritApa ApavAvALI bhASA na bolavI joIe, paraMtu hita, mita, madhura tathA satyabhASA bolavI joIe. eSaNA samiti - eSaNAno artha AvazyaktA athavA icchA thAya che. eSaNAno bIjo artha zodhavuM athavA to gaveSaNA thAya che. A arthanI draSTithI AhAra, pANI, vastra tathA sthAna Adi vivekapUrvaka prApta karavuM te eSaNA samiti che. 4. AyANa-UMDa-matta-nikaMvaNA samiti - munionI upadhi Adi vastuone sAvadhAnIpUrvaka levI tathA mUkavI. jenAthI koI paNa prANInI hiMsA na thAya. AnAthI sAvadhAnI temaja apramadatA keLavAya che tene AyANa bhaMDa matta nikaMvaNA samiti kahe che. 5. uccAra-pAsavANa-khela-jala-siMghANa pAriThAvaNIyA samiti - zArIrika azucine evA sthAnamAM nAkhe jenAthI na vrata bhaMga thAya ke na dhRNA thAya. viveka rAkhIne visarjana kare. traNa gupti 1. mana gupti - manane jyAM tyAM javA na de paraMtu gopave sayaMmita rAkhe. 2. vacana gupti - vacanane gopave. bolatA pahelAM vicArIne bole. 3. kAya gupti - kAyAne gopave. aMgopAMganuM samyapha rIte halanacalana kare. indriyasaMyama jaina AcAra darzanamAM indriya saMyamane zramaNa jIvananuM kartavya mAnavAmAM AvyuM che. jo muni indriyo para saMyama nahi rAkhe to te naitika jIvanamAM pragati nahi karI zake. uttarAdhyayana sUtramAM AnuM savistAra varNana karyuM che ke kayA prakAre vyakti indriya sukhonI pAchaLa potAnA AcaraNathI patita thaI jAya che. indriya saMyamano e artha nathI ke Indrayone potAnA viSayamAM grahaNa karatAM rokI rAkhe paraMtu ApaNA manamAM indriyonA viSayo pratye je rAgadveSanA bhAva utpanna thAya che tenuM niyamana karavAmAM Ave. A vAtanuM uttarAdhyayanasUtra temaja cArAMga sUtramAM paryApta spaSTikaraNa karela che. parISaha - pariSaha zabdano artha che kaSTone samabhAvapUrvaka sahana karavuM. Ama to tapazcaryAmAM paNa kaSTane sahana (26) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 karavAmAM Ave che. paraMtu tapazcaryA ane pariSadamAM antara che. tapazcaryAmAM svecchAe kaSTa sahana karavAmAM Ave che jyAre pariSadamAM svecchAthI kaSTa sahana karavAmAM AvatuM nathI paraMtu muni jIvananA niyamonuM paripAlana karatA paNa Akasmika rUpathI jo koI kaSTa upasthita thAya to tene sahana karavAmAM Ave che. kaSTa-sahiSNutA muni jIvana mATe Avazyaka che kAraNa ke jo te kaSTa sahiSNu na bane to te potAnA naitika pathathI kyAreka paNa vicalita thaI jaze. muni jIvanamAM AvavAvALA kaSTonuM vivecana uttarAdhyayana ane samavAyAMga sUtramAM che. jaina paramparAmAM 22 pariSaha mAnavAmAM AvyA che. / 1 (1) sudhA-bhUkhano (2) tuSA-tarasano (3) zIta-ThaMDIno (4) uSNa - garamIno (5) dezamaSaka-DAMsa maccharano (6) acela-vastrano (7) arati-sukha- agavaDatAno (8) strI-strIno (9) caryA - cAlavAno (10) niSadhA - besavAno (11) zayA - suvAno (12) Akroza - kaThora bhASAno (13) vadhamAravAno (14) yAcanA - mAMgavAno (15) alAbha - vastrAdi na maLavAno (16) roga -roga-pIDAno (17) tRNa-tRNanI zaiyA athavA kAMTAno (18) melano (19) satkAra-sanmAnano (20) prajJA buddhimatAno (21) ajJAna-ajJAnano maMdajJAnano (22) darzana - samakitano. zramaNa kalpa jaina AcAra darzanamAM zramaNo mATe dasa kalpanuM vidhAna che. kalpa (kappa) zabdano artha che AcAravicAranA niyama. jaina paraMparAnI jema vaidika paramparAmAM paNa kalpa zabda AcAra ke niyamonuM sUcaka che. jaina paraMparAmAM nIce pramANe dasa kalpa batAvavAmAM AvyA che. (1) acalaka kalpa (2) aidezika kalpa (3) zayyAtara kalpa (4) rAjapiNDa kalpa (5) kRtikarma (6) vrata kalpa (7) jayeSTha kalpa (8) pratikramaNa kalpa (9) mAsakalpa ane (10) paryuSaNa kalpa. I 2 | zramaNa jIvananA sAmAnya niyama zramaNa jIvananuM vargIkaraNa aneka prakArathI karavAmAM Ave che. emAM keTalAka niyama evA che ke jene bhaMga karavA para zramaNa jIvanane cUkI jAya che. evA niyamomAM 21 sabaladoSa tathA para anAcAra pramukha che. bIjA sAmAnya niyama che. jenA bhaMga mATe jarUrI ArAdhanA karIne vizuddha banI zakAya che. munie potAnA jIvana pratye vizeSa rUpathI sajAga rahevuM joIe. sAmAcArI daza prakAranI batAvI che. 1. uttarAdhyayana sUtra - a. 2 2. kalpasUtra Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (1) AvazyakIya - khAsa kArya mATe bahAra jAya. (2) naidhRdhikI - bahAranA kAryothI nivRtta thaI Avazyaka kAryamAM pravRta thAya. (3) ApRcchanA - bIjAnA kAryane guru Adine pUchI ne kare. (4) pratikRcchanA - anya saMtane paNa pUcho te kare. (5) chandanA-gocarI-pANI mATe sAthI munivarone AmaMtrita kare. (6) icchAkAra - zramaNonI icchA jANIne anukULa AcaraNa kare. (7) mithyAkAra - pramAdavaza bhUla thaI jAya to pazcAtApa kare ane prAyazcita paNa kare. (8) tathyakAra - vaDIlonI AjJAne ucita mAne (9) abhyatthAna - guruvaryano satkAra tathA sanmAna kare. (10) upasanmadA - AyAryAdinI vinamrabhAve sevA karatA paNa dinayaryA kare. dinacaryA saMbaMdhI niyama muninI dinacaryAnA vidhAna mATe divasa tathA rAtrIne cAra-cAra bhAgomAM vaheMcI dIdhI che. jene prahara kahevAmAM Ave che. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che : muni divasanA prathama praharamA Avazyaka kAryo kare pachI svAdhyAya kare, bIjA praharamAM dhyAna kare, trIjA praharamAM gaucarI (bhikSA) kare ane cothA praharamAM pharI svAdhyAya kare. A ja prakAra rAtrInA prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM niMdrA ane cothA praharamAM pharI svAdhyAya kare. AhAra saMbaMdhI niyama jaina AcAra darzanamAM zramaNanA AhAranA saMbaMdhamAM keTalIka draSTithI vicAra karavAmAM Avyo che tathA vibhinna niyamonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. cha prakAre AhAra grahaNa kare paNa kyAMya Asakti bhAva na rAkhe. (1) sudhA zAnti mATe (2) sevA mATe (3) gamanAgamananI nirdoSa pravRti mATe (4) munidharmanI rakSA mATe (5) svAdhyAya mATe (6) jIva TakAvavA mATe rA cha prakAre AhArano tyAga kare che. (1) bhayaMkara roganA kAraNe (2) upasarga AvavAnA kAraNe (3) zIla rakSA mATe (4) jIvadayA mATe (5) tapa mATe (6) saMthArAnA kAraNe. A prakArane saMyamanA pAlana mATe AhAra grahaNa kare che temaja saMyamanA pAlana mATe AhArano tyAga kare che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 nirdoSa AhAra-pANI grahaNa kare enA mATe udgamanA 16 doSa, utpAdananA 16 doSa, graheSaNanA 10 doSa, gaveSaNAnA 5 doSa, mAMDalAnA 5 doSa, Ama kula 42, 47, 96 doSa rahita AhAra kare. vastra maryAdA digaMbara munio vastra rahita acelaka hoya che jyAre zvetAmbaramAM paNa vasrarahita jinakalpInI vAta Ave che. sthavIrakalpI munio mATe AcArAMgasUtramAM zramaNa mATe traNa ane zramaNI mATe cAra vastro rAkhavA sudhInuM vidhAna che. bRhadkalpa anusAra munio mATe pAMca prakAranA vastrono upayoga karavAno kalpa mAnavAmAM Avyo che. (1) jAMgika (garama vastro) (2) bhAMgika-alasinA vastro (3) sAnakazaNanA vastro (4) potaka (kapAsanA) (5) tirITapaTTaka - chAlanA vastro. jo ke raMgIna vastrono upayoga niSedha che. pAtrA zramaNo mATe taMbuDI, lAkaDAnA ane mATInA pAtrA vAparavA kalpanIya che. dhAtunA pAtrA rAkhavAno niSedha che. pAtrA dvArA aNAhArI (AhAra-bhojana rahit) banavAnuM che. enuM satata smaraNa rAkhavAnuM che. AhAra kare paNa sAdhanAnA lakSathI kare. sAdA pAtrA rAkhe jenAthI AsaktibhAva na Ave. jaina sAdhanAmAM dharmanA be rupa ThANAMgasUtramAM be prakAranA cAritra dharma batAvyA che. (1) aNagAra dharma (2) AgAradharma. jaina ane bauddha paramparAmAM aNagAra dharmane zramaNa dharma ke munidharma ane AgAradharmane gRhasthadharma athavA upAsaka dharmanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. AgAra zabda gRha tathA AvAsanA arthamAM batAvyo che. jyAre Ano lAkSaNika artha che. pArivArika jIvana. tethI je dharmanuM paripAlana pArivArika jIvanamAM rahIne karI zakAya che. tene AgAradharma kahevAmAM Ave che. / 1 / gRhasthane dezavirati cAritra ane zramaNa dharmane sarvaviriti cAritra athavA vikalacAritra tathA sakalacAritra paNa kahevAmAM Ave che. gRhastha pArivArika jIvananA kAraNe ahiMsAdi vratonI pUrNa rUpathI sAdhanA nathI karI zakatA tethI tenI sAdhanAne dezacAritra kahevAmAM Ave che. jaina AgamomAM mAtra gRhasthane mATe ja zrAvaka zabda batAvavAmAM Avyo che. jyAre bauddha AgamomAM gRhastha ane zramaNa banne prakAranA sAdhako mATe 'zrAvaka' zabda batAvavAmAM Avyo che. prAkRta bhASAmAM zrAvakane "sAvaya" batAvavAmAM AvyuM che. jeno artha che. bALaka athavA zizu eTale ke sAdhanAnA kSetramAM haju bALaka che. prAthamika avasthAmAM che. te zrAvaka che. 1. ThANAMgasUtra - 2-1 269 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa bhASA zAstrIya vivecanamAM zrAvaka zabdanA be artha maLe che. pahelA arthamAM enI vyutpatti thrU dhAtuthI karavAmAM jeno artha che. 'sAMbhaLavuM' arthAt zAstra athavA upadezane sAMbhaLavAvALA vargane zrAvaka kahevAmAM Ave che. bIjA arthamAM enI vyutpatti trA-pA nA dhAtuthI batAvI che. jenAthI AnuM saMskRta rUpa 'zrApa' bane che. zAbdika draSTithI Ano artha thAya che ke je bhojana banAve che. gRhastha bhojananI cayana tathA pAcana AdinI kriyAo karatA thakA dharma-sAdhanA kare che tethI ne zrAvaka' kahevAya che. - jaina paramparAmAM zrAvaka zabdano traNa asaronuM vivecana A prakAre paNa karavAmAM Ave che. zra-zraddhA, va-viveka, ka-kriyA eTale ke zraddhApUrvaka vivekayukta dharmanuM AcaraNa kare che tene zrAvaka kahevAmAM Ave che. jainadharmamAM gRhastha - sAdhanAnuM sthAna draSTi (1) ra gRhasthadharma zramaNadharmathI nIco che chatAM uttarAdhyayana sUtramAM spaSTa nirdoSa che ke koI gRhastha paNa zramaNanI apekSAe saMyama (sAdhanAmaya jIvana)nAM paripAlanamAM zreSTha hoya che. | 1 | naitika-Adarza sAdhanAmaya jIvana ja gRhasthadharmane zobhAve che jenAthI ghAtIkarmone khapAvI nivArNane paNa prApta kare che. zvetAMbara kathA sAhityamAM bhagavAna RSabhadevanI mAtA marudevA gRhastha jIvanathI sIdhA mokSamAM gayA che tathA bharatacakravartI jevAe arisAbhavanamAM ja kevaLajJAna prApta karela che. AnAthI sAbita thAya che ke gRhastha jIvanathI sAdhanAnI antima AdarzanI upalabdhi saMbhava che. / 2 / te sivAya upAzakadazAMga sUtramAM paNa bhAgavAna mahAvIranA dazapramukha zrAvakone svargagAmI batAvyA che. sUyagaDAMgasUtramAM paNa kahyuM che ke badhA pApacaraNothI AMzika-nivRtti ane AMzika anivRtti thavI ja virati-avirati che paraMtu A AraMbha (alpa AraMbha)nuM sthAna paNa Arya che. upAzaka dazAMgasUtramAM paNa vratonuM vivecana tathA paDimAonuM vivecana alaga alaga rIte batAvavAmAM AvyuM che. grahastha - sAdhakanA prakAra grahastha sAdhakanA be prakAra che. (1) avirati (avrata) samyak draSTi tathA (2) dezivarati samyak 1. uttarAdhyayana sUtra - 5 - 20 2. sAgara-dharmAmRta grantha 270 avirati samyak draSTi - samyajJAna, samyakdarzana, samyakcAritranA mArgamAM saMpUrNa zraddhA rAkhI potAnAmAM AtmAnuM zAsana athavA cAritra grahaNa karavAnA mArgamAM je AgaLa vadhI zakatA nathI tene avirati samyak draSTi kahevAmAM Ave che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA = prakaraNa 2 (2) dezavirati samyak draSTi yathArtha zraddhAnI sAthe yathAzakti AtmA para niyaMtraNa kare che. aNuvratonuM pAlana kare che tene dezavirati samyak draSTi kahevAmAM Ave che. grahastha upAsakonA traNa bheda - paM. AzadharajIe potAnA grantha sAgara-dharmAmRtamAM gRhastha upAsakonA traNa bheda batAvyA che. (1) pAkSika (2) naiSTika (3) sAdhaka | 1 | (1) pAkSika je vItarAgane devanA rupamAM, nigraMtha munine gurunA rupamAM ane ahiMsAne dharmanA rupamAM svIkAre che tene pAkSika gRhastha kahevAmAM Ave che. (2) naiSThika - je sAta vyasano Adino tyAga kare che tene naiSThika kahevAmAM Ave che. 271 (3) sAdhaka - je zrAvakanA 12 vrata, 11 pratimAonuM nirdoSa pAlana karatA jIvanamAM antima bhAgamAM aNasaNa kare che eTale ke AhArAdino sarvathA tyAga kare che. 18 pApasthAnakothI nivRtta thaI cittanI vRttione antarmukhI karI AtmabhAvamAM ramaNa kare che te sAdhaka gRhastha kahevAmAM Ave che. gRhastha AcAranA prAthamika niyama zrAvaka athavA gRhastha jIvanamAM praveza karavA mATe niSThA athavA samyakdarzananI to jarUriyAta che ja paraMtu jainAcAryoe prAthamika bhUmikAne gRhastha jIvana mATe paNa AvazyakatA batAvI che. sapta vyasanano tyAga, AcArya hemacandrAcArya e mArgAnA sArI rIte 35 guNo batAvyA che. te A pramANe che. / 2 / 1. nyAya nItipUrvaka dhanopArjana karavuM 2. jJAnavRddha, vayovRddha Adi ziSTajanonuM sanmAna karavuM 3. samAnakuLa ane samAna AcAravALI kanyA sAthe lagna karavA 4. corI, parastrIgamana Adi pApono tyAga karavo. 5. dezanI saMskRtinuM pAlana karavuM. 6. bIjAnI niMdA na karavI 7. havA, prakAza ane surakSita makAnamAM rahevuM 8. sadAcArIjanono saMga karavo 9. mAtA-pitAno satkAra karavo 10. je vAtavaraNamAM zAnti na hoya, jyAM jIvana-vyavahAra pALavA muzkela hoya tevA gAma athavA zaheramAM na rahevuM 11. deza, jJAti tathA kulAcAra viruddha kArya na karavuM. 12. deza ane kALa anusAra vastrAbhUSaNa dhAraNa karavuM 13. AvakathI vadhu kharca na karavo. 14. dharmazravaNanI icchA rAkhavI, zAstronuM adhyayana karavuM. 15. dharmazravaNa karIne jIvanane ucca ane pavitra banAvavuM. 16. ajIrNa thavA para bhojana na karavuM (A svAsthya rakSAno mULa) maMtra che. 17. samayasara pramANasara bhojana karavuM, svAdane AdhIna 2. vasunnadI zrAvakAcAra - 59 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 thaIne vadhAre na khAvuM. 18. dharma, artha ane kAma puruSArtha evI rIte karavo ke jenAthI koI bAdhA utpanna na thAya. 19. yathAyogya dAna ApavuM. 20. AgrahazIla na banavuM. 21. saujanya, audArya, dAkSiNya : Adi guNonI prApti mATe prayatnazIla banavuM. 22. ayogya deza ane ayogya samayamAM javuM nahi 23. deza, kALa, vAtAvaraNa ane svakIya sAmarthyano vicAra karIne ja koI kAryano prAraMbha karavo. 24 AcAra vRddha ane jJAnavRdhdhajanone potAnA ghare AvavA mATe AmaMtraNa ApavuM. 25. mAtA, pita Adi parivArajanonuM barAbara bharaNapoSaNa karavuM ane emanA vikAsamAM sahAyaka banavuM. ra6, dirghadarzI banavuM. 27. vivekazIla banavuM. 28. upakArInA upakArane bhUlavA nahi. 29. ahaMkArathI bacIne vinamra banavuM. 30. lajjAzIla banavuM. 31. karuNAzIla banavuM. 32. saumya banavuM. 33 paropakArI banavuM. 34. kAma, krodha, moha, mada ane mAtsarya A AMtarika duzmanothI bacavAno prayatna karavo ane 35. indriyone jyAM tyAM javA na devI. AcArya nemicandrajIe pravacana sAroddhAramAM alaga rIte gRhasthanA 21 guNa batAvyA che. te A pramANe che. 1. azudramana (hRdayanI vizALatA) 2. svasthatA 3. saumyatA 4. lokapriyatA 5. akrUratA 6. pApabhIrutA 7. azakatA 8. sudakSatA 9. lajjAzIlatA 10. dayALutA 11. guNAnurAga 12. priyavacana bolavA 13. mAdhyasthavRtti 14. dirdhadaSTi 15. supayukta 16. namratA 17. vizeSajJatA 18. vRddhAnugAmI 19. kRtajJa 20. parahitakArI ane 21. jIvananuM lakSya bAMdhavuM. I 1 paM.AzAdharajIe potAnA grantha sAra dharmAmRtamAM nIce pramANe guNo batAvyA che. 1. nyAyapUrvaka dhana meLavavuM 2. guNIjanone mAnavAvALA hoya 3. satya bolavAvALo hoya 4. dharma, artha ane kAmano paraspara virodha rahita sevana karavAvALo hoya 5. suzIla strI hoya 6. pADozI sArA hoya. 7. yogya makAna hoya. 8. lajjAzIla hoya 9. supAcya AhAra hoya 10. sukhAcaraNa hoya 11. sArA mANasonI saMgata hoya. 12. buddhimAna hoya 13. kRtajJa hoya 14. jitendriya hoya 15. dharmopadeza sAMbhaLavAvALo hoya 16. dayALu hoya 17. pApathI DaravAvALo hoya. 2. Avo vyakti grahaDdharmanuM AcaraNa karIne jIvane mokSagAmI banAve che. aNuvrata sAdhanA cAritra tathA naitika sAdhanAnA mULa siddhAnta jene jaina darzanamAM "vrata', bauddha darzanamAM "zIla yogadarzanamAM "yama" kahe che. badhA ja sAdhako mATe bhalene te gRhastha ke sanyAsI kema na hoya darekane A 1. pravacana sAroddhAra 2. sAgaradharmAmRta - adhyAya- 1 272 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 Avazyaka che. dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che ke potAnuM manobaLa, zArIrika zakti, zraddhA, svAcya, sthAna ane samayane sArI rIte oLakhIne potAne koI satkAryamAM niyojita karavI joIe. 1) pAMca aNuvrata 1. ahiMsA aNuvrata - gRhasthanuM prathama aNuvrata ahiMsA che. gRhastha saMsAra vyavahAramAM rahevAvALo hovAthI sthUla hiMsAthI virakta banavAnI vAta batAvI che. upAzakadazAMgasUtramAM ahiMsA aNuvratanuM pratijJA sUtra A prakAra che. sthUla prANatipAtano doSa samasta jIvana mATe mana, vacana ane kAyAthI karmano tyAga karuM chuM. huM svayaM prANAtipAta karIza nahi, karAvIza nahi. pratikramaNa sUtramAM paNa huM koI paNa nirdoSa, niraparAdhI, nirdoSa pUlagaNa prANIone jANIjoIne saMkalpapUrvaka mana, vacana ane karmathI svayaM hiMsA karIza nahi ane karAvIza nahi. prANI be prakAranA hoya che. skUla ane sUkSma. sUkSma prANI indriyathI joI zakAtA nathI tathA te hiMsA anivArya che mATe sthUla prANI (moTA jIvo)nI vAta batAvI che. jeno sarva rIte tyAga ke AMzika rIte paNa tyAga karI zakAya che. enA pAMca aticAra paNa batAvavAmAM AvyA che. e hiMsAno tyAga karI ahiMsAmaya jIvana jIve. (2) satya aNuvrata - gRhastha sAdhaka asatyathI nivRtta thavA pratijJA kare che ke huM sthUla mRSAvAdano thAvata jIvana mATe mana, vacana ane kAyAthI tyAga karuM chuM. huM svayaM asatya bhASaNa bolIza nahi ane anya pAse bolAvIza nahi.I 21 eTale ke khoTI sAkSI ApavI, khoTA dastAveja lakhavo, gupta vAta pragaTa karI devI. cADI-cugalI karavI, khoTo rasto batAvavo, AtmaprasaMzA ane paranindA karavI te skula mRSAvAda che. I 3 . Ama asatyano tyAga karavo joIe ane satyavratanI ArAdhanA karavI joIe, praznavyAkaraNa sUtramAM paNa kahyuM che ke sanna raju rahetu mayavAta satya e ja bhagavAna che. mahAtmA gAMdhIjIe paNa kahyuM che ke "satya e ja paramezvara". AvI rIte asatyavrata aneka anarthonuM kAraNa jANIne satya bhASA bolavI joIe. tattvArthasUtramAM paNa pAMca doSa batAvyA che. (1) mithyAtva (2) asatya doSAropaNa (3) khoTA dastAveja lakhavA (4) (5) maMtra bheda - gupta vAta pragaTa karavI. / 5 1. dazavaikAlika sUkSa - 8-- 35 2. upAzakadazAMga sUtra - 1-14 3. zrAvakapratikramaNa sUtra - 2 aNuvrata 4. praznavyAkaraNa sUtra 5. tattvArthasUtra - 4-21 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - (3) acaurya vrata - acaurya vrata eTale ke corI karavI nahi. ahIM sthUla corInI vAta batAvI che e mATe e pratijJA kare che ke huM sthalacorI mana, vacana ane kAyAthI karIza nahi ane karAvIza nahi. khAtara pADIne, vagara pUche bega AdimAMthI vastu laI levI, tALu toDavuM, anya bIjA sAdhano dvArA svAmInI AjJA vagara vastu laI levI, raste jatA taNakhaluM, kAMkaro ke phUla, phaLa toDI levA e sthUladraSTithI corI nathI chatA sUkSmadraSTithI corI kahevAya che. - (4) brahmacarya vrata - strI, puruSa saMbaMdhInI vAta batAvI che. sarvathA brahmacaryavrata pALI nathI zakato to kama se kama gRhastha svapatnI (svapuruSa)nI maryAdA batAvI che. brahma eTale AtmAmAM ane carya eTale ramaNatA karavI eTale ke AtmAmAM - svamAM rahevu tene brahmacarya vrata kahe che. A vratane sAgaranI upamAM ApavAmAM AvI che. cAritra che to badhu ja che ane cAritra nathI to kAMI ja nathI mATe philosophare paNa kahyuM che ke AvI rIte cAritra eTale zIla-sadAvat mATe aneka AtmAoe prANone nyocchAvara karyA che. jenA itihAsamAM aneka dAkhalA che. (5) parigraha parimANavrata - zramaNo to saMpUrNa parigrahanA tyAgI che paraMtu grahastha mATe te zakya nathI. chatA parigrahAsaktithI bacavA mATe enI maryAdA nakkI karI levI joIe. ene ja parigraha parimANavrata kahevAya che. pote maryAdA bahAra parigraha rAkhe nahi ane bIjA pAse rakhAve nahi. (6) dizA parimANavrata - dizAonI maryAdAnI vAta batAvI che. urdhvadizA, adhodizA, tiryaka eTale ke pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa dizA batAvI che. enI maryAdA kare e dizAonI maryAdA karIne dizAonI maryAdAnuM pAlana kare. (7) upabhoga - paribhoga parimANa vrata - bhoga-upabhoga saMbaMdhI vAta batAvI che. je eka vakhata bhogavI zakAya tene upabhoga kahevAmAM Ave che ane je vAraMvAra bhogavI zakAya tene paribhoga kahevAmAM Ave che. jemake vastra, zayyAdi khUba ja mahattvanuM A vrata che. / 1 / vepAra paNa kevA prakArano hovo joIe enI paNa suMdara mAhitI ApavAmAM AvI che. bauddha darzanamAM paNa amuka mAhitI A vepArane lagatI ApI che. 274 (8) anartha daMDa parityAga - jIvana vyavahAramAM be prakAranI kriyAo thAya che. sArthaka ane nirarthaka. sArthaka kriyA anivArya che je samAjahitamAM Avazyaka che. anAvazyaka kriyAo nirarthaka kriyAo che. 1. bhagavatI sUtra zataka - 7 uddeza - 2 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA sArthaka sAvadya kriyAo arthadaMDa che. jyAre nirarthaka pApapUrNa pravRttionuM karavuM anarthadaMDa che. kAraNa ke AmA AtmAne prayojana vagara pApano bhAgIdAra banAvavAmAM Ave che. jemake snAna Adi kAryomAM jarUrIyAtathI vadhAre pANI vAparavuM, lAITa, paMkhA cAlu rAkhI devA, bhojanamAM eMThuM mukavuM, apazabdo bolavA, vyasanonuM sevana karavuM. khoTI ciMtA karavI. vinA prayojana pApapUrNa pravRttio cAra prakAranI batAvI che. (1) azubha ciMtana karavuM (2) pApakarmanI preraNA karavI (3) hiMsaka upakaraNo dAna ApavA (4) pramAdamaya AcaraNa karavuM. prakaraNa ra (9) sAmAyika vrata -- A eka sAdhanA che. zramaNo mATe jAvajIva ane zrAvako mATe be ghaDI (48 miniTa)nI hoya che. sarva prakAranI sAvadha eTale ke pApakArI pravRttiothI nivRtta thavAnuM che. samatAbhAvanI sAdhanA karavAnI che. je batrIsa doSa rahita karavAnI hoya che. (10) dezAvagAzika vrata - A vratanI sAdhanAmAM eka athavA be divasanI pravRttinI kSetra eTale ke sImA tathA bhoga-upabhoganI sAmagrInI mAtrA vadhAre simIta banAvI de che. (11) poSadha vrata - covIsa kalAka mATe AhAra tathA pANIno tyAga karI devAno hoya che jenAthI samatvanI sAdhanA temaja sAdhupaNAnI upAsanA karavAnI. pauSadha eTale potAnI najIka vAsa karavo eTale ke AtmAnI najIka rahevuM. (12) atithi saMvibhAgavrata - gRhastha tathA zramaNa bannenA sahayoga rUpe batAvyuM che. atithinI sevA sarvadharmoe batAvI che. atithine yogya vastunuM dAna karavuM te atithi saMmavibhAgavrata che. A pramANe 12 aNuvratonA AcaraNa dvArA jIvanane vikAsamaya banAve che. zrAvakanA dainika SaTkarma zrAvaka jIvananA cha Avazyaka karma batAvyA che. (1) deva - tIrthaMkaronA Adarza svarUpanuM ciMtana tathA guNagAna karavAnA (2) guru - gurujanonI sevA karavAnI, vinaya karavAno (3) svAdhyAya - AtmasvarUpanuM ciMtana ane manana karavuM. (4) saMyama - potAnI vAsanAo tathA tRSNAone ochI karavI, saMyama rAkhavo. (5) tapa - zrAvaka yathAzakya roja tapa kare. 275 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (6) dAna - zrAvakoe pratidina munione, svadharmI badhuone ane asahAya duHkhI janone kAMI ne kAMI dAna karavuM. gRhastha jIvanamAM naitika vikAsanI bhUmikAo jainadarzana nivRtti pradhAna che paraMtu gRhastha mATe te saMbhava nathI. nivRttinI dizAmAM vibhinna staronI AvazyakatA batAvI che. jenAthI vyakti kramazaH potAno naitika vikAsa karato sAdhanAnA antima Adarzane prApta kare che. gRhastha jIvanamAM sAdhanAno vikAsa krama dhIme dhIme AgaLa vadhato jAya enA mATe "zrAvaka paDimA" batAvI che. pratimAno artha vizeSa pratijJA. naitika vikAsanA dareka caraNa para sAdhaka dvArA pragaTa karela draDha nizcayane pratimA kahevAmAM Ave che. zrAvaka pratimA vikAsonmukha zreNio che. jenA dvArA sAdhaka potAnI AdhyAtmika pragati karI jIvananA parama Adarza "sva-svarUpa"ne prApta kare che. 11 pratimAo batAvI che. 1. darzana 2. vrata 3. sAmAyika 4. proSadha 5. niyama 6. brahmacarya 7. sacittano tyAga 8. AraMbhano tyAga 9. prakhya parityAga 10. udiSTabhakta tyAga ane 12. zramaNabhUta . 1 / 1. uttarAdhyayana sUtra - 1/68, samavAyAMga sUtra - 11/1 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - 2.7 tapanI paddhati sAthe joDAyeluM AdhyAtmika darzana sukalakaDI ciMTu pahelavAna pAse vyAyAma zIkhavA gayo. teNe tene 500 grAma vajana ucakavA ApyuM. ciMTuH nA tame 50 kilo upADazo to huM paNa 50 kilo upADIza. pahelavAne kahyuM zarUAta AnAthI kara pachI zarIra samartha thaze. tema dhIme dhIme vadhu vajana upADatA chevaTe e paNa upADI zakaze. paraMtu ciMTu mAnyo nahIM ane kahevA lAgyo ke hamaNA jamAno taratano che e upADavA gayo vajana ane e vajana ja enA page paDyu. bicAro be mahinA khATalA bhego thayo. vagara vicAre kare to enI AvI ja dazA thAya mATe thoDuM karIe paNa vyavasthita karIe. tapazcaryA paNa vidhi sahita karIe tenA svarUpane barAbara jANIne karIe to ja ApaNI vRttI ane pravRttimAM pharaka paDe ane AdhyAtmikatAno khyAla Ave. tapa ane manobaLa : manuSya jIvananI vividha sAdhanAomAM tapanuM atyanta mahattva che. tapanI sAdhanA phakta manuSya ja karI zake che. anya jIvo mATe A saMbhava nathI. kAraNa ke tapamAM tApa hoya che. ane A tApa bAhya na rahetA AMtiraka hoya che. pazu-pakSI paNa kudaratI tApane sahana karI le che. paNa potAnA aMdaranA tApane sahana nathI karI zakatA. hAthI sahuthI moTuM janAvara che. zarIra ane zaktimAM paNa caDIyAtuM che. paraMtu jo aMdarathI tAva (jvarA) AvI jAya to te tApane sahana nathI karI zakato ane pariNAme mRtyu pAme che. Ano artha e che ke aMdarano tApa bahAra karatAM paNa vadhAre hoya che. mATe eka mAtra manuSya ja evo che ke aMdaranA tApano saMyama karI zake che ane vijaya paNa meLavI zake che ne vaza paNa karI zake che. tapa eka AdhyAtmika zabda che. eTale te samajavA mATe, samajAvavA mATenA alaga alaga dRSTikoNa che ane eTalA mATe ja tapanA aneka bheda che. koI vrato ne tapa kahe che, koI indriya saMyamane tapa kahe che. koI AdhyAtmika niyamonA pAlanane tapa kahe che. koI karma saMtApa ne dUra karavAvALA AcaraNane tapa kahe che. zabdakoSa anusAra tapano artha grISma Rtu, saMtApa ane tapasyA Adi che. kharekhara to prAkRtika duHkha bAdhAone zAntipUrvaka sahana karavuM ane AtmanikaTa karatA rahevuM tenuM nAma tapa che. 277. tapa sAdhanAnuM moTuM aMga che. A aMga traNa prakAre che ane traNa prakAre sAdhanAne baLa pahoMce che ane A sAdhanA pUrNa thatAM manuSya yogI banI jAya che. saMsAranI kudaratI zakti karatA paNa ananta gaNI zakti A manuSyazarIramAM rahelA AtmAmAM che. paraMtu te mANasone khabara ja nathI ane koI jANakArI paNa nathI. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 vIjaLI pedA karavA mATe be vastunI AvazyakatA che. eka dabANa(prezara) jenAthI volTeja nirmita bane che ane bIjo pravAha (phalo) jenAthI vidyutadhArA satata gatizIla bane che. A prakAre AdhyAtmika urjA tapasyAnA mAdhyamathI prApta thAya che. bhagavAna mahAvIra paNa mukhya be prakAranA tapa banAvyA che. jenAthI indriyo niyaMtrita rahI zake che. abhyattara tapa phalo samAna che. jenAthI vidyutadhArA samAna aneka zaktio nirmita thAya che. tapazcaryA jIvanamAM atyanta lAbhadAyI che. peTamAM kacaro na nAkho jethI enImA nI jarUra na paDe ane davAo paNa khAvI na paDe, paraMtu asalI davA to tapa che. mATe tapanI ja davA lo. suvarNane tapAvavAthI ja enI zuddhi thAya che mAtra dhovAthI nahi. A rIte AtmAne tapano zeka lAgavAthI karma dalikonI nirjarA thAya che. sAdhaka te. che je mana, indriyo ane AtmAmAM tapano zeka lagAve che. rASTralAbha - tapathI rASTrane paNa lAbha thAya che. jarmanamAM eka vakhata duSkALa paDyo. duSkALathI bacavA mATe jarmananA harmana jekobI jevA samajadAra lokoe sArA jarmanamAM A ghoSaNA karI ke "badhA ja jarmanavAsIo pratyeka ravivAre nirjala upavAsa rAkhe ane gharamAM rahe. potAnI covIsa kalAkanI caryAmAM khAvuM, pIvuM tathA manoraMjana AdimAM je kharca thAya che te rakama jarmana rAhata phaMDamAM jamA karAvI de. enAthI pahelA ravivAre ja karoDo pIMDanuM dAna jarmana rAhata rakSAkoSamAM jamA thaI gayu eka mahinA sudhI pratyeka ravivAre A prakAre dAna karavAthI jarmana duSkALanI pIDAmAMthI mukta thaI gayuM. vAta sAmAnya lAge che paraMtu eka TaMka paNa jo bhojanano tyAga karavAmAM Ave to keTalAye nirAdhAra, garIba, bALako ane vidhavAone rakama ApavAmAM Ave to ghaNuM ja suMdara kArya thAya. tapano kAMI ne kAMI udeza hovo joIe. gAMdhIjIe 21 divasanA svataMtratA mATe karelA upavAse AMtararASTrIyamAM eTalo badho uhApoha macI gayo ke brITIza saltanatanuM siMhAsana kaMpI UThyuM. karAMcI saMghamAM dharma paraMparAnI sthira rAkhavAnA uddezathI nArAyaNabhAI harajIvana zAhe 34 varSa sudhI ekadhAru bhAI bahenone vyAkhyAna karavAnuM tapa karyuM hatuM. taparcaryA ane tenuM mAhAbhya - bhAratabhUmi sadAkALathI tapobhUmi rahI che. A vizeSatA anya koI rASTramAM nathI. badhA ja bhAratIya darzano tathA dharmazAstro tapano svIkAra kare che. varNanazailImAM kadAca pharaka hoI zake. enA prakAramAM pheraphAra hoI zake tema chatAM tapanuM mAhabhya to badhAe svIkAryuM ja che. (27) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapa dvArA AtmAnA badhA prakAranAM vikAro sukAI jAya che ane tenuM vAstavika svarUpa upasI Ave che. vidhipUrvaka karavAmAM AvelI koIpaNa kriyA niSphaLa jatI nathI ane vidhine samajyA vinA koIpaNa kriyA phaLIbhUta thatI nathI jenA dvArA te prakriyAne jANavAmAM Ave te samyakajJAna kahevAya che. vividha pariSaha-upasarganA AkramaNa sAme paNa je zakti AtmAne lakSyagruta thavA detI nathI tene samyaphadarzana kahevAmAM Ave che. badhA prakAranA karmabandhanA hetuono virodha karavo te saMyama che ane saMcita karmono kSaya karavo te tapa che. A banne sAdhana AtmAne mahAtmA ane mahAtmAne paramAtmA banAvavAvALI che. sAdhanonI AvazyakatA tyAM sudhI rahe che ke jyAM sudhI AtmA sarvAgI na bane tyAM sudhI. darzanapUrvaka jJAna thAya che. jJAnathI cAritra ane cAritrathI tapa thAya che. te samyapUrvakanuM hoya che. bAkI bAhyatA kahevAya che. jenAthI traNe kALamAM paNa siddhatva prApta nathI thatuM. manane viSaya ane kaSAyathI haTAvavA mATe tathA rAga, dveSarUpa durjaya zatruo para vijaya prApta karavA mATe je je upAyo dvArA zarIra, indriya ane manane samayapUrvaka tapAvavAmAM Ave tene tapa kahevAmAM Ave che. tapa karavAthI ahiMsA bhagavatInI ArAdhanA thAya che athavA ahiMsAthI tapa che. ahiMsA vinAnuM tapa bAlatapa kahevAya che. te karma nirjarA karatA kyAreka karmabaMdhanuM kAraNa bane che. tyAga vagara tapa thatu nathI ane tapa tyAgano mULamaMtra che. tapa dvArA viSayothI indriyono nigraha karavo tathA mananI badhI icchAo upara vijaya prApta karI saMtoSa dhAraNa karavo te tapa che. tapa anuSThAna karavAthI apavitra jIvana paNa pavitra banI jAya che. tapa sarvottama auSadhi che. | roga prAyaH peTanI kharAbIthI thAya che. peTanI kharAbIthI thavAvALA badhA rogo tapathI naSTa thaI jAya che. lohInuM bhramaNa paNa sArI rIte thAya che. loko bhUkhathI pIDAIne nathI maratA balluM vadhAre khAvAthI kare che. jeno koI raMga nathI, koI gaMdha nathI, rasa nathI ane koI mUlya nathI te tapa che. jenA sevanathI svAthya sAru rahe che. hRdaya, mastaka, indriya, mana ane AtmAno potAnAmAM rahevuM tene svastha kahe che. je tapathI ja saMbhava che. zraddhApUrvaka jinavANInuM adhyayana karavuM paNa tapa che. aSTAMgayoganI sAdhanA karavI paNa tapa che athavA je tapa dvArA aSTAMgayoganI sAdhanA samyapha thaI zake te tapa che. tapa uttaraguNa che. cAritra mUlaguNa che. karmajALane haTAvavA mATe tapa jo sAbu che to cAritra pANI che. | zrImad bhAgavada gItAmAM tapanA traNa prakAra batAvyA che. jemake sAtvika, rAjasa ane tamasa. niSkAma yogIjano dvArA parama zraddhApUrvaka karelA tapane sAtvika tapa kahevAmAM Ave che. je tapa mAna, pratiSThA, Adara, satkAra ane bhautika sukha mATe karavAmAM Ave che tene rAjasa tapa kahe che. je tapa mUDhatApUrvaka haThathI asaMgata bhAvathI bIjAnuM aniSTa karavA mATe je tapa karavAmAM Ave che te tAmasika tapa che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA jaina darzana utkRSTa maMgaLa sAtvika tapane ja tapa mAne che. bAkInA be bheda mAtra karmabandhanA kAraNa che. AvuM tapa agara koI anaMta vakhata ka2ze to paNa karma khapaze nahi paraMtu navA karma baMdhAtA jaze. tapa ane Atmika AnaMda tapa evo agni che je bAhya ane AMtarika Atmika sAdhanone zodhIne vizuddha ane svastha banAvI de che. jyAre sAdhana pavitra ane svastha banI jAya che to AtmA svataH AnaMdano anubhava karavA lAge che. satkarmomAM pravRtti ane asatkarmono nAza karavA mATe tapa eka amodha zasra che. mana ane tenI pravRttione saMyamita karavA mATe tapa karavuM e khUba ja jarUrI che. mana zAMta rahe che ane svastha mana rahe che ane svasthamanathI AtmA dRDha bane che. dhArmika ane zArIrika banne draSTithI tapa maMgalakArI che tethI AtmAnA AnaMdanI vRddhi karavAmAM tapa parama sAdhaka che. sUryanA tApathI pRthvI vikAra rahita banIne phaLadrupa banI jAya che. darIyAnuM khAru pANI bASpIbhavana banI amRtanuM rUpa dhAraNa kare che. basa evI ja rIte tapa dvArA susupta cetanAo jAgRta thaIne kAryarata banI jAya che ane kAryarata thaIne potAnI anukULa upalabdhine prApta karI AnaMdano anubhava kare che. divyalokanI prAptithI cara-acara jagata AnaMdano anubhava kare che. AvI ja rIte jIvAtmA paNa tapa dvArA zarIra ane mananA vikArone nAza karI AtmAnaMda prAptinI bhUmikA taiyAra karI le che. krodha, mAna, mAyA ane lobhanA kaSAyarUpI viSane samApta karI AtmAnaMdane prApta kare che. ALazane choDIne jAgRta bane che. ane kAryarata thaIne alaga alaga prakAranI upalabdhio, labdhio ane zaktione prApta kare che. tapanA prakAzathI ajJAna aMdhakArano nAza kare che. vrata - upavAsa vrata uddezya 1. annanI bacata prakaraNa 2 2. svAsthya lAbha 3. rASTrIyatAnuM mAna 4. saMkalpa zaktino udaya 5. vijaya mATe jAgarukatA 280. vrata mahatva Arthika-svAvalaMbana mATe zArIrika-sanmulana mATe sArvabhaumika-AcaraNa mATe saMsArIka-sAdhana mATe nAgarika-vyavasthApana mATe Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA gAMdhIjIe upavAsane satyAgrahano pavitratama sAdhana mAnyo che. emaNe upavAsa saMbaMdhI dasa sUtra kahyA che. vyaktigata sAdhanA virodha - vijaya - nijI svArthathI dUra anyAya sAme satyAgraha nijI anyAya nirodha mATe nahi dharma saMsthApana tathA abhayanI bhAvanA mATe satya hAnithI bacavA koI para dabANa nahi prakaraNa 2 loketara dRSTie tapano lAbha : tapanA prabhAvathI mithyAtva rUpa aMdhakArano nAza thAya che ane samyak jJAnano prakAza patharAya che. aneka prakAranA guNo sahelAIthI pragaTe che. traNe kALanA saghaLAye pApo nAza karavAnI bAheMdharI A tapa Ape che. nikAcita karmono nAza karavAmAM A tapanuM kAma adbhUta che. mokSanA zAzvata sukha ApavAno kola A tapa Ape che. tapanI sAdhanAthI cittamAM zAnti, svasthatA, prasannatA pragaTe che. viSaya-vikAro zamI jAya che. kaSAyonA ukALA zAMta thaI jAya che. tapasvInA cittamAM pavitra vicArono pravAha vaheto ja rahe che. tapasvInI zAMta-saumya mukhamudrA darzanamAtrathI prANImAtra parama prasannatAne anubhave che. tapanA A sevanathI arihaMtAdinA anaMta upakAro hRdayavyApI bane che. ahartabhakti bahumAna ane zradhdhAmAM pratidina bharatI ja thatI jAya che. e ahadbhaktinA prabhAve karmakSayopakSama thavA pAme che. dRSTi cokhkhI ane parimArjita bane che. pApano pazcAtApa ane dharmadhyAnamAM sthiratA jAmatI jAya che. jJAnatrayInI prApti sulabha bane che. pariNAme AtmAnA pradeze pradeze pagadaMDo jamAvI beThelA kAma, krodha, mada, matsara vigere lAgelA karma rogo paNa hAlI UThe che ane jaDamULathI sApha paNa thaI jAya che. 281 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.8 tapa AtmArAdhanA tarIke sarvagrAhI chagana lIlIne kahe tArI sakhI raste maLI hatI. kevI lohacuMbaka jevI che. coMTI ja gai patnI kahe - e bhale lohacuMbaka hoya, tame lokhaMDa kema banyA? saMsAranA AkarSaNo viSayo lohacuMbaka jevA che. ApaNe emAM kheMcAi janArA lokhaMDa chIe. tethI e ApaNane kheMcI jAya che. ApaNo puruSArtha nabaLo paDI jAya che. e nabaLA purUSArthane TakAvavA zraddhA akhuTa joIe. kevI bhulabhulAmaNImAM phasAI gayA chIe. ta5 lohacuMbaka jevo joiene AhAra saMjJA lokhaMDa jevI joIe paraMtu AhAra saMjJA lohacuMbaka banI gai ane tapa lokhaMDa jevo thai gayo. basa tyArathI AhAra saMjJAnA gulAma banI gayA chIe. A gulAmImAMthI mukta thavuM haze to tapa AtmasAdhanA tarIke sarvagrAhI rUpe svIkAravI paDaze. sAdhanAtmaka rIte ? tapa karavAthI bhAvonI zuddhi thAya che. jenA dvArA nirmaLatAnI prApti thAya che ane nirmaLabhAve karelI koIpaNa dharmasAdhanAne dharmasukRta niSphaLa jatuM ja nathI. kema ke enAthI azubhAnubaMdha nAza ane zubhAnubaMdhano vikAsa thato ja jAya che mATe ja jIvanabhara dharma karthe gayA ane bAhyathI daridratA apayaza anAdara vagere duHkha UbhA rahyAM to tyAM jarAya nahi mAnavAnuM ke "mAro dharma koI phaLyo nahi AMtarika, azubha, anubaMdha tUTatA gayA ne zubhAnubaMdha UbhA thatA gayA e ja dharmanuM moTuM phaLa che. mahAvIra bhagavAna jevAe paNa kaThora tapa karavAnI sAthe nirmaLabhAvone prApta karyA, e bhAvonI upayogitA paNa keTalI thaI. tapanI sAthe sAthe jIvaleNa duzmano para paNa sneha-vAtsalyabhAva, kSamAbhAva, karuNAbhAva, samatAbhAva vagere zubhabhAva ja rAkhelA. enA para jIvana jIvI gayA che. tapa karavAmAM A lakSya rAkhavuM ke mArAmAM azubha bhAva aTakI jAya ane zubha bhAva jAgatA rahe. tapa nathI karato to AhArasaMjJAnA azubha bhAva rahyA kare che ne tapa karuM to kamase kama tapanA kALa pUratuM e azubha bhAva rokAya. (1) tapanA AnaMdanA ne anumodanAnA zubha bhAva rahe. (2) jinAjJA pAlanamAM zubha bhAva rahe. (3) tapamAM vizeSa sAmAyikAdi nA jIvadayA, brahmacarya, AdinA zubha bhAva rahe. (4) tapa karazuM to bhojana banAvavA nimittanA AraMbha-samAraMbhamAM thatI jIvahiMsA tapanA hisAbe aTakIne jIvadayA pALaze. enAthI zubhabhAva TakI raheze. bAhya tapa kare to ja A AMtarika bhAvonuM kArya banI Ave, mATe bAhya tapanuM keTaluM badhuM mahattva che. AnA uparathI khyAla Avaze ke tapa nakAmo che. evuM nathI ke tapa na karavo evuM nathI, paraMtu bAhya tapa A lakSyathI jarUrAjarUra karavo. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jene bAhya tapa nathI e AhArasaMjJAnA azubhabhAva zI rIte rokI zake? tema ja tapa ArAdhanAmAM jinAjJA pAlananA zubha bhAva zI rIte lAvI zake? kema ke jinAjJA ema nathI kahetI ke "bhale tame mevA miThAI khAvo, paraMtu aMtaramAM tamArA bhAva zuddha rAkho, eTale tamAro mokSa thaI jaze." jinAjJA jo Ama kahetI hoya to to khuda jinezvara bhagavAnane dIkSA laIne zuM bhAva zuddha rAkhavAnuM nahotuM AvaDatuM te emaNe upavAso vagere tapasyA AdarI ? zuM gAdIe besIne rahevAnuM na karatAM varSonA varSo sudhI kAusagganA bhAre kAyakaSTa upADavAnuM zA mATe karyuM? zuM emane bahArathI AraMbha samAraMbha ne viSayasaMga cAlu rAkhI aMdarathI dayAbhAva, ahiMsAbhAva, aliptabhAva rAkhatAM nahotA AvaDatAM te gharasaMsAra ne kuTuMba parivAra choDI nIkaLI gayA? bhagavAne joradAra, kaSTamaya bAhya sAdhanAo zA mATe upADI ? enAthI e ja moTo lAbha ke azubha bhAvonI aTakAyata ane zubha bhAvonI jAgRti mATe bAhyatAnI kyAreya paNa upekSA na karAya. mATe ja tapa ArAdhanA azubha bhAva niSedha ane zubha bhAva jAgRti rUpa phaLa pedA kare ja che. tapanA rasavALAne tapa vinAnA divaso bekAra lAge che. nakAmA jatA lAge che mATe ja to ene pAraNAnA divasamAM ullAsa nahi jevo tapanA divase hoya, Ama paNa joIe to jenejemAM rasa hoya ane emAM ja AnaMda Ave che. devAmAM ullAsa hoya to samajavAnuM ke ene dAnamAM rasa ne badale jo bheguM karavAmAM rasa Ave to samajavAnuM ke ene dhanamAM rasa che. jene svAdamAM rasa nathI to ene jarUra tapamAM rasa che, e samajavuM paDe che. je nyAya, nIti pUrvaka jIvana jIve che to khyAla AvI jAya che ke ene sadAcAramAM ja rasa che, durAcAramAM nathI. sArA kAryomAM jene rasa che. enA mATe A karmanirjarAnuM kAraNa bane che ane athAga puNyAnubaMdhI puNyanuM kAraNa bane che. pramAdanA AlaMbano tajIne tapa anuSThAnomAM ramaNatA thaI zake che. pramAdanA AlaMbano A pramANe che. (1) nidrA (niMdA) (2) vikathA (3) kadAgraha (4) mananI mokaLAza vagere pramAdanA AlaMbano che. aharniza pratisamaya ALasane khaMkherI nAkhIne saMyamamAM anirviSNu banI. ananya evI parama zraddhA, saMvega ane vairAgya mArgamAM rahI koIpaNa prakAranA niyANA vagara manobaLa ke AtmavIryane gopavyA sivAya purUSArthI banI aglAnapaNe sunizcita ane ekAgracite tapanI sAdhanAmAM vAraMvAra rakta banavuM joIe. ApaNane tapanI dareka kriyAmAM rasa hovo joIe. e kriyAmAM kaMTALo kema Ave? saMsAranA kSetramAM sahu potapotAnA kAryamAM rasapUrvaka karanArA hoya che. zeThanuM kArya nokara kaMTALA vagara kare che. vepArIo lAbha dekhAya tyAM kaMTALyA vinA doDAdoDa kare che. pramAda ane ezaArAmanI vAtamAM kaMTALo Avato nathI. tyAM jene lahera che tene tapanI kriyAmAM kaMTALo Ave che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - parama zraddhA : jJAna-darzana-cAritrano mArga ja jIvanamAM AdaraNIya che tevo aTala vizvAsa, tenA vinAnI kSaNo paNa nakAma che, paraMtu tapa anuSThAnomAM je kSaNe jAya che e ja sArthaka che. bIjAmAM jAya te nirarthaka che. 'dhorA mudduttA avataM zarIram' enA vinA je samaya jAya che e ghora che. bhayaMkara karmabaMdha karAvI rahyo che. e karmabaMdhathI mukta thavA mATe... saMvega : tapadharma upara anahada rAga. vairAgya H anuttaravAsI devatAono saMsAra paNa AkarSe nahi, paraMtu nakAmuM ja lAge. nirnidAna H tapadharmamAM lInatA eTalI badhI hoya ke Aloka ke paralokanA koIpaNa sukhanI AzaMsA nahIM mAtra mokSa sukhanI ja jemA abhilASA hoya. potAnI sAthenA bIjA jANe to sAruM e paNa bhAva na joIe. potAno moTo guNa paNa bIjA na jANe to sAruM e bhAvanA keLavavI joIe. tapa sAdhanAmAM baLa, vIrya, purUSArtha ane parAkrama A cArane chupAvyA vinA AgaLa vadhavAnuM che. game tevA vighno Ave to paNa karavuM ja che e mAnasika nirNayane baLa kahevAya che. kAyika zaktine vIrya kahevAya che. Atmika ullAsane purUSArtha kahevAya che ane udyamane parAkrama kahevAya che. A ArAdhanAnA mArgamAM jarAya zakti gopavavAnI nathI. AtmAnI sAme AvanAra mithyAtva Adine vaza na bane. sukha zIlatAne vaza na thAya. jeTalI zakti che e anusAra sarva zakti kharcIne tapa saMyamanuM anuSThAna karIne ja rahe che. jarA paNa glAnibhAva na lAve eTale ke zarIranA tyAga sudhInI taiyArI karI rAkhe. suniSThita : eTale ke potAnA mArgamAM susthira ane ekAgra cittavALo banI tapanuM AcaraNa kare. rAga, dveSa, moha, ajJAna, viSaya-kaSAyanA vividha Alekhano aneka prakAranA pramAda, gArava, raudra, dhyAna, ArtadhyAna, mithyAtva, avirati, kuSTayoga anAyatana sevA (jemAM patanano saMbhava hoya) kuzIlAdi saMsarga, paizunya, abhyAkhyAna, kalaha, jAti vagerenA mada, matsara, amarSa (asahiSNutA) mamakAra (mamatva) ahaMkAra vagere je aneka prakAranA che tAmasa bhAva tenAthI kaluSita hRdayathI thatI je kupravRttio (hiMsAdi pAMca pApo) AraMbha, saMkalpa, vikalpa vageremAM adhyavasAyavALA banyA vinA tapanA anuSThAnomAM vAraMvA2 2me, ghora, raudra dhyAnathI thatA pApanA lepathI AtmAne bhAvita na kare. AzravanA sthAnone khullA na rAkhe. 284. tapa dInatAthI AcaravAnuM nathI, lIdhuM eTale pALavuM paDe e bhAvathI nahi. tapa kaSTamaya ane sUkSmakoTinuM ke jemAM vizeSa yatanA sAcavavAnI hoya, jemAM mana-vacana-kAyAnA yogonuM gharSaNa thAya che, paraMtu tapa ArAdhanAmAM satata ramaNatA karavI joIe jethI yogo upara vijaya meLavI zakAya che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 indriya-ramaNatA tyAga : indriya ramaNatA zI rIte dUra karavI ? anAdikALanA indriyo sAthenA ApaNA gADha saMbaMdhoe indriyomAM ApaNane evA 2mADI dIdhA che ke jeno tyAga karavo ApaNA puruSArthathI zakya nathI. AnA mATe jaina zAstrakAroe eka adbhuta kImiyo batAvyo che. eka vijJAna ahIM phalita karyuM che ane te e che ke je cIja tamAre joItI hoya te cIja jenI pAse hoya tyAM jAva ane tenI sevA karo, tenI vaiyAvacca karo. jo tamAre indriya ramaNatAno tyAga karavo hoya to tame indriya 2maNatAnA tyAgIo pAse jAva ane temanI vaiyAvacca karo. grahasthonA aticAramAM kahyuM che ke, "glAna, vRddha, bALa, tapasvInI vaiyAvacca na karI." savAla e thAya che ke A cAranI vaiyAvacca karavAnuM aticAramAM batAvIne AcAra tarIke ADakataruM sUcana zA mATe karavAmAM AvyuM che ? A cArane ja kema lIdhA ? teno uttara e che ke A cAreyamAM indriya ramaNatAno tyAga che. bALakamAM indriya ramaNatA na hoya, glAnamAM paNa na hoya, vRdghamAM paNa na hoya ane tapasvImAM paNa na hoya, indriya ramaNatAne cAree tyAgI che. jo tame temanI vaiyAvacca karazo to indriya ramaNatAno tyAga tamArAmAM AvI jaze. 285 garIba jema zrImaMtanI pAchaLa phare che. abhaNa jema zikSitanI sevA kare che, saMsArI jema sAdhuno saMga kare che tema ApaNe bALa, glAna, vRddha ane tapasvInI sevA karavI joIe. jo indriya ramaNatAno tyAga karavo hoya to indriya ramaNatAnA tyAgIonI vaiyAvacca karavI joIe. apUrva vaiyAvacca karanArA naMdiSeNa muni Ave che. temaNe dIkSA laIne bIjI vizeSatA na hovAthI bIjA munionI vaiyAvacca karavAmAM potAnuM jIvana vItAvI dIdhuM. e vaiyAvacca eTalI badhI apUrva hatI ke devasabhAmAM indre tenI prazaMsA karI. e prazaMsAnI kasoTI karavA mATe devoe vaiyAvaccI naMdiSeNa muninI parIkSA paNa karI ane temAM teo ArapAra UtarI gayA. vaiyAvaccI naMdiSaNa vaiyAvaccanA apUrva guNanI ArAdhanA pAmyAM. je niyANuM durgatiomAM laI jaIne pharI pAchA kALA karmo baMdhAvI lAMbA kALa sudhI durgatiomAM bhaTakavAnuM kAma kare che. A vaiyAvaccI naMdiSeNa munie potAnA jIvananA chellA samayomAM na karavAnI bhUla karI nAkhI. tema chatAM te niyANuM karavAnA phaLarUpe zrIkRSNa vAsudevanA pitA thavAnuM banyuM, paraMtu tyAMthI marIne sadgatimAM gayA, durgatimAM nahIM. tenuM kAraNa te ja che ke kareluM niyANuM nikAcita banyuM na hatuM. savAla e thAya che ke te niyANuM nikAcita zAthI banyuM nahatuM ? teno uttara e ja lAge che ke jIvanabhara munionI vaiyAvacca karavAnA pratApe niyANuM karavAnA samaye te indriyo evI 2maNa na banI gaI ke jethI te niyANuM nikAcita banIne A AtmAnuM bhAvi ati bhayAnaka banAvI de. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa ra - meghamuni dIkSAnI prathama rAtrie ja pariSaha pAse hArI gayA. savAra paDatAM ja rajoharaNa ApavAnI bhAvanAthI gayA, paraMtu bhagavAna mahAvIra svAmIe aMtaranI vAta jANIne pUrvabhavamAM hAthInA bhavamAM aDhI divasa eka paga adhdhara rAkhIne sasalAne bacAvyo. te jIvadayAnA pratApe rAjakumAra banyA. A vAta sAMbhaLatA jAti smaraNa jJAnanI prApti thaI. pUrvabhava jotA pazcAtApa thayo. jIvanaparyanta munivaronI vaiyAvacca karavAnI bhISma pratijJA karI. AvA vaiyAvacca premI AtmAne bhAvapUrvaka koTI koTI vaMdanA.... uparanA nirNayathI ekavAta siddha thAya che ke upavAsa Arogyapada kriyA che. mAnava jIvana sukhamaya ane ArogyapUrNa rAkhavAnI sau koInI icchA hoya te svAbhAvika che ane te icchA dharAvanAra sarva mAnava jAtie Arogya jIvananAM maMtrarUpa upavAsane potAnA jIvanamAM jarUra Adarza Apavo joIe. AjanI pracalita praNAlIno abhyAsa karatAM spaSTa thAya che ke bhUtapUrvanA naisargika sukha prAptinA vijJAnano UMDo abhyAsa karanAra maharSioe upavAsanI yojanA tithio ane vAra sAthe vyavasthitapaNe yojI dIdhI che. ahIM tithio sAthe upavAsanI yojanA vize jouM chuM. to dareka pakSanI traNa tithiomAM upavAsanuM vidhAna jarUra jovAmAM Ave che. eTale ke e eka pakSamAM (paMdara divasamAM) jaina darzanamAM paMcamI aSTamI ane pUrNimA, hiMdu dharmamAM caturthI, ekAdazI ane pUrNimAM kRSNapakSamAM pUrNimAnAM sthAne zivarAtrI (catudarzI) jaina darzanamAM amavAzyA hoya che. A rIte dareka pakSamAM traNa divasa upavAsanA hoya che. tithi ane vAra sAthe upavAsano saMbaMdha : hiMdu dharmanA prAcIna graMthomAM ekAdazInA upavAsanuM mahattva vizeSa varNana jovAmAM Ave che. tyAre jaina zAstromAM aSTamI ane pUrNimAnA pauSavratanuM vizeSa varNana che. tithio sAthe upavAsanI jeTalI yojanA ane sArthakatA che. teTalI vAranI sAthe nathI. eTale jANI zakAya che ke vAra sAthe je upavAsa vagere sAMbhaLavAmAM Ave che. te lokone upavAsa tarapha AgrahapUrvaka kheMcavA mATe pAchaLathI vyavasthA thaI haze. Aje tithi sAme upavAsa nahi karanArA bIjI rIte dareka devonAM judA judA vAra che. tema samajI te te devone prasanna karavA mATe upavAsa vagere kare che. jema ke zaMkarajIne prasanna karavA mATe somavAra, mAtAjI maMgaLavAra, viThAbAno budhavA2, dattAtreyano guruvAra, lakSmIjIno zukravAra, hanumAnajIno zanivAra ane sUryano ravivAra samajavAmAM Ave che. arthAt upavAsanI eTalI vyApakatA che ke koIne koI rIte Aje paNa tenuM astitva che. 286 A rIte upavAsanuM anuSThAna koIne koI rUpe Aje che. e paNa upavAsanI vAstavikatA temaja tenI vaijJAnikatAnuM mAnavajIvana zuddhimAM kevI rIte sthAna che ? Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 upavAsa ane caMdrano vaijJAnika saMbaMdha ane tenI mAnavajIvana para thatI asara : koI paNa buddhimAna zikSita prajA samajI zake che ke A samaSTi brahmAMDano vyakti sAthe nikaTano saMbaMdha che. jagata e samaSTi brahmAMDa manAya che ane sthULa zarIrane vyakti brahmAMDa che. A rIte zAstrakAronI mAnyatA che ane je je vyatikaro temaja caMdra, sUryanA kiraNonI asara jagatanA bhautika padArtho para thAya che. tevI ja rIte mAnava zarIra para zvAsozvAsa dvArA thAya che. caMdranI kalAonI vRddhi ane kSaya vanaspati jagata ane prANI jagatanAM jIvarasanI satyavRddhi ane satya kSaya sAthe saMbaMdha sArA che. A satyane AjanA vijJAnano saMpUrNa Teko che. kAraNa ke AjanA pAzcAtya vidvAno uparanI mAnyatAne Aje svIkAre che. have A niyamane Arogya sAthe saMbaMdha hovAthI tithio sAthe je upavAsanI yojanA che. te upavAsane paNa caMdranI kalAnI vRddhi-kSaya sAthe saMbaMdha hoI zake te svAbhAvika che. kAraNa ke dareka zuklapakSanI tithiomAM kalAonI vRddhino krama te tithinAM upavAsamAM sahAyaka che. gurutvAkarSaNanI vaijJAnikatA Aje vizvavidita che. ane e nyAye caMdra sUryanI AkarSaNa zaktino prabhAva vanaspati ane mAnava jagata para paDe che. jenuM pratyakSa pramANa pUrNimA ane amAvAsyA A baMne divase caMdra ane sUrya samarekhAmAM hoya che. ane samavAsthAnA divase baMne eka sthAna para hoya che. tethI AkarSaNanuM pramANa vadhAre rahe che. aSTamInA divase AkarSaNa sauthI ochuM hoya che. kAraNa ke te divase baMne samakoNamAM hoya che. tethI bharatInuM pramANa aSTamInA divase samudramAM tadana ochuM hoya che ane pUrNimAnAM divase tethI vadhAre temaja amAvAsyAnA divase sauthI vadhAre hoya che. pachI pratipadAthI ochuM thavA lAge che. aSTamI sudhImAM tadana ochuM thaI jAya che. bhautika vijJAna (padArtha vijJAna)nI dRSTie caMdra-sUryanI asara mAnava prANI para vizeSa thavAnuM manAya che. kAraNa ke manuSyanA prANInA manano saMbaMdha caMdra sAthe vadhAre che. vaidika sAhityamAM caMdrano saMbaMdha mana sAthe hovAno vAraMvAra ullekha jovAmAM Ave che. ane caMdrane mananA devatA-adhiSTAtA paNa mAnavAmAM AvyA che. tethI durbaLa manavALA manuSyonI mAnasika durbaLatA caMdranI kSaya vRddhi pramANe ghaTatI-vadhatI rahe che. A parathI siddha thAya che ke caMdranI vRddhi ane kSaya sAthe mAnava prANIno ghaniSTa saMbaMdha che. A saMbaMdhamAM anubhavanuM vizeSa pramANa vadhAre upayogI hoI tethI ahIM ApyuM che. (1) dvAdazIthI laIne tRtIyA sudhImAM mRtyu saMkhyA bIjI tithinI apekSAe vadhAre hoya che ane teja tithiomAM zuklapakSa karatAM kRSNapakSamAM adhika hoya che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (2) dvAdazIthI tRtIya sudhImAM jo roganI zarUAta thaI hoya to te tithiomAM vadhAre jora kare che ane kadAca AyuSya pUrNa thavAnuM hoya to paNa te ja tithiomAM mRtyu pAme che. (3) uparanI tithio bAda caturthIthI laI te ekAdazI sudhI roga sAdhAraNa sthitimAM rahe che. rogI Arogyamaya thavA paNa saMbhava che. (4) dIrghakAlano rogI ghaNuM karI dvAdazIthI tRtIyA sudhInI tithiomAM mRtyu pAme che athavA teno roga vadhe che. (5) e tithiomAM rogIne auSadhopacArathI paNa phAyado bahu ja alpa pramANamAM thAya che. eTale navI davA ApavAno AraMbha paNa A tithiomAM gayA bAda karavAthI davA vizeSa asara kare che. (6) moTA zaheromAM jo tapAsa karavAmAM Ave to jANI zakAze ke dvAdazIthI laIne tRtIyA sudhImAM mRtyunI saMkhyA adhika thaI haze. (7) roganI RtumAM paNa eja tithiomAM dardIonI saMkhyA vadhe che. uparanA anubhavano niSkarSa e che ke caMdra ane sUryanA AkarSaNathI zarIramAM rahelA jIvanarasanI gatimAM nyunAdhikatAnuM pariNAma thAya che. te vyAdhigrasta jIvane hAnI rUpa nIvaDe che ane A niyama zuklapakSanI apekSAo kRSNapakSamAM vizeSapaNe hoya che. sUrya AtmA jagatastasthuSazrca / 1 / sUrya A sthAvara jaMgamano AtmA che. jo A kathana satya che to te sUrya sthAvara jaMgama jagata ne jIvana zakti Ape che. e paNa saMpUrNa satya che. have kRSNapakSanI dazamI pachI caMdra te sUryanI pAse pAse kramazaH Avato jAya che ane avAgyAnAM divase te ekadama tadana sUrya ane pRthvInI vacamAM AvI jAya che. tethI A prakAre sUrya taraphathI prApta jIvana zaktimAM te niyama pratibandhaka bane che. e prakAre kRSNapakSano bIjo saptAha rogI mATe vadhAre hAnikara bane che. ane sAmAnya janatAmAM paNa kahevAya che ke rogI mATe catudarzI ane amavAzyAnAM divaso bhAre che. pUrNimAnA divase bharatInI mAtrA adhika thAya che. ane tethI vadhAre pramANamAM amAvAgyAnAM divase hoya che. tenI sAthe e paNa yAda rAkhavuM Avazyaka che ke amAvAgyAnA divase sUryamAMthI jIvanazakti paNa ochA pramANamAM maLe che. eTalA mATe pratyeka pakSano bIjo saptAha roga bIjakone vadhAranAra che. ane kRSNapakSanuM bIjuM saptAha zuklapakSanA bIjA saptAha karatAM paNa vadhAre kaSTaprada hoya che. A prasaMgomAM manuSyanA raktapravAhamAM paNa vilakSaNa pheraphAra thAya che. (28) Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 uparanAM vividha prasaMgo ane kAraNo spaSTatAthI samajI zakAya che ke aSTamIne divase sUryamAMthI prApta thatI jIvana zakti nirdoSa ane sarvathI vadhAre pUrNa hoya che. AkarSaNathI thatuM je aniSTa pariNAma te aSTamInA divase sauthI ochuM hoya che. caturthIthI laIne aSTamI sudhI iSTa pariNAma caDatI kalpapara rahe che ane te aniSTa pariNAmathI bacavA mATenI yojanA te upavAsa che. uparanAM vividha vicAra ane sUrya-caMdranI jIvana para thatI vaijJAnika asara ane tenAM dvArA caturthIthI aSTamI sudhI je iSTa pariNAmanI caDhatI kalpa hoya che, tenAM saMrakSaNa mATe upavAsa e kavaca che. te kAraNe hiMdu jagatamAM zukla pakSanI caturthIne vinAyaka caturthImAthI teno upavAsa AdaraNIya manAyo che ane jaina sRSTimAM paMcamIno temaja aSTamIno upavAsa parama AvakAra pAtra manAyo che. bhinna bhinna draSTibiMduthI ane mAnavajIvananI zArIrika mAnasika ane AdhyAtmika vijJAna zailIthI dara pakSamAM traNa upavAsa parama AdaraNIya siddha thAya che. pachI tithimAM caturthI ane paMcamI, aSTamI ane ekAdazI, pUrNimAM agara kRSNacartudazI game te traNa divasomAM upavAsanuM vrata jIvanabaLanI rakSA karanAra ane vRddhi karanAra che. upavAsathI zarIranAM roga bIjako nAza pAme che ane ArogyanI vRddhi thAya che e vAta ne lakSya para rAkhIne caMdra-sUryanI gatithI thanAruM je aniSTa che, tenAthI bacavA mATe vizvabandutvanI bhAvanAvALA tathA sarvabhUtahita jIvatA jIvatA mahApuruSoe dharmanI kalyANasAdhaka sAdhanA tarIke upavAsane sthAna ApyuM che. upavAsa sAthe vaNAyeluM zarIra vijJAna (enoTamI) : zarIra yaMtramAM joI zakazo ke sArAe zarIranI pravRttinuM kArya Atmaprerita iMdriyo ane manamAM saMcAlana dvArA thaI rahI che. eTale ke dareka iMdriyo avizrAMta kArya karI rahI che. paNa keTalIka iMdriyo evI che ke tene avAra navAra vizrAMti maLe che. zarIranAM saMcAlaka yaMtro hRdaya (kartAzaya), phephasA, pakvAzaya ane annanaLI che. bIjI bAju jene ArAma maLI zake che te netra, kAna vagere jJAnendriyo che. jayAre karmendriyo karma parAyaNa rahe che. anubhavathI jaNAya che ke jyAre niMdrA levAya che tyAre "mana"ne ArAma maLe che. paNa mAnasazAstra vettAonI mAnyatA che ke niMdrA vakhate paNa manano eka bhAga pravRttimaya hoya che. arthAt tenuM kAma to cAlu ja che. tethI manano eka bhAga ArAma le che. eTale mana pravRtti vinA rahetuM nathI. A zarIra yaMtranA pratyeka avayavo kAma karavAthI parizrama pAmI jAya che ane rAtre avayavone vizrAMti maLatAM te parizrama dUra thAya che. e dRSTie dareka iMdriyone vizrAMti maLI zake e dhyeya paNa upavAsamAM Avazyaka manAyuM che. -(289) Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 janmathI AraMbhI mRtyu sudhI phephasAMnuM kAma zvAsa levAnuM ane mUkavAnuM hoya che. jo phephasAM vizrAMti levAnuM kare to mRtyu thAya te svAbhAvika che. tyAre prazna UThe che ke phephasAMne vizrAMti kevI rIte ApavI, tyAre khAsa mahattvanAM avayava rUpa phephasAMne vizrAMti mATe ApaNA RSimunioe prANAyAmanI yojanA karI yoganI paribhASAmAM kahevAtA kuMbhaka prANAyAma dvArA phephasAMne vizrAMti ApI zakAya che. kuMbhaka prANAyAmanAM ghaNA bhedo che. paNa ahIM to mAtra zvAsanI gati baMdha karavI aMdara ke bahArano zvAsa na levo te kuMbhaka svIkAravo. A rIte yathAzakti karavAthI phephasAMne vizrAMti maLI zake che ane tenuM baLa vadhe che. AvI rIte kuMbhaka karavAthI teno prabhAva hRdaya para paDe che. yoganI paribhASAmAM A kriyAne "akAla mRtyuno jaya" kahevAya che. phephasAM pachI annanaLIno vicAra karIe. nAnI uMmaramAM annano khorAka khAvo, tenuM pAcana thavuM ane pAcana thatAM avaziSTa bhAganuM mULa rUpe bahAra nIkaLavuM jethI annanalikAnuM kAma barAbara cAlatu rahe che. A annanalikA mukhathI gudA sudhImAM lagabhaga vIsa hAtha lAMbI che, te peTamAM kuMDalInA AkAre paDI che.tethI peTamAM samAI rahI che. A naLIne jyAM sudhI annano khorAka levAya tyAM sudhI avizrAMtapaNe kAma karavAnuM hoya che. paNa je divase anna khAvAno tyAga karAya che te divase tene vizrAMti maLavAnI saMbhAvanA che. have evo niyama che ke je te avayavone vizrAMti maLatI jAya che tema te te avayavo vadhAre svastha ane nirogI rahe che. eTale upavAsa sAthe zarIranI pratyeka iMdriyone vizrAMti ApavAmAM Ave to te indriyonI svasthatA vadhaze, mananI vizrAMti mATe upavAsamAM dhyAna karavuM, phephasAMnI vizrAMti mATe upavAsa sAthe kuMbhaka prANAyAma upayogI che. zarIranI saMpUrNa vizrAMti mATe padmAsana Avazyaka che. arthAt upavAsanAM divase dareka indriyono saMyama upavAsanAM vAstavika phaLane pragaTAvavAmAM sahAyaka che. upavAsanuM vijJAna : Aje amerikA ane yuropanAM vijJAnavettAo bhAratanA adhyAtmapUrNa tattvazAstro pachavADe jIvana samarpaNa karI zAstrono abhyAsa karI rahyA che.jema jema Arya tattvajJAnamAM UMDA utaratA jAya che tema tema arthazAstronI maulikatA ane gaMbhIratA samajAtI jAya che. jyAre DaoN. mekapheDane upavAsanAM prayogo dvArA vidhavidha rogo para vijaya meLavyo tyAre amerikAnAM vidvAna elopathI DaoN. kaTaroe temaja bIjI sabhya prajAe DaoNkTara mekapheDa para adAlatamAM mukadamo calAvyo ane tene gunhegAra tarIke raju karyo ke mANasane vadhAremAM vadhAre upavAsa karAvIne DaoN. mekapheDe mAnavajAtinuM khUna karI temaja zarIrane khAdyapadArtho nahi ApavAthI mANasanI jIvanazakti nAza thAya che. ane aneka roga thavAno saMbhava che. AvA prakAranA Aropo tenA upara mUkavAmAM Avela hatA. chatAM paNa bhAratIya tattvavettAomAM 290 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - anubhava siddha vicAronAM vAMcanathI temaja pote upavAsopacArathI je je rogIone roga mukta karelA hatA te anubhava parathI to potAnA nizcayamAM draDha rahyo ane pariNAme upavAsa e mAnavajIvananI zuddhimAM AvakArapAtra sAdhana che. tema siddha karI ApyuM ane vijaya prApta karyo tyArathI naisargika upacAra paddhatimAM upavAsa dvArA roga nivRtta thavAnuM pUrNa zraddhApUrvaka mAnavAmAM Ave che. hiMdanA Ayurveda zAstramAM asAdhya gaNAtA rogo paNa upavAsa dvArA sAdhya banyA che. upavAsa dvArA doSonI asamAna sthiti samAna banI che. evA ghaNA dAkhalAo paNa maLI Ave che. upavAsa dvArA AhArane pAcana karavAmAM zarIranA yaMtrane saMpUrNa vizrAMti maLatI hoI joIe. jema jema pAcanayaMtro vizrAMti seve che. tema tema avayavo svAbhAvika svarUpamAM Ave che. ane baLavAna bane che. Aje aneka rogo thavAnuM temaja akALa mRtyu thavAnuM kAraNa jo kahIe to ApaNA AhAranuM aniyamitapaNuM ja che. AhAra-anna mANasone jIvADe che ane mRtyu paNa pamADe che. AhAra zAstranA kathananAM abhAve ghaNA jIvo Aje vidhavidha rogonA duHkhonA anubhava kare che. zarIra vijJAna ane Arogya vijJAnanI paribhASAmAM kahevAmAM AvyuM che ke sArAe mAnava zarIranI aMdara vAyu, pitta ane kapha A traNeya tattvomAM vAyunuM prAdhAnya che ane te vAyu prANa, amAna samAna, vyAna, udAna, devadatta dhanaMjaya Adi daza prakAre zarIranA judA judA sthAno sAthe vaheMcAyelo rahe che. jeTale aMze A daza prakAranAM vAyunI uttamottama zuddhatA teTale aMze zArIrika, mAnasika, AdhyAtmika Arogya ane zAMti sacavAya che. vAyunI vikRta avasthA AhArane AbhArI che. tethI ArogyazAstra, yogazAstra ane dharmazAstroe koI paNa prakAre vAyutattvanI vikRtAvasthA thavA na pAme te draSTi rAkhI vidhavidha prakriyAnuM zAstromAM nirUpaNa karyuM che. Arogya vaidakIya zailIthI ane dharmazAstramAM yoga-vrata ane dhArmika kriyAo dvArA vAyunI vizuddhi sAcavavA upavAsa ane anekavidha mArgonuM sUcana karela che. ahIM te vize mAnavajIvanane sukhamaya karavAmAM sahAyaka zAstra AyurvedanuM pramANa ApyuM che. pradhAnaM vAtasthAnam basti pakvAzaya kATi pradezo ruddhayapAdaM dvayAsthi samUhaH vAta sthAnaM iti, teSu paddhazaya ev| alAzayovA / pradhAna vAta sthAne, basti puruSAdhAnaM kaTiH zaktiyani SAvAvasthIni ca vAta sthAnAni, atrApi pakvAzayo vizeSeNa vAtasthAnaM puruSAdhAnaM pakvAzayaH adyapi prANAdibheda bhinnasya vAyoH pRthagaNa sthAnAni (su. 20.6) vakSyati yathA sthAnaM prANasya zIrSora: kaMThajivhAsya karNa nAsikAH ityAdi tathApi radaM vaiziSika sthAnaM jJeyaM yataH anna prAyo vAtAdi vikastaH bhavaMti bhUtAzcadurjayAH / 291 uparanA pramANano Azaya e che ke vidyuta vAyuno yoga mAnava jIvanano ghAtaka che ane tethI vAyunI svAmAviA nitya sthiratA mATe yoga temaja upavAsanI sAdhanA e Avazyaka vastu che. jyArathI mAnavajAtimAM tAmasI AhAranI temaja vAraMvAra khAvAnI prakriyA zarU thaI tyArathI roga, alpAyu, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 akALamRtyu vagere duHkhono janma thayo che. zarIra vijJAna vettAonI vizvAsapUrNa mAnyatA che ke jIvana TakAvavA mATe tAmasika AhAranI upayogItA nathI, paNa phaLa, dudha ane bIjA prakRtyAnukuLa sAtvika khorAkanI AvazyakatA che. ahIM bhakta kabIrajInAM zabdonuM smaraNa thAya che. temaNe potAnA anubhava sAdI bhASAmAM janatA samakSa rajU karyo che. amI pyAlA jAta hai, loka pIvata hai jhera, veronA saMge cale, ane sagA bApathI vera. mAnavajIvana saMrakSaNamAM vIrya ane zvAsa A baMne rakSaNIya tattvo manAyA che. A baMneno sAkara ane mIThAza jevo prakRtisama samavAya saMbaMdha che. tethI bhAratanA dareka AryazAstromAM koI paNa rIte A baMnenI vizuddhatA sacavAI rahe te pramANe dhArmika karmakAMDanI yojanA karavAmAM AvI che. zvAsaprazvAsanI gati asvAbhAvika thAya to vIryane hAniprada bane che. vIryanI duSita sthiti zvAsanaLIne bAdhaka che. tethI AryazAstroe yoganI prakriyAnA koI paNa aMgane dharmanI kriyA mAnI che. A baMnenI vikRtAvasthAnA nivAraNa mATe upavAsa e sarvato sukhI hitaprada sAdhanA che. upavAsanI adraSTasattA paNa jIvana baLanI vRddhi ane saMrakSaNa karI zake che. te bALakanA jIvana parathI siddha thaI zake che. roganAM vijAtIya tattvono upavAsathI jema nAza thAya che. tevI ja rIte Atma pradeze snigdha (cIkaNAM) paNe coTelA karmapudgalo che te karmapudgalone kArmaNa-zarIra kahIe to harakata nathI. AvA karma pugalo je Atma dravyanI parama anantasattAne AvaraNa kare che. te karmapudgalone Atma pradezathI dUra karavAmAM saMvarayukta upavAsa e parama sahAyaka che. ema sarvajJa ane vizvavijJAnanAM jANakAronI mAnyatA che. jo Arya buddhimAna hoya to A satya svIkAravAmAM jarA paNa saMkoca na hoI zake. hajAro mAIla dUra nyuyorkano tAra ke TeliphonamAM nyuyorkanA rU.nA bhAvanA samAcAra tamane maLe tene mAnavA tamArI buddhi taiyAra che. ane te bhAva upara tamArA vepAranuM nAma calAvo cho. to pachI jeo vizvoparakAraka che ane jene vizvanA sarva padArthonuM jJAna che. jeNe potAno anubhava mAnava jAtinA kalyANa mATe janatA samakSa mUkyo che. evA zramaNa bhagavAna mahAvIranA vacanomAM avizvAsa rAkhavAnuM koI kAraNa nathI. hA eka vastu che ke jyAM sudhI sarvajJanAM vacanone samajavAnI yogyatA nahi keLavAya. arthAt sarvajJanAM vacano ne mApavAnuM buddhi yaMtra tamArA pAse nahIM hoya tyAM sudhI te samajI zakAze nahIM. | sarvabhUta hitanI bhAvanAnAM upAsaka jJAnIoe eka mAsanI aMdara pAMca parvanA upavAsano nirNaya janatA samakSa mUkyo che. hiMdu saMsAra mATe RSioe paNa dareka mAsamAM ane baMne pakSamAM traNatraNa upavAsanI ghoSaNA karI che. chevaTe dara varSe saMvatsarI RSi paMcamInA upavAsanuM mahAna phaLa 292 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 batAvI tamArI rUcinuM poSaNa karavA dizA sUcana karyuM che. mATe jIvanahitanI sAdhanArUpa upavAsano Adara ane pAlana karavuM e sajjana ane mumukSu AtmAonI pharaja che. AyurvedamAM upavAsanuM sthAna : zarIra jIvanamAM vRddhi, kSaya arthAt Aya ane vyayano krama sadaiva cAlu ja hoya che. jyAM sudhI Aya-vyayanI samAnatA rahe tyAM sudhI ArogyatA paNa svAbhAvika rahe che. paNa jo Aya vyaya viSama paNa pAme to temAM vyAdhi ane vikAra thavAno saMbhava rahe che. AyurvedanI paribhASAmAM upavAsane apataparNa nAmathI oLakhavAmAM Ave che. apataparNa e paNa eka prakAranI cikitsAnuM aMga manAya che. varSARtumAM vizeSataH vAta vAyu-prakopa thAya che ane vasanta RtumAM kaphano prakopa thAya tathA zarada RtumAM pitta prakopa thAya che. tethI zAstra draSTie varSARtu ane zaradaRtumAM apataparNa (upavAsa) kriyAne khAsa mahattva ApavAmAM AvyuM nathI, paNa vasantaRtu mahattvanI manAya che. kAraNa ke zaradaRtumAM pittano jaya karavA virecana, vasaMtamAM kaphano jaya karavA vamana tathA upavAsa ane varSAmAM vAta vAyunA jaya karavA tailAvyaMgananuM vidhAna ApyuM che. 293 uparanI Arogya zAstranI Rtu paratvenI prakRti anusAra vicAraNA ApI che. paraMtu upavAsano koI paNa RtumAM sarvathA niSedha karyo nathI. vataM yana pAtayet temaja vAdhiSTAna mAroA ArogyAdi vijyAma: A baMne sUtrane draSTi sAme rAkhIne sarva RtuomAM upavAsane sauthI prathama sthAna Ayurveda Ape che, paNa zakti anusAra upavAsa karavAnA hoya che. jo zakti uparAMta upavAsa ka2vAmAM Ave to kadAca nukasAna thavA saMbhava che. kAraNa ke upavAsathI doSono kSaya thatAM vAyu prabaLa thaI jAya che. je kAraNe agni (pitta) pradIpta thAya che. eTale ke zarIramAM jo dhAtuo ke baLano nAza thato hoya to temaja kSaya (TIbI) jevA rogamAM upavAsa hItakara nathI paNa meda rogamAM upavAsa AdaraNIya yogya che ? upavAsamAM smaraNIya sUtro ane navya darzana : (1) pUrNa upavAsamAM athavA javarAdika roga mATe karelA upavAsomAM garama karI ukALeluM pANI yogya pramANamAM jarUra vAparavuM. (2) jo samvasthAvasthAmAM upavAsa karyo hoya to thoDo prANAyAma karavo. (3) upavAsamAM dinacaryAnA niyamonuM sAvadhAnatApUrvaka pAlana karavuM. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (4) upavAsanA prasaMgamAM mAnasika ciMtA nahIM karavI. (5) AMtaraDA kAma na karatAM hoya to eraMDIAnI basti levI. (6) lAMbA upavAsomAM zarIranA pratyeka paramANu parivartana pAme che ane vikRta paramANu mala mUtrAdi dvArA bahAra nIkaLI jAya che. (7) buddhi sAttvika ane prasanna rahe che. mAhIra zuddha satvazuddhi satva zuddhI dhRvA mRtiH (8) zarIranI pratyeka kriyA navIna svarUpa dhAraNa kare che ane eka bALakanuM navajAta zarIra hoya tevuM dekhAya che. eTaluM ja nahi paNa ghaNAkharA rogonA paramANu dUra thAya che. AyurvedanI mAnyatA pramANe nIcenA rogomAM paNa upavAsanuM vidhAna che. je pATha saMskRta zlokanAM vAkyothI Avelo che. Arogya sahAyaka vidhavidha roganAzaka upavAsa javara - vamasaMbaMdhanano atisAra - vamanaMbaMdhanadrApurANA saMgrahaNI - nidrachananaMthana raktapitta - gote chat namUrNa nivinaMsthAtukSayatrasaMdhana zaradI - virevanaMcharthanabaMdhanAni mUcha - nAstrImuudAramanirodho virene charvana saMdhanAni madAtya - saMzodhanaMsaMzamanaMrtanazrama: vAtaro - vAtetsaMdhanaMdvIpa AmavAta - rukSarobaMdhane zUlaroga - charvei naMbane udAvarta - chatyenaMSanadhuno gulmaroga - niMdhanaM 2 hRdayaroga - snehavirojhIvamanaMvartana azmarI - vastivirejovamaHvanaMdha prameha - pratranaMdana nivamanAni medaroga - saMdhanamatapatra Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 udararoga - vinaMbaMdhanamathvasaMmavA. zotha - saMzodhAnaMlaMbana kaMThamAla - nirmakSAropa-saMghanAni zlIpada - hAthIpagu - pracchannabaMdhanamastrokSa bhagaMdara - mAmerothanuM snepataMyanuM masUrika - pUrvanaMbanA nAkanA roga - tuSottadhanUnI netraroga - zvotanaMnnadhana mAthAnAM rogo - virejonsepaksesolaMdhana ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, Izvara bhakti A daza guNonI vRddhi karavA vidhavidha puruSArtha karavAno hoya che. temAM upavAsa rUpe puruSArtha e upara daze guNonI vizeSa vRddhi karavAmAM parama sahAyaka hovAthI dareka mAnava prANI mATe upavAsanI kriyA Avazyaka che. AnA uparathI samajI zakAya che ke AryonI upavAsanI vaijJAnika paddhati Arogya, baLa ane dirdhAyu ApavAmAM sahAyaka che. ane tenI stuti kathA Aje buddhimAna gaNAtI pazcimanI prajA paNa kare che. kAraNa ke upavAsa dvArA jIvanatattva proToplejhama ke je jIvanabaLa nAmathI prasiddha che. tenI ujajavaLatA ane brahmacarya baMne sAdhI zakAya che. upavAsa ane pazcimanAM vidvAnonI mAnyatA : bhAratanA Arya maharSioe mAnava prajAnA naisargika Arogya baLane prApta karavA temaja rakSaNa karavA eka mAsamAM AgrahapUrvaka upavAsa karavA mATe baMne pakSanI paMcamI, aSTamI, ekAdazI, pUrNamAM ane caudazanI yojanA karI che. temaja bIjA paNa dharmapaMthomAM darekamAM vratanA divasonI vyavasthA thayela che. khAsa karIne hiMdu samAjamAM dareka mAsanI ekAdazI vratanuM mahattva batAvavAmAM AvyuM che ane jainomAM aSTamI, pUnama, caudasa, amAvAsyanA divasomAM bhAra ApIne upavAsa karavAnI sUcanA ApavAmAM AvI che. AjakAla AryonA upavAsanuM mahattva yuropa ane amerikA vagere dezonA DaoNkTara ane Arogya vidyAnA upAsako paNa samajavA lAgyA che. DaoN. mekapheDananI upavAsa ane Arogyano pavitra saMbaMdha 295 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 e zodha thayA pachI vidhavidha paddhatie pazcimanI prajA upavAsanA prayogo Arogya prApti mATe ane roga nivAravA mATe karI rahI che. yuropa ane amerikAnI prajAe khUba puruSArtha ane zodha pachI nakkI karyuM che ke bhAratanI upavAsa paddhati roga nivAraka ane Arogya vardhaka temaja majjA takhtaomAM caitanya utpanna karanArI che. upavAsa (Fasting) para aMgrejImAM AjakAla ghaNuM ja sAhitya prakAzita thayuM che. uparAMta bhAratanA saMta mahAtmA gAMdhIjI paNa upavAsanA parama ArAdhaka che ane temanA jIvanamAM upavAsane mahattvanuM sthAna che. temanA anubhavathI jANI zakAyuM che ke upavAsa sAthe zarIra nirmaLa thAya che. temaja zarIramAM vijAtIya paramANu nAza pAme che ane buddhitara (Fresh) thAya che. mahAtmAjIe upavAsanAM vividha jIvanopayogI lAbha vizeSano potAno anubhava potAnAM jIvana caritramAM Apyo che. e pramANe aneka vicArazIla puruSoe upavAsathI aneka lAbha che ema potAno anubhava jAhera karyo che. jIvana zuddhinI sAdhanA tarIke je navazikSIta prajA upavAsane mAnavA taiyAra na hoya temaNe pazcimanA Arogya zAstranAM vidvAna DokTaromAM abhiprAya pramANe roganivAraka ane Arogyaprada tarIke paNa upavAsane potAnA jIvanamAM sthAna ApavuM Avazyaka che. upavAsa mATe pAzcAtya dRSTi : pazcimanI prajAnAM buddhivaibhava mATe sau koIne mAna che. guNagrAhI temanI jIvanazreNI AvakAra pAtra che. bhAratavarSamAM upavAsane jyAre vidhavidha draSTi biMduthI jovAmAM Ave che tyAre pazcimanI keTalIka prajA upavAsane eka ArogyanI dRSTithI ja jue che. te dRSTi anukrame vizALa thatAM prabhu prAptino anekavidha sAdhanomAM upavAsane eka prakAranI sAdhanA mAnavAnuM Aje Edwardearle purinton teNe potAnI phIlosophI opha phAsTIMga The Philosophy of fasting nAmanA graMthamAM temaja lAMbI ane pUrNa vizrAMtinAM (upavAsa) samayamAM sarva zaktimAna Izvara kayA sAdhano vaDe manuSyanAM tana, mana ane AtmAnI unnati kare che. te saMbaMdhamAM sI.sI. Deskala mI. zo. pro. DyuI A sarva upavAsa viSayamAM ghaNuM sAhitya lakhI gayA che. mI. myuriTana jaNAve che ke - mAro roga nivAraNa karavA mATe chellA upAya tarIke meM kasaratane ajamAvI joI. vaLI meM vividha prakAranI AhAranI paddhationo jalopacArano, zvasana vidyA kalAnI, jAte kriyA karavI paDe tevI tathA bIjA pAse karAvavI paDe tevI halanacalana paddhationo sUryanA kiraNAno, havAno, mATIno temaja aneka necaropathIno abhyAsa karyo ane te sarvano jAte anubhava paNa ryo. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 uparanA saghaLA prayogoe mAro vyAdhi maTADavAmAM mane madada karI ane lagabhaga mArAM ardhAM duHkho nAza pAmyA. paNa mArA mana tathA AtmAne eTalI sahelAIthI saMtoSa thayo nahIM. pachI meM Izvara prerita pUrvanA vijJAnono abhyAsa karavo zarU karyo ane mAre to Izvara ne prApta karavA hatA. pachI meM trIsa divasanA lAgaTa upavAsa karyA, A upavAsamAM mane Izvara prApti thaI eno artha e ja ke huM koNa chuM. tenuM mane jJAna thayuM. kAraNa ke Izvara ane huM ema be gaNAtI vyaktio te eka ja che. (abheda STie) ema draDha thayuM. anAghanaMta tattvanAM pariNAmI satyono adbhUta prakAza mArA aMtaHkaraNathI thaI gayo. A uparathI Apa jANI zakazo ke upavAsa e kevaLa zArIrika vikAsa mATe ja nathI paNa tethI zArIrika, mAnasika temaja AdhyAtmika zaktiono vikAsa thAya che. ane dhyAna, dhAraNA, ekAgratA, tattvaciMtana, viSayanivRtti prabhubhakti vagere temaja Atma sAkSAtkAra mATe prabaLamAM prabaLa kAraNa che. te dvArA karmono kSaya thAya che ane karmonA kSayathI mukti prApta thAya che. kevaLajJAna, kevaLadarzana pUrvaka thayelI mukti bAda A jIvAtmA janmajarA ane mRtyuthI para thAya che. arthAt te mRtyuMjaya bane che ane sarva duHkhathI mukta thAya che. ahIM upavAsa vagere 12 prakAranAM tapa jaina zAstrane iSTa che. indriya saMyamapUrva, zraddhApUrvaka ane samajaNa pUrvaka temaja hRdayanA ullAsapUrvaka karela upavAsa eja mukti sAdhaka che. ema mAnavAnuM che. nahiM ke koI mAtra upavAsothI mukti che. mATe barAbara cintana manana nididhyAsana pUrvaka temaja hRdayanI zAMtipUrvaka upavAsa Adi 12 prakAranA tapane jIvanamAM utArazo. to A lokamAM ane paralokamAM jIvAtmA AnaMda temaja AtmajJAna, AtmazAMti vagere meLavI zakaze ane anubhavI zakaze. tapa dvArA Atmika guNonI prApti H zrI navatatva prakaraNamAM tapane jIvanA lakSaNa tarIke oLakhAvyuM che. "jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya, tathA upayoga e jIvanA lakSaNa che." karmarUpa kASTane bALavAmAM agni samAna hovAthI "tapa" AtmAnA zuddha svarUpane zIghra pragaTAve che. e ja hetuthI nava tatvamAM tapane "nirjarAtatva" tarIke svataMtra sthAna ApavAmAM AvyuM che. (1) tapasA nirjharatha : zrI tattvArtha sUtramAM tapa vaDe saMvara ane nirjarA thAya che ema batAvyuM che. eTale bAhya ane atyaMtara tapa e AvatA karmonA dhasArAne aTakAve che ane jUnA bhUtakALanA bAMdhelA niviDa karmono nAza kare che. samyakAdi guNonI prApti tenA pratibaMdhaka karmonI nirjarAthI ja thAya che ane tenA AtmAnA guNa sthAnakonI prApti paNa dhyAnAdi tapa dvArA ja thatI hovAthI AtmAnA pratyeka guNane tapa pragaTAvI zake che. 297. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasidhdhaye, bAhyAmAmbhayaMntaraM cetthaM tapaH kuryAn mahAmuniH // prakaraNa - vinaya e ja dharmanuM mULa che ane te taparUpa hovAthI tapa e ja sarva dharmonuM mULa che. jJAnasAranA "tapASTaka'mAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja paNa e ja pharamAve che 2 mahAvratAdi mUla guNo ane niyama abhigrahAdi uttara guNa zreNInA vizALa sAmrAjyane meLavavA mATe mahAmuni bAhya ane atyaMtara tapanuM avazya ArAdhana kare che. dazaivakAlIka sUtramAM paNa kahyuM che ke.... (1) dhammomAtamunnui ahiMsA, saMnamo tavo / zayaMbhava AcArya mahArAjAe kahyuM che dharma e utkRSTa maMgala che. e kevo che ? te emAM ahiMsA, saMyama, tapa batAvyo che. sarva maMgalomAM tapa e sarvotkRSTa maMgala che. A vAkya sarva siddhAMtonA sAra rUpe che. jema zrI namaskAra mahAmaMtra e 14 pUrvano sAra che ane sarva maMgalomAM zreSTha maMgalache tema tapanA vinayAdi prakAromAM zrI namaskAra maMtrano samAveza thayelo hovAthI tapa paNa apekSAe cauda pUrvano sAra ane sarva maMgalomAM utkRSTa maMgala che. tapanA prabhAve sarva prakAranI labdhio pragaTe che. tapa e sarva vighno (amaMgala)ne dUra karI sarva prakAranuM maMgala che. zArIrika ane mAnasika vikArono vilaya tapa vaDe thaI jAya che. tapa vaDe vAsanAno sarvanAza thaIjAya che. brahmacaryanuM teja khIle che ane parabrahma (paramAtmA)mAM tanamayatA prApta thAya che. mATe tapa e sarva yogAmAM zreSThayoga paNa che. 298 tapamAM bhaktiyoga, jJAnayoga, karmayoga (cAritrayoga)no paNa samAveza thayelo hovAthI tapa e parama yogAdhirAja che. aSTAMgayogamAM paNa niyama, dhyAna, samAdhie tapa rUpa che te mATe tapa e rAjayoga che. "yoga asaMkhya jina kahyA navapada mukhya te jANo re" navapada tapa e sarvayogomAM utkRSTa yoga che. vinaya ane vaiyAvacca e bhaktiyoga hovAthI samyak darzana svarUpa che. vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA A pAMca prakArano svAdhyAya e jJAnayoga hovAthI samyak jJAna svarUpa che. dharmadhyAna ane zukladhyAna e svarUpa ramaNatA rUpa cAritrayoga hovAthI e samyak cAritra che. samyak darzanajJAna-svAritrANi mokSamArgaH / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 - samyak jJAna samyak darzana ane samyak cAritrano tapamAM samAveza thatA e ratnatrayIrUpa mokSa mArga che. sirivAlakahAmAM nizcayathI tapanI vyAkhyA A pramANe batAvI che ke.... "icchArodhana saMvarI pariNita samatA yoge re, tapa te ehi ja AtamAM varate nija guNa bhoge re.' icchAno nirodha karIne samatA vaDe zudhdha saMvarabhAvamAM vartato ane karmono (aMze aMze) kSaya karato AtmA ja tapa svarUpa che. "icchArodhana tapa namo, bAhya-AtyaMtara bhedejI, Atama sattA ekatA, pa2 pariNati ucchedejI.' para-pariNatino uccheda karI AtmAnA guNaparyAyamAM tallIna banavuM e ja nizcayathI tapa che. nizcayathI tapanI utkRSTatA batAvI chatAM paNa anarAna tapa (upavAsa Adi)nuM prathama vidhAna AhArAdinI prabaLa icchAone nAbUda banAvavA mATe ja che. zrI tIrthaMkara bhagavaMto paNa prAthamika avasthAthI laI pAvata nirvANa prApti sudhI anazanatapa (upavAsAdi)nuM AcaraNa avazya kare che. vartamAna covisInA sarva tIrthaMkara paramAtmAoe dIkSA, kevalajJAna ane mokSa samaye chaThTha, akramAdi tapa karyo che. tapasvI mahAtmAo tapa dvArA svanA zreyanI sAthe anya jIvo upara paNa mahAna upakAra karI jaina zAsananI ajoDa prabhAvanA kare che mATe ja ATha prabhAvakomAM tapasvI mahAtmAne paNa pAMcamAM prabhAvaka mAnavAmAM AvyA che. 299. tapa e zAsana prabhAvanAnuM ajoDa sAdhana che. tapasvI AtmAone tapa karatA joI aneka yogya AtmAo temanI sevA bhakti karavA dvArA tathA hRdayapUrvakanI anumodanA karI amUlya lAbha meLave che. tapanA udyApana karavA pAchaLa paNa zAsana prabhAvanAnuM dhyeya raheluM che. zuddha tapa akAma nirjarA dvArA mokSanI prApti thAya che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 2.9 tapanuM spaSTa thatuM samagra citra (AraMbhathI aMtima lakSanA saMdarbhe) relve sTezana para pahoMcyA ne jAherAta thaI ke Trena aDadho kalAka leTa che. have aDadho kalAka zuM karavAnuM ? kenTIMga, gappA, carcA, chApA vAcavAmAM ArtadhyAna karI pApa ne vadhAravAnA.. paramAtmAno ApaNA upara jabaradasta koTIno upakAra che ke pApanI oLakhANa ApI ane teno daMDa paNa batAvyo. anaMta kALathI ApaNane oLakhANa hatI ja nahi, mATe ApaNI eka ja kathA hatI pApa karatA gayA ne daMDa bhogavatA gayA. ekavAra pApane vAraMvAra daMDa... daMDa.. pApa jarUrI lAgyuM. Avazyaka lAgyuM ane pApanuM AkarSaNa paNa hatuM. paraMtu ApaNA nasIba sArA ke oLakhANa paNa thai ane daMDano paNa khyAla Avyo. basa e oLakhANa ke daMDa ne dUra karavAnuM je koI kAma karatuM hoya to te che tapa. tapano artha karatA kahe che ke tat sattA + atha > tA. nAza karavAnI icchAthI je tapa karavAmAM Ave che. te tapa che. zArIrika, mAnasika tema ja vAcika tapa dvArA jIvasRSTi mAtrane abhayadAna devAmAM Ave che. tapa:vikasita karavAnA sAdhano manuSyanA jIvanamAM tapane vikasita karavA mATe sevA, paropakAra, ahiMsA, dayA jevA mAnava mUlya sAdhaka aneka sAdhana athavA upAya batAvavAmAM AvyA che. A sAdhanothI manuSya narkarUpI sAgaramAM DUbI rahelA svayaMnI rakSA kare che. tapamAM sahiSNutA athavA titikSAnA bhAvo mukhya che. hindu dharmamAM kahyuM che ke bhagavAna zIvanI jema lokakalyANa mATe mahAkaSTane sahana karIne hasatA hasatA jhera pIdhu hatuM. te ja vyakti tapasvI kahevaDAvAne lAyaka che. Atmadarzana karavAnI icchAthI aneka saMto ane bhaktonI ati kaSTadAyaka bhakti sAdhanA paNa tapa che. potAnA lakSya ane prApti mATe lobha ane bhayathI pUrNarUpe mukta thavuM paDe che. eTale ke nilabha ane nirbhayatA jevI bhAvanA dvArA tapane vikasita karavAmAM Ave che. itihAsa ane purANomAM AnA aneka udAharaNa che. tapa mATe mAtra zArIrika nahi paraMtu mAnasika ekAgratA paNa jarUrI che. potAnA dhyeya pratye ekaniSTha banIne satata sAdhanAmAM lAgI rahevAvALo vyakti ja tapanI saphaLatAne prApta karI zake che. paramAtmAnI bhakti sAthe tenA pratyenI lagana, daDha niSThA hovI joIe. kaSTasahiSNutA, udAratA, daDha tapazcaryAno jarUrI vikAsa karI le che. jema nAnuM bALaka potAnI AsapAsa sAdhanAzIla vyaktione joze to anAyAse ja enAmAM paNa sAdhanA vRttino saMsAra thaze. AvI rIte ja ghara tathA parivAramAM tapazcaryAno vikAsa karavAmAM Ave che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 tapa: dIzA nirdeza tapanI samagra dizAothI jotA khyAla Avaze ke tapanA mULamAM tyAga che. koIpaNa pada hoya ke padArtha hoya emAM jyAre tyAganI bhAvanA bhaLe che tyAre ja tapanI siddhi prApta thAya che. je rAjA lokanAyaka hovA chatAM paNa potAne lokasevaka ke loka saMrakSaka samajI le to temAM svatvanA ahaMm ke mamatvanI bhAvanAnA tyAgathI ja tArUpI zaktino vikAsa thaze. tArUpI sUrya jAjavalyamAna thaze. ane aMdhakArano nAza karaze mATe ja kahyuM che ke .... saMtApakarye tape dohe tApayena tapane tapeta / zvarve vA vivA-At tatyate tapatIti II 11 upabhogamAM jarUrI evI vastuno tyAga karIne zarIra ane manane vazamAM rAkhavuM, daDha karavuM, samAdhimAM sthira karavuM tapa che. zItakAlina kavio paNa tapanI paribhASA ApatA kahe che ke... tiSNA tyAga saMtoSa yaha tapa upavAsa bidhAna / / 2 / yupratApa duvayenata tata virada saMtApa | | 31. bhAva sahita zobhA lahai pUjA japa tapa mitta / / 4 / tapa mATe dhIratA vIratA sthiratA joIze. tapathI tapavuM paDaze. tapavAmAM kaSTa sahana karavAnA bhAva che. mananI caMcaLa vRttio para niyaMtraNa rAkhe che ane potAnA mArga para avicalita bhAvathI niraMtara AgaLa vadhavAnA bhAva che. tapasyA eka ucca koTInI sAdhanA che. jemAM sAdhaka potAnI icchAnI prApti, dharma athavA kartavyapAlana mATe zArIrika kaSTane sahana kare che. mArgamAM AvatI muzkelIo ane vipattiono sAmano kare che. tapazcaryA mATe aneka dizAo tarapha daSTigocara thAya che. jema badhuM ja bhUlIne abhyAsamAM lIna 1. devA, II, raMganAtha, pR.110 2. jasavantasiMha graMthAvalI siddhAMta sAra 77/178 3. vyatipriyA : verAvAra dArU 4. vRMda granthAvalI bhAvapadhAyikA 3/12 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 rahevAvALo vidyArthI e tapazcaryAnI eka dIzA ja che. badhA ja sukha-pralobhanone choDIne kalA sAdhanAmAM masta rahevAvALo kalAkAra e paNa tapanI ja dIzA che. prayogazALAmAM divasa-rAta vyasta rahevAvALo vaijJAnika paNa eka tapanI ja dizA che. potAnA saMtAnonuM vartamAna tathA bhaviSyane suMdara banAvavAmAM potAnA tana-manane bhUlI jaIne e mamatALu mAtA tathA pitA e paNa tapanI ja dIzA che. yuddhanA kSetramAM rASTranI rakSA mATe prANanuM balidAna ApavAvALA sainiko e paNa tapanI ja eka dIzA che. AnA uparathI khyAla Avaze ke sAcuM to e che ke koIpaNa uttama mAnavocita kArya jo mananI sAcI laganathI ane dRDha saMkalpazaktinI sAthe karavAmAM Ave to te tapasyA banI jAya che. mATe tapazcaryAnI dIzA ananta che. tapaH kasoTI indriya nigraha karavAnI zakti keTalI prabaLa che e dRSTithI tapanI kasoTI karavAmAM Ave che. A "sau vRddhe dvAra vichI dUna jo vatI" kahevata ahIM na cAle. ahIM to sthitaprajJatAvALI sthiti ja tapanI kasoTI che. AtmamaMthana rUpa kasoTI dvArA ja Atma saMzodhana karavAnI zaktine vikasIta kare che. A prakAra ene AtmAmAM lIna banAve che. sAmAnya vastumAM paNa kasoTI thAya che to tapamAM to kasoTI thAya ja ne ? tapanA vikAsamAM jJAnanI jarUrIyAta che. A prakAre avazya jJAna hovuM joIe ke tapa zA mATe karuM chuM ? ane kyA prakAre karI rahyo chuM ? tapano uddeza zuM che ? Ano viveka haze to jarUra tapanI dIzAmAM AgaLa vadhI jAya che. vrata-upavAsa e tapanI taiyArI che. mATe ahIM tapano artha karyo che ke tapAvavuM, bALavuM, zodhavuM, kaSTa ApavuM, AmAMthI koI paNa jANaze. to manuSya AhAra, nidrA, bhaya, vigerethI bahAra nIkaLIne mAnavatAnA guNone prApta karI zakaze. tyAre ja tapanuM anuSThAna saMbhavIta banI jaze. tapasvI saMsArathI bhayabhrAMta banIne rAjasika ane tAmasika kAryano tyAga karIne janma, jarA, mRtyu, vyAdhinA baMdhanomAMthI mukta thaI jAya che. te dhananispRha, parigraha zUnya, alpAhArI, jitendriya hoya che. je tapazcaryAnA prabhAvathI badhA ja kalezonuM nivAraNa karIne yogAnuSThAnamAM anurAga batAve che. te nizcayarUpI ja potAnA vazIkRta cittanA prabhAvathI paramagati pAmavamAM samartha banI jAya che. tapa: mahattva mahAna uddezanI prApti mATe tapa karavAmAM Ave che. tethI tapano mahimA ApAra che. bhautika temaja 302 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA Atmika prayojananI siddhi tapa dvArA ja prApta thAya che. tapa dvArA zarIranI prazasta zaktione jAgRta karavAmAM Ave che. yogarUpI tapathI zarIramAM rahelA cakronuM bhedana karatA aSTasiddhio ane navanidhione prApta karavAmAM Ave che. bhAratIya RSione svarga tathA devatvanI prApti tapa dvArA ja prApta karI zakAya che. saMto, mahaMtoe je mahAna siddhione prApta karI hatI tenuM kAraNa kaThora tapa hatuM. yaH pUrva tapase jAtamadabhya pUrvamajAyat / gRhA pravisya niSThantaM yo bhUtebhirvyapazyata / / / 1 / jema dUdhane garama karavAmAM Ave to malAI ane ghInI prApti thAya che. dhAtuo tapIne bahumulya rasAyaNa ane bhasma banI jAya che. ane sonuM tapIne prakAzamaya banI jAya che. e prakAre divya zaktio ane divya siddhionI prApti tapathI ja prApta thAya che tulasadAsajI paNa kahe che ke.... tapa bala racaI prapaMca vidhAtA / tapa bala viSNu sakala jagatrAtA // tapa bala zaMbhu karahiM saMhArA / tapa bala zeSa dhasai mahi mAyA / tapa AdhAra saba sRSTi bhavAnI / huM khAya tanu asa nima nAnI / / 2 | AnAthI spaSTa thAya che ke badhA sAdhanonuM mULa tapa che. jema sUrya tapa che tenI sAthe zItaharaNa, tapaharaNa ane vizvabharaNa kare che. kaSTone sahana karavA ane bhagavAnanI AjJAne anukULa banavuM te tapanuM mULa mahattva che. tapathI anantaphaLanI prApti thAya che. (1) icchita phaLanI prApti (2) pApano kSaya thavo. (3) daihika, daivika ane bhautika tApothI mUkti maLavI. (4) manuSyanI mRtyulokathI svargaloka ane svargalokathI mokSalokanI yAtrA (5) yazanI prApti thavI prakaraNa 2 1. tadbhutata 2/6/6 2. rAmacaritamAnasa bAlakAnDa 303 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (6) Aloka ane paralokamAM sukhI bane che. Avo to aneka lAbha batAvavAmAM AvyA che. tapa e moTo puruSArtha che, mahAna saMkalpa che, kaThora nizcaya che. enuM paheluM sopAna che Atma nirikSaNa, dayA, karuNA, sahayoga, tyAga, tapAraMbha thatA ja mAnavanA uddhAranI zarUAta thaI jAya che. tapa sAdhanA e puNyanuM kAraNa che. karmanirjarAnuM kAraNa che. je mAnavanI vijayayAtrAnuM kAraNa banI jAya che. tapathI samasta saMsArane jItI zakAya che. mATe ja kahyuM che ke tapa vai to nAi II 1 / tapasyA e saMpUrNa jagatanuM mULa che. A kAraNe ja saMsAranA badhA dharmoe svIkAra ja nathI karyo paraMtu tene mana, zarIra ane AtmAnI zuddhino upAya mAnatA jIvamAMthI ziva, AtmAmAMthI paramAtmA, naramAMthI nArAyaNa banavAnuM sAdhana mAnyuM che. cAra AzramanI prathA batAvI che. jema brahmacArI, gRhastha, vAnapasthI ane sanyAsI A badhA mATe tapazcaryA hitakArI che. tapazcaryA sArvakAlika, sArvadezika ane sArvabhaumika zAzvata mAnavIya mUlya che. tapa: vyaktinuM zreSTha udAra aMga mAnavamAM tapanI zaktithI ja Atmonnati thAya che. tArUpI agnimAM tapavAthI jIvAtmA para aneka janmonA paDelA kusaMskAro naSTa thaI jAya che. tamane zreSTha tyAre ja mAnavAmAM Ave ke jyAre ene AtmasAt karI levAmAM Ave. nadI potAnA mATe pANIno saMgraha nathI karatI, vRkSa potAnA mATe phaLone utpanna nathI karatA, sUrya potAnA mATe na tapatA vizvanA hita mATe tape che. AmAM kudaratanI udAratAnI jhAMkhI thAya che. A prakAre tapasvInI paNa udAratAnI pratIti thAya che. "ma ra ma aaN ma rUAya to hitAya svAhA" A mAru nathI. A indriyo lokanA hita mATe che. A bhAvanA ane pravRtti tapasvI dvArA ja thAya che. tapathI mANasano aMhakAra ogaLI jAya che. te aMtarmukhI banI jAya che. te parabhavamAMthI svabhavamAM AvI jAya che te potAnA AtmAno anubhava karavA lAge che. Atmadarzana kare che. manuSyanuM paramAtamAmaya banI javuM e ja udAratAnI parAkASThA che. tapasyAthI ja vyaktimAM udAratAnA guNano vikAsa thAya che. tapazcaryAmAM zArIrika kaSTa sahana karatA zarIra paNa sudaDha bane che. sudaDha zarIra 1. zatapatha brAhmaNa - 3/424/ra7 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 manobaLane uttarottara vadhAre che. icchita vastumAM vizvAsa rahevAthI mANasanI saMkalpazakti daDha banI jAya che. tapazcaryA vyaktine loko pratye udAra ane sahiSNu banAve che. AvI vyakti potAnI udAttazaktine lokakalyANamAM vApare che. jenAthI teno Aloka ane paraloka baMnne sudharI jAya che ane paramalokamAM javAnuM nizcita banI jAya che. tapa: samAnArthI prayoga tapanuM kSetra satyanI jema vyApaka ane vividho--khI che. AnA lakSaNa, svarUpa ane prakAronI abhivyakti karavA aneka samAnArthI athavA tapadyotaka zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. tapa eTale tapavuM, bALavuM. potAnA dharma karmathI na DagavuM te tapa che. 17 ndriya niprada di tapa hai II 21 tapa yoganuM eka rUpa che. tapaH svAdhyAyezvara praNidhAnAni kriyAyogaH / / 3 / brahmacaryanA arthamAM kahyuM che ke tavesuvA sattamaM brahAraM . 4 tapamAM uttama brahmacarya che. zrama karavo, AlocanA karavI ane "niyamevuM" I 51 upavAsa, gIlma, mAdhamAla, vratodAna, parivrayA, niyama sthiti, vatacaryA 6 I sauramAsa zAstropadiSTa mArgamAM indrayonuM damana, anadAna, brahma, sRSTi, saMkalpa, satyanuM pAlana karavuM, vairAgya dhAraNa karavuM, yajJa karavuM, dAna devuM, puruSArtha karavuM vigere. samAnArthI prayoga jevA ke... (1) sUrya tapI rahyo che. (garamI ApavI) 1. mahAbhArata sUtra - 3/13 2.cAkaya sUtra - 51/ 3. yogasUtra 4. sUyagaDAMga sUtra, a-6 5. Apa. dha. sa. 2.5-1 6. halAyudha koSa pR.325 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 (2) divasa tapI gayo che. (garama thaI gayo che) (3) sAdhu tapa karI rahyA che. (tapasyA) (4) tapIne sonuM camake che. (zuddha thavuM) (5) tenuM zarIra budhasvAmI tapI rahyuM che. (tAva Avavo) e sivAya paNa tapa, tapazcaryA, sAdhanA, yoga tapasyA, ekAgratA, magnatA, dhyAna magnatA, lInatA, indriya nigraha vigere.. tapaH virodhI zabda bhoga, vilAsa, laMpaTatA, kAmAcAra, atapa, niSNapasa, tapahinatA, liptatva, lAlasA, dehAdhyAsa, svAdendriya, AhArasaMjJA, kiugaphaLa, atibhoga, atisevana, asaMyama, lAparavAhI, vizRMkhalatA, tanmayatA tapa: Synonyms Internees, Engrossment, Absorbencies, Concentration, Absorption, Engrossedness, Penance, Self-Morlification, Restraint, Austerity, Meditation, Religious, Asceticism Piety tapa: Antonyms Carelessness, Inattention, Unattentiveness, Absentmindedness, Distractness, unestration, Self-indulgences, Self-gratification, Lewdness Materialism worldly, Enjoyment, Pleasure, Mirth, Easygoing tapasaiva mahogreNa yad durApaM tavApyate / eTale ke duSpAyavastu che te ugra tapazcaryAthI ja prApta thAya che. tapa bala svara prapaMtyu vidhAtA, tapa bala viSNu sakala jaga trAtA // tapa bala saMbhu karahiM saMdhArA / tapa te ugama na kucha saMsArA // (306) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - je tapamAM ATalI badhI zakti-sAmarthya che te tapa Akhara che kyAM ? tapanuM rupa zuM che ? tenuM svarUpa zuM che ? tapano artha che je tapAvavAmAM Ave te tapa che. tapAvavAno artha che garama karavuM, bALI nAMkhavuM. jema tapelAmAM rahelA ghI ne tapAvavAmAM Ave che ane ghI zuddha thaI jAya che basa AvI ja rIte indriyo mana ane zarIrane tapAvavAthI emAM rahevAvALA AtmA upara lAgelA karmarUpI mela baLI jAya che. A mela zarIra-mana Adine tapAvavAthI athavA kaSTa ApavAthI baLI jAya che. tavasA avahaTTalesasya daMsaNaM parisujsai / tapazcaryAthI lezyA (vicAra) zuddha bane che ane samyakdarzananI prApti thAya che. A tapa tana-mana-indriyo ane AtmAne zuddha, pavitra nirmaLa karavAvALI eka adbhuta prakriyA che. indriyamana soniryamAnuSThAnaM tapaH / 2 eTale ke pAMca indriyo ane manane vazamAM rAkhavA athavA vadhatI lAlasAone jo koI rokanAra hoya to te tapa che. ura dhari umA prAnapataki caranA / jAi vipita lAgI tapu jogU / ati sukumAra tajeu saba bhog / nita nava carana upaja anurAgA / bisarI deha tapahiM manu lAgA / tapa mATe dareka dharmadarzanamAM paraMparAnA kAraNe tapanI prakriyA tathA rUpamAM bheda che paraMtu uddeza to sarakho ja che. uddeza to tapa dvArA sukha meLavavAno tathA duHkharUpI doSone naSTa karavAno kahyo che. vaidika paramparAmAM pArvatI e zivane pAmavA mATe je tapa karyuM hatu temAM tapanA traNa aMgo dvArA tapa karela. A traNa tapamAMthI be aMga ApyaMtara tapanA che ane eka aMga bAhya tapano che. emAM paheluM aMga che. cittavRttino nirodha athavA smaraNa, (2) indriyano saMyama (3) upavAsa. 307, A pramANe smaraNa athavA cittavRttino nirodha ane indriyono saMyama karyo. upavAsa dvArA cAre prakAranA bhojanano vArApharatI tyAga karyo. AvI rIte pArvatIjIe upavAsa karyA hatA. AvI rIte traNe prakAranA tapa karatA tapa karavAmAM saphaLatA prApta thaI ane AkAzavANI thaI 3.... Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA zArIrika tapa, rAjasI tapa ane tAmasika tapa gItAjInA 17mAM adhyAyamAM tapanA traNa rUpa batAvyA che. prakaraNa 2 bhA manoratha suphala tava suni girirAjakumAri / he pArvatI ! tamArA badhA ja manoratha saphaLa thaI gayA che. tamAru tapa paNa saphaLa thaI gayuM che. gItAjImAM paNa traNa prakAranA tapa batAvyA che. -- - zArIrika tapa, vAcika tapa ane mAnasika tapa. (1) devatA, brAhmaNa, guru tathA jJAnIjanonuM bahumAna karavuM, svacchatA, saraLatA, brahmacarya tathA ahiMsA A zArIrika tapa kahevAya che. (2) udvega karavAvALo na hoya, satya, priya ane hitakara vacana bole che tathA je svAdhyAya ane jaya Adino abhyAsa kare che te tapa vAcika tapa che. (3) mananI prasannatA, saumya bhAva, mauna athavA vAsaMyama, Atmanigraha athavA manano saMyama ane bhAvazuddhi eTale ke bhAvonI pavitratA A mana saMbaMdhInA mAnasika tapa che. uparyukta traNe tapa sAttvika che. phaLanI icchA na rAkhavAvALA athavA jJAnI puruSo dvArA karavAmAM Avelo tapa te sAtvika tapa che. je sakAma, sanmAna prApta karavA ke pAkhaMDa dvArA karavAmAM AvelA tapane tapa asthAyI ane anizcita phaLavALuM tapa te A lokamAM rAjasI tapa kahevAya che. mUDhatApUrvaka, durAgrAhathI, zarIrane pIDA ApIne athavA bIjAnA vinAza mATe ka2vAmAM AveluM tapa te tAmasika tapa che. 308 A prakAranA tapa mATe jainadarzana temaja anyadarzanamAM paNa manAI karavAmAM Avela che athavA e tapane lAghaNa tapa kahevAmAM Ave che. je mAtra paraMparAthI tapa karavAmAM Ave, dekhAdekhIthI tapa karavAmAM Ave ane e tapamAM upavAsanA divaso ne badale bhojanavALA padArthanA divaso banI rahe eTale upavAsavALA divase roja karatA vadhAre khAvAmAM Ave to te upavAsanI mazkarI che. jemake ekAdazInuM tapa. A tapamAM anAja khAvAnI manAI che. to e divase keTalAya bhAtabhAtanA bhojanamAM padArtho khAvAmAM Ave che. roja karatA vadhAre khorAka khavAI jAya ane kharacamAM paNa vadhAro thAya che mATe ja eka kavie paNa ekAdazIne dvAdazInI dAdI kahIne vyaMgamAM lakhyuM che ke - Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 bhora uThisnAna kiyo, sera pakko ddha piyo, saiMkar3o siMghADe khAye, citta to svAdI hai / pAva pakkI baraphI khAI, pAva pakkA peMDA khAyA / bIso amarupa khAye, AI nahI vAdI hai / kahe brahmadatta aiso vrata nitya hoi yAro, kahene ko ekAdazI, pai chAvazI kI dAdI hai / hindudharmamAM tapano ullekha vaidika vADamayamAM aneka sthaLoe jovA maLe che. hindudharmanI prAcIna RSi paraMparA tapa upara vizeSa bhAra mUke che. vaidika paraMparAnI mAnyatA mujaba tapanA kAraNe "Rta ane sata" utpanna thAya che ane AtmAne tapathI tejasvI banAvI zakAya che. RtanuM calaNa vizeSa svarUpe jovA maLe che paraMtu sthaLa ane saMjogone AdhIna tenuM jJAna tapamAM parivartana thayeluM jovA maLe che. prAthamika rIte tapa deha damana mATe jarUrI gaNAtuM paraMtu jema jema AdhyAtmika urdhvagati thavA lAgI tema tema tene deha damananI sAthe sAthe indriyamananA arthamAM paNa svIkAravAmAM Avela che. A kAraNe ja upaniSada kALamAM tapathI ja brahmanI prApti thAya che. tevA sutro upaniSadamAM jovA maLe che ane tethI ja kahevAyuM ke Rta tapa che. satya tapa che, vrata tapa che, zAnti tapa che ane dAna paNa tapa che. tapasvI mATe tapanI sAthe sAthe zraddhALu thavuM paNa ati Avazyaka che. hindudharmamAM tapane zraddhA sAthe joDavAmAM Avela che. tapazcaryAnuM A pAzu hindudharmanI vizeSatA sucave che. anya dharmamAM tapazcaryAnA zraddhA paruno ullekha jovA maLato nathI. yogadarzanamAM kahyuM che ke tapathI zarIra ane indriyonuM zuddhikaraNa thAya che. vaidika yogamAM tapanI aneka vidhio ane aneka prakAra jovA maLe che. jemake cAMdrAyaNa tapa, kRchatapa, javatapa vigere A tamAma tapazcaryAo mAtra zarIra damana dvArA indriya viSayone jIrNa zIrNa karanAra jarUrI batAvavAmAM AvyuM che. vaidikatapanA saMdarbhamAM pavitratA, saraLatA temaja satapuruSonI sevA suzruSAne paNa eka prakAranI tapazcaryAnI tarapheNamAM ja laI zakAya che. mAnasika prasannatA,. satata bhAva, ciMtana, zAMti, manonigraha vigere mAnasika tapa che. tapanA sAtvika, rAjasiMka, ane tAmasika ema traNa bheda paNa jovA maLe che. satya, ahiMsA, ane brahmacaryano niSkAma bhAvathI pAlana karavuM te sAtvika tapa che. pratiSThA, mAna, mobho meLavavA pralobhanathI tapazcaryA karavI tene rAjasika tapa kahevAya che. uparAMta potAne temaja anyane hAnI pahoMcADavI, pIDA ApavI ke kaSTa ApavuM je tAmasIka tapa che. anyadharmanI sarakhAmaNImAM pIvaMtya dharmamAM tathA sukSma svarUpa nirupAyuM che. sukSmAtisukSma jIvo pratye ahiMsA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - te jainadharmano pAyo che. hindudharmamAM paNa mana, vacana ane kAyAthI karIne kadI koIpaNa jIvone kalezanI utpatti na karavI tevo bhAva sukSmatAno ghotaka che. jainadarzane to tapanA paNa 12 prakAro varNavIne vizvane tapazcaryArUpI prasAdanI anokhI bheTa ApI che. jainadarzananI tapazcaryAnA A bAra prakAro tenA yathArtha svarUpamAM amala mUkavAmAM Ave to vizvanI tamAma vyAdhio acUka dUra karI zakAya tema che. vizvamAM mAtra zAMti, sadbhAvanA, bhAIcAro tamAmane mATe bhojana, tamAmanI tRSA saMtoSAya te mATe prApta jaLa, havA temaja kudaratI saMpatti paNa tenI samatulA jALavI zake tema che. jainadarzanamAM tapazcaryAnA A pAsAono vizeSa mahattva batAvavA pAchaLa evuM kahyuM nathI ke anya dharmomAM A pAsAonI upekSA karavAmAM Ave che. anya dharmoe sthaLa ane kALane dhyAnamAM rAkhI manuSyae kudaratI samatulA jaLavAI rahe tevA niyamonuM pAlana karavA mATe temanI vANImAM niyamo sucavyA che ane sthaLa, kALanA kAraNe keTalIka chUTachATo paNa ApavAmAM AvatI jaNAya che. A tamAma daSTikoNane dhyAnamAM letA tapa e manuSya jIvana sAthe abhinna paNe joDAyeluM che. mAtra sanyAsIoe tapa karavuM teo tene artha kadIe thato nathI. jo dAnane tapa vaizvika paraMparAmAM ullekhavAmAM Ave to islAmamAM pharajiyAtapaNe dAnanA siddhAntane paNa tapazcaryA tarIke levuM ghaTe. 310 bauddha dharmanI vAta karIe to bauddha bhagavAne sucavelo mArga ati saraLa nathI temaja ati kaThina nathI paraMtu te mArga madhyama mArga che. bauddha darzane cAra Arya satyo jagata samakSa mukyA che. jemAM pahelu Arya satya che. duHkha. duHkha zuM che teno ullekha karatA buddha jaNAve che ke janma, ghaDapaNa, vyAdhi ane maraNa duHkha che. apriya vyakti sAthenuM milana paNa du:kha che. priyajanono viyoga duHkha che. Ama tamAma bAbato duHkhamAMthI niSpanna thAya che to pachI te duHkha zAne kA2Ne janme che te kAraNa zodhavA mATe bauddha dharmamAM bIjuM Aryasatya che. e Aryasatya che duHkhanuM kAraNa. duHkhanuM kAraNa tRSNA che. trIjuM Aryasatya duHkhamAMthI mUkti che ane cothuM Aryasatya bauddha dharmamAM mUkela che te du:khomAMthI mUkta thavAnA tapazcaryAno mArga che. jene aSTAMgamArga tarIke oLakhavAmAM Ave che. A aSTAMgamArgane TUMkamAM kahIe samyaka jJAna, samyak saMklapa, samyak vacana, samyak karma, samyak jIvana, samyak pravRtti, samyak smRti ane samyak samAdhi thoDe ghaNe aMze boddha dharmanA zrI paMtajali munie varNavelA aSTAMga yoga sAthe buddhano aSTAMgamArga maLato Ave che. bauddhadarzana antima dhyeya tarIke nivArNane sucave che. nivArNane islAmamAM "phanA hi allA" tarIke oLakhavAmAM Ave che. nivArNa eTale mAtra dehamAMthI cetananI vidAya teo nathI paraMtu nivArNa eTale antima dravya sAthe ekarUpa thaI javuM tevo thAya che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 jainadarzanamAM bhagavAna mahAvIre paNa tapanA guNa gAyA che. kAraNake temaNe svaMya upara ja pahelAM prayoga karyo hato. pote ja tapazcaryAmAM ekarUpa thaI gayA hatA. temaNe potAnA jJAna dvArA jANyuM ke karmone khapAvavA hoya to tapa eka saraLa ane sacoTa upAya che. bhavakoDI saMciyaM kammaM tavasA nijarIjaI / karoDobhavonA bAMdhelA karmo samyapha rIte tapa karavAmAM Ave to kSaNavAramAM naSTa thAya che. bhagavAna mahAvIre anna-pANIno tyAga karIne tapazcaryA karI che. jeTalI bhukha lAgI hoya tenA karatA paNa ochuM khAIne tapazcaryA karI che. - kyAreka amUka prakArano AhAra ke amuka rIte maLe tevo ja Adara karavo. AvA abhigraha paNa karatA hatA. lukha, suku - phUla AhAra karatA hatA. - kalAkonA kalAko sudhI ubhAM UbhAM ke beThAM beThAM kAyAne sthira rAkhIne ciMtana karatA hatA. - indriyone sthira karI gopavI rAkhatA hatA eTale ke jyAM tyAM javA detA na hatA. je koI emane duHkha ke kaSTa ApatA tyAre mahAvIra svAmI emano sAmano karatA na hatA paraMtu svIkAra karatA hatA ane karelI bhUlonuM prAyazcita karatA hatA. nAnA hoya ke moTA hoya badhA ja emanA mATe sarakhA hatA mATe darekano vinaya karatA hatA sahune sarakhA ja sanmAnatA hatA. dravyathI ane bhAvathI vaiyAvacca karatA hatA ane anyane paNa vaiyAvacca karavAnI preraNA ApatA hatA. - satata svAdhyAya eTale svanuM adhyayana karatA hatA. AtmAnI najIka rahevA mATe bahAranI sarva vastuno tyAga karyo hato. mahAvIra svAmI sAdhanAmAM eTalI badhI haraNaphALa bharI ke kalAkonA kalAko ane divasonA divaso sudhI, divasa hoya ke rAta hoya e beThA beThA ke ubhA ubhA sthira thaIne dhyAna dharatA hatA. koI Avetoya bhale ane koI na Ave toya bhale e dhyAnamAM magna rahetA hatA. svaciMtanamAM masta rahetA hatA. - mahAvIra svAmI jaMgalomAM pahADo upara, gUphAmAM, zunyagharomAM, nirjana vagaDAmAM, smazAnamAM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - ghoDA ke gAyonI gamANamAM rahIne A deha nAzavatta che. kSaNika che, bhADAnuM makAna che. ema samajIne kAyAne kaSTa ApatA hatA eTale ke kAyotsarga karatA hatA. manuSyo taraphathI devo taraphathI ke tiryoco taraphathI jeTalA paNa kaSTa AvyA ane badhAno svIkAra karyo. samatAbhAve sahana karyuM. emano kyAreya paNa pratikAra na karyo. Indra mahArAjA sAmethI AvyAne sevAno lAbha ApavA mATe bhAvana bhAvI ApanI sAdhanamAM vikSepa pADI rahyA che. e badhAne huM ahIM rahIne aTakAvuM tyAre paNa mahAvIra svAmIe nA pADI A badhA to mArA upakArI che. karma khapAvavAmAM khUba ja madada karI rahyA che. AvI rIte mahAvIra svAmInI tapazcaryA mAtra anna ke pANIno tyAga karIne ja nahi paNa aneka rIte karI zakAya che. temaNe mukhyatve tapanA 12 prakAra batAvyA che. cha bAhyatapa ane cha AtyaMtara tapa. bAhyatapa - bAhyatapanA cha prakAra che. (1) anazana (2) uNodarI (3) vRttisaMkSepa (4) rasaparityAga (5) kAyakleza (6) idriyapaDisaMlinatA AvyaMtara tapa - AtyaMtara tapanA cha prakAra che. (1) prAyazcita (2) vinaya (3) vaiyAvacca (4) sakjhAya (5) dhyAna (6) kAyotsarga (1) anazana - azanano artha che bhojana. jyAre bhojanano pUrNa tyAga karavAmAM Ave che tyAre tene anazana kahevAmAM Ave che. ahIM kyAreka thoDo tyAga kyAreka pUrNa tyAga kahevAmAM AvyuM che. taponAnazanAt parama yadvi paraM tapastad dudharSam tad durAdharSam / eTale anazanathI vadhIne koI tapa nathI. sAdhAraNa sAdhaka mATe A durlabha che. eTale ke sahana karavuM kaThIna che. anazananA viSayamAM bhagavAna mahAvIra paNa kahe che ke - AhAra paccakkhANeNaM jIviyA saMsappaogaM vocchidai / AhAra pratyAkhyAna anazana nathI. jIva AzAno vyavaccheda kare che. eTale jIvavAnI lAlasA chUTI jAya che. zrI kRSNajIe gItAmAM paNa bIjA adhyAyamAM A tapanuM mahatva batAvatA kahyuM che ke... viSayA vinivartate nirAhAsya dinaH gItAjI arthAt AhArano tyAga karavAvALo vyakti indriyonA viSayothI nivRtta thaI jAya che. (312 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 2 anya dharmomAM paNa jIvate jIva samAdhi laI le che. e anazanano ja eka prakAra che. jamInamAM marelA jAnavaranA zabamAM ke pANImAM samAdhi laI le che. anazana tapanA be prakAra che. itarika ane yAvatruthika. i-rikamAM koI caturthabhakta, aThThama bhakta ke SaSThabhakta eTale be-traNa, cAra upavAsa thAya che ane mAvajIvanamAM jIvanaparyantanA pratyAkhyAna kare che. (2) uNodarI tapa - uNodarI tapano artha che jeTalo khorAka eTale ke khAvAnI icchA hoya enA karatA ochuM khAvuM. vaidika paramparAmAM paNa cAMdrAyaNa tapa batAvyuM che je pUrNimAM pachI vada ekamathI eka koLIyo ghaTADatA javAnuM che. ekAdazInA divase paNa tulasInA pAna upara rahe eTalo ja AhAra karavAnuM batAvyuM che. A paNa eka uNodarI ja che. anya dharmomAM paNa ochuM khAvAnI vAta batAvI che. AjanuM vijJAna paNa A vAtano svIkAra kare che. jeTaluM ochuM khAIzuM eTaluM svAthya sAruM raheze. ALaza, pramAda herAna nahi kare ane bacelA anAjathI bIjAnuM paNa peTa bharI zakAya che. (3) vRttisaMkSepa - A tapa sAdhu- sanyAsIonuM nitya tapa che. bhikSAmAM to jevo maLe tevo AhAra karavo paDe che. mATe ja jaina sAdhu Aje paNa ghare ghare jaIne bhikSA le che ane enAthI potAnA jIvanano nirvAha kare che. anya dharmomAM paNa sanyAsIo bhikSA laI AvatA athavA pote manamAM dhAryuM hoya enA ghare jatA ne bhikSA karatA. (4) rasa parityAga - je AhAramAM vividha prakAranA raso AvatA hoya jenAthI mana lobhAI jatu hoya evA rasono tyAga karI de che. jenAthI svAdapipAsA para niyaMtraNa karI zakAya che. kAraNa ke Aje moTAbhAganA loko bhUkhathI ke peTa bharavA mATe khAvA karatA jIbhanA svAda mATe vadhAre khAya che. anya dharmomAM paNa rasavRtti vastuono tyAga karavAnI vAta batAvI che paraMtu Aje to "sApa gayA ne lIsoTA rahyA" AvI hakIkata jovA maLe che. (5) kAyakaleza tapa - garamImAM khullA page ke maryAdita vastramAM sUryanI AtApanA levI athavA ThaMDImAM Aja rIte ThaMDIne sahana karavAnI vAta batAvI che. (313) Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA anya dharmomAM paNa veha vulluM mahA aaN eTale ke kAyAne kaSTa ApavAthI mahAna lAbha thAya che. koI ubhA ubhA, koI eka page ubhA rahIne, koI beThA beThA, koI kAnane vidhine Ama aneka rIte kaSTane sahana kare che. prakaraNa 2 (6) pratisaMlInatA - indriyone jyAM tyAM javA na de ene gopavIne rAkhe. jema zikArI AvatA ja kAcabo potAnI indriyone aMdara laI le che ane pote surakSita banI jAya che tevI ja rIte sAdhaka AtmAe paNa indriyone gopavIne surakSita rahevAnuM che. anya dharmomAM paNa indriyone gopAvavAnI vAta batAvI che ane enA mATenA vividha prayogo paNa batAvavAmAM AvyA che. AtyaMtara tapa (1) prAyazcita - potAnAthI thayelA pApono pastAvo karavAno che. pazcAtApa karavAno che. je guru dvArA ja ApavAmAM Ave tene prAyazcita kahevAmAM Ave che. ThANAMgasUtramAM daza prakAranA prAyazcita batAvavAmAM AvyA che. anya dharmomAM paNa prAyazcita eTale ke daMDanuM vidhAna che. pApa karavAnI vAta koIe nathI karI paNa pastAvo karavAnI vAta dareke karI che. alaga alaga prakAranA prAyazcita batAvavAmAM AvyA che. islAma dharmamAM paNa prAyazcitane "tobA" kahe che. "tobA"no upayoga 6 arthamAM karyo che. (1) karelA pApono pazcAtApa (2) pharI pApa na thAya tenI sAvadhAnI (3) allAha mATe karavAmAM AveluM je karma che temAM rahelI khAmIone dUra karavI (4) koInI sAthe paNa anucita vyavahAra karyo hoya to tenI kSamA mAMgavI (5) bhogo dvArA vadhelA zarIrane sukAvI devuM (6) ane mane pApa karavAmAM je rasa batAvyo che te manane taDapAvavo eTale ke majA mANavA na devI. A cha aMgonA samanvayane "tobA" kahevAmAM Ave che. A tobAnA nAmathI prAyazcitanuM vidhAna islAmamAM che. evI ja rIte bauddha paraMparAmAM ATha prakAranA prAyazcita batAvyA che. (1) pArAjika (2) saMghAdizeSa (3) naisargika (4) pAcittiya (5) aniyata (6) pratidezanIya (7) sekhiya (8) adhikaraNa samaya. (2) vinaya - vinayane jinazAsanuM mULa kahevAmAM AvyuM che. - viNao jiNasAsaNaM mUlaM viNIo saMjao bhave / viNayAo vippamuddhasa kao dhammo kao tavo // 314 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA arthAt vinaya jinazAsananuM mULa che. vinIta ja saMyamI hoya che. je vinaya zUnya che. tene zuM dharma ane zuM pApa ? vinayanA mukhya sAta bheda che. sattavihe viNae paNate taM jahA - prakaraNa 2 NANaviNae, daMsaNa viNae caritta viNae, maNaviNae, vayaviNae, kAya viNae, logovacAra viNae / ThANAMga sUtra- 7 me ThANe eTale ke (1) jJAna vinaya (2) darzana vinaya (3) cAritra vinaya (4) mana vinaya (5) vacana vinaya (6) kAya vinaya (7) lokopacAra vinaya. nAnA moTAno vinaya karavo e to dareka dharmomAM batAvela che. sahu sAthe bhAIcArAnI jema rahevAnI vAta batAvI che. bhAIcAro tyAre ja kahI zakAya ke vinaya hoya. bhagavAnano vinaya pachI pahelA mA-bApanA vinayanI vAta karI che. (3) vaiyAvacca / 1 / - vaiyAvaccano artha che sevA. ThANAMgasUtramAM AnA dasa prakAra batAvavAmAM AvyA che. sevAdharma e gahana che. e to koI bhAgyazALIne ja sevA karavAno moko maLe che. sevA karavAnI vAta paNa dareka dharmomAM batAvI che. emAM paNa khristIdharme Ano vyApaka pracAra karyo che. AnI mIzanarIo paNa sArI rIte cAlI rahI che. (4) svAdhyAya svAdhyAya eTale svanuM adhyayana karavuM eTale ke je kAMI zIkhyA hoIe tenuM svane lakSamAM rAkhIne adhyayana karavuM te svAdhyAya che. anya dharmomAM paNa A vAtano svIkAra karavAmAM Avyo che. gItAjImAM svAdhyAyane jJAnayajJa kahyo che. zrI kRSNajI kahe che ke . 1 svAdhyAya : jJAnayajJAzca yatayaH saMzitavratA / gItAjI 4/28 svAdhyAya ane zAstrArtha jJAnarUpa yajJa karavAvALA prayatnazIla puruSo che. zreyAndra vyamayadhajJAmjana yajJaH paraMtappa / he paraMtapa ! dravya yajJanI apekSAe jJAna zreSTha che. sarva karmAkhilaM pArtha jJAne parisamApyate / (gItAjI) 315 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA he pArtha ! samasta niHzeSa karma mokSa sAdhana rupa jJAnamAM samApta thaI jAya che. taittarIya upaniSadamAM paNa svAdhyAyane tapa kahyo che. -- prakaraNa tapodi svAdhyAya : | taittarIya AraNyaka upaniSada svAdhyAya ja sahuthI moTuM tapa che. navi atthi navi ya hoI sajjhayaM samaM tavo kammaM / svAdhyAya samAna koI tapa nathI ane bhaviSyamAM thaze nahi. bhagavatI sUtramAM paNa svAdhyAyanA pAMca prakAra batAvyA che. sajjhAe paMcavihe patte taMjahA (bhagavatI sUtra) vAyaNA paDipucchaNayA, pariyaTTaNayA aNupehA dhammakA / (1) vAcanA (2) pucchanA (3) pariyaTTaNA (4) anuprekSA (5) dharmakathA "taitarIya upaniSada mAM kahyuM che ke svAdhyAyamAM asAvadhAnI, lAparavAhI, arthAt pramAda na karo. svAdhyAyAnA pramad: | taitarIya upaniSada svAdhyAya karavAmAM apramata raho. (5) dhyAna dhyAna eTale ekAgra banI javuM. jaina siddhAnta dIpikAmAM dhyAnanI paribhASA batAvatA kahyuM che ke-- ApravitA yoganirodho va dhyAnam / (jaina siddhAnta dIpikA) ekAgra ciMtana tathA mana-vacana kAyAnI pravRtti rUpa yogone rokavA te dhyAna che. dhyAnamAM AtmA upara paDalA dareka prakAranA saMskAro nIkaLe che. enAthI AtmA para lAgelA doSo dUra thAya che. eTalA mATe Atmazuddhi mATe dhyAna eka uttama tapa che. niyamasAramAM paNa dhyAnanI vizeSatA batAvatA kahe che ke - 2 316 jhANaNilINo sAhu paricAgaM kupA ra savva dosANaM / tumhA dujhANameva hi savvahi pArassa paDikkamaNaM // (niyamasAra) dhyAnamAM lIna thayelA sAdhaka badhA doSonuM nivAraNa karI le che eTalA mATe dhyAnathI ja badhA aticAro arthAt doSonuM pratikramaNa che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 anya dharmoM paNa dhyAna- ciMtana nididhyAsana, alaga alaga prakAranA dhyAna vigerenI vAta Ave che. dhyAnane samAdhi paNa kahe che. - (6) kAyotsarga - kAyAne viziSTa AsanamAM rAkhavI te kAyotsarga tapa che. bIjA zabdomAM kahIe to badhI ja ceSTAono tyAga karavo te kAyotsarga che. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke - anya dharmomAM paNa kAyotsarga eTale ke dehadamananI vAta Ave che. dehapIDana svarupe svIkAryo che. Ama juo to mULabhUta vAta to dareka dharmanA darzanakAroe svIkArI che. mAtra enI vyAkhyA alaga alaga svarUpe ApI che. maMjila eka che. mArga alaga alaga che. sAdhanAnA daura para javA mATe dareke potapotAnI rIte prayatna karyo che ane sahune potAnI kakSA pramANe saphaLatA maLI che. je jyAM sudhI gayA teNe tyAM sudhInI vAta karI. eka mahAvIra evA hatA ke te sahuthI AgaLa thayA eTale emane e rItanuM jJAna prApta thayuM. emane je jJAna prApta thayuM tenuM nAma che kevaLa jJAna. A kevaLajJAnamAM sukSmAtisUkSma jJAnanI prApti thaI. kevaLa jJAna eTale traNa lokanuM (urdhvaloka, madhyaloka ane ardhAloka) ane traNe kALanuM (bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAnakALa) aMjalivata eTale ke hAthamAM ja dekhAya che. A jJAna AtmA dvArA thAya che mATe enA mATe mana ke indriyanI jarUra paDatI nathI. mATe mahAvIra svAmI A jJAna sudhI pahoMcyA eTale emaNe jhINAmAM jhINI vAta karI. bIjA sAdhako tyAM sudhI nathI pahoMcyA eTale emaNe sthULa vAta karI. eTalA kriyAtmaka dharmamAM pheraphAra Ave che. paraMtu guNAtmaka rIte to eka che. A prakAre tapathI lAbha tathA bAhyAbhyAMtarane samajavAthI khyAla AvI jaze ke tapanI keTalI badhI jarUriyAta che paraMtu A kALamAM paNa sahu nasIbavALA che ke jJAnI puruSo e tapanA alaga alaga prakAro batAvyA che. koI annano tyAga karIne karI zake che to koI annano upayoga karIne annatyAga sivAyanA tapa dvArA puruSArtha AdarI potAnA AtmAnuM kalyANa karI zake che. 317 Ama bAhya tapa dvArA zArIrika vikArone naSTa karIne tathA indriyo para vijaya prApta karavAnuM che te sthUla zakti kendronuM zodhana kare che. AtyaMtara tapanI bhUmikAnuM nirmANa kare che ane kramazaH zodhana kare che. AtyaMtara tapanI bhUmikAnuM nirmANa kare che ane kramazaH dehAdhyAsanI kSINatAthI bheda vijJAnanI sthiti niSpanna thAya che. bAhya tapa titikSA, deha ene AtmAnI bhinnatAno bodha karAve che ane saMkalpa daDhatAne yogya zarIra ane mAnasanuM nirmANa kare che. AtyaMtara tapa aMdara thayelA kaSAyo, viSayo, vAsanAonuM dUra kare che. karmono je mela jAmyo che tene sApha karI zuddhatAmAM vadhAro kare che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 emeTIka dharma jevA ke yahUdIdharma, khristIdharma ane islAmadharmanI carcA daramyAna e jANavA maLe che ke A ekezvaravAdI darzano aMte to paramAtmAmAM lIna thavAnI vAta kare che. emeTIka dharmo AtmA ane paramAtmA banne te eka mAnatA nathI. AtmA ne paramAtmA e darzanomAM bhinna gaNavAmAM Ave che. zinho dharma ke kanphayuzIyaza dharmamAM paNa "dAo" eTale ke prabhunA mArga upara cAlavAnI vAta karavAmAM Avela che. A dAo ke tAo e tapano mArga che. prasiddha kavi narasiMha mahetAe paNa kahyuM "ghATa gaDIyA pachI nAma rUpa jhuMjhavA aMte to hemanuM hema hoya" Ama tamAma dharmanA nAma judA che. temanI upAsanA paddhati judI che. tapazcaryA paddhati judI che paraMtu e tamAma dharmano uddeze eka che. khristIdharmamAM tapanI vAta karIe to khristI dharmanI imArata "prema" upara caNAyelI che. Love they self. Love they universe. A zabdo khristIdharmanA mazInarI varganA dyotaka che. khristI mazInarI saMsthAo khristI pAdarIo ke khristI sAdhvIo pachI te teo romana ketholIkanI hoya, prosTenTa hoya ke anya saMpradAyanA hoya che. tamAma mAtrane mAtra premanA saMdezAnI vAta kare che. prema eka khristI dharmanA saMnyAsI ke saMsArI mATe tapanI ArAdhanAno prathama sopAna che. khristI dharmano prema eTale vizALa che ke temAM ahiMsA, satya, asatya, brahmacarya ane aparigraha A pAMca vratono samAveza thaI jAya che. prema karaze to hiMsA paNa nahIM kare, prema karaze to sAcuM bolaze. prema haze to vyakti corI nahi kare, prema dvArA ja vaphAdArI zakya bane ane prema brahmacaryano dyotaka che. prema haze to khUnA marakI nahi kare, saMgraha nahi kare. Ama premamAM ja sarvano samAveza thaI jAya che. vizvanA tamAma dharmomAM tapano mahimA varNavAyo che. eTalA mATe ja tamAma dharmoe tapazcaryAnA mArgane apanAvyo che. prAcIna dharmothI laI arvAcIna dharmonI vAta karIe to vaidika saMskRtithI laI athavA to vaidika dharmothI laI islAma ane bAhya dharma sudhInA tamAma dharmomAM tapa madhyasthAna dharAve che. saMsArI ne ke sanyAsIe tenI sAdhanA mATe tapazcaryA karavI jarUrI che. ApaNe agAunA prakaraNomAM tapane zarIra saMdarbhe, AdhyAtmika utkrAMtinA vikAsa saMdarbhe hoI zake pachI rojIMdA jIvanamAM manuSyano vikAsa sAmAjIka vikAsa ke Arthika vikAsa hoI zake. tapa dhArmika dRSTikoNamAMthI pragaTa thayela uddeza paNa utkrAMtino uddeza che. dhArmika ke AdhyAtmika uddeza manuSyane naitika mUlyovALI DrAsa thavAthI manuSyane samagra samAjanI ke samagra rASTranI paDatI thAya che. AvA mUlyonI avagati rokavA mATe tapazcaryA eka viziSTa baLa tarIke kAma kare che. saMsArIo mATe temanA dainikakramamAM temano samarpaNabhAva 318 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa ra khUba ja Avazyaka che. je manuSyo je kAMI pravRtti kare che te pravRttine saMpUrNa samarpaNabhAvathI pUrNa karavI e eka tapazcaryA che. A dRSTie joIe to tapazcaryA pratyeka vyaktinA jIvana sAthe atUTa baMdhanathI joDAyelA che. tapazcaryA AdhyAtmika athavA dhArmika pakSanI vAta karIe to tamAma dharma saMpradAyo athavA AdhyAtmika dRSTikoNa aMte to mAtra eka ja dhyeyane anulakSIne alaga jaNAya che. tamAma dharmonuM aMtima dhyeya mokSaprAptinuM jovA maLe che. kroDa vighna dUra Tale, vAMchita phale tatkAla / jo bhAvijana nita tapa kare, tasa ghara maMgalamAla // - bhAratanA jeTalA paNa saMta mahAtmA che. emAM prAyaH karI evA haze ke jemanA jIvanamAM thoDA ke vadhAre tapa jovA maLe che. mahAtmA gAMdhIjI jevA paNa aneka puruSo thaI gayA kyAre khAvu, keTaluM khAvuM A badhAnuM dhyAna rAkhatA hatA. khAvA para saMyama rAkhavo e paNa eka tapa che. A tapa ApaNI saMskRti che. mATe ja kahyuM che ke tapathI vighno dUra thaI jAya che. mananI icchAo pUrNa thAya che. nitya tapanI ArAdhanA kare che. tenA ghare maMgaLa ja thAya che. evA tapanI nitya ArAdhanA karIe ane enA mahattvane samajIe.. bhAratIya saMskRtika jIvananuM ApaNe adhyayana karIe to sUryanA prakAzanI jema e spaSTa thAya che ke bhagavAna mahAvIranI adhyAtmavAdanI vicAradhArA hoya ke ajitakesakambalInI bhautikavAdI vicAradhArA hoya ke gozAlakanI niyativAdI vicAradhArA hoya badhAmAM tapanA svaro jhaMkRta thayelA che. sAdhanA paddhatimAM tapanA lakSya ane svarUpa saMbaMdhamAM kaMI vicArabheda avazya che. paraMtu tapanuM mahatva to samAna ja che. bharatasiMha upAdhyAye boddhadarzana tathA anya bhAratIya darzanamAM lakhyuM che ke bhAratIya saMskRtimAM je kAMI paNa zAzvata che, je kAMI paNa udAtta tathA mahattvapUrNa tattva che. te badhu tapasyAyI yukta che. tapasyAthI ja A rASTranuM baLa ane oja utpanna thaela che. tapasyA bhAratIya darzananI nahIM paNa enA samasta itihAsanI prastAvanA che. pratyeka ciMtanazIla praNAlI pachI te AdhyAtmika hoya ke bhautika hoya badhI tapazcaryAnI bhAvanAthI yukta che. enA veda, vedAnta, darzana, purANa, dharmazAstra vagerenA vidyAsAdhako jIvananI sAdhanArUpa tapazcaryAnA ekaniSTha upAsaka che. 319 tapa saMbaMdhamAM anuciMtana karatA suprasiddha gAMdhIvAdI vicAraka kAkA kAlelakare kahela che ke budghakAlIna bhikSuonI tapasyAnA pariNAma svarUpa ja azokanuM sAmrAjya ane AryakAlIna saMskRtino vistAra thayela zaMkarAcAryanI tapazcaryAthI hindu dharmanuM saMskaraNa thayuM. mahAvIranI tapasyAthI ahiMsA dharmano Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 2 pracAra thayo ane caitanya mahAprabhu je mukhazuddhi mATe eka taNakhalu paNa moDhAmAM na rAkhatA tenA tapathI baMgALamAM vaiSNava saMskRtino vikAsa thayo temaja mahAtmA gAMdhInA tapanA phaLarUpe bhAratadeza svataMtra thayo. maharSi pataMjalie kahela che ke tapathI azuddhino kSaya thavAthI zarIra ane indriyonI zuddhi thAya che. anya darzanono abhiprAya jotA kahI zakAya ke bhAratIya AcAra darzanamAM dareka dharma taparUpa sAdhanA svIkArI che. tapa ja jIvane saccidAnaMdanI anubhUti karAve che. A rIte tapano upasaMhAra karatA kahI zakAya ke tapa e evuM divya rasAyaNa che ke je zarIra ane AtmAnA yogika bhAvane naSTa karI AtmAne potAnA mULa svabhAvamAM sthApita kare che. anAdi anaMtakALanA saMskArone kAraNe AtmAno zarIra sAthe tAdAtmya saMbaMdha che. A saMbaMdha toDavA mATe tapa eka zreSTha upAya che. tapanuM prayojana che. prayAsa pUrvaka karmapudugalone AtmAthI alaga karI vizuddha Atma svarUpane pragaTa karavuM tethI ja uttarAdhyayana sUtramAM mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke - tapa AtmAnA parizodhananI prakriyA che. baMdhAyelA karmono kSaya karavAnI paddhati che. A samyak tapanI paddhatine apanAvIne AtmA sarvakarma khapAvI siddhAcalamAM zAzvata vAsa kare che. 320 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 prakaraNa - 3 jainettara dharmo ane sAdhanApaMthomAM tapanI vibhAvanA 3.4. 3.1 zaiva dharma 3.2 AjIvaka mata 3.3 bauddha dharma yahudI dharma 3.5 khristI dharma 3.6 islAma dharma 3.7 tAo dharma 3.8. kaoNnphayusiyasa dharma 3.9 zino dharma 3.10 pArasI dharma 3.11 jaina dharma temaja jainetara dharmamAM madhyayugIna yogI, saMta ane phakIrI sAdhanAmAM pragaTa thatuM tapanuM viziSTa svarUpa saMta mata - kabIra, nAnaka, caraNadAsa, darIyA, raidAsa, zrImoTA, mIrA 3.12 nAtha yogI saMpradAya 3.13 sUphImata hallAme manasura, bAsarA, sUphImata gajhAlI, soharAvaradI, bhAratIya sUphI paraMparA 3.14 bAula paMtha 32 2 325 331 333 335 335 336 338 339 u40 342 376 398 384 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 jainettara dharmo ane sAdhanApaMthomAM tapanI vibhAvanA prakaraNa 3.1 zaiva dharma zaiva dharmamAM tapanI vibhAvanA viziSTa svarUpe jovA maLe che. zaiva eTale zivano dharma eka arthamAM, bIjA arthamAM zaiva zabdanI vyutapatti kApAliko temaja kALabhairavoe zaba uparathI zaiva karela che. Ama zaivadharmamAM bhagavAna zivanI mahimA sAthosAtha tapazcaryAnuM paNa AgavuM mahattva che. zaiva dharmamAM tapazcaryAnA be mArgo che. 1. sAtvika tapazcaryA ane 2. tAmasika tapazcaryA. sAtvika ane tAmasika tapazcaryA mAtra sAmAnyajanone tapanI samaja ApavAnA saMdarbhamAM prayojAya che. vAstavika rIte tapazcaryA haMmezA ehaiki sukhono tyAga karI pAramArthika satya athavA paramArtha pAmavA mATe karavAmAM AvatI ArAdhanA ja che. zaiva dharmanI aghorI saMpradAyanI tapazcaryA vize sAmAnya rIte suga anubhavAya che paraMtu jo tene zaiva mArganA viziSTa saMdarbhe mUlavatA te paNa viziSTa prakAranI tapazcaryA che. aghorI : aghorI saMpradAya mULa prAcIna vaidika saMskRtimAM maLI Ave che. jo ke A saMpradAyamAM sanyAsIo mULabhUta rIte vaidika paraMparAne anusaratA na hovA chatAM paNa teo vaidika saMskRtimAMthI utarI Ave che te vAtano niSedha karI zakAya tema nathI. aghorI zabdano artha saMskRtabhASAmAM a-ghorI pratyaya u52thI jotA teno artha ghora eTale ke kaLIyuga eTale ke AgaLa a mUkatA je kaLIyuga nathI te thAya che. aghorI loko koIpaNa nAzavaMta bAbato sAthe nathI. aghorI loko koIpaNa nAzavaMta bAbato sAthe rAga keLavatA nathI. sAmAnya rIte janatA (loko), jene bihAmaNuM gaNatA hoya te bAbato aghorIo sahajatAthI apanAvatA hoya che. hindudharmamAM aniSTa jevuM kAMI nathI. kemake tamAma bAbato brahmamAMthI ja sthUlI che tethI vizvamAM koIpaNa bAbata je te brahmamAMthI ja phUTa thatI hoya to tene apavitra kevI rIte gaNI zakAya teonA mate A vizvamAMthI tamAma bAbato izvaranuM ja svarUpa pragaTa karatI hoya che. athavA to izvaramAMthI ja pragaTatI hoya che. aghorIo mukhyatve bhagavAna zIvanI upAsanA kare che. aghorIonI mAnyatA mujaba pratyeka manuSya lAgaNIothI bharelA hoya che ane teNe zIva banavA prayatna karavo joIe. aghorI saMpradAya 322 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 tamAma prakAranA sukhano tyAga karI zIvatva tarapha AgaLa vadhavAnI vAta kare che. eka daSTie joIe to aghorI saMpradAyanA mULa hindu saMskRti jeTalA ja prAcIna che. paraMtu aghorI saMpradAyane tenA vartamAna svarUpane jotA teno uddabhava "kinArAma" aghorI nAmanA aghorI saMtathI zarU thayo hoya tema jaNAya che. kinArAmane zIvano avatAra mAnavAmAM Ave che. teoe kaThora tapazcaryA dvArA aneka siddhio hAMsala karI hatI ane loko mATe teno racanAtmaka upayoga karatA hatA. kinArAmanuM maMdira vArANasImAM AveluM che ane A saMpradAya mATe te khUba ja mahatva tema ja pavitra mAnavAmAM Ave che. keTalAkanA mata mujaba A saMpradAyanA pravartaka dattAtreya hatA. aghorIo bhagavAna zIvane mAnavIya svarUpanuM pratIka mAne che. teo mahaaMze smazAna ke kabrastAnamAM nivAsa karatA hoya che. Ano artha e thAya che ke smazAna e ja antima dvAra che. aghorInI rIta rasama joIe to teo nagna avasthAmAM lokothI dUra jaMgalamAM pharatA hoya che. guphAomAM rahetA hoya che. abhakSya padArthonuM bhakSaNa karatA hoya che. marya lokothI temane koI nAto hoto nathI ane tenA kAraNe ja teo mAnavIya prema, lAgaNI, IrSA, asuyA, bhrama ke dhRNAthI para hoya che. teone koI ja jAtane mAnavIya lAgaNIo saMbaMdhI ke mAnavIya prema hoto nathI. uttara bhAratamAM kApAla (khoparI) sAthe pharatA aneka aghorIo jovA maLe che. jemAM saDelo khorAka pazunI viSTA, mAnavamUtra ke mAnavaviSTA ane koIpaNa vastuno samAveza thato hoya che. aghorI emanI nityavidhi khUba ja niyamItapaNe karatA hoya che. jene kAraNe teo aghoratvane pAmI zake che. temanI antima nitya rItimAM eka vakhata to acUka saDelAmAMsano samAveza thAya che ane eka vakhata to acUka maDadA upara besIne sAdhanAmAM AgaLa vadhatA jAya che. tema tema temane vividha prakAranI siddhio prApta thAya che. A siddhiomAM keTalIka buddhi gamya lAgatI na hoya chatA keTalAka sAdhakoe jAhera prayogo karI batAvyA che. AmAMthI keTalIka zaktionA udAharaNa laIe to kasamaye AkAzamAMthI varasAda varasAvavo athavA to varasAdane rokI devo vigere. aghorI sAmAnya niyama pramANe teo manuSyane koIpaNa jAtanA sukha ke AnaMdano tyAga karI te dvArA ja Atmasiddhi sAdhavI te temano mukhya dhyeya hoya che. bhUtakALamAM aneka mahAna sAdhako thaI gayA temanAmAMthI keTalAkano ullekha karIe to dattAtreya, kinArAma, toyegAsvAmI, aghorezvara, aghorezvara mahAprabhu bAbAno samAveza thAya che. tattvajJAnanI dRSTie joIe to aghorI tattvaciMtana e saMpUrNapaNe advaita che, dratano saMpUrNa viccheda ane zIva e ja mAtra eka ja vAstavikatA vidyamAna che tema aghorI prAyaH ciMtana mAne che. aghorIonA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 Azrama ke temanA nivAsasthAna pAse alaga peTAvelo agni ane dhUNI cAlu hoya che. pragaTAvelo agni ane dhUNIo citA ke smazAnanuM pratika che. citAnI bhasmane aghorIo ati pavitra mAnatA hoya che ane temanA bhaktone paNa teo citA-bhaSma prasAda tarIke aparNa karatA hoya che. svaloda mAtRkAnA maMtavya mujaba smazAna bhasma e ja parama satya che. aghorIonA maMtavya mujaba smazAna bhasma e ja parama satya che. aghorIone motano bhaya nathI hoto teo daihikamRtyuthI DaratA nathI. teo to temanA bhautika astitvamAMthI janmatI maryAdAo eSNAo aihika sukhanA nAza mATe satata kaThora tapazcaryAomAM ja vyasta hoya che. motano bhaya temane nathI hoto kAraNa ke manuSya je kAMI che athavA je kAMI bhogavI rahyo che te tamAma nAzavaMta che. hakIkatamAM to mRtyu e bhautika baMdhanomAMthI mukti che. svalodanA maMtavya mujaba aghorIonA tamAma vidhi-vidhAno mRtyune bheTavA taraphanA ja hoya che. kAraNa ke teo bhramaNA, mAyAvI jagatathI mukta thavA mAMge che. temanA rIta-rivAja temaja temanA vartana vagere sAmAnyajanane sUga upajAve tevA jarUra hoya che. paraMtu temanA AvA kRtyo mAtra temanA advaita tattva siddhAntane AbhArI che. dA.ta. je zaba upara besIne aghorI meDITezana (sAdhanA) kare che te zaba potAnuM ja che. tema mAnIne cAle che. Ama aghorIo kaThora tapazcaryA sAdhanA dvArA Atmatattvane prApta kare che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.2 AjIvaka mata bhagavAna mahAvIranA samayamAM vibhinna dhArmikamatavAdo, vividha saMpradAyo tathA ghaNA karmakAMDIo hatA. sUyagaDAMga sUtramAM 363 dhArmika matavAdIono ullekha che. 1. suttanipAta abhiyasapattamAM 63 saMpradAya hovAno ullekha che. I 2 | vikramanI AThamI zatAbdi sudhImAM A matanuM astitva prAyaH samApta thaI gayuM hatuM. paraMtu jyAre A saMpradAya hato tyAre khuba ja jJAnayukta hato. Aje A saMpradAyanuM koI sAhitya upalabdha nathI chatA paNa jaina tathA bauddhanA sAhityamAM A matano ullekha Ave che. AjIvaka matanI oLakhANa A prakAre che. (1) eka prakAranAM khAsa pAMkhaDI (2) nagna rahevAvALA gozAlakanA ziSya (3) labdiprayoga karIne avivekI loko dvArA prazaMsA prApta karavAvALA athavA potAnA yazane phelAvavA tapa ane cAritranuM anuSThAna karavAvALA. AjIvaka niyativAdI hatA chatA taponuSThAna karatA hatA. AtmA, karma, muktinA astitvane mAnatA hatA. kriyA-akriyA-siddhi-asiddhi, svarga-naraka A pratyeka avasthA niyatine AdhIna mAnatA hatA. badhI ja kriyAo karatA hatA chatAM paNa eno zreya niyatine ja ApatA hatA. AcArasaMhitA ane sAdhanApaddhati kaThora hatI. bauddha sAhityamAM tathA jaina sAhityamAM AjIvaka gozAlAkanI zramaNa paraMparA mATe upayoga thayo che. AjIvikA mATe tapazcaryA karavAvALA hatA. | 3 | AjIvaka matanA saMsthApaka - AjIvaka matanA saMsthApaka makhaliputra gozAlAka hatA . 4 | te pote paNa nagna rahetA hatA ane temanA bhikSu paNa nagna rahetA hatA. bhagavatIsUtra anusAra bhagavAna mahAvIranu bIju cAturmAsa rAjagRhinuM upanagara nAlandAnI tajuvAya zALAmAM hatuM tyAM maMkhavIyamAM gozAlAka paNa rahyo hato. bhagavAna mahAvIranA utkRSTa koTInA tapatyAgathI prabhAvita thaIne ziSya banAvavAnI vinaMtI karI. bhagavAnane mauna rahelA joIne ziSya banIne rahevA lAgyo. te nimitajJonA jANakAra hatA. jenA dvArA loko ne te ApatA hatA. temanA bhikSu ugra tapasvI hatA. / 5 / 1. sUyagaDAMga sUtra - mR. 1/2 2. suttanipAta bauddhagrantha 3. bhagavatI stra- vR- 1/2/2 4. bhagavatIsUtra za.- 15 5. hisTrI pukhta DAvarInsa gauNa Tu gALIvAsa. . patta. vIrAma, pR. rUpa Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 buddha tathA gozAlanA ziSyonI samAnatA kahatI buddhanA ziSya zramaNi kahevAtA hatA ane gauzAlakanA AjIvaka zramaNa hatA. A banne yajJa, karmakAMDa, Adine sAmAnya karI tyAga, tapazcaryA ane kaThora sAdhanAmAM vizvAsa rAkhatA hatA. eTalA mATe zramaNa kahevAtA hatA. AmAM paNa gRhasthadharma nivRtti pradhAna hato. tethI AcAra mArgamAM paNa nivRttino svara gUMjato hato. zramaNo ane gRhasthonI AcArasaMhitAmAM prAyaH nivRtti-tyAganI vizeSa preraNA maLe che. AjIvakono AcAra tathA siddhAnta - AjIvaka bhikSu cAra prakAranA tapa karatA hatA (1) ugratapa (2) ghora tapa (3) rasanirmUhaNa ane (4) je svendriya pratisaMlIntAva tapaH | 1 | A cAre prakAranA tapa khUba ja duSkara hatA A tapanA nAmathI ja khyAla Ave che. AjIvaka bhikSu ekabAju ugra tapa karatA hatA to bIjI bAju teo vanaspati, kAcA ane sacita phaLa Adino upayoga karatA hatA. / 2 | -- sUyagaDAMgasUtra anusAra potAnA mATe banAvelA AhAra gRhasthane tyAMthI grahaNa karatA hatA. aupapAtikasUtra anusAra gAma-nagara vigere jagyAmAM AjIvako rahetA hatA. teo alaga alaga prakAre bhikSA grahaNa karatA hatA. bhikSA samaye vIjaLI paDe to bhikSA nathI letA ane bhikSA na maLavA para upavAsa karI letA hatA. koI mATInA moTA vAsaNamAM tapa karavAvALA hatA. AvA AcAra dvArA AjIvaka zramaNa paryAyanuM pAlana karIne bAramAM devaloka sudhI jAya che. bAvIsa sAgaropamanI sthiti rahelI che. te ArAdhaka nathI hotA. AjIvaka zramaNopAsanA niyamo AjIvaka upasAkanA niyama saraLa hatA (1) mAtApitAnI sevA karavI. (2) gUlara, vaDa, bora, sattara ane pIpaLo A pAMca phaLono tyAga karatA hatA. (3) kAMdA, lasaNa ane kandamULanuM sevana karatA hatA. (4) 326 baLadanA nAka,kAna viMdhatA na hatA ane napuMsaka paNa banAvatA na hatA. paMdara karmAdAnothI virakata rahetA hatA. (5) trasa jIvano hiMsA karatA na hatA. AjIvakamaMtamAM bAra upAsako hatA. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 A pramANe AjIvaka matanI vAta batAvI che. (2) parivrAjaka zramaNa - parivrAjaka zramaNa brAhmaNa dharmanA labdhi pratiSThita paMDita hatA. vaziSTha dharmasUtra anusAra teo mastakanuM muMDana karatA hatA. I 3 I bhikSAthI AjIvikA karavAvALA sAdhune parivrAjaka mAnyA che. / 4parivrAjako cAmaDu athavA eka kapaDu rAkhatA hatA. gAyo dvArA ukhADavAmAM AvelA chANa dvArA zarIrane DhAMkatA hatA ane jamIna para suI rahetA. AcArazAstra ane darzanazAstrane jANavA mATe thaIne vividha sthaLe paribhramaNa karatA hatA. teo cha aMganA jJAtA hatA. anya parivrAjako A pramANe hatA. 1. saMkhA - sAMkhya matavALA hatA. 2. joI - yogI jeo anuSThAna para jora mApatA hatA. 3. kapila - je izvarane sRSTinA kartA mAnatA na hatA. 4. bhiucca - bhRgu RSinA anuyAyI. 5. haMsa - je parvatamAM, guphAmAM, AzramamAM rahetA hatA. I 2 I 6. paramahaMsa - nadInA kinAre rahetA hatA. 7. bahuudaya - gAmamAM eka rAtrI ane zaheramAM pAMca rAtrI rahetA hatA. 8. kuDiOya - je gharamAM rahetA hatA. krodhAdino tyAga karavAmAM prayatnazIla rahetA hatA. 9. kantaparivrAyaga - nArAyaNanA parama bhakta hatA. 10. brAhmaNa parivrAjaka - aMbala Adino ullekha che. 11. parAzara - kAcu pANI ane bIja rahita phaLano upayoga karatA hatA. 12. kahadIvAyaNa - mahAbhAratamAM ullekha che. 1. ThANAMgasUtra, . 4-22, 350 2. bhagavatI sUtra, u. 5. 218 3. DiksanArI opha propaira nemsa jilda 2, pR.159 malAlasekara 4. niruktisa vaidika koza, 1/4 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 13. devagupta - nArada 14. kSatriya parivrAjaka - selaI Adi A parivrAjako Rgvada, sAmaveda, itihAsanA sAMgopAMga jANakAra hatA. SaSTitanna, gaNita, dikSAkalpa, vyAkaraNacheda nirukta ane jayotiSazAstra tathA anya brAhmaNa granthonA niSNAta hatA.21 vaidika ane zramaNa paraMparAmAM prarivAjakono ullekha 1. caraka - bhagavA vastra paherI sAmuhika bhikSA karavAvALA, tridaDI. 2. dharma cintaka - dharmazAstranuM adhyayana karavAvALA. 3. avisaddha - koIpaNa pratye virodha na rAkhavAvALA vinita, bhaktimArga. 4. visaddha - puNya-pApa, svarga-naraka nathI mAnatA, akriyavAdI 5. vRddha - vRddhAvasthAmAM sanyAsa grahaNa karavAvALA 6. paMDuraMga - zarIra para bhasma lagAvatA hatA. 7. gautama - baLada rAkhatA vividha karatUko dvArA lokone prasanna karatA hatA. 8. govratika - gAya sAthe paribhramaNa karavAvALA gAya bahAra jAya, khAya, pANI pIe e pramANe ja badhu karavAvALA 9. gRhidharma - gRhasthadharmane zreSTha mAnavAvALA. 10. zrAvaka - dharmazAstranuM zravaNa karavAvALA hatA. A bhikSuo dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha ane mAMsanuM bhakSaNa nathI karatA. mAtra sarasavanA telano upayoga kare che. dAnadharma, zaucadharma, daihika zuddhi ane svacchatAmUlaka AcAra tIthabhiSekano vizeSarUpathI upadeza ApatA hatA. A parivrAjako nadI, taLAva, vAva, Adi jaLAzayomAM praveza karatA na hatA. koI vAhanano upayoga karatA na hatA. nRtya karatA na hatA. bhantakathA, derAkathA, rAjakathA ane corakathA karatA na hatA ane anarthAdaMDa karatA na hatA. mATI, lAkaDuM ke tubaMDAnA pAtrano upayoga karatA hatA. 1. ritInansa maoN tI hinduna, ninda, 2, pR. ra3ra. 2. jJAtAdharmakathAMga sUtra - 5, pR. 13. ura) Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (3) vAnaprastha vAnaprasthano artha che kaThora niyamonuM pAlana karavuM ane vanamAM rahevuM. pacAza varSanI uMmara vAnaprastha mATe mAnI che. - vAnaprastha gRhasthanI jema bhojanazayana nathI karatA. phUla, phaLa, kandamULa ane vanamAM maLatI vanaspatino upayoga kare che. / 1 / mAtra eka vakhata bhojana kare che. athavA 2-3 divasanA antare cAMdrAyaNa vrata kare che. / 2 / athavA pANI ane vAyu para paNa rahe che. anya sAdhuo pAse bhikSA mAMge che ane gAmamAMthI mAtra ATha kavaLa bhojana mAMgIne lAve che. vAnaprasthI divasanA be vakhata athavA to traNa vakhata snAna kare che. / 3 / zarIrane mRgacarmanI chAla athavA kuza (ghAMsa)thI DhAMke che. 1 4 | zarIranA vALa tathA nakha kApavAno niSedha karyo che.I5I mauna laIne vedano pATha kare che. vedamAM zraddhA rAkhavI joIe. paMcAgninI vacce ubho rahe. varasAdamAM bahAra Ubho rahe, ThaMDImAM bhInA vastro dhAraNa karIne ugra tapasyA kare che. rAtre pRthvI para zayana che. / 6 | prakaraNa jAgRta avasthAmAM cAlatA ane besIne yogAbhyAsa karavo / 7 / joIe. je padArtho sukha ApatA hoya tenAthI dUra rahevuM joIe. asAdhyaroga thavA para paNa potAne mRtyu najIka samajIne uttara athavA pUrvAbhimukha thaIne prasthAna kare teNe tyAM sudhI cAlavuM joIe jyAM sudhI te paDI na jAya. I 8 / 1. manusmRti, 6/5 2. manusmRti, 11/2/6 3. yAjJavalakaya - 348 4. gautamasmRti - 3/34 5. vasiSTha 9/11 - - je koI abhimAna, krodha, kleza tathA bhayanA kAraNe AtmahatyA kare che te sAMITha hajAra varSa sudhI narakavAsamAM rahe che. | 9 | 3 AtmahatyA karavAvALo svargalokamAM nathI jaI zakato paraMtu vrata, upavAsa dvArA te pavitra sthaLo para maravA vratanI AtmahatyA nathI thatI. / 10 | 6. manusmRti - 6/22 7. yAjJavalaya - 3/51 8. AparArka pR. 945 9. pArAzara smRti - 4/12 10. Adiparva 179|20 - 329 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA gaMgAtaTa nivAsI vAnaprasthI tApasa hottiya pottiya kottiya jaNaI saTTaI thAla daMtualiya / 1 | nimajjaka - mUlAcAra kandAhAra tvacAhAra pannAhAra puSpAhAra bIjAhAra - samparavAla saMkhadhamaka | 2 | vilavAsI bhUgarbha athavA gUphAmAM rahevAvALA jalavAsI pANImAM rahevAvaLA zaivAlabhakSI - zevALano AhAra karavAvALA -- - - - - nivAsI vAnaprasthI tApasa vastradhArI jamIna para suvAvALA yajJa karavAvALA zraddhAzIla badho sAmAna laIne cAlavAvALA dAMtathI cAvIne khAvAvALA snAna karatI vakhate pANImAM DUbI rahevAvALA zarIra para mATI ghasIne snAna karavAvALA zaMkhavagADIne bhojana karavAvALA - mULano AhAra karavAvALA kandano AhAra karavAvALA vRkSanI chAlano AhAra karavAvALo pAMdaDAMno AhAra karavAvALA phUlono AhAra karavAvALA bIjono AhAra karavAvALA prakaraNa 330 3 je potAnI meLe kanda, mUla, chAla, pAMdaDAM, puSpa tathA phaLa je svayaM paDI gayA hoya eno AhAra kare che. tapasvIo samUhamAM rahe che. vanavAsI sAdhu tApasa kahevAtA hatA,. jaMgalamAM Azrama banAvIne rahetA hatA. paMcAgni dvArA potAnA zarIrane kaSTa detA. vAnaprastha paryAyanuM pAlana kare che. A tapasvIgaNa okhalIne ane khalihAnanA najIka pahoMcI nIce paDelA dhAnyane vINe che ane tene sUMghIne khAtA hatA. | 3 | keTalIka vakhata to eka camacAmAM Avyo hoya eTalo AgAra karatA hatA. athavA te anAja upara vastrane pheMkatA ane je annakaNa te vastra para lAgI jatA tyAre teTalA ja khAIne ja saMtoSa mAnatA hatA. Ama anya matomAM paNa A rIte tapazcaryA batAvI che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.3 bauddha dharma bauddhadharma - bauddhadharmanI sthApanA buddhe karI hatI budhdha zaraNam gacchAmi dhamma zaraNam gacchAmi saMgha zaraNam gacchAmi A traNa pado bauddhadharmanA prakhyAta pado che. bauddhadharmamAM ema kahevAya che ke je vyakti buddhanI, dharmanI ane saMghanI zaraNamAM Ave che te samyakajJAna vaDe cAra Arya satyone jANI le che. A cAra Arya satya A pramANe che. (1) duHkha, (2) duHkhano hetu (3) duHkhathI mukti ane (4) duHkhamAMthI mUkti tarapha laI janAra asaMgika mArga. A mArganA zaraNe je jAya che tenuM kalyANa thAya che. kAraNake A mArganuM zaraNa uttama che ane tenA zaraNe javAthI manuSya badhA ja duHkhomAMthI mukti pAme che. bauddhadharmanA mUlyo - cAra Aryasatya batAvyA che. pahelu Arya satya che duHkha, duHkha zuM che ? bauddha dharmamAM kahevAmAM AvyuM che ke janma duHkha che, jarA duHkha che. vyAdhi duHkha che. maraNa paNa duHkha che. apriya loko sAthenuM milana duHkha che. priya lokono viyoga duHkha che. icchA karavA chatAMya koInuM na maLavuM e paNa du:kha che. e pachI bauddha dharmamAM duHkhane viSadarUpe samajAvavAmAM pAMca upAdAna skaMdha jaNAvavAmAM AvyA che, je che rUpa, vedanA, saMjJA, saMskAra ane vijJAna. bIjuM Aryasatya che - duHkhanuM kAraNa. bauddha dharmamAM duHkhanuM kAraNa tRSNA batAvavAmAM AvyuM che. pharIthI janma levAnI tRSNa, prasanna thavAnI tRSNA, rAga sahita jyAM tyAM khuza thavAnI tRSNA, kAma tRSNA, bhava tRSNA, vibhava tRSNAya trIjuM Aryasatya che duHkhamAMthI mukti. jo vyakti tRSNAthI virakata thaI jAya to duHkha paNa khatama thaI jAya che. cothuM Aryasatya che duHkhamAMthI mukti apAvanAra aSTAMgika mArga che. - samyapha jJAna - AryasatyonuM pUrepUrU jJAna - samyapha saMkalpa - A mArga para cAlavAno pAko nizcaya - samyapha vacana - satya bolavuM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 - samyapha karmAnta - hiMsA, dago ane dUrAcaraNathI bacavuM. - samyapha AjIva - nyAyapUrNa rIte jIvananirvAha calAvavo. - samyapha vyAyAma - satyakarmonA mATe satata pravRttizIla rahevuM, - samyapha smRti - lobha-lAlaca vagere cittane duHkha ApatI vAtothI dUra rahevuM. - samyapha samAdhi - rAgadveSathI mukta cittanI ekAgratA. A AThe mUlyonuM pAlana karavAthI manuSyanI prajJAno (jJAna) udaya thAya che ane prajJAno udaya thavAthI nirvANanI prApti thAya che. pAramitA zabda banyo che "parama' uparathI jeno artha che sauthI UMcI avasthA. cha pAramitA mukhya che. (1) dAna pAramitA (2) zIla pAramitA (3) zAMti pAramitA (4) vIrya pAramitA (5) dhyAna pAramitA (6) prajJA pAramitA * dAna pAramitA - bIjAnA hitanA mATe potAnuM sarvasva choDavAnuM nAma che dAna. dAna pAramitA traNa prakAranI hoya che. (1) jayAre dAna mATenA pAtranI koI sImA rahetI nathI eTale ke jagatanA sarva prANImAtra dAnanA pAtra banI jAya che. (2) jyAre dAnamAM ApavAnI vastuonI koI sImA rahetI nathI. manuSya jyAre potAnuM sarvasva bIjAnAM hitamAM, dAnamAM ApI devA taiyAra thaI jAya che. (3) jyAre dAnanA badalAmAM kaMI pAmavAnI AkAMkSA-icchA rahetI nathI. * zIla pAramitA - zIla eTale sadAcAra. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha vagere naitika niyamone zikhara upara pahoMcADavAnuM nAma che zIla pAramitA. hiMsA na zarIrathI hovI joIe. na manathI ane te ja pramANe sadAcAranA badhA niyamonuM pAlana karavuM joIe. zAMti pAramitA - zAMti eTale kSamA, sahanazIlatA. game teTaluM kaSTa paDe bhairya choDavAnuM nahIM. vicalita thavAnuM nahIM. have to marI javAze evuM kaSTa thAya to paNa zAMtithI tene bhogavI levuM te zAMti pAramitA. * vIra pAramitA - vIryano ahIM artha thAya che utsAha. azubhane choDIne pUrA utsAhanI sAthe AgaLa vadhavAnuM nAma che vIrya-pAramitA. * dhyAna pAramitA - dhyAnano ahIM artha che koI eka vastune cittamAM ekAgra karI tenA para mana lagAvavuM. citta jyAre saMpUrNapaNe vaza thaI jAya tyAre dhyAna pAramitA siddha thAya prajJA pAramitA - prajJA eTale satyano sAkSAtkAra thavo. citta jyAre nirmaLa thaI jAya che tyAre prajJAnI prApti thAya che. nirmaLa cittathI ja satyanAM darzana thAya che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.4 yahudI dharma yahUdI dharma ijharAIlamAM vasatA nAgariko pALe che. yahUdIo vizvabharamAM phelAyelA che. yahUdI dharmanI mULa mAnyatA nIce pramANe che. izvara, jIva ane jagatanI racanA karavAvALo che. Izvara eka che. Izvara premamaya che. izvara karuNAmaya che. Izvara sarvavyApI che. Izvara najIkamAM che. izvara dUrathI paNa dUra che. izvara aMdhakAranI jema rahasyamaya che. izvara sUryanA prakAzanI jema spaSTa che. Izvara satkarmathI, premathI, karuNAthI badhAnI sAthe nehabharyA vyavahAra karavAthI prasanna thAya che. izvaranuM nAma che yohAvA yohAvA e jIvana jIvavAnA pavitra mulyo batAvyA che. te A pramANe che. - huM tAro paramezvara yohAvA chuM. - tuM mane yahovAne mUkIne bIjA koIne mAnato nahIM. tArA paramezvaranuM nAma eTale ke yohAvAnuM nAma koI vyartha vAta mATe ke koI svArtha mATe leto nahi. - aThavADiyAnA cha divasa tuM kAmakAja karaje ane sAtame divase ArAma karaje. ArAma karavAnA divasane pavitra mAnaje ane te divase tArA gharanA sabhyothI laIne nokaracAkara, mahemAna badhAne vizrAma Apaje. terAhane traNa putro hatA. abrAma, nAhora ane hArAna. abrAmanI patnI hatI sAre ane hArAnano putra hato bhUta. purANI bAibalanA yahUdI dharmagraMthamAM lakhyuM che ke paramezvara yaho vAe abrAmane kahyuM hatuM ke tAro deza, janmabhUmi ane pitAnA gharane choDIne tuM e dezamAM cAlyo jA, je huM tane batAvIza. huM tane eka moTI jAtIno banAvIza ane tane AzIrvAda ApI. tAruM nAma huM zikhare pahoMcADIza. samagra sRSTinA loko tArI pAsethI AzIrvAda pAmaze. abrAma potAno deza choDI kanAna pradeza zekema nagaramAM jaine vasyo. thoDo samaya tyAM rAhI te dakSiNanA pahADI pradeza nagara negeva gayo. ahIM teNe keTalAka lokone potAne sAMpaDelA navA dharmathI zikSita karyA. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 A pradezanA rahevAvALAoe abrAmane "ibrI' nAmathI bolAvavAnuM zarU karyuM. ibrInuM kuTuMba ibrIsa' kahevAyuM ane ibrIsanuM bagaDeluM rUpa eTale hibru. eka vakhata pharI "yahovAe, darzana ApyA ane kahyuM ke hatuM tane A dezano adhikAra ApavA mAMguM chuM. huM tane nAila nadIthI karAta nadI sudhIno samagra bhUbhAga ApIzuM. tAruM nAma abrAmane badale 'ibrAhIma eTale ke saunA pitA raheze. mArA A vacananA pratikarUpa tArA kuTuMbIjano, tArA vaMza vAraso, tArA nokara cAkarone tuM meM kahelA dharmanI dikSA Apaje ane te pachI bALaka janme tyAra pachI AThamAM divase A pramANenA saMskAra (dIkSA) Apaje. ibrAhImane putra thayo IsahAka, IsahAkane be joDIyA bALako hatA. esAva ane yAkUba. yAkUba ijharAilanA nAmathI oLakhAyo. yAkUbane 12 putro hatA. jemAM ekanuM nAma hatuM yahudA jenA uparathI samagra komanuM nAma paDyuM yahUdI. yAkUbanA sauthI nAnA putranuM nAma yusupha hatuM. yusupha suMdara hato. cAritravAna hato. pitA tene khUba pyAra karatA hatA. paraMtu bhAioe. dagAthI tene ijipta jatA eka kAphalAne vecI dIdho. kAphalAno mAlika yusuphanA kAmathI khuza hato. kurAnezarIphamAM evo ullekha che ke mAlikanI patni jalekhA tenA pyAramAM paDI gaI. paraMtu yusupha na DagatA jalekhAe tene kedamAM pUrI dIdho. rAjAne yusuphanI nirdoSatA aMge svapna AvatA teoe yusuphane mukta karI maMtrI banAvI dIdho. yusuphe khUba ja sArA kAma karyA ane tapomaya jIvana jIvavAno saMdezo Apyo. ghaNA samaya pachI hamarata musAno janma thayo. musAne sinoI parvata upara yahovAnA darzana thayA hatAM ane yahovAe tene 10 pavitra Adeza ApyA hatA. tenA AdhAra para musAe AkhI ghArmika ane sAmAjika vyavasthAnI racanA karI hatI. musAe yahudI jAtIno uddhAra karyo. sArI rIte jIvana jIvavAno saMdezo Apyo. je eka prakAranI tapazcaryA ja che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.5 khristI dharma hinduo jema brahmA, viSNu ane mahezanI trigayIne mAne che te ja pramANe khristI dharma paNa mAne che ke bhagavAna potAnI jAtane traNa svarUpomAM prakaTa karatA hoya che. (1) paramapitA paramAtmA (2) bhagavAnanA ekamAtra saMtAna Isu. (3) pavitra AtmA. khristI dharma mAne che ke paramezvara che. teo ekamAtra che. teo samagra jagatanA pitA che. teo sarvajJa che. teo sarvazaktimAna che. teo sarvavyApI che teo parama pavitra che. teo parama nyAyI che. teo parama karuNAmaya che. teo parama premamaya che. teo parama kSamAzIla che. teo anAdianaMta che. teo pUrNa che. teo rakSaka che. teo nirvikAra che. vizvamAM je kAMI che te badhI ja teonI kRti che. teoe ja badhu banAvyuM che. strI-puruSane paNa teoe ja ghaDyA che. e ja rIte pazu-pakSI ane bAkInA jagatane paNa teoe ghaDyuM che. 3.islAma dharma lA ilAhA illa lAha" islAma dharmano pAyAno siddhAMta che. alhAnA sivAya koIpaNa vyakti, prArthanA ibAdata ke sevAne lAyaka che ja nahIM. "islAma' zabda arabI bhASAno zabda che. jeno artha zaraNe javuM. potAnI jAtane saMpUrNapaNe IzvaranI marajI upara choDI devI. sArI hoya ke kharAba izvara-mAlikanI marajI amArA zarIra-mAthA upara A che islAmanI bhAvanA. islAma zabda je mULa dhAtumAMthI banyo che teno artha che "zAMti eTale ke "amana' islAma dharmamAM mAnavAvALAne muslima athavA musalamAna tarIke oLakhavAmAM Ave che. teo jyAre ekabIjAne maLe che tyAre bole che : "assalAmo vAlekama" jeno artha thAya che "Apane zAMti maLe ? 335 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 3.7 tAo dharma tAo dharma - - prakaraNa - 3 cIna dezamAM mukhyatve A dharma rahelo che. cInamAM AcAra-AcaraNano khUba mahatva ApavAmAM AvyuM che. tAo dharma tarka saMgata dharma che. lAotse e A dharmane janma Apyo che. tAo zabda bahu ja gUDha zabda che. tAo parabrahma che. vizvanuM mULa che. svayaMsiddha che te asIma che, anAdi che. tene grahaNa karavo, tenuM ciMtana karavuM muzkela che. tenuM koI nAma nathI. tenuM koI rUpa nathI. te badhAmAM che ane chatAMya badhAthI upara che. vinobAbhAvee paNa "rahima tAo tU" bhagavAnanA nAmathI mALA banAvI che. rahima eTale dayALu. tAo eTale taTastha, bharapura dayA mATe taTastha rahevuM jarUrI che. tAo zabda tana dhAtu 'tanuM. vistAre'thI tAo zabda banyo che. teno artha thAya che badhI ja jagyAe vyApta rahevAvALuM tattva. 336 tAone pAmavA sahaja mArgane 'teha' kahe che. 'teha'mAM jIvana che, prema che, prakAza che. IcchA che. tAone pAmavA mATe A mArgane pakaDavAnI vAta kahevAmAM AvI che. tAonuM mAnavuM che ke jJAnI kazu ja karatA nathI badhu ja ApameLe thayA kare che. zuM phUla tenI sugaMdha phelAvavA kyAMya jAya che ? te to ApoApa badhe phelAya che. tAone pAmyA hoya tevA jJAnInA sadguNa ApoApa potAnI khuzyu phelAve che. e guNo ApameLe ja vikasIta thAya che. sahaja bhAvathI jema ke phulonI sugaMdha, surajanI rozanI, caMdranI cAMdanI. tehamAM badhA ja sadguNo AvI jAya che jene kahevAmAM Ave che vULI. vULImAM kazu paNa karavAmAM nathI AvatuM. tapa dvArA durguNone bALI nAkhI ene na koi vAsanA, na koi icchA, na koi kAmanA basa zAMtizAMti-paramazAMti ane je vyakti jene kazuM karavAnuM nathI te moM baMdha rAkhaze. AMkho ane kAna paNa. huM kazu ja karato nathI, je kAMi banI rahyuM che te ApoApa banI rahyuM che. sahaja bhAvathI banI rahyuM che. (A akarmanI sthiti jenuM varNana jaina darzanamAM temaja gItAmAM paNa varNana che.) bhaluM ke buruM jevuM paNa phaLa maLe te mane maMjUra che. tArA kAMTAothI paNa mane pyAra che. tArA phulothI paNa pyAra che. AkhA dharmamAM mAnavAvALI vyakti saraLa ja hoya. tene na dhana joie, na mAna-sanmAna, na pada Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 ke na pratiSThA. parigrahane galata mAne che. sAdagI tenuM bhUSaNa che. tenA kAraNe te badhA upara prema rAkhe che. badhA ja duHkhonuM mULa che premano abhAva. jJAna ane AnaMdano mArga jIvanamAM namratA ane prema keLavavAthI ja maLe che. dharma ke tapano mahimA batAvatA kahyuM che ke je ApaNI sAthe premapUrvaka na varte chatAMya tenI sAthe premapUrvaka ja vartavuM joIe. ema tAo dharmanuM kahevuM che. tAo dharmamAM yudhdhanI paNa manAI pharamAvI che. yuddha e badhI ja burAInuM muLa che. tAo dharmano mULa dharmagraMtha che. tAo teha kiMga, nAnakaDA A granthamAM vicArono ratna bhaMDAra che. tAo gharmanI khUba ja pracalita jo koI vAta hoya to cIna ane cAMga tAo gharma mAne che. ke prakRtinA be pAsA che. cIna ane cAMga, bhalo ane bUro, prakAza ane aMdhakAra, garamI ane TADha, purUSa ane strI A bannenA milanathI ja pUrNatA Ave che. banne ekabIjAnA pUraka che. A ja rIte samagra mAnavajAta eka che. upara uparano bheda nagaNya che. bhItaramAM to badhAmAM eka ja tattva khIcokhIca bharelo che. tAo dharmanA sthApaka bAorbhe i.sa. pUrve 604nI sAlamAM cInanA vyu pradezanA cUjhanamAM temano janma thayo hato. bALapaNanuM nAma "lI' hatuM cInI bhASAmAM lIno artha che bora, boraDInA jhADa nIce temano janma thayo hato mATe lI nAma rAkhela. janma samaye temanA vALa sapheda hatA. lokone lAgyuM ke bALaka janmathI ja asAdhAraNa buddhizALI hovo joIe. tAonA sarakArI gupta rekorDane rakSaka tarIke nokarI karI, paraMtu teo haMmezA nirlepa bhAvathI potAnuM kAma karye jatA hatA. lAoe nivRtti mArgI hatA. dhyAna, ciMtana ane manana tapamaya jIvana teono svabhAva hato. loko temane sAdhu mahAtmA svarUpe jovA lAgyA. (337. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.8 konphayusiyasa dharma ziSya pUche che. eka zabdamAM jaNAvo ke manuSyanuM kartavya zuM che? kanphayuziyase kahyuM - bhAIcAro ane prema. koInI paNa sAthe evo vyavahAra na karo jevo vyavahAra tame cAhatA nathI ke koI tamArI sAthekare. kanphayuziyase mAnavIya guNo upara sauthI adhika bhAra mUkyo che. teo mAnatA hatA ke viveka, nyAya, saraLatA, satya saunuM hita. saunuM kalyANa, savRtti vagereno vikAsa thavo joIe. A sahu sadguNono manuSyomAM bharapUra vikAsa thAya to samAja sukhI ane prasanna banI zake che. teo acUka mAnatA hatA ke badhA ja manuSyo janmathI sArA ja hoya che. teomAM rahelA saguNono jo yogya rIte vikAsa karavAno prayatna karavAmAM Ave to te jarUra sAro insAna banI zake che. tenA mATe joIe sAruM zikSaNa ane sAruM adhyayana. cInamAM lU nAmano eka pradeza che jene Aje zAtaMga kahe che. ahi eka gAma thAtsaumAM i.sa. pUrve 551 varSa pahelA kaphyuziyasano janma thayo hato. janma samaye temanA kAna moTA hatA. moTA kAnavALA buddhizALI hoya che evI lokokti paNa che. nokarI karatA teo itihAsa, kavitA ane saMgItanuM adhyayana karatA sAMjanA samaye ghare beThA thatI vividha kSetranA loko AvatA ane jAtajAtanA savAlo pUchatA. teo temanI buddhi pramANe javAba ApatA. 34 varSane umare vidyAlaya zarU karyuM ne 3800 vidyArthIo zikSaNa letA hatA. bAvana varSanI uMmare lokonA AgrathI maMtrIpada svIkAryuM. jIvanano artha samajAvatA emaNe kahyuM ke jIvananI mULabhuta vastu prema che. prema eTale ke dareka manuSyane sAcA dilathI pyAra karavo. prema kevI rIte karavo te batAvatA kahyuM ke ApaNe karma upara dhyAna ApavuM joie, phaLa para nahIM. premathI zuM phaLa maLe? javAba ApatA kahyuM ke prema svayaM phaLa svarUpa che. premanA lIdhe badhI ja vastumAM suMdaratA AvI jAya che. premathI zAMti maLe che. emanuM mAnavuM hatuM ke prema vagaranuM jIvana, jIvana nahIM paNa mRtyu che. buddhimAnanI vyAkhyA ApatA kahyuM ke jenuM AcaraNa zuddha che. je sAcA mArge cAle che ane kyAreya atimAM rAcato nathI AvI aneka vAto karI che. kaphyuziyaso mAnavIya guNo upara sauthI adhika bhAra mukyo che. teo mAnatA hatA ke viveka nyAya, saraLatA, satya, saunuM hita, saunuM kalyANa, savRtti vagereno vikAsa thavo joie. kaphyuziyasanA kakyusa dharmano mukhya siddhAMta che. je vAta tamane nA pasaMda hoya, te bIjA mATe kyAreya na karo ke na vicAro temaNe prema, nyAya, namratA, viveka saccAI ane ImAnadArI A pAMca vAto upara bhAra mukyo che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 3.9 zinto dharma zinto zabda sahu prathama 720nI sAlamAM nihonasokI e prayojyo. zIntomAM tAodharmanA paNa ghaNA tattvo jovA maLe che. zIntoe jApAnanI AdhyAtmakatAno hArda che. zIntono artha "devono mArga" evo thAya che. jene jApAnI bhASAmAM "kAnAnagArano mArga" evo thAya che. jene jApAnI bhASAmAM "kAnAnagArano mici" tarIke oLakhavAmAM Ave che. zInto e jApAnano mULabhUta dharma che. jemAM jApAnanI vibhinna mAnyatAo paraMparAo ane AcaraNono samAveza thAya che. zInto upara bauddha, tAo kanphyuzIyasa dharmAnI asara vartAya che. jApAnamAM sAMskRtika abhigamono ullekha karyA sivAya zInto ane paryAvaraNanI carcA azakya che. zIntonI tamAma mAnyatAonA mULamAM mAnyatAone jotA naisargika saMpattinuM rakSaNa prathama sthAne Ave che. jApananA naisargika devatA ke devIne kAmI tarIke oLakhavAmAM Ave che. zInto tamAma vidhiomAM pavitratAne mukhya sthAna ApavAmAM Apela che. pavitratAne zInto dharmamAM "harAI"nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. harAI dvArA mAnava-mAnava vacce mANasa ane deva vacce temaja mANasa ane kudarata vacce samatulA kevI rIte jALavavI te batAvavAmAM AvyuM che. zIntone samagra rIte jotA eka jIvana utsava tarIke mAnavAmAM Ave che. - rojIMdA jIvanamAM dharmanuM kartavya adA karavuM - vizvazAMti mATe zIntonuM pradAna prakaraNa 3 rojIMdA jIvanamAM dharmanuM kartavya je kAMI paNa jApAnIne pUchavAmAM Ave ke tamAro dharma kayo che. to te vyakti teno javAba tarata ja nahi Ape eno artha e nathI ke jApAnI loko binadhArmika che. paNa eno artha e thAya che ke jApAnamAM aneka dharmo ekasAthe rahe che. A jApAnanI paraMparA eka zIntone AbhArI che ke je aneka devIonI pUjAmAM mAne che. zinho dharmano sahiSNutAno bhAvapaNa khUba ja anero che. tethI teo anya deva devIonA ke anya dhArmika mAnyatAono paNa Adara karatA hoya che. manuSya rojIMdA jIvanamAM samyakdaSTi ApavAnI sahiSNutAno bhAva keLavavo te zIntono mULamaMtra che. - zIntono bIjo mudrAlekha che. "phyukoha kyuhI" jeno artha thAya che. "dezanI saMpattimAM vadhAro karo" ane dezanI lazkarI tAkAta paNa vadhAro dezanI saMpatti vadhArIne dezane svAvalaMbI pratye laI javAnI zIntonI nema che. dezanI lazkarI tAkAta majabuta karIne dezane duzmanonA bhayathI rakSaNa ApavAnI vAta zIntomAM svayama vaNAyelI che. 339 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.10 pArasI dharma I.sa. pUrve 600 varSa pahelAnI vAta che. pUrva irAna ane kAspiyana samudranA dakSiNa-pazcima kSetramAM cIDiyA nAmanI eka jAtI rahetI hatI. tenA magI nAmanA gotramAM purohitonA vaMzamAM jarathuskAno janma thayo hato. teonA vaMzanuM nAma hatuM spitamAM'. jeno artha thAya che jyotirmaya'. teonA pitAnuM nAma pauruzAspa. jarathuskA 30 varSanA hatA tyAre droNa parvata para dhyAna-tapanI sAdhanA karatA hatA. sAdhanA karatA sAdhanA saphaLa thaI. temane izvaranA darzana thayA ane temanA mukhamAMthI pavitra gAthA sarI paDI hatI. A gAthAomAM pavitra bhAvanAo bharapUra rIte vyakta thayelI che. virodhIo humalo karatA chatA pote prasanna rahI e ja prArthanA karatA ke "horamajada tamane saune kSamA kare, jevI rIte huM tamane kSamA karI rahyo chuM. bhAratamAM AThamI sadInI zarUAtamAM Agamana thayuM hatuM. khaMbhAtanA akhAtamAM dipa nAmanA TApu upara utaryA hatA. pachI teo dakSiNa gujarAtanA saMjANa nagare AvyA. rAMjANanA hindu rAjA jadirANAne teoe vizvAsa karAvyo ke teo dUdhamAM sAkaranI jema bhaLI jai mIThAzapUrvaka teonA rAjyamAM raheze. pArasIonA Adarzo vaidika Adarzo sAthe maLatA Ave che. hinduonI jema pArasIno paNa upanayana janoI saMskAra kare che. jaLa, vAyu vagere azudhdhi karavA tene pArasIo pApa mAne che. pArasIomAM agninI upAsanAnuM khAsa mahattva che. agnine pavitra mAne che. agni teone tyA ane temanA devaLomAM sadAya jalato rahe che. pArasI dharmanuM sAhitya pahelavI bhASAmAM che. badakisma, vohama, asna, dinakarta, denika, artaka vigere mukhya grantho che. pArasI dharma humata-savicAra karo. hunta-sat vacana bolo, hurazata, satkarma karo A che pArasI dharmano pavitra Adeza. vRkSanA draSTAMtathI samajAvatA kahe che ke te vRkSane eka moTuM thaDa che. jenA para pArasI dharma Takelo che. A vRkSane be moTI zAkhAo che ane te banne zAkhAomAMthI ekane traNa nAnI zAkhAo che ane bIjAne cAra nAnI zAkhAo che. jyAre A vRkSane pAMca muLiyA che. (1) thaDa e mULa sAdhana che. (2) be moTI zAkhA - kriyA ane saMyama (3) traNa nAnI zAkhA sadvicAra, sarvacana, satkarma (4) cAra nAnI zAkhA-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra (karma anusAra cAra jAtio) (5) pAMca muLiyA : (1) mAnapata (gharano mukhya mANasa), (2) vIspata (gAmano mukhya mANasa). (10) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 4) zaharaMvara - zakti, baLa, sAmarthya - karmamArga - 5) maMdAramat - namratA - vizvAsa 6) jamvara dAt - pUrNatA (3) jaMdapata (samAjano mukhya mANasa), (4) dehapata (prAMtano mukhya mANasa), (5) jarathuzotam (sauthI moTo pArasI pUjArI) A badhAnA upara zahenazAhono zahenazAha samagra jagatanA svAmI paramezvara pArasI dharmamAM eka izvaranI upAsanA karavAmAM Ave che. teoe paramezvarane 'horamajada'nA nAmathI pukAryA che. eTale ke mahAna deva anAdi che. anaMta che, pUrNA che, pavitra che, ziva che, satya che. Rta che, prakAzamAna che, badhA ja lokonA svAmI che. emaNe satnI racanA karI che. san eTale jIvana prakAza paramezvaranA sAta aMga horamajadanA sAta aMga mAnavAmAM AvyA che. 1) horamajada - parama prabhu che. 2) vad mana-uttama mana prema yA jJAna bhaktimArga 3) aSavahizI - pavitratA, satya, Rtu-jJAnamArga - prakaraNa 7) amadAv - amaratA amRtattva A badhI ja sArI vAto sAmAM samAyelI che. Ama tapamaya jIvana batAvavAmAM Avela che. pArasI dharmamAM mAnavamUlyo A pramANe che. * te badhAne prema kare, badhAnI sevA kare. * paramezvaranI pUjA-upAsanA kare. * devatAo ane saMtAnono Adara kare. * badhA sArA kAryomAM madadarUpa thAya ane temAM bhAga le. * badhA bhalA pazuonI rakSA kare ane tenA upara dayA bhAva rAkhe. * dAna kare ane badhA upara karUNAbhAva rAkhe * nyAya yaza upara cAle. * zrama karI potAnA paga upara UbhA rahetA zIkhe. * asAthI sadAya dUra rahe ane burAIono nAza kare. * paramezvara upara vizvAsa rAkhI sattuM sadAya samarthana kare. - 341 3 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.11 jainadharma temaja jainettaradharmamAM madhyayugIna yogI, saMta ane phakIrI sAdhanAmAM pragaTa thatuM tapanuM viziSTa svarUpa saMta mata - kabIra, nAnaka, caraNadAsa, darIyA, raidAsa, zrI moTA, mIrA jaina dharmamAM bhakti bhakti eka prakArano yoga che. "bhaktiyoga jaina darzanamAM jovA nahi maLe. paraMtu yoganA aMtaragata A zabda bane che. yoga zabdanA aneka artha batAvyA che. jema ke - yoga: santanopAvyAnasaMtiyuSi | | 1 || yogano artha prayoga athavA aprAptanI prApti che. upAya athavA rakSaNanuM sAdhana paNa ahIM yoga zabdano artha levAmAM Avyo che. bhaktiyoga zabdano artha che. Atmazuddhi mATe bhaktino prayoga athavA bhakti dvArA aprAptane prApta karavuM, paramAtmAnuM sAnidhya pAmavA mATe bhakti sarvotkRSTa upAya che tathA te durguNothI bacAvAnuM sAdhana paNa che. eTalA mATe ahIM yogano artha upAya tathA sanahana eTale kavaca paNa thAya che. bhaktino artha che bhAvanI vizuddhithI yukta anurAga. je anurAgamAM bhAvanI nirmaLatA nathI te anurAga (prema) bhakti nathI. sAMsArika anurAgamAM vAsanA hoya che. eTalA mATe ene bhaktinuM rUpa nathI ApyuM. kahyuM paNa che ke .... bardavAvayavahuzrutapravaneSu khAvAvizuddhiyuttoDanurAne pavita: I 12. paramAtmA santa athavA zAstra AdimAM javAvALA vizuddha premane ja bhakti kahevAmAM Ave che. bhaktinuM lakSya - bhaktinuM lakSya bhautika svArtha nathI paraMtu Atmazuddhi che. bhakti AtmA ne paramAtmA banavAno saraLa mArga che. saMsArIo A mArgane grahaNa gaNe che. bhakti zubhopayoganuM kAraNa che paraMtu niSkAmabhAva AvatA bhakti zuddhopayoga banI jAya che. bhaktinuM lakSya vyakti upAsaka nahIM paraMtu guNopAsaka banavAnuM che. vyaktinI upAsanA tyAre thAya ke jyAre emanA paramAtmAnA guNo prApta thayA hoya. eTalA mATe ja kahyuM che ke. 1. amarakoSa, tRtIya kAMDa nAnArthavarga, 22mo zloka 2. sarvArthasiddhi. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA mokSamArgasya netAraM bhetAraM karmabhUbhRtAm / jJAtAraM vizvatattvAnAM vande tavaguNalabdhaye // arthAt huM mokSamArganA netA karmarupI parvatane bhedanAra ane vizvanA tattvonA jJAtA AvA guNonI jemane prApti thAya che emane huM vaMdana karuM chuM. bhavabIjAMkurajaladAH rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNuvA harI jino vA namastasmai // prakaraNa 3 bhavAbIja aMkura mATe meghanA samAna, rAgAdika saMpUrNa doSa jenA naSTa thaI gayA che tene mArA praNAma che. pachI te brahmA, viSNu ane maheza kema na hoya. AcArya akalaMkadeva paNa guNopAsanA saMbaMdhamAM kahe che ke 'yo vizvaM veda vedyaM jananajAla nidherbhaginaH pAradRzvA, paurvAparyA'viruddhaM vacanayanupamaM niSAtabhavanaM yadIyam / taM vande sAdhuvaMdhaM, nikhilaguNanidhidhvastadoSadviSantaM buddhaM vA varddhamAnaM zatadalanilayaM kozayaM vA zivaM vA / jeNe jANavA yogya badhu jANI lIdhu che je janmarUpI samudranA taraMgothI pAra pahoMcI gayA che. jemanA vacana doSa rahita che. anupama che, jemaNe potAnA saMpUrNa doSone naSTa karI nAMkhyA che. eTalA mATe jeo saMpUrNa jJAnanA bhaMDAra banI gayA che. A kAraNe saMto paNa jemane vaMdana kare che tene huM vaMdana karuM chuM. pachI te bhalene koI paNa hoya...buddha hoya, vardhamAna hoya, brahmA hoya, viSNu hoya athavA maheza hoya. A badhA ja udAharaNo ApaNane e batAve ke bhaktinuM sthAna guNa che, vyakti nahI. eTalA mATe jainadarzana bhaktino AdhAra guNone mAne che. pU.mAnatuMga AcAryajI paNa ema ja kahe che ke..... nAtyadabhUtaM bhuvanabhUSaNa bhUtanAtha / bhUtairguNaurbhuvi bhavantamabhiSTuvantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiMvA / bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 343 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 he jagatanA bhUSaNa ! he jagata jIvonA nAtha ! ApanAmAM rahelA yathArtha guNo dvArA ja ApanuM stavana karatI bhakti AgaLa ApanA jevo banI jAya to koI eka Azcarya nathI. e to zakya ja che. kAraNake svAmInuM A ja kartavya che ke te potanA Azrita bhaktane potAnA samAna banAve che. mahAkavi dhanaMjaya paNa kahe che ke .. upaiti bhavatmA sumukhaH sukhAni tvayi svabhAvat vimukhasva duHkhaya, saMtAvAtaghu nirapetarupastayomAva rUAvamasi . (viSAyahAra stotra) he bhagavAna ! tame to nirmaLa arisAnI jema svaccha cho. svacchatA e tamAro svabhAva che. je tamane potAnA niSkapaTa bhAvathI jue che. te sukhane prApta kare che ane je vimukha thaIne kapaTabhAvathI tamane jue che te duHkhane prApta kare che. bhaktinI upAsanA mATe jarUrI tattvo - bhakti tarka pasaMda nathI karatI te to zraddhAyoga ja che. bhaktimAM vivekanI jarUra che. viveka che to bhakti che ane viveka nathI to bhakti nathI. jJAnI ane ajJAnIno bheda A kAraNathI ja khyAla Ave che. vivekazaktinI bhakti ja manuSyane amaratva tarapha laI jAya che. mahAkavi vAdi rAjajI paNa kahe che ke - zuddhe jJAne zucini carite satyavi tvayyanIcA / 1 / bhavitano caidanavadhisukhAvaMdhivA kathaM muktikAmasyaM puMso mukti dvAraM paridRDhamahAmohamudrakapAham / arthAt zuddha jJAna ane cAritra hovA chatAM paNa asIma sukha ApavAvALI tamArI bhaktirUpI cAvI na hoya to jene mahAmoha rUpI tALA lAgelA che evuM muktidvAra muktinI icchA rAkhavAvALA kevI rIte kholI zakaze ? ahIM kavie bhaktinI tulanAmAM zuddha jJAna ane pavitra cAritrane paNa nathI ApyuM. A bhaktinI parAkASThA che. 1. ekIbhAva stotra, 2. dvisaMdhAna kAvya 344 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA bhaktinuM phaLa jainAcAryoe bhaktine eka niSkAma karma mAnyuM che. jo emAM phaLanI icchA thaI jAya to te vyartha che. jainazAstromAM phaLanI icchA mATenuM mahattva hoya to tene niyANuM kahyuM che. nidAna eTale eka prakArano kAMTo che. bhaktinI sAme to sadA muktino Adarza hovo joIe tenAthI te kayAMya bhaTakato nathI. bhaktinuM sAcu phaLa ja A che ke jyAM sudhI muktinI prApti na thAya tyAM sudhI pratyeka mAnava janmamAM bhagavAnanI bhakti maLatI rahe che. A ja Azayane spaSTa karatAM mahAkavi dhanaMjaya kahe che ke.... chAyA iti stutiM deva vidhAya vainyAd, varaM na yAce tyabhupekSako'si / / 2 / taruM saMzrayataH svataH saMcAt, vIrachAyayA''tmalobhiH / athAsti ditsA yadivoparodhaH tvacyeva savatAM diza bhavita buddhiM / kariSyate deva tathA kRpAM meM, ko vAtmapoSye sumukho na sUrIH / prakaraNa 3 he nAtha ! A prakAranI stuti karIne huM ApanI pAse koI varadAna nathI mAMgato. kAraNa ke koInI pAse kAMI paNa mAMgavuM te eka prakAranI dInatA che. sAcu to e che ke Apa paNa enAthI udAsIna che. ApanAmAM rAga nathI. dveSa nathI. rAga vinA koNa konI AkAMkSA pUrNa karavAmAM pravRta thaI zake ? jema chAyaDo ApavAvALA vRkSa nIce besIne pharI chAMyaDAnI yAcanA kare to te vyartha che. kAraNa ke nIce besavavALAne to potAnI meLe ja prApta thAya che. A badhu thavA para paNa jo Apa A stutinuM koI phaLa ApavA mAMgatA ho to ATelo ja mAro Agraha che ke he bhagavAna ! Apa mane evuM varadAna Apo jenAthI ApanI bhaktimAM ja mAru mana lAgI rahe. AM kRpA mArA para jarUra karajo kavi paNa Aja vAta kahe che. yadyasti nAtha bhavadaMghrisaroruhANAm bhakte phalaM kimapi satatti saMcitAyAH tanme tvamevalIzaraNasya zaraNyabhUyAH svAmI tyameva bhuvane'tra bhavAntarepi / he caraNarUpa paramAtmA ! ApanA caraNakamaLonI satata saMcita bhaktinuM jo koI phaLa hoya to te Aja hovuM joIe ke A janma ane have pachInA janmamAM Apa ja mArA svAmI bano kAraNake ApanAthI vadhIne mAru koI ja zaraNa nathI. bhakti sAhitya jaina sAhityamAM bhakti sAhitya athavA svataMtra granthono ullekhanIya sthAna che. tIrthaMkaro, 345 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 paMcaparameSTi tathA anya devI, devatAo saMbaMdhI hajAro stotra graMtho che. bhaktAmara stotra, kalyANamaMdira stotra, sAdhu vaMdanA, ratnAkarapaccisI Adi ghaNI badhI racanAo jovA maLe che. khUba ja bhakti bhAvavibhora banI Atmazuddhine mATe Ano roja pATha karavAmAM Ave che. logassa ane namotthaNaMmAM paNa paramAtmAnI bhaktinA ja darzana thAya che. bhaktimaya banavA mATe samarpaNabhAva joIe. huM kAMI ja nathI paramAtmAM ja saMpUrNa che. "aham jAya to aham banAya". narasiMha mahetAe paNa A ja vAta karI che ke "prathama pahelA mastaka mUkI vaLatA levu nAma jo te badhuM ja paramAtmAne soMpI devAnuM che. gurutama bhAvane dUra karI laghutama bhAvamAM AvavAnuM che. to ApaNe bahiMbhAvamAMthI chUTI aMtarAtmA A tarapha Avazu ane aMtarAtmAmAMthI paramAtmA sudhI pahoMcI jazuM. bhaktimArgamAM zarIrane ghasAvavAnuM kayAya nathI. temaja mAnasika ghasAro paNa kyAya nathI je che te mAtra ahaM ne choDavAno che. Ama bhakti karI ne zaktine meLavIe ane zakti dvArA muktine prApta karIe. jainettaradharmamAM bhakti..... nAnakajI guru nAnakano i.sa. 1469mAM janma thayo hato. teono janma lAhoranA eka hiMdu kSatriya kuTuMbamAM thayo hato. emanA upara kabIrapaMthanI tema ja muslima ekazvaravAdanI asara vipula pramANamAM hatI. bALapaNathI ja dharmabhAvanA prabaLa rIte khIlI hatI. emanI sAta varSanI uMmare emanA eka hiMduzikSakane emaNe kahyuM ke "prabhune jANavA vedano abhyAsa karavA karatAM paramAtmAnI kRpA prApta thAya e ja vadhAre mahattvanuM bane che." I 1 | eka divasa snAna pachI jaMgalamAM emane prabhudarzana thayAM ane temane Izvarano sAkSAtkAra thayo. temane amRtano pyAlo Apyo ane kahyuM : "huM tArI sAthe ja chuM. meM tane sukhI banAvyo che ane je loko mAruM nAma japaze emane paNa huM sukhI karIza tuM jagatanA pravAhamAM tu taNAIza nahi tuM mArA nAmano japa karaje. dAna karaje, dhyAna dharaje, mAruM nAma Izvara che. parabrahma che ane tuM daivI guru che." I 2 / 1. mekrAulipha-dhI zIkha rilijiyana, iTasa gurusa sekreDa rAITiMgasa enDa orthasa 2. Trampa, granthanuM bhASAMtara, pA.33-35 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA nAnaka jyAre traNa divasa pachI jaMgalamAMthI AvyA tyAre potAnI pAse je hatuM te badhuM ja garIbone vaheMcI dIdhuM. AthI sAmAnya loko emane bhUta-preta vaLagyuM hoya ema mAnavA lAgyA, paraMtu nAnaka emanI rIte AgaLa vadhatA ja gayA. potAnA samaya upara spaSTapaNe vaktavya ApatA emaNe kahyuM, "A kaLiyuga eka cappu jevuM che. rAjAo ghAtakI che. jagatamAMthI nyAya adazya thayo che asatyanI amAvasyAnI A rAtrie satyano caMdra kadIye Ugaze nahIM. | 1 | prakaraNa nAnake bAhya vastra dhAraNamAM hiMdu ane muslima evA vastro paridhAna karyA. e divasa emaNe maunavrata karyuM ane bIje divase emaNe zIkhadharmanA je kathanamAM zIkhadharmanA bIja rahelA che e rahasyamaya mahAna satya uccAyuM : "koI hiMdu nathI, tema koI musalamAna paNa nathI" | 2 | - nAnakajIne jJAna prApta thayuM e satya jJAnano prakAza darekane maLe eTalA mATe anekasthaLe jaI paribhramaNa karyuM teo silona ane makkA sudhI paNa gayA hatA. emanI dharmapracAra karavAnI rIta saraLa hatI ane lokone sAcA dharmano khyAla ApavAne mATe teo baLano nahi paNa sneha ane samajaNano Azraya letA hatA. 3 emane bhakti karatA karatA ke prArthanA karatA karatA pazcAtApa thayo te khUba ja adbhuta hato. temaNe kahyuM ke "huM pavitra nathI, huM satyavAdI nathI, huM vidvAna nathI, huM janmathI ja mUrkha chuM,' | 3 | 1. hesTiMgjha enasAIklopiDiyA oNpha rilijiyana - eNnDa ithiksa, 9-183. 2. Trampa pA. 38 3. Trampa pA. 642. 4. eja - pA. 644. "rAta-divasa huM niMdA karuM chuM. huM nIca ane nirupayogI chuM. huM mArA paDozInA gharano lobha rAkhuM chuM. kAma ane krodharUpI caMDALo mArA hRdayamAM vase che. he jagatanA sarjanahAra ! huM zikArInI jema rahuM chuM. sAdhuno veza dhArI bIjAone jALamAM phasAvuM chuM. ThagArAonA dezamAM huM paNa eka ThagAro chuM. huM nimakaharAma chuM. tethI teM mAre mATe je kaMI karyuM che. tenA huM guNa mAnato nathI. huM duSTa ane apramANika chuM tethI huM mAruM moM tane zI rIte batAvI zakuM ? | 4 | - parama brahmane prApta karyA pachI nAnake ApelA upadezamAMthI mAnava vyavahAra ane vidhi vizenA keTalAMka sUcano paNa niSpanna thAya che. paramasatya eka ja hovAthI enI pratItane mATe koI sthaLe - 347. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa javAnI ke viziSTa bAhyAcAranI jarUra nathI. sArA guru ja sAco rasto batAve che. nAnakajIe jagatane kSaNika tarIke varNavyuM che. "tuM konI sAme mitratA bAMdhe che ? A samasta jagata kSaNika che. prabhu vinA bIjuM badhuM ja mithyA che." / 5 / 3 nAnakajIe potAne tuccha, nirAdhAra ane parAdhIna hoya to sAmAnya mANasanI to vAta ja zI rIte karavI ? mANasanA svarUpa vize khyAla ApatA kahevAyuM che ke "nAnaka izvarano sevaka che ane izvara ja paramatattva che." / 6 / mANasanA duHkhanuM kAraNanuM vizleSaNa karatAM ema kahevAmAM AvyuM che ke "jyAM sudhI mANasa ema dhAre che ke huM badhuM karuM chuM tyAM sudhI tene koIpaNa jAtanuM sukha maLatuM nathI." / 1 | mAnavI mAtra nimitta che ane izvaraAjJA ja sarvasva che ema jaNAvatA kahevAyuM che "izvaranI AjJAthI badhA utpanna thayA tenI ja AjJAthI badhA potAnuM kAma kare che tenI AjJAthI ja manuSya sAmamAM lIna thAya che. izvaranI icchA haze e pramANe ja badhuM thaze tenA prANIo pAse jarAya sattA nathI. / 1 / manuSyanuM potAnuM koI svataMtra astitva nathI tema ja pote izvarAdhIna che ane A jagata paNa kSaNika mithyA che. izvaranuM jJAna prApta karI tenI sAthe ekAkAra sAdhavo ene mokSa tarIke svIkAre che paraMtu A zabdothI ja izvaranuM jJAna maLatuM nathI. izvaranI kRpAthI ja mANasane te jJAna maLe che. jyAre dayALu paramAtmA dayA kare che tyAre ja sAcA guru maLI Ave che. Ama mokSanI prApti mATe sannAma japa uparAMta bIjI be bAbato upara paNa bhAra mUkavAmAM Avyo che. eka to izvaranI kRpA ane bIjuM gurunI doravaNI, gurunuM zaraNa svIkAryA vinA enI doravaNI kema maLe ? ane izvaranA AdezanuM pAlana karyA vinA emanI kRpA kyAMthI prApta karI zakAya ?" sAcA guru vinA tane mArga maLavAno nathI, ane game eTalo zAstrArtha karavAmAM Ave to e koIe guru vinA izvarane meLavyo nathI. 5. eja - pA. 400. 6. eja pA. 78 zIkhadharmamAM yajJa ke mUrti svIkAravAmAM AvI nathI. emAnI saraLa vidhi A pramAe batAvI che. "nAmano japa karo. nAmanuM smaraNa karo, nAmano ja vyavahAra karavo." " pavitra nAma ja mAro AdhAra che" "eka paramAtmAnA nAmano japa karavo e eka ja badhAnuM mukhya kartavya che." 348 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 "he bhAI paramatatvanuM dhyAna dharavuM e eka ja dhArmika vidhi che." Ama nAnakajIe bALapaNamAM ja izvaranI bhakti karI, prArthanA karI. emAM ja lIna rahevA lAgyA. jaMgalamAM jaIne izvaranI bALabhASAmAM, kAlIghelI vAtomAM bhakti karavA lAgyA ane e bhakti karatA karatA IzvaranA darzana thayA ane Izvaramaya banI gayA. pU. zrI moTA pU. zrI moTAno janma paMcamahAla jIllAnA sAvalI gAmamAM thayo hato. pUrvabhavanA saMskAranA kAraNe nAnapaNamAM ja vairAgyanA saMskAra jAgRta thayA. ghare mahemAna AvelA, rAtre cokI karatA sipAIe mahemAna saMbaMdhI polIsamAM phariyAda karavAnI vAta karI e bAbatamAM nA pADatA sipAI zrI moTAnA pitAjIne mAratA mAratA polIsa sTezane laI gayo. nidorSatAno khyAla AvatA pAchaLathI choDI diIdhA, paraMtu A prasaMge zrI moTAne vicAratA karI dIdho "garIbane A saMsAramAM sau koI haDadhUta kare che. apamAnita kare che ane tene gALo paNa Ape che paraMtu ApaNe garIba hoIe chatAM koI avahelanA na kare evI sthiti pedA karavA zuM karavuM joIe ? AvI utkRSTa lAgaNI jAgI. vicAra karatA samajAyuM ke amArA tAlukAnA mAmalatadAra sAhebane gAmanA pratiSThitamAM pratiSThita gaNatA nAgarika paNa salAma bhare che. to mAre paNa tevA thavuM te mATe mAre khuba bhaNavuM joIe. A samAdhAna thatA mane paNa bhaNavAnI kharekharI tatparatA jAgI mahenata karIne doDha varSamAM ekathI cAra dhoraNa pUrA karyA. Ama karatA kolejakALa pUro thayo. bharayuvAvasthAno taravarATa hato tyAM roleTa kAyadAnI sAme gAMdhIjIe mAMdagInA bichAnethI paDakAra ApIne satyAgraha karavAno nirNaya jAhera karyo tyAre moTA paNa temAM joDAI gayA. alaga alaga saMsthAonA kAryamAM joDAyelA rahetA hatA. bhUja khAte joDAvAnuM thayuM. eka rAtre pUrI jAgRta avasthAmAM sazarIra darzana pAmelA. Ama alaga alaga ThekANe paNa sArAmAM sArA anubhava thayA. prArthanAdimAM ekAgratAmAM haju AvatI na hatI chatA emaNe dhIraja choDI na hatI. prArthanAno guMjArava smaraNabhAvanI dhAraNAmAM prakaTAvyA karato hato. prabhukRpAthI te bhAvano akhaMDa jAgRtipUrvakano abhyAsa aMtaramAM dhAravAnuM banatuM nathI te bhAva UMDo UtarI jato ane samasta jIvano AdhAra te bhAvamaya banI jato. kavi salAra pAse ekavAra premalakSaNa bhaktinA gIto sAMbhaLavA sarakheja javAnuM thayeluM. satsaMga thatA sAdhanAnI aMtaratama hakIkata aMge paNa vAtacIta thayela tyAre kavizrIe kahyuM ke tamAre dilamAM zuddha anAsakta prema che ane te ghaNI UMcI koTino che. (349. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 - gurumahArAjano paNa pAsepaNAno anubhava jIvanamAM thavA lAgelo. tyAre jIvanavikAsa aMgenI mArI bhAvanA vadhatI jatI anubhavelI jyAre mana avaLacaMDuM banatuM tyAre pAsepaNuM jANe ke mane TakoratuM na hoya evo anubhava thato. emanuM pAsepaNuM A jIvane pathagAmI preryA karatuM. hRdayamAM sahAnubhUti ne uSmA prasarAvatuM otha che. ema lAgyA karatuM. A jIvanA sAdhanAkALamAM jIvanI aparA prakRtinuM valaNa kaMI ochuM na hatuM. zrI prabhukRpAthI tene zodhato rahetA te kAje satata prArthanAbhAvamAM ramyA karatA hatA. samayanI te kAjenI prArthanAonA namUnAo "hRdayapokAra" ne "kezavacaraNa kamaLe" mAM che. jIva A prakAranI vRttio zodhI zodhIne niMdavAnI che. nIdavAnI che eTaluM ja nahi paNa ene ukheDI nAMkhavAnI che. niMdavAnuM kyAre bane che ! jyAre kheDUtane ema samajAya ke kharA bhegu khoTu ugeluM che te kharIne nukasAnI kare che tene jo nahi ukheDI daIe to kharAne te ugavA ja nahi de. tathI evA khoTA ugelAne kheDUta nIMdI nAMkhe che ene niMdAmaNa kahe che. niMdAmaNanI A kriyA sAdhake jAgRti sAthe karyA karavAnI che. sAkSAta AtmapremamAM maMgaLaramya bhavya gUDha mUrtine hRdayanI prArthanAthI bhAvamaya praNAma karuM chuM. mama hRdayaM te astu / mama cittaM citenanye hi // mama vrate hRdayaM te dadhAmi / mama vatyamekamanA juSasya // "mArA hadayamAM tAruM hRdaya che ! mArA cittane tArA citta vaDe zodha-zodhyA kara. mArA jIvanavratamAM tAruM hRdaya mUkuM chuM. athavA huM dhAraNa karuM chuM. eTale ke tamArI hRdayanI cetanAno bhAva satata mArA jIvanavratamAM huM rAkhyA karuM chuM. matalaba ke evI dhAraNA mArA jIvanamAM huM dhAraNa karuM chuM." navasArI pAsenA jaMgalamAM javAnuM thatA tyAM dhUNI pragaTAvI te dhUNI najIka koIvAra prArthanAmAM to koIvAra dhyAnamAM to koIvAra vaLI bIjA prakAranI sAdhanAmAM rahyA karatA. AMtarika prArthanAno bhAva te samaye dilamAM dilathI ekadhAro pragaTelo rahyA karato hato. madhyarAtri vItyA pachI thoDIvAramAM dhUNI pAse zrI sadgurunA darzana thayA dila bhaktibhAvathI prerAIne ApoApa sahajapaNe temane namyuM te vakhate nAmasmaraNa ekadhAruM akhaMDa cAlyA karatuM. 350 sarvadharma pratye samabhAva hovAthI ramajAna mAsamAM rojA paNa karatA idanA divase idagAhanA medAnamAM namAja paDavAnuM mana thayuM e taka paNa maLI gaI. namAja paDhatAM je rIte dilamAM dilathI Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 prArthanA karatA to badhuM pUruM thayuM te badhA vikhUTA paDavA mAMDyA tyAM temane zrI sadgurunA sahasA darzana thayAM ne gadgabhAve page paDyA temaNe pITha thAbaDIne mAthA para hAtha mUkI hukama karyo ke ahIMthI nagna thaIne tAre ghare cAlyo jA. emane sAcesAca dilamAM lAgI gayuM ke have A kharekharI paLa AvI gaI che. A paLa cUkIza to hAthamAM AvelI bAjI hAthamAMthI jatI raheze. A paLa ja prema bhaktithI AjJA pALavAnI sAcI paLa hatI. A ja sAcI tapazcaryA hatI. dehanuM mamatva dehanI maDAgAMTha ane deha parano saMkoca - te badhAthI mukta thavAnA A eka amUlo prasaMga bhagavAne kRpA karIne apAvyo. hiMmata karIne vastranuM AvaraNa dUra karyuM ke tarata ja zarIranA romeromamAM eka evA prakAranAM bhAva ne mastI pragaTyAM ane teno Aveza ne jusso eTalo pracaMDa hato ke jamIna para paga paNa TekavI zakatA na hatA jANe pRthvIthI adhdhara UDato houM evuM lAgavA mAMDyuM. aMtaramAM eka alaga ja prakArano anubhava pragaTavA lAgyo. pharI zrI sadguru maLyA temanI AjJAnuM pAlana thayuM jeno temano khUba ja saMtoSa hato. zrI saddagurunI kRpAthI nIravatAno sAkSAtkAra 1930mAM vaitano sAkSAtkAra 1634mAM ane pAMca varSa pachI 1939mAM advaitano sAkSAtkAra thayelo. advaitanA sAkSAtkAranI kSaNathI muktanI dazA pravartatI hatI tyAre zrI moTAnA aMtaHsthalamAMthI zabdo sarI paDyA ke... dIse bAre megho sama varSano prema jIvane. I 1 / DUbe che. temAM je tarI jaI bane dhanya basa te (anuSTapa) prabhumAM sarva AdhAra, zraddhA vizvAsa jIvatAM, 2 / jene beThAM haze UMDAM, tevAM nirbhaya re sadA. sarva zreSTha prabhu jANI ane mahatva Apajo, je te kAryamathI eno UMDo khyAla dharAvajo . tapazcaryA karatA je anubhava thayo tenI paNa suMdara vAta karI che. nava guNo batAvyA che. (1) khaMta (2) sahiSNutA (3) udAratA (4) namratA (5) tamasa-rajasa-satva (6) samatA (7) prasannatA (8) sahajatA (9) jAgRtatA. 1. jIvanasaMzodhana - A.2, pR. 15-16. 2. jIvana pagale, A.1., pR.13, 351 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 tamoguNamAM - ALasa, jaDatA, pramAda, nirmaLatA, azraddhA, zithilatA, azakti, akauzala, thAka, moha, ajJAna. rajoguNamAM - vega, gati, kuzaLatA, capaLatA, hoMza, puruSArtha, umaMga, Avega, Aveza, kAmanA, AzA, icchA. satvaguNamAM - samatA, zAMti, AnaMda, prema prasannatA, sthiratA, saraLatA, kSamA, karuNA, namratA, ahiMsA, komaLatA, nyAya, brahmacarya. badhA sAthe samatAbhAvamAM rahevAnI vAta karI che. jema golAjImAM kahyuM che ke - samohaM bhUteSu na me dveSyo'sti na priyaH // 1 / ye bhajanti tuM mAM bhaktyA mayi te teSu cApyaham // badhA prANI tarapha mArI samadaSTi che. koI mAruM mAnatuM nathI, koI oLakhANa nathI, koIno dveSa nathI tema ja koI pratye rAga nathI tema chatAM jeo mane bhaktibhAvapUrvaka bhaje che. teo mArAmAM. che ane temanAmAM huM chuM. - sAdhanAno artha gaLe TUMpo daIne jIvanane gUMgaLAvI devAno nathI paraMtu sahaja svAbhAvikapaNe teno vikAsa thAya ane te ja rIte sahiSNutA, prasannacittatA Adi guNono vikAsa thato anubhavAya te te guNonI zaktino jIvanamAM sAMkhyakatA prasaMgomAM jJAnapUrvakano upayoga thayA kare ne tenA vaDe jIvana bharyuM bharyuM lAge ane dhanya thatuM anubhavAya enuM nAma sAdhanA. zrI moTAnA naDiyAda, sUrata, vApI vigere sthaLe Azramo che. sAdhako maunamAM rahI sAdhanA kare che. emanI sva racanAo .... (vasaMtatilakA) kyAre mAro hRdaya komaLatA svarUpa ? kyAre nahIMthI phUTaze prabhu, bhAvagaMga? kyAre pAvitra karaze vahI sarva aMga ? kyAre thaze muja aneka samudrasaMga ? huM kAma krodha mada matsara lobha pAye, 1. gItA, 9-29 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tAre dharuM prabhujI bheTa svIkArI le te. ne kaiM bIjA hRdaya hoya vikAra je je, huM pAsathI jhUMTavI sarva laI ja leje. (zArdUlavikrIDila) haiyAmAM dharI hAma bahAra nIkaLyo chuM AvavA tuM - kane. huM chuM bApa na bhomiyo caDhI jatAM ADo prabhu ! zuM thaze ? tAro tuM dhruva dhyeya bApa ! muja chuM sAme ja ene prabhu, rAkhI dRSTimahI ja jema DagalAM huM thI bharAtAM bharuM, (bhunaMgI) sadA sarvanI sAtha hai namrabhAve sadA sarvane premathI rIjhavI le nakAmA nakAmA taraMge caDyuM to gumAvIza tuM meLaveluM raLeluM... (gajhala) thavA te premane kAje phanA jIvataNA bhAve thayA karavAnuM haiyAmAM lagana evI lagADone. bhikhArI je rakhaDato to jIvananA bAraNe tene tame bolAvIne zAne rahevA do bhUkhyA ene ? tamArI bUmathI e to khare bolAviyo Avyo. have TaTaLAvatAM zAne ? Ubho kAM khAlI rAkhyo zo ? hajI khappara raheluM che. paDeluM khAlIkhama kevuM. najara emAM rahelI zI ? svajanane sAda paDye zuM ? bhikhArI kema pAcho te have AMgaNa paDI jAyo ? have to Ara ke pAra thavAnuM bhale thAye. tamAre AMgaNe aDDo jamAvIne paDyuM rahevuM. bhale nAkho, na nAkho ke amAru eTaluM kahevuM. 353 prakaraNa 3 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 Ama aneka jAtanI racanAo emaNe karI che. tapazcaryA dvArA sAdhanA paNa karI che. to prArthana dvArA bhaktimAM paNa khUba AgaLa vadhyA che. je emanuM jIvana jharamara jotA khyAla Ave che. mIrAMbAI mIrAMbAIno janma rAThauDonI meDatiyA zAkhAmAM saM.1560nA Aso suda pUnamanA thayo hato. emanA dAdA rAva dUdAjIe meDatAmAM saM.1518mAM potAnuM meDatiyA rAjya sthApyuM. ane tyAM mahelo makAno tathA cArabhUjAnuM maMdira banAvyuM. A meDatAnA kAraNe emanI zAkhA meDatiyA kahevAya che. dUdAjI rAva jodhAjI jemaNe jodhapura vasAvyuM. cotho dikaro rAva dUdAjIe potAnA bIjA naMbaranA putra ratnasiMhane TukaDI, bAjolI Adi bAra gAmo ApyA hatA emAM kUkaDI gAmamAM mIrAMbAIno janma thayo hato. bAlyAvasthAmAM temaNe eka alaukika svapra joyuM ke temanA lagna zrI giridharathI thaI gayA. A vAta emaNe mAtAne karI. thoDA divasa pachI eka sAdhuonI maMDaLI AvI sAdhuonA mahattajI pAse zrI giridharanI mUrti hatI. jenA darzana mIrAMbAIe karyA to emanA hRdayamAM te mUrti samAI gaI ane temane ApavA mATe vinaMti karI, paraMtu mahattajIe nA pADI dIdhI ane tyAMthI cAlyA gayA. e divasathI mIrAMbAIe upavAsa zarU karI dIdhA. A bAju svapramAM mahattajIne mUrti ApavAnI AjJA thaI tyAre mahattajI AvIne mUrti ApI gayA. AnAthI mIrAMbAI khUba ja prasanna thayA ane A mUrtine potAnA pati zrI giridhara mAnIne pUjA karavA lAgyA. rAva dUdAjI parama bhakta hRdayI hatA ane mIrAMbAInI bAlyakALanI bhakti joIne potAnI pAse meDatAmAM bolAvI lIdhI ane enuM lAlana-pAlana atyanta snehathI karavA lAgyA. bhagavAnanA sAkSAtkAra mATe mIrAMbAI cUpacApa upavAsa vratAdinI karavA lAgyA tathA bhagavAnanA virahamAM vyAkuLa rahevA lAgyA. ene udAsa joIne enI mAtAe eka vaidane bolAvyo. mIrAMbAIe A prasaMganI caryA tathA bImArInuM kAraNa nIcenA padathI batAvatA kahe che ke... "nAto nAma lo jI mhAMs nitya na tor3ayo jAya / pAtA jyUM pIlI paDI re loga kahe pinDa roga / chAne lAMghaNa mheM kiyA re rAma milaNa jo joga / bAbala baida bulAiyA re pavIr3a dikhAI mhArI bAMha / mUkha baida marama nahi jANe kasabha kaleje mAMha jA vedA ghara Apaje re mhAro nAma na leya upa4) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 mai to dAsI birai kI re tU koI lUM dAru deya / chiNa mandira chiNa AMgaNe re chiNa chiNa ThAr3hI hoya // ghAyala jyUM ghUmaMta kirUM biyA na buja loya / mIrAM vyAkUla virahaNI re darasaNa dIjo moya / " rAva dUdAjInuM mRtyu saM.1572mAM thayuM ane emanA moTA dIkarA viramadevajI meDatAnA sihAsana para ArUDha thayA. enA bIjA ja varSe emaNe mIrAMbAIno saMbaMdha citoDa mahArAjA sAMgAnA pUtra bhojarAja sAthe nakkI karI dIdhA, paraMtu mIrAMbAI to giridharamAM magna hovAthI ane manathI varI cUkelA hovAthI bIjA koI sAthe lagna karavAnI icchA ja na hatI. jyAre kuMvara bhojarAjanI jAna meDatA AvI tyAre lagna vakhate paNa gopAla giradharanI mUrtine sAthe rAkhIne ja lagna karyA ane mUrtine paNa sAthe ja pAlakhImAM citauDagaDha laI gayA. giradhara sivAya anya devatAnA pUjanamAM asamarthatA batAvI tyAre sAsu, sasarA nArAja thaI gayA ane rahevA mATe alaga mahela Apyo. je karvaranA nAmathI prasiddha che. mIrAMbAInA pati bhojarAjajIe emanI bhaktino zarUAtamAM virodha karyo paraMtu emanI bhakti sAcI ane aTala joI emano virodha karavAnuM choDI dIdhuM ane prasannatAthI rahevA lAgyA. mIrAMbAIne kurbha-zyAmanA maMdiramAM samaya samaya para satsaMgamAM javAnI anumati paNa ApI dIdhI. lagnanA 45 varSa pachI mahArAja bhojarAjanuM mRtyu thaI gayuM tyAre mIrAMbAIe sasarAjIne potAnA mATe enuM maMdira banAvI devAnI vinaMti karI. emanI vinaMti sAMbhaLIne mahArANAe kaMbha-zyAma maMdiranI jamaNI tarapha saM.1581mAM maMdira banAvI ApyuM. jyAM rahIne mIrAMbAI giradharanuM pUjana, bhajana ane sAdhuono satsaMga karavA lAgyA. mahArANA sAMgAnI rANI jANIbAI kAzI gayA ane tyAM "saMta raidAsane guru tarIke dhAraNa karyA ane emane citauDa AvavAno Agraha karyo. kahevAya che ke saMtaraidAsa citauDa AvyA ane emanA satsaMgathI mIrAMbAI prabhAvita banyA ane raidAsane guru tarIke svIkAryA. "raidAsa saMta mile moMhi guru dInhI sUrata sahavAnI" mIrAMjInA maMdiranI sAme ja raidAsajInA caraNa cinhanI chatrI che. samaya jatAM mIrAMbAInI bhaktimAM aneka aDacaNo ubhI karavAmAM tamAma prayatno AvyA paranuM sonAne jema tapAvavAmAM Ave tema zuddha thAya che ane caLakATa vadhe che evI ja rIte mIrAMbAIno yaza dUra sudUra phelAvA lAgyo. (355) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - mIrAMbAI vRMdAvanamAM jaIne pharavA lAgyA. maMdiromAM javA lAgyA. sAdhuono satsaMga karavA lAgyA. bAdazAha akabara, tAnasena sAthe chupAveSe darzana karavA AvyA temanA darzana tathA bhaktithI prabhAvita thaIne eka ratnajaDita hAra bheTa ApIne gayA. 3 mIrAMbAInI kRSNamaya bhakti eTalI utkRSTa hatI ke kRSNa sivAya bIjuM kAMI paNa dekhAtu na hatuM. rANAe jyAre jherano kaToro mokalyo tyAre paNa A bhaktinA prabhAve ja jhera paNa amRta banI gayuM hatuM. dvArikA nagarImAM paNa bhaktino Avo ja mAhola hato. zrI kRSNadAsa adhikArI dvArikAthI pAchA pharatA mIrAMbAI pAse gayA tyAM harivaMza vyAsa Adi keTalAye vaiSNavo upasthita hatA je mIrAMbAInA satsaMgano lAbha letA hatA. - mahArANA udayasiMha citauDa hArIne udayapura gayA tyAM paNa duSkALa Adi saMkaTa AvavAthI lokonI evI mAnyatA baMdhAI gaI ke mIrAMbAIne rAjI karIne pharIthI bolAvavAmAM Ave to duHkhono aMta AvI jaze. A vAta mahArANAne karI ane mahArANAe eka brAhmaNa maMDaLIne dvArikA mokalI. brAhmaNa maMDaLI dvArikA jaIne mIrAMbAIne pharI sAthe AvavAnI prArthanA karI paraMtu mIrAMbAIe nA pADI, tyAre brAhmaNo raNachoDajInA maMdire anna-pANI tyAga karIne besI gayA. A joI mIrAMbAIe brAhmaNone kahyuM huM raNachoDanI AjJA laI lauM. Ama kahIne aMdara gayA ane kirtana karavA lAgyA. jema jema kirtana karatA gayA tema tema bhaktimAM lIna thatA gayA jenAthI maMdira divya prakAzathI prakAzita thaI gayu ane mIrAMbAI sadehe te ja samaye badhAnA dekhatA raNachoDajInI mUrtimAM samAI gayA ane enA pramANa mATe cUMdaDIno pAlava raNachoDajInA bagalamAM rahI gayo kahevAya che ke Aje paNa te dekhAya che te mUrti DAkora (gujarAta)nA maMdiramAM che ane raNachoDajInA nAmathI ja te mUrti prasiddha che. 356 mIrAMbAInI sAdhanA mIrAMbAInI bhakti vrajanI gopIo jevI hatI. A paddhatimAM bhAvanAthI bhAvanI siddhi thAya che. koI bIjA saMskAranI jarUriyAta nathI. A sAdhanAnA guru, dvApara yugamAM vraja gopikAo hatI ane kaLIyugamAM mIrAMbAI hatI. mIrAMbAInI A sAdhanA svataH siddha hatI. emaNe na koInI pAse dIkSA lIdhI ane na koI gurunI AvazyakatA rahI. na koIne bhaktimArga mATe jANakArI mAMgI. mIrAMbAInI bhakti svAbhAvika hatI. potAne rAdhikAno avatAra mAnatA hatA ane potAnA ArAdhya deva evA zrI kRSNanI bhakti bhAvathI upAsanA karatA hatA. emanA padothI spaSTa khyAla Ave ke emane bhagavAna sAkSAt hatA. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 bhagavAnanI prAptinI icchA hovI e saubhAgyanI vAta che. duniyAmAM bhoga-vilAsa ane aizvaryanI lAlasA svAbhAvika che ane bhagavAnanI prAptimAM badalavuM muzkela kArya che. vartamAnakALamAM bhagavAnanI prApti mATe mIrAMbAInI jema hari kirtana dvArA viraha vedanA jAgRta karavI sahelI che. paNa e jAgRta kyAre bane ke ApaNe ahaMkArane choDIe. samarpaNabhAvane lAvIe to alaukika viraha vedanAthI hRdayanA janma janmAnataronA pApa pIghaLIne AMsUnA rUpamAM biMdU banIne TapakI paDe che. hRdaya komaLa ane nirmaLa banI jAya che. "ttarti toya zaurtanA" no siddhAnta mokSa prAptinuM sugama sAdhana che. Do. kamalA devI garga (dilhI vizvavidyAlaya) lakhe che ke mIrAMnI bhakti kAnta bhAvanI hatI. potAne rAdhA mAnIne zrIkRSNane kAnta (svAmI) mAnatI hatI. AcArya lalita prasAda sakula lakhe che ke "mIrAMnI kRSNa bhaktimAM gAyelA emanA vividha padomAM nirmaLa ane parama pavitra AkarSaNajanya bhagavAna pratye rAga hato. emanA padomAM AdithI anta sudhI eka eka zabda asIma Atma nivedananI chApathI vibhUSita hatA. mIrAMbAInA bhakti sabhara kAvyo - - rAga - vihAga - piyA thAre nAma bhumANI jI / nAma letAM tiratAM suNyAM jaga pAhana pAMNI jI / kIrata kAMI nA kiyA ghaNAM karama kumANI jI / ajAmela madha upare jama trAsa nasANI jI / zaraNAgati the vara diyA paratIta pichANI jI / mIrAMvAsI rAvalI apane kara jANI jI // (2) - rA' vitavana | piyA mhArA naiNAM Age rahajyo jI / naiNaM aNe rahajyo mhAne bhUla na jANyo jI / mosaNara mhAM bUDyA cAhAM zyAma vega sudha lIjyo jI / rANA bhejyo viSarI pyAlo the imarata vara dIjyo jI / mIrAM re prabhu giradhara nAgara, mila bichuDana mata kIjyo jI / 357 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (3) rAga chAyA naha bhaja mana caraNa kaMcala avinAzI / jetAI dIse dharaNa gagana meM tetAI uTha jAsI / tIratha varatAM jJAna kathaMtAM jIhA liyAM karavata vyApI / yo saMsAra cahara rI bAjI sAMr3A paDyA uTha jAsI / kahA bhayo thAM bhagavAM paherayAM ghara taja liyA sanyAsI / jogI hoya jugata nA jANI ulaTa janama phira AyI / mIrAM re prabhu giradhara nAgara kAMDhA mhArI phAMsI / saMta dariyA - -- prakaraNa 3 - AjathI basso varSa pahelA lokonA kalyANa mATe saMta dariyAe janma grahaNa karyo hato. dariyA sAhebano janma bihAra rAjyanA rohatAsa jillAnA dharUMdhA nAmanA gAmamAM saM.1731mAM thayo hato. temanA pitAjInuM nAma pIru hatu teo musalamAna hatA ane darajI kAma karatA hatA. saMta upakAra karavA mATe ja jANe saMsAramAM Ave che. dariyA sAheba emanA jIvananI ghaTanAonuM varNana ziSyo sAme karatA jemAthI ziSyone navuM jANavA maLatu ane jIvana jIvavA mATenuM preraka baLa maLatuM. emanA ziSyoe lakhANa karI lIdhuM hatuM jenAthI emanA jIvana viSe khyAla Ave che. dariyA sAheba bhakta kavi hatA sadAya bhaktimAM DUbelA rahetA hatA jemAMthI jJAnanA navA navA motI prApta karatA hatA. potAnI racanAomAM aneka mahatmAono paNa ullekha karela che. jemake kabIra, dharmadAsa (kabIranA ziSya) nAnaka, nAmadeva, mIrAMbAI, gosvAmI mUlakadAsa Adino potAnI racanAomAM ullekha karela che je badhA ja emanA pahelA thaI gayA che. dariyA sAhebane ghaNA hindu mAne che ghaNA musalamAna mAne che. A kAraNe thoDo matabheda rahelo che paraMtu dariyAdIla dariyA sAhebane AnA mATe koI ja matabheda na hato. bhedabhAva paNa na hato. hindu tathA musalamAnone potAnA ziSya banAvyA hatA ane bannenA dharmagranthothI paricIta hatA. 358 dariyAsAhebanA granthamAM emane saMtapuruSanA putra(aMza) jogajIta (jene sukRta paNa kahevAya che.) no avatAra mAnavAmAM Ave che. sattapuruSe temane jIvone mana ane mAyAnA cuMgalamAMthI choDAvavA potAnA nijadhAma saMtaloka athavA chapalokamAM mokalyA che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 dariyA sAhebanuM jIvacaritra mukhyataH temanA grantha jJAnadIpaka para AdhArita che. dariyAsAheba sattapuruSanA AdezathI mAtAnA garbhamAM AvyA ane dasamahinA garbhamAM sattapuruSanuM dhyAna karI saMsAramAM pragaTa thayA. bALakanA rUpamAM emano janma thavAthI emanA parivAramAM khuzI vyApI gaI hatI. dariyAsAheba jyAre eka mahinAnA hatA, tyAre eka mahAtmA emanA ghare AvyA ane emanI mAtAe bALakane saMtamahAtmA sAme laI AvyA. mahAtmA A bALakane pagathI karIne mAthA sudhI dhyAnathI joyo tyAre mAtAne A bALakanuM khUba ja dhyAna rAkhavA, saMbhALa levA ane pyArathI lAlana pAlana karavAnI zikhAmaNa ApI ane te ja samaye temaNe bALakanuM nAma "dariyA' rAkhyuM. A mahAtmA bIjA koI nahi paNa saguru ja hatA. navavarSanI uMmare temanA lagna mAtA-pitAe karI nAMkhyA. bAlyAvasthAmAM bhoLapaNamAM pasAra thaI gayuM paraMtu thoDA moTA thayA tyAre temaNe anubhava karyo ke saMsAranA moha-mAyAnI temanA para asara na hatI. paMdara varSanA thaI gayA chatA aMdarathI udAsa rahetA hatA. potAnI aMdara prakAza dekhAto hato paNa te olavAI jato hato. pAchalA janmonI smRtio temanI sAme AvIne ubhI rahI jAtI hatI ane teo vicAromAM DUbelA rahetA hatA. keTalAka divaso bAda emanA upara satagurunI kRpA thaI ane emane zabdano bheda prApta thayo. sataguruthI zabdano bheda maLI javAthI hRdayane zItala karavAvALI zabdanI madhura dhUna athavA suMdara anahada vANI pragaTI tyArathI teo prema-bhakti sAthe AyA nAmathI smaraNa karavA lAgyA. premapUrNa abhyAsathI emanI hRdayanI vicaradhAra nirmaLa banI gaI ane satagurue batAvelI yuktithI temanuM AMtarika jJAna khulI gayuM hatuM. jyAre A jJAnabhaMDAra khulyo tyAre temanI uMmara vIsa varSanI hatI. dariyA sAhebe guru jJAnanI vAta parivArane karI ke satagurunA zaraNamAM AvavAthI sadAne mATe chuTakAro thaI jAya che. enA mATe mAMsa, mAchalIno tyAga karavo paDaze. parejI pADavI paDaze. AMtarika sAdhanAmAM lAgavA mATe bhAra mUkyo che. emanA parivAre khUba ja sadUbhAvathI eno svIkAra karyo e arasAmAM potAno prathama graMtha "dariyA sAgaranI racanA karI hatI. emaNe mUrtipUjA tathA maMdiromAM je baliprathA caDAvavAmAM AvatI hatI teno virodha karatA hatA. jyAre gAmanA loko emane mAravA mATe emanA ghare AvyA tyAre sAmethI dariyAsAheba hAjara thayA. gAmanA mukhIe talavAra ugAmI nirbhaya evA dariyA sAhebane koI asara na thaI tyAM ja bhayaMkara siMhanAda thayo ne badhA ja bhAgI gayA. eka vakhata sAheba gaMgAkinArA para raheluM bahAdurapura gAmamAM AvyA tyAM nihAlasiMhe emanA rahevAnI vyavasthA karI hatI. bhakti-sAdhanA tathA abhyAsa mATe gaMgAkinAre beThA hatA tyAre gaNeza paMDita AvyA ane mazkarI karavA lAgyA. vagara sAmagrIe kAMI thoDI pUjA thAya...tyAre dariyA (35) Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 sAheba bolyA samasta jaLa, sthaLa, paramAtmAnA hukamanI aMdara che. emano jyAM hukama thaze tyAM ja gaMgAnI dhArA jaze, Asana lagAvIne besI gayA khabara paDatAM ja gAmajano bhegA thaI gayA. jotajotAmAM gaMgAmAM lahara AvI ane camatkAra thayo. gaMgAmAtA sAmethI dariyA sAheba pAse AvyA. lokoe joyuM to jamIna paNa bhInI thaI gaI hatI. dariyA sAheba uttara dizAmAM thoDe sudhI jaIne bhramaNa karyuM. mAtA-pitAnA samAcAra maLatA potAnA vatanamAM AvyA. Aso mahino cAlu hato. soLe kaLAe khIlelA caMdramAMnuM Agamana thaI gayuM hatuM tyAre sataguru sAmethI tyAM AvyA. thoDA divasa tyAM rokAyA. dariyAne gUDha vAto samajAvI. ajara amara loka jene 'akaha' kahevAya che. jyAre sataguruno aMtima samaya Avyo tyAre mAMgavA mATe kahyuM dhana, saMpatti, aizvarya vigere paraMtu sAhebe evuM kaMI ja na mAMgatA eTaluM ja mAMgyuM ke mAyA, indriyonA pralobhanomAM kyAyaM na phasAya. kyAMya hAtha lAMbo karavo na paDe ane emanA ziSyone kyAreya anna-vastrAdino abhAva na rahe. dariyA sAheba imAnadArIthI potAnI AjIvikA calAvavI joIe emaNe jAti ke dharmano bhedabhAva paNa na rAkhyo. sAdagIbharyuM jIvana hatuM. bhakti karatAM karatAM nirbhayatA prApta thaI hatI. A nirbhayatAnA kAraNe virodhIo vacce paNa TakI zakyA hatA. moDhA upara bhaktinuM teja alaukika hatu ane bhakti karatAM karatAM samaya kayAMya nIkaLI jato e paNa khyAla no'to raheto. bhaktimAM eTalA badhA lIna banI jatA hatA ke samagra vastune bhUlI jatA hatA. emanI tapobhaktinA tejane joIne koI emanI sAme AvavAnI hiMmata paNa karatu na hatuM. A tapamaya bhakti dvArA anekanA jIvanamAM parivartana thayela hatuM. saMta dariyA sAheba eka ucca koTInA saMta kavi hatA. emanA svaracita bhojapurI pada khUba ja suMdara che enI hRdaya para sIdhI asara thatI hatI. emanI racanAmAM avadhi, vajrabhASA, hindI, bhojapurI, urdU ane kyAMka paMjAbI jovA maLe che. aMtaranA bhAvathI sahaja rUpe nIkaLatI hatI. bihAra, uttarapradeza ane nepALamAM doDhaso jeTalAM dariyApaMthI maTha che. dariyA sAhebanuM mRtyu saMvata 1837nA bhAdaravA vada cothane zukravAre rAtrinA samaye thayeluM hatuM. zAMti samAdhipUrvaka dehano tyAga karyo hato. dariyA sAhebanuM jIvana eka sAcA saMtanuM jIvana hatuM. potAnuM puru jIvana emaNe paramArtha mATe ane lokonA kalyANa mATe jIvyAM hatAM. kaDakamAM kaDaka virodha sAme paNa aDaga thaIne ubhA hatA. jIvanA jokhameM saccAI ane jIvakalyANanA mArgamAM magna rahetA hatA. potAnuM vilakSaNa vyaktitva, alaukika anubhUti ane prabhAvakArI upadeza dvArA emaNe paraMparAgata rUDhIe, aMdhavizvAsa ane 360 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA bAhya karmakAMDonI vyarthatA siddhi karI hatI tathA saMtamatano vizuddha saMdeza dUra sudUra sudhI phelAvyo hato. pagapALA cAlIne dharmapracAra karyo hato. dariyA sAhebano saMdeza kahe dariyA jaga Aeha saMtanhi ke hita lAgi / ninhi jinhi zabda vivekiyA, Tiguna mAyA kahaM tyAgi // amara sAra sAkhI 25, ha.ga. pR. 369 je vAstavamAM satya che je kyAreya paNa badalAtuM nathI. jeno kyAreya paNa nAza thato nathI. je eka sarakhuM ja rahe che. santoe e satyano sAkSAtkAra karyo che. emano saMdeza sadA eka ja rahe che. kahI sunI saba kahate hai suni paDI yaha kAna / dariyA dekhI jo kahe, so badiye paramAna // prakaraNa 3 sahastrAnI, ha.ga.pR.369 svanA anubhava vagara loko je paNa kAnathI sAMbhaLe che. e sAMbhaLelI vAto bIjAne kahetA phare che. A prakAre saMsAramAM andha-paramparA cAlI Ave che ane loko paNa satyajJAnanI zodha vinA andha-vizvAsamAM paDI rahe che, paraMtu dariyA sAhebano Antarika AMkhathI joIne upadeza Ape che. jo kichu dekhA-likhA soi bhAkhA / jJAna dImaNA ura aMtara rakhA / sata bacana likhA bhiju gyAnA, saMta samujhi lehu pada nirbAnA // amara sAra copAI 250, 299, ha.gra. pR. 362 aura 368 dariyA sAheba kahe che ke potAnI hRdayanI aMdaranA jJAnadipakanA prakAzamAM je kAMI meM joyuM che mAtra te ja lakhyuM che ane kahyuM che. santonA hRdayamAMthI mana-mAyAno paDado haTI gayo hoya to temanuM hRdaya satya jJAnathI prakAzita rahe che. tana ke trAsa jo bahuna dekhAvai, paMca agini meM tanahi jarAvai // uradha mukha jhUlai dina rAtI, jala le milaha saena bahubhAMti // paya pIvahi jala karahiM ahArA, laMgA phire tana rahe udhArA / . agara bhabhUti bhArI mukha chArA, kAma krodha nisadina baicArA // bhrigatrisunA mada mAyA jo tyAge, aMtIhu kapaTa bikhai rasa lAge // pAkhaMDa karma karahiM sama jAnI / tAte jIvana janma bhava hAnI // bhakti heta caupAI 98- 203, da. gra. 2, pR. 286-287 361 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa kAyA karma kaMDa thApiyA, pApa punya jehi sAtha / sataguru pada nahi jAnahi soi pare jama sAtha / - paMcAgnimAM zarIrane tapAvavuM, rAta-divasa UMdhA mastake rahevuM, pANInI vacce rahI, tapasyA karavI, mAtra dUdha pIne athavA phaLa khAIne rahevuM. vastra vagara pharatI rahevuM. zarIra upara bhasma lagAvavI ane moDhA para rAkha lagAvavI Adi kriyAo zarIra dvArA je karavAmAM Ave che te kAma-krodhamAM rahevA mATe nahi paNa toDavA mATe che. haraNanI jema bhramamAM rahevA mATe nahi paNa toDavA mATe che. je loko lobha ane ahaMkArano tyAga nathI karatA paraMtu kapaTa dvArA anna sudhI viSayonA rasamAM lupta rahe che. A adharma che. mAnava jIvanane hAni pahoMcADe che. tyAre enuM tapa nirarthaka banI jAya che. mATe dariyA sAheba kahe che ke tapa karo paNa satyajJAnanA prakAzathI karo. jo jisa kare so pAve soI / yaha saMsAra tatva saba roI / yajJa samAdhi copAI 259, ha gra. pR. 422 je jevuM kare che te tevuM pAme che. karmonA kAraNe ja saMsAramAM raDavuM paDe che. pApa puNya mana kArana ahaI / dukha-sukha bhoga duvo yaha karaI // gyAni dIpatI copAI 238. 2385 ha .gra. pR.326-327 3 mana ja ApaNane puNya ane pApamAM lagAve che ane duHkha tathA sukha bannenA bhAgIdAra banAve che. puNyanA phaLathI zarIranuM sukha maLe che ane pApane kAraNe tIvra du:kha ane kaSTa bhogavavuM paDe che. 362 zarIra prApta karIne ApaNe karmono saMgraha karIe chIe. A karmomAM pApa ane puNya banne bhegI rahelA che. sadgurunA caraNomAM zaraNa lIdhA vinA ApaNane A karmonA kAraNe yamarAjAnI pAse javuM paDe che. mIna mAMsa madirA kA saMgna / ahai apAvana pApa utaMgA / phala aru phUla aMkura jata ahaI / yaha sukha saMta savA guna kahaI // mAMsa, mAchalI ane dArunuM sevana karavu e mahApApa che ane e apavitra paNa banAve che. phaLa, phUla ane aMkurathI utpanna thavAvALI jeTalI paNa vanaspati che ane anna che. e ja sukhakAraka che. saMto paNa sadA enA guNagAna kare che. dariyA sAheba kahe che ke mAMsa, mAchalInA sevanathI bhAre karmo baMdhAya che ane dArunA sevanathI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA kono vadha karavA jevo che e vAta batAvatA kahe che ke... jauM tohi khUna sA~ca mana bhAvA / karahu khUna hama tumahi batAva / gyAna kharaga driDha kara gaho / kA bhAvila bhaha mArI / pA~ca pacIsahiM jAti kai / karama bharama sabha jhArI / prakaraNa 3 ApaNI naitika ane AdhyAtmika zakti haNAI jAya che. AvA padArthonuM je sevana kare che enAthI haMmezA dUra rahevuM joIe. kAraNa ke A padArthonuM sevana karavAvALo kayAreya paNa paramArthI sAdhanA nathI karI zakato. A atyaMta khedano viSaya che ke mahAna dhArmika anuyAyI hovAno dAvo kare che ane A khAIne ke pIne akArya karma kare che. dharmanA nAme A prakAre pApa karavA mahA anarthanuM kAraNe che. - yAna sohai, caupADuM, 16 gaura sAvI, 8, 4 .pra. pR. 22 dariyA sAheba kahe che ke jo tamAre manane sAcesAca mArAmArImAM majA Ave che to huM tamane mAravAnI vastu banAvuM chuM. tame jJAnanI talavArane draDhatAthI pakaDo ane kAma, krodha, lobha, moha ane ahaMkAra nAmanA yoddhAnI katala karo pachI pAMce indriyo ane paccIsoM prakRtione jItIne badhA prakAranAM bhrama ane karmathI mukata banI jAo. saMta caranadAsa mahApuruSano janma rAjasthAna jillAnAM alavara zaheranI bAjumAM DeharA gAma che tyAM muralIdharabhAI tathA kuMjIbAI rahetA hatA. kuMjIbAInI kukSIe saMvata 1760mAM bhAdaravA suda-3 maMgaLavAranA divase mahApuruSano janma thayo jemanuM raNajIta nAma pADavAmAM AvyuM. 363 A parivAra prabhubhakti mATe khUba ja prasiddha hato. emanA dAdA prAgadAsa ane dAdI yazodA hatA. nItimAna tathA dayALu hatA. mAtA-pitA paNa santa svabhAvanA tathA tyAga vRttivALA prabhu bhakta hatA. saMsAramAM rahevA chatAM paNa saMsArathI para hatA. taparUpI prabhubhakti tathA samAdhimAM lIna rahevAvALA hatA. kyAreka jaMgalamAM cAlyA jatA ane kalAko sudhI samAdhimAM lIna rahetA hatA. mAtA paNa sevA, sahanazIlatA ane namratAnI devI hatI. vacanamAM mIThAsa ane mananA udAra hatA. eka Adarza patnI tathA Adarza mAtA paNa hatA. A saMskAro raNajItamAM paNa jovA maLatA hatA. nAnI uMmaramAM ja namratA, udAratA, dhairya, thoDuM bolavuM, laDAI-jhagaDAthI dura rahevuM. AnAM kAraNe jovAmAM bALaka jevo ane vyavahAramAM paripakava buddhivALA dekhAtA hatA. pAMca varSanI uMmare rAmanAmano jApa jIbha upara guMjato hato ane potAnA mitrone paNa prabhunuM Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 nAma levAnuM kaheto hato. saMtonI saMgata gamatI hovAnAM kAraNe eka vairAgI-tapasvI mahAtmA maLyA jemaNe bALakane oLakhIne evA AzIrvAda ApyA ke bALaka jAgRta thaI gayo. jaMgalamAM sAdhanA karatA pitAjI alopa thaI gayA tapAsa karavA chatAM kyAMya bhALa na maLI. A ja vAtano saMketa raNajIte dasa divasa pahelA ja ApI dIdho hato. pati tathA sAsu-sasarAnuM mRtyu thavAthI mAta-putra upara musIbatono jANe pahADa tUTI paDyo. nAnI uMmaramAM ja raNajIte alaga alaga bhASAo tathA dharmagranthonuM jJAna prApta karyuM hatuM. emane rAjasthAnI, paMjAbI, phArasI, saMskRta bhASAnuM jJAna hatuM. gajhalomAM urdU tathA phArasI bhASAnA zabdo jovA maLe che. nAnI uMmaramAM ja lagna karI devA mATe darekano Agraha hato paNa raNajIta eka no be na thayo. dasa varSanI uMmaramAM ja raNajItanA hRdaya sAgaramAM prabhubhaktinI lahero uThavA lAgI. sadAya santonI saMgati ane bhajana maMDaLIomAM bhAga levA mATe utsuka rahetA hatA. bhUkhyA hoya, tarasyA hoya, garIba ane lAcAranI sevA-sahAyatAmAM temane vizeSa ruci hatI. temanuM sAmya dhyAna ekamAtra paramezvara para kendrita hatuM. emanI AMkhomAM premanA AMsu vahetA hatA. prabhubhaktimAM eTalA badhA lIna banI jatA hatA ke khAvA-pIvAnuM badhu ja bhUlI jatA hatA. cAra varSa Amane Ama pasAra thaI gayA. soLa varSanI uMmare prabhudarzanano talasATa apUrva hato. satagurunA milananI taDapa lAgI hatI. kSaNa-kSaNa vyAkuLa rahevA lAgyA. satagurune meLavavA dUra sudhI zodhakhoLa zarU karI dIdhI. kyAreka siddha yogIo pAse kyAreka sAdhu-sanyAsIo pAse aghora nagna sAdhuo pAse javA lAgyo keTalAya mahinA sudhI jaMgalamAM bhaTakatA rahyA paNa saMtaguru na maLyA. soLathI 19 varSa sudhI A dazA rahI. gaMgA-yamunAnA milana pAse moranA tIsA sthAna pAse, pahoMcyA tyAM eka tapasvInA darzana thayA. darzana thatA ja prema, zraddhA ane zAMtino anubhava thayo ane aMtaramAM evI pratitI thaI ke jenA mATe talasato hato e zodhakhoLathI pUrNa thaI, premabharyA hRdaye ane azrubharI AMkhe satagurunA caraNakamaLa para mAthu TekAvI dIdhuM ane potAnI jAtane guru samIpe samarpita karI dIdhI. raNajItanI vAta sAMbhaLIne kahyuM ke jyAre tu pAMcavarSano hato tyAre tane jhADa nIce darzana ApyA hatA. satagurunA maLavAthI raNajItanA jIvanamAM jANe dIvALI AvI gaI. enI pAtratA joI gurudeve prabhubhaktinI yukti batAvI. aSTAMga yoga, jJAnayoga, karmayoga, haThayoga ane bhaktiyoganA viSayamAM savistAra samaja ApI temaja veda, upaniSada, chAno ane anya grantho-zAstronuM jJAna ApyuM. dareka prakAranI zaMkAnuM samAdhAna karI ApyuM. satagurue tene vidhivata dIkSA ApI ane tenuM nAma zyAma caraNadAsa rAkhavAmAM AvyuM. je AgaLa jatA caraNadAsanA nAmathI prakhyAta thaI gayA. -(36 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 mAtra nAma ja nahI paNa saMpUrNa jIvana badalAI gayuM. e satagurunuM nAma sukhadeva hatuM. dhyAna kevaLa emanuM ja karavAmAM che ke jeo sAkSAta dehasvarUpe dekhAyA hoya. gurudeva pAse bAra varSa sudhI abhyAsa karyo. caraNadAsamAMthI svAmI caraNadAsa banI gayA. zarIra ane AtmA bhinna che. enuM jJAna sAthe anubhava thayo. jema attaranI sugaMdha cArebAju phelAya che tema caraNadAsajIno mahimA cAre bAju dIra sudUra phelAI gayo. samAjanA dareka vargamAM, dareka dharmanA loko satsaMgamAM AvavA lAgyA. svAmIjI paramArtha ane svArtha bannemAM lokone sahAya karavA lAgyA ane harakSaNe jarUrIyAtavALAnI AvazyakatApUrNa karavA lAgyA. cora loko corI karavA AvyA to emane sAmethI rasto batAvyo paraMtu emano evo prabhAva paDyo ke coronuM jIvana parivartana thaI gayuM. caraNadAsajIne prabhubhaktinA kAraNe darekamAM paramAtmAnA darzana thatA hatA. ghaNA loko tiraskAra karatA to emane paNa premabharI vANIthI bolAvatA hatA. koI emanI niMdA kare to ene zatru mAnatA na hatA paraMtu ene mitra, hiteSI ane paropakArI mAnatA hatA ke niMdAnA sAbuthI amAro mela dhuve che. gALo ke apazabda kahenArane paNa kAMIka khavaDAvIne mokalatA be brAhmaNo AvyA. ekalA joIne talavAra ugAmI. caraNadAsajIe sAmethI mAthu namAvI dIdhu. brAhmaNo zaramAI gayA. emano samatAbhAva joIne guru tarIke dhAraNa karyA. eka sanyAsIe rAkhane pANImAM nAMkhIne emanA upara nAkhI dIdhI tyAre caraNadAsajIe hasIne kahyuM tame mArI sAme sArI rIte hoLI ramI rahyA cho tyAre sanyAsI emanI sahaja avasthA ane Azcaryajanaka kSamAM ne joIne samajI gayA ke A pUrNa sAdhu che. e paNa ApanA zaraNe AvI gayo. AvA to aneka prasaMgo banyA hatA. bhaktirUpI sAdhanAmArgamAM paNa AgaLa vadhatA hatA. sAta prahara (20 kalAka upara) dhyAna karatA hatA ane eka prahara satsaMga karatA hatA. satsaMgamAM AvavAvALA sAme khUba ja prema ane namratAthI vyavahAra karatA hatA. mAtAe paNa jyAre kahyuM ke keTalAya lokonuM kalyANa karyuM paNa mArA aMtaramAM prakAza na dekhAyo. tyAre mAtAne AMkho baMdha karAvI potAnI draSTI dvArA mAtAne aMdaramAM sthira karyo ne mAtAjIne cetanAno anubhava thayo ane rasavibhora banI gayA. nAdIra bAdazAha jeo dillInA rAjA hatA. emane paNa cAlyA javA mATenI tArIkha ane tithi ApI dIdhI hatI paNa rAjAe dhyAna na ApyuM tyAre muhammada zAhe vAta karI tyAre khyAla Avyo tarata ja sainikone mokalIne caraNadAsane keda karyA paraMtu teo jelamAMthI gAyaba thaI gayA. bIjI vakhata paNa evI ja rIte karyuM tyAre paNa ema ja thayuM tyAre jaMjIra baMdhAvI tyAre te ja rAtre phakIre nAdirazAhane lAta mArI UMgha harAma karI dIdhI. mahArAjAe mAphI mAMgI. sonAmahoro tathA gAma ApavAnI paNa vAta karI tyAre caraNadAsajIe kahyuM ke mAre A kAMI ja joItuM nathI tAre jo vacana Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA pra72 - 3 ApavuM ja hoya to have pachI koI ja sattane herAna nahI kare. dhArmika pakSapAtra tyAgIne badhA ja dharmanA lokone eka draSTi joze. kAraNake dareka manuSyanI aMdara eka ja prabhu-paramezvarano prakAza che. pUrvanA vidvAno ja nahIM paraMtu pazcimanA vidvAno paNa jemanasa heTijha, eca. esa. vilsana, Dabalyu pAvaleTa, DI.I.maikalegana ane DablayU phrekse paNa emanA ane sAhityanI prazaMsA karI che. saMta caraNadAsajI avivAhIta hatA, paraMtu emanA ziSyo gRhastha ane tyAgI banne prakAranA hatA. potAnA sevakone anitinuM dhana tathA pArakuM dhana e jhera barAbara gaNavAnuM kahyuM che. caraNadAsajInA bhajano gurumukha yaha jaga jhUTha lakhAyA / sAdha saMta aru beda kahate hai aura purAnana gAyA // mRga lusmA kai nIra lobhAnA sImI rupA jAnA // phaTika silA para pIvA parI hai mUrakha lAlA lobhAnA / sumana me saba ThATha ThaTo hai kula nAte parivArA / dRSTi khulI jaba saba hI nAse raho nahI AcArA / tAte ceta bhajana kari hari ko yahA~ AvA gavana na lAgo / yA supane meM labhi yaha hai caraNadAsa mukha bhAkho / vidyA paDhi paDhi paNDita hUvA artho ko bahu bhArI hai / abhimAna havai janma gavAyo bhayo na prema khilarI hai / sA~ca bhaNita bina hari nahi rIsaiM bahuta gaye siramArI hai / caraNadAsa zubhadeva zyAma para tana mana tUM balihArI hai / saba mata adhikI prema batAvai, joga jagata tUM baDA dikhAveM / premahi tUM upaje bairAga, premahi tUM upajai mana tyAga / prema bhakti tUM upajai jJAnA / hoya cA~danA miTa ajJAnA / duralabha prema ju hAtha na Avai / hari kirapA kara deM to pAvai / prema prI ke basa bhagavAna sakala sAstara kiyo bakhAnA / bhakta hiye meM prema jo jAgai / tau hari darasana haiM jo Age / sakala siromati premahiM jAno caranadAsa nizcai mana Anau / kAyA koha buhari juvita sU, satta siMhAsana dhariye / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 tA para baiThi amApa padavI lai, rAja abhayapura kariye / saba para amala calai jaba tero, to sama aura na koI / sevajI sAheba lohA kaMcana, buMda samundara hoI / vighna kalesa ApadA nAsai, nirmala AnaMda pAvai / caranadAsa sukhadeva dayA sU rahani gahani samujhAvai / saMta raidAsa raidAsajInA jIvana vRtAntamAM bhinna mata pravarte che. emano janma mahAsuda pUnama temaja ravivAre thayo hato. eka ema mAne che ke raidAsa pazcimI pradezanA nivAsI hatA. pazcimI uttarapradezamAM, gujarAta rAjasthAnanA, rAjasthAnamAM mevADano, rAjasthAnamAM mAMsaDavagaDha athavA maMDAvaranA nivAsI hatA. jyAre bIjA ema mAne che ke raidAsa pUrva pradeza banArasanI AsapAsanA rahevAvALA hatA. emAM paNa koI banArasanA rahevAsI mAne che to koI banArasanI AsapAsanA mahuDInA nivAsI hatA. emanA anuyAyInI saMkhyA gujarAta tathA rAjasthAnamAM vadhAre hatI mATe e paNa mAnavAmAM Ave che. raidAsajIno camakAra (cAmaDAnuM kAma karanAra) parivAramAM janma thayo hato. pUrva janmanI vAta batAvatA ema kahe che ke svAmI rAmAnandano eka ziSya hato je bhikSA lAvatA. guru enI bhikSAnuM bhojana letA hatA. eka vakhata varasAda paDayo, ziSya bhikSA levA jaI na zakyo hato, tyAre bAjumAM eka vaNikanuM ghara hatuM tyAMthI bhikSA AvI e bhikSA vAparI paraMtu bhagavAnanI mUrti na AvI tarata svAmIjIe puchayu tyAre kahyuM ke A to vaNikanA gharanuM bhojana che. tapAsa karatA khyAla AvyA ke e vaNika eka carmakAra sAthe vyApAra karato hato. basa kAraNa maLI gayuM emaNe e ziSyane zrApa Apyo ke jA tu camAranA ghare janma le ane te ziSyano janma camArane tyAM thayo e raidAsI tarIke thayA. raidAsa pUrvanA saMskAronA kAraNe nAnapaNathI saMta svAbhAvanA hatA. bAra varSanI uMmare to sItArAmanI mATInI mUrti banAvIne bhakti karatA hatA. satsaMga, jJAnIone maLavAnuM, paribhramaNa karavuM ane gurukRpA dvArA antarzAna thayuM hatuM. potAnA manane mAtra bhagavAnanI pAThazALAmAM ja bhaNavAno saMketa Apyo hato. pazuone mArIne paganA pagarakhA banAvatA na hatA paraMtu je pazu kudaratI ja mRtyu pAmyuM hoya enA ja pagarakhA banAvatA ane vecatA. saMto mATe koI ja kiMmata letA na hatA. raidAsajInI sAtvika bhAvanA, sadAcArapaNuM jIvana tathA bhaktibhAvanAne joIne ghaNA je loko Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 prabhAvita thayA hatA ane emanI kIrti paNa cArebAju phelAI hatI. emanAthI prabhAvita thaIne cittoDanI jhAlI rANI ziSyA banI hatI. raidAsajI advaitavAdanA upAsaka hatA. koIpaNa karmakAMDa karatA pahelA hRdayanI zuddhatA tathA bhakti bhAvanA para bhAra ApatA hatA. raidAsajI koI dArzanika na hatA paraMtu e bhakta kavi hatA. emanA saMpUrNa ciMtanamAM A eka vikala anubhUti (sattA pratye anansa jijJAsA athavA zodhakhoLa) sarvasthaLe pUrNarUpathI vyApta che. tethI temanI vANImAM ApaNane vikalatAnI sAthe prAyaH badhI ja anubhUtio dRSTigocara thAya che. temanI anubhUtio vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka banne rUpomAM abhivyakta thaI che. bhAvanAnA AvegamAM te sattA kyAreka bhaktinA pAtra banI to ciMtananA kSaNomAM te mAtra jJAnano viSaya banela che. raidAsajI je kSaNomAM vidheyAtmaka vidhithI vicAratA tyAre te samaye te sattAne virATa rUpe mAne che te virATa anubhUtimAM saMpUrNa brahmAMDane samAvI de che. temanuM kahevuM e che ke brahmanA pachI pAtALamAM ane temanuM mAthu AkAza che te pUrNarUpa che ane pratyekamAM che te atyanta sukSma che. brahmanI A pUrNatA tathA sarvavyApakatAne raidAsajIe paryApta anubhava karyo hato ane jIvamAtramAM tathA sarvakALamAM vyApta mAnIne vibhinna padArthonA mAdhyamathI A anubhUtinI abhivyakti karI che. te sAthe ja te aneka guNothI pUrNa, kartAhartA Adi mAnIne saMpUrNa saMsAramAM tenuM niyaMtraNa che. te anubhUti karatA teo kahe che ke - jAnata jAnata jAna rahyo sava parama brahma nija jaisA / kahata Ana anubhavata Ana rasA mile na begara hoI // te parama sattA athavA brahmane, jJAna-vivarjita nirvikAra, nizcala, nirAkAra, agama, agocara, akSara, niguNa, atIta, avinAzI Adi batAvatA kahe che ke A anubhUti dvArA khyAla Ave che. bhaktimAM lIna thatA raidAsajI bhagavAnane rAma, govinda, viThThala, vAsudeva, hari, viSNu, prabhu, kezava, kamalApati (viSNu) mAdhava, gopAla, maheza, dAmodara, niraMjana, murArI, raghunAtha, mukunda Adi nAmono ullekha karI ekAkAra banI jatA hatA. e sivAya paNa islAmanA khudA, khAlika, aNavAda AdinA nAma letA hatA. aneka sthaLe emaNe bhagavAnanI bhakti tathA karmonI pavitratAnI preraNA Ape che tathA kahe che ke pavitra jIvana vidhine grahaNa karI na cAlavAvALAne yamapuramAM javu paDaze tathA sAvadhAna karatA paNa kahe che ke mRtyu tathA tArA karmono hisAba levAmAM Avaze. AMtarika sAdhanA, ciMtana bhaktinI AMtarika bhAvuktA upara vadhAre dhyAna ApyuM che. je sAdhanAmAM AMtarika Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 bhAvaktA na bhaLe te mAtra AtmavaMcanA ja che. emaNe mUrtipUjAno paNa niSedha karela che. teo kahe che ke je vyaktinA hRdayamAM bAhya pradarzananA sthAna para sadAya bhagavAnanuM dhyAna rahe che te vyaktine kAma, krodhAdi kyAreya paNa satAvatA nathI ane te bhakta svayaM izvarIrUpa banI jAya che. saMta jIvananA mULamAM bhakti rahelI che. bIjI badhI sAdhanAo agharI che. jyAre bhakti sahelI che. saraLatA, sahajatA ane sarvasulabhatAnA kAraNe prAcInakALathI Anu mahattva raheluM che. raidAsajIe bhaktine zreSTha sAdhanA mAnI che. raidAsajInuM mAnavuM che ke bhaktinA mAdhyamathI aneka pApIonA uddhAra thaI zake che. evI saMpUrNa samAjane A preraNA ApI che. tamAma prakAranA AkarSaNothI mukta thaIne potAnA ArAdhya deva pratye tIvratama bhAva AvI javo tene bhakti kahevAmAM Ave che. bhaktibhAvanAmAM dinatAno bhAva, zaraNAgatino bhAva, prabhumAM dhyAnamAM tanmayatA ane Atmanivedana tathA bhakti bhAvanAnA mAdhyamatI tAdAtmayanI anubhUti ja jovA maLaze. navadhAbhakti - zravaNa, kIrtana, smaraNa, pAdasevana, arcana, vaMdana, dAsya, sakhya, Atmanivedana.. paddhati - anukULa saMkalpa, pratikULatAno tyAga, rakSaSyatIti vizvAsa, gosRtva, AtmanikSepa, kArmaNyam agiyAra Asakti - guNahAtmayAsakti, rUpAsakti, dAsyAsakti, sagAsakti, Atmanivedanazakti, tanmayAsakti, paramaktisakti ridAsajInI bhASAmAM vibhinna prayogo jovA maLe che. avadhithI prabhAvita prayoga camarahA gAMThi na janaI, loga gAThAveM panahIM / vrajabhASAmAM prayoga citta simarana karauM naina avalolano rAjasthAnI bhASAmAM prayoga mAhIkA putarA kaise nAcatu he dekhai sunai dorayo phiratu hai / jaba kucha pAvata garva karata hai mAyA gaI to rovana lagatu hai / khaDI bolImAM prayoga melA mailA kapaDA baiMtA re, eka dhouM / A AyeM nIMdaDI re, kahAM lo soUM / urdU-phArasImAM mizritamAM prayoga nA tasabIsa khirAju na mAla khofa na khAtA na tarasavAlA Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 ridAsajInI vANImAM AdhyAtmikatA paNa jovA maLe che. hRdaya sumirana karU~ naina avalokanA, zravaNo harikathA pUrirAkhoM / mana su madhukara karUM caranana citta dharUM rAma rasAyana rasanA cAkhU // mRga, mIna, bhuMga pataMga, kuMjara, eka doSa vinAsA paMca doSa asAdhA jAmahi kauna tAkI AsA triguna yonI aceta saMbhava pApa punya asoca mAnuSAvatAra darlabha, tihu saMgati poca / prabhujI tuma caMdana hama pAnI, jAki aMga aMga bAsa samAnI / jaisA raMga kasUMba kA taisA yaha saMsAra ramaiye raMga majITha kA kaha raidAsa camAra / jala kI bhIti, pavana kA cambA rakta bUMda kA gArA / hADa mAMsa nADI ko piMjara paMkhI basai bicArA // kabIra hiMdi sAhityamAM lagabhaga sADA bAraso varSanA ItihAsamAM dRSTi karIe to kabIra jevu akSaya addabhUta vyaktitva koI anya saMta kavinuM nathI maLatuM. temane hiMdU-musalamAna banne samAna bhAvathI Adara ApatA hatA ne Aje paNa hiMdUo mATe vaiSNava bhakta, musalamAno mATe pIra, zIkho mATe bhagata ane kabIra paMkhIo mATe avatAra svarUpa che. temaNe sAmAjika kSetramAM hiMdU-mUsalamAnanI ekatAnI je akhaMDa jyota jalAvI teno prakAza Aje paNa jana-manane AkarSita kare che. mahAna saMta kavi kabIrajIno janma banArasamAM laharatArA nAmanA kSetramAM rAmAnaMdanA AzIrvAda svarUpa vidhavA brAhmaNInA garbhathI thayo hatA. taLAva kinAre maLI AvelA kabIrajInuM pAlana poSaNa nImA ane nirU nAmanA daMpatie karyuM hatuM. kabIrajInA lagna tera varSanI uMmare luhAranI kanyA sAthe thayA hatA. loI mRtyu pAmatA bIjA lagna ramananiyA sAthe thayA hatA. navA samAjanuM niramANa karavA mAMgatA hatA. samAja samatAsamAnatAnA AdhAra para hoya jemAM zoSaNa, anyAya, dhRNA, dveSa, atyAcAra, pAkhaMDa, aMdhavizvAsa na hoya. jemAM prema, satya, ahiMsA nyAya hoya. kabIrajInA kAvyamAM sarva-sarvatra, eka-ekatranA ciMtanane virATa pratibiMbamAM darzAvavAnI abhUta aMtadaSTi che. A aMtadaSTi tana, mana, prANa, AtmAnA sUtradhAra eTale parama zaktimAnano sarva zakti eka ekatrarUpamAM bhAva-bhaktinA darzana Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 karAve che. A bhAvabhakti bodhane Izvara, brahma, allAha, vigere nAmathI potAnI AsthA anusAra oLakhavAmAM Ave che. rAjanItithI dUra rahI samAja ane dharmane ja potAno viSaya banAvyo. dharma vAstavamAM manuSyanuM trIjuM netra che. dharma ja AsthAone janma Ape che. tenA upara sRSTi Take che. dharma badhAne joDavAnuM kAma kare che te ucakoTIno AdhyAtmika che. dharma vizvAsanuM bIja che. dareka dharmanA AcAro tathA saMskAro pratye samAna AdarabhAva ane sanmAnanI dRSTi kabIrajImAM hatI. teo arthahIna AcArane kyAreya paNa pasaMda karatA na hatA. kabIrajI yugadraSTA ane sAcA sAmyavAdI samAjaznA hatA eTalA mATe emane rAjanIti, samAjanA maryAdita dharmadAyarAthI upara hatA. samAjamAM vyApta tamAma kharAbIo, aMdhavizvAso, saMkirNatAo, prathAono nAza karI adhyAtma dharma, darzana dvArA samAjanA badhA kSetromAM bauddhika sAmyavAdanI pratiSThA karI hatI. enA mATe cAre taraphathI emanI upekSAo thaI. kaDavA vacano sahana karavA paDyA, paMDita mullAoe kaDaka AlocanA karI hatI paraMtu koInI paNa paravA karyA vinA potAnA aTala lakSya tarapha AgaLa vadhatA potAnA sAmya matano pracAra karatA rahyA hatA. kabIrajI hiMdU dharmanA pAkhaMDa-mithyAcAronA pAkkA virodhI hatA. emanI dRSTi sApha ane svastha hatI. teo buddha-mahAvIra, gorakhanAthanI jema spaSTa vakatA hatA. emanI dRSTimAM mAravuM, hatyA karavI e ja hiMsA nahI paraMtu zoSaNa karavuM, chUta-achUta e paNa eka prakAranI hiMsA che. teo koI eka dharmanA ja na hatA. teo badhA dharmothI upara mAnadharmanA hatA AvA samAja sudhAraka pahelA kavi hatA. kabIrajI mananA melane dhoIne ane bhedane maTADIne te viSamatAono nAza karavA mAMgatA hatA. teo svayaM satyavAdI hatA. sAcA hatA. khoTAo pratye dhikkAra ane durjanono pratikAra karatA hatA. niMdako mATe kahetA.... nindaka niyare rAkhie, A~gana kuhI chavAya / bina pAnI sAbuna binA nirmala hoya svabhava // kabIre bhagavAna para ananta guNono Aropa lagADatA. temanI avadhAraNA athavA avatAra grahaNa karavAnA siddhAntanuM sarvathA khaMDana karyuM che. temanI niSThA niraMjana-nirAkAra pratye hatI. kabIrajInI dArzanika ciMtA ane sAdhanAmAM "sahaja kevaLa jJAnano viSaya nahi pama premano viSaya che. sahaja paramapriya rAma che. je pratyekanA zarIramAM vidyamAna che. te pratyeka jIvanuM sAra tattva che. jemAM jIva eka mekamAM vidyamAna che. kabIra nirguNa brahmanI jema saguNane paNa mAnatA hatA, paraMtu teo to A bannethI para hatA. A saMbaMdhamAM DaoN.rAmavilAsa zarmAno mata che ke saguNa ane nirguNane laIne haMmezA yAda rAkhavuM joIe ke bhakta kaviomAM koI pUrNataH saguNamArgI ane nirguNamArgI nathI. kabIre kahyuM che ke je dekhAya che te saguNa che ane nathI dekhAtuM te nirguNa che. nirguNa saMpradAyanA (371) Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 teo sUrya hatA. jemaNe potAnI zaktithI saMpUrNa paraMparAne eka navo prakAza Apyo. virodha vacce paNa temaNe eka navI krAnti lAvI. potAnI zailInA annadAtA ane saraLa kavi hatA. nIcenI ukti kabIrajInA viSayamAM akSarasaH caritArtha thAya che. jina DhUMDhA tina pAyA gahare pAnI paiThi / maiM bApurA DUbana jarA, rahA kinAre baiThi // kabIrajInuM saMpUrNa sAhitya nirguNa paraMparAnuM mahAna akSaya koSa che. kabIranA nirguNa paMca jJAnAzrayI mArganA samAntara ja premamArgI zAkhAnI zarUAta thaI je sUphI saMto bhaktonI deNa che. sUphI saMpradAya paNa nirguNane ja mAne che. akSara brahmanA parama sAdhaka kabIra akSara jJAna rahita hatA. emaNe pote ja lakhyuM che ke "si *huM chuyo nahI, nama rahayI nahI hAtha" chatA kabIrajInuM vizALa sAhitya che. kabIra pote kazuM ja lakhyuM nathI paraMtu emanA ziSyAne e vANInuM saMkalana karela che. saMta sadArala devanuM mAnavuM che ke "sadaguru kabIra sAheba svayaM prakAza svarUpa che tathA te zuddha buddha mukta svabhAva nitya anAdi guru che. te cAroyugomAM potAnI rIte saMsAramAM pragaTa thaI jagajIvanano upadeza Ape che. tethI temane kAMI zIkhavAnI ke tyAga karavAnI AvazyakatA nathI." 1mahArAjA vizvanAtha siMhe bIjakanI TIkA karatA lakhyuM che ke sikaMdara lohIe kabIrajInI mahimAM sAMbhaLI temanA pAsethI nyAya, vyAkaraNa Adi zAstro para potAnA vicAra vyakta karIne ane lakhIne mokalavA mATe anurodha karyo. . 2 . kabIre hajAro gADImAM rahelA kAgaLo para eka ThekANe "rAma" zabda lakhIne tene pAchA mokalI dIdhA, jyAre te gADImAM rahelA kAgaLone kholIne joyuM to badhA kAgaLo para hindu tathA musalamAnonA dharmanA granthonA vacana svaMya lakhAI gayA hatA. A kabIrajInA vyaktitvano prabhAva hato athavA emanI yogasAdhanA hatI. bAdazAha tathA maMtrIone to kAMI samaja ja nahI paDI. te lokoe A dhAraNAthI kabIrano siddhAMta mAnavA lAgyA. kabIrajI nirbhaya hatA. emanAmAM niDaratA, niSpakSatAthI potAnI vAta karI che. krAMti ane badalAva lAvavA mATe je sAhasa ane AtmavizvAsa lAvavAnI jarUra hoya che. kabIranA akSaya ane virATa vyaktitvamAM AnI pracuratA hatI. emanAmAM adUbhuta oja ane UrjA hatI. emanI dRSTi khUba ja capaLa hatI. temaNe zabdono hathiyAranA rUpamAM upayoga karyo ane enI asara paNa evI paDI ke pAkhaMDanA virodhI ane parivartananA AgrahI kabIra sAme kuTilatA, harIti ane kuzAsananuM cAlI zakyuM nahi. kabIra sAcA mAnavatAvAdI hatA jemanuM ekamAtra lakSa mAnava mAtra kalyANanI sAdhanA hatI. teo te jJAnane ja stutya mAnatA hatA ke jenAthI mAnavanI pIDAnuM zamana thAya. I 1 / 1. vIna mArga, pR. 2 2. vIra vInakka, pR. 20-22 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 kabIrajInA janajIvana pratye UMDI saMvedanA hatI. satyAgrahI kabIra samatA-samAnatAnA patramAM ane sahaastitvanA sabaLa sarjaka hatA. samAjanI visaMgati ane viSamatAne joIne teo kahe che ke.... nirbala ko na satAie jAkI moTI hAya / mareM jIva ko zvAsa se lauhe bhasma ho jAya / samAja pratye paNa UMDI saMvedanA temanAmAM hatI... calatI cAkI dekha ke diyA kabIrA roya / do pATana ke bIca meM bAlI bacA na koya // teo potAnA samayanAM samAjanA moTA kaDaka Alocaka hatA. maiM kahatA hU~ jAgata rahiyo, tU kahatA hai soI re / maiM kahanA nirmAhI rahiyo tU jAtA hai mohI re // prakhyAta Alocaka pro.nAmavara siMhe lakhyuM che ke AjathI 600 varSa pahelA samAjane aMdhavizvAsamAMthI bahAra kADhI rahyA hatA. sAmAjika kurItio, ADambaro, visaMgatiomAM sudhArA mATe "AtmajJAnanI vAta karatA hatA. I 2 | temanuM mAnavuM hatuM ke AtmajJAna mane mananI zuddhi dvArA manuSyanA dRSTikoNamAM sudhAro Ave che, mAnavIya sudhAra ane AtmotthAna dvArA ja samAjane vikasita ane susaMpanna sukhI banAvavAmAM Ave che. teo kahe che ke "gAtmajJAna vinA nana na suDI | vayA mathurA vA vAzI" sAmAjika vAtAvaraNa eTaluM badhu viSama thaI gayuM che ke satyanA sahAre ja jIvanane sukhamaya, zAMtimaya ane suMdara banAvI zakAya che. samAjamAM bAkI jIvana mulyone tolatA hatA. temanI eka padokti che. "haya tarIkU tauna tava murad vIra mAnA" teo hamezA sAcu bolavA para baLa ApatA hatA kAraNa ke satya jIvananI moTI upalabdhi che. AnAthI vadhIne bIjo koI dharma nathI. sA~ca barAbara tama nahI, jhUTha barAbara thAya / balke hirade sA~ca haiM, tAke hiradai Apa // satya sauthI vadhAre zaktizALI che. teno vijaya avazya thAya che. saMta kavioe satya ne brahma, izvara kahe che. satya bolavuM e zreyanuM kAraNa che. satyanI sAthe sAthe je hitakara che. te ja vAta kahevI joIe. mahAtmA gAMdhIjIe paNa ahiMsAnA siddhAntathI vadhAre satyanA Adarzane prasArita karyo che. aMgrejImAM paNa kahyuM che ke satyane prAyaH grahaNa lAgI jAya che. paraMtu tenI jyota kyAreya paNa bujAtI nathI. kabIre paNa kahyuM che ke 1. kabIra sAhitya kI prAsaMgIkatA pR. 141 2. sAdho tevo nA vIrAnA | (373, Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA sA~ce tApa na lAgaI, sAMce kAla na khAya / sA~ce ko sA~cA mile, sA~ce mohi samAya / sA~ca binA sumirana nahIM, bhaya binu bhakti na hoya / pArasa meM paravA rahe, kaMcana kihi vidhi hoya // prakaraNa - 3 kabIrajI uccakoTInA sAdhaka hatA. "AdhyAtmika kAvyasRSTimAM tejakAya samartha thaI zake che. je mULathI sAdhaka hoya jenuM mana bhagavatI AtmAthI ota-prota hoya. / 1 | kabIranA sAhityamAM AdhyAtmikatAnI apUrva ciMtanA ane vilakSaNA hatI. teo haMmezA sadguNonI sthApanA ane durguNonA nivAraNa para jora ApatA hatA ane jIvananA Adarzo tarapha saMketa karatA hatA. A kavinuM mana AdhyAtmanA sarvocca zikhara para sadaiva pratiSThita rahetu hatuM. AdhyAtmika vicAradhArAne kramazaH traNa vargamAM rAkhI zakAya che. (1) paramatattva (2) jIvattva (3) mAyAtattva. 374. paramattva - kabIra mukhyataH sAdhaka hatA. temanI mAnyatA e hatI ke dvaita ane advaitanA baMdhanathI paramatattva mukta hoya che. eka kahau tau hai nahIM, hoya kahauM te gAra / hai jaisA vaisA rahe kaihaM kabIra vicAra // adhyAtmanA aMtargata AtmA ane paramAtmAnuM je milana thAya che enuM mULa kAraNa adhyAtma prema che. premanuM svarUpa vANI nahIM avarcanIya che. kabIrajIe AnA mATe saraLatA, dayA, karuNAnI bhAvanAne pramukha mAne che. kAraNake premamAM mAdhurya che. prema piyAlA piyai sIsa vacchinA deya / lobhI sIsa na de sake nAma prema kA leya // piyAlA taThA cAhe presa rasa sakhA cAhe mAna / eka myAna meM do khaDaga dekhA sunA na maranA // jIvanatattva - brahma ane jIvamAM koI aMtara nathI bannenI eka ja sattA che. paraMtu mAyAnA kAraNe bannemAM aMtara dekhAya che. paMcamahAbhUtathI banelA zarIrarUpI nagaramAM cetana nivAsa kare che. te cetanane jIva athavA jIvAtmA kahe che. jIva saMbaMdhI kahyuM che ke jIva cetana che. tenI saMkhyA anaMta che. te kyAre paNa marato nathI. kyAreya utpanna thato nathI. arthAt kyAreya evo samaya nathI Avyo ke jyAre jIva na rahyA hoya ane kyAre evo paNa samaya nahI Ave ke jIva na hato. kabIra kahe che. A saMsAramAM cArebAju viSama vAsanArUpI Aga lAgI che. A Agane olavavA mATe kahe cheke.... 1. kabIra sAdhanA ane sAhitya - pR. 356 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 kabIra ciMtamamaMkiya cahuM dilalagI lAi / yA tana kA vivalA karuM bAtI melo jIva / lohI sIcUM tela kyoM kaba mukha dekheM pIva // mAyAtattva- kabIre mAyAne brahmanI Adizakti kahI che. avidyA mAyA che. jyAre te aparabrahmanI upara izvaranI sAthe thAya che. tene "mAyA" kahevAya che. mAyA paramezvaranI bIja zakti che. kabIrajInA paNa vicAro mAyAvAdathI prabhAvita che. temaNe mAyAnuM AvaraNa zakti para vadhAre bhAra Apyo che ane vikSepa zakti para ocho bhAra Apyo che. spaSTa kahyuM che ke mAyA rAmabrahmanI zakti che. kabIrajInA sAhitya para atyAra sudhImAM zatAdhika zodha kArya thaI cUkyA che. tamAma paracAo lakhAI gayA che. videzomAM paNa ghaNuM saMzodhana thayela che. amerikAmAM A kArya mAM "kabIra saMsthAna"nI sthApanA karavAmAM AvI che. vaijJAnika zodha mATe sarva prathama kArya 1903mAM eca.eca.vilsane karyuM che. temane kabIranA nAma para kula 8 graMtha maLyA che. jI. eca, veskATe kabIra lekhIta 84 pustakonI sucI bahAra pADI. alaga alaga loko pAse hovAthI sAhityamAM bhinnatA paNa jovA maLe che. lakhANamAM paNa pheraphAra jovA maLe che. Ama kabIrajI eka ucca koTInA sAdhaka hatA. 25 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.12 nAtha yogI saMpradAya nAthayoga darzana tathA sAdhanA jenA Adi pravartaka AdinAtha ziva che. ane jenA vikAsa tathA sarvadhanamAM matyendranAtha, gorakhanAtha ane jAlaMdharanAtha Adi navanAtha sahita aneka nAmapaMthI sAdhakono ullekha jovA maLe che. A yogamAM paramapada nAtha che. A yogamArganI kriyAo tathA yogasAdhanA haThayogIe sAthe maLatI Ave che chatAM antima sAdhanA paddhatimAM sAdhya taddana bhinna che. A yogamAM manazuddhinI sAthe kAyazuddhi para paNa jora ApavAmAM AvyuM che. A yogamAM haTha tathA tatranI samAna gurunI mahattA batAvatA kahe che. I 11 ke gurunI kRpAthI ja saMsArarUpI baMdhanone toDIne ravinI prApti saMbhave che. nAthayogamAM pretadvaita vilakSaNI kahyA che. paraMtu ziva dvaita ke advaita na hatA. nAthayoga anusAra mokSa Adi te che jenA dvArA maMtrocAra tathA manana mATe jIvavAnuM te jIvanamukti che. nAtha saMpradAyomAM kuMDalInI zakti paNa mAnI che. emanA anusAra A zakti sarpAkAre gupta zarIramAM rahe che ane te AtmAsaMyama dvArA pragaTa karI zakAya che. jayAre te jAge che tyAre zarIramAM rahelA cha cakrone bhede che. brahmAMDa eTale ke sahastrAdhAra sudhI pahoMce che ane tyAM zIva sAthe eka rUpa banI jAya che. A prakAre ziva sAthenuM milana, jIvAtmA ke paramAtmAM lIna thavAnuM pratika che. ziva ane zaktinuM milana ja A yoganuM dhyeya che. I 2 I nAthayogIno siddhAMta evo che ke "proDaE vahuthIma' jyAre parama tattva, parama zivamAM sRSTi karavAnI icchA muktinuM kAraNa che. gorakhavANImAM kahyuM che ke nAda nAda sabavyoI kahe, nAvahiM lai koI biralA rahai / nAda bindu hai phIkI silA, jirhi sAdhyAte sidhai milA // mAtra nAda nAda raTavAthI jJAnanI siddhi nathI maLatI. A zabda paramabrahmanI upAsanA che. temAM manane saMpUrNa rUpathI ekAgra karI tene amanaska karI cittavRttino pUrNa nirodha karI nAdanI antima avasthA ja zabdAtIta avasthA che. tenAmaya banI potAnA AtmasvarUpane laI paramAtmA tAdAbhya rUpe sthApita karavAmAM Ave che. yogI rAja bharatRharine gorakhanAtha kahe che ke .. 1. amanaska yoga - 24 2. siddhasiddhAntapaddhati - 4/6 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 nAda bindu bajAralo dou pUra le upanahada bAjA / ekAntikA bAsA sodhile bhartRhari kahe gorakhamacchindravyA vAsA / sabadahiM tAlA sabadahiM kUcI sabdagi sabapa jagAyA / sabadahiM sabada sUM paricaya huA sabadahiM sabada samAyA / A saMbaMdhamAM eka gUDha ullekha gorakhavANImAM paNa maLe che. yogasAdhanAnI dRSTithI zabda ja tALu che. kAraNa ke e paramAtmA tatvane gupta rAkhe che. eTalA mATe ja zabdarUpI cAvIthI ja khUle che. paramAtmAnuM rahasya paNa AnA dvArA ja khUle che. nAthayoga sAdhanAnA kramamAM ajapAjapano paNa ullekha vizeSarUpathI Avazyaka che. Aje paNa A paraMparA prAcInakALathI cAlI AvI che. nAthayogIoe A paraMparA apanAvIne eka navI ja dizA batAvI che. bhItarathI haMsa-haMsanA jApa anAyAse 21,60) thAya che. A haMsa maMtrathI "soDahama" zabdanI utpatti thAya che. A maMtrano jApa ja ajapAjApa che. A ja yogIone mokSa pradAna kare che. mahAyogI gorakhanAthe samayanI AvazyakatAno vicAra karIne eka evI sarvasparza, sarvasulabha sAdhanAno pracAra karyo. madhyakAlIna nirguNadhArAnA jeTalA paNa santa thayA che bhale ne te vaiSNava hoya ke bIjA anya paMthanA anuyAyI hoya te badhApara gorakhanAthano moTo prabhAva paDyo hato. rAmAnaMda, kabIra, nAnaka, dAdU, jJAnezvara Adi e sivAya paNa muslima phakIra paNa mahAyogI gorakhanAthanA prabhAvamAM yogadIkSA laI siddha banyA. A prakAre gorakhanAtha ane emanuM yogadarzana ane sAdhanAno bhAratIya AdhyAtmika zodhapUrNa mImAMsA atyanta Avazyaka che. (377 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 3.13 sUphImata hallAme manasura, bAsarA, sUphImata gajhAlI, soharAvaradI, bhAratIya sUphI paraMparA jagatanA tamAma dharmomAM eka yA bIjA svarUpe tapano mahimA varNavavAmAM Avela che. tapa mukhyatve karIne apavarga mATeno sAdhana che. pAzcAtya dharmonI vAta karIe to yahudI dharma, khristI dharma, islAma dharma, jarasyodharma ane bahAI dharmamAM paNa tapanI vibhAvanA karavAmAM Avela che. tapa mAtra zArIrika ane bAhya kalezono nAza mATeno sAdhana ja nahi paraMtu tapa eka jIvana jIvavAnI vicAradhArA ke jIvananA mArga tarIke tamAma dharmoe tapano svIkAryo che. islAma dharmamAM tapane jhuhuda kahevAmAM Ave che. islAma dharmanI tamAma zAkhAo pachI te sunnI paMtha vicAradhArA hoya ke zIyA paMthanI vicAradhArA hoya. tamAmamAM tapane prAdhAnya ApavAmAM Avela che. kuzanamAM tapanI vyAkhyA mAtra be lITImAM ja ApavAmAM Avela che. te mujaba tapa eTale "tAre je chUTI gayuM che tene aphasosa na karavo ane tane je maLyuM che teno ullAsa na karavo" (kurAna surAna pa7 AyAta naM.23) bIjI anya surAto kurAna kahe che ke "je vyakti jhuhudane pAmyo che. islAma dharmanA cothA khaliphA hajharata imAma alIe paNa temanA nAhAjhulabalagamAM jhuhudanuM varNana karatA jaNAve che ke "e loko jhuhuda eTale tamArI AkAMkSAo upara kAbu meLavavo paramAtmAne AbhArI thavuM ane paramAtmAe bakSelA nyAyamatono saMyamapUrvaka upayoga karavo ane paramAtmAe pratibaMdhita karela mArga upara na cAlavuM tene jhuhuda kahe che. grahadane tapanA saMdarbhamAM vicArIe to islAma dharmanI sUphI vicAradhArAmAM tenA mULiyA jovA maLe che. sUphI vicAradhArAo aneka vividha mArgomAM vaheMcAyelI jovA maLe che. hajharata mahamaMda payagambara sAhebanuM jIvana darzana jotA jaNAya che ke temane hajharata jhibrIla taraphathI kurAnanA svarUpe je izvarIya saMdezo maLela te saMdeza payagaMbaranA khuba ja tapano pariNAma che. mahamaMda payagaMbara sAhebe hIrA nAmanI guphAmAM aneka divaso sudhI AkarI tapazcaryA karela ane paramatatva pAmavA mathAmaNa karela. aMte temane je kurAna svarUpe yahi maLI te ja islAmanA anuyAyIo mATeno dharma banI rahyo. islAmamAM pavitra ramajhAna mAsamAM trIsa divasa sudhIno upavAsano mAtra mahinAmAM ja nathI paraMtu dharma dvArA tene pharajiyAta karavAmAM Avela che. pratyeka muslIma eNe pharajIyAta paNe trIsa divasanA upavAsa karavAnA hoya che.A upavAsane rojhA tarIke oLakhavAmAM Ave che. tene arabI bhASAmAM (38) 378 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 'auma' kahe che. dipatttalaISarAmAM paNa tapazcaryAno mahimA varNavAmAM Avyo che. sUphI paraMparAomAM mAtra 2majhAna mAsanA bAra upavAsa ja nahi paraMtu siddhiyogIo ke haThayogIonI jema tapazcaryAnI vividha paddhatio varNavAmAM Avela che. bhAratamAM islAmanuM Agamana thatA aneka sUphI saMto vaidika, upaniSada, bauddhadharma temaja jainadharmanI vicAradhAraonA saMparkamAM AvatA tene kAraNe ja e.zAradA nAmanA vidvAna sUphIone vetAntio kahyA che. sUphIonI tapazcaryA ati kaThora tapazcaryA hatI. bhAratavarSanI vAta karIe to hajharata khvAjA, hajharata nijhAmuddIna cUzti, hajharatakutabuddhina bakhatArakADhI, hajharata nijhAmuddIna, oliyA hajharata bAvanA parihudIna gajasakara, hajharata nasiruddina cirAge, dillI jevA sUphIracanAomAM ApaNane vaidika paraMparAnA darzana thAya che. sUphIoe paramAtmAne preyasi tarIke temanI racanAomAM utarAyela che. tamAma suphIoe temanI racanAomAM kRSNabhakti ke haribhakti jevA pado racyA che. sUphI paraMparAnA uparokta sUphI saMtono mArga madhyama mArga hato temanI tapazcaryA madhyamamArganI hatI jethI karIne tamAma dharmanA loko temanI tapazcaryAnA mArge AvI zakyA. islAma dharmamAM saMsAra tyAgano khyAla jovA maLato nathI. mahadaMze tamAma suphIo gRhastho hatA temaja eka sAmAnya gRhasthanI jema teonI dinacaryA paNa sarakhI hatI. bhAratamAM sUphI paraMparA jotA sUphIo, vedAntio tathA anya yogIo tathA haThayogIo saMparkamAM AvyA hoya tema paNa jaNAya che. mahAna sUphIsaMta hallAja mansuranI tapazcaryAno mArga haThayogIonI tapazcaryAne maLato Ave che. mansuranI tapazcaryA paddhatinI dRSTie haThayogIo ke taMtrayogIone maLatI Ave che paraMtu siddhAntanI dRSTie jotA mansuranI phIlosophI advaita vedAntane maLatI Ave che. sUphI mArga mujaba dhyAnanI nIce mujaba cAra avasthAo varNavAmAM AvI che. (1) zarIyata (2) tarikata (3) mArephata (4) hakIkata. - (1) zarIyata - tamAma gRhasthoe tenA niyamonuM pAlana karavAnuM hoya che. bIjI rIte kahIe to zarIyata duniyAnI bAbato sAthe nisbata dharAve che. manuSyae bhale ne pRthvI para janma lIdho che. to teNe keTalAka karmo manekamane karavAnA che. mANase potAnA rojIMdA jIvanamAM zuM karavuM zuM na karavuM te tamAma bAbato zarIyatanA kAnUnathI baddha che. eTale ke zarIyatamAM je bAbato para niSedha pharamAvela che te bAbato gRhasthI mATe tapazcaryA gaNAya che. (2) tarikata - tarikata zarIrayatathI eka pagathiyuM uparanI paristhiti che. ahIM vyaktie jJAnane prApta karavAnuM che. A loka paralokanI bAbatonA jJAnanI mImAMsA karI mokSa prApti mATe uttama jJAna meLavavAno che. 379 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (3) mArephata - tarikatathI uparanuM pagathiyuM mArephata che. jJAna pipAsu sAdhake ahIM guru AjJA mujaba cAlavAnuM che. kahevAya che ke guru vinA jJAna adhuru che tema mArephatanuM sTeja sAdhakane pote, tarikatamAM meLavela jJAnano upayoga gurunI dizA sucana mujaba upayoga karavAno che. ahIM suphIone guru viSeno khyAla hindu ke bhAratIya dharmonI paraMparAthI khuba maLato Ave che. gurune islAmamAM mUrti tarIke oLakhavAmAM Ave che. -- (3) hakIkata sAdhanA mArganuM A aMtima pagathiyuM che. paMtajali yogadarzana mujaba pataMjalI munie je samAdhinuM varNana karyuM che. barAbara tene maLatI sUphIonI A vicAradhArA che. ahIM sAdhakane potAnuM paNa bhAna rahetuM nathI. A avasthAmAM sAdhaka pote paramAtmA sAthe ekarUpa thaI jAya che. tene koIpaNa jAtanI dunyavI bAbatonuM bhAna rahetu nathI. sAdhakane bhalene dunyavI bAbatonuM bhAna rahetu na hoya paraMtu sAdhaka paramAtmA pratye saMpUrNapaNe sabhAna avasthAmAM hoya che. A avasthAmAM sAdhakane koIpaNa jAtanA baMdhano hotA nathI. islAma dharme pharajIyAta kahelA pAMca staMbho che. (1) tohida (2) salAta (3) sauma (4) jakAta (5) haja nI bAbatonA baMdhano paNa tene sparzatA nathI. AthI ja hallata mansure hakIkatanI avasthAmAM analahaka "ahaM brahmAsmi" zabdo ucAryA hatA ane mansure jAhera karyuM ke huM ja paramAtmA chuM. temaNe kahyuM - "mullA choDa, tasvI toDa, kitAbe DAla pAnI meM pakaDa dastatu phakIroM kA analahaka tu kahAtA jA' prakaraNa 3 mansurane islAmanA zarIyatavAdI gRhastho samajI zakyA nahI ane aMte izvara niMdAnA aparAdha badala gRhasthoe temane phAMsIne mAMcaDe caDAvyA. hakIkatanA sTejamAM sAdhakane koIpaNa jAtanA dhArmika baMdhano sparzatA nathI. te bAbata mansuranA samayamAM gRhastho samajI zakyA na hatA. mansuranI mahAna tapazcaryAne pariNAme ja mansuranA romeromamAMthI ApameLe ja analahaka sphuryu hatuM. ahIM mansurano koI doSa ke ahama nathI. e to paramAtmAnA svarUpa ja mansuramAMthI pragaTa thayuM hatuM. tapazcaryAnI islamAdarzananA saMdarbhamAM vibhAvanA karIe to islAme batAvelA pAMca pharja tapazcaryAno ja bhAga che. A pAMca pharja nIce mujaba ce. (1) kalamAM athavA tauhida (2) salAta eTale ke namAja athavA baMdagA. (3) sauma eTale ke rojhA (upavAsa) (4) jakAta eTale ke dAna (5) haja eTale pavitra kAbAnI yAtrA. (1) tauhida kalamA tauhida eTale tamAma prakAranA baMdhanono tyAga karI mAtra ne mAtra adrazya - 380. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 paramAtmAmAM vizvAsa mUkavo tene tauhida kahe che. bIjI rIte kahIe to tauhida eTale ekezvaravAda. mAtra ne mAtra allAha eka ja Izvara che ane tenA sivAya koI paNa sarjana, pAlanahAra ke saMhAraka koIpaNa che nahi. tenA sivAya koInI paNa baMdajI karavI teno artha tauhidamAM avizvAsa mukavA barAbara che. islAma dharmanA udaya samaye aneka devI devatAonI pUjA thatI hatI. dareka phaLane potAnA alaga alaga phaLa devatA hatA. pavitra kAbAmAM 360 devI devatAo birAjamAna hatA e paikI allAta, manAta ane hujja A traNa mukhya devIo hatI. A traNa devIo allAhanI putrIo gaNavAmAM AvatI. aneka devI devatAonA kAraNe pratyeka kULa potAno kULadevatA ke kuLadevIne vadhu mahattva ApatA Ane kAraNe judA judA balidAno vacce lohiyALa jhaghaDA thatA. islAma dharmanA udaya bAde pavitra sthaLamAM devI, devatA ke IzvaranA nAme hiMsA na thAya te mATe nAbuda karI adezya allAhanI sthApanA karI ane mAtra ekezvaravAdano mahimA samajAvyo tene tohida kahe che. aneka devI devatAo pratyenI AsthAmAMthI potAnI jAtane mAtra eka izvara taraphanI AsthA pratye vALavI te paNa eka tapazcaryA ja kahevAya che. aneka varSothI gUDha thayelA ane saDha thayela AsthAno tyAga karavo sahelI bAbata nathI tenA mATe tyAganI jarUra che. ekezvaravAda ke tohida eTale tapazcaryApUrvaka anya AsthAo pratyeno tyAga sucave che. tohida mATe payagaMbara sAheba je maMtra Ape che te nIce pramANe che. lAIlAhA illalA mohamaMda rasululA" jeno artha thAya che allAha sivAya koI Izvara nathI ane mohamaMda mAtra saMdezAvAhaka che. (2) salAta - namAja - salAtano artha thAya che badaMgI. tamAma muslImoe potAnI dinacaryAmAMthI keTalAka samayano tyAga karI Izvara pratye potAnI AsthA pragaTa karavA divasamAM pAMca vakhata namAja ibAdata dharma pharajIyAta kahela che. namAja eka moTI tapazcaryA che. je koI paNa gRhastha karI zake tema che. rojiMdA jIvanamAMthI keTalAka samayano tyAga karI paramakRpALu paramAtmAnI baMdagI karavA pAchaLa Azaya dunyavI bAbato pratye tyAganI bhAvanA keLavavAno che. sAmAnya dRSTie jotA namAjamAM tapazcaryAno bhAva mahaddaaMze ocho lAge che paraMtu dararoja namAjanI kriyAo karatA manuSyamAM tyAganI bhAvanA daDha bane che. potAnA rojIMdA vyasta samayamAMthI pAMca vakhata izvara pratyenI AsthA mATe phALave te pahelA tapazcaryAnuM svarUpa zuM che? A eka evA prakAranuM tapa che je vyaktinuM upiDana koInuM nathI. sAthe sAthe zistabaddhatA ane Izvare darzAvela mArga para cAlavAnI preraNA Ape che. Ama namAja zarIyatanA kAnUna mujaba tamAma gRhastho mATe pharajIyAta che. je sAdhaka che athavA to zarIyatathI uparanA prasthAna upara mATe che. temanA mATe A traNa pagathiyAnuM koI baMdhana rahetuM nathI. temano mArga to ghaNo Akaro kaThIna che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 3 (3) sauma - rojhA - sauma eTale upavAsa jene rojhA tarIke oLakhavAmAM Ave che. e pavitra ramajhAna mAsamAM sUryodayathI sUryAsta sudhI koIpaNa jAtano anna ke jaLa levA pratye niSedha pharamAvela che tene sauma kahe che. A samaya daramyAna gRhasthe koIpaNa jAtano annano dANo levAno hoto nathI. trIsa divasanA upavAsa dvArA pharajIyAta batAvavAmAM Avela che. eTale ke upavAsanI tapazcaryA tamAma muslIma gRhastho mATe pharajIyAta che. sauma pAchaLanI phIlasUphI jotA jaNAze ke anyanI bhUlano ahesAsa manuSya pote anna ke jaLa lIdhe vinA divaso pasAra kare tyAre ja thato hoya che jeNe bhUkha ke tarasa veThyAnI tene anyanI bhUkha ke tarasanuM jJAna thaI zake nahI ane e jJAna na thatA anya pratye karuNAno bhAva janme nahiya Ama sauma dvArA eka rIte jotA dharma tapazcaryA sAthosAtha karuNA upara khAsa vizeSa bhAra mUke che. saumamAMthI ja cothA staMbha jakAtano janma thAya che. - (4) jakAta - dAna - islAmamAM dAna, dakSiNAno khUba ja mahattva che. islAmamAM jakAta, sakAta, krItarAta ane imadAda jevI bAbato upara vizeSa bhAra mUke che. islAmanA siddhAMto mujaba pratyeka varSa vyaktie tenI sthAvara-jaMgama milkato temaja anya bAbata upara amuka TakA eNe jakAta pha2jIyAta kADhI garIbone vaheMcavAnuM pharajIyAta che. moTAbhAge jakAta pavitra 2majhAna mAsamAM ja garIbomAM vaheMcavAmAM Ave che. jakAta uparAMta potAnI jAta temaja potAnA bALako temaja pazu pakSIo mATe ane temanA ArogyanI paramakRpALu paramAtmAe karela hiphAjata mATe islAma sadAkata ane phItazatanA svarUpe garIbomAM dAna, dakSiNA ApavAnuM sucave che. jakAta, phItarAta ane sAta dvArA ApavAmAM Avatu dAnane islAma zrama dAna tarIke paNa svIkAravAnI manAI pharamAvela che. jakAta, phItarAta, sadAgatane eka svIkAravAnI manAI pharamAvela che. jakAta, phItarAta, sadAgatane aka RNa tarIke athavA to izvara pratyenA potAnuM RNa samajIne tene garIbomAM ApavAnI vAta che. islAmadharmamAM A khuba ja moTI tapazcaryA kahI zakAya. Aje duniyAmAM loko potAnA nAma mATe dAna Ape che. jyAre islAmamAM nAmathI Apela jakAta, phItarAta ane sadagAtano badalo paramAtmA kyAreya nahI Ape tevuM bhAraparvaka jaNAve che. jakAta, phItarAta ane sAtamAM te mAtra ati garIba loko, vidhavAo, bALakato ane anAtha loko ja tenA hakadAra che. A sivAya amuka jJAtine paNa jakAta, phItarAta ane sAta ApI zakatA nathI. jo teo garIba hoya to temane imadAda eTale ke madada karI zakAya che. -- (5) haja pavitra kAbAnI yAtrA, yAtrA dvArA vicAronI sAtvikatA vadhe che. temaja vicAronuM urdhvagamana thAya che. manuSyamAM pAzavika vRttio yAtrA samaya daramyAna khuba ja maMda paDI jAya che. zarUAtamAM yAtrA padayAtrA saMdarbhe che. samaya jatA temAM dezakALanA pheraphAranA kAraNe temaja vAhana (382 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 vyavahAranI sagavaDo vadhatA padayAtrAnuM mahatva ochuM thatuM gayuM che paraMtu dharma dRSTie joIe to yAtrA be prakAranI che. (1) bAhya (2) aMtarayAtrA, bAhya yAtrA dvArA pagapALA pravAsa karAvanI AkarI tapazcaryA thatA vyaktimAM Izvara pratyenI AsthA vadhu daDha bane che. vicAromAM abhuta krAMti Ave ce. bAhya yAtrA dvArA potAnI jAtane tapasvI sAdhaka potAnI jAtane aMtarayAtrAnI vAta kare che. AthI je loko aMtarayAtrA kare che e loko koI ne koI jAtanA halanacalana ke musApharI karyAvinA vizvanI ke brahmAMDanI yAtrA kare che. A yAtrA AdhyAtmika yAtrA che. islAma pavitra kAbAnI yAtrAno mahimAM eTalA mATe varNavyo che ke vyakti yAtrA ke te daramyAna tenAM rahelI nimna bhAvanA pAzvIka vRtti ane khoTA khyAlA che. te kSamya thAya che ane vyakti pavitra bane che. Adhunika samayamAM A yAtrA sAdhano dvArA karavAmAM Avela che. paraMtu tenI pAchaLa to Izvara pratyenI AsthA hoya AvI yAtrA paNa vyaktine prabhutA tarapha laI javAmAM madadarUpa thAya che. padayAtrA dvArA karAvamAM AvatI yAtrA eka tapazcaryA ja che. islAma udayakALe mahamaMda payagaMbara sucavelA pavitra kAbAnI hajayAtrAmAM tapazcaryA ja mULa jovA maLe che. islAma pAMca sImAstaMbha che te tapazcaryAnA ja simAstaMbha che tema kahI zakAya. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 3.14 bAula paMtha prakaraNa 3 - bAula saMto ke bAula phakIra baMgALanA bAula te vicaratA loka samudAyanA saMtonuM eka AdhyAtmika paMtha che. teo satata vihAra karatA hoya che. ane A vihAra daramyAna teo prema, AnaMda ane gUDha zakti sAthenA tAhAtmya mATe satata prayatnazIla hoya che. teo bhagavA vastro dhAraNa kare che ane baMgALanA gAmaDAomAM nAnI jhUMpaDIomAM vasatA hoya che. teonuM jIvana saMpUrNapaNe bhikSA ke dAna upara AdhArita che. teo AdhyAtmika guru che. teo haMmezA prema bhAIcAro ane zAMtino saMdezo prajAmAM phelAvatA hoya che. teo baMgALanA nAyako tarIke oLakhAya che. A vicaratA ke bhramaNa karatA A bAula saMto AdhyAtmikatAne varelA hoya che. tamAma bAula saMto tamAma saMpradAyanA bAula saMto "bhagavAna manuSyanA hRdayamAM chUpAyelo che. te siddhAntane svIkAre che ane koIpaNa jAtanA vidhi vidhAna maMdira ke masjida dharma ke dharmakArya ke pustaka bhagavAnane pAmavA mATe nathI tenA mATe to mAtra manuSya kRtya ja paryApta che. "kethevela" nAmanA aMgrejI ciMtaka mAne che . ke bAula saMpradAyanA bauddha dharma, zAkta dharma, vaiSNava dharma, te taMtra mArga ane islAmanA sUphImatanA mUlyo varNavelA jovA maLe che. bAula saMto mukhyatve bhramaNa karatA, nAcatA, gIta gAtA ane potAnAmAM ja tallIna thayelA jovA maLe che. bAula saMpradAyano udbhava 16mI sadImAM caitanya devanA samayamAM thayo hoya tevuM lAge che. bAula saMpradAya jaDa vidhi-vidhAnamAM mAnatA nathI. kurivAjomAM mAnatA nathI bAula zabdano artha saMskRta zabda batula uparathI utarI Avyo che. batulano artha pavanathI kharaDAyelo athavA to pAgala jevo thAya che. 384, bIjA eka mata mujaba bAula zabda paraziyana zabda Aula, aulA uparathI utarI AvyA che. Aulano artha thAya che khUba ja mahattvano vyakti, bAula saMpradAyanA mata mujaba zarIra e ja maMdira che ane temAM vaselo AtmA te ja maMdiramAM vastA paramAtmA jevo che. keTalAya bAula saMtonA nAmano ullekha karIe to bAlana zAha, tuna-tuna zAha, phakIra, choTA raba phakIra, abdula rajAka zAha, phakIra allAudIna vizvAsa, muktavara phakIra, abdula rajAka zAha, phakIra allAudIna vizvAsa, muktavara phakIra, rAjamana phakIra ane phakIra bhattuM enarajIno samAveza thaI jAya che. A uparAMta pUrNadAsa, saMdhyAdAsa, nArAyaNacaMdra adhikArI, vinoda dAsa, satyAnanda dAsa vigerenA saMpradAyanA mukhya, mukhya saMtono ullekha thAya che. bAula phakIronI upAsanA paddhatine ArAdhanA paddhatinI tapazcaryA ati kaThora nathI. teo sahajatA saraLatA ne varelA che. mAnava vacce maitri, bhAIcAro ane prema jaLavAI rahe tene ja teo AdhyAtmika Adarza mAne che. bAula saMpradAyanA gIto khuba ja lokabhogya che. baMgALI bhASAmAM teo mukhyatve mAyA eTalo ja taNAva, mRdaMga Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 3 hAramonyam, ekatArA khaMjarI karatAla ghUgharI ane samaya jevA lokabhogya vyAkhyAno upayoga karatA hoya che. A saMpradAyanA mahAna bAula kavi lAlana zAhano janma 1774nI baMgALa dezanA hozIyArapura gAmamAM thayo hato. - kavizvara ravindranAtha TAgora paNa lAlana zAhanA bharapeTa vakhANa karyA che. kavi lAlana kahetA hatA ke manuSya ApaNI aMdara ja rahelo che. A e manuSya che. ese se The man is manuSya e ApaNI aMdara ja rahelo che. bAula saMpradAyanuM tattvajJAna mukhyatve hindu ane islAma dharmanA tattvaciMtananuM mikSa svarUpa che. A uparAMta bAula upara boddhadharmanI paNa gaherI asara jonA maLe che. bAula saMpradAya buddha bhagavAnano madhyama mArga apanAve che. tethI temanA vidhi, vidhAno samAjamAM khUba ja sAdA ane saraLa hoya che. teo lokabhogya bhASAmAM potAno saMdezo ApatA hoya che. bAula saMpradAya sAmAnya dRSTie joIe to koI paNa jAtanA nAtajAtanA bhedabhAva maLato nathI. bAula mukhyatve cAra cAMdane abhyAsa mAnIne tenA tattvadarzananI ciMtA kare che. A cAra cAMda e zarIranA caturdaza sAthe tAdAmya dharAve che. A uparAMta teo nava dvAranI vAta kare che. ane nava dvAranI sAthe navagrahanI mANasonA jIvana para asara kevI rIte thAya che ane tene AdhyAtmika jIvana sAthe vaNI levuM te bAula saMtono loka saMgItano mukhya sura che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 4.1 4.2 mAnava mulyo eTale zuM ? jainetara dharmomAM rahelA sanAtana mAnava mUlyo prakaraNa jainadharma tathA jainetara dharmamAM rahelA sanAtana mAnava mulyo ane AdhyAtma tattvo tapanA saMdarbhe (386 - 4 prakaraNa ra - 387 405 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa jainadharma tathA jainetara dharmamAM rahelA sanAtana mAnava mulyo ane AdhyAtma tattvo tapanA saMdarbhe - prakaraNa 4 - 4 mAnava mulyo eTale zuM ? je dAnavamAMthI mAnava ane mAnavamAMthI mahAmAnava banAve, je vAmanamAMthI virATa banAve. je pAmaramAMthI paramAtmA banAve, jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavADe, jenA dvArA jIvana jIvavAnI mAsTara kI (Master Key) prApta thAya, je patanamAMthI utthAna karAvI de. je taLeTIthI zikhara sudhI pahoMcADI de. jIvana jIvavAno amulya AnaMda prApta karAvI de. je tarasamAMthI tRpta banAvI de. jIvanamAM jAmelI khArAzane dUra karI, jIvanane mIThAsamaya banAvI de. jIvanamAM vyApI gayelI hatAzA, nirAzA, bodharezana, taNAva. A badhAne dUra karI AzA, utsAha, taravarATa, thanaganATa vigere jo koI ApanAra hoya to te che mAnava mulyo... 387 mAnava e hIro che jyAre mulyo e zilpIkAra che jema zilpInA hAthamAM hIro AvI jAya che tyAre e pAsA pADIne vyavasthita banAvI de che emA jAmI gayelI dhULanI rajakaNone paNa dUra karI de che. basa evI ja rIte mAnavarUpI hIro mulyorUpI zilpI ghATa ghaDe che ane mAnavamAMthI mahAmAnava banAvI de che. mAnava e vidyArthI che ane mulyo e zikSaka che. jema zikSaka vidyArthIne vidyAadhyayana karAvIne enA jIvananuM ghaDatara ane caNattara banne kare che tema mAnavarUpI vidyArthInuM zikSakarUpI mUlyo. eTale ke mulyo dvArA mAnavanuM paNa ghaDatara ane caNatara banne kare che. mAnava e ziSya che ane mulyo e guru che. jema gurunA hAtha nIce ziSya ghaDAI jAya che. mAtA-pitA to janma Ape che paraMtu ziSya to Akhu jIvana parivartana karI de che tema gururUpI mulyo paNa ziSyarUpI mAnavanA jIvanamAM aMdhakArane dUra karI prakAza phelAvI de che. mulyo khUba ja amulya che kAraNa ke mulyo trikALI che. traNe kALamAM jovA maLe che. AnI nAsti kyAreya paNa jovA nahI maLe. A mulyo sanAtana che. dareka dharmanA darzanakAroe Ano svIkAra karyo che kAraNa ke mulyonI gerahAjarImAM Adi mAnava kevA hatA e itihAsa tarapha najara karIzuM tyAre khyAla Avaze ke utkrAMtinA prathama caraNamAM Adi mAnavano zarUAtano Dara jaMgalI pazuono hato. AthI teo vRkSa upara ja rahetA ane phaLaphaLAdi tathA vRkSonAM pAMdaDAMo khAI jIvanirvAha Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 karatA hatA. AvI rIte vasatA manuSyomAMthI eka manuSyane eka suMdara vicAra Avyo ke Ama DarI DarIne kyAM sudhI jIvIzuM jo ApaNe samUhamAM nIce utarIe ane sAthe rahIne pazuono sAmano karIe to bIjA ghaNA lAbha ApaNane maLe. ghaNA vRkSavAsI manuSyone A manuSyanA vicAra upara bharoso na beTho ane teoe A manuSyane ekalA nIce utArI pazuno sAmano karavAno paDakAra pheMkayo. vRkSanI eka jADI DALI toDI A manuSya kharekhara nIce Utaryo ane e jADI DALInI lAkaDI banAvI pAse AvatAM pazuono teNe potAnA bAvaDAMnA baLe hAMkI kADhyA. vRkSavAsI manuSyo to joI ja rahyA ane daMga thaI gayA. badhAe eka bIjA sAme joyuM ane pachI badhA hukuDuDu karatAM nIce UtarI ane badhAe samUhamAM pazuono sAmano karyo ane pazuone bhAgI jatAM joI harSanI ciciyArIo pADI. sauthI pahelo je mAnava nIce utaryo hato te anAyAse banI gayo nAyaka ane pAchaLa utarI AvelA manuSyono banI gayo pahelo samAja. paNa e mULabhUta jarUrIyAta hatI tethI te badhA nadI kinAre AvyA ne tyAM ja vasavATa ubho karyo. AdimAnava jyAM sudhI vRkSa para rahetA hatA tyAM sudhI te cArapagA hatA. paraMtu jamIna para UtaryA pachI teNe be paga para ubhA rahI AjubAjunA jagatane jovA mAMDyuM. kavivara ravIndranAtha TAgoranA kahevA pramANe AdimAnave je kAMI upalabdhio meLavI temAM sauthI agatyanI upalabdhi be paga upara ubhA rahIne Dokane cArebAju pheravIne jagatane jovAnI hatI. A upalabdhie tene vizALatA bakSI ane te Azcaryacakita thaI gayo. 388 jainadarzanamAM AdimAnavane yugalika kahevAmAM Ave che. A yugalIyAo kalpavRkSanA AdhAre jIvana jIvatA hatA, paraMtu puNyano hrAsa thato gayo ane kalpavRkSa pAsethI jIvana jarUrIyAtanI vastu maLavAnI baMdha thaI eTale sahu vimAsaNamAM paDI gayA ke have jIvana kevI rIte jIvazu ? tyAre jainadharmanA prathama tIrthaMkara RSabhadeva (AdinAtha) thayA temaNe puruSonI 72 kaLA ane strIonI 64 kaLA batAvI jenAthI mANasa jIvana jIvavAnI rIta ane rasama zIkhyo. Ama jIvananI pragati karatA Aje mAnava pahoMcI gayo. janma-roga-jarA ane mRtyu ema cAreya vAta AdimAnava ja nahI paraMtu AjanA manuSyane paNa akaLa lAge che. pote kyAMthI Avyo che, kyAM javAno che. mane ja kema roga thayo ane bIjAne kema nahI ? mRtyu pachI zuM ? cira yauvana kema nahIM ? vRddhAvasthA kema ? AvA aneka savAlo AdimAnavane thayA ane teno javAba teNe zodhI kADhyo ane ene dharmanA svarUpano AkAra Apyo. manuSyoe AcaravAno dharma, manuSyoe karavAnAM kartavya, bIjAo karatAM vadhu jJAnI mAnavoe batAvyA ane je je manuSyone je je jJAnI mAnavonI vAta sAcI lAgI te te temane anusaryA ane te rIte Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA te te dharmanuM svarUpa baMdhAyuM jenAthI mAnava jIvanA mUlyonI prApti thaI ane A mUlyo dvArA amUlya evA jIvanane jIvavAno AnaMda prApta thayo. prakaraNa * mUlyo amUlyo zA mATe ? A saMsAramAM evI ghaNI vastuo rahelI che ke jenuM kyAreya paNa mulya thatuM ja nathI. A mulyo jIvana jIvavA mATeno mArga batAve che. A mulyothI sAru ke narasAnA bhedano khyAla Ave che. eTale ke vivekabuddhinI prApti thAya che. jenI pAse viveka che e ja mulyomaya jIvana jIvI zake che ane jenI pAse viveka nathI e mUlyomaya jIvana jIvI zakatA nathI mATe ja nItizatakakAroe paNa kahyuM che ke.... AhAra nidrA bhaya maithunaM ca sAmAnya metada pazu bhI narANAM / I 1 dharmo hiteSAM adhiko vizeSo dharmeNa hitA pazubhI samAnA // AhAra, nidrA, bhaya vigere to mANasamAM paNa che ane pazumAM paNa che paraMtu mANasane mahAna kahevAmAM Avyo che eTalA mATe ja ke enI pAse dharma che, viveka che, vicAravAnI zakti che, je vivekaAdino upayoga nathI karatA te mAnavanA rUpamAM paNa pazu ja che to mulyo e mAnava ane pazunI bhedarekhAne batAve che. AkRtithI mANasa banI gayA paNa prakRti to janAvaranI che. pazunA saMskAranI che. pAzavIka saMskArone badalavAnuM kAma ane jIvanamAM Amula parivartana karavAnuM kAma A mulyo ja kare che mATe mulyo dvArA sArA-narasA vivekarUpI bhedano khyAla Ave che mATe mulyo to amulyo ja che. vyaktigata jIvana mulyo pratyeka vyakti mATe mulyo jarUrI che. pratyeka vyakti mulyonuM jIvana AcaraNa kare ane bIjo na kare to e na cAle. jema je bhojana kare enuM ja peTa bharAya paraMtu je bhojana na kare enuM peTa bharAtu nathI. amuka vastu samUhamAM zIkhavA maLe che ane amuka vyaktigata rIte zIkhavA maLe che. ane e mATe mulyonuM saMzodhana karavuM jarUrI che. nItizatakakAro paNa kahe che ke pratya haM pratyavekSeta narazvAritra mAtmanaH / 121 kiMnumeM pazubhistulayaM kinuM satpuruSerivaH // da22oja tapAsavAnuM che ke mAru jIvana kevuM che ? mAnavane zobhe tevuM che ke pazune zobhe tevuM 1. prArthanA maMdira 2. prArthanA maMdira 389. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 che? jo mAnavane zobhAyamAna banAvavuM hoya to mAnava mulyone vyaktigata rIte jIvana AcaraNamAM lAvavA paDaze ane pazu jevuM jIvana jIvavuM hoya to mUlyonI koI ja jarUrIyAta nathI. mulyone jIvanamAM apanAvavAthI vyaktinI alaga ja oLakha ubhI thAya che jenAthI enA jIvanamAM nikhAra Ave che. enI vyaktitva (parsanAlITI) AkhI alaga ja tarI Ave che. mUlyothI vyaktinI alaga ja oLakha ubhI thAya che ane e oLakha enAmAM rahelA sukhanA daravAjAne kholI nAMkhe che. vyakti vikAsa mATe jarUrI - mUlyothI vyakti vikAsa jhaDapI bane che. ApaNe AgaLa joI gayA ke AdimAnava ane enuM jIvana kevuM hatuM. enI pAse mUlyone na hatA, jJAna na hatuM mATe e nAnakaDI duniyAmAM raheto hato. enA sAdhano, enI jagyAo samita hatI paraMtu jema jema mUlyo maLatA gayA, mUlyovALu jIvana banAvatA gayA tema tema enA vikAsa jhaDapathI thato gayo. mUlyothI jIvanamAM traNa prakAre vikAsa sadhAya che. (1) tanano vikAsa (2) manano vikAsa (3) dhanano vikAsa tanano vikAsa - mUlyothI tanano vikAsa thAya che. zarIramAM oja ane tenI vRddhi thAya che. zarIra prasannatAmaya jovA maLe che. zarIramAM rti Ave che. zarIranI krAMntimAM vadhAro thAya che. mUlyonA kAraNe zArIrika zrama karavAnuM mana thaze jenA kAraNe zarIra sUDoLa bane che ane zArIrika zramanA kAraNe DaoNkaTaro pAse javAnI jarUrIyAta rahetI nathI. parsanAlITI (vyaktitva) paNa vadhI jAya che. Ama mUlyothI tanano vikAsa aneka prakAre thAya che. manano vikAsa - mUlyonA kAraNe mAnasika stara Akhu badalAI jAya che. je mana hatAzAmaya nirAzAmaya hatu te utsAhI banI jAya che. mana makkama ane majabUta banI jAya che. mATe ja kahyuM che ke - mana ke hAre hAra hai, mana ke jite jita mana hi laI jAya mokSa meM mana hi narakamojhAra mana jo hArI gayu to savaLu paNa avaLu banI jAya che ane kyAreka evuM paNa banI jAya che ke mana makkama banI jAya che to avaLu paNa savaLu karI de che. mAnasika starano vikAsa thaze to vicArono vikAsa thaze ane vicArono vikAsa thaze to AcaraNamAM Avaze. e AcaraNa dvArA mana nirmaLa, pavitra banI jaze. mananI ekAgratA prApta thAya che. anAdi kALanA kusaMskAro je manamAM Ave che te paNa mUlyorUpI sAbu dvArA dhovAIne sApha thaI jAya che tyAre manamAM sArA vicAro Ave che. koInuM sAru joIne khuzI thavAya che. sahunuM bhalu thAya, sahunuM sAruM thAya evI bhAvanAnI prApti thAya che. AvI rIte mulyo dvArA manano vikAsa paNa suMdara thAya che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 dhanano vikAsa - mUlyo dvArA dhanano vikAsa paNa suMdara thAya che. mUlyonA kAraNe AsurI saMpattino hrAsa thAya che ane daivi saMpattino vikAsa thAya che. daivisaMpattinA kAraNe vicAromAM parivartana Ave che. vicAronI zuddhi thAya che. atRpta vAsanAo dUra thatA tRpta banI jAya che ane e tRptanA kAraNe zAnti-samAdhi ane AnaMdano anubhava thAya che. A mUlyonA AcaraNathI zarUAtamAM thoDo samaya takalIpha paDaze. kasoTI thaze paraMtu AgaLa jatA badhA ja mArgo khullA thaI jaze. mUlyone jALavIne prApta thayeluM dhana nIti, pramANikatAmAM vadhAro kare che. mATe mUlyo dvArA dhanano vikAsa paNa thAya che. jIvana jIvavA mATe jarUrI - jIvana maLyuM che ane jo jIvI jANavuM hoya to mUlyone apanAvA ja paDaze. jema rahevA mATe ghara jarUrI che, jIvavA mATe bhojana jarUrI che, zvAsa levA mATe prANavAyu jarUrI che. grAhako mATe dukAnamAM mAla hovo jarUrI che. tema jIvanamAM mUlyo paNa eTalA ja jarUrI che. mUlyone jIvanamAM sthAna maLatA jIvanamAM parivartana Avaze. jIvanamAM rahelo kacaro dhIme dhIme dUra thato jaze ane jIvana jIvavA jevuM lAgaze. jIvananI kiMmata zuM che? keTaluM kiMmatI che. eno paNa khyAla AvI jaze. anAdikALanA saMskAronA kAraNe je ghareDamAM jIvana jIvatA hatA emAMthI bahAra nIkaLI javAse ane eka alaga ja jIvanano AnaMda maLaze. jema taLAvamAM rahelA pANI upara sevALa ekabIjAthI chUTI paDI barAbara e ja samaye e kAMcabo upara Avyo ane jyAre eNe bahAranI dUniyA joI e acaMbAmAM paDI gayo. basa AvI ja rIte ApaNI AsapAsa paNa kusaMskArarUpI sevALa jAmelI che ane mUlyo dvArA dUra karavAmAM Avaze tyAre ApaNane paNa ApaNA svarUpano khyAla Avaze. ApaNI jAhojalAlIno paNa khyAla Avaze mATe ja mUlyothI jIvanamAM navasaMcAra thAya che ane jIvana jIvavAnI kaLA prApta thAya che. Ama mUlyo jIvana mATe paNa jarUrI che. ekabIjA mATe jarUrI - ekabIjAnAM jIvanamAM seturUpa banavA mATe paNa mUlyo jarUrI che. mUlyo ekabIjAne najIka lAve che. bhAIcAro vadhAre che. paraspara lAgaNI ane premane janmAve che. jainadarzanamAM paNa tattvArthasUtramAM umAsvAtijIe A ja vAtane puSTI ApI che ke .. "parasparopagrahonIvAnAM" | I 1 I (tattvArtha sUtra) dareka jIvo ekabIjA sAthe saMkaLAyelA che ane ekabIjA sAthe saMkaLAyA emA ja samAjanI racanA thaI. ekabIjA najIka AvyA. saMgharSo dUra thayA, svArtha vRttimAM pheraphAra thayA. ekabIjAmAM vizvAsanA aMkura phUTyA je AgaLa jatA mitrAcArImAM ke saMbaMdhomAM pariName che. moTA jIvo, nAnA jIvonI pAchaLa ane nAnA jIvo emAMthI nAnA jIvo. Ama cakra pharyA ja kare che. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 7 hindu dharmamAM paNa A ja vAta batAvI che. OM sahanAbhavatu saha nau bhunaktu / muslimomAM paNa eka ja thALamAM sAme besIne jamavAnuM e paNa bhAIcAro ja batAvyo che. ekabIjAnA sahacara batAvavAmAM AvyA che. buddhadharmamAM paNa dareka upara karuNA rAkhI sahu jIvo pratye maitrIbhAva keLavI potAnA jevA samajavAnA che. jainadharmamAM ekabIjAnA AdhAra para jIvavAnI vAta batAvI che. kudaratI rIte ja evI goThavaNa thaI che ke kyAMya asamaja paNa na thAya ghaNA kahe che ke pazuono vadha karavAmAM nahIM Ave to vastI vadhI jaze. jIvavuM bhAre paDaze, paraMtu jainadarzana nA pADe che. jo parasparatAno saMbaMdhano khyAla AvI jazo to koI ja prazno UbhA nahI thAya. Ama A mulyo ekabIjA mATe paNa ati jarUrI che. samAja mATe jarUrI - samAjanA ghaDatara mATe paNa mUlyo jarUrI che. je mUlyonuM jatana samAjamAM na hoya to samAjamAM aMdhAdhUMdhI phelAI jaze. jyAM mAnavono samUha che tyAM samAja che. e samAjane calAvavA mUlyonI jarUrIyAta paDaze. A mUlyonA kAraNe samAjamAM sabhyatA, nirbhayatA, parasparatA, sahAyakatA, bhAvukatA, AtmIyatA AvA badhA ja guNo mUlyothI prApta thaze ane jyAM mulyo nathI tyAM bhaya, diMgAphasAda, corI, lUMTaphATA, krUratA, dAnavatA, hiMsAtmaka valaNa vigere jovA maLaze ane samAjajagatamAM rahevAthI mUlyonI asara yuvAno tathA bALako para jaldI paDe che. e jhaDapathI eno svIkAra karI le che. vaDIlone paNa zAMti ane samAdhi maLI rahe che. jyAM mUlyo che tyAM ja samAja che jemake mAnavono samAja ane jyAM mUlyo nathI tyAM samAja nathI jemaka pazuono, pazuo veravikhera paDyA che. bhagavAna mahAvIra svAmIe paNa samAjanI ekatA mATe caturvidha saMghanI sthApanA karI. sAdhusAdhvI-zrAvaka ane zrAvikA A caturvidha saMghane sAMkaLavA mATe bhagavAne vinayarUpI mUlya batAvyuM che. ekabIjA vacce vinayanI sAkaLa batAvI che. je Aje paNa bhagavAna mahAvIrasvAmIne nivArNa pAmyAne 2500 varSathI vadhAre thayA chatA paNa Aja caturvidha saMgha Aje paNa e ja rIte AgaLa vadhI rahyo che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 e sivAya bIjA paNa darzanomAM saMto, mahaMto, sanyAsIo vigere batAvyA che. Ama samAja mATe paNa mUlyo upayogI che. deza mATe jarUrI - dezanA ghaDatara mATe paNa jarUrI che kAraNake deza eka mahAna saMpatti che. deza eka uttama vastu che. mUlyothI ja dezanI zobhA vadhe che. je dezamAM mUlyo che tyAM akhaMDItatA jovA maLaze. e dezamAM arAjakatA jovA nahi maLe. dezano vikAsa jhaDapathI thAya che. vizvAsanIyatamAM vadhAro thAya che. dezamAM mUlyo haze to gAmaDAmAM paNa mUlyo jovA maLaze. je dezamAM mUlyo haze e deza sukhI haze, tyAM saMpa ane bhAIcAro jovA maLaze. tyAM duSkALa ke arAjakatA ke kudaratI nukazAna jovA nahi maLe. ziyALo-garamI ane varSARtu samaye samaye AvI jaze. Ama deza mATe paNa mUlyo jarUrI che. AMtarASTrIya baMdhutvanI bhAvanA - mUlyonA kAraNe dareka dezo vacce baMdhutvanI bhAvanA jAge che. dareka dezo pragati kare e jarUrI che. paNa spardhA kare ane ekabIjAne nIcA pADavAnuM kare e jarUrI nathI mATe ja mUlyo pragati karAve che. patana nahi Aje mUlyonA abhAve pratispardhA ane pratispardhi vadhatA jAya che. bhayanA ojAra heThaLa jIvI rahyA che. kyAre zuM thaze enI paNa khabara nathI. pahelA sAdhano ochA hatA ane loko zAMtithI rahetA hatA kAraNake emanI pAse mUlyo hatA. Aje sAdhano vadhyA che paNa zAMtithI rahI zakatA nathI kAraNake emanI pAse mUlyo ghaTatA jAya che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe paNa A baMdhutvanI bhAvanA jagADavA mATe anekAntavAdanI vAta karI che jyAM ekAntavAda che tyAM svArtha che ane jyAM sAdUvAda che tyAM paramArtha che. anekAntavAda eTale sahu potAnI rIte sAcA che. dareka eMgalathI jovAmAM Avato zubha bhAvanAmAM vadhAro thAya che ane eka ja eMgalathI jovAmAM Ave to azubha bhAvamAM vadhAro thAya che. bhagavAna mahAvIre "aparigraha'nI vAta karI che. A siddhAnta jo AkhuM vizva svIkArI le to trIjA yuddhanI jarUra nathI. Aje moTAo parigraha vRddhimAM paDI gayA che tyAre nAnAone paNa khecAvu paDe che. jo parigrahanI maryAdA karavAmAM Ave to saMtoSarUpI guNonI prApti thAya che. parigrahamAM paDIne Aje zastronI doTa vadhI gaI che. sAdhanA-sagavaDatAo vadhatI jAya che ane mAsaNa eno gulAma banato jAya che. A gulAmImAMthI mukta thavuM hoya to "aparigraha rUpa mUlyono svIkAra karavo ja paDaze. 393 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA kudaratI saMpattinI jALavaNI - - prakaraNa * bhagavAna mahAvIre sarvajIvo sAthe khamatakhAmaNA karI baMdhutvanI bhAvanA jagADatA kahe che ke-- khAmemi savve jIvA savvejIvAvI khamaMtu meM / mittime savvabhUesu, vera majjaM na keNai / Avazyaka sUtra sarva jIvone yAda karIne khamatakhAmaNA karavAnI vAta batAvI che ane jema jema khamatakhAmaNA karavAmAM Avaze tema tema baMdhutvanI bhAvanA jAgaze ane e baMdhutva dvArA vizvamAM zAMti sthapAze. vizvamAM udAratAno vadhAro thaze. sahu ekabIjAne madada karaze. jarUriyAtanA samaye ekabIjAnA paDakhe ubhA raheze. potAnI pAse vadhArAno mAla haze to e bIjA dazane jarUra madada karaze eTale ke AyAta ane nikAsa bannene jALavaze. A mUlyo dvArA baMdhutvanI bhAvanA jagADI sahune sukha ane zAMti maLaze. - kudaratano ApaNane amUlya vAraso maLyo che. e vArasAnI jALavaNI mATe mUlyonI jarUrIyAta che. dharmo rakSati rakSataH / jo tame dharmanuM rakSaNa ka2zo to dharma tamAru paNa rakSaNa karaze. evI ja rIte ApaNe kudaratI saMpattinI jALavaNI karIzu to kudarata ApaNI paNa rakSA karaze. kudaratanuM saMtulana jALavavu hoya to mUlyone apanAvavA paDaze. kudarate Aje ApaNane koI paNa kiMmata lIdhA vinA maphatamAM ja havA, pANI, vanaspati, jamIna, AkAza vigere jIvanajarUriyAtanI vastuo ApI che paraMtu mUlyo karatA jyAre svArthanI bhAvanA vadhe che tyAre kudaratI honArata sarjAya che. jaLa tyAM sthaLa ane sthaLa tyAM jaLa karI nAMkhe che. 394. pahelAnA samayamAM mANaso pAse mUlyonI majabUtAI hatI eTale kudarata khuza hatI ane dareka Rtuo samayasara AvI jatI. kudaratanuM koI ja nukazAna na hatuM. Aje mUlyo sAthe ceDA karavAmAM AvyA che. eTale majabutAI ghaTI che ane vAraMvAra kudaratano khopha(nukazAna) sAMbhaLavA maLe che. pahelA "sahunA sukhamAM mAru sukha" A uktio sAMbhaLavA maLatI hatI ane have "huM, tuM ane ApaNA be" sAMbhaLavA maLe che. je bhAvanAmAM ghaTADo thayo che enI sAkSI pUre che Aje kudaratI saMpatti upara kUThAraghAta thayo che. pANIno dUraupayoga vadhI gayo che. vanaspatikAya jhADa vigerene kApavAmAM AvI rahyA che. kArakhAnAo dvArA kemikalavALu pANI choDatA jamInane nukazAna thaI rahyuM che. AjanA vaijJAnikoe paNa AjanA vizvane cetavaNI ApI che have thobhI jAva ghaNA AgaLa vadhI gayA cho pAchA vaLI jAo nahitara bhayaMkara vinAza mATe taiyAra rahevuM paDaze. mATe ja jJAnIoe Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tapa rUpI mUlyo batAvyA che jene apanAvavAthI kudaratI saMpattinI jALavaNI thaI zakaze. mUlyo dvArA mAnava utkarSa mAnavano utkarSa mUlyo dvArA ja thaze. utkarSa be prakAre thAya che. bhautika ane AdhyAtmika. bhautika utkarSa jIvana che to bhautikatAnI paNa jarUra che. nahitara e tamane gulAma banAvI deze. bhautika utkarSa - - naitika prakaraNa 4 suvyakti samAja A traNa bAbato bhautika utkarSa mATe jarUrI che. (1) naitika - mAnasika stara UMcu joIze. kAraNake mAnasika stara sAru haze to ja enAmAM hiMmata Avaze ane hiMmata haze to ja e ekabIjAne madadarUpa banaze. nItimattA prAmANikatA joIze. nItimAM to nIti rAkhavAnI ja che paNa Aje to anItimAM nIti rAkhe to paNa ghaNuM che ane AjanI e tAtI jarUrIyAta che. (2) susamAja samAjamAM ghaDatara jarUrI che. to ja e susamAja banI zake che. susamAja mATe vicAra ane AcAra banne ucca kakSAnA joze eTale "Simple Living and high thinking" sAdu jIvana ane ucca vicAro jozo paraMtu Aje Simple Thinking and high Living vicAro sAdA che ane jIvananuM bAhya stara vadhI gayuM che tyAre susamAjanI ke rAmarAjayanI kalpanA karavI muzkela che. jo rAmarAjya banAvavu hoya to vicAro ane AcAro banne draDha joIze to samAja ghaDatara uccakakSAnuM banaze ane enA dvArA ja susamAjanI sthApanA thaze. 395 (3) suvyakti vyakti paNa saMskArIta joIe je vyaktimAM sArA saMskAro haze eja enuM vyaktitva batAvI zakaze ane e ja vyakti vikAsane sAdhI zakaze. e vyakita thoDA haze to paNa cAlaze. jo ke sArI vyakti thoDI ja hoya che. Ama paNa motI thoDA ja che ane kAcanA kaTakA ghaNA che. jemake gAMdhIjI, saradAra, zAstrI, naheru, zivAjI, jagaDusA jevA thoDAka ja maLe che paraMtu e loko dareka mATe preraNArUpa rahe che. dareka upara chavAI jAya che ane AvI vyaktio ja suvyaktinuM nirmANa kare che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 A traNa bAbato dvArA bhautika utkarSa sadhAya to avazya samAjamAM krAMti Avaze. AdhyAtmika utkarSa - AdhyAtmika utkarSa e cetanAne jagADanAra che. zAzvata sukhane ApanAra che. bhautikatAnI bhUtAvaLamAMthI choDAvanAra hoya to te AdhyAtmika che. AdhyAtmikatA dvArA jIvanamAM sAcI krAMti Ave che. jIvana jIvavAnI kaLA prApta thAya che. A AdhyAtmikastarane prApta karavA ApaNuM ciMtana suniyojIta joIze. ApaNuM darzana samyaka prakAranuM jarUrI che. aMtima tatvanAM aMtima dravyane prApta karAvanAra jarUrI che ane aMtima satyane pAmanAra banI jaze. mUlyo dvArA baMdhana ane mukti - mUlyone jIvanamAM apanAvavA mATe kAMIka choDavuM paDe che. baMdhanamAM AvavuM paDe che paraMtu baMdhana gamatu nathI je sukhanuM kAraNa che. e ene baMdhananuM kAraNa lAge che. paraMtu A baMdhana nathI muktinuM kAraNa che. baMdhana to saMsAranA keTalA badhA che ke jeno mANasa aneka gulAma banI gayo che. raMka banI gayo che ane jaDa vastuo pAse bhIkha mAMgI bhIkhArIveDA karI rahyo che. mUlyo zarUAtamAM baMdhana lAgaze paraMtu e ja baMdhana mUktinuM kAraNa banI jaze e bAdazAha banAve che. rAma, mahArAjA paNa banAve che. karmothI mUkta karI jIvana mUkta banAvI de che mATe ja eka zAyare paNa kahyuM che ke - "khudako kara bulaMda itanA ki hara takadIra se pahele khUdA khuda pUche baMdese batA terI rajhA kyA hai? A mUlyonuM AcaraNa karIne khuda bhagavAnane paNa puchavAnuM mana thaI jAya ke tArI zuM bhAvanA che. evA mUlyone samajIe... 4.1 jaina dharmamAM rahela sanAtana mAnava mulyo tapanA saMdarbhe je "jina"nA anuyAyI che tene jaina kahevAmAM Ave che. jina zabda banyo "ji dhAtu parathI "jino artha che jItavuM. "jina" eTale jItavAvALo jeNe potAnA manane jItI lIdhuM che. jeNe potAnI vANIne jItI lIdhI che ane jeNe potAnI kAyAne jItI lIdhI che te che "jina". "jinAne tIrthaMkara paNa oLakhavAmAM Ave che. tIrtha eTale ghATa, kinAro. jemaNe potAnA upadezathI A saMsAranA asaMkhya jIvone tArI dIdhA. kinAre pahoMcADI dIdhA tevA dharma upadezakane jainadharmamAM tIrthakara tarIke Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 oLakhavAmAM Ave che. jainadharma pramANe cauvIsa tIrthaMkara thAya che. atyAre bhagavAna mahAvIra svAmIne zAsana cAle che. jainadharma jagatane anAdi-anaMta mAne che. A jagatane banAvanAra ke miTAvanAra koI nathI sahunA potapotAnA karma anusAra A jagata cAle che. jIva ane ajIva A be mukhya dravya che. jenAmAM badhA ja dravyono samAveza thaI jAya che. jainadharmamAM mahatvanA pAMcavrato batAvavAmAM AvyA che. A vratanAM keTalA prakAra che? A vratanA be prakAra che. aNuvrata, mahAvrata aNuvrata - aNu eTale nAnu, jemAM vrata dhAraNamAM maryAdA batAvavAmAM AvI che ane zrAvakonA vrata hovAthI emAM chUTachATa paNa ApavAmAM AvI che. mahAvrata - je vratane saMyamio ja grahaNa kare che ane enuM saMpUrNapaNe eTale ke nava koTIe (traNakaraNa ane traNa yoga karaNa eTale karavu nahi, karAvavuM nahi ane karatAne anumodana karavu nahi. yoga eTale mana-vacana ane kAyA. Ama 3 X 3 = 9 thAya) AmAM kyAya chUTa chATa nathI hotI. mahAvrata eTale moTavrata. A vrata pAMca prakAranA batAvyA che. (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha A pAMca mahatvanA mUlyo batAvyA che ane pAMcenuM pAlana karavuM eTale tapanI ArAdhanA karavA barAbara che. A pAMca mUlyo ja tapa che. (1) ahiMsA - koIpaNa jIvonI hiMsA na karavI kAraNake badhAne jIvavu game che. dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke atre unavAva rUchatti nivavuM na mari niyuM | (dazavaikAlika sUtra-a.6, gA.11.) dareka prANImAtrane jIvavuM game che koIne paNa maravu gamatu nathI. sarve jIvone zAtA priya che. duHkha koIne paNa gamatuM nathI. savvAhi aNujuttIhiM maImaM paDilehiyA / saLe maoNdullA ya, amo hiMyA II (sUyagaDAMga - 1/11/9) (397. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - * chae kAyanA jIvo saMbaMdhI samyajJAna prApta kare ane badhA ja jIvo duHkhathI gabharAya che eTale dareka ne duHkha gamatuM ja nathI sarvene sukha ja game che. zAtA ja priya che. koI ApaNane duHkha Ape to gamatuM nathI. jo ApaNane duHkha gamatu na hoya to ApaNe bIjAne kevI rIte ApI zakIe. hiMsA be prakAranI batAvI che. (1) sthUlahiMsA (2) sukSmahiMsA. - sthUlahiMsA - ApaNI AMkhathI paNa na dekhAya tevA sukSma jIvo rahelA che. A jIvonI hiMsA anivArya che. chatA jeTalI dayA paLAya teTalI dayA pALavAnI che. hiMsAthI bacavu dareka jIvone abhayadAna Apavu te ahiMsA rahelI che. bhAratadeza ahiMsA pradhAna deza che. paurvAtya saMskRti ane dharmano pAyo ja ahiMsA che. dareka dharmoe ahiMsAne sthAna Apyu che. ahiMsAno jhaMDo yuge yuge pharakato rahyo che ane raheze ja. ahiMsA eka zAzvata satya che. bhagavAna mahAvIrasvAmInI ahiMsA e sarvasaMpanna ahiMsA che. emanA jeTalu ahiMsAnuM sukSma varNana koIe paNa karyuM nathI. mahAtmA gAMdhIjIe to bhagavAna mahAvArIsvAmInI ahiMsAnA sAkSAta darzana karAvyA che. vagara zasrae Quite India sUtra ApI deza AkhAmAM jAgRti AvI ane aMgrejo paNa samajI gayA ke have ahi rahI zakaze nahi ane teo cAlyA gayA. jainadharmanI ahiMsA ane gAMdhIjInI ahiMsAno samanvaya karIe to te samajavAmAM bahu sulabha banI jaze. sUkSma ke sthULa ahiMsAnI sAdhanAne jIvanamAM utAravA mATe jainadarzane "dayAnuM mULa saMyama" batAvyuM che. kAraNake jIvamAtrane jIvavuM to che ja ane navo nIvaNya nIvanaM vikAsane jIvanano dhyeya rAkhI e ja sAco saMyamI che. AvA saMyamamAM ja mahAtmAjInuM jIvana vaNAyelu hatuM. rASTradharmamAM paNa saMyamane ja sthAna Apyu hatuM ane teno adbhuta prabhAva paDyo bhale Aje koInA gaLe vAta utare ke na utare parantu te mArga sAcI zAnti mATe zuddha, satya ane saiddhAMtika che. 398) hiMsA traNa prakAre thAya che. (1) manathI (2) vacanathI (3) kAyAthI A traNe prakAre hiMsA thavAnuM kAraNa che. "pramatta yogAt prALa vyaparopaLa hiMsA" | hiMsA thavAnuM kAraNa che pramAda. pramAda che tyAM hiMsA che mATe pramAdanA tyAganI jarUra che. apramAdane keLavavo paDaze to mana, vacana ane kAyAthI ahiMsAnuM pAlana karI zakAze. sahune potAnA samAna gaNavAmAM Ave to ahiMsAnuM pAlana zakya banI jAya che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 ahiMsA e vIra puruSanuM lakSaNa che. kUphADA mArato caMDa-kauzika sarpa jyAre ahiMsArUpI mulyane samajyo zAMta banI gayo te ja jIvanamAM kAMIka prApta karI zake che. ahiMsAnI sAdhanA mATe jAgRti, viveka, saMyama ane nirbhayatA A cAra lakSaNo jarUrI che. A cAra lakSaNo dvArA vizvabaMdhutva, udAratA, saMyamitA, svAvalaMbitva e jIvanakriyAnA mukhya sUtra banI jaze ane enA dvArA vyaktimAM, samAjamAM, rASTramAM ane vizvamAM sarvatra zAntinI vyApakatA jovA maLaze. badhA ja dharmano sAra hiMsA paramo dharma: | batAvyo che. 2. satya - asatyano tyAga karavAno che. asatyanI vyAkhyA ApavI kaThIna che. asatya bolavAthI mANasa khoTo paDI jAya che. Aje mANasa thoDA svArtha mATe thaIne juThuM bole che. eka vakhata asatya bolAI jAya to pachI vAraMvAra bolavAnI IcchA thAya che. je pote ja potAnA paga upara kUhADo mArIne potAnA AtmAne nukazAna pahoMcADe che. dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che ke.... musAvAo ca logammi, savvasAhUhiM garahio / vissAso ya mUyA, tanhA mosa vivajJANa | (dazavaikAlika sUtra : 6/13) asatyane saMsAramAM paNa satpaSo dvArA nindaniya mAnavAmAM AvyuM che ane badhA ja prANIo mATe te avizvasanIya bane che. eTalA mATe paNa asatya bolavuM choDI devuM joIe. satya bolavAmAM koI ja nukazAna nathI ane kadAca nukazAna jovAmAM Avaze to mAmUlI haze ke satya bolazo to koI gusse thaze. kIrti, yaza ane pratiSThAmAM nAnapa jevuM lAge. kadAca mAra khAvo paDe. basa AnAthI moTu koI ja nukazAna nathI. satya e hameMzA satya ja rahe che. e kyAreya paNa asatya thatuM nathI kAraNake e sanAtana satya che. prazna vyAkaraNasUtramAM paNa mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke sarve 6 vastu mathavuM satya che tyAM ja bagavAna che. jayAM satya nathI tyAM bhagavAna nathI. mahAtmA gAMdhIjIe paNa A sUtrane khUba ja suMdara rIte caritArtha karIne batAvyuM ke "satya e ja paramezvara bApuno bola"I 21 eTale ke satya che tyAM ja paramezvara che. A satya ane ahiMsAe to bApune amara banAvI dIdhA. vizvamAM koI evo deza ko zahera nahi hoya jyAM mahAtmA gAMdhIjInuM putaLu na hoya, koI emane yAda karatA nahI hoya. 1. AtmakathA mahAtmA gAMdhIjI 2. kAvyAnaMda Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 satya bolavuM khuba ja saheluM che, kAraNake ene yAda rAkhavuM paDatuM nathI. jyAre asatya vAraMvAra bolavAmAM Ave to yAda rAkhavuM paDe che. jene satyanI kiMmata samajAI gaI tene badhuM ja samajAI gayuM. mahArAjA vikrama pAse lakSmIdevI, sarasvatIdevI, kIrtidevI, satyadeva, yazadeva vigere AvyA ane javAnI rajA mAMgI. emaNe ekane choDIne badhAne javAnI rajA ApI. eka satyadevane potAnI pAse rahevA mATe kahyuM tyAM badhAe kahyuM satyane choDIne ame kyAya jaI zakIe tema nathI. yudhiSThIra mahArAjA satyavAdI hatA. jIvanamAM eka ja vakhate na satya na asatya jevuM bolyA hatA. mahArAjA vasu satyavAdI hatA. jemanA satyanA prabhAve emanuM siMhAsana jamInathI eka phUTa adhdhara rahetuM hatuM. harizcanda mahArAjAe A satyane khAtara badhuM ja choDI dIdhuM. AvA to aneka dAkhalAo che. kahyuM paNa che ke satya gUMthAt kirtha tUyAta ! | 3 | satya bolo priya bolo taheva pharusA bhAsA gurubhUovadhAraNI / savA vi sA na vAvyA, no pAvasa kAmo | (dazavaikAlika sUtra, a-6) je bhASA kaThora hoya, bIjAne khUba ja duHkha pahoMcADanArI hoya te satya kema na hoya chatAM paNa na bolavI joIe kAraNake tyAM pApano Azrava hoya che. satyathI vacanasiddhinI prApti thAya che. satyanuM teja jabakI uThe che mATe satyarUpI mUlyane jIvanamAM AcaravA jarUrI che. (3) acorya - AjJA vinA vastu laI levI, bIjAnI vastu upara potAnI mAlikI karI devI te corI che. eka vakhata jo koInI vastu laI levamAM Ave to vAraMvAra levAnuM mana thAya che. corI karavAnI Adata paDI jAya che. suruve atitte ya pariggahasmi satto va satto na uvei tuDheiM / sakrioseLa tuhI parasa topavitve gADu (uttarAdhyayana sUtra 32/29) - rUpamAM jene saMtoSa nathI arthAta je rUpa ane rUpavAnanA parigrahamAM atyanta Asakta thaI gayA che ane jene tenA saMgrahanI hameMzA lAlasA rahe che mATe bIjAnI corI kare che. parigrahanI Asakti, lobhanA kAraNe tathA svArthanA kAraNe corI kare che. jarUra na hoya chatAM corI karIne anarthadaMDanA pApathI daMDAya che. corI karavA jatA keTalAya lokono vizvAsaghAta karavo (400 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA paDe che. AtmAnI sAthe chetarapIMDI karavI paDe che. corI karIne pakaDAI javAnA bIkathI kyAreka hiMsAtmaka banI jAya che. asatyano sAtha levo paDe che mATe corI na karavI joIe. acorya e AtmAno guNa che je lobha, lAlasA, mamatA parigraha vigarethI bacAve che ane saMtoSa, samatA saraLatA rUpa guNanI prApti karAve che paraMtu corIne chupAvavA jAya to nukazAna paNa ghaNu che. dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che ke... tavateNe vayateNe ruvateNe ya je nare / AyAra bhAvateNe ya kuvvai deva - kivvisaM // prakaraNa 4 (dazavaikAlika sUtra 5/2/46) eTale ke je mANaso tapa, uMmara, AcAra ane bhAvane saMtADe che. bIjA pUche to spaSTa nathI kahetA te sAdhu hovA chatA kilviSI devanI yonimAM utpanna thAya che. gItAmAM paNa kahyuM che ke.... tairdattA na prakSayaibhyo bhuGkte stena eva sa: / jeNe potAnI upara upakAra karyo hoya, ApaNane jenA taraphathI madada maLI hoya teno badalo na vALavo te corI che. praznavyAkaraNa sUtramAM corInA trIsa nAma batAvyA che. puNyazrAvakane tyAM aNahakkanuM chANuM AvI jatA sAmAyikamAM mananI sthiratA na rahI AnA uparathI khyAla Avaze ke corIthI nukazAna keTaluM che ane acauryathI lAbha keTalo che. 4. brahmacarya * - brahma + carya - brahma eTale vIrya, vidyA, AtmA, uttama AtmA vividha artha thAya che. carya eTale rakSaNa, adhyayana, ciMtana thAya che. vIryarakSA, Atma-ciMtana, vidyAdhyayana Adi thAya che. brahmacaryanI paribhASA - AtmaciMtana mATe mana ane indriyo upara vijaya meLavavo Avazyaka che. sukhanI abhilASAthI indriyo duviSayo tarapha choDe ane mana indriya-anugAmI bane te AtmA mATe hitakAraka che. jyAre indriyo durviSayo tarapha doDe nahi ane indriyo sAthe mana paNa AtmAno azubha ciMtaka na bane temAM ja AtmAnuM hita che. indriyo ane mana kharAba viSayamAM doDe nahi kharAba viSayonI icchA na kare ane sukhanI lAlasAthI tene na bhogave te ja brahmacarya che. gAMdhIjIe 'brahmacarya'nA arthamAM lakhyuM che ke 'badhI indriyo ane saMpUrNa vikAro para pUrNa adhikAra karI levo te brahmacaryano artha che. badhI indriyone tana, mana ane vacanathI dareka samaya ane dareka 401 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 kSetromAM saMyamita rahe tene brahmacarya kahe che. brahmacaryanA traNa bheda - brahmacarya mana, vacana ane kAyAthI hoya che. mana, vacana ane kAyAthI pALeluM brahmacarya ja pUrNa brahmacarya che. kahyuM che ke kAyena manasA vAyA sarvAvasthAsu sArvadya / savatraM maithuna tyAgo, brahmacarya prayakSate / zarIra mana ane vacanathI badhI avasthAomAM haMmezA ane sarvatra maithuna-tyAgane brahmacarya kahe che. indriyo durviSayamAMthI nivRta thAya, mana duviSayonI bhAvanA na kare, duvirSothI udAsIna rahe. kAyika, vAcika ane mAnasika zaktine Atma-ciMtana, Atma-hitasAdhana tathA Atma-vidyAdhyayanamAM joDI devuM tenuM nAma ja brahmacarya che. brahmacaryathI zArIrika svAthyamAM sudhAro thAya che. AtmanAM tejamAM nikhAra Ave che. Atmazaktino vadhAro thAya che. naitika hiMmatamAM paNa vadhAro thAya che. brahmacArI AtmAne devo paNa vaMdana kare che ane emanI rakSA kare che. dareka dharmanA darzanakAroe zIla ane sadAcAranI vAta karI che. jIvanamAM sadAcAra che to badhu ja che ane sadAcAra nathI to kAMI ja nathI. abrahmacaryanA AcaraNathI bhayaMkara nukazAna thAya che. naraka, tiryaMca jevI durgatimAM paribhramaNa karavuM paDe che. indriyo vazamAM na rahetA mana, vacana ane kAyAmAM kumatino praveza thaI jAya che. mATe brahmacarya pALavAthI aneka lAbha thAya che. 5. parigraha - duHkhanuM mULa kAraNa tRSNA che. kIDIthI mAMDIne cakravartI sudhInA badhA jIvo tRSNA pAchaLa doDI rahyA che. khedanI vAta che ke A doDano koI aMta nathI, koI virAma nathI. tRSNApUrti mATe koI game teTalA upAya kare paNa te pUrNa to nahi ja thAya. nItizatakakAro e paNa kahyuM che ke - tRSNA na jirNA vaya meva jirNA / A zarIra jIrNa thaI jaze paNa A tRSNA kyAreya paNa jIrNa thatI nathI. ThANAMgasUtramAM paNa cAra prakAranA khADA batAvyA che je kyAreya paNa bharAtA nathI. e cAramAM Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 4 eka khADo tRSNAno batAvyo che. parigrahanA pApamAM paDIne jIva aneka prakAranA dUrAcArane sevI rahyo che. parigrahane mahatva ApIne paramAtmAne paNa gauNa karI dIdhA. parigraha ja sarvasva che. ema mAnI lIdhuM paraMtu A parigraha kyAreya koIno thayo nathI ane thavAno paNa nathI. uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahyuM che ke vitteNa tyANaM na labhe pamatte / (uttarAdhyayana sUtra, a-3) - pramAdI puruSane dhana rakSaNarUpa thaI zakatuM nathI. dhana koIne paNa motamAMthI bacAvI zakatu nathI te duHkhonuM sarjana kare che. parigrahanI vyatupatti zAstrakAroe nIce pramANe karI che. "patti prahane parigrahaH" arthAt jene grahaNa karavAmAM Ave che jenI upara koI prakAranuM mamatva hotuM nathI tevI vastune grahaNa karatA nathI tema ja pAse paNa rAkhatA nathI. A rIte jene mamatvabhAvathI grahaNa karavAmAM Ave ja parigraha che. parigrahanA bheda - parigrahanA be bheda che. bAhya ane AtyaMtara. mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya e AMjyaMtara parigraha che jenI utpatti mukhyatve manamAMthI thAya che. bAhya parigrahanA be bheda che. (1) jaDa (2) cetana. jenAmAM jIva nathI nirjIva che te jaDa che. vastra, sonuM, cAMdI Adi...jenAmAM caitanya lakSaNa che te cetana manuSya pazu, pakSI Adi jaDa ke cetana vastu pratye mamatva bhAva te ja parigraha che. zrI umAsvAtijIe paNa kahyuM che kemuurchaa parigraha: / tattvArthasUtra mUrchA ja parigraha che. A pAMca uparAMta bIjA paNa mUlyo batAvyA che. te A pramANe che. bhagavAna mahAvIra svAmI mUlyo batAvatA kahe che ke... parigrahathI AdhyAtmika ane zArIrika banne rIte nukazAna thAya che. (1) saMgrahabuddhi janme che (2) padArtha pratyeno rAgabhAva vadhe che. (3) chae kAyAnA jIvonI hiMsAnA bhAgIdAra banAya che. (4) parivAramAM tirADa paNa paDe che. (5) bhaviSya duHkhamaya banI jAya che. (6) prema, sneha, saMpano nAza thAya che. (7) lobhavRtti vadhe che. (8) udAratAno guNa prAyaH naSTa thaI jAya che. AvA to aneka prakAre nukazAna thAya che mATe parigraha ja duHkhanuM kAraNa che ema samajIne eno tyAga karavo joIe. 403 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 | | | | | - | | | | samyapha darzana-sAcu darzana, samyapha deva-guru ane dharmamAM zraddhA rAkhavI. samyapha jJAna je vijJAnane prApta karAve che mATe ene prApta karavA prayatna karavo. samyapha cAritra eTale sadAcAranuM AcaraNa karavuM. mana, vacana ane kAyAne zuddha pavitra rAkhavA. badhA ja prANIo pratye mitratA ane premabhAva rAkhavA. darekanA aparAdhone kSamA ApavI. koIpaNa sAthe vera, virodha na rAkhavo. dareka sAthe vinayapUrvaka vatavuM. darekanI sevA karavI. dIna ane duHkhI loko pratye dayAbhAva rAkhavA. virodhIo ke duzmano pratye paNa samatAbhAva rAkho. taTasthabhAva rAkhavA. meM karmo bAMdhyA che ane mAre karmo bhogavavAnA che ene satata yAda rAkhavuM. sarvajIvo sAthe kSamApanA karavI. savAra tathA sAMje potAnAthI thayelA doSone yAda karavA. ane bhUlanI mAphI mAMgavI. mAtA-pitAnI sevA karavI. darekane abhayadAna ApavuM. darekane sukha game che. duHkha koIne paNa gamatuM nathI mATe darekane sukha ApavuM. | | | | | | | | - 04 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 4.2 jainetara dharmomAM rahelA sanAtana mAnava mUlyo 1. hindudharma - hindudharma prAcIna dharma che ane tenI viziSTa bAbata e che ke tenI sthApanA koI eka vyaktie karI nathI. hindu dharmanI oLakha eka vyaktithI na hovAne lIdhe temAM vividha prakAranA darzana che. vividha prakAranI upAsanAo che. hindu dharmamAM nigurNa ane saguNa banne prakAranI upAsanA che. AryonA dharma che ane Aryo e sanAtana mUlyo batAvyA che. sanAtana mUlyo sanAtana mUlyo dasa prakAranA batAvyA che. jemAM hindu dharmano nicoDa AvI jAya che. 1. muzkelI vakhate dhIraja rAkhavI 2. aparAdhane kSamA ApavI. 3. manane duSkRryo karatAM rokavuM. 4. corI kadIya na karavI. 5. AMtarika ane brAhya svacchatA rAkhavI. 6. indriyone kAbUmAM rAkhavI 7. mati sArI rAkhavI 8. vidyAabhyAsa karavo 9. satyanuM pAlana 10. akrodha apanAvavo. prakaraNa 405 4 1. muzkelI vakhate dhIraja rAkhavI - sukhI thavAnI A kiMmatI cAvI che. sukhamAM to sahu dhIraja rAkhe paraMtu du:khamAM dhIraja rAkhe te ja mahatvanuM che. sAcI kasoTI ja emAM che ane ene ja vIra kahevAmAM Ave che. kuMtAjIe bhagavAna pAse du:kha ja mAMgyuM hatuM kAraNake atyAre dhIraja rAkhavAnI kSamatA che. sahana karavAnI zakti che ane samaja paNa che mATe atyAre ja badhA karmo bhogavAI jAya. mahApuruSonA jIvanamAM joIzuM to emanA dhairyanA ja darzana thaze. emanI dhIratA ane vIratA ja jovA maLaze. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 kahevata paNa che ke "dhIrajanAM phaLa mIThAM" jo dhIraja rAkhavAmAM Avaze to jarUra pariNAma Avaze. utAvaLe AMbA kyAreya paNa pAkatA nathI. bhagavAnane paNa Aja prArthanA karavAnI che ke he prabhu ! jyAre paNa muzkelI Ave tyAre huM dhIraja rAkhuM evI mane zakti Apaje. 2. aparAdhIne kSamA ApavI - jIvana mATe khUba ja mahatvanuM A sUtra che. ApaNAmAM evI mithyA samaja ghara karI gaI che ke je ApaNe AparAdha kare tene ApaNe doSita gaNIe chIe ane tene mAra mArIne gusso karIne, apazabdo bolIne, jhaghaDo karIne ApaNe tene navAjIe chIe paraMtu jJAnI puruSo to kahI rahyA che ke aparAdhI to nimitta mAtra che. aparAdhI to nirdoSa che. ApaNI amasamajanA kAraNe ApaNe aparAdhIne daMDa ApIe chIe. aparAdhIne doSa nathI doSa to ApaNo ja che. ApaNe pUrva janamamAM eno aparAdha karyo hato tenuM phaLa atyAre ApaNane maLyuM che mATe aparAdhIne nirdoSa gaNI ene kSamA ApavAnI che. jenA kAraNe kaSAyo na thAya. verabaMdha na thAya. Aje aparAdhIne doSita gaNIne verabaMdhanA kAraNe keTalAya varSonA abolA jovA maLe che. parIvAramAM khUba ja kharAbI tathA aMjapo jovA maLe che. gunegAra to aparAdhI che. aparAdhI to nimitta mAtra che. Ama aparAdhIne kSamA ApI veranuM visarjana karIe ane snehanuM sarjana karIe. A jIvananA copaDAne nirmaLa ane pavitra banAvIe. 3. manane duSkRtyo karatAM rokavuM - manuSyane jIvanamAM khUba ja kiMmatI vastu maLI che ane e che mane. mananA be prakAra che. sumana ane kumana. sumana jemAMthI sArA vicArono pravAha nIkaLe che. je ApaNe sArI pravRtti karavAnI preraNA Ape che. bIjA pratye sArA vicAro karAve che. jayAM irSA, adekhAI, burAI, luccAI vigere jarA paNa nathI. kharAba kAmo karatA ApaNe eka vakhata to jAgRta kare ja che ane preraNA ApavAnuM kAma kare che. kumana e kharAba vicAronI dena che. kharAba karmonI preraNA kare che. je durguNa sivAya bIju kAMI ja dekhAtuM nathI. hiMsA, asatya, corI, vigere karavuM khUba ja game che. AvA kumanathI chUTavA mATe sumanano sAtha levo jarUrI che. sumanane protsAhita karavA satsaMga, sadvAMcana, satyavRtti karavI jarUrI che. sumananuM jora jeTaluM vadhaze teTaluM mana bUrAM kAma karatu aTakI jaze. (40) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 mana bUrAM kAma karavA taiyAra thAya che to pahelA ene AtmAne thatA bhayaMkara nukazAnanI samajaNa Apo. jemAM lAbha bilakula nahI mAtra khoTa ja che. naraka ane pazujIvananA jAlIma duHkhono vicAra karavo, manuSya jIvanamAM paNa, maMdabuddhi, khoDakhApaNa vigere jovA maLe che. te pUrva bhave karelA bUrA karmonuM phaLa che. Ama samyapha rIte vicAra karavAmAM Avaze to mana bUrAM kAmothI aTakI jaze. 4. corI kadIya na karavI - laI levAnI bhAvanAne kUThAraghAta karatu A suMdara sUtra che. maphatamAM laI levAnI bhAvanA jAge che tyAre vartamAna lAbhane na jotA bhaviSyanA nukazAnane jovAnuM che. thoDA samayanA sukha karatA vadhAre samayanA duHkhane oLakhavAnI jarUra che.A patananA mArga che. vartamAna jIvanane paNa bagADe che ane bhaviSyanA jIvanane paNa bagADe che. du-khanI paraMparA ubhI kare che. kAraNake mAtra corI ja nathI thatI paNa enI sAthe bIjA paNa pAponuM sevana thaI jAya che. corI pakaDAI javAnA bIkathI hiMsA karavI paDe che. jUThuM holavuM paDe che. AvA aneka pAponuM sevana thaI jAya che. corI e kAdava samAna che. jema kAdava pAse ubhA rahIe banne paganuM thoDu vajana Apo kAdavamA utaratA pagane sAruM lAgaze pachI eka pagane kADhavA jazo to bIjo khUMpI jaze. emAMthI bahAra nIkaLavuM muzkela banI jaze. basa evI ja rIte corI rUpI durguNa che. eka vakhate karazo eTale maphatamAM maLatuM sAruM lAgaze. thoDA divasa thaze ne bIjI vakhata karavAnuM mana thaze. pachI trIjI vakhata basa pachI to A sIlasIlo zarU thaI jaze ane corI karatA ja rahezuM. Ama A nukazAnano jANIne corI na karIe. corI karanArane zAbAzI paNa na ApIe tevA jIvananuM ghaDatara karIe. 5. aMtaranI ane bAhyanI svacchatA rAkhavI - mANasanI oLakhANa karAvatu A mulya khUba ja suMdara saMdezo Ape che. bAhya svacchatA - bAhya svacchatA eTale snAna karavuM. dhoelA kapaDA paheravA eTale bAhya svacchatA AvI jaze ? A to sAmAnya svacchatA che. bAhya svacchatAno Avo ja artha karavAmAM Ave che, paraMtu Ama karatA paNa vadhu mahatva che. bAhya AcaraNanI svacchatAnuM. bAhya AcArazuddhi haze to bAhya svacchatA ApoApa AvI jaze, mAtra snAna karavAthI svacchatA nathI AvI jatI to taLAvamAM, nadImAM, darIyAmAM rahelA mAchalAo, kAcabAo ane e sivAyanA bIjA paNa jIvajaMtuo svaccha banI jaze paNa nA... bAhya svacchatA mATe bAhya AcaraNanI zuddhi joze. ApaNuM nAnuM paNa AcaraNa zuddha joIze. mahAtmA gAMdhIjI pAse eka bahena putrane laI AvyA ane goLa khAvAnI pharIyAda karI tyAre mahAtmAjIe aThavADiyA pachI AvavAnuM kahyuM. mahAtmAjIe bALakane samajAvyo ane -40) Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 bALaka mAnI gayo. bene puchyuM ATalI nAnakaDI vAta hatI to aThavADiyA pachI zA mATe kahyuM? tyAre mahAtmAjIe kahyuM pahelA meM eno tyAga karyo che ane pachI ja choDavAnI vAta karI che. AcaraNanI zuddhi haze to bAhya svacchatA AvI ja che. 6. aMtaranI svacchatA - AcaraNanI zuddhi Avaze eTale aMtaranI svacchatA Avaze. kAraNake AcaraNanI zuddhi sAthe vicAranI zuddhi thAya che. vicAranI zuddhi thavAthI aMtaramAM rahelA kaSAyo, viSayorUpI kacarAo sApha thaI jaze ane aMtara svaccha thaI jaze. aMtarane vadhu svaccha banAvavA mATe tArUpI sAbu ane saMyamarUpI pANI joIze. jema jema eno upayoga karavAmAM Avaze tema tema aMtara zuddha, pavitra, nirmaLa, nikhAlasa banatu jaze. bAhya tathA AMtaranI svacchatA tyAre ja thAya ke jyAre mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA sadhAya. e mATe nItizatakakAroe paNa kahyuM che ke manasyekaM vacasyekaM kAyasyekaM mahAtmanam / manasanyada vacasanyada vAyasanyada durAtmanam // mana, vacana ane kAyA jenA eka rUpa thaI gayA che te te sajjana puruSa che. eTale ke aMtara ane bahAranI svacchatA thaI gaI che tathA jemAM mana, vacana ane kAyanI ekarUpatA nathI te durjana che. emanI aMtara tathA bAhyanI ekatA kyAreya paNa saMdhAtI nathI. Ama AcAra tathA vicAra nI zuddhi thatA aMtara tathA bAhya jarUra svaccha banI jaze. 7. indriyone kAbumAM rAkhavI pAMca jJAnendriya, pAMca karmendriya batAvI che. tenA upara saMya rAkhavo. jenA dvArA ApaNane jIvana vyavahAranuM jJAna thAya sArA, narasAno viveka karI zakIe te jJAnendriya. je ApaNI pAse kAma karAve, jIvana vyavahAranA kAryamAM sahAyaka thAya te karmendriya. rasendriya, ghrANendriya, cakSurendriya, karmendriya, sparzendriya A pAMca jJAnendriya che. je vyavahArika jJAna karAve che. AMkha, kAna, jIbha, nAka, tvacA A karmendriya che. je zarIramAM rahelI azuddhine paNa dUra kare che ane sAmAnya jIvana jarUriyAtanuM je kArya che te paNa kare che. A indriyo kAbU bahAra jAya to dhanotapanota karI nAkhe che ane kAbumAM rahI to aNumAMthI virATa banAvI de che mATe indriyone kAbumAM rAkhavI. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 8. mati sArI rAkhavI - mananuM samyapha prakAre vahana karavuM. AtmAnA Adhipatyane rAkhatAM AvaDI jAya to mati samyaka ja rahe che. matinA be prakAra (1) kumati (2) sumati je ApaNI pAse asat vicAra karAve. hiMsAnA kAryo thAya tevA vicAra karAve, vAtavAtamAM asatya bolAve, koInuM pagathI levAnuM mana thAya. potAnI dhAryuM thAya to rAjI ane potAnuM dhAryuM na thAya to gusso vigere karAve te kumati che. je sArA vicAro dvArA sAruM kArya karavAnuM mana thAya. jIvadayA, sadbhAva, maitrI vigere rAkhavAnuM mana thAya. kAryamAM, sArAkAryomAM sadAya sAtha ApavAnuM mana thAya, dareka pratye sArA vicAro Ave te sumati che. kumati to bhavobhavane bagADanArI che. jyAre sumati to bhavobhavane sudhAranArI che. mATe mati sArI ja rAkhavI joIe. vidyA abhyAsa karavo - vidyA hovI jarUrI che je jJAna na hoya to jIvana vyavahAra badho ja aTakI jAya. jema maMdabuddhinA manuSyo rahelA che jene kAMI ja khabara paDatI nathI. sAru jJAna jyAMthI maLe tyAMthI prApta karavuM joIe kAraNake jJAna ja ajJAnane TALe che ane nItizatakakAroe paNa kahyuM che ke "vidharaM sarva dha" jenI pAse vidyAdhana che enI pAse badhu ja che ane jenI pAse vidyAdhana nathI enI pAse kAMI ja nathI. vidyA jJAnapUrvakanI hovI joIe. vidyA samyaka prakAranI hovI joIe mATe ja kahyuM che ke "vidyA vinayena zoma" vidyA vinayathI zobhe che. vidyA jIvanamAM utarI jaze to namra, bhASAmAM miThAsa, komaLatA, dAkSiNyatA, sahiSNutA vigere guNonI prApti karAve che ane vidyAnuM ajIrNa thaI jAya to ahaMkAra, tochaDAI, aviveka, kaThoratA vigere keTalAya durguNo AvI jAya che. vidyAbhyAsamAM satata udyama karavAthI navuM navuM jANavA maLe che. navuM navuM zIkhavA maLe che. sarjanAtmaka pravRttimAM uttarottara vadhAro thato jAya che. jenA dvArA anyone paNa preraNA maLe che. jene paNa vidyAnuM mahatva samajAI jAya che te kyAreya paNa ALasa karato nathI. cInanA philosophara hyuenasaMga jyAre bhAratamAM AvyA ane jatA samaye bhAratIya graMtho joIne jatA hatA. gaMgAnadImAMthI -(409) Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA - prakaraNa pasAra thatA pANImAM ekAeka pUra AvyuM. nAvike vajanavALI vastu nAkhI devA kahyuM tyAre temane vaLAvavA AvelA tyAgarAja ane vijayarAmaja banne paMDitoe nAvamAMthI paDatu mUkyuM paNa granthone bacAvI lIdhA mATe vidyA adhyayana karatA rahevuM joIe. - 9. satyanuM pAlana satya hameMzA bolavuM joI. satyanA pAlanathI ja jIvanamAM teja AvI uThe che. satya e ja mANasanI sAcI pratiSThA che. satyanA pAlanathI jIvanamAM khumArI Ave che. joma vadhe che. zaktino saMcAra thAya che. ahiMsAtmakabhAvanAmAM vadhAro thAya che. AnA kAraNe ja harizacandra rAjA hoya, naLa rAjA hoya, pAMDavo hoya game tevI muzkelImAM paNa asatya pAse jhUkyA na hatA. maraNaparyantanA kaSTo ApyA paNa satya pAlanamAM aDaga rahyA. 10. akrodha apanAvavo . - * satya pAlana karavA jatA pahelA kasoTI thaze parantu pachI to sukha ja sukha che. satyanuM pAlana karavAthI AtmavizvAsamAM satata vadhAro thato jAya che. mahAbhAratanA samayamAM vasurAjA pUrNa satyavAdI hatA jenA satyarUpa tapanA kAraNe emanuM sihAMsana jamInathI adhdhara rahetu hatuM. jene jovA devo paNa AvatA hatA. satya bolanAranI devalokamAM paNa prazaMsA thAya che. yaza pratiSThAmAM vadhAro thAya che. sahune enI mitratA game che. Ama satya bolavAmAM aneka lAbho rahelA che. 410. krodhano tyAga karavo, krodhamAM bhayaMkara nukazAna ja jovA maLe che. mahAvIra bhagavAne paNa kahyuM che ke "jodo pirUM piLAse" krodha pritIne nAza kare che. krodha premanuM dhovANa karI nAMkhe che. amRtanA saMbaMdho jheramAM pariNAme che mATe akrodhane apanAvavAno che. akrodha e kaSAyonuM mAraNa kare che. ApaNo AtmA kaSAyonI cuMgalamAM phasAyelo che tene mukta karavo hoya to akrodhane apanAvavo ja rahyo. akrodhathI ja jIvanamAM zAMtinI prApti thAya che. paraspara ekabIjAmAM sahAyaka banAya che. gharamAM svarga samAna vAtAvaraNa ubhuM thAya che. jIvana paNa jIvavA jevuM lAge che. rogothI bacI javAya che ane vItarAgalAmAM praveza thaI jAya che. krodhano virodha nathI karavAno paraMtu rodha(saMyama) karavAno che to akrodha jarUra banI javAze. Ama hindu dharmamAM mUlyo AvI suMdara amulya vAta batAvI che. 2 - bauddhadharma - bauddhadharmanI sthApanA buddhe karI hatI Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 budhdha zaraNam gacchAmi dhamma zaraNam gacchAmi saMgha zaraNam gacchAmi A traNa pado bauddhadharmanA prakhyAta pado che. bauddhadharmamAM ema kahevAya che ke je vyakti buddhanI, dharmanI ane saMghanI zaraNamAM Ave che te samyakajJAna vaDe cAra Arya satyone jANI le che. A cAra Arya satya A pramANe che. (1) duHkha, (2) du:khano hetu (3) duHkhathI mukti ane (4) duHkhamAMthI mUkti tarapha laI janAra aAMgika mArga. A mArganA zaraNe je jAya che tenuM kalyANa thAya che. kAraNake A mArganuM zaraNa uttama che ane tenA zaraNe javAthI manuSya badhA ja duHkhomAMthI mukti pAme che. bauddhadharmanA mUlyo - cAra Aryasatya batAvyA che. pahelu Arya satya che duHkha, duHkha zuM che? bauddha dharmamAM kahevAmAM AvyuM che ke janma duHkha che, jarA duHkha che. vyAdhi duHkha che. maraNa paNa duHkha che. apriya loko sAthenuM milana du:kha che. priya lokono viyoga duHkha che. apriya loko sAthenuM milana duHkha che. priyo lokono viyoga duHkha che. icchA karavA chatAMya koInuM na maLavuM e paNa duHkha che. e pachI bauddha dharmamAM duHkhane viSadarUpe samajAvavAmAM pAMca upAdAna skaMdha jaNAvavAmAM AvyA che, je che rUpa, vedanA, saMjJA, saMskAra ane vijJAna. bIjuM Aryasatya che - duHkhanuM kAraNa. bauddha dharmamAM duHkhanuM kAraNa tRSNA batAvavAmAM AvyuM che. pharIthI janma levAnI tRSNA, prasanna thavAnI tRSNA, rAga sahita jyAM tyAM khuza thavAnI tRSNA, kAma tRSNA, bhava tRSNA, vibhava tRSNA. trIjuM Aryasatya che duHkhamAMthI mukti. jo vyakti tRSNAthI virakata thaI jAya to duHkha paNa khatama thaI jAya che. cothuM Aryasatya che duHkhamAMthI mukti apAvanAra aSTAMgika mArga che. - samyaka jJAna - AryasatyonuM pUrepUra jJAna. - samyapha saMkalpa - A mArga para cAlavAno pAko nizcaya Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 - samyapha vacana - satya bolavuM. - samyak karmAnta - hiMsA, dago ane dUrAcaraNathI bacavuM. - samyapha AjIva - nyAyapUrNa rIte jIvananirvAha calAvavo. - samyapha vyAyAma - satyakarmonA mATe satata pravRttizIla rahevuM, - samyapha smRti - lobha-lAlaca vagere cittane duHkha ApatI vAtothI dUra rahevuM. - samyapha samAdhi - rAgadveSathI mukta cittanI ekAgratA. A AThe mUlyonuM pAlana karavAthI manuSyanI prajJAno (jJAna) udaya thAya che ane prajJAno udaya thavAthI nirvANanI prApti thAya che. 3 - yahUdI dharma yahUdI dharma ijharAIlamAM vasatA nAgariko pALe che. yahUdIo vizvabharamAM phelAyelA che. yahUdI dharmanI mULa mAnyatA nIce pramANe che. "izvara, jIva ane jagatanI racanA karavAvALo che. Izvara eka che. izvara premamaya che. Izvara karuNAmaya che. izvara sarvavyApI che. Izvara najIkamAM che. Izvara dUrathI paNa dUra che. Izvara aMdhakAranI jema rahasyamaya che. izvara sUryanA prakAzanI jema spaSTa che. Izvara satkarmathI, premathI, karuNAthI badhAnI sAthe snehabharyA vyavahAra karavAthI prasanna thAya che. IzvaranuM nAma che yohAvA yohAvA e jIvana jIvavAnA pavitra mulyo batAvyA che. te A pramANe che. - huM tAro paramezvara yohAvA chuM. tuM mane yohAvAne mUkIne bIjA koIne mAnato nahIM. tArA paramezvaranuM nAma eTale ke yahovAnuM nAma koI vyartha vAta mATe ke koI svArtha mATe leto nahi . aThavADiyAnA cha divasa tuM kAmakAja karaje ane sAtame divase ArAma karaje. ArAma karavAnA divasane pavitra mAnaje ane te divase tArA gharanA sabhyothI laIne nokaracAkara, mahemAna badhAne vizrAma Apaje. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA - - / / / tArA mAtApitAno Adara karaje. temane sanmAna Apaje. tuM koInI hatyA na karato. tuM vyabhicAra na Acarato tuM corI na karato tuM jUThI sAkSI na Apato tuM koIpaNa bhautika cIjanI lAlaca na karato. tuM abhimAna karato nahIM. jUThThuM bolato nahIM. bhUkhyA duzmanane paNa khAvAnuM ane pIvAnuM ApavuM. ekalapaTA na banatA, vaheMcIne khAvuM. ALaza choDI mahenata karanArane avazya phaLa maLe che. prakaraNa nidorSonuM lohI tArA hAthe vaheDAvato nahIM. artha vagaranI manamAM kalpanA karato nahIM. bUrAIo tarapha tArA pagane doDavA deto nahIM. jUThI sAkSI Apato nahIM. bhAI-bhAI vacce phATaphUTa paDAvato nahIM. jo tame bhalu karazo to tamAru paNa bhaluM thaze ja. je vyakti kaMgALa, durbaLa ane azaktane tAtkAlika madada kare che tene izvara madada kare che. koIne paNa vAyado ApI bhaluM karavAnAM svapramAM paNa na vicaratA. tuM kAle Avaje tyAre huM tane madada karIza tevuM vAkya jIvanamAM kADhI nAkhajo kAraNa ke kAla koIe dIThI nathI. - 4 413 manane hameMzA zuddha rAkhajo. manane bhaTakavA dezo to tame paNa bhaTakI jazo. koI sthaLe jhaghaDo juo to tame zAMta karavAno prayatna karajo, jhaghaDAne vadhavA na detA. tamAro dareka zabda amUlya che eTale evA bola bolajo ke je sAMbhaLI sAmA mANasanA dilamAM zAMti thAya. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA - - 4 - viSaya vAsanAthI bacajo. parAI strInA mohamAM phasAI jIdaMgIne barabAda na karatA. mAtApitAno khUba Adara karajo. hiMsA na karavI. imAnadArIpUrvaka jIvana jIvavuM. koInI paNa dhRNA na karatA jagatanA sarva jIvo pratye dayA rAkhajo ane bane teTaluM dAna karajo. A ja satkarma che. tamArA jIvane ujjavaLa banAvaze. aMte prabhune prema karajo ane tenAthI DaratA rahejo. prabhune prema karazo to tamane sadAya satkarma karavAnI icchA thaze ane prabhuthI DaratA rahezo to koI kharAba kAma karatA tame aTakI jazo. A pramANenA mUlyo batAvI yahovAe mAnavIne suMdara saMdezo jIvana jIvavAno batAvyo che. khristI dharma prakaraNa - 4 hinduo jema brahmA, viSNu ane mahezanI tritrayIne mAne che te ja pramANe khristI dharma paNa mAne che ke bhagavAna potAnI jAtane traNa svarUpomAM prakaTa karatA hoya che. (1) paramipatA paramAtmA (2) bhagavAnanA ekamAtra saMtAna isu. (3) pavitra AtmA. khristI dharma mAne che ke paramezvara che. teo ekamAtra che. teo samagra jagatanA pitA che. teo sarvajJa che. teo sarvazaktimAna che. teo sarvavyApI che teo paramapavitra che. teo 52ma nyAyI che. teo parama karuNAmaya che. teo parama premamaya che. teo parama kSamAzIla che. teo anAdianaMta che. teo pUrNa che. teo rakSaka che. teo nirvikAra che. vizavyAM je kAMI che te badhI ja teonI kRti che. teoe ja badhu banAvyuM che. strI-puruSane paNa teoe ja ghaDyA che. e ja rIte pazu-pakSI ane bAkInA jagatane paNa teoe ghaDyuM che. isu khriste mAnava jIvanane ApelA amulya mUlyo vizvamAM eka daivI AtmA pavitra AtmA che. A pavitra AtmA manuSyanA cittane zuddhi kare che. ane tene bhagavAnanI tarapha dorI jAya che. tenA dvArA ja manuSya paramezvaranA rAjyamAM praveza pAme che. mATe tamAre mArI dararoja prArthanA karavI. 414 - Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 paramAtmAnI preraNA ane zakti makhyane jAgRta kare che. te ja pramANe prema, AnaMda, vizvAsa, bhakti jevA daivI guNone vikasAve che. A pavitra AtmAnI kRpA na thAya tyAM sudhI manuSya doSamAMthI mukta thaIne bhagavAnanAM caraNomAM nahIM jaI zake mATe tame mArAmAM zraddhA rAkho ane mane bhajavuM. - tame koInI paNa hiMsA na karo ane je manuSya hiMsA kare che te gunegAra che. - je vyakti potAnA bhAI upara gusso kare che te vyakti paramAtmAnI najaramAM gunegAra che. je vyakti potAnA bhAIo gALo Ape che. kaDavI vAto kare che te to tenAthI paNa vadhu gunegAra che. ApaNA bhAI upara manamAM je krodha pedA thayo hoya te prArthanA karIne pahelA tene bahAra pheMkI do. bhAI sAme suleha karI do. vyabhicAra na karavo, koIpaNa strI upara kharAba dRSTie jovuM ja na joIe. AvI rIte kharAba dRSTi nAMkhanAra prabhu AgaLa gunegAra che. sogana khAvA karatA paNa hA ke nA mAM ja javAba Apavo joIe. - bUrAIno badalo bUrAIthI kyAreya na Apo. koI tamArA jamaNA gAle tamAco mAre to tame tenI samakSa tamAro DAbo gAla dharI de jo. dareka manuSyane prema karo je tamane duzmana mAnato hoya tene paNa prema karo. badhA ja manuSyo eka che. paramapitAnA saMtAna che. badhA ja bhAI bhAI che. badhAnI sAthe premano vyavahAra karavo joIe. satyamaya jIvana ane asatyano Azaro kyAreya paNa leto nathI je satya bolaze enA upara mArI kRpA varasatI raheze. badhAne prema karo. badhAmAM mane juo. badhA upara dayAbhAva rAkho kAraNa ke badhAne jIvavuM ja game che. dAna Apo. tamArI je koI vastuo che enI agara bIjAne jarUrIyAta hoya to jarUra tame Apo. krodha kyAreya na karavo. lobhI kyAreya na banavuM. viSaya-vAsanAnA cakkaramAM paDazo nahIM. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - aparAdhIne kSamA ApavI. pApanI dhRNA karo - pApInI nahIM kAraNa ke pApa ja duHkhadAyI che. pApI duHkhadAyI nathI. sAcuM che tene kahevAmAM acakAtA nahIM. Ama isu khristIe mAnava jIvananA utpanna mATe AvA suMdara mUlyo banAvyA che. 5 - islAma dharma - 4 anyAya ke atyAcAra na karatA khoTo daMbha ke dekhADo na karatA izvara upara bharoso rAkhavo. garIbonI sevA karajo. prANI mAtranI sevA mATe potAnuM sarvasva nyocchAvara karavA mATe sadA taiyAra rahevuM. tyAga, sevA ane samarpaNanI bhAvanAthI jIvana jIvo. isunI prArthanA karatA saMta phrAnsIsa paNa A ja vAta ne AgaLa dhapAvatA kahe che ke... he prabhu, tame mane tamAro dUta banAvo. he prabhu, tame mane mArI zAMtino dUta banAvo. jyAM dhRNA che tyAM huM prema lAvI zakuM. jyAM AkramaNa che tyAM huM kSamA lAvI zakuM. jyAM matabheda che tyAM huM meLamilApa lAvI zakuM. jyAM khoTuM che tyAM saccAI lAvI zakuM. jyAM saMzaya che tyAM vizvAsa lAvI zakuM. jyAM nirAzA che tyAM AzA lAvI zakuM. jyAM adhakAra che tyAM prakAza lAvI zakuM. jyAM udAsI che tyAM prasannatA lAvI zakuM. 416, "lA ilAha illa llAha" islAma dharmano pAyAno siddhAMta che. alhAnA sivAya koIpaNa vyakti, prArthanA ibAdata ke sevAne lAyaka che ja nahIM. 'islAma' zabda arabI bhASAno zabda che. jeno artha zaraNe javuM. potAnI jAtane saMpUrNapaNe izvaranI marajI upara choDI devI. sArI hoya ke kharAba izvara-mAlikanI marajI amArA zarIra-mAthA upara A che islamAmanI bhAvanA. islAma zabda je mULa dhAtumAMthI banyo che teno artha che 'zAMti' eTale ke 'amana' islAma dharmamAM mAnavAvALAne maslima athavA musalamAna tarIke oLakhavAmAM Ave che. teo jyAre Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 ekabIjAne maLe che tyAre bole che : "assalAmo Alukema" jeno artha thAya che "Apane zAMti maLe" allAe mAnavajIvanane zaNagAravA mATe mUlyonI anupama vAta batAvI che. - allA upara vizvAsa rAkhavo. - allAha vizenA pustako upara vizvAsa rAkhavo. - pharistA eTale ke allAhanA hukamathI ghaNA badhA kAmo pUrAM kare che. teo AtmathI pavitra hoya che. sadaiva allAhanA nAmano jApa karatA hoya che. evA pharistAo upara vizvAsa rAkhavo. rasulo eTale saMdezAvAhaka. manuSyoe kyAM kAma karavA joIe, kyAM na karavA joIe, kyuM kAma karIe to allAha khuza thAya ane kayA kAmathI nAkhuza thAya - te sarva vAto samajAvavA allAha samaya samaya upara potAnA saMdezAvAhaka mokale che. jene rasula athavA payagambara kahevAmAM Ave che. dareka rasula sAcA ane niSThAvAna hoya che. A badhA ja rasula upara vizvAsa rAkhavo. Akhirata (kayAmata) nyAyano divasa. ApaNe je kAMI sAruM ke narasuM kAma karIe chIe tenuM phaLa ApaNe ja bhogavavAnuM hoya che. eka divasa evo Ave che jyAre badhAnA lekhAjokhAM thatAM hoya che. nyAya thato hoya che. e divasanuM nAma che "Akhirata". enA upara paNa vizvAsa rAkhavo. dararoja phaju, juhara, astra, magariba ane izA ema pAMca samaya upara namAja kAyama karavI joIe. ramajhAnanA mahinAmAM rojA rAkhavA joIe. allAhanA mArge ochAmAM ochI aDhI TakA rakama bAju para rAkhI tenuM dAna karavuM joIe. je jakAtanA nAmathI oLakhAya che. badhA ja loko sAthe bhAIcAro rAkhI te pramANeno sarakho vyavahAra karavo. allAhanI najaramAM badhA sarakhA che. koI majabUranI saMpatti haDapa na karavI. mahilAone UMco darajjo Apavo. sadAcArane jIvanamAM apanAvavo. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA - - - -- - imAnadArIpUrvaka jIvavuM. mahenatanI roTalI khAvI. dilane sApha ane pavitra rAkhavuM. jugAra na ramavo. zarAba na pIvo. vyAja na levuM. koIne satAvavA nahIM. koInI hatyA na karavI. badhA sAthe satya-prema-karuNApUrvaka vyavahAra karavo. Ama allAe mAnava jIvananA ucca mUlyo batAvyA che. 6 tAo dharma - - - - bhAIcAro rAkhavo. sAcuM bolavuM, mIThuM bolavuM. koInI niMdA na karavI. koIne ToNA na mAravA. koInI paNa sAthe anyAya ke atyAcArabharyo vyavahAra na karavo. -- -- prakaraNa 4 cIna dezamAM mukhyatve A dharma rahelo che. cInamAM A cAra-AcaraNano khUba mahatva ApavAmAM AvyuM che. tAo dharma tarka saMgata dharma che. lAotse e A dharmane janma Apyo che. tAo zabda bahu ja gUDha zabda che. tAo parabrahma che. vizvanuM mULa che. svayaMsiddha che te asIma che, anAdi che. tene grahaNa karavo, tenuM ciMtana karavuM muzkela che. tenuM koI nAma nathI. tenuM koI rUpa nathI. te badhAmAM che ane chatAMya badhAthI upara che. 418 vinobAbhAvee paNa "rahima tAo tuM" bhagavAnanA nAmathI mALA banAvI che. rahima eTale dayALu. tAo eTale taTastha, bharapura dayA mATe taTastha rahevuM jarUrI che. tAo zabda tana dhAtu 'tanuM Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 vistArathI tAo zabda banyo che. teno artha thAya che badhI ja jagyAe vyApta rahevAvALuM tattva. lAotsae ApelA jIvana utthAnanA mUlyo - - tehamAM tame zraddhA rAkhavI. - temAM badhA ja saguNo AvI jAya che mATe tenuM smaraNa karo. vULImAM koI vAsanA, na koI icchA, na koI kAmanA. basa zAMti-paramazAMti che mATe tenA upara zraddhA rAkhavI. huM kazuM jaDa karato nathI. je kAMI banI rahyuM che te ApoApa banI rahyuM che. sahajabhAvathI banI rahyuM che A samajI tene tamAre joyA karavuM. bhalu ke buruM evuM paNa phaLa maLe te mane maMjUra che. tArA kAMTAothI paNa mane pyAra che. tArA phUlothI paNa pyAra che. Ano saharSabhAve svIkAra karavo. sAdagIne jIvanamAM apanAvavI. mAna sanmAna, pada, pratiSThA, parigrahane galata mAnavI. jIvanamAM namratA ane premane keLavavA. - kharAba vyakti sAthe paNa sAro vyavahAra rAkhavo. - badhA ja duHkhonuM mULa che premano abhAva mATe dareka sAthe premapUrNa vartavuM. - badhI ja bUrAInuM mULa kaleza ane yuddha che mATe tenAthI dUra rahevuM. 7 - konphayusiyasa dharma - ziSya pUche che... eka zabdamAM jaNAvo ke manuSyanuM kartavya zuM che ? kanphayuziyase kahyuM - bhAIcAro ane prema. koInI paNa sAthe evo vyavahAra na karo jevo vyavahAra tame cAhatA nathI ke koI tamArI sAthe kare. kanphayuziyase mAnavIya guNo upara sauthI adhika bhAra mUkyo che. teo mAnatA hatA ke viveka, nyAya, saraLatA, satya saunuM hita. saunuM kalyANa, savRtti vagereno vikAsa thavo joIe. A sahu saguNono manuSyomAM bharapUra vikAsa thAya to samAja sukhI ane prasanna banI zake che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 teo khAsa mAnatA hatA ke badhA ja manuSyo janmathI sArA ja hoya che. teomAM rahelA sadgaNono jo yogya rIte vikAsa karavAno prayatna karavAmAM Ave to te jarUra sAro insAna banI zake che. tenA mATe joIe sAruM zikSaNa ane sAruM adhyayana. kanphayuziyasa ApelA jIvana upAyanA mUlyo - je vAta tamane nApasaMda hoya te bIjAnA mATe kyAreya na karo ke na vicAro. - prema e badhA guNonuM mULa che mATe dareka sAthe prema karo. - badhA ja loko potAnA kartavyanuM yogya pAlana karavuM. jIvanane nyAya nItimaya banAvavuM. hRdayamAM namratA vigere sadgaNone dhAraNa karavA. bhalAI zuM burAI zuM - A vAtano viveka karavo. - saccAI ane imAnadArI A banne guNo vyaktigata ane sAmAjika jIvananI AdhArazilA che tenuM AcaraNa karavuM. - traNa prakAranI mitratA sadA sArI che teno jIvanamAM amala karavo. (1) sIdhAsAdA manuSyathI mitratA rAkhavI. (2) anubhavI manuSyathI mitratA rAkhavI. (3) vizvAsa yogya manuSyathI mitratA rAkhavI. traNa prakAranI nakArI mitratAthI dUra rahevuM. (1) luccA ane haThIlA manuSyanI mitratA na rAkhavI. (2) banAvaTI namra manuSyanI mitratA na rAkhavI. (3) catura -calAka manuSyanI mitratA na rAkhavI. potAnA doSone dUra karavA. A pAMca sadgaNo dareka manuSya keLave. 1. AcaraNa, 2. vyavahAra, 3. jJAna, 4. naitika sAhasa, 5. dayAbhAva jugAra ane zarAbanuM vyasana na karavuM. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 4 - bhogavilAsamAM na paDavuM. - nirarthaka vIratA batAvI yuddha ane jhaghaDA na karavA. zinjo zinjo zabda sahu prathama 720nI sAlamAM nihonasonI e prayojyo. zIntomAM tAo dharmanA paNa ghaNA tattvo jovA maLe che. zIntono mudrAlekha che. "zyakoha kyuhI" jeno artha thAya che. dezanI saMpattimAM vadhAro karo" ane dezanI lazkarI tAkAta paNa vadhAro dezanI saMpatti vadhArIne dezane svAvalaMbI pratye laI javAnI zIkhsonI nema che. dezanI lazkarI tAkAta majabuta karIne dezane duzmanonA bhayathI rakSaNa ApavAnI vAta zIntomAM svayama vaNAyelI che. - dezabhakti - mAnavanuM gaurava paryAvaraNanI rakSA sahanazalitA bhAIcAro jevA guNe vikasAlI mAnavamulyonuM jatana karavuM te zIntonI tapazcaryA che. Ama, zInto dharmamAM paNa suMdara mAnava puNo batAvavAmAM AvyA che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5.1 5.2 tti tapathI lAbha tapano vaijJAnika abhigama prakaraNa (422 - upasaMhAra 5 prakaraNa 5 - 423 457 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 prakaraNa - 5 upasaMhAra 5.1 tapathI lAbha tapano uddeza ane lAbha ? eka mANasa kerInI goTalo vAve che. enI khUba sevA sAthe mAvajata kare che. sAra-saMbhALa paNa khuba ja rAkhe che. rAta-divasa parizrama karIne dekharekha rAkhe che. koI ene pUche ke A AMbAnA jhADanI ATalI badhI sevA zA mATe karo cho ? emaNe javAba Apyo ke kerI pAkaze, sarasa mIThA-madhura phaLa khAvA maLaze. basa e phaLo mATe ja huM ATalI badhI mahenata karI rahyo chuM. e bhAInA pADozamAM rahetA emanA mitro AvI jAta mahenata karI emane paNa pUchavAmAM AvyuM ke tame paNa ATalI badhI mahenata zA mATe karo cho ? tyAre temaNe javAba Apyo ke A vizALavRkSathI chAyA maLaze. jyAre kapAze tyAre ghaNA lAkaDA maLaze. A bemAMthI hoMziyAra koNa ane mUrkha koNa? je kerInAM phaLane cAhe che te lAkaDA tathA DALIo icche che te. tyAre tame kahezo ke kerInI cAhanA to rAkhavI ja joIe. kAraNa ke DALI ke lAkaDA to ApoApa maLavAnA ja che. enI icchA ke lAlasA karavAnI zuM jarUra che ? Aja vAta AcAryoe tapanA viSayamAM paNa Aja vAta batAvI che. tArUpI mahAvRkSa dvArA nirjarArUpI madhura phaLa je icche che te sAco ane catura sAdhaka che ane je zarIrane bhayaMkara kaSTa ApIne te tapathI phakta yaza, kIrti, riddhI-siddhI ane svarganI icchA kare che te mUrkha ajJAna athavA bAlatapasvI che. jainadarzanamAM tapano addabhuta ane apAra mahimAM gAyo che. tapanA prabhAvathI acitya labdhio, riddhi, siddhi samRddhione prApta kare che. A sAMbhaLIne tamArA mana paNa lalacAI jaze ke amo paNa tapa karIe amuka zaktio amuka labdhio prApta karI laIe. amuka devane prasanna karI laIe paraMtu baMdhuo je meM kahyuM tema koI riddhi-siddhi athavA devatA Adine prasanna karavA mATe tapa karavuM e to AMbanA mahAvRkSa parathI lAkaDAo meLavavA jevuM che. vAstavamAM tapano A udeza nathI. tapa to koI mahAlAbha mATe karavAmAM Ave che. riddhi-siddhi svayaM prApta thaI jAya che. jevI rIte khetaramAM anAjanI sAthe ghAsa, bhUsu vagere paNa maLe ja che. paraMtu zuM koI ghAMsa ke bhUsA mATe khetI kare kharA? nA. to A prakAre koI bhautika lAbha mATe tapa karavAmAM Avato nathI. tapa AtmazuddhinA mahAna udezathI prerita thaIne karavuM joIe. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 tapa ane labdhio : labdhi zuM che? : camatkAra ne saMsAra namaskAra kare che. paraMtu camatkAra koNa karI zake che? jemAM AtmabaLa haze. jemanI pAse sAvadhAnI haze. yaMtra ane taMtranI zaktio bhautika hoya che. paraMtu sAdhanA--tapasyAthI prApta zakti AdhyAtmika hoya che. bhautika zakti jAdU kahevAya che. AdhyAtmika zakti siddhi kahevAya che. Aje paNa aneka loko tAMtrika prayoga kare che. devInI upAsanAthI camatkAra paNa batAve che. bhairava, bhavAnI, kAlI AdinI upAsanA karI camatkAra karI AMjI nAkhe tevI vastuo batAve che. paraMtu vAstavamAM A prayogone siddhi kahevAmAM nathI AvatI. siddhi to te che je zuddha AdhyAtmika hoya, karma AvaraNono kSaya thavAthI svataH AtmAthI je zakti pragaTa thAya che tene 'labdhi" athavA siddhi kahevAmAM Ave che. labdhino artha che lAbha ! prApti ! tapasyA AdithI jyAre karmono kSaya thAya che tyAre AtmAmAM eTalA rUpamAM vizuddhi ane ujjavaLatA prApta thAya che. AtmAnAM guNa ane zaktio je karmonA kAraNe DhaMkAyelI hatI chupAyelI hatI te karmaAvaraNa haTI javAthI pragaTa thAya che. jevI rIte AkAzamAM sUrya para vAdaLa AvI jAya che. to tenuM teja, prakAza dhuMdhaLuM thaI jAya che. paraMtu vAdaLa haTatAja sUrya pahelAnI jema camakavA lAge che. basa evI ja rIte je viSayanA karmadaliko dUra thAya che. tyAre te te saMbaMdhanI Atmazakti pragaTa thaI ApaNI sAme AvI jAya che. AcAryazrI abhayadeve batAvyuM che ke - mAtmano jJAnAdri punAM ta kSahitonAma: | (bhagavatI sUtra vRtti 8/2) AtmAnA jJAna, darzana, cAritra, virya Adi guNono te te saMbaMdhita karmono kSaya athavA upazama je lAbha prApta thAya che. tene labdhi kahe che. jaina darzanamAM labdhino prAyaH sarvatra A arthamAM prayoga karyo che. labdhinI prApti pariNAmonI vizuddhatA, cAritranI atizayatA tathA utkRSTa tapanA AcaraNathI thAya che. AcAryazrIe kahyuM che ke - pariNAma tavavaseLa rUmAruM hRti vyio . (pravacana sAroddhAra 270/1465) Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 zubha pariNAma tathA tapa-saMyamanA AcaraNathI A labdhio prApta thAya che. A kAraNathI labdhio zuddha Atmazakti che. AmAM koI devazakti athavA maMtranI zaktino sahAro levAmAM Avato nathI. vaidika darzanamAM yogadarzanakAra pataMjalie A labdhione vibhUti' kahi che. sAdhaka yogI potAnI sAdhanA dvArA aneka prakAranI vibhUtio prApta karI le che. aneka camatkAra prApta kare che. jaina darzanamAM jema kahyuM che ke jJAnAvaraNIya karmanA kSaya athavA kSayopazamathI jJAna sambandhI labdhio prApta thAya che. tevI ja rIte anya karmonA kSayAdithI tenA saMbaMdhita labdhio prApta thAya che. AcArya pataMjalie yogadarzanamAM yathA prAyaH A prakAranI vibhUtionI prAptino krama batAvyo che. ahiMsA pratiSThAyAM tassannidhau vairatyAgaH / / 1 / ahiMsAnI sAdhanAthI vera upara vijaya prApta karI zakAya che. | I 2 I satyanI sAdhanAthI vacanasiddhi Adi prApta thAya che. bauddhadarzanamAM A labdhi athavA vibhUtine abhijJA kahevAmAM Ave che. tapasvI sAdhaka potAnI utkRSTa sAdhanA dvArA je zakti prApta kare che. tene "abhijJA" saMjJA ApavAmAM AvI che. tenA pAMca ane kyAMka to cha bheda batAvyA che. labdhinA bheda : AtmAnI zakti anaMta che ane anya rUpomAM pragaTa thaI zake che, jeTalA rUpomAM pragaTa thAya che. teTalI labdhio banI zake che. to paNa mULa AgamomAM tathA uttaravartI granthomAM labdhionI gaNanA karI tenuM vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM che. kyAMka labdhinAM daza bheda, kyAMka aThyAvIsa bheda tathA kyAMka bIjA paNa nAmo batAvavAmAM AvyAM che. bhagavatI sUtramAM pUchavAmAM AvyuM che ke bhagavAna ! labdhionA keTalA prakAra kahyA che?? 1. yogadarzana 2-35 2. yogadarzana 2-36 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA javAba - savidha labdhi paLattA | | | | daza prakAranI labdhio batAvI che. (1) nAgalabdhi - jJAnalabdhi (2) haMsaLalabdhi - darzana labdhi (3) parittalabdhi - cAritralabdhi - (4) carittAcarittalabdhi caritrA caritra labdhi (5) vALatabdhi - dAnalabdhi (6) nAma sandhi lAbha labdhi (7) mo| labdhi bhogalabdhi - (8) 35mo| taddhi - upabhoga labdhi (9) vIriyalabdhi vIryalabdhi (10) reMdriya labdhi - indriyalabdhi - - prakaraNa 5 jJAnalabdhinA jJAnathI pAMca ane ajJAnathI traNa maLIne ATha bheda batAvyA che. darzanalabdhinI 3, cAritralabdhinI 5, caritAcarita labdhino 1, dAna, lAbha, bhoga upabhoga labdhino 1-1, vIrya labdhinA 3 ane indriya labdhinA 5, Ama kula 10 labdhinA 29 anantara bheda batAvavAmAM AvyA che. je je viSayanI labdhio prApta thaI hoya te te viSayamAM Atmazaktino vikAsa thayo hoya. je AtmAne jeTalo kSayopazama thaze.tenA jJAnano eTalo ja vadhAre vikAsa thato jaze. tema ja indriyalabdhimAM AtmAno pAMca indriya viSayaka kSayopazama thAya che ane tenI indriya zaktiono vikAsa tenI aMdara ja thato rahe che. jo ke A labdhio ekAnta tapojanya mAnavAmAM nathI AvI. AnA vikAsamAM tapa mukhya kAraNa banI zake che. kiMtu AtmAnA vikAsazIlatAnA kAraNe sahajarUpamAM paNa kAMIne kAMI teno vikAsa pratyeka AtmAmAM thato ja rahe che. ekendrIya AdimAM paNa A labdhiono sukSma vikAsa thato ja hoya che. tapasAdhanA dvArA A vikAsane vadhAre sakriya ane prabaLa phaLadAyI ane prabaLa banAvI zakAya che. aThyAvIsa labdhio : uparyukta labdhio sivAya paNa anya granthomAM aneka prakAranI tapojanya labdhionuM khUba ja vistRta 1. bhagavatI sUtra 9-2-319 (426, Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA vivecana jovA maLe che. pravacanasArodvAramAM 28 prakAranI tapojanya labdhionuM varNana AcAryazrIe karyuM che te labdhio A prakAre che. Amosahi vipposaha khelosahi jalalaosahI ceva / savvosahi saMbhinne ohIrika cilamara labaddha / cAraNa AsIvisa kelaviya gaNatAriNo ya yuvvadharA arahaMta callavaTTI baladevA vAsudevA ca / khIramahu sacci Asava koTTya buddhi payANusArIda taha bIcabuddhi tecaga AharavI sIca lesA ya // veDavvapeTalabdhi akkINa mahANasI pulAyA ca / pariNAma tavaseNa emAI huMti labdhio // / 1 / (1) AmosAdi A labdhinA dhAraka tapasvI koI rogIne, glAna ne athavA koIne paNa svastha karavA icche to pahelA manamAM saMkalpa kare mArA sparzathI A nirogI bano ane pachI sparza kare to emanA sparzamAtrathI roga zAMta thaI jAya kAyA kaMcana jevI banI jAya che. (2) vipponnatti / / vipruDauSadhi || 2 | viposahi gahaNeNa viTThassa gahaNaM kIe taM ceva viThThe osahi sAmattha jvaleNa vipposahi bhavati yan mA tmyAt mUtra purIsAva yaha mAtramapi rogarAzi praNAzAya saMpadyate surarbhamaya sA vipraDauSadhiH 1. AvazyakacUrNi a - 1 2. pravacana sArodvAra va-tti prakaraNa 5 vi. zabdano artha zarIra dvArA tajAyelo maLa ane pra artha che prazravaNa saMpUrNa zabdano artha che maLa-mUtra eTale ke je labdhinA prabhAvathI tapasvI sAdhakanA maLa-mUtramAM sugandha Ave che ane jeno sparza thavAthI rogIno roga zAMta thaI jAya che A roga zaktinuM nAma che. vipruDauSadhi (3) ghenomadi khela eTale ke zleSma, kapha je tapasvInA tapa prabhAvathI zleSma AdimAM sugandha Ave che ane tenA prayoga lepana tathA sparzathI roga zAMta thaI jAya che. te khelosahi labdhi che. - - 270 427 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA (4) jallo sahi jallanuM nAma che mela zarIranA vibhinna avayava jevA ke kAna, mukha, nAka, jIbha, AMkha Adino mela, pasIno thAya che. tene jalla kahevAmAM Ave che. tenA sparza mAtrathI roga zAMta thaI jAya che. prakaraNa 5 (5) savvodi prathama cAra labdhimAM zarIranAM alaga alaga avayava tathA vastuno sparzathI roga zAMta thavAnI zakti batAvI che. paraMtu savaiSadhi labdhinA dhAraka tapasvInA zarIranA samasta avayava maLa, mUtra, vALa, nakha, thUMka AdimAM sugandha Ave che tathA tenA sparzathI roga zAMta thaI jAya che. A labdhidhArI muninuM AkhuM zarIra pArasamaNI jevuM che, amRtamaya che. jyAMthI paNa koI paNa vastune sparza karI le tarata te camatkAra batAve che. (t) saMbhinnazrotA A labdhinI vyAkhyA alaga prakAre karavAmAM AvI che. sarvataH sarvairapi zarIradezaiH zrRNoti sa saMbhinna zrotA / A labdhinA prabhAvathI sAdhaka zarIranA koI paNa bhAgathI zabdone sAMbhaLI zake che. prAyaH karIne eka indriya ekaja kArya karI zake che. AMkha jovAnuM kAma kare che. suMghavAnuM nahi, nAka suMdhavAnuM kAma kare che. sAMbhaLavAnuM nahi. paraMtu tapanA prabhAvatha sAdhakane evI zakti prApta thaI jAya che ke koI paNa eka indriyathI pAMce indriyonuM kAma thaI zake che. saMbhinnazrotA labdhinA dhAraka yogInI zrotendriya zakti khUba ja pracaMDa banI jAya che. sukSmAtisukSma avAjane te alaga alaga karIne grahaNa karI le che. jaMgalamAM jema seMkaDo pakSIono sAthe avAja Avato hoya tyAre sAmAnya mANasane ekAda-beno khyAla Avato hoya che. athavA to enA mATe kolAhala lAge che. tyAM A labdhino dhAraka tapasvIne dUra UbhA rahIne paNa tamAma zabdono avAja sAMbhaLIne badhAne alaga alaga rIte oLakhI batAve che. (7) avadhi vyi A labdhinA prabhAvathI avadhi jJAnanI prApti thAya che. 428 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 (8, 9) Rjumati - vipUlamati labdhi mana:paryava jJAnanA be bheda che. Rjumati ane vipulamati. Rjumati mana:paryava jJAnanA dhAraka aDhI dvIpamAM aDhI aMgula ochuM e kSetramAM rahelA saMzI eTale ke samanaska prANIonA manobhAvone jANe che. prANI manamAM je paNa vicAre che. saMkalpa kare che tenuM sAmAnya rUpe jJAna thAya tene Rjumati mana:paryava jJAna kahevAya che. ane saMpUrNa aDhI dvIpamAM rahelA saMjJI prANIonA manobhAvane spaSTa rUpe, sukSmatisukSma vicArone jANI le che. tene vipulamati mana:paryava jJAna kahe che. (10) rarapatni je labdhine kAraNe AkAzamAM javA-AvavAnI viziSTa zakti prApta thAya che tene cAraNalabdhi kahevAmAM Ave che. bhagavatIsUtramAM cAraNa labdhinA be prakAra batAvyA che. A jaMdhAcAraNa ane vidyAcAraNa ? jaMdhAcAraNa labdhinA dhAraka padmAsana lagAvIne jaMghA para hAtha lagAve che ane tIvragatithI avakAzamAM UDI zake che. TIkAkAra abhayadeva sUrie batAvyuM che ke - lUtAtantunirvatita puTavItantUna ravi karAn vA nizrAM kRtvA gaMdhArAmAvAzera varatIti baMdhAraNa: bhagavatI sUtra vRtti 209 jaMghAcaraNa muni AkAzamAM uDatAM pahelA kozoTAnA jALA jevA taMtu (makaDI ke jALa jevA tatta) baLI gayelI vATa, athavA sUryanA kiraNono avalaMbana le che ane pachI AkAzamAM UDe che. bhagavatIsUtramAM - jaMghAcaraNalabdhi mATe niraMtara aThThamanA pAraNe aThThama ane vidyAcaraNalabdhi mATe niraMtara chaThThanA pAraNe chaThTha tapa ArAdhanA karIne labdhine prApta kare che. vidyAcAraNa labdhimAM tapanI sAthe abhyAsa karavAthI A labdhinI prApti thAya che. (11) AzIviSa labdhi jenI dADhamAM haLAhaLa jhera hoya che. tene AzIviSa kahevAmAM Ave che tathA jenA jIbha athavA Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 mukhamAM rahelI thuMka athavA moDhAmAMthI nIkaLelA zvAsa viSa samAna che tene AzIviSa mAnavAmAM Ave che. tenA be bheda che karmaAzIviSa ane jAtiAzIviSa. karma AzIviSa, tapaanuSThAna, saMyama Adi kriyAo dvArA prApta thAya che. A labdhivALo zrApa ApIne bIjAne mArI zake che. krodhamAM AvIne kahI de ke marIjAo, athavA tAro nAza thAya to te vANI jheranI jema tarata ja tenA prANa harI le che. jAti AzIviSa koI labdhi nathI te janmajAta - jAtigata svabhAvanA kAraNe prApta thAya che. tenA cAra bheda che : (1) viSNu (2) deDako (3) sApa (4) manuSya. cAre ekabIjAthI caDiyAtA che. (12) jevI nathi cAradhanadhAtI karma kSaya thavAthI lokAloka prakAza je kevaLajJAna - kevaLadarzanI prApti thAya che te kevaLalabdhi che. (13) pAthara nathi gaNadhara gaNane dhAraNa karavAvALA hoya che. tIrthaMkara prabhunI vANIne sUtra rUpamAM guMthe che. jene kramabaddha kare che. AgavuM rUpa Ape che. atyaMmAsa rahA sutta thati nahirA niraLa ! (Avazyaka niyukta) tIrthakara mAtra potAnA vicArone vyakta kare che tyAre gaNadharajI tane zAstra athavA sAhityanuM rUpa Ape che. badhA nathI karI zakatA paraMtu jemane gaNadharalabdhi prApta thaI hoya te ja gaNadhara pada ne prApta karI zake che. (14) pUrvadhara labdhi tIrthakare gaNadharone tripadI dvArA jJAna ApyuM A rIte je jJAna prApta thayuM tene pUrva kahevAmAM Ave che. prathamaM pUrva tasya sarva avavanAn (samavAyAMga vRtti pUtra / 101) -3) Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 TIkAkAra AcArya abhayadeva tathA anya AcAryono mata che ke je zrutajJAna bhagavAna mahAvIrathI paNa pahelA eTale ke bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAthI cAlI AvI rahyuM che tene "pUrva kahevAya che. (15) gardaSyi je kevaLajJAnIne alabdhi prApta thAya tene mAtra arihaMta kahevAmAM Ave che. badhA ja kevaLI ne nahIM. azokavRkSasurapuSpavRSTi divyadhvanizcAmara mAsa naMJca / mAmaMDa<< sumiratapatra naSTaprati rAkha vinezvaram / (prAstAvika gAthA) ahalabdhi prApta thavA para aneka viziSTa atizayo paNa pragaTa thAya che. jemAM aSTapratihArya mukhya che. azokavRkSa, deva dvArA aceta puSpavRSTi, divyadhvani, cAmara, siMhAsana bhAmaMDala, devadundubhi ane chatra A ATha mahAprAtihArya che. (16) cakravarti labdhi cakravarti labdhinA prabhAvathI tene caudaratna prApta thAya che. tyAre te cha khaMDa upara vijaya meLave che ane pachI cakravartI samrATanA padane prApta kare che. (17) vava nahi baLadeva labdhinA prabhAve vAsudevathI baLadeva moTA hoya che. baLadeva labdhi bhAgyazALI hoya che. A padamAM temanuM mRtyu thatuM nathI, paraMtu padane choDIne muni bane che. karmakSaya karI mokSamAM padhAre che. (18) vAsudeva nathi vAsudeva traNakhaMDanA adhipati hoya che. yuddhakauzala tathA rAjanItimAM vAsudeva cakravartithI paNa AgaLa hoya che. cakravarti svayaM yuddha nathI karatA paNa je senApati rAjA che te badhu kare che. paraMtu vAsudeva to svayaM yuddha kare che. buddha bhUrA vAsudevA ! (ThANAMga - 4) yuddhamAM vAsudeva zuravIra hoya che. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 (19) kSIragathu pazazravarthi A labdhinA prabhAvathI vaktAnA vacana sAMbhaLavAvALAne je khuba ja mIThAM (dUdha sAkara samA) priya ane sukhAkArI lAge che. AcArya zrI kahyuM che ke thar vavanamArgamAna manaH jemanA vacana dUdha jevA, madha jevA ane ghI jevA temaja manane ane zarIrane paNa sukha tathA prIti utpanna karavAvALA hoya che. - dUdha jo pukhtA caravAvALI gAyanuM dUdha maLe jenAthI cakravartInI khIra bane che. e dUdhanuM to kahevuM zuM ? enuM varNana ratA AcAryoe batAvyuM ke puNDrekSu vAriNInAmanA taMkAnAM gavAM lakSasya ... yAvadekasyA goH sambadhiyat kSIraM.. // 1 // pukhta izuM eTale zeraDInA khetaramAM caravAvALI eka lAkha gAyonuM dUdha 50 hajAra gAyone, 50 gAyonuM dUdha paccIsa hajArane AvI rIte krama karatAM 1 gAyane pIvaDAvavAmAM Ave te gAyanuM dUdha madhura, svAdISTa hoya che. basa te ja prakAre kSIrAzravalabdhinA prabhAvathI vaktAnuM vacana paNa priya hoya che. (20) koSTaka buddhi labdhi koThAramAM rAkheluM anAja lAMbA samaya sudhI jema che tema surakSita rahe che. A prakAre jene koSTakalabdhI prApta thaI hoya te AcAryanA mukhathI sAMbhaLelA sUtra, artha tathA tattvanI dhAraNA barAbara karI le che. (21) pAnusAra naSyi A labdhinA prabhAvathI eka padane sAMbhaLavA AgaLanAM gaNA badhA padonuM jJAna vagara sAMbhaLe potAnI buddhithI karI le che. (22) vIgadhuddhi nadidhya jema bIja vikasita thaIne vizALa vRkSanuM apadhAraNa kare che. te prakAre bIja buddhi labdhinA prabhAve eka sUtra athavA arthapradhAna vacanane grahaNa karI potAnI buddhithI saMpUrNa sUtra tathA arthanuM jJAna karI le che. (23) teno nathi A AtmAnI eka prakAranI tejasa zakti che. A labdhinA prabhAvathI yogIone evI zakti Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 prApta thaI jAya che ke kyAre krodha AvI gayo to te jamaNA paganA aMguThAne ghase che. temAMthI eka teja nIkaLe che. je agni samAna pracaMDa hoya che ane virodhI ne tyAM ja bALIne bhasmasAt karI nAkhe che. evI ja rIte moDhAmAMthI paNa nIkaLe che. 1 (24) sAhAravarthei kyAre kyAreka tapasvI munio samakSa koI samasyA ke koI paristhitio AvI jAya che. jenuM samAdhAna karavA mATe A AhAraka labdhino prayoga kare che. A labdhi 14 pUrvadhArI munine ja prApta thaI zake che. (25) zItalezyA labdhi A labdhi tejo vezyAnI virodhI che. tejolezyA dvArA bhaDakAvavAmAM AvelI agnine samApta karavA mATe zItalezyA labdhi dhAraka jyAre karuNAbhAvathI prerita thaIne saumyadaSTivALA bane che. jyAre kSaNa bharamAM ja dAvAnaLa ne zAMta karI de che. zItalezyA eka AdhyAtmika teja che. A labdhi mAraka nahi paNa tAraka che. (26) vaizviya jainadarzanamAM vaikriyano artha che vividha kriyA aneka prakAranA rUpa AkAra AdinI racanA karavI tene vaikriya kahevAya che. vaikriyalabdhithI zarIranI nAnI-moTI vicitra, sundara, bhayaMkara rUpa banAvI zakAya che. eka rUpamAMthI hajAro rUpa banAvI zakAya che. kiDIthI paNa sUkSmarUpa ane ati vizALa pramANamAM rUpa banAvavAnI kSamatA vaikriya dehalabdhi dhAraka ne prApta thAya che. (27) 35kSI mahAnata nahiA A labdhinA prabhAvathI tapasvI bhikSAmAM lAvelA thoDA AhAramAMthI lAkho vyaktione bharapeTa bhojana karAvI zake che. to paNa te bhikSApAtranuM anna akhUTa bhareluM rahe che. jyAM sudhI labdhidhArI e bhojana na karyuM hoya tyAM sudhI. je teozrI agara e AhAra karI le to samApta thaI jAya che. (28) pustrAva tri A eka prakAranI divya labdhi che. jenAthI devatA samAna apUrva samRddhi ane baLa prApta thaI jAya che. A labdhi mAtra munione ja prApta thAya che. 1. bhagavatIsUtra zataka 15 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 A labdhinA baLa mATe kahe che ke - saMdhAraAe kajje cuNNejA cakkavahimapi jIe / tI naththI nuo taddhiputAgo muLavavyo kalpasUtrArtha prabodhinI pR. 166thI 170 kadAca cakravartInA kAraNe saMghano vinAza thato dekhAya ane anya prakAre paNa saMkaTa TaLatu na dekhAya tyAre pulAka labdhi dhAraka muni potAnA labdhibaLathI cakravartIno paNa vinAza karavAmAM samartha che. AvI viziSTa ane divya zakti A labdhivALA muni pAse hoya che. anya labdhio : aThyAvIsa labdhio sivAya paNa aneka prakAranI labdhionuM varNana AgamamAM ane anya granthomAM alaga alaga ThekANe Ave che. uvavAI sUtramAM zramaNonuM varNana karatA batAvyuM ke bhagavAna mahAvIranA aneka zramaNo manamAM saMkalpa karIne koIne abhizApa paNa ApI zakatA hatA ane varadAna paNa ApI zakatA hatA. koI vacanathI koI zarIrathI paNa zrApa ane varadAna ApatA hatA. koI tapasvI zramaNa AkAzAtipAti labdhinA dhAraka hatA. A labdhinA prabhAvathI te AkAzamAMthI cAMdI, suvarNa Adi iSTa, aniSTa icchita padArthonI varSA karI zakatA hatA. mAphayA maLemAM savAbuda samanthA ... mAsA rUvarUpo | (uvavAda sUtra - 15) uvavAI sUtramAM paNa A ja vAta batAvI che. labdhi prayogaH niSedha ane anumati jainadarzanamAM batAvyuM che ke tapasyAnuM phaLa be prakAranuM hoya che. eka AtyaMtara ane bIjuM bAhya. Avyetara phaLa e che ke karma AvaraNaonI nirjarA teno kSaya tathA kSayopazama. AnAthI AtmAnI vizuddhi thAya che. vizuddhi thavA para jJAna, darzana, cAritra, baLa, vIrya, Adi Atma zaktio potAnA zuddha tathA pracaMDa rUpamAM pragaTa thaI jAya che. jema koI sonAnI lagaDI upara mATI jAmI gaI hoya tyAre camakAro dekhAto nathI. paraMtu kSAra e esiDa jevA padArthothI sApha karavAmAM AvatAM mATI dUra thaI jAya che ane sonuM camakavA lAge che. basa Aja rIte karmarUpI mATI jema jema dUra thatI jAya che tema tema AtmAnI zaktio pragaTa thavA lAge che. AtmazaktinA rUpamAM A zaktio atyaMtara hoya che. paraMtu teno prabhAva, camatkAra, teja bAhya jagatamAM dekhAya che te zaktiono sahaja vikAsa tathA sAmAyika prayogathI bAhya vAtAvaraNa tathA Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 samAja para Azcaryajanaka prabhAva paDe che. A kAraNe te zatione labdhi AdinA rUpamAM tapanuM bAhyaphaLa mAnavAmAM AvyuM che. savavuM hu tIsarU tavoviyeto ! uttarAdhyayana - 12/37 bhagavAna mahAvIra svAmIe paNa kahyuM che ke tapano viziSTa prabhAva saMsAramAM sAkSAt dekhAya che. rAjasthAnamAM kahevata che - ghI khAyo chAno ko raivenI ghI khAdhuM hoya e chAnuM rahetuM nathI. zarIra para potAnI meLe tenuM teja dekhAvA lAge che. tevI ja rIte tapa paNa chAnuM rahetuM nathI. tapasvInI Rddhi, teja ane prabhAva potAnI meLe ja dekhAI jAya che. kahyuM che ke, jasserisA riddhi mahANubhAvA tapasvInI apUrva Rddhi, labdhi ane teja evo adbhuta che ke je jue te svayaM natamastaka banI jAya che. labdhino prayoga kema nahIM? : labdhi jyAre tapanA prabhAvathI svayaM prApta thavAvALI eka Atmazakti che. teno prayoga karavA joIe ke nahIM ? zAstramAM prayoga karavAthI anumatI che ke nahIM ? A praznanuM samAdhAna meLavavA mATe bhagavatImAM sUtramAM batAvyuM che ke - gutidie guttabaMbhayArI saMkhita viula teulesse / / 1 / gautamasvAmI indriyonuM, zaktinuM samyaphagopana karatA hatA, eTale ke potAnI zakti tathA labdhinuM pradarzana kyAreya karatA na hatA. labdhione pacAvI hatI. bhojana sAru karyuM enuM mahattva nathI paNa tame keTaluM pacAvI zako cho e mahatvanuM che. mATe jyAM labdhionuM varNana che tyAM niSedhanI paNa vAta Ave che. labdhino upayoga karavo e pramAda che. labdhi prApta karyA pachI vAraMvAra upayoga karavo e pramAda che sUyagaDAMgasUtramAM kahyuM che ke. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 pAye memAhaMsu ! (sUyagaDAMga sUtra 1-8-3) pramAda e karma baMdhananuM kAraNa che. eTalA mATe bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke je sAdhaka gRhastha hoya ke muni hoya labdhino prayoga kare eTale ke pramAda sevana kare ane karyA pachI tenI AlocanA na kare ane kALadharma pAmI jAya to te dharmaArAdhanAthI tenuM patana thaI jAya che. nalthi talsa sAradA (bhagavatI sUtra 2009) te virAdhaka banI jAya che. labdhi phoravavI e pramAda zA mATe che? eno khyAla e che ke A eka prakAranI utsukatA, kutUhalatA, pradarzana, yaza ane pratiSThAnI bhAvanAnuM pariNAma che. jenA kAraNe rAga-dveSa thAya che. je karma baMdhananuM kAraNa banI jAya che. camatkAra nahIM, sadAcAranuM mahattva : bhagavAna mahAvIre sadAcArane mahattva ApyuM che. camatkArane nahIM. zuddha cAritra, nispRhabhAvanA ane vItarAga sAdhanAmAM temano vizvAsa hato. potAnA ziSyone paNa sadA Aja upadeza ApatA hatA. gautamabuddha paNa labdhine tyAjya mAnatA hatA. emanA saMghamAM paNa bhikSu moha gaNyAyana mahAna labdhidhArI gaNAtA hatA. I 4 / e jayAre prayoga karatA tyAre gautama buddha emane aTakAvatA hatA. eka vakhatanI vAta che. rAjAe jyAre ratnajaDIta kaToro UMce mUkyo koI paNa sahArA vagara utAravAnI vAta karI tyAre kAgaya nAmanA bhikSue labdhi dvArA kaToro nIce utAryo tyAre paNa gautamabuddha emane samajAvyA hatA. 13 labdhino upayoga e sarvathA niSedha che ke pachI koI paristhitimAM anumati che. eno AcArya bhadrabAhu svAmIe Apyo che. egaMteNa nisetre jogesu na visio vADabi / / tigaM pappa nilero, honna vidI vALA ne | bRhakalpa bhASya 4943 4. saMyukta nikAya mahAvacca riddhipAda 5. CARV's GOSPEL OF BUDDHA pp. 99-101 1. bRhakalpa bhASya 4943 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 jaina zAsanamAM koI paNa kriyAno ekAMtarUpe niSedha nathI ane na anekAntarUpathI hakAra che. koI paNa kAryamAM kAryanI mahattA nahi paNa bhAvanAnI mahattA che. jo bhAvanAmAM kutUhalatA nathI. yaza, pratiSThA nathI, mAtra kalyANanI bhAvanA che, rakSaNa karavAnI bhAvanA che athavA saMgha, zAsana, gaNa Adi para koI saMkaTa AvI jAya ane te saMkaTa TALIne saMghanI sevA thaI zakatI hoya to evI paristhitimAM karAyelo labdhino prayoga e sakArAtmaka che. enA sevanathI sAdhaka virAdhaka nathI banato. prAyazcita laI le che. vyavahAra bhASyamAM tyAM sudhI kahyuM che ke sAhnavasevI samuvera mouM ! (vyavahArabhASya pIThikA 184) sAdhaka jo koI viziSTa udeza nA hoya chatAM labdhinuM AcaraNa kare to paNa te mokSamAM jaI zake che. tapa (mokSamArga) : AtmAne pavitra ane ujjavaLa banAvI svarUpa dazAne prApta karavI eja amArI samasta kriyAonuM aMtima lakSya che. A lakSyanI pUrti karavAvALo zreSTha ane utkRSTa sAdhana tapa che. tenuM phaLa acinta ane asIma che. ciMtAmaNI ratna pAse je icchA karIe te maLI jAya che. ciMtAmaNI ratnathI saMkalpa siddha thaI jAya che tyAre tapano prabhAva to enAthI paNa AgaLa che. eTalA mATe tapane "amaravela' kahevAmAM Ave che. bhava choDI saMvirya me tavA nimnariklak | (uttarAdhyayana sUtra 30) karoDo bhavanA saMcita karma tapathI kSINa bane che ane nAza thaI jAya che. nidAna : bhoga-abhilASAmAM phasAIne tapasyAne vecI devAnI je kriyA che. tene jaina darzanamAM niyANunidAna' kahevAya che. pU. abhayadevasUrIe nidAnanI paribhASA karatA kahyuM ke nidAyate lUyate jJAnadyArAdhanA lagA''nanda rasoyeta mokSaprAla vena parazune va sevendrAvizupAdhi prArthanALuM vasAvena nitAnam | (sthAnAMgavRtti 10) akSaya mokSasukho nA AnaMdarUpa phaLa varasAvanArI jJAna-tapa AdinI latA je cakravarti adinya 2. vyavahArabhASya pIThikA 184 1. sthAnAMgavRtti 10 -) Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 bhogonI abhilASA rUpa kodALIthI kApI nAkhavAmAM Ave che. te bhogabhilASIrUpa kodALIne nidAna kahe che. koI deva athavA rAjA Adi manuSyanI Rddhi athavA sukhone joIne ke sAMbhaLIne tenI prAptinI abhilASA karavI ke mArA brahmacarya athavA tapa AdinA phaLasvarUpa mane paNa AvI Rddhi, samRddhi prApta thAya AvI rIte tapa ne vecIne mAMgaNI karavI tene nidAna kahevAmAM Ave che. sva maryAdri Rddhi prArthane II 11 nidAna zabdano artha che nizcaya athavA bAMdhI devuM. ucca tapane nimna phaLanI abhilASAnI sAthe bAMdhI levuM te mahAna dhyeyane tuccha saMkalpa-vikalpa rUpa bhoga prArthanAmAM joDI devuM tene nidAna kahevAmAM Ave che. A nidAnane zalya eTale ke kAMTAnI upamA ApavAmAM AvI che. nidAna zalya : zramaNa sUtramAM traNa prakAranA zalya batAvavAmAM AvyA che. I 2 / mAyAsalleNaM niyANasalleNaM micchAdasaNasalleNaM mAyAzalya, nidAnazalya ane mithyAdarzana zalya. AcArya haribhadrajIe zalyanI vyutapatti karatA kahe che ke cete neneti zalyam ! (haribhadrIya Avazyaka vRtti) je haMmezA kheMcyA kare te kAMTo che, jema kAMTo pagamAM kheMcI javAthI zarIrane becena banAvI de che ane nIkaLI jAya pachI ja zAMti thAya che. evI ja rIte bhoga abhilASAne vaza thaIne nidAna karavAvALA sAdhaka ne paNa zAMti maLatI nathI. te aMdara aMdara vyAkuLa tathA becena rahe che. karmabaMdhana kare che. samyakatvano ghAta kare che, mATe tene zalya kahevAmAM Ave che. zreNika mahArAjA ane celaNArANI badhI rIte taiyAra thaIne bhagavAna mahAvIra svAmInA darzana karavA AvyA che. tyAre temanI Rddhi samRddhi joIne sAdhu-sAdhvIoe niyANuM kahyuM ke amArA tapa-saMyamanuM jo koI phaLa hoya to ame AvA sukhane prApta karIe tyAre bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM. 1. sthAnAMga vRtti 10 2. Avazyaka sUtra Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 evaM khalu samaNAuso / tassa NiyANassa imeyA ruve pAvakamma phalavivAge taM no saMcAei vAtipAtuM khaM paDasukhinnA / dazAzruta anya 10 he zramaNo tame A prakAre nidAna karyuM che. enuM phaLa keTaluM bhayaMkara che e tame jANo cho. tamArA tapa, niyama AdinuM mahAnaphaLa maLavAnuM hatuM tene tame tuccha banAvI dIdhuM. mahAsamudra sukAIne nAno banI gayo. tame tamAruM khoI nAMkhyuM. tame samyakatvathI bhraSTa thaI jazo. durlabhabodhi banIne saMsAracakramAM paribhramaNa karatA rahezo mATe he zramaNo kAma-bhogonI AsaktithI mukta thaI abhilASAothI mukta thaIne potAnA vrata-niyama AdinI zuddha ArAdhanA karo. karelA nidAnanuM prAyazcita karo. AtmasvarUpanuM darzana karI karmaAvaraNono kSaya karo. anaMta jJAna, ananta darzana, ananta akSaya avyAbAdhA sukharUpa mokSane prApta karI zakazo. gItAmAM paNa kahyuM che - vihAya kAmAn yaH sarvAn pumAMzcarita nispRhaH / nirSano niraMvaH zAMtimaya jIti | gItA ra-71 je badhA prakAranI icchAone choDIne nispRhabhAva sAthe tapanuM AcaraNa kare che te mamatAthI mukta thaI jAya che. ahaMkAranA baMdhana toDIne zAMtine prApta kare che. gautamabuddha paNa vitRSNAne ja parama mokSanuM kAraNa batAvyuM che. rtha thA yA to vimovo tasya nApaze . paTisaMbhidAmaggo 2-9-58 je sukha-duHkhanI viyaktiothI, kAmanA ane tRSNAthI, pAra pahoMcI gayA che. tenA mATe anya mokSa zuM hoI zake. eTalA mATe tapa karmamAM A prakAranI niSkAmatAne jainadharmamAM anidAnatA kahe che mATe ja kahyuM che ke - saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / he sAdhaka ! tuM saMyama ane tapathI pote potAne pavitra karatA sAdhanAnA mahApatha para cAla. tapazcaryA : tyAga vinA mAnava jIvanano vikAsa saMbhava nathI. AdhyAtmika tathA Atmika -(39) Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 sukhanI sIDI che. AnI zakti sAgaranA zAMta pravAhamAM jema taraMgo laya pAmI jAya che tema ahIM paNa viSayo zAMta banI jAya che. e tapanA kAraNathI ja zakya che. tapanuM mahattva tathA gaurava tenI pAchaLa rahela koI udAtta hetu tathA bhAvazuddhi para avalaMbe che. tathA Atmika-sukhanI prApti ja enu dhyeya bane che. AnAthI mAnava nirbhaya puruSa tathA siddha mukta thaI zakaze. AtmAnAM kalyANa mATe tapanI sAdhanAthI antarAtmAnuM ciMtana, mananuM manana tathA cittavRttionuM graMthanathI ja saMbhava che. AvI sAdhanAthI ja jIvo ananta ananta kALathI siddha, mukta thatA AvyA che. ane bhaviSyamAM paNa thaze. jainadarzanamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane antarAya karmone ghAtIkarma kahe che. tapanA prabhAvathI ghAtIkarmono nAza thAya che ane AtmAmAM keLavajJAna-kevaLadarzananI prApti thAya che. tapa dvArA AvA AtmAo arihaMta banI jAya che. tethI vAstavika zAzvata sukhanI prAptinA hetuthI mumukSu tathA sAdhakane potAnuM jIvana tapamaya banAvavuM paDaze, jenAthI samasta karmanI nirjarA thatAM AtmA akSaya, ajara, amara padane prApta karI le che. 440. pratyeka kriyAnuM phaLa hoya che. to pachI tapasyA je jIvanane vizuddha banAvavavALI prakriyA che. te tenuM phaLa zuM nahi hoya ? jema viSathI maraNa, amRtathI jIvana ane dUdhanuM phaLa svAsthya che. te prakAre tapanuM phaLa labdhi, jJAna, paramapada che. yama (tapazcaryA)thI prApta thatI siddhio : (1) ahiMsAnI siddhi thavA para hiMsaka prANI paNa potAnA svAbhAvika verano tyAga karI deche. (2) satya siddha thavA para kyAreya vacana mithyA nathI thatA. (3) asteya siddha thavA para trilokamAM rahelu dhana temanA caraNomAM sthira rahe che. (4) brahmacaryathI akSaya vIrya lAbha thAya che. (5) aparigrahathI punarjanmanI smRtio sanmukha Ave che. niyamothI prApta labdhio : (1)zucidharmanI sthiratAthI za2I2 52 jugupsAno tathA bIjA sAthe aliptatAno bhAva utpanna thAya che. pachI satyanI zuddhi prasannatA, ekAgratA, indriyo para vijaya ane AtmAnA sAkSAtkAranI yogyatA Ave che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 (2)nirlobhatAthI anuttara sukhanI prApti thAya che. (3)tapathI azuddhino kSaya thavA para zarIra ane indriyanI siddhi thAya che. (4)svAdhyAyathI ISTa devatAno sAkSAtkAra thAya che. (5)Izvara prArthanAthI samAdhinI siddhi prApta thAya che. saMyamathI prApti siddhio : dharma-lakSaNa-avasthA A trividha pariNAmomAM saMyama karavAthI yogIne bhUtakALa, bhaviSyakALanuM jJAna thAya che. zabda artha ane jJAna A traNenAM abhyAsathI bhedajJAnanI prApti thAya che. bhedajJAna to saMyama karavAthI badhA ja prANIonA zabdonuM jJAna prApta thAya che. - cittavRttinA nirodhathI bIjAnA citta saMbaMdhInuM jJAna prApta thAya che. maitrI Adi bhAvanAonI prabaLatAthI puSkaLa pramANamAM baLanI prApti thAya che. suryanA saMyamathI badhA bhuvanonuM jJAna prApta thAya che. zrota ane AkAzano saMbaMdha hovAthI zrotra divasa bane che. eTale ke zrota bhUtakALa, bhaviSyakALa tathA vartamAnanA zabdo sAMbhaLavAnuM sAmarthya prApta thAya che. zarIra ane AkAzano saMyama karavAthI rU jevuM halakApaNuM prApta thAya che. jenAthI sAdhaka AkAzagamana karI zake che. * pAMcabhUtonuM sthULa svarUpa, sUkSma A avasthAmAM saMyama karavAthI bhUjaya prApta thAya che. jenAthI aNimA Adi ATha mahAsiddhionI prApti tAya che. * rUpa, lAvaNya Adi zarIra saMpatti prApta thAya che. jenAthI paMcamahAbhUtonA bAdhaka dharmanI asara thatI nathI. * Indriyo para vijaya prApta karavAthI zarIranI mana jevI zIdhra gati thaI jAya che. pachI indriyo iSTa, dezakALa ane sUkSma viSayamAM pravRtta thAya che tathA prakRti para vijaya prApta karI le che. * buddhi ane puruSanuM bheda jJAna prApta karavAvALA yogIne badhAnuM netRtva tathA sarvajJatva prApta thAya che. (441. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa pa bauddha tripiTakomAM paNa vibhUti athavA labdhi abhijJA nAmathI prasiddha che. A abhijJAo kyAMka pAMca ane kyAMka cha batAvI che. (1) radhi vidhi : AnAthI aneka rUpa banAvI zake che. dIvAla, parvata AdinI ArapAsa javuM, AkAzamAM uDavuM ane sUrya caMdrane hAthathI sparza karavo Adi kriyAo karI zake che. (2) vivya srota : AnAthI deva tathA mANasanA najIka tathA dUranA zabdo sAMbhaLI zake che. pAMtAjali varNita 22 siddhi tathA jaina darzanamAM zrRta sAthe tulanA karavAmAM Ave che. (3) pazcitta vijJAnatA : AnAthI bIjAnA mananA vicAronuM jJAna thAya che. AnI vaidika paramaparAmAM 19mI tathA jainasUtramAM Rjumati tathA manaHparyAya jJAna sAthe tulanA karavAmAM AvI che. (4) putye nivAsAnuKtti H AnAthI pUrva janmanuM jJAna thAya che. pataMjali gana pAMcamI siddhithI tulanA karI zakAya che. (5) vyi cakSu : AthI dUranI tathA sukSmAtisUkSma vastu joI zakAya che. (6) Asavavatva raIALa : AnAthI AzrayanuM kSaya karavAvALu jJAna prApta thAya che. bhagavatIsUtramAM paNa labdhinI vAta karatA kahe che ke kai vihANaM bhaMte ladhdhipaNattA ? goyamA ! dasavidhA ladhdhi paNattA taMjahA - nANaladhdhi, daMsaNaladhdhi, rastinadhdhi, paritArita nRdhdhi, yAnadhdhi, tAmanadhdhi, moAtadhdhi, poSThi, vIyinadhdhi, iMdriyaladhdhi / bhagavatI sUtra 8-2-10 dasa prakAranI labdhi batAvI che. jema ke - (1) jJAnalabdhi (2) darzana labdhi (3) cAritra labdhi (4) carittArita labdhi (5) dAna labdhi (6) lAbha labdhi (7) bhoga labdhi (8) upabhoga labdhi (9) vIryalabdhi (10) indriya labdhi vaijJAnika anusaMdhAna : Aje vaijJAnika vijJAnano yuga che. bhAratIya saMto ane maharSionA anubhavane vAMcIne, sAMbhaLIne, videzIo prayogo kare che. jyAre ApaNe mesmerijhama ane mAnasika cikitsAnA camatkAra pUrNa prayoga joIe chIe ane sAMbhaLIe chIe ke dUra rahevA rogIne paNa koI maMtravAdI ane manovijJAnI (442 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA uvavAI sUtramAM paNa kahyuM che ke - prakaraNa svastha karI de che tyAre ApaNane Azcarya thAya che paraMtu sAdhaka mATe A koI AzcaryanI vAta nathI. tapasyA ane sAdhanAthI mana, vANI ane kAyAnI zuddhi thatA apUrva baLanI prApti thAya che. - 5 'maLatiyA, vayaliyA, jAyavattiyA / maLeLa savvANuAha samakthA, vAyAr sALuAha samakthA, kAyAe sAvANNuggaha samatyA / " prabhunA samo2NamAM koI muni manobaLa vALA, koI vacana baLavALA to koI kAyabaLavALA hatA. koI manathI aSTa-tuSTa thaIne abhizrApa athavA varadAna paNa Ape che. bIjA vANIthI, to anya muni kAyA dvArA zrApa-anugraha karavAmA samartha hoya che. emanuM jarA paNa tIkSNa draSTithI jovAnuM sAmevALA mATe sarvanAzanuM kAraNa banI jAya che ane prasanna draSTithI juve to sAmevALAne nyAla karI de che. dhyAna tathA svAdhyAyathI manobaLa, mauna ane vANInA saMyamathI vacanabaLa tathA tapa niyama ane sadAcArathI kAyabaLa prApta thAya che. 443) tapanuM baLa : maraNanuM maraNa karanAra tapa che. ghaDapaNano nAza tapa kare. jagatamAM koI eka paNa sArI cIja evI nathI ke je tapanA prabhAve na maLe. koI paNa AtmA tapa karyA sivAya muktimAM gayo nathI, jato nathI ane jaze paNa nahi. vAsudevapaNuM, baLadevapaNuM, cakravartipaNu ke tIrthaMkarapaNu paNa tapanA prabhAvathI ja maLe che. nikAcita pApono nAza karavAnI tathA apUrva puNya bAMdhavAnI tAkAta tapamAM che. koI paNa jIvane game tyAre samyaktapano Azraya karyA vagara chuTako nathI. dareka AtmAdi atIndriya padArthone mAnanAra Astika dharmavALAoe paNa tapane ghaNuM ghaNuM mahattva ApyuM che. zrI haribhadra sUrIzvarajI mahArAja upadezamAM pharamAve che ke jenAthI roga thayo hoya tenAthI viparIta vastunuM sevana kare to roga jAya. jema ke adhika khAvAthI thayela ajIrNa dvArA utpanna thayela tAva hoya to te tAvano nAza lAMghaNa karavAthI thAya che. khUba parizrama levAthI azakta zarIramAM tAva Avyo hoya, to teno nAza ArAma levAthI thAya che. tevI ja rIte AhAra saMjJAne toDavA mATe ane aNAhAraka padane prApta karavA mATe tapanI jarUra che. tapa karavAthI AhArasaMzA jarUra tUTe che. vighnaTaLe tapa guNa thakI, tapathI jAya vikAra prazaMsyo tapa guNa thakI, vIra dhanno aNagAra. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 tapano prabhAva : yadaraM yadarArAdhyaM yazca dUre vyavasthitam / tatsarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi durAtikama // tapaH saphalalakSmINAM niyaMtraNam zRMkhalam / duritabhUtapretAnAM rakSAmaMtro nirakSaraH // je vastu dUra che je atyanta duHkhe karIne ArAdhI zakAya che ane je ApaNAthI atyanta dUra ja raheluM che. arthAt meLavI zakAya evuM nathI hotuM te badhu durgabha ane atidurlabha hovA chatAM paNa tapasyA vaDe te badhu meLavI zakAya che. arthAt koIpaNa vastune prApta karavAmAM zreSThamAM zreSTha sAdhana tarIke tamane svIkAravAmAM AvyuM che. bAhya lakSmIne tathA Abhyantara lakSmIne koI paNa jAtanA baMdhana vagara paNa vaza rAkhI zake evuM jo koI hoya to te tapa ja che. tapathI duHsAdhya kArya paNa sAdhya bane che. labdhio ane siddhio to sahajamAM AvI maLe che. ucca prakAranI Rddhio ane siddhio to tenA hAthamAM ja rame che. dUra dUra rahelI vastu paNa lohacuMbakanI jema kheMcAIne tenI najIkamAM AvI jAya che. tapanA prabhAvathI zuM zuM bane che. ema vicAravA karatAM kahyuM kArya nathI banatuM e vicAravuM ThIka raheze. evuM koI kArya nathI je tapathI siddha na thAya. jagatanA tamAma aizvaryone ApavAnI te saMpUrNa tAkAta dharAve che. A tapathI tananA, mananA ane AtmAnA tamAma rogo nAza pAme che. lAbha : tapanA sevanathI vartana ane vANImAM vinaya-vivekanI jyota jhaLahaLI uThe che. mukhamudrA upara taratuM teja relAya che. tyAganuM khamIra khIlI UThe che. tapasvInA nayanamAM nirmaLatAnA nUra ane vacanamAM prasannatAnA pUra vahetA ja hoya che. manamAM sAtvikatA vacanamAM tAttvikatA tanamAM tejasvitA pragaTe che ane sarvAtmabhAva pUrabahAra khIlI UThe che. lokottara dRSTie tapano lAbha : tapanA prabhAvathI mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza thAya che. ane samyaphajJAnano prakAza patharAya che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 aMtaramAM ajavALA relAya che aneka prakAranA guNo sahelAIthI pragaTa thAya che. traNe kALanA pApo nAza karavAnI bAMhedharI A tapa Ape che. nikAcita karmono nAza karavAmAM A tapanuM zaraNuM abhUta che. mokSanA sAcA sukha ApavAno kola A tape Apyo che. tapanI sAdhanAthI cittamAM zAMti svasthatA ane prasannatA pragaTe che. viSaya-vikAro zamI jAya che. kaSAyonA kakaLATa zAMta thaI jAya che. tapasvInA cittamAM pavitra vicArono pravAha vaheto ja rahe che. Adhi-vyAdhi-upAdhi akaLAvI zakatI nathI. tapasvInA zAMta-saumya mukhamudrAnA darzanamAtrathI prANI mAtra parama prasannatAno anubhava kare che. tapanA A sevanathI arihaMtAdinA anaMta upakAro hRdayavyApI bane che. ahabhakta, bahumAna ane zraddhAmAM pratidina bharatI ja thatI jAya che. e ahaMdu bhaktinA prabhAve virATa karmakSayopazama thavA pAme che. dRSTi cokhkhI ane parimArjita bane che. pApano pazcAttApa ane dharmadhyAnamAM sthiratA jAmatI jAya che. ratnatrayanI prApti sulabha bane che. pariNAme AtmAnA pradeza pradeze pagadaMDo jamAvI beThelA kAma, krodha, mada, matsara vagere haThIlA karma rogo paNa halI uThe che. ane jaLamULathI sApha paNa thaI jAya che. jJAnameva budhAH prAhuH karmaNA tapanAn tapaH karmone tapAve te "tapa" kahevAya che. yaH sama sarvabhUteSu sthAvareSu traseSu ca / tapazcarati zuddhAtmA zramaNo'sau pravyititaH // je zuddhAtmAmAM sarva trasa (hAlatAM-cAlatAM jIvo) ke sthAvara (ekendriyAdi sthira jIvo) jIvo upara samabhAva rAkhI tapanuM AcaraNa kare che, eja zramaNa che. zrI navatatva prakaraNamAM jIvanA lakSaNa tarIke oLakhAvyuM che. nANaM ca daMzaNa cava caritaM ca tavo tahA / vIrIyaM uvaogo a eyaM jIvassa lakkhaNaM // jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya tathA upayoga e jIvanA lakSaNa che. karmarUpa kASTane bALavAmAM agni samAna hovAthI "tapa" AtmAnA zuddha svarUpane zIdhra pragaTAve e ja hetuthI navatattvamAM tamane 'nirjarAtatva" tarIke svataMtra sthAna ApavAmAM AvyuM che. tapa e sarva dharmonuM mULa che. AhAra e zarIra mATe nahi paNa tapa sAdhanA mATe karavAno che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 AhAra (1) oja AhAra - janma samaye (2) roma AhAra dvArA levAmAM Avato AhAra (3) prakSipta (kavala) AhAra : moTuM athavA Ijekzana Adi dvArA zarIramAM praveza karAvAmAM Avato AhAra. deva, nArakI, tiryaMca tathA manuSya A cAre gatimAM traNa prakArano AhAra le che. AmAM devatAono AhAra khUba ja suMdara hoya che, narakano AhAra aMgArA samAna hoya che. tiryaMcane sukhada ane duHkhada baMne hoya che. manuSyanA AhAranAM cAra prakAra batAvyA che. ravyi AhAre maLe, pALe, vAphane sAme ! ThANAMga sUtra 4-4-340 (1) azana - roTalI, bhAta, dALa vagere. (2) pAna - pANI Adi pravAhI padArtha (3) khAdima - phaLa, mevAdi (4) svAdima - pAna, sopArI, laviMgavagere. manuSya moTAbhAge A cAre prakArano AhAra le che ane emAMthI jIvanazaktine prApta kare che. AhAra mATenA jarUrI rasa ane tattva : AyurvedanI draSTimAM AhAranA 6 rasa banAvavAmAM AvyA che. madhura rasa - mIThAza yukta sAkara Adi kaTu rasa - kaDavo lImaDo Adi khATo rasa - khaTAza kAcI kerI Adi tIkho rasa - maracAM, kArelAM Adi kaSAya rasa - kaSAyelo AMbaLA Adi khAro rasa - khAro, mIThuM A cha rasothI yukta AhAra manane prasanna, zarIrane baLavAna, kAntimaya banAve che. zarIra nirmANamAM badhA rasonI AvazyakatA rahe che. pratyeka rasa sapramANamAM levA jarUrI che. vadhu mAtrAmAM koI paNa vastu levI ucita nathI. vartamAna svAthya vizeSajJa ApaNA bhojana mATe ATha Avazyaka tattva mAnyA che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 (1) proTIna - rasakasavALo (2) - carabIvALo (3) nina - mIThA jevo(4) - zarkarA sAkara jevo (5) voTsa cUno, phosaphorasa Adi (6) to - lokhaMDa (Ayarna) yukta (7) pAnI - pAnI - peya padArtha (2) torI - kelarI - zarIrane garamI tathA zakti ApavAvALo tattva. A ATha tattvonuM sArA pramANamAM zarIramAM javuM jarUrI che. mAtrAnI sAthe bhojananI vastumAM viveka rAkhavo jarUrI che. je padArthanA sevanathI zarIramAM rAjasa ane tAmasa bhAvanI utpatti thatI hoya evA padArtha svAdiSTa hoya chatAM paNa khAvA na joIe, gItAmAM AhAranA traNa bheda batAvyA che. sAttvika AhAra rAjasa AhAra tAmasa AhAra A traNe AhAranuM varNana karatAM kahe che ke - AyuH satva-balarogya - sukhaprIti - vivardhanAH / rasyAM trighAM sthira hRdyA gAdI: sarvatyi priyA: I (bhagavad gItA 17-8) AyuSyane vadhAravAvALo, baLa, Arogya, sukha tathA prIti utpanna karavAvALo rasIlApaNa, lAvaNyamaya, hRdayane puSTa banAvavAvALuM bhojana sAttvika prakRtivALA manuSyane priya hoya che. tethI Ane sAttvika AhAra kahevAmAM Ave che. kaTavamlalavaNAtyuSNa-tIkSNa-rukSa vivAhitaH / mAhAra rAgasaspeSTha sudag-zomiyaprada ! (bhagavad gItA 17-9) ati kaDavo, ati khATo, ati khAro, ati tIkho, rukSa, baLatarA utpanna karavAvALo, AhAra khAvAthI duHkha, zoka, roga utpanna karavAvALo bhojana padArtho rAjasa prakRtivALA manuSyane priya lAge che, mATe tene rAjasI AhAra kahevAmAM Ave che. (447) Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 yAtayAmaM gatarasaM pUti payuSitaM ca tat / 3cha8mafpa vANaM monanaM ITmapriyam II bhagavad gItA 17-10 ghaNI mahenatathI banelo AhAra, rasarahita, durgandhita, vAsI, eTho tathA apavitra bhojana tAmasa prakRtivALAne sAro lAge che, mATe tene tAmasa AhAra kahevAmAM Ave che. AhAra zuddhi : je prakAranuM bhojana karavAmAM Ave te prakAranA vicAra manamAM utpanna thAya che. jo zuddha sAttvika bhojana karavAmAM Avaze to vicAra paNa zuddha ane sAtvika raheze. kAma, krodha AdinI jAgRti ochI raheze, mana pavitra raheze, ethI viparita bhojanamAM jo uttejIta padArtha levAmAM Ave jevAM ke maracA - masAlAvALA, tIkhA tamatamatAM tathA gariSTha padArthonuM sevana karavAmAM Ave to te vikAranI vRddhi kare che, manane caMcaLa banAve che. kAmakrodhAdine jAgRta kare che. mastakane azAnta banAve che. kAraNa ke annano prabhAva sIdho mana para paDe che. mATe ja kahevata paNa che ke "anna evuM mana", "AhAra tevo oDakAra", "jevuM pIve pANI evI bole vANI" jJAtAsUtramAM bhagavAne puMDarIka ane kuMDarIkanI vAta batAvI che. kuMDarIkamuni tapasyA karI zarIrane sukavI nAMkhyuM. paraMtu puMDarIka rAjAnI rAjadhAnImAM sarasa AhAra maLatAM muni phasAI gayA. hajAro varSonI tapazcaryA khoI beThA. bhAInA samajAvAthI paNa na samajyA. saMsAramAM cAlyA gayA ane joI lyo pariNAma kevuM bhayaMkara AvyuM. gehIbana tIna divasa amiSa AhAra kara / saptamI nara jayo mArI Turva ravIna sai | madhara kezarI granthAvalI pR. 320 mAtra traNa divasa saMsAramAM gariSTha ane uttejaka AhAra karI tIvra bhAvone laI sAtamI narakamAM gayA. gAMdhIjI paNa kahetA hatA ke AhAra sudhAro, svAstha potAnI meLe sudharI jaze. chAMdogyopaniSadamAM paNa Aja vAta batAvI che. AhArazuddhau satvazuddhiM sattvazuddhau dhruvA smRtiH / mRtime sarvagranthano vipramokSa / chAMdogya upaniSada 7-263 AhAranI zuddhi thavAthI antaHkaraNa eTale mana paNa pavitra rahe che. mana pavitra rahevAthI buddhi pavitra ane sthira rahe che. buddhi sthira rahevAthI AtmAmAM jJAnanI jayota prajavalita thaI jAya che Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 ane ajJAna mohanI samasta granthio khulI jAya che. mATe buddhinI sthiratA ane pavitratA jIvanamAM khUba ja Avazyaka vAta che. jo buddhi bhraSTa thaI gaI to badhu ja naSTabhraSTa thaI jAya che. - vRddhinAzAt pragati | (gItAjI 2-63) buddhine sthira ane saMtulita rAkhavA mATe AhArane saMtulita ane zuddha rAkhavo jarUrI che. eTalA mATe ahIM AhArazuddhinI carcA karavAmAM AvI che. AhAra jeTalo sAdo, sAtvika haze mana eTaluM ja zAMta ane sthira rahI zakaze. AhArano uddeza : AhAra vinA zarIra cAlatuM nathI, paraMtu zuM badhAya loko zarIra calAvavA mATe ja AhAra kare che? ghaNA loko AhAra zarIra mATe nahi, paNa svAda mATe kare che. jIvavA mATe bhojana nathI karatA paraMtu bhojana mATe jIvatAM rahe che. svAdanA cakkaramAM phasAIne zarIrane tathA jIvanane paNa barabAda karI nAMkhe che. svAthyane hAthe karIne bagADIne paga upara kUhADo mAre che. gAMdhIjIne koIka pUchyuM "tame bhojana zA mATe karo cho ?" bhojana dvArA zarIra TakAvI sArA kAryo karavA mATe kabIrajIe paNa Aja vAta kahI che, bhUkha eka kUtarI che e bhoMkavA lAge che to ApaNuM mana caMcaLa banI jAya che. mana azAnta thaI jAya che. tethI mananI zAMti banAvI rAkhavA mATe sthiratAnI sAthe bhajana karavA mATe A bhUkharUpI kUtarIne roTalInA TukaDA nAkhavA jarUrI che. "pUrva vIrA jUtarI rata manana meM baMA " basa bhojana karavAno Aja udeza che. sudhA zAMta karI sAdhanA karatA rahevuM. vicArake bhojana karavAvALAnI traNa zreNI batAvI che. (1) svAda mATe bhojana karavAvALA A ajJAnI ane mUrkha loko che. zarIra ane dhanane khalAsa karI nAMkhe che. A sahuthI nIcI zreNI che. (2) svAthya mATe bhojana karavAvALA A jIvananI AvazyakatAne dhyAnamAM rAkhavAvALA che. zarIra ane svAthyanI rakSA tathA vRddhi karavI e temano udeza che. svAthya mATe saMyama rAkhe che paraMtu svAthyanA nAme madya, mAMsa AdinuM sevana paNa kare che. A madhyama zreNI che. - 49) Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 (3) sAdhanA mATe khAvAvALA H A saMyamanI rakSA mATe, tapa-tyAga yogya zarIrane banAvavA mATe bhajanAdinI sAdhanA karavA mATe kare che. emanA bhojanamAM zuddhatA niyamitatA ane maryAdA rahe che. bhojanamAM anAsakti : uttama puruSo bhojana tyAre ja kare che jyAre emane sAdhanA mATe AvazyakatA rahetI hoya tyAre. sUtramAM batAvyuM che ke sAdhujana zarIranI rakSA zA mATe kare che ? mokSanI sAdhanA mATe kare che. mokkha sAhaNa heussa sAhu dehassa dhAraNA / mokSanI sAdhanA mATe ja sAdhu zarIrane dhAraNa kare che. sivasAhaNesu AhAra virahio jaM na pahae deho / tarahAdhaNovva vijayaM rAhU taM teNa posejjA // / 1 / mokSanI sAdhanAmAM A zarIra bhojana vinA cAlI zakatuM nathI. jJAtAsUtramAM batAvyuM che tema A zarIra vijaya coranI jema AtmaguNa rUpa putrono hatyAro che. chatAM paNa samaya Ave tyAre gadheDAne paNa bApa kahevo paDe che. tevI ja rIte tapa Adi karavA mATe zarIranuM paNa poSaNa karavuM paDe che. paraMtu sAdhaka zarIra para koI paNa prakArano moha ke mamatva na rAkhI phakta potAnuM jIvana sAdhanAmAM sahAyaka thAya e mATe ja enuM poSaNa kare che. jayAre jue ke have zarIrathI koI matalaba nathI rahyo tyAre AhArano tyAga karI anazana svIkAra karI le che ane zarIranA baMdhanathI mukta thaI jAya che. jaina AgamomAM bhojanano udeza svAda nahIM, zarIra poSaka nahIM, paraMtu zarIrane dharmasahAyaka banAvI rAkhavAnuM che. jema gADI calAvavA mATe paiDAmAM iMjana (talAdI) lagADavAmAM Ave che. ghA ne sAjo karavA mATe malama lagADavAmAM Ave che. te prakAre sAdhu paNa saMyama yAtrA nibhAvavA mATe, saMyama bhAra ne vahana karavA mATe tathA prANonI dhAraNA karavA mATe bhojana karavuM joIe. bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che : akkhovaMjANANulevaNa bhUyaM saMjama jAyAmAyaNimittaM / saMjamabhAra vahaNaTThAyA bhujejjA yANadhAraNaThAe // 1. jJAtAsUtra 2 450), Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 Aja AzayanuM kathana anya AgamomAM paNa maLe che. vaidika AcAryo paNa Aja vAta kahI che. zarIra praNava zeyaM mane 2 prajopanam caitanya mahAprabhu zarIra gumaDA jevuM che ane bhojana tenA upara malamapaTTI samAna che. jema ghAne maTADavuM hoya to malamanI jarUriyAta che. jyAre ghA maTI jAya che. pachI bhalamanI jarUriyAta nathI rahetI, tevI ja rIte zarIrathI sAdhanA karavA mATe bhojananI jarUriyAta che. jyAre zarIra sAdhanA karavAmAM samartha na rahe to ene bhojana ApavAnI koI jarUriyAta nathI. AhAra karavAnA che kAraNa : AhAranA udeza para badhI draSTiothI vicAra karatA hatA evA bhagavAna mahAvIre che kAraNo uttarAdhyayana sUtramAM tathA ThANAMga sUtramAM batAvyA che. veyaNa veyAvacce iriyaTThAe ca saMjamaTThAra / taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammacittAe // (1) sudhAvedanIyane zAMta karavA mATe arthAta bhUkha maTADavA mATe (2) vaiyAvacca eTale ke bALaka, vRddha, rogI, guru, tapasvI AdinI sevA karavA mATe (3) iriyAsamitinuM pAlana karavA mATe bhUkhyA peTa barAbara cAlI zakAtuM nathI. jalasApUrvaka cAlavA mATe AhAra kare che. (4) saMyama pALavA mATe mana Adino nigraha karavA mATe (5) prANadhAraNa karavA mATe (6) dharmanuM ciMtana karavA mATe dhyAna Adi kriyAone sthiratA ane zAMtipUrvaka saMpanna karavA mATe. A che kAraNomAM jIvana jIvavAno mukhya udeza AvI jAya che. bhojana kare to eTalA mATe ja kare ke jenAthI saMyama, sevA, ahiMsA, tyAga Adi pravRtionI vRddhi thAya. svAdhyAya, dhyAna AdinI vRddhi thAya. paraMtu jo A kAryonI ArAdhanAmAM zarIra gaLatuM jAya to pachI A zarIrano moha nahi rAkhatA upavAsa, vrata, anazana salekhanAdimAM jhukAvI devuM joIe. eTalA mATe che kAraNa AhAra karavAnAM batAvyA che. tyAM AhAra tyAga karavAmAM paNa che kAraNo batAvyA che. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 AhAra tyAganAM cha kAraNo: zAstramAM kahyuM che ke - AyaMke upasage titikakhaNe baMbhacera guttIsu / pANIviyA tavanuM zarIra vache yA (uttarAdhyayana sUtra 26-34) (1) roga thavA para H rogamAM AhAra karavAthI roga vadhAre prabaLa bane che. eTalA mATe kahyuM che ke relI saMghane zreya: roga thavA para laMghana-upavAsa sAro rahe che. rAjasthAnImAM paNa kahevata che ke "vara nAyaba mA pAyA naMbana tIkha karAya" A badhAno bhAva e che ke roga thavA para bhojana karavuM na joIe. (2) upasarga : saMkaTa Adi AvavA para, upasarga AvavA para khAvAnuM tyAga karI de. (3) bhojana karavAthI manovikAronI vRddhi thatI hoya, brahmacaryanI sAdhanAmAM muzkelI AvatI hoya to AhArano tyAga karI brahmacaryanI sAdhanAmAM sthira rahe che. gAMdhIjI paNa eTalA mATe kahetA hatA ke "upavAsathI zarIranA roga zAMta thatA ja mananA vikAro paNa zAMta thaI jAya che. eTale ke zarIra tathA mananI zuddhi mATe upavAsa eka adbhuta cikitsA che. (4) jIvadayAnuM pAlana na thavA para H jo zuddha AhAra na maLe to AhArane mATe jIvahiMsA AraMbha-samAraMbha karavo paDe, karAvavo paDe to te sthitimAM sAdhaka jIvadayA mATe, ahiMsAvratanI rakSA mATe AhArano tyAga karI de che. (5) tapane mATe : jyAre sAdhaka vrataAdi karavA mAMgato hoya tyAre paNa AhArane choDI de che. (6) zarIra tyAgane mATe jyAre khyAla Ave ke zarIramAMthI baLa, vIrya, zakti vagere khalAsa thaI gayAM che. haravA-pharavAmAM muzkelI anubhavAya che. tyAre zarIrane choDavA mATe upavAsa, chaThTha, aThThama Adi tapa tathA sathArAno prAraMbha karatA AhArano tyAga karI de che. uttama bahaM rUma samare rUma zarIra | AcArAMga sUtra 8-7 AcArAMga sUtramAM paNa batAvyuM che ke jyAre zarIra badhI rIte asamartha thaI rahyuM che. tyAre dhIre dhIre AhArano tyAga karatA javuM joIe. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 anazanane badhA tapomAM prathama sthAna maLyuM che enuM kAraNa e che ke A tapa AcaraNamAM anya tapothI vadhAre kaThora ane saMgharSa yukta che. anazanamAM bhUkha upara vijaya meLavavAno hoya che ane bhUkha ja A saMsAramAM durjaya che. mATe ja bhUkha zuM nathI karAvatI ? bhUkha mATe mANasa Aje badhu ja karavA taiyAra thaI jAya che. batrIza kavala pramANa : sAdhAraNa rIte svastha mANasanuM bhojana batrIza kavala pramANa hoya che. kavalanA be vibhAga che. koI maraghInA IMDA jeTalo koLIyo e eka kvala pramANa tathA koI potAno je apahAra hoya e pramANe eka kavala gaNavuM. bhASyakAra AcArya zrIe kahyuM che ke - "kustitA kuTI kukkuTI zarIramityarthaH / tasyAH zarIra sAyA: vaTayA miyAkhyuM puravuM | abhidhAna rAjendra bhAga 2 pR. 182 maraghI nAM IMDA pramANe... bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che ke - jattio jassa purisassa AhAro tassAhArassa batIsaimo mA tapurisAvevANa varte bhagavatI 7-1 jeno jeTalo AhAra pramANa hoya enA batrIza kavala karavA strIno AhAra 28 kvala tathA - napuMsakano AhAra 24 kavala batAvavAmAM AvyA che. enAthI ocho AhAra karavo e uNodarI che. uttarAdhyayamAM kahyuM che ke - jo jassa u AhAro tatto omaM tu jo kare / nanne sitthArU parva baeNga 3 bhave | uttarAdhyayanasUtra 30-15 jeTalo jeno AhAra hoya temAMthI ochAmAM ocho eka kavala paNa ochuM khAvuM te dravya uNodarI tapa kahevAya che. ane adhika kare to bhagavatIsUtramAM kahyuM che ke - zataka 7, u. 1 pramAhityaMta | I 5 prakAmabhojanavALo eTale ke vadhAre AhAra karavAvALo kahevAya. atibhojana e jheranuM kAma kare che ane pramANasara bhojana e amRtanuM kAma kare che. AcArya manujIe paNa kahyuM che ke... nAro manAyuSyamavartha vAti moganAn ! manusmRti - 2- 57 atibhojanathI AyuSya ghaTe che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 ThANAMga sUtramAM paNa kahyuM che ke - navAsAdiyAsaNA gaNAMga sUtra 9 ThANe ati AhArathI tathA ahitakArI AhArathI svastha manuSya paNa rogI banI jAya che. grIsanA mahAna saMta DAyojinIjane eka vakhata siMkadare pUchyuM ke mANasa rogI zA mATe bane che ? DAyojinase javAba Apyo ke vadhAre bhojana ane vadhAre paDatA bhogo A be kAraNathI rogI banAya AhAranI mAtrA : sAdhake sarva prathama AhAranI mAtrAnuM jJAna hovuM joIe. uttarAdhyayanasUtramAM batAvyuM che ke maphane masaLaTILasa | uttarAdhyayana sUtra 2-3 sAdhakane AhAranI mAtrAnuM jJAna hovuM joIe. jenAthI ene khyAla Ave ke keTalo AhAra karavo jarUrI che ane keTaluM pANI pIvuM jarUrI che. kevA prakAranA AhArathI zarIramAM vikAsa AdithI vRddhi thAya che, kayA prakAranA AhAranuM kevuM pariNamana thAya che. A badhI ja bAbatonuM jJAna hovuM joIe. paraMtu Aje joIe chIe ke lokone bhojananI bAbatamAM ghaNuM ochuM jJAna hoya che. je vastu jIvana mATe ghaNI ja mahatvanI hoya ane eja vastumAM ajJAna rahevuM khUba ja khataranAka che. AyurvedamAM paNa kahyuM che ke mAtrAzI: cAt | mahAramAtrA punarInivApekSiNI | caraka saMhitA sUtra 5-3 mAtrA yukta AhAra levAvALA bano kAraNa ke AhAranI mAtrA agnibaLanI apekSA rAkhe che. agni maMda hoya to AhAranI mAtrA ochI karavI ane agni barAbara hoya to AhAra vadhu laIe to paNa vAMdho na Ave. zatapatha brAhmaNamAM paNa batAvyuM che ke "zarIranI AvazyakatAthI vadhAre khAvAmAM Avelo AhAra rogane vadhAre che. vikAronI vRddhi kare che. AvazyakatAthI ochI mAtrAmAM ane anukuLa AhAra na hoya to zarIranuM baLa, vIrya, oja Adine kSINa karI nAkhe che. AvazyakatAnuM sAra ane prakRtine anukULa AhAra karavAmAM Ave to zarIramAM zakti, baLa, ArogyanI vRddhi thAya che. AcAryazrI umAsvAtIjIe paNa kahyuM che ke - Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 kAlaM kSetraM mAtrAM svAtmyaM dravya-guru lAghava svabalama jJAtvA yogyavahAya mukta meSatasya | zatapatha brAhmaNa 6-6-3-17 je kALa, kSetra, mAtrA, potAnuM hita padArthanuM halakA paNuM ke bhAre paNuM tathA potAnI pAcanazaktino vicAra karIne bhojana kare che. tene davAnI kyAreya paNa jarUrIyAta nathI paDatI ke prAyaH karIne rogagrasta banato nathI. pU. AcArya somadevasUrIjI paNa kahe che ke - mukti pariNAme sidhdhAntoDati | pazamarati prakaraNa 137 bhojana viSayamAM keTaluM khAvuM A saMbaMdhamAM koI sidhAntanI nathI. mitAhArano lAbha : ati bhojana jyAM jhera samAna che tyAM mitabhojana, alpAhAra zarIra mATe amRta tulya lAbha ApavAvALo che. AcArya bhadrabAhujIe kahyuM che ke hiyAhArA miyAhArA appAhArA ca je narA / na te vijJA tichiMti akhA te tiSThi | nItivAkyAmRta 25-43 je mANasa hitabhogI, mitabhogI tathA alpabhogI che tene DaoNkTaranI jarUriyAta rahetI nathI. kAraNa ke te to pote ja potAnA DaoNkTara che. ArogyanuM dhyAna e pote satata rAkhe ja che. prasiddha Ayurveda evA vAgabhaTTane koIe puchyuM ke saMsAramAM nirogI paNa rahI zakAya che? tyAre temaNe javAba Apyo ke hitabhuk mitabhUk zAkabhuk caiva zatapaInI kAmavI ra | odhaniyukti 578 hitakArI, mitakArI, zAhAkArI bhojana karavAvALo, bhojana pachI thoDuM cAlavAthI ane DAbA paDakhe thoDo ArAma karavAvALo e jaldIthI bImAra nathI paDato. bhAratanA suprasiddha nItizAstrI vidurajIe parimita bhojana karavAvALAnA cha guNa batAvyA che. guNAzca SaDmatabhuja bhajante ArogyamAyusya bAlaM sukhaM ca / banAvataM vAstha viryapatye vainamAyUna talapati ! Ayurveda auSadam Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 je mANasa maryAdAmAM bhojana kare che tenuM Arogya, AyuSya baLa ane sukha vadhe che. tenA saMtAno suMdara ane saMskArI hoya che tathA mANaso paNa khAudharo, akarAMtiyo A apazabdono upayoga nathI karatA. tapazcaryA karatAM karatAM je lAbha thAya che. te A pramANe che. (1) Indriya damana (2) samAdhiyoga sparza (3) vIryazaktino upayoga (4) jIvana saMbaMdha tRSNAno nAza (5) saMkaleza rahita kaSTa sahiSNutAno abhyAsa (6) zarIra - svAda ane sukha prati apratibadhdhatA (7) kaSAyanigraha (8) bhogo prati udAsinatA (9) samAdhi-maraNano sthira abhyAsa (10) anAyAsa Atmadamana (11) AhAra prati anAkAMkSAno abhyAsa (12) anAsaktinA pariNAmonI vRdhdhi (13) lAbha-alAbha, sukha-duHkha AdimAM samatA (14) brahmacarya sidhdhi (15) nidrAvijaya (16) tyAga daDhatA (17) darpanAza (18) AtmakIrti temaja hala, gaNa, saMghanI prabhAvanA (19) ALasa tyAga (20) karma vizudhdhi (21) mithyAdraSTijIvo pratye paNa saumyabhAva (22) mukti mArga prakAzana (23) jinAjJA ArAdhanA (24) deha lAghava (25) zarIra prati anAsakti (26) rAgAdine upazama (27) zarIra nirogitA (28) saMtoSavRdhdhi (29) AhArAdimAM AsaktinI kSINatA. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 - 5.2 tapano vaijJAnika abhigama 12 tapanuM mahatva bAyokemIkanI bAra davAo che. duniyAnA mANasonA game tevA rogo mATe bAra ja davA jema basa che tema AtmAnA game tevA rogo mATe paNa bAra prakAranA tapa batAvyA che. 1. bAyokemIkanI bAra davAnI aMdara pahelI davAnuM nAma kelakerIyAphosa che. je hADakAnA duHkho, dAMta halavA, TI.bI. vagere aneka rogonI aMdara kAma Ave che tema anazana tapa AtmAne anAdinA lAgelA vAsanA rUpa TI.bI., AhAra khAvArUpa haDakavA ane jIvono saMhAra karavArUpa-hiMsArUpa kensara Adi aneka rogone mATe A pahelo anazana tapa kAma Ave che. anazana eka vyavasthita prayoga che. mahAvIra svAmIe anazanane zA mATe pasaMda karyo ? anubhavionuM mAnavuM che ke be zvAsa vacce aTakI javAnuM bahu ja kaThina kriyA che. kAraNa ke je zvAsa che te naoNnavaoNleTarI che. zvAsa icchAthI nathI cAlato e jANa bahAra paNa cAlato rahe che. divasa hoya ke rAta hoya jyAre bhojana vaoNlaTarI che. icchA pramANe ja laI zakAya che. bhojana vinA 30 divasa ke enAthI paNa vadhAre divasa rahI zakAya che paraMtu zvAsa lIdhA vinA nathI rahI zakAtuM. na mahAvIra svAmIe uMghano prayoga na karyo ane anazana prayoga karyo kAraNake A sarvAdhika suvidhApUrNa sa2Latama prayoga che. bhojana jyAre lIdhuM nathI tyAre dhyAna na to bhojana para rahe ke na to upavAsa 52 basa dhyAna e bannenI vaccenA biMdu para rahe ke e kyAre Ave che. AMkha baMdha karIne have bhItara dhyAna kendrita karavAnuM che jenAthI zarIranuM yaMtra kyAre enI sthiti badale che e khyAla Ave. traNa-pAMca ke sAta divasamAM badale che tyAre koI navA ja pradezamAM praveza karatA hoIe evo anubhava thAya che tyAre prathama vakhata ja vI samaja Ave che ke tame zarIra nathI na to e zarIra je atyAra sudhI je kArya karatuM hatuM. na to e zarIra je have kArya karI rahyuM che. A bannenI vaccenI kSaNa, jeno evo anubhava thAya ke zarIra huM nathI. basa mAnava jIvanamAM amRtanA dvAra khulI jAya che. 457 anazana dvArA pahelI vAta e che ke jAtano svAda mANavA maLe che. bIjI vAta e che ke bhojananuM joDANa tUTI jAya che eTale ke zarIramAM bilakula bhojana na hoya tyAre e vAta jANavI sahelI banI jaze ke zarIra e huM nathI. mahAvIrasvAmI A ja vAta kare che ke jyAM sudhI zarIramAM bhojana paDyuM che tyAM sudhI kaDI joDAyelI che paraMtu bhojananuM astitva nahI hoya tyAre jANI zakAze ke zarIrathI huM sAva alaga chuM, judo chu. tAdAtmya bhAva tUTI jaze. trIjI vAta e che ke mahAvIrasvAmInA badhA ja prayogo jAgaraNanAM che. amUrchAnA che. bhojana mUrchAne, taMdrAne uMghane vadhAre che ane bhojana na lIdhuM hoya to Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 hoza vadhe che. jAgRti vadhe che. jAgaraNa vadhe che. A to ghaNAno anubhava che. eka anubhava to ApaNA sauno ja che ke bhojana bAda uMgha vadhe che ane khAlI peTe hoya to uMgha muzkela banI jAya che. peTa bhareluM hoya to UMgha vadhAre Ave che enuM vaijJAnika kAraNa e che ke zarIranA astitva mATe bhojana sarvAdhika mahatvapUrNa cIja che mATe mahAvIrasvAmIe anubhavyuM ke jyAre za2I2mAM bilakula bhojana hotuM nathI tyAre prajJA saMpUrNa zuddha avasthAmAM hoya che. kAraNake tyAre AkhA zarIranI urjA mastiSkane maLI zake che. kAraNake peTamAM kazuM pacAvavAnuM hotuM nathI. zarIranI badhI kriyAo baMdha thai jAya che. zarIra bilakula eka mUrti jevuM banI jAya che. hAtha paNa na hAle, kAma vagara AMgaLI paNa na hAle, badhI kriyAo nyUnatama thaI jAya che. tyAre ja zarIranI saMpUrNa urjA je alaga alaga kAryomAM vaparAtI hatI te eka mastakane mATe upalabdha thaI zake ane mastaka pahelIvAra jANavA mATe sakSama bane nahIM to jAgavA mATe samartha nathI hotuM. bhojana choDI devAmAM puNya che paraMtu bhojananuM ciMtana khataranAka che kAraNake bhojana peTa mATe che jyAre ciMtana mastaka mATe che mATe mastakamAM bhojananuM ciMtana na karavuM enuM nAma anazana che. manamAM bhojanano lagAva haze to upavAsamAM paNa vicAro enA ja AvyA karaze. rathayAilDe paNa kahe che ke badhI indriyo nokara samAna che paraMtu e badhI mAlika banI gaI che ane manane vaza thaIne tapa tyAgarUpI AtmA mAlika maTI nokara banI gayo che. mahAvIrasvAmI kahe che ke pahelA A iMdriyone tame potAnAthI rAjI karo. anazanano e ja artha che peTane potAnAthI rAjI karI lo, tame peTathI rAjI nA thazo. e vAtane sArI rIte samajI lo ke peTa tamAre mATe che, tame peTa mATe nathI paraMtu evA bahu ochA loko che ke je hiMmatathI evuM kahI zake che ke pote peTane mATe nathI. ghaNA loko to ema ja samajI beThA che ke ApaNe peTane mATe chIe. peTa ApaNA mATe nathI. ApaNe sAdhana chIe ane peTa sAdhya che. peTano artha badhI iMdriyo sAdhya banI gaI che. bolAvatI rahe che ane ApaNe doDatA rahIe chIe. manuSyanA zarIramAM bevaDA yaMtro che. Dabala mikenijhama che. eka che ApaNuM zarIra. ApaNe bhojana karIe chIe. zarIra bhojanane pacAve che, lohI banAve che. hADakAM banAve che vigere... koI jaMgalamAM bhUlo paDI jAya athavA dariyAnA tophAnamAM naukA DUbI jAya. keTalAya divaso sudhI kinAro na maLe evA samaye zarIra pAse eka ApAtakAlina vyavasthA che je bhojananI avejImAM kAma Ape che. jo ApaNane sAta divasa sudhI bhojana na maLe to zarIramAM jamA karelu che temAMthI levAnuM zarU karI de che. sAdhAraNa svastha mANasa nevuM divasa sudhI maraze nahIM. zarIra pAse AvA be hissA che. eka sAmAnya vyavasthA ane bIjI kaTokaTInA samayanI. AnA uparathI khyAla Avaze ke thoDAthoDA upavAsa, AyaMbIla ke na 458 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 ekAsaNInI Adata pADavAmAM Avaze to zarIrane koI nukazAna nahIM thAya ane dhIre dhIre zarIra parano rAga dUra thaI jaze. vItarAga avasthA prApta karI zakAze. 2. bAyokemIkanI bIjI davAnuM nAma che. pheraphorsa - je koIpaNa jAtano tAva, koIpaNa jAtano sojo, maraDo vigere mATe kAma Ave che. sAthe sAthe bIjIdavAnuM paNa mizraNa karavAmAM Ave che. tevI rIte uNodarI rUpa pheraphorsa tapa karavAthI brahmacarya sAruM thAya che. vicAranI zuddhi thAya che. mana pavitra bane che. pramAda haTI jAya che vagere aneka kAmamAM Ave che jenA dvArA abrahma, pramAda, mananI azuddhi vigere dUra thAya che. mahAvIrasvAmI uNodarI zabdano artha batAvatA kahe che ke jeTaluM peTa mAge eTaluM nA devuM paraMtu lokone khabara ja nathI ke peTa keTaluM mAge che ane moTe bhAge jeTaluM mAMge che te peTa nathI mAMgatuM e tamArI Adata mAMge che. jIvavijJAna (bAyolojisTo) kahe che ke mANasanI aMdara eka bAyolojikala klaoNka che. mANasanI aMdara eka jaivika ghaDiyALa che paraMtu mANasanI aMdara eka "hebiTa kalaMka" paNa che. AdatanI ghaDiyALa paNa che. je ApaNe abhyAsa karIne nirmANa karI zakIe chIe. A pRthvI para evA kuTuMbo paNa che je divasamAM eka ja vakhata bhojana kare che. koI be ja vakhata bhojana kare che. koI kyAreka kyAreka bhojana paNa nathI karatA. jhena phakIra lokojUe koIe pUchyuM ke tamArI sAdhanA zuM che? emaNe kahyuM - jyAre mane bhUkha lAge che tyAre huM bhojana karuM chuM ane jyAre mane UMgha Ave che tyAre huM sUI jAuM chuM. eka mANase jyAre mArI UMgha tUTe che tyAre huM jAgI jAuM chuM. eka mANase kahyuM A to koI sAdhanA che. evuM to ameya karIe chIe tyAre lokojUe kahyuM - kAza tame badhAja jo Avu karatA thaI jAo to A pRthvI para buddho (jJAnI)nI gaNatarI karavAnuM agharuM thaI jAya to paNa tame ke moTAbhAganA loko Avu nathI karatA jyAre bhUkha nathI lAgatI tyAre paNa khAo cho ane jayAre sAce ja bhUkha lAgI hoya che tyAre paNa khAo cho. A peTane prAkRtikarUpe paNa bharI zakAya che. vyagra thaIne paNa bharI zakAya che. peTane ja nahIM ahiM udara to kevaLa sAMketika che. ApaNI pratyeka indriyanuM udara che ane tame pratyeka indriyanA udarane jarUra karatA vadhAre bharI zakAya che. jeTaluM jarUra nathI eTaluM badhuM ApaNe joIe chIe. jeTaluM sAMbhaLavAnI jarUrata nathI eTale ApaNe sAMbhaLatA hoIe chIe ane enuM pariNAma ghaNuM adbhuta jovA maLyuM che. jeTaluM sAMbhaLavAnuM vadhAre thAya che eTalI ApaNI sAMbhaLavAnI kSamatA ane saMvedanazIlatA ghaTatI jAya 459 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa che ane eTale ApaNane tRpti thatI nathI ane jyAre tRpti thatI nathI tyAre visiyasa-sarkala-viSayaka pedA thaI jAya che. A viSayakane dUra karavA mATe uNodarI tapa batAvyuM che. - pa uNodarIne samajavuM ghaNu kaThIna che. alpAhAra pUrato ja sImita nathI kAraNake svAbhAvika bhUkha keTalI che te ja khabara nathI. eTale pahelA to svAbhAvika bhUkhane zodhavI paDaze eTale anazanane prathama kahyuM che. anazana ApaNane svAbhAvika bhUkha zodhavAmAM madadarUpa banaze. jUThI bhUkha ane sAcI bhUkhano khyAla Avaze. jUThI bhUkha haze to mana pokArI uThaze ane sAcI bhUkha lAge che tyAre Akhu zarIra raDatAM raDatAM kaheze ke bhUkha lAgI che. Ama jyAre vAstavika bhUkhano khyAla AvatA ja sAcI uNodarI zarU thaI jaze. uNodarIno artha che aicchika yaMtrathI anaicchika yaMtranA hAthamAM jyAre koI vAta pahoMcI jAya che tyAre e sImA para aTakI javuM sAmAnya arthamAM jeTalI AhAranI jeTalI rucI hoya e AhAra karatA pahelA ja nakkI karIe ke mAre ATalI mAtrAmAM ja khAvuM tathA vizeSa arthamAM icchAnI aMdara aTakI javuM. tamArA sAmarthyanI bahAra koI vAtane javA na devI kAraNake sAmarthyanI bahAra jaIe chIe tyAre gulAma thaI javAya che pachI te mAlika nathI raheto mATe mana jyAM sarvAdhika jora kare basa e ja sImAthI aTakI javuM joIe, pAchI pharI javuM joIe. jyAM mana kahe che eka vadhu ane jyAM tyAM vadhu jora karatuM hoya e samaye saMtulana jALavavuM paDaze. saMtulana zodhavu paDaze. A mATe rojeroja prayoga karavo paDaze. prayoga karIne zodhavuM paDaze ke mana kyAre vadhu jora kare che ane kyAre icchAnI bahAra cAlyu jAya che enuM saMtulana karavuM paDaze, pAchA pharavuM paDaze - apUrNa para aTakI javuM. uNodarIno artha karatA keTalAka loko parezAnIne ja tapa samajI le che paNa A mAnavuM bhala bhareluM che kAraNa ke tapa vadhu koI AnaMda nathI. paraMtu tapane loko parezAnI samajI le che. kemake parezAnI e ja che ke emane dasa joDI kapaDAM joItAM hatAM ne nava joDI rAkhI lIdhAM. e badhu parezAna che. parezAnI eTalI ja che ke jeTalI dasamAM majA che. dasanI majAno ghaTako ja parezAnI che. dasathI ochA thAya to parezAnI zarU thaI jAya che ane e parezAnIne tapa samajI laIe chIe. AthI ja jiMdagI kevaLa ghAMcInA baLada jevI banI gaI che. eka ja raste goLa goLa pharyA karIe chIe. koI yAtrA nahIM, koI oLakhANa nahI. basa cakkara cakkara pharatI rahIne marI jaIe chIe. Ama uNodarInA arthane samajIne jIvanamAM utArIe. 460. 3. bAyo kemIkanI trIjI davAnuM nAma che. kelkIrIyAphorsa hoya, koI aMga khoTuM vadhyuM hoya temaja cAmaDI AdInA rogo mATe vaparAya che. tema vRttisaMkSeparUpa - je zarIramAM lohInA gaThA jAmI gayA Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 kelkarIyA phorsa nAmano tapa parigraha upara kAbu meLavavA mATe che. jIvanamAM karakasara lAve che. khAu khAMunI vAsanA ochI thAya che. parigraha saMjJArUpa roga temaja vAsanArUpa roganI nAbudI thAya che. mahAvIrasvAmIe trIjuM sUtra batAvyuM che. vRttisaMkSepa. vRttisaMkSepano sAmAnya artha potAnI vRttio ane vAsanAone saMkocavI. jo dasa kapaDAthI ApaNuM kAma cAlI zakatuM hoya to agiyAramuM na rAkhavuM eka vAra bhojana karavAthI kAma cAlatuM hoya to be vAra na karavuM A sAmAnya artha thaze. tyAre vizeSa artha batAvAtA kahe che ke ApaNI aMdara dareka vRttionuM eka kendra che jemake bhUkhanuM eka kendra che, premanuM eka kendra che, buddhinuM eka kendra che, paraMtu sAdhAraNa rIte A badhA kendro thoDA guMcavAyelA che kAraNa ke ApaNe eka kendranuM kAma bIjA kendra pAse paNa karAvatA hoIe chIe. AnA kAraNe kendranI zakti paNa vyaya thAya che ane naSTa thAya che mATe ja gurjara kahetA hatA ke tamArA pratyeka kendrane spaSTa karI lo ane pratyeka kendranuM kAma ene ja soMpo nahIM to jokhama ubhu thaze atRpta banIne raheze. kyAreya tRpta nahIM bane. AnA kAraNe vRttio buddhinI AjubAju jamA thaI jaze. buddhine je kAma karavuM che te nahI karI zake. dhIre dhIre buddhi maMda thatI jaze. dhananA DhagalAmAMthI mukta thaI javuM saheluM che paraMtu kalpanAmAMthI mukta thavuM bahu ja muzkela che. kalpanA to doDatI ja jAya che paraMtu vRttisaMkSepathI vAstavikalatAno khyAla Avaze ke A kevaLa pAgala mananI doDa hatI. rasa ke AnaMda vyartha hatA. mahAvIrasvAmInI vRttisaMkSepanI vAta vaijJAnika vAta che. vRttione samagratayAthI nihALo, lAbha karatA nukazAnane juo jenAthI vRttio pUrNapaNe vyartha thaI jaze ane Atmadarzana thaze paraMtu moTAbhAganA mANaso manathI ja jIve che je kAMI paNa kAma karIe chIe te manathI ja karIe chIe jenAthI buddhi nirbaLa banI jAya che. vRttine phelAvA na do bhUkha lAge to peTamAMthI bhIkha lAgavA do manathI bhUkha na lAgavA do. manane kaho tu cUpa rahe. keTalA vAgyA che tenI ciMtA choDI do peTane bhUkha lAgaze to e tarata kaheze bahArathI vRttisaMkSepanI maryAdAo karIe chIe paraMtu bhItarathI vRttisaMkSepa thaI jaze tyAre bahAra paNa ApoApa vRttio ghaTatI jaze. jema jema ghaTatI jaze tema tema nimarthatA pavitratA, zubhratAmAM vadhAro thaze jenA kAraNe prajJA temaja buddhimattAmAM vadhAro thaze ane buddhimattA teja banaze tema tema vRttio saMkocavA lAgaze. vRttio saMkocAze to vastu ochI haze to paNa cAlaze, parezAnI nahI lAge. keTalAka tapane parezAnI mAne che kemake dasanI majAno ghaTADo ja parezAnI banI jAya che. parezAnIne tapa mAnI lIdhuM paraMtu vRttio saMkocAtA buddhimatA teja banatI jAya che ane bAhya parigraha ghaTato jAya che jema jema aMdara buddhimatA teja banatI jAya che tema tema bahArano saMsAra nAno thato jAya che. vRttimAMthI mukti maLatA prajJA khIlI uThe che ane prajJA khIlI uThatA ja mukta thaI javAze. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 4. bAyokemIkanI cothI davAnuM nAma che. kelka-salpha - je mAthAno duHkhAvo, khAsa karIne moDhA uparanA rogo, dAMtano saDo, vigere mATe kAma Ave che tema rasatyAgarUpI kelka selpha tapa jIbhanI caLa, vadhu khAvAnI lata, AMkha upara bekAbU vigere aneka AtmA rogonA upAya mATe kAma Ave che. rasaparityAga eTale icchAone vadhAre, Asaktine vadhAre tevA rasano tyAga karavo, saMyama rAkhavo e rasaparityAga che. A bAhya artha thayo paraMtu vizeSa arthamAM to svAda vastumAM che? svAda svAdedriyamAM che? svAda manamAM che? athavA svAda mananI sAthe cetanAnuM je tAdAmya che emAM che? svAda kyAM che? rasa kyAM che? tyAre ja parityAgano sAco khyAla AvI jaze. sthULadaSTIe svAda vastumAM lAge che eTalA mATe to vastune choDI devAmAM Ave che. vastumAM na to svAda hoya che na to rasa hoya che. vastu mAtra nimitta bane che. jo aMdara rasanI prakriyA kAma na karatI hoya to vastu nimitta banavAmAM asamartha nivaDe che. phAMsI ApavAnI hoya te samaye mIThAI khAvA maLe to te mIThI ke gaLI lAgatI nathI. e miSTAna to atyAre paNa gaLyuM ja che paraMtu je ene bhogavI zakatuM hatuM te ekadama anupasthita che. svAdendriya to atyAre paNa eno svAda kahI zake tema che kAraNake svAdendriyane khabara nathI ke Ane phAMsI ApavAnI che paNa mana e saMdezane grahaNa karavAnI taiyArI batAvatuM nathI. kadAca mana grahaNa karI paNa le toya mananI pAchaLa je cetanA che teno ane manano saMbaMdha joDanAra vacceno setu tUTI gayo che. mRtyunI kSaNe e saMbaMdha raheto nathI mATe vastumAM rasa nathI hoto mAtra rasanuM nimitta hoya che. ApaNe ene Ama samajazuM to saraLatAthI samajAI jaze. rasane phakta choDI devAthI tyAga nahIM thAya kAraNake apagraTa paNe to aMdara paDyo ja haze. eTalA mATe mahAvIrasvAmIe parityAga kahyuM che. game teTalI bhUkha lAgI haze ane e samaye baMdUka laIne pAchaLa doDe che tyAre e paNa doDavA lAgI jAya che. bhUkha yAda nathI AvatI athavA to marI jAya che eno artha e nathI ke bhUkha zAMta thaI gaI. kevaLa chupAI gaI che ane pragaTa thavA mATe hamaNAM yogya avasara nathI. iMdriyone naSTa karI devAthI chuTI javAtu nathI jemake AMkha haTI jAya, tUTI jAya ke phUTI jAya enAthI rUpa jovAnI AkAMkSA tUTatI nathI e to evIne evI ja rahe che. uparathI tyAga thaze paNa bhItaramAM rAga bharelo ja raheze. eno saMbaMdha che mananI sAthe manane dabAvavAnuM nathI paNa damavAnuM che. samyapha rIte saMyamita banAvavAnuM che. raziyAnA ciMtaka, vicAraka, lekhaka dostovaskIne phAMsInI sajA karavAmAM AvI hatI. cha vAge jIvana naSTa thaI javAnuM hatuM. chamAM pAMca miniTa bAkI hatI tyAre samAcAra AvyA ke mAphI maLI gaI che. dostovaskIne jyAre pUchavAmAM AvyuM ke mRtyunA samaye ene mAphInA samaye tamAro zuM anubhava che? tyAre teo kahetA ke cha vAgyAno samaya najIka Avato jato hato tyAre manamAM na koI vAsanA Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 hatI, na koI icchA hatI, na koI rasa hato, kAMI ja nahatuM. huM eTalo zAMta thaI hayo hato ane eTalo zUnya banI gayo hato ke e kSaNe mane jJAna prApta thayuM ke dharmaguruo samAdhInI vAto kare che te zuM che paraMtu jevo e chello Adeza pahoMcyo ane mane sAMbhaLavavAmAM AvyuM ke mane mAphI maLI gaI che. mane choDI mUkavAmAM Ave che. mArI phAMsInI sajA mApha karAI che. acAnaka jANe huM koI uMcA zikhara parathI nIce paTakAI paDyo jANe huM icchAonA nagaramAM jANe pAcho AvI gayo. rasaparityAgamAM AgaLa vadhavA mATe jJAnIoe kahyuM che ke mana pratye sAkSIbhAva keLavo, viTanesiMga bhojana karatA rasasvAda maLe che enA mAtra sAkSI banIne raho, joyA karo. huM to jovAvALo chuM. manane svAda maLI rahyo che. jIbhane rasa maLI rahyo che bhojana svIkAra lAgI rahyuM che paraMtu pAchaLa ubhA rahIne joyA karo mAtra dRSTA banI jAo. basa huM joI rahyo chuM. huM sAkSI chuM. manovaijJAnika paNa kahe che ke mANasa potAnAmAM ja baMdha thaI gayo che. duniyA sAthe jANe koI levAdevA nathI mATe sAkSIbhAvamAM rahetA zIkhIne saMbaMdhone samajIne DIsakanekTa karI daIe. rasaparityAga eka suMdara sAdhanA che jyAre krodha Ave tyAre kahejo ke krodha AvI rahyo che. huM ene joI rahyo. A jovAnI kaLAmAM jo pAraMgata thaI jazuM to badhA durguNono paricaya thaI jaze. badhA ja rasothI mukta thaI jazuM. 5. bAyokemIkanI pAMcamI davAnuM nAma kANIpura che - je pheraphorsa sAthe vaparAya che. je TAIphoIDa mATe, jIbha upara sapheda phoDalIo nIkaLI hoya ke AMkhanA rogo mATe apAya che tevI ja rIte kAyakalezarUpI kANIpura tapa anAdi kALanA kAryamAM pesI gayelA pramAdarUpI roga, AtmAmAM vadhI paDelA bhoga-vaibhavanA tAMDavarUpI roga vagere mATe akasIra ilAja che. kAyakaleza- bhagavAna mahAvIre kAyAne kasavAnI vAta batAvI che kAraNake zarIra nAzavaMta che. zarIramAM jeTalA paNa padArtho che te badhA ja kSaNika che. kAyama TakavAvALA nathI. zarIramAM rahelA hADakA badhAmAM eka sarakhA ja che. jo e hADakAno mALo ghaNA badhA lokono bhego karavAmAM Avaze to khabara paNa nahIM paDe ke A kono che? tyAM rAga ke dveSa nahI thAya, gamo ke aNagamo paNa nahI thAya A to badhI bahAranI vyavasthA che. mahAvIrasvAmIe kAyAne kaSTa ApyuM che. vALa kheMcyA paNa che ane bhUkhyA paNa rahyA che chatA emane koI ja asara na thaI kAraNake e bhItara hatA bahAra na hatA. bhItara sAthe eTecamenTa baMdhAI gayo hato eTale bahAra sAthe DITecamenTa thaI gayo hato. bhItara javA mATe emaNe pramAdane dUra karyo ane pramAdane dUra karavA mATe samayano sadupayoga karyo. pote svAvalaMbI banI gayA. jIvana jarUrIyAtanA Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 tamAma kAryo jAte ja karatA hatA. jenA kAraNe koInI rAha joIne samayane bagADatA na hatA. jo rAha jozo to samaya ghaNo ja bagaDI jaze. manovaijJAnika evA phrAnsanA loreMjo kahe che ke tame sakArAtmaka (Positive) bano. nakArAtmaka vicAro na karo. nabaLA vicArothI bhaya janme che ane mAMsapeziyo aMdaranI bAju saMkocAya che mATe duHkhano anubhava thAya che, sahana thato nathI paraMtu sakArAtmaka vicAra karavAthI mAMsapeziyo phulAya che tyAM sukha maLe che mATe ja kahyuM che ke sukha phelAya che ane duHkha saMkocAya che. A eka vaijJAnika hakIkata che. bhagatasiMhanuM vajana phAMsInA mAMcaDe vadhI gayuM hatuM. jelamAM emanuM vajana karyuM hatuM ane tyAMthI phAMsInA mAMcaDe laI gayA pachI pharI vajana karyuM to phAMsI maLavAnI che enA kAraNe bhagatasiMhanuM varjana be kilo vadhI gayuM kAraNake bhagatasiMhajI eTalA badhA khuza ane AnaMdita banI gayA hatA ke e phelAI gayo hato paraMtu jyAre da:khumAM ho cho tyAre potAnI rakSA mATe saMkocAya che. mahAvIrasvAmI kahe che ke zarIra duHkhamaya che, duHkhaphalaka che. zarIra sAthe kyAreya paNa sukha maLatuM nathI haMmezA duHkha ja maLe che. A sAdhanAmAM sAdhaka jema jema AgaLa vadhe che tema tema ene zarIrathI bahu ja du:khano anubhata thato jaze. je kAla sudhI dekhAtuM na hatuM te du:kha ene dekhAvA lAge che. kArakaNake e potAnA bhramamAM ane mohamAM jIvI rahyo hato. e bhrama jevo bhAMgaze eTale kAyakalezamAM makkama banI jaze. sthiratA prApta thavAthI zAntino anubhava che. AnaMda, ullAsane mANI zakAze. jIvana jIvavA jevuM lAgaze. 464 jema jema sAdhanAmAM aMdara praveza paDaze tyAre saghaLA duHkha tUTavA mAMDaze. vartamAnamAM jIvavuM paDaze tyAre saghaLA duHkha pragADha banIne kanaDaze, badhI bAjuethI du:kha UbhA thaI jaze. badhI bAjuethI ghaDapaNa ane mota dekhAvA mAMDaze. kayAMya sukhano koI sahAro raheze nahIM. je kAgaLanI hoDI tame dhAratA hatA ke bhavasAgara pAra karAvI deze e hoDI DUbI jaze. jene tame sahAro gaNatA hatA te ja khovAI jaze. je bhramonA Azare tame jIvatA hatA te badhA ja bhramo tUTI jaze. jyAre bilakula bhrama zUnya, tame bhavasAgaramAM DUbatA hazo, ubhA hazo, nA koI nAva haze, nA koI sahAro haze, nA koI kinAro dekhAze ane tyAre ati kaleza thaze. e kalezano sahana karajo. e kalezano svIkAra karavo paDaze. e samaye ema ja samajajo ke jIvananI e ja niyati che. basa A manovaijJAnika sakArAtmaka bhAve vadhArajo, eno premathI svIkAra karajo. paNa enAthI khabara nahI paDe. eTale ja to mahAvIra svAmI badhA ja duHkhonI vacce paNa AnaMdapUrNa rahI zakatA hatA. ThaMDImAM ke tApamAM ubhA hoya, bhojanano tyAga karyo hoya, ke koI pariSaha udayarUpe Avyo hoya tyAre koI paNa jAtanA duHkhamAM hotA nathI emane duHkhanI koI jANakArI ja nathI. kAya-kalezanI jANakArI ane svIkRti eTalI gahana thaI gaI che ke Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 have duHkhanI koI ja khabara paDatI nathI. kAya kalezanI sAdhanA zarU thAya che. duHkhanI pUrNa svIkArathI ene pUrNa thAya che. duHkhanA visarjanathI jyAM sudhI duHkhanuM visarjana thatuM nathI tyAM sudhI duHkha to rahevAnuM. mATe kAyamalezanI sAdhanA karIne tyAM dehAdhyAsane toDatA javAnuM che ane AtmA sAthe ekarUpatA joDatA javAnuM che. 6. bAyokemIkanI chaThThI davAnuM nAma che. ThANIphorsa - jemAM uMgha na AvatI hoya, bIka lAgatI hoya, gAMDapaNa jevuM lAgatuM hoya, jJAnataMtu nabaLA lAgatA hoya vigere ghaNA rogo mATe A davA apAya che ema saMlInatA tapa kANI phorsa tapa bahu uMgha AvatI hoya to te mATe saMlInatA tapa akasIra ilAja che. jenA dvArA svAdhyAya, dhyAna vadhAre thAya che. upayoga sAro rahe che ane upayoga sAro rahevAthI AtmAmAM jJAnataMtuo khUba ja sateja banAve che. saMlInatA - bAhyatAnuM A aMtima sUtra, aMtima aMga che. saMlInatA -saMlInatA setu che. bAhya tapa ane aMtara tapa vacceno. saMlInatA vinA koI bAhya tapathI aMtara-tapanI sImAmAM praveza karI zakatuM nathI. saMlInatA eTale vagara kAraNe zarIranAM aMgone halAvavA nahIM. vyartha rIte zarIra na hAle cAle saMyata rahe to saMlInatA che. saMsInatAne traNa rIte samajavAnI che. (1) pahelA ApaNAM zarIramAM (2) ApaNA manamAM (3) ApaNA prANamAM. AMgaLI hAle che te aMdaramAM rahelA kaMpananA kAraNe dekhAya to che ke AMgaLI hAlI paraMtu kaMpana aMdarathI Ave che. sukSmamAMthI Ave che ane skulamAM phelAI jAya che. kyAreka evuM paNa bane che ke bahAra AMgaLI hAlatI na hoya paraMtu aMdara kaMpana hoya to koI potAnA zarIrane saMlIna karIne besI jAya. yogAsana lagAvIne besI jAya, abhyAsa karI le chatAM zarIra para koI kaMpana dekhAya nahI ane aMdara tophAna UThe, javALAmukhInA lAvA ukaLatA rahe ane Aga lAge. saMlInatA to tyAre ja banaze ke jyAre aMdarathI zAMta thaI jAya. aMdarathI koI taraMga Avato dekhAya nahIM. je zarIra upara kaMpana bane, lahera bane, paraMtu ApaNe to zarIrathI ja zarU karavuM paDaze kAraNake ApaNe zarIra para ja UbhA chIe eTale jene saMlInatAnA abhyAsamAM UMDA utaravu che temAM sauthI pahelA to potAnA zarIranI gati vidhiyonA nirIkSaNathI ja zarU karavuM paDaze A pahelo bhAga che. mahAvIrasvAmIe eka suMdara zabda Apyo jeno pazcimoe paNa svIkAra karyo che. te zabda che bahucittatA" pazcimamAM A zabdanuM khUba ja mulya che emane khabara nathI ke mahAvIrasvAmIe to 2500 varSa pahelA eno upayoga karyo hato. bahucittatAne aMgrejImAM polisAIkika kahe che. manane samajavAno prayatna thayo che emaNe kahyuM mana monAsAIkki nathI. mAnavInI aMdara eka mana nathI hotuM Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 paNa anaMta mana hoya che. ghaNAM mana che. e polisAIkki che ghaNA mana dvArA ApaNe zaktine veDaphI daIe chIe mATe ja saMlInatAmAM ApaNe AgaLa vadhavAnuM che. saMlInatA zaktino saMgraha kare che. svayaMne ja oLakhavA paDaze. krodha ke akrodhanI sthitimAM alaga dekhAze. tamane khyAla Avaze ke krodhanAM paNa sTepsa che. krodhamAM paNa bahu raMga che. kyAreka eka rIte krodhita thAva cho kyAreka bIjI rIte to vaLI kyAreka trIjI rIte; A traNe jAtanA krodhamAM tamArA zarIranI pratikriyA alaga alaga hoya che tyAre joI zakAze ke ApaNI aMdara zuM zuM chupAIne paDyuM che e joIne cakita thaI jazo. A pahelo prayoga che nirIkSaNa. enAthI jANI zakAze ke ApaNI aMdara zuM thaI rahyuM che. ApaNe je zaktinA puMja chIe e zaktino tame upayoga kevo karI rahyA cho? saMlInatA mATe bIjo prayoga che jyAre citta krodhathI bharelu hoya tyAre arisAnI sAme ubhA rahI javAnuM zAMtithI jovAnuM ApaNA eka eka bhAvane....AnAthI ApaNe krodhane zAMtinI sthitimAM laI javAmAM samartha banI jazuM. saMlInatAno bIjo abhyAsa che manamAM kaMIka zarIramAM kaMIka...eno arIsA sAme ubhA rahIne abhyAsa karavo. AgaLa jatA arIsA vinA paNa anubhava karI zakazo. jayAre krodha Ave tyAre ene avasara banAvo, AnaMda pragaTa karo. jyAre dhRNA thAya tyAre prema pragaTa karo, jyAre koInuM mAthuM phoDI nAMkhavAnuM mana kare tyAre enA gaLAmAM phUlono hAra paherAvI do. nA krodha raheze, nA kSamA raheze. nA prema raheze nA dhRNA raheze ane jevA e bannethI para pAra thaI jaIe tyAre saMlIna thaI javAze. saMlIna zabda ocho vaparAya che. tallIna zabda vAraMvAra vaparAya che paraMtu mahAvIrasvAmIe tallIna zabdano upayoga nathI karyo. tallInano artha che bIjAmAM lIna thavuM. jyAre saMlInano artha che potAnAmAM lIna thavuM. potAnAmAM ja pUro che. jarA paNa bahAra jato nathI. gati paNa rahetI nathI. kAraNake gati to bIjA sudhI javA mATe che. potAnA sudhI pahoMcavA mATe koI gatinI jarUra nathI tyAM agati thaI jaze. tyAM ApaNe ja chIe. kuzaLatAno artha che kAma thaI jAya ane khabara paNa na paDe. philosophara evA kAli vilsane kahyuM che ke ApaNe e ja vastuomAM kuzaLa hoIe chIe ane jyAre kuzaLa thaI jaIe chIe tyAre ApaNI aMdara eka je roboTa che. ApaNI aMdara je eka yaMtramAnava che. je badhAnI aMdara che. kuzaLatAno artha che ke ApaNI cetanAe kAma yaMtra-mAnavano soMpI de che tyAre cetanA sabhAnapaNe jAgRta thaIne joyA kare che. saMlInatAnA A prayogamAM jema jema AgaLa vadhatA jazo tema tema zarIranI bahAra esTrala projekazana athavA esTrala TrAveliMga saraLatAthI thaI zake che. jyAre ApaNuM zarIra maTI gayuM, mana maTI gayuM kevaLa ApaNe rahI gayA chIe tyAre dehAdhyAsa thaI jAya che. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 - zarIra sAme paDeluM dekhAze paraMtu ApaNe niraMtara bahAra bhAgI rahyA chIe ApaNuM A bahAra bhAgavuM AkramaNa che. mahAvIra svAmIe khUba ja suMdara zabdano prayoga karyo che. "pratikramaNa" pratikramaNano artha che bhItara pAchA pharavuM. kamiMga beka Tu dha homa eTalA mATe mahAvIrasvAmI ahiMsA para ATalo Agraha rAkhe che ke jo mananuM AkramaNa ochuM thAya nahIM to pachI pratikramaNa thaI zakaze nahIM. saMlInatA phalita nahIM thAya. ApaNe jene jIMdagI kahIe chIe e eka lAMbI narakayAtrA che ane e narakayAtrAnuM kAraNa basa eTaluM ja che ke ApaNAM mana Akramaka che. para-kendrita mana Akramaka hoya che. sva kendrita mana anAkramaka hoya che. jenAthI e pratikramaNa barAbara karI zake che. A pratikramaNanI yAtrA ja saMlInatAmAM DUbADI deche. 7. bAyokemIkanI sAtamI davAnuM nAma che kANIsa- H-- je gaDagUmaDa, kAnanuM, dAMtanuM pADavuM, kharajavuM vigere mATe kAma Ave che tevI rIte jaina zAsanono sAtamo tapa prAyazcita che jenA dvArA anAdinI thAya. vAsanAo zAMta thAya che. aDhAre pApanA gaDagUmaDa besI jAya che. AtmAnI ciMtA ochI thAya che. jIva haLavo phUla banI jAya che. tene koI jAtano bhaya raheto nathI. AvI rIte aneka kALamAM prAyazcitarUpI kANIsa- davA kAmamAM Ave che. prAyazcita - karelI bhUlono daMDa levo ane zuddha thaI javuM. pazcAtApa haze to prAyazcita jarUra thaze. pazcAtAma nirmaLa ane pavitra banAve che. pApabhIru banAve che. pazcAtApano DaMkha haze to vedana rahyA ka2ze. vedanamAMthI saMvedanA pragaTa thaze. e saMvedanA ja sabhyadizAmAM laI jaIne prAyazcita karAvaze. pI. DI. AspaeNskIe eka khUba ja adbhuta pustaka lakhyuM che. "The Stmang life of Iavan osokin" ivAna osokine paNa bhUlane ajJAnatA mAnI hatI paraMtu khyAla AvatA pharI bhUla na thAya enA mATe pazcAtApa paNa karyo hato. prAyazcitano artha che je mANase bhUla karI hatI tenuM mRtyu e paryAyarUpa cetanAnuM mRtyu jenAthI bhUla thaI gaI hatI. evI cetanAnuM purnajIvana karIe ke jenAthI bhUla thaI gaI hatU. pharIthI rasto sApha karavAno. pharI e ja jagyAe jaIne ubhA rahevAnuM jyAMthI e bhUla thatI hatI. e ja jagyAe jaIne ubhA rahevAnuM, paga thoDo DagamagI jAya che. bhUla karyA pachI, aparAdha karyA pachI pharI e pagane majabuta karavA kSamA dharmanA sahayogI banavAnuM. 467 ravIndranAtha TAgoranI hAthe lakhelI hastalikhita sAhitya jovAmAM Ave to jarUra Azcarya thAya. ravIndranAthathI jo lakhavAmAM kyAyaM bhUla thaI gaI hoya to e akSarane ceko mArIne ene rada karatA na Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 hatA paNa e akSaranI AjubAju kAMIka citra jevuM banAvI detA jethI e kharAba dekhAvane badale AkarSaka ane suMdara banI jAya eTale emanuM hastalikhita sAhitya suzobhanathI bharyu paDyuM che. AnA uparathI ApaNe paNa e ja samajIzuM ke ApaNA jIvananI thayelI bhUlone sudhArIne suMdara majAnuM citra banAvI laIe. prAyazcita bahu adbhUta ghaTanA che. pazcAtApamAM koIka bhUla thaI che jyAre prAyazcitamAM khyAla Avaze ke huM ja khoTo chuM. koIno paNa vAMka nahI dekhAya, karmanuM bahAnuM nahI cAle. khoTo mANasa ja khoTA karma kare che; karma kadI khoTuM hotuM nathI. bAvaLanA kAMTA khoTAM hotA nathI e to bAvaLanA ja AtmAmAMthI nIkaLe che. mahAvIrasvAmIe prAyazcitane aMtaratapano pahelo bhAga kema batAvyo ? kAraNake e ja vyakti aMtaryAtrA para jaI zakaze je kAmanI bhUla choDIne khUdanI bhUlane, svayaMnI bhUlane jovAnuM zarU karaze. traNa jAtanA mANaso batAvyA che. (1) e loko jemane bIjAnI bhUlo dekhAya che (2) e loko je karmanI bhUlone jue che ane (3) e loko che je potAnI svayaMnI bhUlo jue che je bIjAnI bhUlone jue che e pazcAtApa paNa karatA nathI. je karmanI bhUlo jue che e pazcAtApa kare che paraMtu je svayaMnI bhUlane jue che e loko haMmezA prAyazcita karavAmAM UMDA utare che. mahAvIrasvAmI samyak rIte prAyazcita karatA hatA kAraNa ke emanI bIjAnI bhUleno nahi paNa svayaMnI bhUlone jotA AvaDatuM hatuM. enA kAraNe emane game teTalA krodhita ka2vAmAM Ave paNa e krodhita thaI zakatA na hatA. koI mahAvIrasvAmIne gALa Ape to e gALa evI rIte gUMjavA lAgaze jema koI pUrvata mALAmAM gUMje ane vilIna thaI jAya. jIsasane paNa zULIe laTakavuM paDyuM kAraNake emaNe eka gAle mAra khAdho to bIjo gAla dharI dIdho. tukArAma hoya, ekanAtha ho., mIrAbAI hoya, sokreTIza hoya ke payagaMbara sAheba hoya A badhA ja svayaMnI bhUla ne joI zakatA hatA. game tevI muzkelImAM paNa emane koI ja parezAnI na hatI. bIjA khoTA nathI e vAtanA smaraNathI ja bhItaranI aMtaryAtrA zarU thAya che. huM khoTo chuM evuM nizcitapaNe mAnIne AgaLa vadhe e ja draSTi AdhaDanI hoya che. "huM chuM" ema mAnavuM e ja moTI bhUla che. "huM chuM"mAMthI "huM nathI"mAM pheraphAra nahIM thAya tyAM sudhI prAyazcita phalita nahI thAya ane je divase "huM nathI"no anubhava thAya che, huM zunyavata banI jAuM chuM e ja divase cetanA rUpAMtarita thaI jAya che ane navA lokamAM praveza kare che. ApaNA cittanI be dazAo che. eka UMghatI cetanA ane bIjI jAgRta cetanA. prAyazcita e jAgRta cetanAnuM lakSaNa che. pazcAtApa e UMghatI cetanAnuM lakSaNa che. prAyazcita e ja karI zake che ke je jAgRta che. je potAnI jAtane hacamacAvIne pUchI zake ke zo artha che ? A jiMdagI che je jIvI rahyo chuM. eno 468 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 matalaba zuM che ? A savArathI sAMja sudhInA cakkara, A krodha ane dhRNAnA cakkara, A prema ane vahemanA cakkara, kSamA ane duzmanInA cakkara A badhuM zuM che? A dhana, yaza, ahaMkAra, pada, maryAdA A badhuM zuM che? meM je kAMI karyuM che temAM huM kaI rIte AgaLa vadhyo chuM. kyAMya pahoMcI zakyo chuM ? koI yAtrA thaI rahI che kharI ? koI maMjhila najIka AvatI dekhAya che kharI ? ke pachI goLa goLa cakkaranI mAphaka dhUmI rahyA cho ? cha bAhyatapa pachI A AsAna banI jaze. saMlInatA pachI e AsAna thaI jAya che ke ApaNI zakti ApaNI bhItara besI gaI che tyAre tame ene hacamacAvIne, halAvIne pUchI zako cho, jagADIne kahI zako cho ke A huM zuM karI rahyo chuM? A ThIka che? barAbara che? tyAre ja tame prAyazcita karI zakazo. prAyazcita e jAgaraNano saMkalpa che. prAyazcitanuM paheluM sUtra che. tame jevA cho eno svIkAra karo. e tathyanI svIkRti e ja prAyazcita che. prAyazcitanuM bIju sUtra che bIjAnI samakSa bhUlone pragaTa karo. oNgasTInanuM pustaka "kansezansa" emAM emaNe lakhyuM che te banyuM haze. pApanI paNa eka sImAM hoya che. asIma pApa pama karI zakatA nathI. enI paNa eka sImA hoya che. kavie paNa kahyuM che ke..... bhUlonI jayAre kabulAta thaI jaze tyAre jIvananI sAcI zarUAta thaI jaze... 8. bAyokemIkanI AThamI davAnuM nAma che meganezIyamA phorsa - je uTAMTIyo, zaradI, khAMsI. A badhA mATe kAma Ave che tema jaina zAsananI vinayarUpa megneziyAphorsa je ahaMrUpI khAMsI, uTAMTIyo, dama rUpI zaradI mATe kAma Ave che. jenA dvArA aham rUpI Arogya prApta thAya che. vinaya - prAyazcita pachI ja vinaya prApta thavAnI saMbhAvanA che kAraNa ke jyAM sudhI mana bIjAnA doSo joyA karaze tyAM sudhI vinaya prApta na thaI zake. huM sAco bAkI badhA khoTA tyAM sudhI vinaya prApta na thaI zake. vinaya to tyAre ja prApta thAya ke jyAre ahaMkAra bIjAnA doSa joIne potAne puSTa karavAnuM baMdha karI de. doSadaSTi e ahaMkAranuM bhojana che. bIjAnA doSa jovAnuM paNa cAlu rAkho ane ahaMkAra gAyaba thaI jAya e kyAreya paNa banI ja na zake eTalA mATe ja mahAvIrasvAmIe vaijJAnika krama rAkhyo che. pahelA prAyazcita ane pachI vinaya kAraNake prAyazcitanI sAthe ja ahaMkArane maLatu bhojana baMdha thaI jAya che. bIjAnA doSa zA mATe joIe chIe ? kadAca Ano gaMbhIratAthI vicAra ja karyo nathI. ApaNe bIjAnA doSa jovAmAM ATalo rasa kema laIe chIe ? asala vAta e che ke ApaNe bIjAnA doSa Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 eTalA mATe joIe chIe ke bIjAnA doSa jeTalA vadhAre dekhAya eTalA ja ApaNe ApaNI jAtane nirdoSa dekhAI chIe. bIjAnA doSa vadhAre dekhAya to ApaNane AnaMda Ave che ane potAne nirdoSa gaNIe chIe mATe mananA A AMtarika rasane jovo samajavo jarUrI che eTale vinayanI sAdhanAnuM paheluM sUtra che ke ApaNA A ahaMkArano sahAro kayo che? evA kayA sahArAthI sAce ja avinayI banI jaIe chIe. jyAM sudhI e sahArA chUTe nahI ke tUTe nahI tyAM sudhI ApaNe vinaya utpanna karI zakatA nathI. niMdAmAM rasa Ave che. stuti karavAmAM kaSTa paDe che. eTale bIjAnA doSa ApaNe hajAro mAIla dUrathI paNa joI zakIe chIe paraMtu ApaNA potAnA doSa ATalA najIka hovA chatA ApaNe joI zakatA nathI to pachI vinayanI to vAta ja kyAM karavI. vinaya pojheTiva che. mahAvIrasvAmI racanAtmaka jora ApI rahyA che ke tamArI aMdara e avasthA janme jyAM bIjA doSa rahI zakatA nathI ane e kSaNe potAnA doSa dekhAvAnA zarU thaI jAya che. te kSaNe vinaya anekAneka rUpe varasavA mAMDe che. eka to je vyakti potAnA doSa joI zakato nathI e bIjAnA doSane bahu kaThoratAthI jue che e bIjAnA doSone paNa bahu sahRdayatAthI jue che kAraNake e jANe che ke enI aMdara paNa e ja che. jainadarzanamAM vinayanI paribhASA suMdara karI che je ApaNAthI zreSTha che. emano Adara vinaya che. gurujanone vinaya, mAtA-pitAno Adara, zreSTha mahAnubhAvano Adara, sAdhu-saMtono Adara, lokamAnya puruSono Adara, A badhAno Adara e vinaya che. eno artha evo nathI ke bIjA sAmAnya che eno Adara nahIM karavAno? nA evu nathI vinaya to badhAno ja karavAno paraMtu kakSA pramANe karavAno che. vinaya e AMtarika guNa che. darekane Adara ApavAno che kAraNake Adara e AMtarika guNa che ane Adara mANasane aMtarAtmA tarapha laI jAya che. jema sUraja, pANI, pavana, AkAza e darekane Ape che ema vinaya paNa darekano karavAno che. vinIta mANasa mAne che ke e ja thavAnuM che je thaI rahyuM che e ja thaI zake che je thaI rahyuM che ene svIkAre che. gautamasvAmInI zaMkAnuM samAdhAna thatA ja mahAvIrasvAmInA caraNamAM jUkI gayA ane parama vinayI ratna banI gayA. jIsasa juDAsanA page paDI gayA, eno hAtha cUmavA lAgyA, jIsasa kahe che ke zatruone prema karo. mahAvIra svAmInA vinaya mATe zvInjhare sarasa zabdano prayoga karyo che. zvatsare eka pustaka lakhyuM che jenuM zIrSaka che "relDaransa phora lAIpha' jIvananA prati sanmAna pataMgiyuM hoya ke vIMchI beune bacAvI lo. vinaya bahu ja vaijJAnika prakriyA che. doSa bIjAmAM che ja nahI. bIjA mArA duHkhanuM kAraNa che ja nahIM. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 mahAvIrasvAmI kahe che ke duHkhanuM kAraNa mArA potAnA ja karyo che. A vAta jo sApha sApha khyAla AvI jAya to ApaNe samAMtara aMtardhArAo che. karmonI samAMtara doDI rahyAM chIe ane pratyeka vyakti potAnI bhItara jIvI rahyo che. paraMtu jyAre jyAre ApaNAthI alaga koI bIjI dhArA sAthe joDAI jaIe chIe tyAre takalIpha zarU thAya che. mahAvIrasvAmI kahe che ke je kaMI huM potAnA mATe karI rahyo chuM. sAruM to sAruM, kharAba to kharAba, huM ja mAruM narka chuM ane huM mAruM svarga chuM. huM ja mArI mukti chuM, mArA sivAya, mArA mATe bIjuM koI paNa nirNAyaka nathI tyAre eka vinamrabhAva pedA thAya che je ahaMkAranuM rUpa nathI, ahaMkArano abhAva che. e ahaMkAranuM tarala che. chinna bhinna ke phelAyeluM svarUpa ke AkAra nathI e ahaMkArano abhAva che. bAhubalIjIe ahaMkArano abhAva karyo ne vinaya-namratAno sadbhAva karyo. sadbhAva karatAnI sAthe ja e pUrNa banI gayA. je prApta karavAnuM hatuM te prApta karI lIdhuM mATe ja kahyuM che ke vinaya e vazIkaraNano maMtra che. koIne paNa vaza karavA hoya to vinaya karo ane pachI juo enI tAkAta. 9. bAyokemIkanI navamI davAnuM nAma che nerakhapura - je baMdhakoSa, sukAyelu kharajavuM temAMthI pANI jharavuM, AMkhamAMthI pANI AvavuM vigere mATe kAma Ave che. tevI rIte vaiyAvacca rUpa neramapura davA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama mATe tathA kSaya mATe temaja darzanAvaraNIya karmanA kSaya mATe, aMtarAya karmanA kSaya mATe khUba ja asAdharaNa davA che. jo ke badhI davAo dareka karmanA kSaya mATe che chatAM paNa zAstramAM vaiyAvaccane apratipAtI guNa hyo che tethI ja vaiyAvacca mATe vadhAre Agraha lakhyo che. vaiyAvacca - vaiyAvaccano artha che sevA. sevAno artha che jIvanadAna. mahAvIrasvAmI kahe che sevA atItamAMthI janme che. je karma ApaNe atItamAM karyA che enA visarjana mATe sevA che. pUrvabhavamAM khoTuM bhegu thaI gayuM che tenI nirjarA thaze. enuM visarjana thaze. kadAca A pUrvabhavanuM na hoya ane A bhavamAM koInI sevI karIzuM to nirjarA ja thaze. zAtAvedanIya karma ApoApa baMdhAI jaze. sevA puNya, yaza ke lAbhanA lakSe nathI karavAnI paraMtu karmanirjarA mATe ja karavAnI che. sevA sevaka banyA vinA nisvArthabhAve karavAnI che. sevaka banyA vinA jo sevA thaI zake to ja sevA che. vicAravAnuM e ja che ke sevAmAM rasa che ke sevakamAM rasa che. saMta phrAMsisa isAI sevAnA sAkAra pratika che. naMdiSeNamuni sevAnA bhekhadhArI hatA ke koDhIyAne paNa gaLe lagADatA hatA tyAM manamAM koI ja vicAra na hato. mahAvIra eka meTA-methI-phijhiksa yA meTA-methameTiksa vAta karI rahyA che. parA-gaNitanI e evuM kahI rahyA che ke je me kahyuM che tene mAre saMtulita karavuM paDaze. meM Apane tamAco mAryo che to mAre paga dabAvI ApavA paDaze eTale pelu vizvanuM jAgatika gaNita che. emAM saMtulana AvI jaze. zUnyavat banI (471) Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 javAze. kAMI ja bAkI nA rahe. banne khAtAM barAbara thaI jAya, sarabhara thaI jAya badhA AMkaDA, je kAMI paNa karyuM hatuM e saMpUrNa rIte nA karyA barAbara thaI jAya. je meM lIdhuM hatuM te meM saMpUrNa daI dIdhuM evuM thaI jAya. jamA-udhAra barAbara thaI jAya ane hAthamAM kevaLa zUnya bace to mahAvIrasvAmI kahe che - e zUnya avasthA ja mukti che. mahAvIrasvAmI kahe che kyAMya paNa sevAno avasara maLyo ane bhItarathI sevA karavAnI icchA thAya che to rokazo nahI thaI javA do. sevA ane kAma pate eTale cUpacApa vidAya thaI jAva. koIne khabara nA paDe ke Ape sevA karI che. khuda potAne paNa evuM nA lAge ke tame sevA karI che to e vaiyAvacca che. vaiyAvaccano artha che uttama sevA, sAdhAraNa sevA nahIM. evI sevA jemAM khabara paNa paDatI nathI ke meM zuM karyuM che. A sevA davA jevI che. davAthI bIjo koI lAbha nathI mAtra bImArI ghaTI jAya che. sevA eTale je karyuM che ene bhUMsI devuM, sApha karI devuM. je vyakti bIjAnI sevA karaze te kaheze e bImAra che eTale enI sevA karuM chuM. e vRddha che eTale enI sevA karuM chuM. paraMtu sevA mAMgI zakAtI nathI. mAMgavA mATe koI jAtanuM kAraNa nathI ane jo koI sevA nahIM kare to enAthI krodha paNa pedA nahI thAya. apekSAo tUTatI jatI haze. enAthI manamAM koI kaSTa paNa nahIM Ave ane evuM paNa nahI lAge ke A mANase sevA kema nA karI. sevAthI anuzAsanamAM avAya che. anuzAsanamAM Avavu eTale deva-guru-dharmanI AjJAmAM AvI javuM ane emanI AjJAmAM AvatA ja pApanuM prakSAlana thAya che. bhaviSya ApoApa ujaLuM banI jAya che. aMtara tapamAM AgaLa vadhI javAya che paraMtu emAM kyAyaM svArthanI gaMdha Avaze. kAMIka meLavavAnI lAlasA jAgaze to aMtaratapa nahIM thAya. aMtaratapa tyAre ja thAya ke niprayojana hoya. je sevA karI rahyA chIe tyAre enAthI koI jAtanI garimAnI, gauravanI, asmitAnI koI bhAvanA bhItaramAM gahana nA thAya mAtra karma nirjarA (nAza) mATe ja karI rahyo chuM. mahAvIrasvAmIe sevAne AMtarika tapa zA mATe kahyo? AnI pAchaLa khUba ja moTuM kAraNa che. manovaijJAniko paNa kahe che ke sevA karavI kaThina che. e sevA saraLa che jemAM koI rasa maLato hoya. A sevAmAM koI rasa nathI. kevaLa levaDa-devaDa barAbara karavAnI che. eTalA mATe e tapa che ane moTuM AMtarika tapa che kAraNake ApaNe je kAMI paNa karIe chIe emAM kartA nathI banavAnuM kartAbhAvane naSTa karavAno che. ApaNe kAMIka karIe to kartA nA banIe. enAthI moTuM tapa karyuM haze? je bIju karavA rAjI nA hoya evI sevA karo ane e sevA karIne tame khasI jAva tyAM kartA banIne hAjara na raho. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 mArA sivAya bIjuM koI mane jANI zakatuM nathI. oLakhI zakatuM nathI. A bhAvone lUMTavA eTale bhItaramAM praveza thAya che. svane oLakhavAmAM koI ja muzkelI nahI paDe. 10. bAyokemIkanI dazamI davAnuM nAma che neTTamaphorsa - je dAMtanA dardo, gesa, vigere mATe vaparAya che. jo ke A davA bIjI davA sAthe meLavIne apAya che. tevI rIte sajjAya tatparUpa neTTamaphorsa Atmazuddhi mATe temaja jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama mATe temaja samyakatvanI zuddhi mATe khAsa kAmano che. svAdhyAya - sevA karavAthI svAdhyAyamAM utarI jazo. svayaMnA adhyAyamAM svAdhyAyano sAmAnya artha che zAstronuM adhyayana karavuM, paThana karavuM, manana karavuM ane enA dvArA svamAM praveza karavo. svAdhyAyano vizeSa artha che potAnuM adhyayana. zAstrane vAMcavA to bahu saraLa che. koIpaNa vAMcI zake che paraMtu enA arthanI sAme bhAvArthamAM javAnuM che ane bhAvArthanI sAme bhItaramAM praveza karavAno che. svAdhyAya bahu jaTila mAmalo che. ApaNe bahu guMDavADAvALA chIe, aneka graMthionI jALa che. ApaNAmAM eka AkhI duniyA bharI paDI che hajAra jAtanA upadrava che. A badhAnuM adhyayana karavuM tenuM nAma svAdhyAya che. jo krodhanuM adhyayana karI rahyA cho to tame svAdhyAya karI rahyA cho. jo ApaNe ApaNA mohanuM adhyayana karI rahyA chIe. zAstramAM je kAMI lakheluM che te ApaNA bhItaramAM ja che. A jagatamAM je kAMI jANavA maLyuM che te ApaNI bhItaramAM che. A jagatamAM je kAMI jANavA maLaze te paNa dareka mANasanI bhItaramAM che. mANasa parama zAstra che. kAraNake je kAMI paNa jANavA maLyuM che, jANI zakAyuM che e saghaLu mANase jANI lIdhuM che. have pachI paNa je kAMI jANI zakAze e mANasa ja jANI zakaze. basa ApaNe svayaMne jANavAnuM che to je jANI levAyuM che ane je jANI zakAze e saghaLuM e jANI laI zake che eTale to mahAvIrasvAmIe AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke - ne nAse savaeN nA II 1 | ekane jANI levAthI badhAne jANI zakAya che. svayane jANI levAthI badhuM ja jANI zakAya che. pahelI vAta e che ke jANavA yogya je kAMI paNa che tenA ApaNe be bhAga karI zakIe chIe. eka che AjekTiva-vastugata. bIjo che sajekTiva-Atmagata jANavAnI kriyAmAM be ghaTanAo ghaTe che. eka jANavAvALo hoya che ane jene jANavAnI je cIja hoya che. viSama hoya che jene ApaNe jANIe chIe ane jANavAvALo hoya che je jANe che ane jene jANavAnI je cIja hoya che. viSaya hoya che. jene 1. AcArAMga sUtra 1-4-3 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 ApaNe jANIe chIe ane jANavAvALo hoya che je jANe che. vijJAnano saMbaMdha viSaya sAthe che. jekTa sAthe ke vastu sAthe che. jene ApaNe jANIe chIe. dharmano saMbaMdha sarjekTiva sAthe che. jenAthI ApaNe jANIe chIe, je jANe che ene jANavA sAthe che. jJAtAne jANavo e dharma che ane zeyane jANavo e vijJAna che. zeya eTale vijJAnane to ApaNe ghaNuM jANuM che paraMtu jJAtA evA dharmane nathI jANuM... vaijJAnika evA AinsaTAIna paNa e ja vAta kahe che jo mane bIjo janma maLeto saMta thavAnI icchA rAkhuM chuM. tyAre badhAe pUchyuM kema? jANavA yogya to have eka ja vAta jaNAI rahI che ke e jANI rahyo hato e koNa che? jeNe bahAranuM ghaNu badhu jANI lIdhuM che paNa e jANakArIthI jANavAvALAmAM koI parivartana thayuM nathI paraMtu eka bhrama pedA thayo che ke huM e jANavAvALo chuM. mahAvIsvAmI evA jANavAvALAne mithyAjJAnI kahe che. svAdhyAyano artha che svayaMmAM utaro ane adhyayana karo. AkhuM Atmajagata bhItara che. ene jANo paraMtu dizaAne badalavI paDaze eTale svAdhyAyanuM paheluM sUtra che dizA - dizA badalo eTalo draSTi badalAI jaze. draSTi badalAI jaze eTale dazA badalAI jaze ane dazA badalAI jaze eTale darzana badalAI jaze. darzana badalatA ja svAdhyAya zarU thaI jaze. svAdhyAya karatA je bhItara beTho che, sAMbhaLI rahyo che, joI rahyo che, ahIM hAjara che. enI hAjarIno anubhava karo. jo ApanuM dhyAna e vAta para jaze. Apa evo anubhava karazo tyAre sukhada, suMdara ane satyano khyAla AvI jaze. gujepha Ano selpha rimeMbariMga karyuM che - svayaMnuM smaraNa karo. evuM koI kAma thavA na pAme, evI koI vAta thavA na pAme, evI koI ghaTanA ghaTavA na pAme jemAM mArI bhItarI je cetanA che te vistRta thaI jAya. enI jANa mane thatI rahe. dareka kAryamAM svayaMne jANo ane juo. mArA jIvananuM koI paNa kRtya, koI vicAra, koI ghaTanA mArI anupasthitimAM na thavI joIe. huM hAjara rahuM. kAma hoya to huM hAjara rahuM, kaMI paNa hoya to huM hAjara rahuM. je paNa thAya te mArI hAjarImAM thAya. eTalA mATe ja mahAvIrasvAmI kahe che ke hoMzapUrvaka jIvo, apramAdathI jIvo, jAgatA rahIne jIvo, to eno matalaba eTalo ja ke jAgatA jIvavAmAM je je khoTuM hoya che te badhuM potAnI meLe paDI jAya che ane A anubhava thaze svAdhyAyathI. khoTuM eTalA mATe thaI rahyuM hatuM ke ApaNe sUtelA hatA. khoTuM thavAnuM bIjuM koI kAraNa nathI, kAraNa mAtra eka ja che ke ApaNe sUtelA hatA. - sUtelA chIe eTale saMpUrNa dhyAna bahAranI bAju che. eTale bhItaramAM aMdhAruM che. dhyAna Ave che to aMdarathI ja paraMtu bhItara aMdhAruM che kAraNa ke dhyAna vastuo tarapha hoya cho. svAdhyAya rUpI rozanIne bhItara tarapha vALI do. bhItara jovAnuM zarU karI do. jemake eka mANasa Ave che ane gALa Ape che. (47) 474 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 jyAre e gALa Ape che tyAre be ghaTanAo ghaTe che e mANasa gALa Ape che e ghaTanA ghaTI rahI che oNbrekTiva che. bahAra che e mANasa bahAra che. enI gALo bahAra che tyAre ApaNI aMdara krodha pedA thAya che e bIjI ghaTanA che. A bhItara che sajekTiva che. ApaNe zenA upara dhyAna ApIe chIe ? enI gALo upara dhyAna ApIzu to svAdhyAya nahI thAya paraMtu ApaNA krodha upara dhyAna ApazuM to jarUra svAdhyAya thaze. svAdhyAyanuM bIju sutra che rasa-rucithI karo. bhale thoDo svAdhyAya thAya paNa rasa-rucivALo hovo joIe. jenAthI mananI sthiratA vadhatI jAya aMdara paDelI gaMdakI dekhAya. e gaMdakI jema jema nIkaLatI jaze tema tema eTalA pramANamAM svaccha thatA jazuM. AnA kAraNe lAbha e thaze ke bhItara gaMdakI ochI thavA lAgaze ane bhItara javAno rasa ane AnaMda vadhato jaze. bhItara kAMkarAne pattharane badale hIrAjhaverAta dekhAze. ApaNI doDa teja ane jhaDapathI banatI jaze. bhItaramAM pahoMcI jazu UMDA utarI jazuM je divase tame enA kendra para pahoMcazo ane Atma svarUpano anubhava thaze. mahAvIrasvAmIe je sIDIo batAvI che e ati vaijJAnika che. 11. bAyokemIkanI agiyAramI davAnuM nAma neTramasalpha che - je TADhiyo tAva, pezAba rokAIne AvavuM tathA damanA roga mATe apAya che tevI rIte dhyAnarUpa neTramasalpha ghAtakarmanA nAza mATe akasIramAM akasIra upAya che. dhyAna - je dasa prakAranA tapamAMthI pasAra thaI jAya tenA mATe dhyAnane samajavuM kaThina nathI paraMtu je buddhithI samaje che tenA mATe kaThina che. dhyAna prema jevuM che je kare che te ja jANe che athavA taravA jevuM che je tare che te ja jANe che. prema eka svAda che. eka anubhava che. eka astitvagata pratIti che. taravuM e sattAgata pratIti che. mahAvIre be prakAranA dhyAna batAvyA che. (1) azubhadhyAna ane zubhadhyAna. azubhadhyAna e khoTuM dhyAna che. je vyakti krodhamAM AvI jAya che e eka jAtanA khoTA dhyAnamAM AvI jAya che. jIvananI badhI urjA krodhanA biMdu para doDavA lAge che. jIvananI zaktinA badhA ja kiraNo krodha para aTakI jAya che to tamane khoTA dhyAnano anubhava thaze. A dharatI para mahAvIrasvAmI ekalA evA mANasa che emaNe khoTA dhyAnanI paNa carcA karI che. mahAvIrasvAmInI A viziSTatA che eTale mahAvIrasvAmI kahe che A paNa dhyAna che. UlaTuM che. zIrSAsana karatu hoya evuM che jema majanUnu dhyAna lelA para lAgeluM che eTaluM ja dhyAna majanUnu jo prabhu para lAgI jAya to ThIka dhyAna banI jAya. khoTA dhyAnanI kaThanAI e che ke jenA para lagAvIe chIe enI upalabdhi thatI nathI. svayaM sivAyanI badhI cIjone meLavavAnI kozIza karuM. e badhI kozizo asaphaLa ja rahevAnI kAraNake je mAro svabhAva che e ja kevaLa mAro thaI zake che. je mAro svabhAva 475. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 nathI e kyAreya mAro thaI zakato nathI. mAro hovAno bhrama hoI zake che. bhrAMti hoI zake che paraMtu e bhrAMti tUTaze ane pIDA tathA duHkha ja maLaze ane A khoTuM dhyAna narakamAM laI jaze. eTalA mATe ja mahAvIrasvAmIe pahelA ja khoTA dhyAnanI vAta karI che jethI ApaNane khyAla AvI jAya ke ApaNe khoTA dhyAnamAM to nathI ne ? khoTuM dhyAna eTale bahAranI koI paNa vastu para ekAgra banI javuM bIjA tarapha vahetI cetanA e khoTuM dhyAna che. A pIDAthI bilakula pAra thaI javuM che to e bIjAthI chUTI javuM paDaze. e saMbaMdha je bIjA sAthe che e tUTI zake che. mahAvIrasvAmIno e ja saMdezo che ke tUTI zake che e bagaDI zake che. eTalA mATe banAvavAnI koziza ja karazo nahI. je banelA nathI ene jANIlo. je tamArI bhItara che kyAreya banyo nathI eTalA enI tUTI javAnI ke maTI javAnI koI bIka nathI e ja tamAro banI zake che e ja zAzvata saMpadA che. mahAvIrasvAmIe zubhadhyAnamAM artha karyo che svabhAvamAM aTakI javu. dhyAnano artha svabhAva che je huM chuM jevo huM chuM tyAM ja aTakI javAnuM. emAM ja jIvavAnuM. enI bahAra nahIM javAnuM. dhyAnane sAmAyika paNa kahevAmAM Ave che. AtmAne samaya kahe che ane sAmAyika ene kahe che jyAre koI vyakti potAnA AtmAmAM hoya che tyAre ene sAmAyika kahe che. vaijJAniko eka adbhuta kAma karI rahyA che jo kAma barAbara thaI jaze mahAvIrasvAmIno A zabda sAmAyika punarjIvita thaI jaze. AInsaTAIne, plAMke ane chellA pacAsa varSanA vaijJAnikoe evo anubhava karyo che ke A jagatamAM je spesa che te zrI DAyanAmeMzanala che. je sthAna che, avakAza che, AkAza che e traNa pAMkhomAM vaheMcAyeluM che. ApaNe koI paNa padArthane joIe chIe e traNa pAMkhomAM joIe chIe. laMbAI che, pahoLAI che, uMcAI che. e traNa che. traNa pAMkhomAM sthAna che ane A traNenI sAthe samaya che. muzkelI e hatI ke A samayane A traNa pAMkho sAthe kevI rIte joDI zakAya. kAraNake kyAMka ne kyAMka to joDANa hovuM ja joIe. samaya ane kSetra kyAMka to joDAyelA hovA joIe anyathA A jagatanuM astitva banI zake nahIM eTale AinsaTAIne samaya ane kSetra vize alaga alaga vAta karavAnuM baMdha karI dIdhuM ane eka zabda banAvyo "spesiyo-TAIma" samaya je che te spezanI ja cothI pAMkha che e alaga vastu nathI. AinsaTAInanA mRtyu bAda AnA para kAma thayuM ane jANyuM ke samaya paNa eka prakAranI UrjA che. samaya eka prakAranI zakti che ane have vaijJAniko evu vicAravA lAgyA che ke manuSyanuM zarIra traNa pAMkhonuM baneluM che ane manuSyano AtmA cothI pAMkhano banelo che. Ama vaijJAnikonuM mAnavuM che. ghaNI vakhata vijJAna je anubhUtiyone bahu moDe moDe upalabdha karI zake che paraMtu rahasyamAM DUbelA saMto ane hajAro varSo pahelAM ja joI letA hoya che. hAla A kAma jorathI cAlI rahyuM che. niraMtara e vAtanI najIka pahoMcatA jAya che ke samaya ja manuSyanI cetanA che. Ane jo. ApaNe AvI rIte samajIe to thoDo khyAla Avaze pachI ApaNane dhyAnanI je dhAraNA che. mahAvIranA 476 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 dhAraNamAM utaravAnuM AsAna thaI jaze. Ane ApaNe ema samajIe ke padArtha viSe samaya vinA paNa kalpanA pama karI zakAya che paraMtu cetanA vize samaya vinA kalpanA paNa karI zakAtI nathI. vicAra lo ke jagatamAM samaya nathI to padArtha to hoI zake che. paththara hoI zake che paraMtu cetanA hoI zakatI nathI. kAraNa ke cetanAnI je gati che te sthAnamAM nathI, samayamAM che jyAre padArtha e jaDa che. pudgala che e gati karI zakato nathI. cetanAne samaya kahe che ane dhyAnane sAmAyika kahyuM. jo cetanAnI gati samayamAM che to cittanuM aTakI javuM enuM nAma sAmAyika che. zarIranI saghaLI gati aTakI jAya enuM nAma Asana che ane cittanI saghaLI gati aTakI jAya enuM nAma dhyAna che. manovaijJAnikoe manane be hissAmAM vaheMcI nAMkhyuM che. ekane konziyasa ane bIju anakonziyasa. ekane cetana ane bIjAne acetana kahe che. cetana e hissAne kahe che jenA para dhyAna paDI rahyuM che ane acetana e hissAne kahIzu jema patarA ke naLiyAnA makAnamAM sUryakiraNo Ave che e kiraNa tarapha najara karIzuM to dhULanA rajakaNo dekhAze. aMdhArAmAM nahIM dekhAya. jemAM prakAzanuM kiraNa paDI rahyuM che ane dhULanA rajakaNa dekhAI rahyA che ene cetana kahIzuM ane je rUmamAM aMdhAru che, prakAza paDato nathI, dhULanA rajakaNo tyAM paNa UDI rahyA che paraMtu enI koI khabara paDatI nathI ene acetana kahIzuM. pazcimamAM eka bahu vicArazIla vaijJAnika dhyAna para zodhakhoLa karI rahyA che. emanuM nAma che rAna hubbArDa, emaNe eka navA vijJAnane janma Apyo che. enuM nAma che "sAyaMTolojI" dhyAnanI emaNe je je vAtonI zodhakhoLa karI che e badhAne mahAvIrasvAmI sAthe bahu maLato Ave che. rAna hubbArDe traNa zabdono prayoga karyo che. dhyAnanI prAthamika prakriyAmAM praveza karavA mATe A traNe zabdo mahAvIranA che. 2Ana hubbArDane kadAca khyAla paNa nahIM hoya. traNa zabdo A pramANe che. (1) rImembariMga (Remembering) (2) rITarniga (Returning) (3) rI-liviMga (Re-Living). rITaniMga eTale pratikramaNa, rI-liviMga eTale jAti-smaraNa eTale je jIvI gayA cho ene pharI jIvavuM ane rImerIMga eTale smRti. smRti (Returning) - savAre bhojana karyuM hatu, bIjA paNa kAmo karyA hatA emAM AMzika khyAla hoya che. sAmAnya khyAla nathI hotA vizeSa khyAla hoya che. evI rIte bapore, sAMja sabadhImAM aneka ghaTanAo ghaTe che paNa amukano ja khyAla rahe che ene smRti kahevAya che. pratikramaNa (Remembering) - pUreparI sthitine yAda karavI sAmAnya ane vizeSa ghaTanAone yAda karavI. pharI jIvavuM (Re-Living) - pratikramaNa karyA pachI sArI ane narasI bAbatone yAda karI narasI 477, Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 5 - kharAba bAbatone dUra karI emAM sudhAro karavAno che e sudharatA ja jIvana jIvavAno navo mArga maLaze. jIvana jIvavA jevuM lAgaze. pharIthI jIvavAnI ane jIvanane mANI levAnI bhAvanA jAgRta thaze. jo mahAvIrasvAmInA dhyAnamAM javuM che to rAtre sUtI vakhate A prAthamika prayoga anivArya che. kavivarya pU.nAnacaMdrasvAmI paNa potAnA stavanamAM je vAta kahI rahyA che... rAtre roja vicAro Aja kamAyA zuM ahi re... | 1 | zAMta paLe avaloko nijadharamAM UMDe jaI re.... karavAnA zA kAryo dIdhA, nahIM karavAnA zA tajI dIdhA.... lAbha-khoTamAM vadhela bAju che kaI re...... kone maLyo, kevA kAryo karyA, A prayoga traNa mahinA sudhI karavAmAM Avaze to jarUra ApaNane khyAla Avato jaze ne ApaNe pratikramaNa sudhI pahoMcI zakazuM. bIjA traNa mahinA pratikramaNa karavAnuM che. AnAthI ApaNI sArI ane narasI banne paristhitino khyAla Avaze. pratikramaNa e ApaNuM 5narjIvana banI jaze. trIjA tabakkAmAM traNa mahinAno prayoga karavAthI jIvananI eka eka paLane pharI jIvavA jevI lAgaze. A nava mahinAnA prayogamAM jarU2 parivartana Avaze ane jIvana jIvavA jevuM lAgaze. A prayoga koI rAtrinA samaye pathArImAM jyAre suvA mATe jaIe chIe tyAre karavAno che. dareka kAmathI nivRtta thaI gayA hoIe have mAtra eka ja kAma suvAnuM bAkI che tyAre mAtra 10 mInITano samaya kADhavo paDaze. zarUAtamAM kaMTALo Avaze, UMgha Avaze, thAka lAgaze paraMtu jema jema AgaLa vadhatA jazuM tema tema ApaNI cetanA svayaM tarapha vaLI jaze. - 12. bAyokemIkanI bAramI davAnuM nAma che. sIlIsIyA * je vALa kharatAM hoya, mAthAnI hUM mATe, gumaDuM pAkatu na hoya to te mATe apAya che tevI rIte kAyotsargarUpI sIlIsIyA davA kAyAnuM mamatva mUkAvavA mATe chellAmAM chello upAya che. 478 kAyotsarga - kAyotsarga eTale zarIranuM chUTI javuM. mRtyumAM to badhAnuM zarIra chUTI jAya che paraMtu mananI zarIrane pakaDI rAkhavAnI AkAMkSA chUTatI nathI. eTalA mATe ApaNe jene mRtyu kahIe chIe e vAstavika mRtyu nathI. mAtra navA janmano sUtrapAta che. maravAnI kSaNe paNa mana zarIrane pakaDI rAkhavA icche che. maravAnI pIDA ja e che ke jene ApaNe pakaDI rAkhavA mAgIe chIe e ene pakaDI rAkhI zakatA nathI. duHkha e che ke jene ApaNe huM chuM ema samajatA hatA e naSTa thaI rahyuM che. kAyotsargano artha che mRtyu mATe sahaja svIkRtino bhAva. A bhAva jyAre pragADha banaze tyAre mRtyu 1. prArthanA maMdira Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 jevI ja ghaTanA ghaTaze. sAdhakane lAgaze ke maTI gayuM, samApta thaI gayuM e kSaNe zarIrane pakaDI rAkhavAnI bhAvanA na UThe enI ja sAdhanAnuM nAma kAyotsarga che. dhyAnanI kSaNe jyAre mRtyu jevI pratIti thavA lAge tyAre zarIrane pakaDavAnI abhIpsA, AkAMkSA na UThe, zarIranuM chUTatuM jatuM e rUpa svIkRta thaI jAya. saharSa zAMtipUrvaka, ahobhAvathI A zarIrane vidAya devAnI kSamatA AvI jAya e tapanuM nAma kAyotsarga che. dhyAnamAM pUrva taiyArI thatA kAyotsargamAM zarIra ane cetanA chUTAM thaI jAya che. vacceno setu tUTI jAya che. jema koI pula tUTI jAya ane nadInA be kinArA alaga thaI jAya ema ja vicAra ane vAsanAnA chUTA paDatA ja cetanA alaga ane zarIra paNa alaga thaI jAya che. kAyA para dukha Ave, pIDA Ave to eno sahajabhAvathI sahI levAM, koI satAve to ene sahajabhAvathI sahI levuM, bimArI Ave to sahajabhAvathI sahI levI. kaSTa Ave ene sahI levA e kAyotsarganI prAthamika bhUmikA batAvI che. mahAvIra svAmI jANatA hatA ke badhA ja prakAranA ArAdhako haze. eka ja prakAranI vAta karavAthI nahi samajI zake alaga alaga rIte batAvavI paDaze. kAyAne caDAvI devAnI taiyArI, kAyAne choDI devAnI taiyArI, kAyAthI dUra thaI javAnI taiyArI, kAyAthI bhinna chuM evuM jANI levAnI taiyArI, kAyA karatI hoya to joto rahuM evuM jANI levAnI taiyArI kAyotsarga dvAra ja prApta thAya che. pazcimanA kiMmatI vicAraka mArzala mekaluhAna ! e kahe che ke makAna ApaNA zarIrano ja vistAra che. dUrabIna ApaNA AMkhano vistAra che. baMdUka ApaNA nakhono vistAra che. eTale jema jema vaijJAnika yuga thato jAya che eTaluM ja ApaNuM zarIra moTuM thatuM jAya che. mANase je paNa vikAsa karyo che. jene ApaNe pragati kahIe chIe e enA zarIrano vistAra che. eTalA mATe ja jeTalo vaijJAnika yuga saghana thato jAya che. eTalo ja AtmabhAva ocho thato jAya che. AtmabhAvo vadhAravA mATe kAyotsarganuM paheluM sUtra che. zarIra e huM nathI. mANasa mAnyatA pramANe jIvanAra prANI che. zarIra e huM chuM. e mAnyatA eTalI pragADha banI gaI che ke UMghamAM ke behozImAM paNa khyAla rahe che. A mAnyatAne toDavA kAyotsarganuM paheluM sUtra laIe to adbhuta pariNAma AvI jAya che. i.sa. 1908mAM kAzI narezanuM epeDikasanuM oparezana thayuM ane nareze kahI dIdhuM ke e koI behozInI davA nahI le. kAraNa ke e kAyotsarganI sAdhanA karI rahyA hatA. cha DaoNkTaro bhegA thaIne oNparezana karyuM paNa e badhA cakita thaI gayA. narezane pUchyuM tamane dardanI khabara na paDI ? mahArAjAe kahyuM jyAre huM gItAjIno pATha karuM chuM. he mAne zarIra - 1. zarIranA maravAthI tu marato 1. gItAjI Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 5 nathI. - naina chitti zAni jyAre zastro tArA para cheda kare che tyAre tuM kapAto nathI tyAre mArI bhItara evo bhAva jAgI jAya che ke huM zarIra nathI tyAre koI kApe chede to mane koI ja asara thatI nathI. gajakumAramuninA mastake dhagadhagatA kolasA mUkavAmAM AvyA. metArAjamunine vAdhara(cAmaDa)thI vIMTALavAmAM AvyA. aMdhakaRSinA ziSyo pANImAM palAI gayA. sukoSala munine vAghaNe phADI khAdho, AvA to aneka mahAtmAo thaI gayA ke jemaNe kAyotsargane utkRSTa prakAre sAdhyo hato. vaijJAnikoe paNa e vAtane siddha karI che ke jyAre sUraja uge che ke DUbe che tyAre ApaNI bhItaramAM paNa rUpAMtaraNa thAya che. savAre jyAre sUrya uge che tyAre prakRtimAM ja nahi paNa zarIramAM paNa rUpAMtara thAya che kAraNake zarIra paNa prakRtino eka hisso che. bahAranuM AkAza nahI paNa bhItaranuM AkAza paNa badalAI jAya che. vaijJAniko have kahe che ke sAgaranI pAse tamane sAruM lAge che to sAru lAgavAnuM kAraNa e che ke ApaNA zarIramAM paNa 85% pANI che. eka hArmanI, eka rejhonansa, eka pratidhvani emAM uThavA lAge che. jaMgalamAM jaIne lIlottarIne joIne bahu sAruM lAge che. enuM kAraNa e che ke zarIrano kaNe kaNa lIlotarI rahI cUkyo che. e rejhonansa thAya che. simenTanI saDaka para cAlatA eTaluM sAruM nathI lAgatuM jeTaluM mATInI keDI para cAlatA sAruM lAge che. pagano sparza dhULane karatA hoIe tyAre ApaNA zarIra ane e mATInI vacce eka saMgIta pravAhita thavAnuM zarU thaI jAya che. sUraja savAre jyAre nIkaLe che tyAre ApaNI bhItara paNa ghaNuM badhuM ghaTita thAya che. saMkramaNanI ghaDI che. jyAre saMdhyAno samaya che e badalAvano samaya che. A badalAvanA samayamAM ApaNI bhItara vyavasthita dhAraNAo che. emane badalavAnuM AsAna che. eTalA mATe ja savAre tathA saMdhyA samaye, prArthanA, pratikramaNa jApa vagere batAvyA che ane A vAta dareka dharmanA darzanamAM saMtoe, RSioe hajAro varSo pahelA batAvyuM che. Atma kAyotsarga eka visphoTa che. dhyAnanI sAthe taiyArIne joDI devI paDe. dhyAna ane kAyotsarga jyAM maLI jAya che tyAM ja vyakti amRtane pAmI le che. A bAyokemIka bAra davAo eka davA sAthe bIjI miksa karIne paNa apAya che tevI rIte jevA jevA AtmAnA doSa hoya te te rIte vadhatA-ochA pramANamAM bAra tArUpI davA levI jarUrI che. bAyokemIkanI davAnI aMdara darda ekadama tAju hoya to cha 4 phorsa ane vadhAre hoya to 12 X phorsa apAya che. dazavarSa junuM hoya to 30 X phorsa ane ekadama sIrIyasa kesa hoya to 1000 x phorsa paNa apAya che. tevI rIte jaina zAsananI bAra tArUpI davAo potAnA AtmAnA rogonA pramANamAM te te phorsamAM apAya che. jemake sAmAnya pApa thayuM hoya to nAno tapa apAya che. moTuM pApa thayuM hoya to aTTama, aThThAI vigere apAya che. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 Sche prakaraNa - 6 prakirNa : 6.1 482 503 509 6.3 tapa sUktam tapapada ane stavano jainetara tapanA nAmo ane kAvyo paryAvaraNa, Asana, pratimA, AtApanA, yoga, bhAvanA, brahmacarya vagere tapa saMdarbha sUci 6.4 532 571 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 6.1 tapa sUktam paribhASA 2. 3. 4. 5. 6.. tApayati aSTaprakAraM karma iti tapaH / prakirNa tapa-sUkta jaina vADmaya meM 'tapa' jo ATha prakAra ke karmo ko tapAtA hai, isakA nAma tapa hai / tapyate aNeNa pAvaM kammamiti tavo / - - nizIthacUrNi 46 - Avazyaka malayagiri khaNDa 2 a0 1 jisa sAdhanA se pApa karma tapta hotA hai, vaha tapa hai / icchA nirodhastapaH / -- - umAsvAti, tatvArthasUtra apanI icchAoM kI niyaMtraNa meM lAnA tapa hai 1 dehadukkhaM mahAphalaM / dazavaikAlika 8 deha kA damana karanA tapa hai, vaha mahAn phalapada hai / bhava koDiyaM saMciyaM kammaM / tavasA nijjharijjai uttarAdhyayana 10/16 koTi-koTi bhavoM ke saMcita karma tapasyA kI agni meM bhasma ho jAte hai / no pUyaNaM tavasA AvahejjA / sUtrakRtAMga 7/27 tapa ke dvArA pUjA-pratiSThA kI abhilASA nahIM karanI cAhie / 482 prakaraNa - 6 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 32e| -6 7. nannattha nijjaraTThayAe tavamahiDhejA / - dazavaikAlika 6/4 kevala karma-nirjarA ke lie tapasyA karanA cAhie ihaloka paraloka va yazakIrti ke lie nhiiN| sauNI jaha paMsuguM DiyA, vihUNiya dhaMsayai siyaM rayaM / evaM daviovahANavaM kammaM khavai tavassi mAhaNe // - sUtrakRtAMga 2/1/15 jisa prakAra pakSI apane paroM kI phar3aphar3A kara una para lagI dhUla ko jAr3a detA hai usI prakAra tapasyA ke dvArA mumukSa apane kRtakarmo kA bahuta zIghra hI apanagana kara detA hai / 9. na hu vAlataveNa muktuti / - AcArAgaM niyukti 2/4 ajJAna tapa se kabhI mukti nahI milatI hai / 10. jaha khalu mailaM vatyaM mu.... udagAIehiM davvehi / evaM bhAvuvahANeNaM sujmae kammaTThavihaM // - AcArAMga ni0282 jisa prakAra jala Adi bodhaka dravyoM se manina vastra bhI zuddha ho jAtA hai, usI prakAra AdhyAtmika tapa sAdhanA dvArA AtmA jJAnANAdi aSTavipa kamaM mana se mukta ho jAtA hai / 11. tavesuvA uttamaM baMbhaceraM / - sUtrakRtAMga 6/22 arthAt-tapoM meM sarvottama tapa hai brahmacayaM / 12. asidhArA gamaNaM ceva, dukkaraM cariuM tavo / - uttarAdhyayana 19/37 arthAt - tapa kA AcaraNa talavAra kI dhAra para calane ke samAna duSkara hai| Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5424 -6 13. egamappANaM saMpehAe dhuNe kammasarIragaM / - AcArAMga 1/4/3 AtmA ko zarIra se pRthak jAnakara bhogalipta zarIra kI tapasyA ke dvArA dhu DAlo / 14. chandaM nirohaNa uvei mokkhaM / - uttarAdhyayana 4/8 icchA nirodha-tapa se mokSa prApta hotA hai / 15. sakkhaM khu dIsai tavo viseso, na dIsaI jAivisesa koI // - uttarAdhyayana 12/37 tapa kI vizeSatA to pratyakSa dikhalAI detI hai, kintu jAti kI to koI vizeSatA najara nahIM aatii| tavo joI jIvo joiThANaM / jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kammehA saMjamajoga santI / homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // - uttarAdhyayana 12/44 tapa jyoti arthAt agni hai, jIva jyoti samAna hai, mana, vacana, kAyA ke yoga .... - Ahuti dene kI kar3hachI hai, zarIra kArIpAMga - agani prajvalita karane kA kAraNa hai, karma jalAye jAne vAle iMdhana hai, saMyama yoga zAMti pATha hai / meM isa prakAra kA yajJa karatA hU~, jise RSiyoM ne zreSTha batAyA hai| 17. jahA tapasvI dhuNate taveNaM, kammaM tahA jANa tavoNNumaMtA / - bRhadakalpabhASya 4401 jisa prakAra tapasvI tapa ke dvArA apane karmoM ko guna mAnatA hai, vaise hI tapa kA anumona karane jAtA hai| Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 18. niuNo vi jIva poo, tava saMjama mArua vihUNo / - AcArAMganiyukti 96 zAstrajJAna meM kuzala sAdhaka bhI tapa, saMyama rupa pavana ke binA saMsAra sAgara meM taira nahIM sktaa| 19. kasehiM appANaM, jarehi appANaM / - AcArAMga 1/4/3 tapa ke dvArA apane ko kRza karo, tana-mana ko halkA karo / apane ko jIrNa karo, bhogavRtti kI jarjara karo / 20. appapiNDAsi pANAsi, appaM bhAsejja suvvae / - sUtrakRtAMga 1/8/25 suvratI sAdhaka kama khoye, kama pIye aura kama bole / 21. No pANabhoyaNassa atimattaM AhArae sayA bhavaI / - sthAnAMgasUtra 9 brahmacArI ko kabhI bhI adhika mAtrA meM bhojana nahIM karanA cAhie / 22. aNaNhaye tave ceva / / - bhagavatIsUtra 2/5 tapa se pUrvabaddha karmo kA nAza hotA hai / 23. jaM me tava niyama-saMjama-sajjhAya jANApravassaya mAdIesu jogesu jayagA, setaM jatA / - bhagavatIsUtra 18/10 tapa, niyama, saMjama, svAdhyAya, dhyAna, Avazyaka Adi logoM meM jo bananA viveka mukti prayukti hai, yaha merI vAstavika ...... / 24. bhIto tava saMjama pi hu muMejjA / bhIto va bharaM na nityarejjA / - praznavyAkaraNa 2/2 - Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5425 - 6 bhayabhIta vyakti mana aura saMyama kI sAdhanA chor3a detA hai| vaha kisI bhI ........... ko nahIM nitya karatA hai 25. balaM thAmaM ca pehAe, saddhAmAroggamappaNo / khettaM kAlaM ca vinAya, tahappANaM nijuM jae // - dazavaikAlika 8/35 apanA bala, dRr3hatA, zraddhA, Arogya tathA kSetrakAla ko dakhakara AtmA ko tapazcaryA meM lagAnA caahiye| 26. tavassa mUlaM vitI / - nizItha cUNi 4 tapa kA mUla dhRti arthAt dhairya hai| 27. yatra tapaH tatra niyamAtsaMyamaH / / yatra saMyamaH tatrApi niyamAt tapaH / ___ - nizItha cUrNi 3322 jahA~ tapa hai vahA~ niyama se saMyama hai, aura jahA~ saMyama hai vahA~ niyama se tapa hai| tapa ke prakAra : 28. so tavo duviho vutto, bAhirabhitaro thaa| bAhiro chavviho vutto, eva mabhitaro tavo // - uttarAdhyayana sUtra 30/7 tapa do prakAra kA hai - bAhya aura Abhyantara / bAhya tapa anazana Adi chaH prakAra kA hai, evaM AbhyaMtara tapa ke prAyazcita Adi chaH bheda hai| 29. aNasaNa mUNoyariyA, bhikkhAyariyA ya pspriccaao| kAyakileso, saMlINayA ya vajjho tavo hoI // pAyacchitaM, viNao, veyAvaccaM taheva samjAo / jANaM ca viusaggo eso abhitaro tavo // - uttarAdhyayana 3018-10 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA anazana 30. 31. bAhya tapa ke chaH bheda hai 1. anazana, 2. uNodarI, 3. bhikSAdharI, 4. parityAga, 5. kAyakleza aura 6. pratisaMlinatA / AbhyaMtara tapa ke chaH bheda hai - 1. prAyazcita, 2. vinaya, 3. vaiyAvacca, 4. svAdhyAya, 5. dhyAna aura 6. kAusagga 33. - AhAra paccakkhANeNaM jIviyAsaMsappaogaM vocchidai / - uttarAdhyayana sUtra 26 / 35 AhAra kA pratyAkhyAna (tyAga) anazana kahalAtA hai| isase jIva AzA kA vyavaccheda karatA hai, arthAt lAlasAoM se mukta ho jAtA hai / jassa asaNamappA taM pi tavo tappaDicchgA samaNA / aNNaM bhikkhamaNesaNa madhate samaNA aNAhArA // - pravacanasAra 3 / 29 32. tadeva hi tapa: kArya, durdhyAnaM yatra no bhavet / ye na yogA na hIyante, kSIyante nendriyANi ca // para vastu kI Asakti se rahita honA hI AtmA kA nirAhAra rupa vAstavika anazana tapa hai / astu, jo zramaNa bhikSA meM doSa rahita zuddha AhAra grahaNa karatA hai, vaha nizcaya dRSTi se anAhAra tapasvI hI hai / tapoSTaka ( yazovijayajI kRta ) pra - 6 ... so nAma aNasaNa tavo, jeNa maNomaMgulaM na citei / jeNa na iMdriya hANI jeNa ya jogA na hAyaMti // tava paisA hI karanA cAhie, jisameM durdhyAna na ho aura indriyoM kSINa na hoN| yogoM meM hAni na ho / 487 maraNasamAdhi prakINaMka 134 vahI anazana tapa zreSTha hai, jisase ki mana anazana na soce, indriyoM kI hAni na ho, aupa nitya prati kI yoga-dhrama kriyAoM meM vighna na Ae / Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 34. caturvidhAzana- tyAga upavAso mato jinaiH / 35. azana Adi cAro prakAra ke AhAra kA tyAga karanA bhagavAna ke dvArA upavAsa mAnA gayA hai / uNodarI : 6. 37. 38. hiyAhArA, miyAhArA, appAhArA pa je narA / na se pijjA sinicchaMti appANaM te gagicchayA // - - subhASitaratnadoha rasa-parityAga jo manuSya hitAhArI (zarIra ko hitakArI) mitAhArI (niyamita AhArI) aura alpAhArI (nityaprati ke AhAra se kama bhojana karane vAle) haiM, unheM kisI vaidya se cikitsA karavAne kI AvazyakatA nahIM, ve svayaM hI apane vaidya hai, cikitsaka hai / uNoriyA suhamANai / maraNasamAdhi 136 uNodarI tapa karane vAle sukha pAte haiM / ve kabhI asvastha nahIM hote / atiregaM ahigaraNaM / - opaniryukti 578 rasApagAmaM na niseviyavvA / pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhiddavaMti, dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI // oghaniyukti 741 AvazyakatA se adhika evaM anupayogI upakaraNa rakhanA vAstava meM adhikaraNa (doSarUpa evaM klezaprada haiM / prakaraNa 6 uttarAdhyayana sUtra 32/10 488 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5429 -6 manuSya ko ghI dUdha Adi rasoM kA adhika sevana nahIM karanA cAhie, kyoMki rasa prApta uddIpaka hote hai / addIpta puruSa ke nikaTa kAma bhAvanAeM vese hI talI AtI hai, jaise svAdiSTa phala vAle vRkSa ke pAsa pakSI cale Ate hai / 39. na ragaTThAe- jijjA, javaNaTThAe mhaamunnii| - uttarAdhyayana sUtra 32/10 sAdhu ..... ke lie bhojana na bhare, kintu jIvayAtrA ke nirvAha ke lie kare / 40. aT niddheNa dhirApA uijjati / - Avazyakaniyukti 1263 ati snigdha AhAra karane se vipaya kAmanA uddIpta ho uThatI hai| prAyazcita : 41. pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaMti bhaNNai teNaM / - paMcAzaka saTIka vivaraNa 16/3 jisake dvArA pApa kA chedana hotA hai, use prAyazcita kahate haiN| 42. prAyaH pApaM vinirdiSTaM, cittaM tasya vizodhanam / -dharmasaMgraha 3 adhikAra prAyaH zabda kA artha pApa hai, aura citta kA artha hai, usa pApa kA zodhana karanA / arthAt pApa kI zuddha kane vAlI kriyA ko prAyazcita kahate haiN| 43. aparAdho vA prAyaH, cittaM zuddhiH prAyasa cittaM / prAyazcittaM-aparAdha-vizuddhiH / - rAjavAtika 9/22/1 aparAdha kA nAma prAyaH hai aura citta kA artha zodhana hai / prAyazcita arthAt aparAdha kI zuddhi / prAyaityucyate lokastasya cittaM mano bhavet / taccitta-grAhakaM karma, prAyazcittamiti smRtam / / - prAyazcita samuccaya -ace Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 924 -6 prAyaH kA artha loka - janatA he evaM citta kA artha - mana hai| jisa kriyA ke dvArA janatA ke mana meM Adara ho, usa kriyA ko prAyazcita kahate hai| 45. pAyacchitta' karaNeNaM pAva kamma vitohiM jaNayai, niraiyAre vAvi bhavai / sammaM ca NaM pAyacchitaM paTThivajjamANe maggaM ca naggaM phalaM ca visohei AcAraM ca AcatAraphalaM ca aarohei| - uttarAdhyayana sUtra 26/16 prAyazcita karane se jIva pApoM kI vizuddhi karatA hai, evaM niraticAra nirdoSa banatA hai| sampaNa prAyazcita pratIkAra karane se doSa ........... ke jJAna ko niSedha karatA hai tathA cAritraphala-mokSa kI ArAdhanA karatA hai| 46. udghariya savvasallo, Aloiya-nidio guru sagAse / hoi atiregalahuo, ohariyabhArovva bhAravaho / - oghaniyukti 803 jo sAdhaka gurujanoM ke samakSa mana ke samassa zalyoM (kAMToM) ko nikAla kara AlocanA, nindA (AtmanindA) karatA hai, usakI AtmA usI prakAra halkI ho jAtI haiM, jaise sira kA bhAra utAra dene para bhAra vAhaka / 47. jaha vAlo jaMpaMto, kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhavai / taM taha AloejjA, mAyA - mayavippamukko u|| - oghaniyukti 801 bAlaka ko jo bhI ucita anucita kArya kara letA hai, vaha saba sarala bhAva se kaha detA hai| isI prakAra sAdhaka ko bhI gurujanoM ke samakSa daMbha aura abhimAna se rahita yathAthaM AtmAlocanA karanI caahiye| AlocaNApariyAo, sambhaM saMpaTThio gurusamAsaM / jai aMtaro u kAlaM, karejja ArAhao taha dhi // - Avazyakaniyukti 4 kRta pApoM kI AlocanA karane kI bhAvanA se jAtA huA vyakti yadi bIca meM mara jAye to bhI vaha ArAdhaka hai| 48. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 vinaya : 49. rAyaNiesu viNayaM puNje| - dazavaikAlika 841 apane se bar3o (....) ke nAma sadA vinaya pUrvaka apahAra karanA caahie| 50. ye AcArya-upadhyAyaM suzrUSA vayaNaM kare / veniM jikanA pakDiMti gata....iva pAyayA // - dazavakAlika 4/2/12 jo apane AcArya-upAdhyAya Adi kI vinayapUrvaka zuzrUSA sevA tathA AjJAoM kA pAlana karatA hai, unakI zikSAe~ (vidyAe~) vaise hI bar3hatI hai jaise ki jala se sIMce jAne para vRkSa / 51. vivattI aviNIyassa, sampattI viNIyassa ya / - dazavaikAlika 9/2/22 avinIta vipatti (duHkha) kA bhAgI hotA hai aura vinIta sampatti (sukha) kA / 52. jo chaMdaM ArAhayaI sa pujjo| - dazavaikAlika 9/3/1 jo gurujanoM kI bhAvanAoM kA Adara karatA hai vahI ziSya pUjya hotA hai| 53. ANA niddesakare, guruNamuvavAya kArae / iMgiyAgArasampanne se viNIe tti vaccaI / / - uttarAdhyayana 1/2 jo gurujanoM kI AjJAoM kA pAlana karatA hai, unake nikaTa samparka meM rahatA hai, evaM unake hara saMketa va ceSTA ke prati sajAga rahatA hai - une vinIta kahA jAtA hai| 54. viNao vi tavo, tavo pi dhammo / -praznavyAkaraNa sUtra 2/3 vinaya svayaM eka tapa hai, aura vaha zraSTha dharma hai| GER Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 55. naccA namai mehaavii| - uttarAdhyayana sUtra 1/45 buddhimAn jJAna prApta karake nabha ho jAtA hai| 56. viNaogha yeyassa iha paraloge vi vijjAo phalaM payacchaMti / - nirzIthacUNi 13 vinaya mokSa kI vijJAe ihaloka evaM paraloka-..... hI phala pradAna karatI hai| vaiyAvRtya : 57. vaiyAvRtyam-bhaktAdibhidharmopagrahakAri vastubhirupagraha-karaNe / - sthAnAMga TIkA 5/1 ghane se sahArA dene vAlI AhAra Adi vastuoM dvArA upagraha-sahAyatA karanA 'vaiyAvRtya' kahalAtA hai| vaiyAvRtya zabda sevA ke artha kA pratIka hai| dasavihe vaiyAvacce paNNate taM jahA-AyariyaveyAvacce, uvajjhAya veyAvacce, thera veyAvacce, tavassi veyAvacce, gilANa veyAvacce, seha veyAvacce, kula veyAvacce, gaLa veyAvacce, saMgha veyAvacce, sAhammiya veyaavcce| - sthAnAgaMsUtra 10/449 AcArya kI vaiyAvRttya(sevA) upAdhyAya kI vaiyAvRtya, sthavira kI vaiyAvRtya, tapasvI kI vaiyAvRtya, navadIkSita kI vaiyAvRtya, kula kI vaiyAvRtya, saMgha kI vaiyAvRtya, sahadharmI kI vaiyAvRtya / ina dasoM kI yathAyogya sevA bhakti karanA vaiyAvRtya tapa kahA jAtA hai| 59. vaiyAvacceNaM titthayaranAma goyaM kammaM nibaMdhei / - uttarAdhyayana 29/43 AcArya Adi kI vaiyAvRtya (sevA) karane se jIva tIrthaMkara nAma gotra karma kA upArjana karatA hai| AhAra, pAnI, Asana Adi se lekara auSadhi Adi samayocita sevA saraMkSaNa Adi sat kriyAeM vaiyAva-tya tapa meM AtI haiN| 60. asaMginhIya parijaNassa saMgiNhaNayAe abbhuTTevvaM bhavai / -sthAnAga8 prayAzcita-prasajaNa janoM kI Azraya evaM sahayoga dene ke lie sadA Apara rho| Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 61. gilANassa agilAe vaiyAvaccakaraNayAe abbhuTTeyavvaM bhavai / - sthAnAMga 8 donoM kI sevA ke lie sadA tatpara rahanA caahie| 62. je bhikkhU gilANaM soccA NaccA na gavesai, na gavasaMtaM vA sAijjai..............AvajjaiM, caumAsiyaM parihAraThANaM aNugghAiyaM / - nizItha bhASya 10/37 yadi koI samartha sAdhu kisI sAdhu ko bImAra sunakara evaM jAnakara beparavAhI se unakI sAra-sambhAla na kare tathA na karane vAle kI anumodanA kare to use guru cAturmAsika prAyazcita AtA hai| 63. davveNa bhAveNA vA jaM appaNo parassa vaa| uvakArakaraNaM, taM savvaM veyAvaccaM / - nIzIthacUrNi 6605 bhojana, vastra Adi dravya rUpa aura upadeza evaM satpreraNA Adi bhAva rUpa se jo bhI apane ko tathA anya ko upakRta kiyA jatA hai, vaha saba vaiyAvRtya hai| 64. sajjhAe vA niutteNa savvadukkhamokkhaNo - uttarAdhyayana 26/10 zAstroM kA svAdhyAya karate rahane se samasta duHkhoM se mukti milatI hai| 65. sajjhAyaM ca tao kujjA savvabhAvavibhAvaNaM / - uttarAdhyayana 26/37 svAdhyAya saba bhAvoM (viSayoM) kA prakAza karane vAlA hai| 66. sajjAe NaM nANAvaraNijjaM kammaM khavei / - uttarAdhyayana 29/18 svAdhyAya karane se jJAnAvaraNa (jJAna ko Dhakane vAle) karma kA kSaya hotA hai| 67. navi atthi, navi a hohI, sajjhAya samaM tavo kammaM / - bRhatkalpabhASya 1169 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 54295 - 6 svAdhyAya ke samAna dUsarA tapa na atIta meM kabhI huA hai , na vartamAna meM kahIM hai, aura na bhaviSya meM kabhI hogaa| 68. jo vi pagAso bahuso guNio paccakkhaMo na uvlddho| jaccaMvassa va caMdo phuDo vi saMto tahA sa khalu // - bRhatkalpa bhASya 1224 zAstra kA bAra bAra adhyayana kara lene para bhI yadi usase artha kI sAkSAt anubhUti na huI ho to vaha adhyayana vaisA hI apratyakSa rahatA hai jaisA ki janmAMgha ke candramA prakAzamAna hote hue bhI apratyakSa hI rahatA hai| 69. NANaM pi kAle ahijjamANaM NijjarA heU bhavati / akAle puNa uvaghAyakaraM kamma baMdhAya bhavati // -nizItha cUrNi 11 zAstra kA adhyayana ucita samaya para kiyA huA hI nirjarA kA hetu hotA hai, anyathA vaha hAnikAra tathA karma baMdha kA kAraNa bana jAtA hai| dhyAna : 70. cittasseggayA havai jhANaM / - Avazyakaniyukti 1456 kisI eka viSaya para citta ko ekAgra sthira karanA dhyAna kahalAtA hai| 71. ekAgracintA yoganirodho vA dhyAnam / -jainasiddhAntadIpikA 5/28 ekAgra cintana evaM mana, vacana-kAyA kI pravRtti rupa yogo ko rokanA dhyAna hai| 72. jhANapilINo sAhu, paricANaM kuNai savva doSANaM / tamhA du jhANameyaTTi savvadicArassa paTikkamaNaM // - niyamasAra 537 dhyAna meM tIna sAdhaka ... dono kA nivAraNa kara sakatA hai| vaha dhyAna hI saba adhikAroM kA prativacana Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 73. 74. 75. 76. 77. 78. yasya cittaM sthirIbhUtaM sa hi dhyAtA prazasyate / - jJAnArNava pR. 84 jisakA citta sthira ho, vahI dhyAna karane vAlA prazaMsA ke yogya hai / vItarAgo vimucyate, vItarAgaM vicintayan / - yogazAstra 9/13 - vItarAga kA dhyAna karatA huA yogI svayaM vItarAga hokara karmoM se yA vAsanAoM se mukta ho jAtA hai / upayoge vijAtIya- pratyayAvyavadhAnabhAk / zubhaikapratyayo dhyAnaM, sUkSmAbhogasamanvitam // - dvAtriMzadvAtriMzikA 18/11 mokSaH karmakSayAdeva sa cAtmajJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM tacca, taddhyAnaM hitamAtmanaH // sthira dIpaka kI lI ke samAna mAtra zubha lakSya meM lIna aura virodhI lakSya ke vyavadhAna rahita jJAna, jo sUkSma vipayoM ke Alocana sahita ho, use dhyAna kahate haiM / - yogazAstra 4 / 113 - vairAgyaM tatvavijJAnaM, nairgranthyaM samacitatA / parigraho japazceti, paJcaite dhyAnahetavaH // saMgatyAgaH kaSAyANAM, nigraho vratadhAraNam / mano'kSANAM japazceti, sAmagrI dhyAnajanmani // karma ke kSaya se mokSa hotA hai, Atma jJAna se karma kA kSaya hotA hai aura dhyAna se Atma jJAna prApta hotA hai / ataH dhyAna AtmA ke liye hitakArI mAnA gayA hai| prakaraNa 6 - tatvAnuzAsana 75 - parigraha kA tyAga, kaSAya kA nigraha, vrata dhAraNa karanA tathA mana aura indriyoM ko jItanA - ye sava kArya dhyAna kI utpatti meM sahAyatA karane vAlI sAmagrI hai| - bRhadravyasaMgraha saMskRta TIkA, pR0 281 495 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 79. 81. 82. 1. vairAgya, 2. tattvavidhAna, 3. nirgranthatA, 4. samacittatA, 5. parigrahajaya ye dhyAna ke hetu hai / svAtmAnaM tvAtmani tvena, dhyAte svasmai svato yataH / SaTkArakamayastasmAd, dhyAnamAtmaiva nizvayAt // - - tattvAnuzAsana 74 80. nizcayAd vyavahArAcca, dhyAnaM dvividhamAgame / svarUpAlamyanaM pUrva, parAlambanamuttaram // tattvAnuzAsana 96 nizcaya dRSTi se aura vyavahAra dRSTi se dhyAna do prakAra kA hai| prathama meM para vastu kA Alambana hai / AtmA kA AtmA meM, AtmA dvArA, AtmA ke liye, AtmA se hI dhyAna karanA cAhiye / nizcayanaya meM SaTkArakamaya - yaha AtmA hI dhyAna hai / - svAdhyAyAdra dhyAnamadhyAstAM, dhyAnAt svAdhyAyamAnet / dhyAna - svAdhyAyasaMpattyA, paramAtmA prakAzate // yathAnyAsena zAstrANi, tharANi sumahAntyapi // tathAzyAnApisusthairya, labhate'bhyAsavartinAm // * tattvAnuzAsana prakaraNa upazcAnto vitendra dhyAnaM, dhyAna zrantI vizejjapam / anpAM zcAntaM paThet stotra - mityeya gurubhiH smRtam // . hone para dhyAna evaM dhyAna se para khoDa par3anA caahie| aise hI hetu na kahA hai| - 496 6 svAdhyAya se dhyAna kA abhyAsa karanA cAhiye aura dhyAna se svAdhyAya ko caritArtha karanA cAhiye / svAdhyAya evaM dhyAna kI saMprApti se paramAtmA prakAzita hotA - arthAt apane anubhava meM lAyA jAtA hai| / abhyAsa se jaise mahAna bhArata sthira ho Ate hai, usI prakAra abhyAsa karane vAloM kA dhyAna sthira ho jAtA hai| svarUpa kA Alambana he evaM dUsare .. pR. 72, zloka 3 . hone para jApa karanA cAhiye tathA dono se bala hone Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 83. bhA mujjhaha ! mA rajjai ! mA dussaha ! iTTha ! niTThaaDhesu / thiramicchaha jai cittaM, vicittaM, viciMtajhANApasiddhIe / mA ciTThaha ! mAM jaMpaha! mA ciMtaha ! kiM vi jeNa hoI thiro| appA appaMmirao, iNameva paraM bave jhAuM / - dravya saMgraha he sAdhaka! vicitra dhyAna kI siddhi se yadi citta ko sthira karanA cAhatA hai, to iSTa aniSTa padArthoM meM moha, rAga aura dvepa mata kara / kisI bhI prakAra kI ceSTA, jalpana na cintana mata kara, jisase mana, sthira ho jAye / AtmA kA AtmA meM rakta ho jAnA hI utkRSTa dhyAna hai| 84. jitendriyasya dhIrasya prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAsanasya nAsAgra-nyastanetrasya yoginA // - tattvAnuzAsana 37 dhyAna ke icchuka yogI kI yoga ke ATha aMgoM kI avazya jAnanA cAhie, yathA - 1. dhyAtA - indriya aura mana kA nigraha karane vaalaa| 2. dhyAna - iSTa viSaya meM lInatA / 3. - phala-saMvara-nirjarA ruup| 4. - dhyeya-iSTa devaadi| 5. - yasya-dhyAna kA svaamii| 6.- yatra-dhyAna kA kSetra / 7. - yadA-dhyAna kA samaya / 8. - dhyAna kI vidhi| jhANa jogaM samAhaTu kAyaM viusejja svvso| - sUtrakRtAMga 8/26 dhyAna yoga kA avalambana kara dehabhAva kA sarvatobhAvena visarjana karanA caahie| kAyotsarga (vyutsarga) Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 86. 87. vyutsagahiM yatkAyaceSTA nirodhataH / 2. kAusaggeNaM tIya paDuppannaM pAyacchitaM visohei, visuddhapAyacchite ya jIve nivvuyahiyae ohariyabhAruvva bhAravahe pasatthajjhANovagae suhaM suheNaM viharai / 88. indriyamanasorniyamAnuSThAnaM tapaH / 3. uttarAdhyayana 29/12 kAyotsarga (vyAna) karane se jIva atIta evaM vartamAna ke doSoM kI vizuddhi karatA hai aura prAyazcita ke dvArA sira para se bhAra utara jAne se bhAravAhakavat halkA sad-dhyAna meM ramaNa karatA huA sadA sukhapUrvaka vicaraNa karatA hai / 4. zarIra kI capalatAjanya ceSTAoM kA nirodha karanA vyutsarga tapa hai / pAMca indriya (sparzana, rasanA - ghrANa - cakSu - zrotra) aura mana ko vaza meM karanA yA bar3hatI huI lAlasAoM ko rokanA tapa hai / vaidika vAGmaya meM 'tapa' 1. tapo vA'gnistapI dIkSA / * sthAnAMga TIkA 6 -- tapo me pratiSThA / - nItivAkyAmRta 1/22 zatapatha brAhmaNa 3/4/3/3 tapa eka agni hai, tapa eka dIkSA hai| tapasA vai lokaM jayanti / - zatapatha brAhmaNa 3/4/4/27 tapa ke dvArA hI saccI vizvavijaya prApta hotI hai / prakaraNa 6 - taittirIya brAhmaNa 3/7/7 -- tapa merI pratiSThA hai, merI sthiratA kA hetu hai / zreSTho ha vedastapaso'dhijAtaH - gopathabrAhmaNa 1/1/9 zreSTha jJAna tapa ke dvArA hI prakaTa hotA hai / 498 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 5427 -6 5. tapo hi svaadhyaayH| - taittirIyaAraNyaka 2/14 svAdhyAya svayaM eka tapa hai| 6. sa tapo'tapyata, sa tapastaptvA idaM sarvam asRjat / - taittirIya AraNyaka 8/6 usa (brahma) ne tapa kiyA aura tapa karake isa saba kI racanA kii| tapasA brahma vijijnyaassv| - taittirIya AraNyaka 9/2 tapa ke dvArA brahma ke yathArtha svarUpa ko jAnie / 8. tapo brahmeti / - taittirIya AraNyaka 9/2 tapa hI brahma hai| 9. RtaMtapaHsa satyaMtapaH, zrRMtaMtapaH, zAntaM tapo, dAnaMtapaH / - taittirIyaAraNyaka nArAyaNopaniSad 10 / 8 Rta (mana kA satya saMkalpa) tapa hai| satya (vANI se satya bhASaNa) tapa hai / zruta (zAstra zravaNa) tapa hai| zAnti (aindriyika vipayoM se virakti) tapa hai| dAna tapa hai| 10. tapo nAnazanAt param / yadvi paraM tapastad durgharSam tad durAdharSam / - taittirIya AraNyaka 10/62 anazana se bar3hakara koI tapa nahIM hai| sAdhAraNa sAdhaka ke lie yaha parama tapa durdharpa hai, durAdharpa hai, arthAt sahana karanA bar3A hI kaThina hai| 11. nA'tapaskasyA'tmajJAne'dhigamaH karmazuddhirvA / - maitrAyaNI AraNyaka 4/3 jo tapasvI nahIM hai, usakA dhyAna AtmA meM nahIM jamatA aura isalie usakI zuddhi bhI nahIM hotii| Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 12. tapasA prApyate sattvaM sattvAt saMprApyate manaH / 13. 14. manalA prApyate tvAtmA hyAtmApattyA nivarttati - yajurvedIya maitrAyaNI AraNyaka 4 / 3 -- 17. tapa dvArA sattva (jJAna) prapta hotA hai, sattva se mana vaza meM AtA hai, mana vaza meM Ane se AtmA kI prApti hotI hai, aura AtmA kI prApti ho jAne para saMsAra se chuTakArA mila jAtA hai| vidyayA tapasA cintayA copalabhate brahma / yadvi paraM tapastad durgharSam tad durAdharSam / - ya0 mai0 A0 4/4 AdhyAtmika vidyA se, tapa aura Atmacintana se brahma kI upalabdhi hotI hai / ahiMsA satya vacana mAnRzaMsyaM damo ghRNA / etattapo vidurdhIrA na zarIrasya zoSaNam / - mahA0 zAntiparva 183/18 15. deva dvija guru prAjJa - pUjanaM zIcamrajavam / kisI bhI prANI kI hiMsA na karanA, satya bolanA, krUratA ko tyAga denA mana aura indriyoM ko saMyama se rakhanA tathA sabake prati dayA bhAva rakhanA, inhIM ko dhIra (jJAnI) puruSoM ne tapa mAnA hai| kevala zarIra ko sukhAnA hI tapa nahIM hai / brahmacaryamahiMsA ca zArIraM tapa ucyate // 14 // devatA, brAhmaNa, guru evaM jJAnIjanoM kA pUjana, pavitratA saralatA, brahmacaryaM aura ahiMsA - ye zArIrika tapa hai| 16. anudvegakaraM vAkyaM satyaM priya hitaM ca yat / prakaraNa 6 svAdhyAyAbhyasanaM caiva vAGmayaM tapa ucyate // 15 // uddega (azAnti) na karane vAlA, priya, hitakArI yakhArtha satya bhASaNa aura svAdhyAya kA abhyAsa - ye sava vANI ke tapa kahe jAte haiM / manaHprasAdaH saumyattvaM mInAmAtmavinigrahaH / bhAvasaMzuddhirityetat tapo mAnasamucyate // 16 // - bhagavadgItA 11 mana kI prasannatA, saumyabhAva, mauna, Atma-nigraha tathA zuddha bhAvanA ye saba mAnasa tapa kahe jAte hai / 500 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 18. zraddhayA parayA taptaM tapastatrivighaM nraiH| aphalAkAkSibhiyuktaH sAttvikaM paricakSate // 17 // - bhagavadgItA 11 mana, vANI aura zarIra ina tInoM kA tapa yadi phala kI AkAMkSA kie binA parama zraddhApUrvaka kiyA jAe to vaha sAttvikatapa kahalAtA hai| satkAra mAna pUjArthaM tapo dammena caiva tat / kriyate tadiha proktaM rAjasaM calamadhru bam // 18 // jo tapa satkAra, mAna aura pUjA ke lie tathA anya kisI svArtha ke lie pAkhaNDa bhAva se kiyA jAtA hai, vaha anizcita tathA asthira tapa hotA hai, use 'rAjasa' tapa kahate hai| 20. mUDhagrAheNAtmano yatpIDayA kriyate tapaH / parasyotsAdanArtha vA tat tAmasasamuhhRtam // 19 // - bhagavadgItA 17 jo tapa mUr3hatApUrvaka, haTha se tathA mana, vacana aura zarIra kI pIr3A ke sahita athavA dUsare kA aniSTa karane ke lie kiyA jAtA hai, vaha 'tAmasa' tapa kahA jAtA hai| 21. tapo mUlabhidaM sarvaM daiva mAnupakaM sukham / - manusmRti 11/235 manuSyoM aura devatAoM ke sabhI sukhoM kA mUla tapa hai| 22. brAhmaNasya tapo jJAnaM tapaH kSatrasya rakSaNam / - manusmRti 11/236 brAhmaNa kA tapa jJAna hai aura kSatriya kA tapa durbala kI rakSA karanA hai| 24. yad dustaraM yad durApaM yat durgaM yacca duSkaram / sarvaMtat tapasA sAdhyaM tapohi duratikramam // - manusmRti 11/239 jo dustara hai, duSprApya hai (kaThinatA se prApta hone jaisA hai) durgama hai, aura duSkara hai, vaba saba tapa se sAdhA jAtA hai| sAdhanA kSetra meM tapa eka durlaghana zakti hai, arthAt tapa se sabhI kaThinatAoM para vijaya prApta kI jA sakatI hai| Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 24. 25. 27. na vidyayA kevalayA tapasA vA'pi pAtratA / yatravRta bhime cobhe taddhi pAtraprakIrtitam // 29. 30. - manusmRti 1/122 1 na kevala vidyA se aura na kevala tapa se pavitratA prApta hotI hai / jisameM vidyA aura tapa donoM hI hoM, vahI mAtra kahalAtA hai / sammAnAt tapasaH kSayaH / 26. vedasyopaniSat satyaM, satyasyopaniSad damaH / damasyopaniSad dAnaM, dAnasyopaniSat tapaH / Apastamba smRti 1019 sammAna se tapa kA kSaya ho jAtA hai / - - mahAbhArata zAnti parva 251/11 veda kA sAra hai satya vacana, satya kA sAra hai indriyoM kA saMyama, saMyama kA sAra hai, dAna aura dAna kA sAra hai 'tapasyA' / tapo hi paramaM zreyaH sammohamitaratsukham / 28. tapasaiva mahogreNa yad durApaM tadApyate / vAlmIkI rAmAyaNa 7/84/9 tapa hI parama kalyANakArI hai / tapa se bhinna sukha to mAtra buddhi ke sammoha ko utpanna karane vAlA hai| * yogavAziSTha 3 / 68 / 14 - prakaraNa 6 jo duSprApya vastue haiM, ve ugratapasyA se hI prApta hotI hai| dhyAnayogarato bhikSaM prApnoti paramAM gatim / - zaMkhasmRti dhyAna yoga meM lIna muni mokSapada ko prApta karatA hai / omityeva dhyAyatha ! AtmAnaM svasti vH| pArAya tamasaH parAstAta / - muNDakopanipad 2/2/6 isa AtmA kA dhyAna ke rUpa meM karo ! tumhArA kalyANa hogA andhakAra dUra karane kA yaha eka hI sAdhana hai| 502. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 6.2 tapapada ane stavano tapapada pU0 (1) pU0 (2) dravya bhAvathI tapamaye, sakalavighna dUra jAya; paccAza labdhi upaDe, jaya jaya tapa mahimAya. tapa tapatAM kaSTo TaLe, duHkho dUra jAya; sarva karma dUre TaLe, paga paga maMgala thAya. tapanA bheda aneka che, tapanA bAra prakAra; pUjo vaMdo tapasvIne, tapa tapazo naranAra. (namo re namo zrI zatruMjaya girivara, e rAgamAM) pUjo vaMdo tapaguNadhArI, tapa tapazo jayakAra re; tapa tapatAM aThThAvIza pacAsa sabdhi pragaTe sArare. sarva zubhAzubha icchArodhaka, tapathI zakti prakAze re; niSkAmI the kAryo karatAM tapa che jANo pAse re. deva gurane saMghanI sevA, bhakti tapa che bezara ; dhArmika karma karatAM saMkaTa sahavAM duHkho kaleza re. AtmArthe paramArthe pravRtti, karatAM bhaya nahi khedare; dveSa na pragaTe tapa e tapatAM, nAse mohanA bhedare. manamAnI kAyAnI zuddhi dharavI tapa jayakAra ke; sarva zubhAzubha phUlanI icchA, tyAgathI tapa che udAra re. tIrthaMkara trijJAnI paNa je, te bhaya mukti jANa re; tapa tapatA jANIne bhaLyo, tapa tapazo guNa khAma re. maraNa jIvana para nahIM Asakti, sarva samarpaNa thAya re; paramArthe jIvananI karaNI, zuddhopayoge suhAya re. sarva jIvonA hitane mATe, kAyA mananI pravRtti re; jainadharmanI sevA bhakti, karanAnI che rIti re. pU0 (3) pU0 (4) pU0 (5) pU0 (6) pU0 (7) pU0 (8) (50) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 pU0 (9) pU0 (10) pU0 (11) sarva lokanA duHkho haNavA, saheje samAI jAya re; sukhaduHkha Ape harSa na zoce, sAkSIbhAva suhAya re.. nAmane rUpamAM moha rahe nahIM, kartavyo ja karAya re; jJAnAgnimAM moha kASTane homI, mukti kSaNamAM pAya re. mAna pUjAnI hoya na vRtti, dhArmika hoya pravRtti re; bAhyAbhyatara tapane tapatAM, pragaTe anaMtI zakti re. Atamane paramAtama karavA, tapa che sAdhana satya re; buddhi sAgara maMgala pAme, tapathI karI zubha kRtya re. (vIrakuvaranI vAtaDI kone karIe e rAgamAM) vAsanArodhaka tapa tapo naranArI, manathI icchAo nivArI; karo Atmazuddhi jayakArI, zubhAzubha pariNativArI, raho Atmamagatta vAsanA. nizcaya tapa kSaNa mAtramAM ziva Ape, zuddha kevala jJAne chApe; pUrNa AnaMda ghaTamAM vyApe, raho tanathI prasanna vAsa. pU0 (12) kAmAdika mohavRttio sahu TALo, zuddha AtmasvarUpa nihALo; bhedabhAvanI vRttivALo, rAkho nirmala mana. vAsa, AtmajJAna ne dhyAnathI che samAdhi, TaLe AdhivyAdhi upAdhi; laho mukti tapa ArAdhIsa bano jIvanamukta vAsa, nizcaya tapa puruSArthathI bhavI pAme, banI nirviSathI duHkha pAme; parabrahma banI Tharo ThAme, buddhisAgara leza vAsa, Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 tapanuM nAma 28. 29. 3. 30. 31. 32. 33. 35. 36. 37. 14. 38 39. 1. iMndriyajya tapa 2. kaSAyajaya tapa yogazuddhi tapa dharmacakra tapa 5-6 laghu aSTAlmikA tapa daya karmacUraNa tapa 8. ekaso vIza kalyANaka tapa 9/10/11. jJAnadarzana cAritra tapa 12. mAMhyAyaNa tapa 13. tIrthakara vardhamAna tapa paramabhUSaNa tapa 15. jinadIkSA tapa tIrthakara jJAna tapa tIrthakara nirvANa tapa unodarikAnta tapa 19. saMlekhanA tapa zrI mahAvIra tapa 21. kanakAvali tapa muktAvali tapa ratnAvali tapa 24. laghu sihatikrIDita tapa 25. bRhat sihatikrIDita tapa bhadra tapa 27. mahAbhadra tapa bhadrottara tapa sarvatobhadra tapa guNaratna saMvatsara tapa agIyAra aMga tapa saMvatsara tapa naMdIzvara tapa puMDarIka tapa mANikaya trastArikA tapa paDyottara tapa samavasaraNa tapa vIra gaNadhara tapa azoka vRkSatapa ekaso sIttera jinatapa navakAra tapa cauda pUrva tapa caturdazI tapa ekAvalI tapa dazavidha yatidharma tapa paMcamarameSTi tapa laghupaMcamI tapa bRhaspaMcamI tapa caturvidha saMgha tapa dhana tapa mahAdhana tapa 16. 40. 17: 41. 42. 42/2 RO, 43. 44. 45. 46. 47, 48. 26. 49. 50. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 75. 53. 54. $ $ $ $ $ $ $ 55. 56. 57. 81. 82. pa 83. 60. 60/1 85. 86. varga tapa zreNI tapa pAMca meru tapa batrIsa kalyANaka tapa cyavana tathA janma tapa sUryAcaNa tapa lokanAli tapa kalyANaka aSTiAhikA tapa AyaMbila vardhamAna tapa mAdyamALA tapa zrI mahAvIra tapa lajJa pratipada tapa sarvAMgasuMdara tapa nIrajazikha tapa saubhAgyakalpavRkSa tapa damayaMtI tapa Ayatijanaka tapa ajJayanidhi tapa ajJayanidhi tapa bIjo mukuTasamamI tapa aMbA tapa zrutadevatA tapa rohiNI tapa tIrthakara mAtR tapa sarva sukhasaMpatti tapa aSTApada pAvaDI tapa mokSadaMDa tapa aduHkhadarzI tapa 77. aduHkhadarzI tapa bIjo gautama paDadho nirvANa dIpaka tapa amRtASTamI tapa akhaMDa dazamI tapa paratrayAlI tapa sopAna tapa 84. karma caturtha tapa navakAra tapa (nAno) avidhavA dazamI tapa bRhannadhA dazamI tapa * laghunaMdyAvarta tapa virA sthAnaka tapa aMgavizuddhi tapa aThThAvIza labdhipatra azubha nivAraNatapa aSTakarmottara prakRti tapa 94. aSTapravacana mAtR tapa 95. aSTa mAsI tapa 96. karmacakravAta tapa 97. * Agamokta kevaLi tapa 98. catAri aThTha dakSa hoya tapa 99. kalaMka nivAraNa tapa 100. RSabhanA paykAM tulA tapa 63. $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ zuM che 91. 67/1. 67/2. 93. 68. 6 70. 71 72 73. 74. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 123. 124. 125. 126. 127. mauna ekAdazI tapa kaMThAbharaNa tapa kSIrasamudra tapa koTi zilA tapa pAMca paccakkhAma tapa gautama kamaLa tapa ghaDIyAM beghaDIyAM tapa pIstAlIza Agamano tapa caturgati nivAraNa tapa causaThThI tapa caMdanabALA tapa channujinanI oLI tapa jinaguNa saMpatti tapa jinajanaka tapa tera kAThIyAno tapa devala iMjJa tapa dvAdazAMgI tapa navanidhAna tapa moTA daza paccakkhANa tapa nAnA deza paccakkhANa tapa navapadanI oLI tapa nigoya AyujJaya tapa nijigISTha tapa padakkI tapa dArizakaraNa tapa paMcAmRta tapa 507 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. pAMca chaThTha tapa paMca mahAvrata pArzvajina gaNadhara tapa poSa dazamI tapa bIjano tapa moTo ratnottara tapa ratnarohaNa tapa prakaraNa bRhatsaMsAratAraNa tapa laghu saMsAratAraNa tapa RSabhadeva saMvatsara tapa cha mAsI tapa zatruMjya chaThTha aThThama tapa zatruMjya modaka tapa merU trayodazI tapa zivakumAra belo maMtra SaTkAya tapa sAta sokhya ATha mokSa tapa siddhi tapa siMhAsana tapa saubhAgyasuMdara tapa svarga kadaMDaka tapa svarga svastika tapa bAvana jinAlaya tapa aSTamahAsiddhi tapa ratnamALA tapa ciMtAmaNI tapa 6 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 154. 160. 155. 156. 157. 158. paradezI rAjAnA chaThTha sukha duHkhamAM mahinAno tapa ratnapAvaDI tapa suMdarI tapa merU kalyANaka tapa tIrtha tapa 161. 162. 163. prAtihArya tapa paMcaraMgI tapa yugapradhAna tapa sena praznamAMthI tapasyAne lagatA upayogI praznottara 159. - 500 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 6.3 jainaitara tapanA nAmo soLa somavAra tapa sAkariyo somavAra tapa bhAkhariyo somavAra tapa somavatI amAsa tapa siddhezvara mahAdeva tapa mahAzivarAtrI tapa puruSottama mAsa tapa janmASTamI tapa rAMdalamAMnuM tapa satisimaMtinI tapa jayA pArvatI tapa bRhadagaurI tapa annapUrNA tapa dazAmAnuM tapa saMtoSImAnuM tapa evarata-jIvarata tapa vaTa sAvitrI tapa gAya-tulasI tapa phUla kAjaLI tapa alUNA tapa koyala tapa kevaDA tapa boLa tapa kaDavA cautha tapa sAmA pAMcama tapa gotrATa tapa bhIkha paMcaka tapa gopASTamI tapa kALabhairava aSTamI tapa SaTatilA agiyArasa tapa saMyama tapa sUrya sAtamI tapa nArada caturthI tapa payovrata tapa pApamocanI ekAdazI tapa AmalakI ekAdazI tapa rAmanavamI tapa hanumAna jayaMtI tapa gaNogara tapa saubhAgya tapa IndrANI tapa dagaDA cotha tapa nirjaLA ekAdazI tapa jogaNI ekAdazI tapa 109 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 [ e yoginI ekAdazI tapa ramA ekAdazI tapa dhAraNA-pAraNA tapa tArA bhojana tapa cAturmAsa tapa Arogya pratIpadA tapa saMkaTahara cotha tapa aparA ekAdazI tapa dadhi tapa vAmana dvAdaza tapa zivapuSTi tapa paMcarAtri tapa pitRuddhAra ekAdazI tapa budhASTamI tapa navarAtrI tapa sUraja tapa tapa - kAvyo tapAcAranA bAra aticAra : bAhya tapanA chaH AtyaMtara tapanA che) tapAcAra bAraha AcAra, viparItA-caraNe aticAra, te pramAda vaLI ANA-bhoga, te AlovuM guru-saMjoga. bAhira atyaMtara cha cha bheda, e jANe je hoI sabheda, dekhito te bAhira kahyo, atyaMtara bIjo saMgrahyo. aNasaNa kahIe je upavAsa, eka thakI jyAM lagI chamAsa, uNodarI uNo AhAra, ika-binati kavale karI vicAra. vigaI sacitta dravyAdika taNo emano karIe sakhepaNo, vRtti-saMkhepa e trIjo bheda, AMbila navI rasa viccheda zIta vAta Apa je sahe, ene kAyakaleza je kahe, saMlInatA je aMga-uvaMga, Asana karI saMvara beraMga. e cha bheda bAhara tapa jANa, chatI zakti ALasa mana ANa, na karyo jatana ratana AdarI, jANe nAkhyo kAMkare karI. abhyatara tapa taNA prakAra, sugura-sAkhe AloyaNa sAra, kADhI zalya na tapa paDivo, vaDA taNo vinaya meM tajyo. SS @ e n i (51) Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 (10) (11) (12) bAla-gilAne tarasI taNo, veyAvacca na kIdho ghaNo, vAyaNa-pucchaNa-pariyaTTaNA, dhammakahA ne aNupehaNA. pAMca bheda sakjhAya na ha karyo, dhyAnaraMga hiyaDe na ha dharyo, yathAzakti kAusagga na hu kIdha, maNuya janamanuM nahu phaLa lIdha. sUkSma bAdara ubhaya prakAra, je mujane lAgyA aticAra, kara joDI mastaka namIe, A bhava para bhava te khAmIe. aha-nisi pambi caumAsI kuMDa, saMvaccharImicchA-dukkaDa, arihaMta siddha save jANajo, guru-sAkhe te mujane hajo. tapAcAranA bAra aticAra, tehane viSe je koI pambi (caumAsI, saMvaccharI) divasane viSe, . atikrama, vyatikrama, aticAra, anAcAra lAgyo hoya, te savi huM mana, vacana, kAyAe karI micchA-mi-dukkaDaM. zrI udayaratnajI kRta sakjhAyo (tapanI sakjhAya) kiyAM karma nikaMdapA re, levA mukti nidAna; hatyA pAtika ghuTavA re, nahi koI tapa samAna. bhavika jana, tapa sarakhuM nahi koya-1. uttama tapanA yogathI re, sura nara seve pAya; labdhi aThThAvIsa upaje re, manavAMchita phaLa thAya bha0-2 tIrthaMkara pada pAmIe re, nAse saghaLA roga; rUpa lIlA sukha sAhelI re, lahIye tapa saMyoga bha0-3 aSTakaramanA othane re, tapa TAle tatkALa; avasara laIne tehano re, khapa karajo ujamAla. bha0-4 te zuM che saMsAramAM re, tapathI na hove jeha; manamAM je je icchIe re, saphaLa phaLe sahI teha bha0-5 bAhya atyaMtara je kahyA re, tamanA bAra prakAra; hojo tenI cAlamAM re, jema ghaDyo aNagAra bha0-6 udayaratana kahe tapa thakI re, bAdhe susa sanUra; svarga hove ghara AMgaNe re, durgati nAse dUra bhavika bha0-7 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA zrI udayaratnajI viracita (tapanI sajjhAya) (iDara AbA AlavI 2e e rAga) kIdhAM karma nIMkaMdavA re, levA muktinuM dAna; hatyA pAtika ghuTavA re, nahIM koI tapa samAna, bhavikajana tapa karajo mana zuddha 1 uttama tapanA yogathI re, seve suranara thAya; labdhi aThThAvIsa upaje re, manavAMchita phaLa thAya bhavika-2 tIrthaMkara pada pAmIye re, nAse saghaLA roga; rUpa lIlA sukha sAhevI re, lakIe tapa saMyoga, bhavika-3 te zuM che saMsAramAM re, tapathI na dove jeha; je je manamAM kAmie re, saphaLa phaLe sahI teha. bhavika-4 aSTa karmanA Apane re, tapa TALe tatkALa; avasara lahIne tehano re, khapa karajo ujamALa. bhavika-pa bAhya atyaMtara je kahyA re, tapanA bAra prakAra; hojo tehanI cAlamAM re, jema chanto aNagAra bhavika-6 udaya ratna kahe tapa thakI re, vAdhe sujasa sanUra; svarga kuve ghara AMgaNe re, durgati jANe dUra bhavika-7 zrI tapapadanuM stavana tapapadane pUjIje ho prANI ! tapapadane pUje (e AMkaNI) sarva maMgalamAM paheluM magaLa, karma nikAcita TALe; kSamAsahita je AhAra nirI hatA, AtamaRddhi nihALe, ho prANI ! tapa 1 te bhava mukti jAye jinavara, traNa cau jJAne nimayA; toye tapa AcaraNa na mUke, anaMtaguNo tapa mahimA ho prANI ! tapa 2 pITha ane mahApITha munIzvara, pUravabhava mallijinano; sAdhavI lakhamaNA tapa navi phaLiyo, daMbha gayo nahi manano. ho prANI ! tapa 3 prakaraNa 6 512 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcaryA 1929 -6 agayAra lAkha ne eMzI hajAra, pAMsace pAMca dIna uNA; naMdana RSiye mAsakhamANa karI, kIdhAM kAma saMpunnA. Do prA ! ta50 4 . tapa tapiyA guNaratna saMvatsara, khaMdhaka kSamAnA dariyA; cauda hajAra sAdhumAM adhikA, dhanno tapaguNa bhariyA. ho prANI ! tapa. 5 SaDu bheda bAhira tapanA prakAzyA, atyaMtara paTa bheda; bAra bheda tapa tapatAM nirmaLa, saphaLa aneda umeda. ho prANI ! tapa0 6 tapiyAne bodha (rAgahorIH) tapiyA tanane tapAvo, tana tApe prabhu. tApa re tapiyA; bAra tApa kI pUjA tApa, deha tApa saMtApoH jaba taka dila meM moha ko tApo, taba taka Tale na bathAyo re. tapiyA - 1 kAmavAsanA AzA tApa, manamAM na prabhuko milAvo; zuddha prema se prabhu hai pAse, jJAna se prabhu ko jagAyo re, tapiyA - 2 samatAMse tana manakI zAMti, japane paDatA na jApo; mohatAparu dUra pharo jhaTa krodhakuM mana nahi chApo re, tapiyA - 3 zuddha prema kI dhUnI dharavALo, zIla laMgora lagAvo; jJAnAgmi dilamAM prakaTAvo, aisA yoga kamAyo re, tapiyA - 4 nAmarUpa kI viSaya vAsanA, unakuM dUra haTAvo; prabhu se ekarUpa ho jAvo, jyoti jyoti milAvo re, tapiyA - 5 duniyA kuM kUyA tapa heravAnA, prabhu se tAna lagAvo; AnaMda rasa kA pyAlA pIkara, mastAnA ho jApo re, tapiyA - 6 prabhuvirahatapasa tana manakA, tapA, dhULI kahAM ? tApo; zuddha prema se dilamAM paragara cidAnaMda prabhu vyApyo re, tapiyA - 7 kaSTakI koDI kiMmata koDi, aisA tamakuM na vhAvo; buddhisAgara Atmaprabhu hai, ApakuM Apa milavo re, tapiyA - 8 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 6 zrI munisuvrata svAmI - stavana (mArage vahe utAvaLo e - dezI ) mana madhukara ! suNa vAtaDI, tajI avara sapAda; jina-gaNa-kusuma savAdathI, caLe savi vikhavAda - mana. 1 viSaya dhaturo mUkiye, te mAMhi nathI gaMdha; nArI - vijayA parihare, ma ma thAIza tuM aMdha - mana, 2 soLa kaSAya e keraDA, tethI raheje dUra; ke kaMTaka che bApaDA, tuhe karaze. cUra - mana. 3 visamo paNa tapa - kevaDo Adari guNa jANa; je pariNAme rUaDo, tehanI jA karasi kAMNa - mana4 munisuvrata pada - paMkaje jo tuM pUre vAsa; vinaya jANe to tAharI, poheMce saghaLI Asa - mana 5 DhALa (rAmagoDI) tApe mINa gale jima maAkhaNa, tathA karma tapa tApe re; kaMcana kATa gale jima Age, pApa gale tima tApe re, tApe 0-1 te tApa bAra, bhedazuM kIje, karma nirjarA hove re; so munivarane hoya sakAmA, avara akAmA jove re, tApe 7-2 anasana UnodarI rasa tyAgo, kIjiye vRtti saMkSepo re; saMlInatA karI kAya kilezo, Tale karmanA lezo re, tApe 0-3 pAyacchita vinaya veyAvacca, sajhAyo varajajhANa re; kAusagga kIMje jeNe bhavi jana, tapa mukti vidAna re tA 0-4 zrI caMdraprabha - jina stavana Anana iMdu sama, sobhato, caMdravruti - sama deha - sAhitajI caturapaNe citta ciMtatAM guNahana lAvyuM che. - sAhitajI caMdrAMkti ! mAhare cita vasyo (1) 11) Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA agmala kamala-dalanI paraIM, parimala - komala pANi - sAhibajI - komala kadalIdala jisI, kAryalatA maiM jANi - sAhibajI - caMdrAM0 (2) manamAM hai mAre rahai, huMsa rahaNa hajura sAhibajI harasaNa sAhiba ! dekhatAM, dAlidda bhAje dUri - sAhibajI * caMdrA0 (3) - sAhiba sanamukha jovatAM, TADhaka pAmaMI deha sAhibajI sAhibanuM bheraNa bhaNI, rAjI mAharo mana sAhibajI caMdrA0 (4) grISma tapa tapIyA kuMtA, samalai megha mayUra poyaNa caMdo ciMtavai, tima prema tumAMsi pUra - - bera bera prakAzuM kahA kAMya kahyA bahu vayaNa satya kahuM prabhu ! sAMbhalo, dilameM tuma dina - 515 pekajamartha lapaTIyo caMdra kerI caMdrikA kAMI - sAhibajI bhamaro vAMche sura nai, tima ciMtavuM citamAMhi - sAhibajI - caMdrA0 (6) sAhibajI caMdrA0 (5) sAhibajI yaNa araja etI avadhira na, have, purI jai mana Asa muja sarikho jo tArasyo, to kadasyuM yAlIsa - - - sAhibajI sA0 caMdrA (8) sA0 caMdrA (7) prakaraNa budha kalyANa sAgara guru; Rddhi sAgara guru zIza - sAhibajI RSabha karai kara joDinaU, e araja suNo nisadIsa sA0 caMdrAM (9) (nArI re nirUpama nAgilA e - e rAga) zrI vIrai tapa varaNavyo, moTo guNa jagaI eha; pApa karama TALI karI, muti pamADaI re jeha. zrI vIra 0-1 jina sarova2 kAdava bharyuM soSaI nAyaka tAsa; ghaDanANAM pUrI karI, sUrya kiraNanai re vAsa. zrI vI2 0-2 - 6 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - te jala jima ravi zoSavAI, jima rUMdhyA ghaDanAla; AThAva rUMdhaI tapa tathA, zoSa karaI tatakAla. zrI vIra 0-3 upavAsa uNodarI, vRtti taNo re saMkSepa; rasavAraNa saMlInatA, kAdya kilesa dharevi. zrI vIra 0-4 veyAvacca AlocaNA, vinaya anai re sajhAya; kAusagga jhANuM tathA, SaTaduga bAraha thAya. zrI vIra 0-5 bAre bhede tapa karo, aMge dharo re samAdha; adhyayanaI jina trIzaiI, bolaI astha agAdha zrI vIra 0-6 vijaya devaguru pATalI, vijayasiMha guru ziSya ; udaya vijaye kahaI gaNadharA. e doya guru guNalIha. zrI vIra 0-7 iti zrI uttarAdhyayanasUtranA trIsamAM adhyayanI sajhAya. bhajana jIre lAkhA pote potAmAM vilasI rahyA che ja, e te anya najare nAve re hAM. jIre lAkhA janma maraNanI beDI tuTI gaI che, e to videhI mukta kahAve re hAM. jIre lAkhA saLaMga suratAe AtmAne bhaLyojI, e to bolAvene vaLI bole re hAM. jIre lAkhA vAstavikamAM je dhyAna dharI joyuM che, e te bolAvene vaLI bole re hAM. jIre lAkhA bheda bhramaNAno aMta AvI gayo che, enA aMtaranA paDadA bole re hAM. jIre lAkhA paripUrNa pada jeNe joyuM tapAsI jI, teNe toDI prapaMcanI phAMsI re hAM. -11) Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 jIre lAkhA akartAnA je raMgamAM rame che jI, te kevala brarbha upavAsI re hAM. jIre lAkhA jagata jyAre mareluM bhAse che, e te kAyama rahe che dulArI re hAM. che. / 1 | 2 ||. DhAla (harigItikA) paTakAya jIva na hanata tai sabavidha haraja hiMsA TarI II rAgAdi lAva nivAratai, hiMsA na bhAvita avatarI || jinake na leza mRSA na jala, mRNa hU jinA dIyo gaheM aThadasa sahasa vidha zIla ghara, cidra jala meM nita rami rahe attara caturdaza bheda bAhara, saMga dazA iryA te Tale / paramAda taji cokara mahI lakhi, samiti irSA tai cale ne jaga suhitakara saja ahitakara zruti sukhada saba saMzaya kare che bhrama roga hari jinameM vatana, mukha caMdra teM amRta jhare chayalisa doSa binA sakula, zrAvaka tane ghara azana ko le tapa baDhAvata hetuM, nahiM tana - poSate taji azana ko | zuci jJAna saMyama upakaraNa, lakhirka gahe lakhike ghare / nirjatu thAna, viloka tana mala mUtra zleSama parihara samyaka prakAra nirodha mana vaca, kAya Atma dhyAvate | jina suthiramudrA dekha mRgagaNa, upala khAja khujAvate ! rasa rupa gaMdha tathA pharasa aru, zabda zubha asuhAyane / tanameM na rAga virodha paMcendriya jayana pada pAvate samatA sahAre puti ucAre, vaMdanA jina deva ko / nita kare zrutirati kare pratikrama, taje tana ahameva ko. / jinake na hIna na datta dhovana, leza aMbara Avarana | bhUmAMhi pichalI eNnimeM kahyuM zayana ekAsana karana | 3 || || 4 || || 5 || Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 || 7 || || 8 || ikabAra dina meM le AhAra khaDe, alaya nija-pAna meM kamaloya karata na Darata pariSada, so lage nija dhyAna meM arimitra mahula masAna kaMcana, kAMca niMdana puti karana ! arvAvatArana ati pradAna meM sadA samatA dharama tapa tape iyAdaza ghare vRSa daza, ratnatraya seve sadA | muni sAtha meM vA eka vicare, cahe nahiM bhava-sukha kahA tho he sakala saMyama carita, suniye, svarUpAcarana aba ! jisa hote pragaTe ApatI nidhi miTe para kI pravRtti saba jina parama painI subudhi chetI, DAri aMtara bhediyA ! varaNAdi arU, rAgAditai nijabhAva ko jArA kiyA | nija mAMhi nija ke hetu nijakara, Apako Ape gahyo ! guNa guNI jJAtA jJAna zeya, mejhAra kachu bheda na rahyo jahAM dhyAna dhyAtA dhyeya ko, na vikalpa vaca bheda na jaho cibhAva karma cideza karatA, cetanA kirIyA tathA ne tIno abhinna abhinna zuddha upayoga kI nizrAla dazA | pragaTI jahAM daga jJAna-vrata the, tInapA eka lasA paramANa naya nikopa ko na udhota anubhava meM diye ! dagajJAta sukha bala maya sadA, nahi Ata bhAva ju mAM virSe | meM sAIpa sAdhaka maiM abAdhaka, karma arU tasu phalati tai ! ciMta piMDa caMDa akhaMDa suguNa-karaMDa, cuta puti kalani tai yo citya nija meM thira laya, tina akatha jo AnaMda lahyo che bhajana (lAkhA loyaNa) jIre lAkhA kAraNathI kAryathI jagata baMdhANuM jI ho jI enuM nAma che muLa jo ne mAyA re hAM, jIre lAkhA paMca bhuta trama guNothI pragaTyA , jenI cauda lokamAM che chAyA re hAM, |10 | 11) Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - jIre lAkhA tamo guNothI A sRSTi racI che jI, rajo guNa vasa iMdri-dhArA re hAM, jIre lAkhA izvarathI nirguNa rame je nyArA jI, tene jANe jANaNa hArA re hAM, jIre lAkhA bahAranI kriyA meM tamane batAvI che, have aMtaranI kriyA kaMI Apu re hAM. jIre lAkhA bhaTakela mana te ghaNAM janu jI, tene sthira karI te sthApyuM re hAM. jIre lAkhA eka dhyAna bIjIne dhAraNAM che, trIjI prANAyAma karavA re hAM. jIre lAkhA cothI kriyAmAM gurUpada pALavuM jI, jenuM svarUpa niraMtara uramAM dharavuM re hAM. jIre lAkhA cAre kriyA aMtaramAM mukhya che jI, tene jANe ja vIralA jogI re hAM jIre lAkhA cAre kriyAmAM ekanI khAmI jI. tyAM lagI viSaya rasanAM che bhogI re hAM. paccakhANanI tenA phaLanI sajhAyo navakArazI karuM to mAre mana vasI re porasInA karuM paccakhANa satIya ziromaNI re ekAsaNA rUpI be motIDA re navI rUpI navasero hAra satIya ziromaNI re AMbilarUpI jhAla jhabukatI re upavAse jhabukIyA mora satIya ziromaNI re traNa upavAse tribhuvana mohI rahyA re pAMca upavAse mohyo gujarAta satIya ziromaNI re ATha upavAse ATha karmakSaya karyA e dasa upavAse tAryo saMsAra satIya ziromaNI re pannara upavAse iMdranA besaNA re mAsakhamaNe muktino vAsa satIya ziromaNI re Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 evA tapatapIyA brAhmI suMdarI re rAjImatI sukumAlI satIya ziromaNI re dharme bhava saphalo kIjIye re dharmanA cAra prakAra satIya ziromaNI re dAna-zIyala-tapa-bhavanA re tehathI bhavajala pAra satIya ziromaNI re dAna laI lAho lIjIye re dAnathI jaya jayakAra satIya ziromaNI re tapa tapa karma khapAvIyA re jJAna vimala sukhakAra satIya ziromaNI re tapanA duhA daDha prahArI hatyA karI kIdhA karma kaThora to paNa tapanA prabhAvathI kAtyA karma kaThora....1 vighna TaLe tapa guNa thakI tapI jAya vikAra prazasyo tapaguNa thakI vIre dhanno aNagAra....2 karma khapAve cIkaNA bhAva maMgala tapa jANa pacAra labdhi upaje jaya jaya tapa guNakhANa....3 karma tape tapa yogathI tapathI jAya vikAra bhAva maMgala tapajina kahe zivasukhano dAtAra....4 viSaya kaSAyanA dAhathI dAjhayo sayala saMsAra tapa jaLathI je bujhave dhanya tAru avatAra....5 vidhdha kroDa dUra kare vAMchita phaLe tatkAla je bhaviyaNa tapa nitya kare, tasa ghara maMgaLamALa....6 zrI tapapadanI stutio (rAga - jaya jaya bhavi hitakara) kara kara bhavi hitakara tapa mahAnadakAra duHkha daLadara TALe, khALe pApa vicAra duragati duHkha vAre mAre karma vikAra sukha saMpatti Ape jinaANA sukhakAra (1) -pa2) Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 cauvIza jina vaMdo bhava duHkha TAlaNahAra tapa tapIA bhave vArI viSaya vikAra sukha saMpatti dhArI varavA zivavara nArI e karaNI sArI huM jAuM balihArI (2) Agama ratnAkara dIpe tAsa taraMga naya bhaMga svarUpI karavA karmasu jaMga e raMga apUrava taMga jIvana haranAra jIva nirmalakArI namuM thavA bhavapAra (3) cakesarI kesarI devI jinapada sevI tama hiraNa garevI bhavijana sahAya karavI saMpada sukha sAre je sevA jinadhAre sUri labdhi jAve bhavajalathI kinAre (4) tApadanuM stavana nija icchA avarodhIe tehI ja tapa jina bhAkhyuM re, bAhya atyaMtara bhedathI dvAdaza bheda dAkhuM re.......1 anupama tapapada vaMdIe tabhava mokSagAmIpaNuM jANe paNa jinarAyA re tapa kIdhA ati AkarAM, kutsita karama khapAyAM re......2 karma nikAcita kSaya have te tapane parabhAve re labdhi aThThAvIsa upaje aSTa mahAsiddhi pAve re......3 ehavuM tapa pada dhyAvatAM pUjetAM citta cAhe re akSaya gati nirmala bahu sahu yogIMda sazAhe re anupama tapapada vaMdIe......4 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA tapa padanI stuti icchArodhana tapa te bhAkhyo, Agama tehano sAkhIjI dravya-bhAvase dvAdaza dAkhI joga samAdhi rAkhIjI cetana nija guNa pariNita paMkhI tehI tapa guNa dAkhIjI sabdhi sahasano araga hejI, Izvara se bhukha bhAjI....1 28 tapasUtra ( a ) bAhyatapa jo brahmacarya rahanA, jina Iza pUjA, sArIkaSAya tajanA, tajanA na UrjA / dhyAnArtha anna tajanA "tapa" ye kahAte, prAyaH sadA bhavikaloga inheM nibhAte // 1 // hai mUla meM dvividha re ! mukti dAtA, jo aMtaraMga bahiraMga tayA suhAtA / haiM aMtaraMga tapa ke chaha bheda hote, haiM bheda bAhya tapa ke utane hi hote // 2 // "UnodarI" "anazanA" nita pAla re ! tU, "bhikSAkriyA" rasavimocana mokSa hetu / "saMlInatA " dukha nivAraka kAyakleza, ye bAhya ke chaha hue, kahate jineza // 3 // jo karma nAza karane samayAnusAra, hai tyAgatA azanakA, tana ko sa~vAra / sAdhU vahI anazanA tapa sAdhatA hai, hotI suzobhita tabhI jaga sAdhutA hai // 4 // AhAra alpa karate zruta bAdha pAne, ve tApasI samaya meM kahalAya zAne / bhI binA zruta upoSaNa prANa khonA, Atmavabodha usase na kadApi honA // 5 // 522 - prakaraNa - 6 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 424 - 6 nA indriyA~ zithila ho, mana ho na pApI, na rogakAnubhava kAya kare kadApi / hotI vahI anazanA, jisase milI ho, Arogya pUrNa nava cetanatA khilI ho // 6 // utsAha-cAha-vidhi rAha padAnusAra, Arogya-kAla-nija-deha balAnusAra / aisA kareM anazanA RSi sAdhusAre, zuddhAtma ko nita niraMtara ve nihAreM // 7 // lete hue azanako upavAsa sAdhe, jo sAdhu indriyajayI nija ko arAdhe / ho indriyA~ zamita to upavAsa hotA, dhotA kukarma malako, sukhako sa~jotA // 8 // mAsopavAsa karale, laghadhI yamI meM, nA ho vizuddhi utanI, jitanI sudhI meM / AhAra nitya karate phirabhI tapasvI, hote vizuddha urameM, zruta meM yazasvI // 9 // jo eka eka kara grAsa ghaTA ghaTAnA, aura bhUkha se azana ko kama nyUna pAnA / UnodarI tapa yahI vyavahAra se hai, aisA kahe guru, sudUra vikAra se haiM // 10 // dAtA khar3e kalaza le ha~sate mile to, leU~ tabhI azana prAGgaNa meM mileto / ityAdi nema muni le azanArtha jAte, bhikSA kriyA yaha rahI guruyoM batAte // 11 // mA~ ko yathA tanuja, kArya akArya ko bhI,, hai satya, satya kahatA, ura pApa jo bhI / mAyAbhimAna taja, sAdhu tathA aghoM kI gAthA kaheM, svagurU ko, dukhadAyakoM kI // 12 // Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA pra72 - 6 haiM zalpa zula cubhate jaba pAda meM jo, durvedanAnubhava pUraNa aGga meM ho / jyoM hI nikAla unako hama pheMka dete, tyoM hI suzIghra sukhasiMcita svAsa lete // 13 // jo doSa ko prakaTa nA karatA, chupAtA, mAyAbhibhUta yati bhI ati duHkha pAtA / doSAbhibhUta mana ko guru ko dikhAo niHzalya ho vimala ho sukha zAMti pAo // 14 // AtmIya sarva pariNAma virAma pAne, ve sAmya ke sadana meM sahasA suhAveM / Dubo lakho bahuta bhItara cetanA meM AlocanA basa yahI jina dezanA meM // 15 // pratyakSa-sammukha sudhI guru santa Ate, honA khar3e, kara jur3e zira ko jhukAte / de AsanAdi karanA gura bhakti sevA, mAnA gayA vinaya kA tapa vo sadaivA // 16 // cAritra, jJAna, tapa darzana, aupacArI, ye pAMca haiM vinaya bheda, pramodakArI / dhAroM inheM vimala nirmala jIva hogA, duHkhAvasAna, sukha Agama zIghra hogA // 17 // hai eka kA vaha samAdara sarvakA hai, to eka kA yaha anAdara vizvakA hai / ho ghAta mUla para to druma sukhatA hai, do mUla meM salila, pUraNa phUlatA hai // 18 // hai mula hI vinaya Arhata zAsanoM kA, ho saMyamI vinaya se ghara sadgaNoM kA / ve dharma-karma tapa bhI unake vRthA hai. jo dUra haiM vinaya se sahate vyathA haiM // 19 // Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA uddhAra kA vinaya dvAra udAra bhAtA, hotA yahI sutapa-saMyama-bodha-dha / AcArya saMgha bhara kI isase sadA ho, ArAdhanA, vinaya se sukha sampadA hai // 20 // vidyA milI vinaya se isa loka meM bhI, detI sahI sukha vahA~ paraloka meM bhI / vidyA na pai vinaya zUnya sukhI banAtI, zAlI, binA jala kabhI phala phUla lAtI ? // 21 // alpajJa kintu vinayI muni mukti pAtA, duSTASTa karma dala ko pala meM miTAtA / bhAI ataH vinaya ko taja nA kadApi, saccI sudhA samajha ke usako sadA pI // 22 // jo anna pAna zayanAsana AdikoM ko, denA yathAsamaya sajjana sAdhuoM ko / kAruNya dyotaka yahI bhavatApa hArI. sevAmayI sutapa hai zivasaukhya kArI // 23 // jo brahmacarya rahanA, jina Iza pUjA, sArIkaSAya tajanA, tajanA na UrjA / dhyAnArtha anna tajanA "tapa" ye kahAte / prAyaH sadA bhavikaloga inheM nibhAte // 24 // sAdhU vihAra karate karate ke ho, vArdhakya kI avadhi pe basa A ruke ho / zvAnAdi se vyathita hoM nRpa se piTAye, durbhikSa roga vaza pIDita hoM satAye // rakSA sa~bhAla karanA unakI sadaivA, jAtA kahA "sutapa" tApasa sAdhu sevA // 25 // parapa prakaraNa 6 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA sad vAcanA prathama hai phira pUchanA hai,, hai AnupekSa kramazaH parivartanA hai / dharmopadeza sukhadAyaka hai sudhA hai, svAdhyAyarUpa tapa pAvana paMcadhA hai // 25 // AmUlataH bala lagA vidhi ko miTAne, pai khyAti lAbha yaza pUjana ko na pAne / siddhAnta kA manana jo karatA karAtA, pA tattva bodha banatA sukha dhAma, dhAtA // 26 // hote nitAnta samalekRta guptiyoM se, tallIna bhI vinaya meM mRdu valliyoM se / ekAgra mAnasa jiteMdriya akSa-jetA, svAdhyAya ke rasika ve RSi sAdhunetA // 27 // saddhyAna siddhi jina Agama jJAna se ho / to nirjarA karama kI nija dhyAna se ho / ho mokSa lAbha sahasA vidhi nirjarA se, svAdhyAya meM isalie rama jA !! jarA se // 28 // svAdhyAya sA na tapa hai nahiM thA na hogA, yoM mAnanA anupayukta kabhI na hogA / sAre ise isalie RSi santa tyAgI, dhAre, baneM vigatamoha, baneM virAgI // 29 // jo baiThanA zayana bhI karanA tathApi, ceSTA na vyartha tana kI karanA kadApi / vyutsarga rUpa tapa bai, vaidhi kI tapAtA pItAbha hema sama Atama ko banAtA // 30 // kAyotsarga tapa se miTatI vyathAyeM, ho dhyAna cita sthira dvAdaza bhAvanAyeM / kAyA niroga banatI mati jAiya jAtI, saMtrAsa saukhya sahane ura zakti AtI // 31 // 526) prakaraNa -- 6 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA lokeSanArtha tapate una sAdhuoM kA, nA zuddha ho tapa mahAkula dhAriyoM kA / zaMsA ataH na apane tapakI karo re ! jAne na anya jana yoM tapa dhAra lo re // 32 // svAmI samAhata vibodha suvAta se hai,, uddIpta bhI tapa hutAzana, zIla se hai / vaisA kukarma vana ko pala meM jalAtA, jaisA vanAnala ghane vana ko jalAtA // 33 // (527 prakaraNa 6 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 * namo tavassa ... OM namo tavassa ... tapane mArA namaskAra ... tapane mArA namaskAra che namo tavassa.... tapane mArA namaskAra tapanA che A bAra prakAra .namo namo tavassa bAhya, AtyaMtara cha-cha prakAra ...namo namo tavassa tapa aNasaNa che khUba mahAna ..namo namo tavassa tapa Ape A kevaLa jJAna namo namo tavassa tapa uNodarI sathI thAya ..namo namo tavassa tapa A karatAM mokSe javAya ..namo namo tavassa tapano bheda che vRtti saMkSepa ..namo namo tavassa tapathI saMsArano saMkSepa ...namo namo tavassa tapa karavAno rasa parityAga namo namo tavassa tapa Ape A pada vItarAga ....namo namo tavassa tapa karavAno A kAyakaleza ..namo namo tavassa tapa A miTAve rAga ne dveSa ....namo namo tavassa tapa karavAno prati saMlinatA namo namo tavassa tapa A mAge khUba viratA ...namo namo tavassa tapa A bAhya bhAvathI thAya ....namo namo tavassA tapanA prabhAve sidhdhi pamAya namo namo tavassa OM namo tavassa .... * namo tavassa tapane mArA namaskAra .... tapane mArA namaskAra OM namo tavassa ... tapane mArA namaskAra tapa AtyaMtara che prAyazcita ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa A banAve prasannacitta ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa AvyaMtara A che vinaya ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa thI moha sAme vijaya .. tapane vaMdana vAraMvAra Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 tapa Ape A arihaMtapada .... tapane vaMdana vAraMvAra tapa AvyaMtara vaiyAvacca ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa AtyaMtara che sajjhAya ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa thI jJAnAvaraNa kSaya thAya ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa AtyaMtara che A dhyAna .. tapane vaMdana vAraMvAra tapa Ape A kevaLajJAna .. tapane vaMdana vAraMvAra tapa AtyaMtara che kAusagga ... tapane vaMdana vAraMvAra tapa Ape che zudhdha sidhdhapada . tapane vaMdana vAraMvAra * namo tavassa .... namo tavassa tapane mArA namaskAra .... tapane mArA namaskAra ke namo tavassa . tapane mArA namaskAra tapa mokSano mArga che ... namo namo tavassa tapa sAdhakanuM hArda che .. namo namo tavassa tapa jIvanano dharma che ... namo namo tavassa tapamAM UMDo marma che .. namo namo tavassa tapa uttama samAdhi che .. namo namo tavassa tapa A kriyA sAcI che ... namo namo tavassa tapanuM jJAna jo thAya che .. namo namo tavassa tapa samyaka kahevAya che ... namo namo tavassa tapanuM darzana thAya che ... namo namo tavassa tapa samyapha kahevAya che .. namo namo tavassa tapanuM cAritra thAya che ... namo namo tavassa tapa samyaka kahevAya che ... namo namo tavassa tapanuM tapa thAya che .. namo namo tavassa tapa vinA have rahevAya nA ... namo namo tavassa tapa vinA have jIvAya nA ... namo namo tavassa tapano utkRSTa bhAva che ... namo namo tavassa tapa jo parama prabhAva che .. namo namo tavassa - 2 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 rAga : besavuM hoya to namo arihaMtANaM namo tavassa namo sidhdhANaM .. namo tavassa namo AyariyANaM . namo tavassA namo uvayANa ... namo tavassa namo loe savvasAhUNaM namo tavassa ... namo tavassa - namo tavassa tapane mArA namaskAra ... tapane mArA namaskAra .. * namo tavassa ... tapane mArA namaskAra tapa mAro japa che . namo tavassa tapano mAre khapa che .... namo tavassa tapa mAro ratha che . namo tavassa tapa mAro patha che ... namo tavassa tapa mAro tAja che ... namo tavassa tapa mAruM rAja che ... namo tavassa tapa mAruM jIvana che ... namo tavassa tapa mAruM upavana che . namo tavassa tapa mAruM dhana che .. namo tavassa tapa mArA svajana che .. namo tavassa tapa mAruM ghara che .. namo tavassa tapa mAruM ghara che .. namo tavassa tapa mAro vizvAsa che ke namo tavassa tapa mAro zvAsa che . namo tavassa ta5 mArI zakti che . namo tavassa tapa mArI bhakti che ... namo tavassA tapa mAro AhAra che namo tavassA tapa mAro AcAra che ... namo tavassa tapa mAro AdhAra che ... namo tavassa tapa mAro vihAra che namo tavassa 53. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 1 mALA OM namo tavassa tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra ... ... tapane mArA namaskAra tapathI zudhdha bane A tana ... tapathI zudhdha bane A tama ... tapane mArA namaskAra tapathI zudhdha bane AcAra tapane mArA namaskAra tapathI zudhdha bane vicAra ... tapane mArA namaskAra tapathI zudhdha bane karma tapathI zudhdha bane dharma ... tapathI zudhdha bane vacana ... tapathI zudhdha bane vartana tapathI zudhdha bane che mana ... tapathI zudhdha bane jIvana ... tapathI zudhdha bane draSTi tapathI zudhdha bane sRSTi ... tapathI zudhdha bane che yoga tapathI zudhdha bane upayoga ... ... OM namo tavassa ... OM namo tavasa ... tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra ... tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra tapane mArA namaskAra ... 531 OM namo tavasta tapane mArA namaskAra 1 mALA OM namo tavassa prakaraNa - 6 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 6 - 6.4 paryAvaraNa, Asana, pratimA, AtApanA, yoga, bhAvanA, brahmacarya vagere tapa paryAvaraNa eka tapa paryAvaraNano zAbdika artha che parika + AvaraNa arthAt cArebAjuthI gherI lenAra. AthI paryAvaraNamAM sajIva ane nirjIva badhAM ja tattvo samAI jAya che. samagra dharatIne vIMTaLAyeluM AvaraNa eTale ke kudarata. devAdhideva paramAtmA mahAvIre samasta kuratane 'avadhya' jaNAvI che. kaduratamAM eka indriyavALA vanaspati vagere (pRthvI, jaLa, agni, vAyu, vanaspatikAya) sthAvara jIvo, be indriyavALA (zaMkha, chIpalA vagere) tendriyavALA, caurendriyavALA tathA pAMca indriyavALA (hAthI, ghoDA, gAya, baLada vigere) jIvo che. A tamAmane avadaya jaNAvyA che. tamAma jIvone abhayavacana Apo. AkhA paryAvaraNane abhayadAna Apo. A che devAdhideva paramAtmA mahAvIradevo 2500 varSa pahelA ane RSabhadeve lAkho varSa pahelA tathA anya dharmanA dArzanikoe paNa paryAvaraNanI samatulA jALavavA mATenI vAta karI che. DaoN.bhAgacandra jaine vividha graMthomAMthI saMkana karIne paryAvaraNanI samakAlIna prakriyA upara bhAra ApatAM kahyuM che ke "paryAvaraNane vijJAnanA svataMtra kSetramAM sthApita karavAnuM zreya jarmana jIvazAsrI Ernst Haeckelne jAya che. jeNe i.sa. 1866mAM ene mATe "Oekologie" zabdano prayoga karyo. tyAra pachI aMgrejImAM 'Ecology' zabdano prayoga thavA lAgyo. jenuM tAtparya che pazuo ane vanaspationo pArasparika saMbaMdha tathA emanA paryAvaraNanuM adhyayana "A Study of animals and Plants in their relation to each other and to their enviornment" mAnava samudAyathI Ane vizeSa saMbaMdha hovAnA kAraNe Ane Human Ecology paNa kahevAyuM che. jeno samagra saMbaMdha samAjazAstrathI rahyo che. Aje to aMgrejImAM Ane Study of Environmental Science Ecology kahevAya che. jene paryAvaraNa adhyayananuM vijJAna kahI zakAya che. 532. prasiddha bhUgoLavettA savIndrasiMha paNa kahe che ke "paryAvaraNa eka avibhAjya samaSTi che. jenI racanA bhautika, jaivika temaja sAMskRtika tattvovALA pArasparika kriyAzIla taMtrothI thAya che. bhautika tattva mAnava nivAsa kSetranI parivartanazIla vizeSatAo, emanA prasaMgo tathA pratibaMdho, avasthAone nizcita kare che. jaivika tattva jIvamaMDaLanI racanA kare che. ane sAMskRtika tattva mukhyarUpathI mAnavanirmita che je sAMskRtika paryAvaraNanI racanA kare che. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 paryAvaraNamAM tapano moTo phALo che. tapa dvArA paNa paryAvaraNane samatulita rAkhI zakAya che. tapazcaryAmAM annano tyAga karavAmAM Ave che kyAreka annanI sAthe pANIno paNa tyAga karavAmAM Ave che. annano tyAga karavAmAM Ave che emAM chae kAyanA jIvone abhayadAna ApavAmAM Ave che. upavAsamAM koI ja jAtano AraMbha-samAraMbha karavAno raheto nathI. emAM paNa pANIno tyAga karavAmAM Ave tyAre to koIpaNa prakArano AraMbha samAraMbha thato nathI. AnA kAraNe paryAvaraNane nukazAna thAya tevu koI ja kArya thatuM nathI. tapazcaryAnA divase bahAra paNa kayAMya javAnuM hotuM nathI jenA kAraNe koI ja pApakArI ke pravRtine nukazAna thAya tevI koI ja pravRtti karavAmAM nathI. tapa dvArA bhAvanonI zuddhi hovAthI traNe prakAre paryAvaraNanI saMtulitA jALavI zakAya che. (1) kAyika (2) vAcika (3) mAnasika. (1) kAyika - kAyAthI paNa paryAvaraNanI jALavaNI karI zakAya che. tapazcaryA hovAthI A kAyA dvArA aneka pApothI aTakI jazuM. jyAre paNa tapazcaryA hoya che tyAre zarIrane keTalo badho ArAma maLI jAya che ane divasa paNa keTalo lAMbo hoya che ema samaya ja samaya maLI jAya che. A kAyAthI chae kAyAnA jIvone abhayadAna maLe che. eka vyaktinI tapazcaryAthI ATalo badho bacAva thAya che tyAre seMkaDo ke hajAro mANaso joDAya to keTalI badhI bacata thaI jAya. Arthika rIte paNa ghaNo lAbha thAya che. zArIrika rIte paNa ghaNo ja lAbha thAya che. Ama kAyika rIte paNa paryAvaraNane saMtulita karI zakAya che. (2) vAcika - vANI dvArA paNa paryAvaraNanuM saMtulana jALavI zakAya che. mukha dvArA zabado bolAI ja rahyA che. AkhA divasamAM keTaluM badhuM bolIe chIe eno kayAMya hisAba rAkhyo che kharo ! A zabdone jaina pAribhASika zabdamAM vacana vargaNA kahIe chIe. A zabdo je bolAyA te vacana vargaNA dvarA moDhe rAjalokamAM phelAI jAya che. A eTalI badhI sUkSmakriyA che ke Ane samajavA mATe ApaNA jJAnano pano TUMko paDavAno. mANasa sAru bolato hoya chatAM paNa e nukazAnakArI che to kaDavAkarkazakArI vacano bole che. e paryAvaraNane keTaluM nukazAna rUpa haze. mATe mauna rahevAnI vAta karI che. mauna na rahI zako to kamase kama ochuM bolo. jarUra pUratuM ja bolo. AvI rIte vANI dvArA paNa paryAvaraNanI jALavaNI karI zakAze. (3) mAnasika - mAnasikatA dvArA paNa paryAvaraNanuM saMtulana jALavI zakAya che. mAnavane khUba ja kiMmati vastu maLI che e che mana. mana dvArA ApaNA sArA athavA narasA vicArone pradarzita karI zakIe chIe. mananA vicAronI asara paNa jabarajasta paDatI hoya che. As the action so the reaction, jevuM vicArazo evo ja pratyAghAta maLaze. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 6 manathI sArA vicAra karatA mANasa nabaLA vicAra vadhAre kare che jenA kAraNe enuM jIvana nakArAtmaka banI jAya che. nakArAtmakavALAne kyAMya saMphaLatA nathI maLatI. Ama mana, vacana ane kAyAne zubha rAkhIzuM to paryAvaraNa saMtulita raheze ane mana, vacana ane kAyA jo azubha raheze to paryAvaraNane nukazaAna thaze. A mana, vacana ane kAyAno ekadapa karanAra hoya to te tapa che. jainAcAryo paNa paryAvaraNanI samasyAthI sArI rIte paricita hatA. paryAvaraNanI samasyAo temanI sAme ApI hatI. emaNe pahelI vyavasthA e ApI ke vyakti yatanApUrvaka cAle. yatanApUrvaka bese, yatanApUrvaka nidrAM kare, yatanApUrvaka uThe, yatanApUrvaka bole ane yatanApUrvaka bhojana kare to paryAvaraNanI samasyA ukelAI jaze. A yatanApUrvaka karavuM e paNa eka tapa che. A enuM sAmAjIka svarUpa thayu. enA guNAtmaka svarUpamAM paNa kAruNya, sahAnubhUti, sahiSNutA, paroparakAravRtti, saMyama, samatA, ahiMsA, aparigraha jevA guNo batAvyA che. je paryAvaraNanI rakSA kare che. A guNonuM pAlana e paNa eka tapa che. jainadharma e paryAvaraNavAdI dharma che kAraNake dharma cAra prakAre thAya che. dAna, zIyala, tapa ane bhAva. dAna aparigrahanI bhAvanAne jagADe che. zIyala sadAcAramaya banAve che. tapa-tyAga karAve che. bhAvabhAvonI zuddhi kare che. AvI to bIjI paNa vAto batAvavAmAM AvI che. AvI rIte dharma dvArA paNa paryAvaraNanI surakSA karI zakAya che. jo mAnavajAtane jIvavuM hoya to teNe prANIjagatane jIvADavuM rahyuM. je parapIDana kare che tene svapIDana bhAgavavuM paDe che. kema ke bIjAne duHkha denAro duHkhI thAya che ane bIjAne sukha denAro sukhI thAya che. ecale svane pIDA utpanna na thavA devI hoya to parane pIDA devI joIe nahi. jIva mAtrane abhayadAna ApavuM joIe. A paNa eka tapa ja che. kudarate ApaNe sAva maphatamAM pRthvI, pANI, havA, vanaspati, sUryaprakAza vigere ApyuM che. enI jALavaNI karavI e sahunI pavitra pharaja che. jo eno durupayoga karavAmAM Avaze to kudarata kyAreya mApha nahi kare sunAmI, vAvajhoDA, bhUkaMpa, Aga lAgavI vigere musIbatono sAmano karavA taiyAra rahevuM paDaze. pRthvI Adi tamAma dravyo manuSya jIvana mATe khUba ja upakArI che. e che to jIvana madhuru che ane e nathI to jIvana adhuru che. dareka padArtho koI ne koI rIte manuSyanI rakSA kare che. emane abhayadAna ApavuM e paNa eka tapa che. paraMtu mANasa Aje svArthI banato jAya che. A mATe eka aMgreja ciMtake kahyuM che ke vijJAnanI A badhI tIvra veganI pragatie mAnavajAtane hurry, worry ane Curry (kaDhI : pasapracura bhojana bhUkha)mAM DubADI dIdho che. 534 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 bhAratIya jIvanazailI koI prayogathI nizcita banelI nathI. RSionI yoga sAdhanA dvArA te nimArNa pAmI che. A jIvana zailI God made che. Man made hota to temAM kSatione avakAza hato. A bhUmi to tapobhUmi che. aneka tapasvI saMto-mahaMto thaI gayA. jemaNe divasonA divaso mahinAnA mahinAo tapazcaryA karI che. jenAthI paryAvaraNane saMtulita karela che. eTalA mATe Rtuo paNa sahAyaka banI rahI che. AvI rIte tapazcaryA dvArA paryAvaraNane paNa phAyado thAya che. Asana eka tapa Asana e kAyagupti che ane kAyagupti e tapa che. guptino artha che-gopavavuM, je potAnAmAM samAvI levAnuM, rokI rAkhavI, rokavavAnA be artha thAya che. (1) cetanAne asathI sanI tarapha laI javI (2) sat ane asat baMne taraphathI haTAvI cetanAne niSkapa banAvI devAnI, gupti traNa prakAra che. mana, vacana ane kAyA, mananI apakarSadazA dhyAna ane samAdhi che. vacananI ajandhAvasthA mauna ane kAyAnI kAyika sthiti Asana yoga che. uttama svAcya adhyAtma-sAdhanano prathama AdhAra che. zarIrane svastha rAkhavA mATe koI auSadhisevananI vAta nathI paraMtu zarIramAM ja roga pratirodha zakti che. jene yogAsanonA niyamita abhyAsathI prApta karI zakAya che. AjanA tanAvamaya jIvanamAM yogAbhyAsathI amRtopama che. kAraNake jIvana pratye yathArtha daSTikoNa banAvI rAkhavA mATe oNksijananI paryApta mAtrA Avazyaka che. zArIrika tathA mAnasika dorbalyano hetu mAtra lohinI alpatA nathI, oNksijananI alpatA che. je yogAsano dvArA A abhAvanI pUrti karI zakAya che. vartamAna yugamAM yogAsano - Ajano yuga tanAva yuga che. tanAvanA traNa prakAra mukhya batAvyA che. zArirIka tanAva, mAnasika tanAva ane bhAvanAtmaka tanAva. zArIrika tanAva - vadhAre zrama, ekadhAro zrama, anicchAe kareluM kAma, tAmasika ane rasavALA bhojano che. AnI jo koI davA hoya to te kAyotsarga ke kAyamurti che. pratyeka Asana karatA pahelAM ane pachI kAyotsarga karavAmAM Ave che. zarIramAM baMdhAyeluM mana zIranI ja zodhakhoLa kare che. tenI divAlanI pAchaLa je jAya che tenI nahI. kAyotsarga te divAlane toDIne AgaLa mArgane cokhkho kare che. (53) Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 mAnasika tanAva - A tanAva vadhAre vicAravAthI, binajarUrI vicAravAthI, bhUtakALa ane bhaviSyanuM vadhAre paDatuM ciMtana karavAthI, ahaMnA kAraNe, bhAvanAtmaka tanAva - A tanAva roja nathI utpanna thatA paranuM jayAre thAya che tyAre sArA zarIrane hacamacAvI de che. jema bhUkaMpa, priya vyaktino viyoga, bhAvanAtmaka tanAvonI eka manovaijJAnika oLakhANa che ke vagara kAraNe hAtha, paga, halAvatA rahevAnuM, khabhA upara nIce karavA, mAthuM khaMjavALavuM vagere.. jainadarzana anusAra ApaNA zarIramAM keTalIka pranthio che. jenA vizeSa prakAre kAmanAo, vAsanAo ane bhAvanAo sAthe saMbaMdha che. vartamAna zarIra vijJAna paNa Aja vAta kare che. evI keTalIka naLIo jeno sIdho saMbaMdha lohI sAthe che. zarIrano vikAsa A granthio para nirbhara che. piTyuTarI graMthi - zarIramAM sauthI UMcuM sthAna mastaka para che. A badhI graMsthio nirdeSa karI che. A granthinuM niyaMtraNa kevI rIte zakya che ? A granthinA niyaMtraNa mATe pavitra vicAra jarUrI che. thAIrAIDa graMthi - A gaLAnA nIcenA bhAgamAM hoya che A pranthi vadhI jAya to paNa muzkelI ane ghaTI jAya to paNa muzkelI. zarIra paNa vadhI jAya athavA to ghaTI jAya. AnAthI je rasAzrava thAya tene "grotha promoTiMga hAramonsa" kahe che. vadhAre kAma karavAthI zarIramAM kelziyama ochuM thAya che. tenI pUrtinI vyavasthA paNa Asana aMdarathI kare che. eNkiyAjha - AnuM sthAna nAbhimAM che. A AmAzayathI AvavAvALuM che. Ano tejas tatva sAthe saMbaMdha che. A pranthinI durbaLatAthI bIjI prarthIione poSaNa na maLatA niSkriya banI jAya che. tethI Ane svastha banAvI rAkhavA mATe yogAcAryoe aneka Asana batAvyA che. eDrinala - A granthi gudA pAse che. AsanothI lAbha - Asana jovAmAM zArIrika kriyA lAge che. paraMtu te zarIra-zodhananI sAthe sAthe zvAsa, mana ane AtmA khUbaja tIvratAthI prabhAvita kare che. AsanothI svAthya lAbha, mAnasika saMtulana, kaSTa sahiSNutA, dehAtmabhinnatAno spaSTa bodha, lAMbA samaya sudhI kAyakaleza, buddhithI Asana karavAthI zarIra ane zvAsa A bannethI para trIjI zaktino ahesAsa thavA lAge che. AvA to aneka lAbho batAvyA che. zarIra upara vijaya prApta karavA abhyAsa dvArA Asanone sAdhI zakAya che. mahAvIra svAmI svayaM (53) Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 paNa vividha Asano karatA hatA temaNe kahyuM ke Asana tapoyoganI prakriyA che. krodha Adi Avego ane upavegomAM, snAyuomAM mastaka ane bhAvanA kendromAM tanAva Ave che. e ja tanAva AvegaupavegothI ubharAya che. eTalA mATe mahAvIre kAyakaleza tapanI vyAkhyAmAM prathama sthAna Asanane ApyuM che. A tapanA alpavastradhAraka, aparikarma (saiyA na karavI) AsananA prakAro tathA vidhi - jaina sAhityamAM AsanonA mukhya traNa prakAra batAvyA che. (1) urdhvasthAna (2) niSadane sthAna ane (3) zayana sthAna maharSi pataMjalie sukhapUrvaka sthira thavuM tene Asana kahyAM che. (1) urdhvasthAna - ubhA rahIne karavAvALuM Asana * sAdhAraNa sthAna - nizcita thaI bhIMta AdinA sahAre UbhA rahevuM. * savicAra - jyAM pahelAM UbhA rahyA hatA te tyAMthI anyatra jaI eka prakAra sthira thaI UbhA rahevuM. satriruddha - jyAM pahelA UbhA hatA tyAM sthira thaI ubhA rahevuM. vyutsarga - kAyotsarganI mudrAmAM ubhA rahevuM. samapAda - pagane samarekhAmAM rAkhIne sthira rahevuM. * ekapAda - eka paga para ubhA rahevuM. * gRproDIna - uDatA gIdhanI jema pAMkho pasArelA hAthane rAkhIne ubhA rahe. niSadanA sthAna beThA beThA karavAmAM AvatA Asano godohIkA - gAyane dohavAnI mudrAmAM besavuM. utkaTuka - samapAdayutA - paryakAsana - padmAsana ardhaparyakAsana - ardhapadmAsAna (537 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 anya yoga granthomAM besIne karavAvALA Asano A pramANe che. (1) siddhAsana (2) svastikAsana (3) bhadrAsana (4) haMsAsana (5) garuDAsana (6) bakAsana () uchusana (8) utkarkAsana (9) vIrAsana Adi sUtA karI zakAya tevA Asana. sUtA karI zakAya tevA Asana (1) savAsana - zarIrane zithila rAkhI suvuM. (2) uttAnapAda zayana - cattA sutA sutA pagane AkAza tarapha laI javA. (3) zalabhAsana - uMdhA sUIne pagane uMcA karavA. (4) bhujaMgAsana - sApanI jema zarIranA AgaLanA bhAgane uThAvI pheNanI jema dhAraNa karI rAkhavuM. (5) mayUrAsana - moranI jema banne hAtha para AkhA zarIrane dhAraNa karI rAkhavo. (6) sarvAgAsana - AkhA zarIrane upara uThAvI sthira karavuM. Ama A Asano dvArA paNa tapane sAdhI zakAya che. pratimAM eka tapa urjA-saMpAdanamAM pratimAnuM mahatva pratimAM jaina AdhyAtmika sAdhanAno pAribhASika zabda che. Ano zAbdika artha pratibiMba, pratijJA ke abhigraha. koI mahAna udezyathI prerita thaIne te dizAmAM saMkalpabaddha thavuM te pratimA che. pratimAnA pAMca prakAra batAvyA che. (1) bhedavijJAna pratimAM (2) kAyotsargapradhAna pratimAM (3) tapopradhAna pratimAM (4) AhAra zuddhi pradhAna pratimAM A pratimAo AtmaguNonI prApti mATe che. karma nirjarA karavA mATe che. dehAdhyAsane toDavA mATe che. samyakdarzanane nirmaLa karI prApta karavA mATe che. jenA dvArA mokSane prApta karI zakAya che. bhedavijJAna pradhAna pratimA viveka pratimA - bhagavAne kahyuM viveka ane vyatsarga pratimAno abhyAsa karavAvALo svayaMne prApta 3) Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 karI le che. sva sivAya tenI pAse bIjuM kAMI nathI bacatuM, viveka vagara visarjana nathI thatuM. AtmatatvathI bhinna je ApaNI pAse che tenAthI potAnI bhinnatA sthApita karavI te viveka pratimAM che. jIvananI badhI ja bhUtanuM mULa kAraNa aviveka che. emAMthI AtmadoSa janme che ane vadhe che. viveka A doSono nAza kare che. kAraNake viveka saMyamanI upaja nahI paraMtu saMyama ja vivekanI upaja che. mATe vivekano abhyAsa karavAno che kAraNa ke adhyAtmano pravezadvAra viveka che. abhyAsa vividha - viveka pratimAMno abhyAsa rAtre, divase thoDA samaya mATe ke vadhAre samaya mATe paNa karI zakAya che. koI dhyAnAsana athavA kAyotsarga mudrAmAM besIne zvAsane sUkSma karI potAnI bhItaramAM praveza kare ane jue ke AtmAnI aMdara zuM che? je che te Atmatatva che ke anAtmatatva che. para dravyothI sarvathA bhinna, svataMtra ane asaMyukta anubhava karavo te viveka pratimAM che. A pratimAMmAM sAdhaka te anubhava kare che ke huM zarIra, zvAsa, indriya, mana, aMtaHkaraNa, vAsanA-zarIra tathA sUkSma zarIrathI bhinna che. A dhAraNAne sudaDha banAvavA mATe te dhAtu ane mATI, dahIM ane mAkhaNa, myAna ane talavAranI vacce rahelI bhinnatAno spaSTa anubhava kare che. zvAsanI sUkSmatAno anubhava karato thako zvAsathI dUra paDI jAya che ane krodhane jotA thako paNa krodhathI bhinna thaI jAya che. A pratimAMnA abhyAsathI dRSTikoNa badalAI jAya che. jIvana ane jagata pratye je dhAraNA hatI te AkhI badalAI jAya che. kAyotsarga pradhAna pratimA ghaNA AcAryone evo mata che ke pratyeka pratimAnA vahanakALa daramyAna dhyAna ane kAyotsarga hovuM Avazyaka che. bhagavAna mahAvIre kAyotsargane dhyAnanI bhUmikAmAM svIkArI che. teo svayaM kalAko ane keTalAye divaso sudhI avirAma A pratimAnuM vahana karatA hatA. ThANAMga sUtramAM pratimAonuM varNana A prakAre che. (1) bhadra pratimAM - cAre dizAomAM eka eka prahara sudhI kAyotsarga karavo (2) subhadrA pratimAM - A pratimAM paNa upara pramANe ja karavAmAM Ave che. (3) mahAbhadrA pratimAM - A pratimAM paNa upara pramANe ja karavAmAM Ave che. (4) sarvato bhadrA - daze dizAomAM eka eka rAta-divasa sudhI kAyotsarga karavo. A pratimAonA varNanathI evuM lAge che ke "nobhomudrA" ane thAmbhavI mudrAo prAyaH AnI Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa samakakSa che. tapopradhAna pratimAo - jaina AgamomAM mATe tapa upAdhAna zabda prayukta thayo che. "zrRta-samAdhi pratimAM" ane "upadhAna pratimAM" A bannemAM prathama AbhaMtara tapa pradhAna che ane bIjA bAhya tapa pradhAna che. - zruta samAdhi pratimAM - sutra svAdhyAyano vizeSa saMkalpa dhAraNa karavo tathA samatAbhAvano abhyAsa karavo. saMdhayALe parivAye, sutte pratyeya no mave vRttio | 11 | so paDimaM paDivajjAI java majjhaMvara majsaMccA // 6 upadhAna pratimAM dazAzruta skaMdhamAM zrAvaka ane sAdhvoyita pratimAonuM varNana che. zrAvaka sarvaprathama darzana zuddhi mATe darzanapratimAMnuM vahana kare che. pachI kramazaH cAritranI ArAdhanA karatA mahAna karmanI nirjarA kare che. bhikSu pratimAMmAM kAyotsarga ane dhyAna upara vizeSa baLa ApavAmAM Ave che. AhAra zuddhi-pradhAna pratimAM vyavahAra sUtra ane ThANAMga sUtramAM AhAra vijaya pradhAna mATe keTalIka pratimAMo batAvI che. jemAM yavamadhya ane vamadhya pratimAM pramukha che. A pratimAo abhyAsa dRDha saMhananavALA sUtrArthanA jJAtA ane cAritra paryAyamAM sabaLa hoya te ja A pratimAMnuM vahana karI zake che. - vraja-madhya-pratimAM A pratimAMno abhyAsa kRSNa pakSanI prAraMbha thAya che. A divasomAM sAdhaka 15 kavalathI AhAra le che kramazaH ghaTADatA amAsa Ave tyAre eka kavala rahe che. zukala pakSamAM ekamathI vadhAratA pUnamamAM kavala sudhI pahoMce che. 540 (2) yavamadhya pratimAM - pUrvaka pratimAMmA Ano krama viparIta che. Ano zarUAtano ane annano bhAga pAtaLo ane madhyabhAga moTo hoya che. jevo javano AkAra hoya che. vajano Adi ane anta bhAga sthULa ane madhyabhAga pAtaLo hoya che. sAta piDaiSaNA pratimAM paNa A koTImAM Ave che. Aje paNa jaina zAsanamAM vajramadhya ane yavamadhya pratimAo kramAMka kayAMka pracalita che. viziSTa sAdhanA pradhAna pratimAM pratimAMno eka artha pratijJA paNa che. jyAre sAdhaka bAra prakAranI tapasyAothI vizeSa ArAdhanA kare che tyAre te yonI sAthe kAMIka evI pratijJAo paNa kare che jenI bhASA che. jyAM sudhI AvI sthiti Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prApta nahi thAya tyAM sudhI AhAra zayana vasra Adino upayoga nahI karIza. jinakalpI pratimAM, ekalavihAra pratimAM ane yathAlandaka pratimAM, nitikSA ane samatApradhAna pratimAM A piridhamAM che. A tapasyAnI vizeSatA bhedavijJAna ane apramatta bhAvadazA para ApavAmAM AvyuM che. AgamomAM nIce ApelI cAra pratimAM bahucarcita che. = (1) zayyA pratimAM -- jenA para mumukSu zayana kare che te zayyA kahevAya che. zayyA saMbaMdhi je vizeSa abhigraha dhAraNa kare che te zayyA pratimAM che. - huM amuka prakAranA pATa-pATalA grahaNa karIza jo amuka prakAranA pATa-pATalA sahaja rIte mArI najaramAM Avaze tyAre grahaNa karIza. jo pATa-pATalA zayyataranA gharamAM haze to ja grahaNa karIza. jo te amuka prakAranA banyA haze to ja grahaNa karIza. (2) vastra pratimAM vastra viSeno abhigraha - huM amuka prakAranAM kapaDA ja grahaNa karIza. je sahaja rIte maLaze te ja grahaNa karIza. je gRhasthe uttariya vastrarUpamAM dhAraNa kareluM che tene huM grahaNa karIza. je vastra jIrNa che tene huM grahaNa karIza. (3) pAtra pratimAM pAtra saMbaMdhI abhigraha karavo. - huM lAkaDAnA mATInA ke tuMbInA pAtrA grahaNa karIza. - je sahajatAthI maLaze te grahaNa karIza. prakaraNa 6 -- - je nAMkhI devA yogya ke choDavA yogya hoya tene huM grahaNa karIza. - (4) sthAna pratimAM - kAyotsarga tathA sAdhyAya Adi mATe sthAnanI gaNatrI abhigraha karavo. - A pramANe pratimAo grahaNa karIne tapanI ArAdhanA karatA mana tathA indriyo upara vijaya meLavI le che. zarIra e huM nathI paraMtu AtmA e huM chuM. evo anubhava kare che. 541 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 AtApanA eka tapa sAdhaka je paddhatine potAnI sAdhanAnuM kSetra banAvI tenAthI je kAMI prApta kare che te yoga che. koI sAdhaka potAnI supta zaktione bAhyatAnA sahAre jagADavAnuM vicAre che ane ApanA kaThora tapa mATe pRthvItala para potAnA caraNane AgaLa vadhAre che. AtApanA yoga tapoyono eka prakAra che. jene kAyakalezano eka upabheda kahI zakAya che. jyAM sudhI zarIrAzrita zaktionA jAgaraNa tarapha te prApta zaktione dhAraNa karI rahevAnI vAta che. tApa zIta paNa hoya ane uSNa paNa. sAdhaka potAne bhayaMkara ThaMDI ane bhayaMkara garamImAM sukAyelA pAMdaDAnI jema zarIrane choDI de che. AtApanAnA traNa bheda che. utkRSTa - garama zIlA Adi para leTIne tApa levo. madhyama - besIne tApa levo. jadhanya - uMdhA leTIne tApa levo. utkRSTa AtApanA traNa prakArathI karavAmAM Ave che. pUrNa utkRSTa - chAtInA baLathI sUIne tApa levo. pUrNa madhyama - DAbe athavA jamaNe pAchaLa leTIne tApa sahana karavo. pUrNa jadhanya - pIThanA baLathI leTIne tApa sahana karavo. madhyama AtApanA traNa prakArathI levAmAM Ave che. madhyama utkRSTa - padmAsanamAM besIne tApa levAno madhyama- madhyama - ardha padmAsanamAM besIne tApa levAno. jadhanya AtApanA traNa prakArathI levAmAM Ave che. jadhanya utkRSTa - eka paga phelAvIne tApa levAno. jadhanya madhyama - eka page UbhA rahIne tApa levAno. jadhanya- jadhanya - banne paganI samazreNImAM ubhA rahIne tApa levAno. yoga eTale tapa bhAratIya paraMparAmAM yoga (14) Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 yoga' zabda bhAratIya saMskRti tathA bhAratIya darzananI bahumulya saMpati che. yogavidyAne badhA ja dharmo tathA darzanoe svIkArela che. A eka evI AdhyAtmika sAdhanA che jene koIpaNa varNa, jAti, varga svIkAre che. yogasAdhanAne eka viziSTa kriyA mAnavAmAM AvI che. jenA antargata aneka prakAranA AcAra, dhyAna tathA tapano samAveza thAya che. upaniSadamAM yogano brahmanA svIkAramAM mAnI che. gItAmAM karma karavAnI kuzaLatAnuM nAma yoga che. yogadarzanamAM cittavRttino nirodha mAnavAmAM Ave che. bauddhayogamAM bodhisatvanI prApti karAvavALuM mAnyuM che. jainayogamAM Atmazuddhi karAvavAnI mAnI che. A pramANe yogane koI koI prakAre AtmAne uttarottara vikasita karavAvALA sAdhanAnA rUpamAM svIkAra karavAmAM Avela che. yoga zabda ane teno artha - yoga zabda yuga dhAtuthI banelo che. saMskRta-vyAkaraNamAM be yuja dhAtuno ullekha che. jemAM ekano artha che joDavuM tathA bIjAno artha che samAdhi. manaHsthiratA che eTale ke sAmAnya rIte yogano artha saMbaMdha karavo tathA mAnasika sthiratA karavo te che. I 1 | yoga zabdano saMbaMdha yuga" zabda sAthe paNa che. jeno artha che joDavuM. yuga zabda prAcIna Arya zabdonuM pratinidhitva kare che. A jarmanamAM jokA (JOCK), eMglo saiksana (Anglo saxon)mAM geoka (Geoc), iyuka (IUC), ioka (IOC), leTInamAM iugama (Iugum) tathA grIkamAM jugona (ZUGON)nI samakakSatA athavA samAvaktAmAM jovAmAM Ave che. te 2 / pAtAMjalie kahyuM che ke... yogazcittavRttinirodha:. 3. maharSi vyAse yoga: samadhi | 41 yogane samAdhi kahyo che. samAdhi dvAra sandhitu AnaMdano sAkSAtkAra bauddha vicArakoe yogano artha 1. yunavI yone devandra dhAtumAtA - jANa - 7 2. yunIva saTdhI dhAtumAtA - jAga -4 3. yogavarNana 1/ra 4. yogavarNana vyAsamASya pR.2 5. vauvarNana .rara 6. tatvArthasUtra - 9-1 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 samAdhi karyo che. bauddha vicArako izvara ane nitya AtmAno svIkAra nathI karatA chatAM paNa duHkhathI nivRtti ane nirvANa-lAbha emanuM prayojana che. I 5 jainadarzana anusAra zarIra, vANI tathA manathI karmano virodha karavo te saMvara che. . 6 yoga samasta svAbhAvika AtmazaktionI pUrNa vikAsanI kriyA arthAt AtmonamukhI ceSTA che. enA dvArA bhAvanA, dhyAna, samatAno vikAsa thaIne karmapranthiono nAza thAya che. vaidika, bauddha ane jaina graMnthomAM yoga samAdhi ane dhyAna (tapa) moTe bhAge samAnarthaka che. yogano strota ane vikAsa yoga zabda RgvadamAM maLe che. ahIM yoga zabdano artha joDavuM thAya che. brAhmaNa granthomAM tapanI zakti tathA mahimAM sUcaka "tapa" zabdano nirdoSa prApta thAya che. 1. tethI saMbhava che ke tapa zabda yogane ja paryAyavAcI che. mahAbhArata tathA zrImada bhAgavadgItAmAM yoganA vibhinna aMgonuM vivecana che. tyAM sudhI ke gItAnA aDhAra adhyAyamAM aDhAra prakAranA yoganuM varNana che. jemAM aneka prakAranI sAdhanA batAvavAmAM AvI. bhAgavata 1 2 I tathA skandapurANa I 3 mAM keTalAye sthaLo para yoganI carcA karavAmAM AvI che. bhAgavata purANamAM ASTAMga yogano mahimA tenI vyAkhyA tathA aneka labdhionuM vivecana jovA maLe che. yoga vaziSTanA cha prakaraNomAM yoganA vibhinna saMdarbhonI vistRta vyAkhyA batAvI che. samadha vizeSAsthatim | 4I nyAyadarzanamAM paNa yogane yathocita sthAna maLeluM che. tannayoganA artagata haThayoga-siddhAnatA 5 nI sthApanA karatA AdInAthe yoganI kriyAo dvArA zarIranA aMgopAMga para prabhutva prApta karavuM tathA mananI sthiratA prApta karavAnuM rahasya batAvyuM che. 1. zatapatha brAhmaNa - 148/11 2. bhAgavata purANa - 3/28, 11/15, 19-20 3. skandapurANa - bhA-1, A. 25 4. nyAyadarzana - 4/2/36 5. haThayoga siddhAMta Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 bauddha paramparA nivRtti-pradhAna che. eTalA mATe A paraMparAmAM paNa AcAranIti, khAna-pAna, zIla, prajJA, dhyAna, AdinA rUpamAM yoga sAdhanAnuM UMDuM vivecana maLe che. bauddha yoga sAdhanAno vizuddhi mArga, samAdhirAja, dIrdhanIkAya, zekodezaTIkA Adi granthomAM vistRta varNana che. bhagavAna buddha paNa buddhatva prApta karatA pahelA cha varSa sudhI dhyAna dvArA yogAbhyAsa karyo hato. yoganI vistRta ane avibhinna paraMparAmAM jainonuM paNa viziSTa sthAna che. sUyagaDAMgasUtra, uttarAdhyayana sUtra vigere AgamomAM paNa "jJaMno" | 6 | "samAdhano" | 7 | Adi paghomAM jeno artha samAdhi athavA dhyAna thAya che. vedakAlIna yoga paraMparA - veda magna rahasyothI bhareluM che te monI UMDAImAM jatA khyAla Ave che ke yoga sAmagrI ghaNI ja che. yoga AdhyAtmika anubhavanuM mULa che. vaidikakALathI ja yoga paraMparA jovA maLe che. je "yogamAyA"nA nAmathI pracalita che. I 1 / moheMjo daDomAM prApta eka muddA para rahelA citramAM trizula mugaTa, kAyotsarga, nAsAgradraSTi, vigere jovA maLe che. I 2 | prArthanAnA yogamAM kahyuM che ke sAdhakaloko harayogamAM hara musIbatomAM parama aizvaryavAna indranuM AvAhana kare. 31 dIrghatamAM RSinA kahevAthI paNa yoganI sArthakatAno khyAla Ave che ke meM prANIno sAkSAtkAra karyo che je badhI indriyono jJAtA che ane kyAreya paNa nAza thavAvALo nathI. I 4T RgvadamAM lakhyuM che ke sarvaprathama hiraNyagarbha ja utpanna thayA je saMpUrNa vizvanA eka mAtra pati che. jemaNe aMtarIkSa, svarga ane pRthvI badhAne dhAraNa karela che. A kathanathI khyAla Ave che ke sRSTi-kramamAM 6. sUyagaDAMga sUtra-1/16/3 7. uttarAdhyayana sUtra - 8/14 1. vaidikayoga sUtra pR. 22 2.Mohenjo daro and the Indus Civilisation, vol-1, P. 53 3. Rgvada 1/30/7 4. Rgvada 1/16431 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 sarvaprathama hiraNyagarbha utpanna thayA ane A prAcInatama puru, yogazAstranA prathama vaktA che. tethI yogazAstra paNa prAcInatama che. upaniSadomAM yoga - vedakALamAM yoganA bIja aMkurita thaI pallavIna banyA tyAre upaniSadakALamAM sarvAgI vikAsa thayo. zvetAmbara yoganuM spaSTa vivecana che. emAM SaDaMgayoganuM varNana karatAM kahyuM che ke zarIrane chAtI, gardana ane mastakane unnata karI hRdayamAM, manamAM, indriyomAM rokIne brahmarUpa naukAthI vidvAna loko A bhayAnaka pravAhane pAra kare. tathA prANone rokIne mukta thaI teno kSaya thatA nAkathI zvAsa le. A prakAra A duSTa ghoDAonI manarUpI lagAmane vidvAna loko apramatta thaI dhAraNa kare. 51 A prakAranI sAdhanA pachI ja dhyAnanI vAta karI che. dhyAnanirvathANAsAt veDhuM parihavat ! (zvetAzvettaraupaniSada 2/8-9) dhyAnarUpI mananathI ja satyanI gUDha AtmAnA darzana karavAno upadeza Apyo che. upaniSadamAM yoga adhyAtmikatAnI vAta kare che kAraNa ke yoga, dhyAna, tapa Adi zabdo samAdhinA arthamAM ja kahyA che. indogyopaniSada 7/6/1) taM durdarza gUDhamanupraviSTaM guhAhita gRhyareSu purANam / adhyAtmayorfdhImena revaM matvA dhIro raIza nahAti aa (kaThopaniSada 1/2/12) AdhyAtmika arthamAM prayukta thavAne kAraNe yogane mokSa-prAptino hetu mAnavAmAM Avyo che. kAraNake yogathI brahmajJAnanI prApti thAya che tathA brahmajJAnI paramAtmAne jANe che ane je paramAtmAne jANe che te A saMsArathI mukta thaI jAya che. tameva vidityAti mRtyuti nAnA patthA vidyatecanAya . (zvetAzvettaraupaniSada 3/8) SaDayogamAM kahyuM che ke.. pratyAhArastathA dhyAnaM prANayAbhau'thaM dhAraNA / tavaiva samAdhistha po yojI sabhyate (amRtanAdomaniSada - 6) pratyAhAra, dhyAna, prANAyAma dhAraNA, tarka ane samAdhinA varNanamAM kahyuM che ke viSayAsaktamana bandhanamAM phasAya che. tathA nirviSaya mana mukti apAve che. eTalA mATe viSayAsaktithI mukta ane Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 hRdayamAM nisaddha mana jyAre potAnA ja abhAvane prApta thAya che tyAre te paramapadane prApta kare che. A paramagatinI prApti mATe AcAra-vicAra jarUrI che. jevA ke zraddhA, tapa, brahmacarya, satya, dAna, dayA Adi alaga alaga upaniSadomAM batAvavAmAM AvyA che. I 3 mokSaprApti mATe tapa ane samAdhinI anivAryatA batAvI che. je yoganA ja aMga che. yoganA prakAra batAvatA kahe che ke... karma kartavyamityevaM vihiteSveva karmastu / bandhanaM manaso nityam karmayogaH sa ucyate / yata cittasya satatamarthe zreyasi bandhanam / jJAnayogaH sa vijJeyaH sarvasiddhavaraH zivaH / yojhanakSane soLe dividheDavya mana: (trizikhibrAhmaNopaniSada 25/27) gItAmAM karmayoga, jJAnayoga, bhaktiyoga, samatvayoga, dhyAnayoga Adino ullekha che. AnA mukhya traNa uddezya che (1) jIvano sAkSAtkAra (2) vizvAtmAno sAkSAtkAra (3) izvarano sAkSAtkAra. gItAmAM yoganA sAmAnya lakSaNanI paNa vAta karI che. karmaNyevAdhivyAraste mA phaleSu vyavAcana / mA karmapatta hetuNU te saMgoDasvani II (gItA 2/47) karmaphaLanI icchA na karavI, viSayo pratye anAsaktibhAva rAkhavo. samatvayoga, niSkAmatA, sukhaduHkha tathA lAbhamAM samatA rAkhavI. badhA ja kAryo bhagavAnane aparNa karavanA. badhI avasthAmAM saMtuSTa rahI manane bhagavAnamAM ekAgra karavuM. gItAnA anusAra vizeSa prakAranA karma karavAnI kuzaLatA yukti athavA caturAI yoga che. jene yoganI labdhi kahe che. tapoyoga dvArA AtmAthI AtmAno sAkSAtkAra thAya che. tyAre tene pUrNa saMtoSa maLe che ane parama AnaMdanI anubhUtimAM lIna banI jAya che. A ja yogamuktinI oLakhANa che. Aja samatvabhAva yoga che. ITI Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 gItAnA chaThThA adhyayanA 10 thI 26 sudhInA zlokamAM mananI ekAgratAno sAdhanAsvarUpa rAjayoga che. antaHkaraNanI vRttine zAnta rAkhI tathA saMyamita thaI brahmacaryanuM pAlana kare che ane manane saMyamita karI potAnA mukta karavuM te dhyAnayoga che. AvA paramanirvANa zAnta svarUpane prApta yogI ja yogI che. I 2 ! ahIM pratyeka yoganuM potAnuM eka bhAvanAtmaka lakSaNa che. je enA lakSyanA nirdezaka paNa che. I 3. jema karmayoganuM nizcita lakSya lokasaMgraha eTale ke badhA lokonuM kalyANa che. jJAnayoganuM lakSya "vAsudeva sarvati" jJAna che. sAMkhyayoganuM lakSya che. brAhimA sthiti che. rAjayoga tathA dhyAnayoganuM lakSya che brahmasaMsmarzarupa akSaya sukhanI prApti che. vizvarUpadarzanayoganuM lakSya bhagavAnanA vizvasvarUpa darzana che ane bhaktiyoganuM lakSya bhagavAnanA priya thavuM. haThayoga haThayoganI carcA yogatatvopaniSad tathA zAhilyopaniSadUmAM che. haThayogano artha che caMdra, sUrya, iDA-piMgalA, prANa-apAnanuM milana arthAt ha eTale sUrya ane Tha eTale candra eTale sUrya-caMdrano saMyoga | 4. hayogano uddeza zArIrika tathA mAnasika unnatino che. kAraNake zarIranI sudaDhatA ane svasthatAthI ja icchAo para niyaMtraNa thAya che. AnAthI mana zAnta avasthAne prApta kare che. je yoga ArAdhanA mATe jarUrI che. haThayoganA sAta aMga pramukha che. SaTkarmaNA zodhanaM ca Asanena bhavedRDham / / 5 / mudrayA sthiratA caiva pratyahAreNa dhIratA / prANAyAmallAdhavaM ca dhyAnAtpratyakSamAtmAni / samAdhinA nirliptazca muktizya na saMzaya : / 1. gItA - 2-47 2. gItA - 2-48 3. gItA - 2-72 4. haThayogapradIpikA 3/15 5. cheraNyasaMhitA - 1/10/11 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 SaTakarma, prANAyAma, Asana, mudrA, pratyAhAra, dhyAna ane samAdhi che. haThayogano saMbaMdha zarIra sAthe vadhAre ane mana tathA AtmA sAthe ocho che. . 6. AvI sthitimAM mana nirodhAvasthAmAM praveza kare che. jyAM rAjayogano prAraMbha thAya che. nADIonI zuddhi thavA para kuMDalInI zakti jAgRta thAya che tathA te cha cakrone bhedIne sahastrAdhAramAM pahoMce che. AvI sthitimAM sAdhakanuM mana nirAlaMba eTale ke mRtyu-bhaya-rahita thAya che. je yogAbhyAsanuM mULa che. . 7Ane kailAza paNa kahe che. 8I haThayogamAM yama tathA niyamonA pAlananuM vidhAna che. to aneka vastuono tyAga karavAno Adeza che. arthAt AcAra tathA vicArone vizeSa mahattva ApyuM che. A prakAre yama-niyamanuM pAlana karatA haThayogI sthULa zarIra dvArA potAnI zaktine aMtarmukhI banAvI sukSma zarIrane vaza karIne citta nirodha kare che ane kramazaH paramAtmAno sAkSAtkAra kare che. A haThayoga paddhati che. bauddhayoga bauddhadharmamAM yoga saMjJA bodhisatvanI prApti athavA jagatanI niHsAratAnuM jJAna prApta karavuM e che. | 2 | bauddhadharmamAM paNa tattvajJAna mATe yoganuM prayojana svIkRta che. bauddha granthomAM dhyAna ane samAdhi e yoga ja che. bauddha yoga sAdhanAnAM cAra smRtio mAnI che eTale ke kAyAnuMpazyanA, vedanAnuM pazyanA, cittAnuMpazyanA ane dharmAnapazyanA mahattvapUrNa che. A smRtionAM antargata ja indriya saMyama, cAra Aryasatya aSTAMgika mArga, sapta bauddhayaMga, cAra dhyAna tathA anAtmavAda Ave che. I 3 I samyakajJAnanI prAptinA traNa sAdhana batAvyA che. zIla, samAdhi ane prajJA. zIla-sAtvika karma jenuM pAlana sAdhu-sAdhvI tathA zrAvako mATe anivArya che. ahiMsA, asteya, satya, brahmacarya tathA vyasananirodhane paMcazIla kahevAmAM Ave che. A paMcazIla AcAra tathA vicAronuM niyaMtraNa kare che. je sAdhakane bodhilAbha prApta karavuM che tenA mATe A Avazyaka che. A pAMcazIlanI sAthe sAthe bhikSu tathA 6. haThayogapradIpikA 2/12 7. bhAratIya saMskRti saura sAdhanA mA-2, pR. 367 zivasaMhitA - 5 1. haThayogapradIpikA 1057 2. TdhAvAn bhAratIya Tarzana mAM- 7, pR. 322 3. tInavyAya - 2/2 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA bhikSuNIone sAMjanA samaye bhojanano tyAga karavAnI vAta batAvI che. mALA vigere dhAraNa nahi karavAnI saMgItathI dUra rahevAnuM. sonuM tathA cAMdIno tyAga karavAno, suMvALI zaiyAno paNa tyAga karavAnuM batAvyuM che. prakaraNa A prakAre saMyamapUrNa AcAra-vicAranI anivAryatA batAvatA buddhe zIla, samAdhi ane prajJAnuM vidhAna karyuM che je yoganA ja srota che. buddha bhagavAne bodhi prApti mATe je je upAyo batAvyA che te nizcayathI AdhyAtmika yoga mArganA sAdhano che. jainayoga 4. Rgveda - 10/136/2 5. bhAratIya saMskRtimAM jainadharmanuM yogadAna, pR.13 - bhAratIya saMskRtimAM AdhyAtmika dRSTithI nivRttiparaka vicAradhArAnuM potAnuM mUlya tathA mahattva che. nivRtti jainadharmanuM prANatattva che. Atmika athavA AdhyAtmika vikAsa mATe nivRtti para vizeSa baLa ApavAmAM AvyuM che ane enA mATe yoga jarUrI che. A kAraNe ja jaina saMskRti AcAra-vicAra sAthe tapomUlaka pravRttine laIne potAnI viziSTatAne surakSita rAkhI zake che. Rgveda / 4 ImAM vAtarazanA muninA saMbaMdhamAM batAvyuM che ke atIndriryAdarzI vAta2zanA muni maLane dhAraNa karatA tyAre piMgalavarNamAM jovA maLe che. jyAre teo vAyunI gatine prANopAsanA dvArA dhAraNa karI le che. eTale ke rokI le che tyAre te potAnA tapanI mahimAthI dIpta thaIne devatAsvarUpane prApta karI le che. / 5 / tethI nizcita rUpathI kahI zakAya ke tapa arthAt yoganI paraMparA jaina saMskRtimAM prAraMbhathI ja hatI. upaniSadomAM tApasa ane zramaNane eka mAnavAmAM Ave che. / 1 / AnA uparathI spaSTa thAya che zramaNonI tapasyA ane yoganI sAdhanA ekadama jUnI che ane AdhyAtmika vikAsa mATe anivArya che. moheMjoDado| 2 |thI prApta kAyotsarga mudrAthI mUrti tathA paTanA najIka lohAnIpurathI prApta kAyotsarga mUrtithI A vAtanI puSTi thAya 9.131 1. bRhadAraNyaNI upaniSad 4/2/22 2. jaina sAhitya aa bRhadra tihAsa mA-1, (prastAvanA) pR. 22 3. Modern Review, August 1932, PP. 155-56 6 jaina paraMparAmAM mana, vacana ane kAyAnI pravRttine yoga kahevAmAM Ave che. e jyAre dhyAna, tapa, samAdhi tarapha ekarUpa bane che tyAre te saMvara banI jAya che je yoganI ja prakriyA che. - 550. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 jogo vizyiM yAmo ucchAha parakkamo tahA ceTThA / / 4 / sati sAmatthaM ciya jogassa havanti paNNAyA // vIrya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti tathA sAmarthya zabda prakArAntarathI yoganA arthane ja vyaMjita karavAvALA mAnavAmAM Ave che. paMcaAsavadhArA paNNattA taM jahA-micchaMta, aviraI, payAyo, jasAya joga / / 5 / mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga pravRttitAthI raMjita karma ja Azrava che. AjhavanirodhaH saMvara II 6I A pravRttione nirodha e saMvara haribhadrasUrijI yoganI mahattA batAvatA kahe che ke mokSa prApti mATe je dharmakriyA athavA viruddha vyApAra karavAmAM Ave che te dharma-vyApAra yoga che. I 71 yataH samitinA prapaMghI yoga sattama: II 8. samiti-guptinA AcAra-vicAranA anuSThAnane uttama yoga kahe che. kAraNa ke AnAthI saMyamanI vRddhi thAya che ane yoga paNa AtmAnI ja vizuddha avasthA che. jenAthI jIvane sarvocca avasthAnI prApti thAya che. yogasiddhi mATe mananI samAdhi parama Avazyaka che. yogAbhyAsa mATe sarvaprathama manane saMyamI karavuM anivArya che. kAraNake mananA kAraNe ja indriyo caMcala bane che. je AtmajJAnamAM bAdhaka che tathA ekAgratAnA mArga aDacaNo utpanna kare che. tethI mananI samAdhi yoganuM hetu tathA tapanuM nidAna che. kAraNake manane kendrita karavA mATe tapa Avazyaka che. tapa mokSanuM mULa kAraNa che. | 9 4. naina sAhitya vana tihAsa : pUrva paDhi, pravikathana, pR. 20 5. paMsaMgraha mA-2, 4 6. tattvArthasUtra- 9-1 7. yogavizal - 2 8. yomkhevAtri - 30 9. adhyAtmavanyasUtra - 1/1 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 (8). yogasaMgraha saMkSepamAM 32 prakAranA che. (1) AlocanA - guru samakSa potAnA doSanI AlocanA karavI. (2) niraya lAbha - ziSyanA doSone bIjA samakSa kahe nahi. (3) vratomAM sthiratA - saMkaTa samayamAM svIkArelA vrataniyamono tyAga na karavo. (4) anizliomadhAna - bIjAnI sahAyatA vagara tapa karavuM. (5) zikSA - AgamonuM vAMcana karavuM - karAvavuM. (6) niSpatikamatA - zarIra zaNagAra na karavo. (7) ajJAnatA - tapanA viSayamAM guptatA rAkhavI. AlobhatA - koI vastu pratye lobha na rAkhavo. (9) titikSA - pariSada para vijaya prApta karavo. (10) RjubhAva - bhAvomAM saraLatA rAkhavI (11) zuci - satya ane saMyamavRddhi karavI. (12) samyak daSTi - sAdhanA tathA AcaramamAM zraddhA (13) samAdhi - ekAgratA rAkhavI (14) AcAra - AcAramAM daDhatA rAkhavI (15) vinaya - bhAvomAM mRdutA rAkhavI (16) dhRtimati - bairyapradhAna dRSTi (17) saMvega - samyaka prakArano vega, saMsArano bhaya (18) prANidhi - mAyArahita thavuM (19) suvidhi - anuSThAna (20) saMvara - karmonA kAraNone rokavA (21) AtmadoSoyasaMhAra - potAnA doSone nAza karavA (15) Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 (22) sarvakAma virati - kAmanAone pratye viraktabhAva (23) pratyAkhyAna - mULaguNanA pacammANa levA (24) pratyAkhyAna - uttaraguNanA pacakhANa levA (25) catusarga - tyAga (26) apramAda - pramAdathI bacavuM (27) lavALava - sAdhuAcAranuM pAlana karavuM (28) dhyAna - saMvarayoga (29) mAraNAMtika udaya - maraNa samaye duHkha AvatA kSobha na anubhavavo. (30) saMgano tyAga - kharAba saMgano tyAga karavo. (31) prAyazcita - lAgelA doSone yAda karavA (32) mAraNAMtika ArAdhanA - zarIra tyAga ane kaSAya kSaya karatA samayanuM tapa A yogasaMgrahane yoganI AdhArabhUmi mAnavAmAM Avela che ane Ane sudaDha tathA phaLIbhuta banAvavAno Adeza Apela che. A yogasaMgrahanuM sabhyapAlana karavAthI pUrNayogInI bhUmikA sudhI pahoMcI jAya che. yoganA utkRSTa sAdhano pAMca prakAranA batAvyA che. (1) sthAna (2) urNa (varNa) 93) artha (4) AlaMbana (5) anAlaMbana AmAM prathama be prakAranA sAdhana karmayoganI aMtargata Ave che kAraNa ke AmAM kAyotsargAdi Asana, tapa, maMtra, japa Adi kriyAo karavI paDe che. A AcAra mimAMsA rUpa mAnavAmAM AvyA che. ane perA traNa jJAna yogamAM rUpa mAnavAmAM AvyA che. I 12 AdhyAtmika vikAsanA mATe yoganA pAMca anuSThAna batAvyA che. (1) viSAnuSThAna (2) garAnuSThAna (3) ananuSThAna (4) taddhatu anuSThAna tathA (5) amRtAnuSThAna. A anuSThAnamAM pahelA traNa anuSThAna che kAraNake A rAgAdibhAvathI yukta hovAnA kAraNe laukika che ane antima be anuSThAna 1. yoviMziza - 2 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 rAgAdibhAvathI rahita hovAnA kAraNe manuSThAna che mATe te pAralaukika che. (1) viSa anuSThAna - cAritranuM pAlana kIrti, sanmAna Adi prApta karavA kare che. AmAM rAgabhAva paNa adhika hoya che. garAnuSThAna - A janma pachI svarganA sukhonI abhilASA rAkhavI. (3) ananuSThAna - deva-gurunI ArAdhanA kare che paNa pUrNa zraddhAthI nahi mAtra zarIra nirvAha mATe kare che. (4) taddhatuM anuSThAna - yama, niyama, dhyAna, japAdi zubha pravRtti kare che. je mokSanA anuSThAna mATe ja kare che. (5) amRtAnuSThAna - sarvajJa dvArA kahevAyelA mArgane samajIne zraddhApUrvaka AcaraNa karI mokSa prApta karavo te amRtAnuSThAna che. I 2 / yoganA bIjA paNa traNa prakArano ullekha maLe che. (1) icchAyoga (2) zAstrayoga (3) sAmarthyayoga jainayoga sAdhanA zArIrika kaSTo arthAta aneka prakAranA tapo upara paNa jora Ave che. kAraNa ke AnA dvArA indriyonA viSayone sthira karavAmAM Ave che. jenAthI cittazuddhi samatavabhAva Adi guNone prApta karI AtmAnnati karI saMpUrNa karmono kSaya karI mokSa sukhane prApta kare che. yogasaMbaMdhI sAhitya A prakAre che. (1) yohIpi - paM. madhara (2) yogabheva dvAtriMzikA - paM. paramAnanda (3) yogAmA - paM. somava (4) yoni - ku. najhIrti (5) yortikSazi - mu. paramAnanda (6) yo vivaraNa - zrI yAdavabhUri (7) yogAsaMprada sAra - zrI ninavaMdra (8) yori - zrI zAktarasa 2. yovindra - ra12-ra60 n Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 bhAvanA eka tapa " kAMTAne kADhavA mATe jemane kAMTAnI jarUra paDe che tema cittane vAsanAothI mukta karavA sAdhakanuM lakSya hoya che. anAdikALanA vAsanAonA saMskAro ekasAthe nahI nIkaLe. teno nAza karavA mATe bIjI navI vAsanAo utpanna karavI paDaze. A navI vAsanAo paryAyaparaka hoya che. eTalA mATe emano asano saMbaMdhita vAsanAo para saMyamarUpI dabAva paDe che. ane enA niyaMtraNamAM AvI jAya che. vAsanAnuM bIju nAma che. bhAvanA, zAstrIyajJAna ke zabdajJAnano je sahAro levAmAM Ave che te vAsanA che. ene bhAvanA, japa, dhAraNA, saMskAra anuprekSA vigere kahevAmAM Ave che. jaina sAdhanA paddhatimAM "bhAvanA yoga" zabdano vyavahAra thayo che. bhAvanAthI mana, AtmA satyathI yukta thAya che. eTalA mATe A yoga che. bhAvanAmAM jJAna ane abhyAsa bannene avakAza che. bhAvanAno artha che saviSaya dhyAna. jyAre manamAM koI viSaya che. pote koI dhyeya nakkI karyuM che ane aviSama dhyAna karo che te bhAvanA che. je vastu pratye tanmayatA ke ekAgratA thaI javAya te bhAvanA che. bhAvanA naukA che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che jeno AtmA bhAvanAyogathI vizuddha thayo che to pANImAM naukA samAna che. pratyeka kozIkAmAM jJAna kendra che. pratyeka kozIkAmAM prakAzakendra che. vimALInuM kArakhAnuM che. te kozIkAo potAnI rIte kAma kare che. tene badalavAnI che tene navo janma ApavAno che. tene navo rasto ApavAno che. to tamAre potAnI bhAvanAne tyAM sudhI pahoMcADavI paDaze. jyAM sudhI ApaNI Adato nahI badale tyAM sudhI ApaNe nakhI badalI zakatA. bhAvanA manane dhovAnuM moTuM sAdhana che. eka ja vAtane vAraMvAra yAda karatA rahevAnuM enI punarakti karatA jAo Ama karatA karatA eka kSaNa evI Avaze ke jUnA vicAra chUTI jAya che ane navA vicAro cittamAM janme che. bhAvanA 12 prakAranI batAvI che je bhAvanAnuM ciMtana manana karavAthI vairAgyanI vRddhi thAya che. AtmAnI zuddhi thAya che. A bhAvanAo jemaNe paNa bhAvi te badhA ja bhavano aMta AvI gayo che. AvI bhAvanAonuM ciMtana-manana karavuM, vairAgyabhAvamAM ramaNatA karavI te paNa eka prakAranuM tapa che. tapamAM paNa bAra prakAra batAvyA che ane bhAvanA paNa 12 prakAranI batAvI che. A bannenuM mizraNa karavAthI eka navA ja prakAranI urjA prApta thAya che. je navI dizA taraphanuM darzana karAve che. jenAthI avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. bhAvanA sAthe cha bAhyatAnI vAta karIzuM. (1) anazana - jemAM AhAra tyAga karavAnI vAta Ave che. eka TaMka, eka divasa ke vadhAre divasanA AhAra tyAga karI anazana karavAmAM Ave che. e anazananI puSTi karavA mATe bhAvanAno - 5) Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 sahAro levAno che. anazana mATe anityabhAvanA batAvI che. AsanA - padmAsana ke sukhAsanamAM besavuM, kammarathI TaTAra besavuM, kAusagga mudrAmAM ke jJAnamudrAmAM besavuM, dhIme dhIme zvAsa levA ane choDavA. zabAsanamAM paNa karI zakAya che. ciMtana manana - AhAra saMjJAnA rAganA kAraNe anazana eTale ke AhAra tyAga karavA mATe taiyAra na thAya mana nabaLuM paDI jAya e samaye anitya bhAvanAne yAda karavAnI che. A badhu ja anitya che. A zarIra paNa ApaNuM nathI e paNa bhADA upara maLeluM che. A zarIra azuddhi padArthothI bhareluM che. jeTalI paNa sArI vastu ApavAmAM AvI paNa A zarIranA saMge bagaDI thaI ane lohI, mAMsa viSayanA rUpamAM pheravAI gayuM mATe A zarIrane vadhAre paDatuM poSavAthI koI ja lAbha thato nathI. A zarIrano rAga vadhato jAya che. ane e zarIranA rAganA kAraNe anazana karatA nathI e vicAravuM ke A zarIra nAzavaMta che, anitya che. A padArtho paNa kSaNika che. AhAranA padArtho upara rAga karuM chuM. paNa e padArtho paNa anitya che. mAtra uparathI dekhAva ja sAro che. paNa thoDo samaya javA daIe ane menu svarUpa joIe to AhArano rAga thoDo thoDA paNa umerIo avazya jAya. anazana karavAthI dravyathI, bhAvathI, zArIrika, Arthika dareka rIte lAbha thAya che. dravyathI zarIra sudaDha ane suMdara bane che. roga paNa jaldI zarIramAM AvatA nathI ane AvI gayA to lAMbo samaya TakI zakatA nathI ane kadAca nikAcItano udaya haze to samabhAvamAM rahevAnI jAgRti avazya prApta thaze. bhAvathI karmakSaya thAya che. zarIrano roga tUTe che. AhAra saMjJA para vijaya meLavI zakAya che. indriyomAM saMyama Ave che. A prakAra ciMtana karavAthI jarUra vairAgyabhAvanI pravRtti thAya che ane anazana tapa paNa zarU thaI jAya che. lAbha- zarIra svAthyamAM sudhAro thAya che, nAnA rogothI chUTakAro maLe che. jUnA roga niyaMtraNamAM AvI jAya che. AhAra pratyeno mamatva bhAva ghaTI jAya che. tapa karavAnI rucI jAge che. (2) uNodarI - jeTalI bhUkha hoya enA karatA ochu khAvu te uNodarI che. azaraNa bhAvanA dvArA uNodarI tapanI puSTi karavAnI che. Asana - sukhAsana ciMtana - jeTalI bhUkha lAgI hoya enA karatA ochuM khAvuM e choDavuM saheluM nathI. e samaye manane niyaMtraNa karavuM muzkela che. tyAre azaraNa bhAvanAnuM ciMtana karavAnuM che. azaraNa eTale koI ja zaraNa rUpa (556) Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 nathI. A zarIramAM ThAMsI ThAMsIne ja AhAra bharavAmAM Ave che. paNa e zaraNarUpa nathI. je AhAra bharavAmAM Ave che paNa e zaraNarUpa nathI. je AhAra upara mamatvabhAva karIne zarIrarUpa koThImAM bharavAmAM Ave che paNa e AhAra zaraNa rUpa nathI. A zarIra pAsethI jyAre paNa mAMgaNI AvI ne ene bharavAno prayatna karyo eTaluM badhu bharI dIdhuM ke basa have jagyA nathI. paraMtu pAMca ke cha kalAka thayA ne peTa khAlI thaI gayuM. eTale ke AhAra zaraNa rUpa nathI. uNodarI ja AgaLa jatA zaraNarUpa bane che. eka-be koLIyAnA tyAganA saMskAra paDatA AgaLa jatA e ja anazana tarapha laI jAya che. uNodarI pramAdane toDe che ne paramAtmA sAtheno nAto joDe che. uNodarIthI mamatvabhAvamAM paNa ghaTADo thAya che. lAbha-uNodarathI zarIra haLavuM rahe che. zarIranuM vajana paNa vadhatuM nathI. bI.pI., DAyAbITIza niyaMtraNamAM rahe che. zarIranI skUrtimAM vadhAro thAya che. (3) vRttisaMkSepa- dravyanI, padArthanI maryAdA karavI, indriyone kAbUmAM rAkhavI. Asana - zarIrane zithIla karIne zabAzana karavuM. manane zAMta rAkhavuM, huM mArAmAM lIna thAuM chuM Avo vicAra karavo. ciMtana-vRttio vamaLa pedA kare che ane AtmA temAM jolA khAya che mATe vRtti, indriyone homavAnI vAta batAvI che. vRttimAM pravRtti nahI paNa nivRtti rAkhavAnI che. A vRttio vItarAgatAmAM bAdhakarUpa bane che. mATe ja jJAnIoe A vRttine niyaMtraNa karavA mATe saMsAra bhAvanA batAvI che. A cAragatIrUpa saMsAramAM jIve khuba paribhramaNa karyuM che. vRttio cArebAju doDyA kare che. A vRttinA kAraNe dareka sthaLe, dareka yogImAM, dareka kuLamAM javuM paDyuM paNa haju tRpta na thayo mATe A saMsAranI oLakhANa karavA mATe ja saMsAra bhAvanAnuM ciMtana karAvAnuM che. ane vRttiothI pAchA pharavAnuM che. lAbha- saMtoSaguNanI prApti thAya che. tanAva na rahetA bI.pI., DAyAbITIza niyaMtraNamAM rahe che. tRpta thaI javAthI sthira banI jAya che. (4) kAyakaleza- A kAyAne kasavAnI che je duHkha udayamAM ane tene sahana karavAnA che. je Apattio Ave che. tene AvakAravAnI che. Asana-zabAsana zarIranA pratyeka aMgane zithIla karI do, AMkho baMdha. nizcetana thaIne paDyA rahevuM. ciMtana - A kAyAne poSIne ApaNe ApaNu ahita ja karyuM che. A zarIranA rogane kAraNe jarApaNa ene duHkha AvavA dIdhuM nathI ane Ave to eno rasto kADhavA doDAdoDI karIe chIe. A kAyAne -157) Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 poSavAnI nathI paNa zoSavAnI karIe chIe. enA mATe etvabhAvanAnI vAta batAvI che. ekatva eTale huM ekalo Avyo chuM ane ekalo javAnuM che. A zarIra paNa mAru nathI. A parivAra paNa mAro nathI. huM zuddha buddha caitanya dhana chuM. A zarIra paNa mAru nathI A bhAvanA jyAre daDha banI jAya che tyAre kAyakaleza Akaro nahI lAge. sahana karavAnI zakti ApoApa prApta thaI jaze. dehAdhyAsa chUTI jatA zarIra ane AtmA banne bhinna che. eno anubhava thaze. samyakdarzana nirmaLa banI jaze. mokSamAM javAnI aMtarAyo dUra thaI jaze. Ama saMsAra bhAvanA dvArA kAyakaleza upara vijaya meLavI zakAya che. lAbha - mAnasika zAMti, kartAbhAva dUra thatA akatRtvabhAvanI prApti (5) rasa parityAga- saMsAravRddhi karAvanAra rasano tyAga karavAno che. ciMtana - pAMca indriyanA viSayo rasalaMpaTa banAve che ane pApane AmaMtraNa Ape che. janma maraNanA cakkarane vadhAre che. mATe jJAnIoe karuNA karIne anyatva bhAvanAnI vAta batAvI che. anyatya eTale badhAne AMgaLIthI nakha jema vegaLA che tema anyatva bhAvanAne vicAravAnI che. mAru mAru karIne khuba gumAvyuM, hAthamAM kAMI ja na AvyuM. je sArA raso prApta karAvo. evA padArthonuM tu tArA mAnI rahyo che, paNa e tArA che ja nahIM, e koI nA thayA nathI ane thavAnA paNa nathI. tuM A sahuthI nirALo che. Asana - vajAsanamAM besavuM, banne paga pAchaLa tarapha vALIne besavuM. lAbha - zarIra nirogItA, mAnasika saMtulana, tRptapaNAno svAnubhava (6) IMdriya paDasalInatA- pAMca indriyone doDAdoDI na karAvavI. ene maryAdAmAM rAkhavI. Asana - godohAsana - ubaDaka besIne jema gAyane dohavAmAM Ave che tevuM Asana | ciMtana-A indriyonA viSayomAM aneka AtmAo phasAyA che. bhalabhalA lAlacamAM AvI gayA che. indriyoe AtmAne gulAma banAvI dIdhA che. A gulAmImAMthI mukta karavA azuci bhAvanA bhAvavAnI che. A zarIra asucimaya che. eTale ke indriyo azuci che. cAmaDInuM paDa hovAthI ja sArI lAge che. jo A paDa haTI jAya to pAMca indriyono khyAla AvI jAya che. A indriyone game teTaluM sAru Apo paNa e sArI vastune paNa bagADI nAMkhe che. mATe emAM azucinA darzana karavAnA che. jemaNe jemaNe indriyone gopavI che e AtmAonuM kalyANa thayuM che. A indriyone karmendriya nahIM paNa jJAnendriya banAvIne AgaLa vadhavAnuM che. Ama azuci bhAvanA dvArA indriyo para vijaya meLavavAno che. lAbhatANamAMthI mukti, saMvega, vairAgyanI prApti, tRSNAmAMthI chUTakAro vigere... (7) prAyazcita - lAgelA doSonuM Alocana karI prAyazcita karavAnuM che. - (5) Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa 6 - Asana - jamaNo paga uMco ane DAbo paNa nIco namaskAra mudrA. ciMtana - jIvamAtra chadmasya che ane chadmasya jeTalA paNa che. tenAthI bhUlo thavAnI che tyAre A bhUlone bhUlI nathI javAnuM paNa yAda karIne temAM sudhAro lAvavAno che ane enA mATe Azrava bhAvanA batAvI che. Ama to Azrava pApane laI Ave che e AtmA mithyAtva, pramAda tathA kaSAya, avrata ane azubhayoga thAya to pApamAM mahAlato chaekAyanA jIvono AraMbha samAraMbha karato ja jAya che. paraMtu jyAre sadguruno sAtha maLe che. samyajJAnano divaDo pragaTe che tyAre sAcI hakIkatano khyAla Ave che ane pastAvo zarU thAya che. e karelA pApanA prakSAlana mATe Alocana prAyazcita kare che ane prAyazcita karatA karatA zuddha banI jAya che. Ama Azrava bhAvanA dvArA Azravone oLakhI emanAthI bacavAnuM che. lAbha - haLavAza, citta prasannatA, maitri karuNA, sarva jIvone potAnA samAna jANavAnI bhAvanA. - (8) vinaya - nAnA moTAno vinaya karavo eTale ke Adara ane sanmAna ApavuM. Asana - DAbo paga uMco rAkhI jamaNA pagane jamIna para rAkhavo, ardhapadmAsana, jJAnamudrA. ciMtana -vinaya e vazIkaraNano mahAmaMtra che. vinaya karavAthI aneka guNonI prApti thAya che. AdhyAtmika sAdhanAmAM jo naDatara rUpa hoya to te ahaMkAra che. A aMhakArane toDavo hoya to vinayarUpI sadguNanI jarUra che. e vinayane prApta karavA mATe saMvarabhAvanA bhAvavAnI che. saMvaramAM samyaktva, apramAda, akaSAya, avrata ane zubhayoga ja sadguNone prApta karavAnA apUrva sAdhano rahelA che. A sAdhanono sahAro letA vizeSa pramANe vinaya dharmanI sAdhanA karI zakAya che. kAraNa ke vinaya e dharmanuM mULa che. mATe saMvara bhAvanA drArA vizeSarUpe vinayane prApta karIe. lAbha - sacit AnaMdanI prApti, haLavAzapaNuM, mAnasikazAMti, sadguNa sarjana - paradoSa visarjana. (9) vaiyAvacca - sevA - vaiyAvacca karavA maLavI khuba ja muzkela che. 559 Asana - vajrAsana, dhyAnamudrA ciMtana - sevA karavAnuM saubhAgya to puNyazALIne ja maLe che. sevA bolavuM saheluM che. paraMtu sevA karavAnI vAta Ave che tyAre e keTaluM mahAmulu che e khyAla Ave che. sevA karavAthI je jIvane zAtA pamADavAnI hoya che ApaNe koIkane zAtA pamADI haze to ApaNane paNa zAtA maLaze. dhIraja, sahanazakti hoya to ja sevA karI zakAya che ane A sevA dvArA cita karmonI nirjarA paNa karI zakAya che. mATe ja nirjarA bhAvanA batAvI che. nirjarA eTale karmanuM jarI javuM, dUra thaI javuM. vaiyAvacca ane nirjarA banne jyAre bhegI thAya to keTalo badho amRlya lAbha thAya che. jIvanamAM ajavALA patharAya che je karmo baMdhAyA che ane toDatA Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa vAra nahi lAge mATe nirjarAbhAvanAno lAbha laI vaiyAvaccanI ArAdhanA vizeSa rUpe karavAnI che. lAbha - dugaMcchAthI mukti, Atmavata bhAva, mamatvanuM visarjana, samatvanuM sarjana (10) sajjAya - sajjAya eTale svAdhyAya karavo. AtmAnuM adhyayana karavuM. 560. - 6 Asana - sukhAsanamAM beThAbeThAM ke ubhA ubhA, jJAnamudrA sAdhana che je jJAna zikhyA chIe tene pheravavAnuM A enI sAmAnya vyAkhyA thaI ane svanuM adhyayana karavuM eTale ke AtmAnuM ciMtana karavuM, AtmAno saMgata karavo, vibhAvamAMthI nIkaLIne svabhAvamAM AvavuM te svAdhyAya che. svAdhyAya eTale samyakttAnanI prApti, zubhadhyAnamAM samayano sadupayoga karavo. svAdhyAyane vadhAravA mATe bodhidurlabha bhAvanA batAvI che. je vastunI prApti thavI durlabha che. bodhi eTale samyak darzana badhu ja prApta thAya paNa jyAM sudhI samyakdarzananI prApti nahI thAya tyAM sudhI badhu kAcuM che e maLyuM eTaluM badhu ja maLI gayuM ane e che to AnI kiMmata che. mIMDA game teTalA lakhavAmAM Ave paNa AgaLa ekaDo na Ave to e mIMDAnI koI ja kiMmata nathI. boduirlabha bhAvanA dvArA vadhu ne vadhu svanI najIka jaI svAdhyAya karIe. Ama bodhi durlabha bhAvanA ApaNA mATe khuba ja upayogI che. lAbha - jJAnanI prApti, prasannatA, apramatabhAva. dhyAna - dhyAna eTale ciMtana-manana karavuM. Asana - padmAsana, ardha padmAsana ke sukhAsana dhyAnamudrA vItarAga mudrA. ciMtana - svanuM ciMtana karavuM eTale ke parabhavathI mukta thayuM. AtmAnI paryAyone joyA karavI ane e jotA jotA jAgRtadazA keLavavI jenAthI paramA gayo hoya to pharI svamAM AvI jAya. dhyAna eTale sarvajaka padArthonI mukta thavA mATenI amulya sAdhanA ane e sAdhanAmAM vega lAvavA mATe lokabhAvanAnI vAta batAvI che. lokamAM rahelA dravyonuM ciMtana karavuM A lokamAM evI eka paNa jagyA nathI ke jyAM mAro AtmA gayona hoya, ekapaNa evA padArthonI nathI ke je meM bhogavyA na hoya ane A padArtho ekavAra nahi paNa anaMtivAra bhogavyA che. Ama lokano vicAra karI jaDapadArthothI mukta thaI cetanatattva tarapha AgaLa vadhavAnuM che. je loka bhAvanA dvArA khuba ja saraLa banI jAya che. lAbha - - Atma saMtoSa, vItarAgatA 2. samatvanI prApti. (12) kAyotsarga - kAyAne gopavAvI je upayogo, duHkho Ave che teno ja sarva moDhe svIkAra karavo. Asana - zabAsana, sukhAsana Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 ciMtana - je kAMI pariSaho AvI rahyA che teno hasatA moDhe svIkAra karavAno che. kAraNake A badhAne meM AmaMtraNa ApyuM che ane e badhA AvyA che to kAyotsarga dvArA sahana karavuM. A kAyanI mAyA choDavA mATe dharma bhAvanAnI vAta batAvI che. dharma eTale satyanuM darzana, samyaka samajaNa ApavI. A zarIra mAru nathI, zarIra e huM nathI, huM to zuddha caitanyaghana chuM. niraMjana-nirAkAra chuM. sarvathI para chuM. huM AtmA AnaMdamAM rahevAvALo chuM. A badho parabhAva che. upAdhibhAva che. saMsAramAM paribhramaNa karAvanAro che. basa A badhAthI mukta thavuM hoya to dharmabhAvanAno vicAra karavo paDaze ane dharmabhAvanA kAyotsargane vadhu draDha banAvaze. Ama dharma bhAvanA bhAvavAnI che. lAbha - dehAtIta avasthA, anAsaktabhAva, rAga-dveSa rahitapaNu, sarva rogothI mukti. AvI rIte bhAvanAnA sahAre ciMtana karatA bhavano nAza karavAno che ane kahyuM che ke bhAvanA bhAvanAzIla, bAratapa + bhAvanAno sumeLa karI karmono nAza karI Atmatattvane prApta kare avyAbAdha sukhane prApta karIe. tapaphalaka so jayau jugAijiNo jassaMse sohe| tavajANaggipaliviya, kammidhaNadhUmapaMttiva // 1 // tapa dhyAnarUpa agnithI baLatA evA karmarUpa iMdhaNanA dhumADAnI jema jemanA AtmAne viSe jaTArUpa mugaTa zobhato hato te zrI yugAdi jinezvara jayavaMtA varto. saMva riyataveNaM kAusaggati jo bhyvN| pUriyaniyayapainno harauduriAI bAhubalI // 2 // je bhagavAne savaMtsarInA tapathI kAusagnamAM ubhA rahI potAnI pratijJA pUrNa karI te zrI bAhubalI pApone dUra karo. athiraMpithiraM vaMka-pi-ujuaM pullahapi taha sulhN| dussadyapi susA, taveNa saMpajhAe // 3 // tapathI asthira kArya hoya te sthira thAya. vakra hoya te saraLa thAya, durlabha hoya te sulabha bane asAdhya hoya te susAdhya thAya che. chaa chaLa tavaM sukhamALe pa haze athavA avallIkhamarAnI siri gama sAmij navuM | 4 | + chaThThanA pAraNe chaThTha Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 tapane karatA prathama gaNadhara ane akSINa mahAlabdhIvALA thayelA evA bhagavAna zrI gautamasvAmI jayavaMtA varto. chajhai saNaMkumAro tavabalalakhalAiladdhisaMpanto / niakhavaliaMguli subannakaMtipayA saMto // 5 // tapanA baLathI khelAdi labdhine pAmelA ane potAnA ghUMkathI lipta karelI AMgaLazInI suvarNanA sarakhI kAMtine prakAza karatA sanatakumAra cakravartI zobhe che. gobaMbhagabhbha gabhbhiNi - baMbhaNighatAi guruapAvAiM / kAuSapi kaNayepiva, taveNa sudhyo dRDhapahArI // 6 // gAya, brAhmaNa, garbha ane garbhavatI brAhmaNI e cAra hatyAnAM moTA pApane karIne paNa suvarNAnI jema tapa karI daDha prahArI zuddha thAya che. puvvabhave tivvatavo taviuM naM naMddiseNamaharisiNa / vasudevo teNa pituM, jatuM svayarI sahassANaM // 7 // pUrvabhavamAM naMdiSeNa mahAmunie je tIvra tapa karyo tethI hajAro vidyAdharIone priyakArI vAsudeva thayo. devAvi vikarattaM kuNaMti kulajAivirahiANaMpi / tavamaMtapabhAveja, harikesabalassa varisissa // 8 // devatA paNa kula jAti rahitanuM paNa dAtapaNuM kare che. jenuM devatAe caMDAlakuLamAM janmelA harikezI mahAmuninuM parUpa maMtranA prabhAvathI dAsANuM karyuM che. pa sayamegapapheNa ekeNa dha Na dha sahassAI / jaM phira kurNati muNiyo tava kApatasassa taM khU phalaM // 9 // munio je eka vastra vaDe hajAro vastra ane eka nizcaya kare che te kharekhara tArUpa kalpavRkSanuM phaLa che. aniANassa vivie tavassa taviyassa kiM psNsaamo| jeNa viNAso nikAiyANaMpi kammANaM // 10 // niyANA rahita vidhi vaDe karelA tapane zuM vakhANIe? kAraNake je tapathI nikAcita evAM paNa karmano vinAza karAya che. aivukkaratavakArI jagaguruNA kanhapuchieNa tayA / vAhariu sa mahApA samari DhaMDhaNakumAro // 11 // Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA zrIkRSNanA pUchavA uparathI te zrI jagadguru neminAthe "jene atiduSkara tapa karanAra che. ema kahyuM hatuM te mahAtmAzrI DhaMDhakumAranuM smaraNa karo. paidivasaM sattajaNe vahiuNaM gahiyavIra jiNadikSA / duggA bhaggahaniraDaM ajuNauM mAliuM siddho // 12 // dararoja sAta jaNAnI (6 puruSa ane 1 srI) hatyA karanAro ane pachI mahAvIsvAmI pAse dIkSA laI duHka2tapa sAthe abhigrahamAM Asakta thayelo arjanamAMthI siddha thayA. naMdIsararucagesuvi surAgirisiharesu ekAphAlAe / jaMghA cAraNamuNiNo gacchaMtti tavApabhAveNa // 13 // jaMghAcaraNa munio tapanA prabhAvathI eka karIne AThamAM naMdIzvara dvipamAM bAramAM acakadvipamAM ane meruparvatanA zikhara upara jAya che. seNiyapuriDaM jesiM pasaMsiaM sAmiNA tavorUvaM / dussadyapi sudyaM, taveNa saMpajhAe // 14 // zreNIka rAjAnI AgaLa zrI mahAvIraprabhue jenuM tapasyArupa varNavyuM che te dhunakumAra ane dhannAkAMkadI e banne munio paNa pAMcamAM anuttara vimAnamAM gayA. tapa ugra tapasyA dhAra mana, kSamA zastra le hAtha / "sukana" karma arihala jale, bana apanA tU nAtha // kUr3A - karkara jo kare, tapa kara use buhAra / "sukana" tapasyA jo kare, jIvana leya ubAra // prakaraNa tapa meM DhIla na dIjie, AyuSa bala pahacAna / "sukana" sakala jIvana banA, bana tapa meM matimAna // tapa se mitIlI siddhiyAM, khulatI hai takadIra / "sukana" karma jJaya hote hai, bane naI tasavIra // pAvaka ke saMsarga se, lohA anala samAna / "sukana" zuddha Atma banA, tapa kI tAkAta jAta // (563 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 maMzA uttama jo rakhe, miTate saMcita pApa / "suna tapasyA no re, gata sapI saMtAI. laMghana karane kA sahA, guru dete upadeza / "suna" tapasyA se miTTa, mana meM mApa kanseza | sUrata dekheM kAMca meM, mana meM maitI apAra / "suvana" tapasyA e vare, tere sI vivAra | rAga-dveSa acchA nahI, he mata ina para dhyAna / "su " mAra mamatA sadA, tapa vA vanA pradhAna II kara le tapa ArAdhanA, samaya abhI anukUla / suvana" phUTa upara nAyaTI, jo rahanI . brahmacarya eka tapa tavesuvA 3ttama drA II 11 tapamAM uttama brahmacarya che. brahmacarya eka ja zabda nathI paraMtu "brahma' zabdamAM "carya pratyAntathI banelo saMskRta zabda che. brahma + carya = brahmacarya. A zabdanA ghaNA artha thAya che. paraMtu ahIM A vidyA ane AtmAnA arthamAM che. caryAno artha che rakSaNa, adhyayana, ciMtana che. A rIte brahmacaryano artha vIryarakSA vidyAdhyayana AtmaciMtana che. brahma zabdano artha uttama kAma athavA kuzalAnuSThAnuM che. brahmacaryanI paribhASA Atma ciMtana mATe mana ane indriyo upara vijaya meLavavo Avazyaka che. prAkRtika niyama pramANe indriyo manane, mana buddhine, buddhi AtmAne AdhIna eTale te AtmAnI sahAyikA hovI joIe. Ama hoya to ja AtmA potAne jANI zake che. indriya, mana ane buddhi sevaka banIne rahevI joIe. sahAyaka banavuM joIe. emAM AtmAnuM hita che. mananI dRSTi badalAya to indriya ane buddhi ApoApa 1. sUyagaMDAgasUtra - 6 a. 2. kumArasaMbhava Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 badalAI jaze. A traNe kharAba viSayomAM doDe nahi. kharAba viSayanI icchA na kare ane sukhanI lAlasAthI tene na bhogave te ja brahmacarya che. brahmacaryanuM teja jema jema vadhatuM jaze tema tema A traNe sevaka banI jaze. sarva rIte zaraNuM svIkArIne dAsa banI jaze. gAMdhIjI brahmacaryanA arthamAM lakhyuM che ke... badhI indriyonA pUrva vikAro para pUrNa adhikAra karI levo te brahmacarya che. badhI indriyone tana, mana ane vacanathI dareka samaya ane kSetramAM saMyamita rahe tene brahmacarya' kahe che. brahmacaryanA bheda brahmacaryanA traNa bheda che. (1) mAnasika brahmacarya (2) vAcika brahmacarya (3) zArIrika brahmacarya kAyena manasA vAcA sarvAvasthAsu sarvadA / sarvatra maithuna tyAgo, brahmacarya prayakSate // zarIra, mana ane vacanathI badhI avasthAomAM haMmezA viSayono tyAga karavo, abrahmacaryanI bhAvanA na thavI. abrahma tyAgavA yogya ja che ane brahmacarya sevavA yogya ja che. Ama mana, vacana ane kAyAne samyapha banAvavA tenuM nAma brahmacarya che. zarIra ane dharmano saMbaMdha AtmAnuM dhyeya saMsAranA janma maraNathI chUTIne, mokSa prApta karavAnuM che. zarIranI madada hoya to AtmA A dhyeyane prApta karI zake che. zarIra vinA dharma thaI zakto nathI ane dharma vinA AtmA upara karela dhyeyane pAmI zakato nathI kAvyagraMthomAM kahyuM che ke zarIramAM ravA dharmasAdhanam II 2 zarIra ja badhA dharmonuM prathama ane uttama sAdhana che. dharmArtha kAmamokSANAmArogyaM mUlamuttamam / dharma, artha, kAma ane mokSanuM mULa sAdhana Arogya ja che. mRtyuvyAdhiH jarA nAzi pIyUSaparamauSadham / / 1 / 1. praznavyAkaraNa sUtra 2. vaidikagrantha Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 brahmacarya mahAyanaH satyameya vadAmyaham // huM sAcuM kahuM chuM ke mRtyu, vyAdhi ane vRddhAvasthAno tyAga karanAra amRta samAna auSadha brahmacarya ja che. brahmacarya mRtyu, roga ane ghaDapaNano nAza karanAra mahAna yatna che. brahmacaryAthI dharmarakSA brahmacaryathI zarIra svastha rahe che ane tenAthI dharmanuM pAlana thAya che eTaluM ja nahi brahmacaryanuM pAlana ja dharma che. A dharmanuM pradhAna aMga che ane dharmanuM pradhAna rakSaka che te mATe praznavyAkaraNa sUtramAM kahyuM paumasaratalAgayAlibhUyaM, mahAsagaThaaragatuMvabhUyaM, mahAnagara pAgAraNabAukalidabhUyaM, rajju-piNadUdho vva iMvakoa visuddageNayuNa saMpiNadhyaM, jammi ya maggammiohai sahasA savvaM saMbhaggamahiyatyutpita kusalilaya paladapaDiyaravaMDiya parisaDiyaviNAsiyaM viNayasIla tavAniyamaguNasamUhaM / / 2 / brahmacarya dharmarUpa padmasarovaranAM pAla jema rakSaka che te dayA, kSamA Adi guNo mATe AdhArabhUta temaja dharmanI zALAono AdhAra staMbha che. brahmacarya dharmarUpI mahAnagarano killo che ane dharmarUpa mahAnagaranuM mukhya rakSaka dvAra che. brahmacarya khaMDita thavAthI badhA prakAranA dharma pahADa parathI paDelAM kAcA ghaDAnI jema nAza pAme che. brahmacarya ja tapa mokSanA cAra sAdhanAomAMnuM eka sAdhana che tapa. jainadarzanamAM brahmacaryane badhAthI uttama tapa kahyo che. sUtramAM paNa kahyuM che ke .... navu ! I 3 | tA 2 vaMduM tava niyama-nAnaM-paMsa-rattasammata vinayamUrva, yama-niyamamukhapahANanuta, himavanta mahaMta temaMta pattharathamiyama I praznavyAkaraNa sUtra he jaMbU! A brahmacarya uttama tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra samyakatva ane vinayanuM mULa che. jevI rIte badhA parvatomAM himavaMta mahAna ane tejasvI che tevI rIte badhA tapasyAomAM brahmacarya zreSTha che. anya granthomAM paNa brahmacaryane uttama tapa mAnela che. veda paNa brahmacaryane tapa ja mAne che. to vai brahmasvaryam | 41 veda Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA brahmacarya ja tapa che. gItAmAM paNa kahyuM che ke brahmacaryamAhiMsA ca zarIraM tapa ucyate / (gItA) brahmacarya ane ahiMsA zarIranA uttama tapa che. brahmacaryathI pAralaukika lAbha brahmacarya paralokanA lAbhanuM eka mukhya sAdhana che. brahmacarya antaHkaraNane pavitra temaja sthira rAkhanAra che. sAdhujano vaDe tenuM sevana thAya che. mokSano mArga ane siddhagatinuM ghara che. zAzvata che. bAdhArahita che. punarjanmano nAza thavAne lIdhe apunarbhava che. prazasta che rAgAdino abhAva thavAthI saumya che. sukhasvarUpa hovAthI ziva che. sukha-duHkhAdinA dvandathI rahita hovAthI te acaLa che. akSaya tathA akSata che, munio dvArA surakSita ane pracArita che. bhavya che, bhavyajano tenuM AcaraNa kare che, zaMkArahita che. nirbhayatA ApanAra vizuddha tathA jhaMjhoTathI dUra rAkhanAra temaja kheda ane abhimAnane naSTa karanAra che. brahmacaryanI ArAdhanAthI badhA vratanuM ArAdhana thAya che. tapa zIla, vinaya, saMyama, kSamA gupti ane mukti siddha thAya che. tathA A loka ane paralokamAM yazakIrtinA vijayapatAkA laherAya che. anya granthomAM paNa kahyuM che ke.... samudratarAge yadvata upAyA nauH prakIrtitA / saMsArataraNe yadvata brahmacarya prakIrtitam // (smRti) prakaraNa 6 samudra pAra karavA mATe naukA jema zreSTha sAdhana che tema saMsArathI taravA mATe brahmacarya utkRSTa sAdhana che. upaniSadamAM paNa kahyuM che ke... adya yadyajJa ityAcakSate brahmacarya meva | jene yajJa kahe che te brahmacarya ja che jenAthI svarganI prApti thAya che. 567 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 brahmacaryathI Ihalaukika lAbha brahmacaryathI pAralaukika ja nahIM ihalaukika lAbha paNa maLe che. brahmacaryathI svAthya sAruM rahe che. svAthya sAruM hoya to ja A loka saMbaMdhInA kAryo sArI rIte karI zakAya che. pU. hemacandrasUrijI kahe che ke... cirAyuSaH susaMsthAnAM dRDhasahananA narAH / tejasvino mahApIryA bhaveyurbrahmacaryata- // brahmacaryathI zarIra cirAyu, suMdara, daDhakartavya, tejapUrNa ane parAkramI bane che. vaidika granthomAM paNa kahyuM che ke... brahmacarya paraM jJAnaM brahmacarya paraM balaM / brahmacaryamayo hyAtmA brahmacarya tiSThAti // brahmacarya ja badhAthI uttama jJAna che. aparimiti baLa che, A AtmA nizcaye brahmavarNamaya che ane brahmacaryathI ja te zarIramAM rahela che. A pramANethI A vAta sArI rIte siddha thaI jAya ce ke brahmacaryathI ihalaukika sukhonuM paNa sAdhana che. vaibhava, dhana, vidyA, sAhasa vigere paNa prApta thAya che. abrahmacaryathI hAni jahA ya kiMpAMgaphalA maNoramA raseNa vaNNeNa ya bhujyamANA / te khuDaieM jIvIya paccamANA / eoyamA kAmaguNA pivAge // jema kipIMganuM phaLa varNa ane rasathI manorama tema ja svAdaSTi che paraMtu khAvAmAM Ave to jarUra mRtyune ja bheTavuM paDe che tevI rIte kAma bhoga dekhAvAmAM sArAM lAge che paraMtu tenuM pariNAma khUba duHkhadAyaka che. AthI kAmabhogono tyAga karavA jevo che. indriyo kharAba viSayamAM lolupa na thAya ane vIrya pUrNarUpe surakSati rahe tenuM nAma ja brahmacarya che. abrahma tapa saMyama mATe vighna rUpa che. viSaya, kaSAya Adi pramAdanuM mULa che. indriyo pAse je kAyara che tevA loko ja AmAM phasAya che. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 traNa lokamAM apratiSThita temaja jarA, mRtyu roga, zokanI vRddhi karanAruM che. A lokamAM baMdhanakartA ane paralokamAM aniSTakArI che. mahAmoharUpa aMdhakAranuM sthAna che. trasa, sthAvara, sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta Adi paryAyothI caturgatirUpa saMsAramAM vizeSa samaya sudhI vAraMvAra paribhramaNa karAvanAra ane mohanIya karmane bAMdhanAra che. A rIte abrahmanuM phaLa A lokamAM alpasukha ApanAra ne paralokamAM mahAna duHkha ApanAra che. trividhaM narakasyedaM dvAraM nAzanamAtmanaH / ma odhastathAsto batAve tat trayaM cenas II (gItA - a. 16/21) kAma, krodha ane lobha A traNe narakanA dvAra ane AtmAno nAza karanAra che. A traNeno tyAga karavo joIe. rajoguNathI utpanna thayelA kAma ane krodha ja manuSyane pApanA raste laI jAya che. te peTa bharanArA, mahApApI ane zatru che. jevI rIte Aga dhumADAthI DhaMkAyelI rahe che tevI rIte Akho saMsAra kAmathI DhaMkAyelo che. eTale jemanAmAM kAma na hoya je kAmathI para hoya te saMsArathI para che. he sarjana ! kyAreya tRpta na thAya tevI A kAmarUpI Aga haMmezA AtmAnI zatru che. te jJAnIonA jJAnane paNa DhAMkI de che. A kAmanuM sthAna-raheThANa indriya, mana ane buddhi che. A tene sahAre jJAnane DhAMkIne manuSyane AkarSita kare che. A rIte abrahmacaryanI badhAe nindA karI che. paraloka saMbaMdhI je hAnio thAya che tenuM varNana to karela ja che. paNa A lokamAMya tenAthI ghaNuM nukazAna thAya che. brahmacarya vrata svIkAra brahmacaryanuM pAlana jarUrI che ane e pAlana mATe vrata, niyama ke saMkalpanI jarUrIyAta che. saMkalpavrata athavA pratijJA karavAthI kAmamAM AvanAra muzkelIo sahana karavAnI zakti Ave che. manamAM daDhatA rahe che. saMkalpena vinA rAjan catkicita kurute nahiH / pannAthajUvAM tasya dhArdha draSya bhavet II (padmapurANa) (569) Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA he rAjana ! saMkalpa vinA je kAMI karavAmAM Ave che tenuM phaLa thoDuM maLe che ane te kAmanA dharmamAM aDadho nAza pAme che. prakaraNa 6 koIpaNa zubhakArya karavA mATe saMkalpa hovo Avazyaka che ane paraloka mATe hitakArI niyamonAM pAlanano saMkalpa ja vrata kahevAya che. brahmacaryanA bheda brahmacayanA be bheda che sarvavarita ane dezivarati brahmacaryavrata. sarvavirati brahmacaryavrata jemAM AjIvana maithunathI nivRtta thavuM paDe che. badhA prakAranA kAmabhogo na bhogavavAnI pratijJA karavAmAM Ave che. tene sarvavirati brahmacarya kahe che. sarvavirati brahmacaryane naiSThika brahmacarya nAma Apela che. sarvavirati brahmacaryavratanuM pAlana koNa karI zake ! te mATe AcAryajI kahe che zakyaM brahmavrataM ghoraM zUrazva na tu kAtaraiH / kariparyANamudpoDhuM karibhirnatu saH // brahmacaryavratanuM pAlana karavuM zUrAo mATe ja zakya che. kAyaro mATe nahi jemake, hAthInI aMbADI hAthI ja upADI zake che gadheDo nahi. sarvaviratinuM pAlana sAdhu-sAdhvI kare che. jemaNe saMsArano tyAga karI saMyamano mArga svIkAryo che. dezavirati brahmacaryavrata - A vratanI ArAdhanA gRhastha kare che. je saMsAramAM rahelA che. zrAvakanA bAra vrata svIkAryA che. dezavirati eTale AMzika rIte pALavAnuM hoya che. jemAM chUTachATa rahelI che jenI pUrNarUpe pALavAnI haju taiyA2I nathI. AvI rIte brahmacaryanuM pAlana karavAmAM Ave e paNa eka mahattvanuM tapa che. 570 Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 nuM 4 $ saMdarbha sUci 1. ajoDa uddhAraka, bhAratanI bAIbala sosAyaTI, baMglora adhyAtma kalpadruma, vivecaka, motIlAla giradharalAla kApaDiyA, jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, 1923. anubhavadhAra, DaoN. zrI jazubhAI, saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophIkala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakopara, 2006 aSTakaprakaraNa, saM.khuzAladAla jagajIvanadAsa, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI AcAra pradIpa, pU.A.zrI munisuMdara sUrijI, jinazAsana ArAdhanA TrasTa Atma utthAnano pAyo, paM.pra. zrI bhaMDhaMkara vijayajI, bhaMdrakara prakAzana, amadAvAda, 2011 7. AtmatattvavicAra, pU. lakSmaNasUrIjI, bI. bI. mahetA, dAdara, vi.2017 8. AtmasAta ane sAdhanApaMtha, pU. amarendra vijayajI, gurjara graMtha ratna kAryAlaya, amadAvAda AtmajJAna graMthamALA bhAga-1, zA. suracaMdabhAI svarUpacaMda, 1910 islAmI saMskRti, DaoN. e. ena. kurezI, yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, amadAvAda, 1974 11. upadezamAlA-bAlAvabodha, DaoN. kAMtibhAI bI. zAha, saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophIkala enDa liTararI rIsarca seMTara, 2001 12. mAnavajIvana zuddhi athavA tapas vijJAna, vaidya zAstrI, maNizaMkara kAlIdAsa yAjJika, zatAvadhAnI paM.zrI ratnacaMdrajI jJAnamaMdira, vaDhavANa, I.sa. 1945 13. mahAvIravANI bhAga 1-2, zrI rajanIza, rajanIza phAuMDezana limiTeDa, punA, dvitIyAvRtti, i.sa. 1979 14. vizvanA dharmono paricaya, ema. vI. meghANI, DI.eca. desAI, dhI popyulara pablisiMga hAusa, sUrata, dvitIyAvRtti, 1972 15. zrAvakAcAra saMgraha bhA-2, hIrAlAla jaina zAstrI, jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, 1998 16. jaina zAsananA camakatA sitArA, varajIvanadAsa vADIlAla zAha 17. cakha le isa kA svAda, mU. sukanamuni 18. upavAsa, vaidya navInabhAI ojhA, Ara.aMbANI enDa kuM. rAjakoTa, 1998 9 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 19. upavAsa, mU. le. DaoN. zaraNaprasAda, anu. sarojabena paTela, agarabhAratI prakAzana, bhUja, 1998 20. upavAsa karo AvaradA vadhAro, mU. le. harbaTa ema zelTana, anu. vaidya navInabhAI ojhA, yajJa prakAzana, vaDodarA, 1983 21. upavAsanI akasiratA, DaoN. dha.rA.gAlA, DaoN. dhIrene gAlA, gAlA pablizarsa, amadAvAda 22. karmayoga bhAga-1, pU.A.zrI buddhasAgarasUrIjI, zrImad buddhisAgarasUri, jaina samAdhi maMdira, vijApura 23. karmayoga bhAga-3, pU.A.zrI buddhaisAgarasUrIjI, zrImad buddhisAgarasUri, jaina samAdhi maMdira, vijApura 24. kudaratamaya jIvana rITana Tu necara, eDolpha jusTa, lokopayogI sastI graMthamALA, 1938 25. gAMdhIjInI sAdhanA, rAvajIbhAI maNilAla paTela, navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda, 1939 26. gujAratI vizvakoza khaMDa-8, DaoN.dhIrUbhAI ThAkara, gujarAta vizvakoza TrasTa, amadAvAda, 1997 27. guru gautamasvAmI, ratilAla dIpacaMda desAI, zrI jIvana maNisa6 vAMcanamALA TrasTa, amadAvAda, 1975 28. gautamabuddha, DaoN. rAdhAkRSNana, gujarAta vidyApITha, amadAvAda, 1946 29. gRhastha dharma, pU.A.zrI javAharalAlajI ma.sA., pArzvanAtha ceriTI TrasTa, amadAvAda, 1985 30. cAritra suvAsa, zrI sat zrutasevA sAdhanA kendra, amadAvAda, 1980 31. zrI jina kastUra viveka paghAvalI, saM.pU. vivekacaMdra vijayajI, vi.2033 32. jinatattva, ramaNalAla sI. zAha, zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 2007 33. jinazAsananA jhaLahaLatA nakSatro, bhA-1, saM.naMdalAla bI. devakulaka, arihaMta prakAzana, bhAvanagara, 2011 34. jIvatA tahevAro, dattAtreya bAlakRSNa kAlelakara, navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda, 1934 Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA 35. jIvana tapa, pU. zrImoTA, zAradAbena jazabhI sonI, amadAvAda, 1972 36. jainatattvapradipa, pro. hIrA lAlena, zrI yazovijaya jaina graMthamALA 37. jainatattvapradipanuM vistRta vivecana Arhata darzana dIpikA, pU. zrI maMgaLa vijayajI, zrI hemacaMdrAcArya jaina sabhA, pATaNa, 1968 38. jainadarzanamAM aticAra sUtro tathA jaina dharmonuM jJAna vijJAna, saM. pro. ke. jI. zAha, pro. ke. jI. zAha, luhAranI poLa, amadAvAda, 1979 39. jainadharma ane khristI dharmano mukAbalo ane jaina khristI saMvAda, pU. A. zrI buddhisAgarasUrijI, zrI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, muMbaI, 1987 40. jaina dharma ane darzana, sukhalAlajI 41. jainadharmanA tattvonuM TuMkasAra, bAlacaMdabhAI nagInadAsa zAha, mAstara umedacaMda rAyacaMda, pAMjarApoLa, amadAvAda, 1923 prakaraNa 6 42. jainadharmanI mukhya sAdhvIo ane mahilAo, DaoN hIrAbhAI boDiyA, anu. DaoN. kalA zAha, khAMtilAla lAlacaMda zAha jaina liTararI enDa philosophikala seMTara, muMbaI, 1995 43. jainadharmano prANa, paM. sukhalAlajI, jJAnodaya TrasTa, amadAvAda, 1965 44. jainadharmano prANa, paM. sukhalAlajI, gurjara graMtha ratna kAryAlaya, amadAvAda, 1989 45. jainadharmano prANa, paM. sukhalAlajI, gurjara graMtha ratna kAryAlaya, amadAvAda, cothI AvRtti, 1989 46. 47. 49. jaina sajjhAyamALA bhAga-3, zA. bAlAbhAI chaganabhAI, kIkAbhaTTanI poLa, amadAvAda, 1982 jaina sajjhAya saMgraha, saM. sArAbhAI maNilAla navAba, sArAbhAI maNilAla navAba, amadAvAda, 1940 48. jaina sAdhaka saMtonI kasoTI kathAo, saM. zrI satyama, zrI dhanarAjajI phulacaMda zAha, amadAvAda, 1979 jaina saMtonA camatkArI prasaMgo, saM. jIvaNalAla chaganalAla saMghavI, jIvaNalAla chaganalAla saMghavI, amadAvAda, 1984 573. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 50. jaina zAsananA camakatA sitArA, varajIvanadAsa vADIlAla zAha, varajIvanadAsa vADIlAla zAha 51. jaina zuddhAhAra vicAra, pU.gabbalAlajI mahArAja, gu.a. zAMtilAla zAha (satya), bhUrAlAla nAgaradAsa zAha, sAbaramatI, amadAvAda, 1951 para. jaina jJAnagItA, pU.zrI izvaralAlAjI svAmI, prabhAkara morArajI paDIA, amadAvAda, 1951 53. jaina jJAna saritA, DaoN. utpalA kAMtilAla modI, ahama spirIcyuMala senTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophIkala enDa liTararI risarca senTara, muMbaI, 2008 54. tattva taraMgaNi, pU. zrI dharmasAgarajI ma.sA. 55. zrI tattvArthAdhigama sUtra, pU.umAsvAtijI, jaina zreyaskara maMDaLa, mahesANA, 1960 56. tapa, ozo rajanIza, rajanIza phAuDezana limiTeDa, punA, 2001 57. tapanA teja, pU.munirAja zrI prabhAkara vijayajI, zrI abhinaMdana jaina graMthamALA, amadAvAda, 1975 58. tapanuM baLa, zazikAMtabhAI kIracaMda mahetA, rAjakoTa 59. tapasyA karatA karatA DaMkA jora bajAyAho, pU. A. zrI. kIrtiyaza sUrijI, sanmArga prakAzana, amadAvAda, 2001 tapodharmanI yazogAthA, sa.pU.sA.zrI manoramAzrIjI, vi.saM. 2065 61. zrI taporatna mahodadhi, pU.zrI bhUvanavijayajI ma.sA., zrI jaina dharmopakaraNa khAtuM, pATaNa, vi.saM. 2014 62. tapo ratnAvali, saM.pU.sA.zrI kalparatnAzrIjI, zAha sAkaLacaMda, juThAbhAI, TIMDoDA (gAMdhInagara), 1983 63. dArzanika pravAho, DaoN. rAdhikA jarIvAlA, DaoN. rAdhikA jarIvAlA, amadAvAda, 2000 64. devavaMdana, jaina prakAzana maMdira, amadAvAda 65. dharmanA daza lakSaNa, DaoN. hukamacaMda bhAritsa, zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1979 EO Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 67. 0. 69. dharmamaMgaLa, upAzrI devacaMdrajI ma.sA., vanecaMdra dharamazI zAha, bhAvanagara, vi.saM. 2000 dharmasaMgraha bhAga-1, pU.yazovijayajI ma.sA., jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI, 2011 dharmonuM tulanAtmaka adhyayana, DaoN. bhAskara gopAlajI, yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa gujarAta rAjya, 1973 69. dhyAna vijJAna, zrI zrutaprajJasvAmI, pIsa opha mAInDa phAunDezana, 2007 navatattva vivecana, pU.A.zrI naravAhanasUrijI, padArtha darzana TrasTa, kALupura, amadAvAda, 2006 71. pavitra vrata kathAo, harizabhAI varena, sastu pustaka bhaMDAra, amadAvAda 72. pAribhASika koza tattvajJAna, prA. sI. vI. rAvaLa, yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, gujarAta rAjaya, 2001 73. pUjA saMgraha, pU. A zrI buddhisAgara sUrijI, zrI AdhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa, muMbaI, 1973 74. pUjya zrI moTA jIvana ane kArya 1-2, saM. izvara peTalIkara, hari3OM Azrama prakAzana, surata, 2009 75. prakaraNamAlA, zA. bhogIlAla tArAcaMda, amadAvAda, 1909 76. pravacana sAroddhAra, A.nemicaMdrajI 77. prajJAIyAna-AhAra ane vijJAna, puvAcArya mahAvrata, anekAMta bhAratI prakAzana, amadAvAda, 1991 78. prekSAdhyAna kAyotsarga, yuvAcArya mahAvrata, anekAMta bhAratI prakAzana, amadAvAda, 1988 prekSAdhyAna zvAse prajJA, puvAcArya mahAvrata, anekAMta bhAratI prakAzana, amadAvAda, 1988 80. bhakti rasa jharaNA, bhAga-1, pUrvAcAryajI, prAcIna gruta saMrakSaka samiti, kapaDavaMja, 1978 81. bhajanapada saMgraha bhA.10, pU. A. zrI buddhisAgarajI, zrI adhyAtma prasAraka maMDaLa, pAdarA, 1923 82. bhAratIya darzanamAM Atmatattva tathA paramAtma tatvanI vibhAvanA, pro. sI. vI. rAvaLa, zeTha bhoLAbhAI jesIMgabhAI adhyayana saMzodhana vidyAbhAvana, amadAvAda. 2006 (575) Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 83. bauddha darzanamAM pAramitA, DaoN. nitIna vorA, yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, amadAvAda, 1998 84. manonu zAsanam, AcArya mahAprajJa, saMtoSakumAra surANA, anekAnta bhAratI prakAzana, 1995 85. mahAmAnava mahAvIra, guNavaMtabhAI zAha 86. mahAvIranuM ArogyazAstra, AcArya mahAprajJa, anekAMta bhAratI prakAzana, amadAvAda, 1998 87. mahAvIra jIvana zuddhi athavA tapasa vijJAna, vaidya zAstrI maNizaMkara kAlIdAsa yAjJika, zatAvadhanA paM.zrI ratnacaMdrajI jJAna maMdira, vaDhavANa, 1945 muktinI mauliktA, jaina sAdhvI DolarabAI mahA, dozI bradharsa, haidrAbAda, 1999 89. mukti mArganI sIDI chaDhALA, saM. kavivara paM. dolatarAmajI, zrI betAlIsa dazA kampaDa digambara jaina okhalApaMca, 2003 90. yogadaSTi samuccaya, A.zrI haribhadrasUrijI 91. DaoN. ramaNalAla sI. zAha, sAhitya saurabha graMtha - 1, jaina dharma darzana, saM.DaoN. hasuyAjJika, zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 2006 92. rIcarsa opha DAIniMga Tebala, A. zrI. hemacaMdrasUrijI, ANaMda dharma prabhAvaka maMDaLa, amadAvAda, 2002 93. roga aneka upAya eka upavAsa, anu. vaidya naginabhAI oDhA, gAlA pablizarsa, amadAvAda, 1984 94. lAkhA loyaNanA bhajana, mahAdeva rAmacaMda bhagaSTa, 1987 95. vividha viSaya vicAramALA, bhAga-8, pU. zrI maNivijayajI, jAmanagara jUThAlAla nathubhAI jhaverI 96. vizva ajAyabI jaina zravaNa, saM.naMdalAla bI. devakulaka, arihaMta prakAzana, bhAvanagara, 2010 97. vizvanA dharmono paricaya, ema. bI. meghANI, ena. ke. gAMdhI, sUrata 98. vedanI vicAradhArA, DaoN.rAdhAkRSNa, vorA enDa kaMpanI pablisarsa, muMbaI, 1944 Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA '-2-2 prakaraNa 6 . sajjhayAdi saMgraha, bhAga-3, nagInadAsa, kevaLadAsa zAha, nagInadAsa kevaLadAsa zAha, navAvADaja, amadAvAda 100. samayasAra nATaka, anu. darlabhajI khetANI, laghurAja prakAzana vibhAga, ghATakopara, muMbaI, 1974 101. sAgara dharmAmRta graMtha, paM. AsadharajI 102. sAdhanA sopAna Atmonnatino krama, DaoN. sonejI, zatadruta sevA sAdhanA kendra, 1976 103. sindura prakara, pU.A.zrI. somaprabhasUrijI, jhaverI maNilAla sUrajamAna nI kuM., muMbaI, 1931 104. stuti taraMgaNi bhAga-1, saM.pU.A.zrI. bhadraMkara sUrijI, bhavana bhadraMkara sAhitya pracAra kendra, vi.saM. 2042 105. hindu mAnyatAono dhArmika AdhAra, DaoN. bhojarAja dvivedI, Ara. Ara. zeTha, amadAvAda, 2010 106. zaivadharma ugama ane vikAsa, DaoN. jIvaNalAla pra. amIna, yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, amadAvAda, 1975 107. huM mAruM mana mArI zAMti, AcArya mahAprajJa, anekAMta bhAratI prakAzana, amadAvAda, 1997 108. zrAvakadharma yAne mokSa prAptino upAya, gulAlacaMda pAnAcaMda mahetA, vIravANI prakAzana kendra, muMbaI, vi.saM. 2036 109. zrAvakAcAra saMgraha bhAga-2, hIrAlAla jaina zAstrI, jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, 1998 110. jJAnasAra, A. zrI bhadraguptasUrijI, zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA, 2008 hindI 111. abhiyAna rAjendra koza, pU. A. rAjendrasUrijI 112. AsArayam dArzanika zabdAvalI kA anuzIlana, DaoN. sAdhvI darzitakalAzrI, zrI rAja rAjendra prakAzana TrasTa, hAthI khAnA, ratanapoza, amadAvAda, vi.saM. 2006 577 113. aSTa pAhuDa bhASA vanikA sahita, paM. jayacaMdajI chAvaDA, munizrI anaMtakIrti graMthamAlA samiti Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 114. aSTaka prakaraNa, pU. zrI. jinezvarasUri, jaina graMtha prakAzana, amadAvAda, 1937 115. Agama ke anamola ratna, saM.munizrI hastimalajI mevADI, zrI lakSmI pustaka bhaMDAra, amadAvAda, 1968 116. AcArya tulasIkA ahiMsA darzana, DaoN. sAdhvI kAMtayazA, jaina vizvabhAratI, lADanU, phrebuArI, 2004 578 117. Arhata dharma prakAza, nyAyAcArya mahendrakumAra zAstrI 118. aupapAtika sUtra eka mImAMsAtmaka adhyayana, DaoN. praviNalatAjI, AsthA pablikezana bhAratIya vidyA pratiSThAna dilhI 119. upadezamAlA, pU.A.zrI ratnaprabhasUri, dhanajIbhAI devacaMda jhaverI, muMbaI, 1958 120. upaniSada vAkyakoza, karnala jekoba 130. upavAsa cikitsA, zrI bhAratIya yogI, saMskRti saMsthAna khvAjA kutuLa vedanagara, barelI, prathama AvRtti, 1983 131. kabIra Adhunika saMdarbha meM, DaoN.rAhula, zrI nahAraNa prakAzana, dilhI, 2009 132. jinavANI tapa vizeSAMka, samyaka jJAna prasAraka maMDaLa 133. jinasUtra, bhAga-3, zrI rajanIza, rajanIza phAunDezana, pUnA, 1977 134. jinasUtra mahAvIravANI, zrI caMdraprabha, zrI jaina zve. nAkoDA pArzvanAtha tIrtha 135. jaina Agama sAhitya manana aura mImAMsA, pU.devendra munI zAstrI, gItAraka guru graMthAlaya, udayapura, vi.saM. 2034 136. jaina darzana manana aura mImAMsA, muni nathamalajI, Adarza sAhitya saMgha prakAzana, 1973 137. jainadharma mImAMsA bhAga-1, darabArIlAla satyabhakta 138. jainadharma meM tapa, mIsarImalajI 139. jainadharma meM dhyAna kA aitihAsika vikAsa krama, DaoN. sA. zrI. uditaprabhAjI, munizrI hajArIlAla smRti prakAzana, 2007 140. jaina nItizAstra, DaoN. pratibhA jaina, pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI, 1995 Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 141. jaina paramparA meM dhyAna kA svarUpa, DaoN. sImA rAnI zarmA, pIyuSabhAratI bijanaura (u.pra.) 1992 142. jaina bauddha aura gItA ke AcAra darzano kI tulanAtmaka adhyayana bhAga -1, DaoN. sAgaramalajI jaina, rAjasthAna prAkRta bhAratI saMsthAna, jayapura, 1982 143. jaina bauddha aura gItA ke AcAra darzano kA tulanAtmaka adhyayana bhAga-2, DaoN. sAgaramalajI jaina, rAjasthAna, prAkRta bhAratI saMsthAna, jayapura, 1982 144. jaina bauddha aura hindu dharma ke saMdarbha meM bhAratIya AcAra darzana eka tulanAtmaka adhyayana, DaoN. sAgaramalajI jaina, rAjasthAna, prAkRta bhAratI saMsthAna, jayapura, 2010 145. jaina mahAvIra gItA, pU. A. zrI buddhisAgarajI, pU. buddhisAgara sUrIjI sAhitya prakAzana graMthamALA, vi.saM. 2024 146. jaina yoga, muni nathamala, Adarza sAhitya saMgha prakAzana, cUru rAjasthAna, 1978 147. jainayoga kA AlocanAtmaka adhyayana, DaoN. ahiMdadAsa baMDolA dige, sohanalAla jainadharma pracAraka samiti, 1981 148. jaina sAdhanA paddhati meM dhyAnayoga, jaina sAdhvI priyadarzanAjI, 1986 149. zrI jaina siddhAMta bola saMgraha, bhAga-bIjo, bhaurodana zeThiyA, sAgaracaMdra bhairodAna zeThiyA jaina pAramArthika saMsthA, bikAnera, saM.2004 150. zrI tapaH parimala, zA tArAcaMdajI bhImANI bhInamAla, vi.saM. 2011 151. tapo kiraNa, pU.zA.zrI. prakAzakuMvara, banArasIbAI prakAzacaMdrajI suNavAla auraMgAbAda, 1991 15ra. divya TrasTA mahAvIra, sAdhvI DaoN. divya prabhAjI, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 1996 153. prAtAMjala yoga - nAtha yoga paraMparA darzana sAdhanA evaM vaiziSTaya, DaoN. bhAratI siMha, satyam pablisIMga hAusa, navI dilhI, 2008 154. prakaraNa ratnAkara, nAgaradAsa prAgajIbhAI mahetA, amadAvAda, 1936 155. prAcIna jaina sAdhanA paddhati, sAdhvI rAjamatIjI, zrImatI bhaMvaradevI surAnA dilhI, 1976 156. brAhmaNa nirNaya (brAhmaNa mImAMsA), mAsTara raghunaMdanalAla menejana, 1973 157. bhajanamAlA, lAlasiMha zAntAbata, lAlasiMha zAntAbata caMhoDA, 1955 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 158. bhAratIya AcAra darzana eka tulanAtmaka adhyayana, DaoN. sAgaramalajI jaina, prAkRta bhAratI akAdamI, 2010 159. manana aura mulyAMkana, AcArya mahAprajJa, Adarza sAhitya saMgha, prathama AvRtti, 1983 160. manana kI manobhUti, sukanamunijI, zrI marudhara kesarI sAhitya prakAzana samiti vyAvara, 2008 161. mahAkavi A. vidyAsAgarajI graMthAvalI khaMDa -2, A. zrI vidyAsAgarajI, A jJAnasAgara vAgartha vimarza kendra vyApAra, 1996 162. mahAvIra vANI bhAga-1, 2, zrI rajanIza, rajanIza phAunDezana limiTeDa, punA, 1979 163. mAnava mUlya aura sAhitya, dharmavIra bhAratI, bhAratIya jJAnapITha kAzI, 1960 164. muni hajAramala, zrI hajArImala smRti graMtha prakAzana samiti vyAvara, 1965 165. maMjhIla kI aura. AcArya zrI tulasIjI, tulasI adhyAtma nIDam, jaina vizvabhAratI, lADana, prathama AvRtti, 1988 166. yoga prayoga ayoga, DaoN. sAdhvI mukti prabhAjI, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 1997 167. yoga, mana aura saMskAra, A zivamuni, saMskAra jaina praNikA cennaI, 2000 168. yoga zAstram, pU.A.zrI hemacaMdrasUrijI, jaina sAhitya vikAsa maMDaLa, muMbaI 169. vakRtva ke kyAre bIjA bhAga 1 thI 10, pU. dhanamuni, saMjaya sAhit . saMgama, AgarA, 1972 170. vicAro ke naye AyAma, saubhAgyamala jaina, akhila bhAratIya hai. sthA. jaina konTesa, dilhI, 1975 171. vizva kA prathama mAnava mUlya paraka zabdAvalIkA vizvakoza, DaoN.dharmapAla jainI, bhAratIya sAMskRti saMsthAna, caMDIgaDha svarUpa enDa sansa, dilhI, 2005 172. vaidika samAja saMskRti ane vijJAna, DaoN. praveza saksenA, je.pI.pablisaMga hAusa, dilhI 173. sacitra jaina tattvajJAna, pU. ratanamunijI ma. sA., zrI maMgala sAdhanA kendra, maMgalam, uralA(chatIsagaDha), 2010 Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 174. cijJa jaina tattvajJAna kA AdhAra staMbha-paccIsabola, mahAzramaNI zrI vijayazrIjI, divAkara prakAzana, AgarA, 2005 182. caita prAyazcita kozaH, Da1. ravIndra mULe, pratibhA prakAzana, dilhI, 2004 183. saMta dariyA, kAzInAtha upAdhyAya, rAdhAsvAmI satsaMgavyAsa, amRtasara, 1987 iMglIsa 6 175. zrI samyaktva mULa bAra vratanI saMkSipta TIpa, balAbhAI kalabhI, mADaMvInI poLa poLamAM, khaMbhAta, 1909 176. sUradAsa, AcArya zubhacaMdra zukala, sarasvatI maMdira, banArasa, 2000 177. saMta caraNadAsa jIvana ane saMdeza, DaoN. TI. Ara. saMgArI, rAdhAsvAmI satsaMga vyAsa amRtasara, 1992 178. saMta raidAsa, DaoN. yogendra siMhajI, lokabhAratI prakAzana, ilAhabAda, 1998 179. zuddhAtma zataka, AzrIkuMdakuMdajI, paM.ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura, 1989 180. SoDazaka graMtha vivaraNa (pUrvArdha), vivecaka zrI AnaMdaghana vijayajI, kezavalAla jaina, 1934 181. hIrA pravacana pIyUSa bhAga-4, A. zrI. hIracaMdrajI mahArAja, samyak jJAna pracAraka maMDaLa, 2008 184. dhI gospela opha dhI guru graMtha sAhebA, grInalIjha DaMkana, dhI dhiyosophikala pablisiMga hAusa, madrAsa, 1952 581 185. dhI zIkha rilijiyansa iTsa gurusa, mekaulIpha, sekreDa rAITiMgsa enDa otharsa okSaphorDa, 1909 186. lAipha opha gurunAnaka esejha ina zIkhIjhama, sIMgatenI, zIkha yuni presa, lAhora, 1944 187. hisTarI enDa philosophI opha zIkha rilijiyana, khasanasIMga, lAhora, 1914 188. hisTarI opha zIkhsa, jahonamUre, laMDana, 1849 saMskRta 189. tattvArtha sUtra, umAsvAtijI Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapazcaryA prakaraNa - 6 190. pravaryA vidhAna kulakam, zrI dhanavijaya gaNivara, zrI Agamodaya samiti, 1927 jaina Agama sUtro 191. anuttarovavAI sUtra 192. AcArAMga sUtra 193. Avazyaka sUtra 194. uttarAdhyayana sUtra 195. upAsakadazAMga sUtra 196. uvavAI sUtra 197. aupapAtika sUtra 198. kalpa sUtra 199. ThANAMga sUtra 200. dazavaikAlika sUtra 201. dazAzrutaskaMdha sUtra 202. naMdI sUtra 203. pannavaNA sUtra 204. praznavyAkaraNa sUtra 205. prAstAvika gAthAo 206. bRhatkalpa sUtra 207. bhagavatI sUtra 208. samavAyAMga sUtra Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa vatana : kaccha guMdAlA (tA. mundrA) janma sthaLa : tArApUra-ciMcaNa (thANA jIllo) pitAjI H visanajIbhAi khIMzI satrA mAtAjI : maNIbena visanajIbhAi satrA ; rekhAbena kAMtibhAi satrA, prItIbena kiraNabhAi satrA bhAi-bhAbhI bena-banevI : suzIlAbena ravilAla cheDA zALA abhyAsa : H.S.C. (12mI pAsa) vairAgya nimitta : pU. vasantaprabhAjI mahAsatIjI, pU. prArthanAjI mahAsatIjI, vairAgya sthaLa : pU. saMtabAlajI Azrama (ciMcaNa) parIvAramAM dikSIta H zrI cetanamunijI (laghu baMdhu) pU. rakSAbAi mahAsatIjI (saMsAra pakSe mAsI) vairAgyamAM sahAyaka : pU. caMdanabAi mahAsatIjI, pU. puSpAbAi mahAsatIjI, pU. damayaMtIbAi mahAsatIjI, pU. kalAbAi mahAsatIjI Adi ThANA pU. navinacandrajI svAmI Adi ThANA, pU. rAmacandrajI svAmI Adi ThANA, boTAda saMpradAyanA gurUdeva : kavivarya mAnavatAnA puraskartA, pU. gurudeva zrI nAnacandrajI svAmInA ziSyA 'gAdIpati pU. gurudeva zrI cunilAlajI svAmI dIkSA sthaLa : kaccha bidaDA (tA. mAMDavI) saMvata-kArataka vada-2-204pa adhyayanA ': pU. gurudeva pAsethI Agamano, saMskRtano, nItiviSayono 'paMDitajI pAsethI (saMskRta) prAkRta temaja vizArada, prabhAkara zAstrI tathA AcArca sudhInI parIkSA (tilokaranna ahamadanagara pArthaDI baoNDa), koviMda (hindI), B.A.tathA M.A., jaina vizva bhAratI saMsthAna yunivarsiTI (sADa-rAjasthAna) temaja anya granthonuM vAcana, 'Ph.D. DaoNkTareTa : gujarAta yunivarsiTI-amadAvAda gAiDa : DaoN. intAja maleka (amadAvAda) vicaraNa kSetra : kaccha, vAgaDa, saurASTra, gujarAta, muMbai, mahArASTra have madhya pradeza tarapha... sAhilya | : jaina tattvasAra Adi bukonuM nirmANa, bALako mATenI vividha De n try JAYANT PRINTERY Mumbal-2. TeL: 4106 7171