Book Title: Surajprakas Part 03
Author(s): Sitaram Lalas
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003388/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *rAusmAna purAtana nAmamAlA / pradhAna sampAdaka - padmazrI jinavijaya muni, purAtattvAcArya [sampAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAma, jodhapura] granthAGka 67 kaviyA karaNIdAnajI cAraNa kRta sUrajaprakAsa bhAga 3 sadhyAnAkayavidhAtITara EGOR. BUDD69 prakAzaka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura (rAjasthAna) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR Jain Education Interational | Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA [ sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura ] granthAGka 67 kaviyA karaNIdAnajI cAraNa kRta sUrajaprakAsa bhAga 3 prakAza ka rAjasthAna rAjya saMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) RAJASTHAN ORIENTAL RESEARCH INSTITUTE, JODHPUR Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjasthAna rAjya dvArA prakAzita sAmAnyata: akhila bhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAnadezIya purAtanakAlIna saMskata. prAkRta, apabhraMza, rAjasthAnI, hindI grAdi bhASAnibaddha vaividha vAGmayaprakAzinI viziSTa granthAvali pradhAna sampAdaka padmazrI jinavijaya muni, purAtatvAcArya sammAnya saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura; oNnareri membara oNpha jarmana orienTala sosAiTI, jarmanI; nivRtta sambhAnya niyAmaka (oNnareri DAyarekTara ), bhAratIya vidyAbhavana, bambaI; pradhAna sampAdaka, siMghI jaina granthamAlA, ityAdi granthAGka 67 kaviyA karaNIdAnajI cAraNa kRta sarajaprakAsa bhAga 3 prakAzaka rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaviyA karaNIdAnajI cAraNa kRta sUrajaprakAsa bhAga 3 sampAdaka zrI sItArAma lAlasa vRhat rAjasthAnI zabdakozake kartA prakAzanakartA rAjasthAna rAjyAjJAnusAra saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna jodhapura ( rAjasthAna ) vikramAbda 2020 ) prathamAvRtti 1000) bhAratarASTrIya zakAbda 1885 (khristAbda 1963 ( mUlya- 6.75 mudraka- zrI hariprasAda pArIka, sAdhanA presa, jodhapura / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAJASTHAN PURATANA GRNATHAMALA PUBLISHED BY THE GOVERNMENT OF RAJASTHAN A series devoted to the Publication of Samskrit, Prakrit, Apabhramsa, Old Rajasthani-Gujarati and Old Hindi works pertaining to India in general and Rajasthan in particular, GENERAL EDITOR PADMASHREE JINVIJAYA MUNI, PURATATTVACHARYA Honorary Director, Rajasthan Oriental Research Institute, Jodhpur; Honorary Member of the German Oriental Society, Germany; Retired Honorary Director, Bharatiya Vidya Bhawan, Bombay; General Editor, Singhi Jain Series etc. etc. No. 67 SOORAJPRAKAS: Kaviya Karnidanji Published Under the Orders of the Government of Rajasthan By The Hon. Director, Rajasthan Prachya Vidya Pratisthana ( Rajasthan Oriental Research Institute ) JODHPUR ( RAJASTHAN ) V. S. 2020 ] All Rights Reserved ( 1963 A.D. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saJcAlakIya vaktavya kaviyA karaNIdAnajI kRta "sUrajaprakAsa" nAmaka mahAkAvya ke prathama aura dvitIya bhAga kramazaH san 1961 aura 1662 meM rAjasthAna purAtana granthamAlA ke 56veM evaM 57veM granthAGkoM ke rUpa meM prakAzita kie jA cuke haiM / prastuta prakAzana ke rUpa meM "sUrajaprakAsa" kA tRtIya evaM antima bhAga utsuka pAThakoM ke sammukha pahu~ca rahA hai / ___"sUrajaprakAsa" ke prastuta bhAga meM jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha aura sarabulandakhAM ke madhya hue ahamadAbAda ke yuddha kA vistRta aura kAvyAtmaka varNana hai / sarabulanda ne yuddha ke prArambha meM tIna dina paryaMta nagara meM rahate hue mahArAjA kI senA para bhayaMkara golAbArI kI / taduparAnta cauthe dina vaha maidAna meM A kara mahArAjA kI senA se lar3A aura usI dina apanI parAjaya jAna kara puna: nagara kI ora bhAga gyaa| mahArAjA ne turanta hI sarabulanda kA damana kara apanI vijaya-ghoSaNA kI / kavi ne yuddha meM bhAga lene vAle aneka pramukha yoddhAoM kA nAmollekha karate hue unakI vIratA kA ojasvI varNana kiyA hai jisase kAvya kA itihAsa kI dRSTi se bhI mahattva ho gayA hai| ___"sUrajaprakAsa" ke nimnalikhita chanda se prakaTa hotA hai ki mahArAjA abhayasiMha kI ahamadAbAda-vijaya saMvat 1787 kI vijayadazamI, zanivAra ke dina huI thI aura yuddha meM pratyakSa darzana evaM anubhava ke AdhAra para mahAkavi ne eka hI varSa meM isa mahAkAvya ko pUrNa kara liyA thA aura grantha kA parimANa sAr3he sAta hajAra anuSTup zlokAtmaka hai| satresa samata satyAsiya, vijedasamI sani jIta / yadi kAtika guNa varaNiyo, dasamI vAra pradIta / / vaNiyau guNa ika varasa vica, ukati praratha aNapAra / chada anusTupa kariu jana, sata paMca sAta hajAra // 'prabhA'taNI subha najara ati, vadhi chaka sukadhi vidhAna / kurava dAna lahiyo adhika, kahiyo karaNIdAna // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] vRhat rAjasthAnI zabda-koSa ke kartA vidvadvarya zrI sItArAmajI lALasa ne "sUrajaprakAsa" jaise mahAkAvya kA sampAdana vizeSa manoyoga evaM parizramapUrvaka kiyA hai / vidvAn sampAdakajI ne pariziSTa aura bhUmikA meM grantha sambandhI Avazyaka jJAtavya bhI vistAra se pAThakoM kI suvidhA ke lie likhe haiM tadartha sampAdakajI ko hama hArdika dhanyavAda dete haiN| rAjasthAnI bhASA ke prastuta mahAkAvya kA prakAzana bhArata sarakAra ke vaijJAnika aura sAMskRtika mantrAlaya ke Arthika sahayoga se Adhunika bhAratIya bhASA vikAsa yojanA ke antargata huA hai / tadartha hama bhArata sarakAra ke prati AbhAra prakaTa karate haiN| . __isa grantha meM prakAzanArtha kaviyA karaNIdAnajI kA citra mahArAjA sAhiba jodhapura ke nijI grantha-bhaNDAra pustaka prakAza meM se ThAkura zrI jayakRtasiMhajI, eDaminisTreTara ke saujanya se aura mahArAjA abhayasiMhajI kA citra rAjasthAnI-zodha-saMsthAna jodhapura, se isake saJcAlaka zrI nArAyaNasiMhajI bhATI ke saujanya se prApta huA hai jisake lie hama donoM hI mahAnubhAvoM ko dhanyavAda dete haiN| zrIkRSNa janmASTamI, / saM0 2020, jodhpur| muni jinavijaya sammAnya saJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhpur| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - sUcI ::: 44 0.' 6. :: 2 0 ~ 0 ~ 0 0 0 ::::: 3 0 | 1 bhUmikA 2 judharau varaNaNa 3 hAthiyAMrA vakhAMNa 4 ghor3ArA vakhAMNa 5 mahArAjA abhayasIMghajIra nija savArI ghor3A sUraja pasAvarI varaNaNa 6 topAMro varaNaNa 7 jodhArAMrau varaNaNa . mahArAjA abhaisIMghajIrau varaNaNa 6 sara bulaMdarA jodhArAMro varaNaNa 10 jupriya devArau varaNaNa 11 senArI varaNaNa 12 judharau prAraMbha 13 sara bulaMdarI jodhArAMnU vakAraNI 14 judha-varaNaNa 15 judhameM mahArAjA abhaisIdhajIro varaNaNa 16 mahArAjA abhaisIMghajIrA judharau varaNaNa 17 mahAsiMha cAMpAvata 18 kusaLasiMha cAMpAvata 16 karaNasiMha cAMpAvata 20 judhau parAtarI tulanA 21 phera dUjau rUpaka 22 jodhA rAThaur3a 23 udAvata rAThoDa 24 jaitAvata rAThaur3a 25 karaNota rAThaur3a 26 karamasota rAThaur3a 27. cauhAna 28 sonaMgarA 26 kachavAha 30 devar3A 31 mAMgaLiyA 32 purohita kesarIsiMha 46 :::: 50 51 :: Pop 112 121 ::::: 128 153 155 158 156 160 :::: 161 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 cAraNAMrau judha karaNo 34 brAhmaNa [ 2 ] 35 bhaNDArI 36 37 cAMpAvata 38 zekhAvata 36 udAvata 40 karamasihota 41 cauhAna 42 jAdava vaMsa 43 vijayarAja 44 pariziSTa 1 nAmAnukramANikA 45 pariziSTa - 2 chandAnukramaNikA 46 pariziSTa - 3 bhaugolika TippaNiyA 47 rAjAdhirAja bakhatasahajIrA judharau varaNaNa pariziSTa - 4 aitihAsika paurANika aura sAhityika vyaktiyoM para TippaNiyAM 48 pariziSTa - 5 yavanarAjya kI kucha vizeSa bAteM 46 pariziSTa - 6 vaMza-vRkSa 1600 ... 166 173 174 166 211 218 221 223 226 228 235 1 24 52 66 75 76 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA "sUraja prakAsa' kI racanA jodhapura-nareza mahArAjA abhayasiMha rAThaur3a ke darabArI kavi kavirAjA karaNIdAna ne aitihAsika dRSTikoNa se kI / grantha meM bhArata kI prAcIna paramparA ko dhyAna meM rakhate hue madhyakAlIna saMskRti ke antargata vIratA Adi kA rAjasthAnI bhASA ke AkarSaka chaMdoM meM anUThA pradarzana hai / saMpUrNa graMtha meM varNana aisA dhArApravAha calatA hai ki jisase pAThakoM kI utkaNThA nirantara agrasara hotI jAtI hai| kavi mahodaya ne yatra-tatra apane pANDitya kA pradarzana aisI dakSatA se kiyA hai ki prAyaH kahIM para bhI mUla kathA se kama nahIM TUTA hai| kathAnaka sarva prathama maMgalAcaraNa meM gaNeza, sarasvatI, ziva, sUrya tathA viSNu kI stuti kI hai / cUMki rAThaur3a sUryavaMzI haiM, ataH graMthArambha meM sUryavaMzI rAjA ikSvAku se vaMzAvalI prArambha karake rAjA dazaratha ke pazcAt rAmAyaNa kA saMkSipta varNana kiyA tadanantara zrIrAma ke putra kuza se rAjA puMja taka kI vaMzAvalI kA varNana karane ke pazcAt rAjA puMja ke teraha putroM kA vivaraNa diyA hai jinase rAThaur3oM kI teraha zAkhAe~ nikalI haiM / puMja ke jyeSTha putra dharmabimba kI cauthI pIr3hI meM kannauja ke rAjA jayacaMda rAThaur3a kA ullekha kiyA hai jo itihAsa-prasiddha pRthvIrAja cauhAna kA samakAlIna thA, tathA isI jayacaMda kI cauthI pIr3ho meM rAva sIhA huA / sIhA ke putra AsathAna ne gohiloM ko parAjita karake kher3a (mAravAr3a) para adhikAra kara liyA thaa| tatpazcAt racayitA ne prAsathAnajI ke vaMzajoM kA kramazaH itivRtta likhA hai jisake antargata kaI vIratA kI ghaTanAyeM haiM / iso vaMza me rAva cUMDA, rAva rir3amala, rAva jodhA (jodhapura nagara kA saMsthApaka), rAva sUjA, rAva gA~gA, rAva mAladeva tathA rAjA udayasiMha ke saMkSipta varNana ke sAtha usake vaMzaja savAI rAjA sUrasiMha, mahArAjA gajasiMha tathA mahArAjA jasavantasiMha (prathama) kA apekSAkRta vistRta hAla diyA hai| kAbula meM mahArAjA jasavantasiMha (prathama) ke dehAnta ke uparAnta unakI garbhavatI rAnI se mahArAjA ajItasiMha kA janma lAhaura meM hotA hai, kintu isa samaya jodhapura rAjya para bAdazAha auraMgajeba kA adhikAra ho jAtA hai / yahA~ para grantha meM svAmi-bhakta durgAdAsa rAThaur3a ke satata prayatnoM dvArA mahArAjA ajItasiMha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] kA gupta rUpa se pAlana-poSaNa, rakSA tathA puna: jodhapura rAjya para adhikAra karane kA rocaka varNana hai| ____ graMtha ke uttarArddha meM mahArAjA abhayasiMha ke jIvana kI do pramukha yuddha-ghaTanAoM kA varNana hai, jisameM prathama nAgaura ke yuddha kA saMkSipta tathA dUsarA ahamadAbAda vijaya kA vistRta hAla hai| isa yuddha ke varNana ke sAtha hI graMtha kI samApti ho jAtI hai| caritra-citraNa ... kavirAjA karaNIdAna jodhapura-nareza mahArAjA abhayasiMha ke Azrita the| usakA prastuta 'sUrajaprakAsa' kAvya mahArAjA kI ahamadAbAda-vijaya kA yuddha-varNana karane ke dhyeya se likhA gayA thA kintu kavi ne apane itihAsa-jJAna kA pradarzana karane ke liye lagabhaga Adhe graMtha meM mahArAjA ke pUrvajoM kA varNana kiyA hai / saryavaMza meM hone vAle prathama rAjA ikSvAku se kannoja-nareza jayacanda rAThaur3a taka kI vaMzAvalI aura rAmAyaNa tathA rAjA puMja ke teraha putroM kA varNana itanA saMkSipta hai ki kisI bhI pAtra kA caritra pUrNa rUpa se mukharita nahIM huA hai| jayacanda rAThaur3a se mahArAjA abhayasiMha ke pitAmaha mahArAjA jasavaMtasiMha (prathama) taka kA itivRtta aitihAsika dRSTikoNa se likhA gayA hai jisameM kaI pAtroM kA saMkSipta tathA kaI pAtroM kA vistAra se citraNa kiyA hai, kintu hama una pAtroM ke sarvAMgINa caritra-citraNa para vicAra nahIM kara sakate / usameM prAyaH unake yuddha-cAturya, dAna, vIratA Adi para hI prakAza DAlA gayA hai; yathA, mahArAjA ajItasiMha tathA kavi ke AzrayadAtA mahArAjA abhayasiMha ke yuddha-kauzala, rAjanIti, dAna, vIratA prAdi kA viziSTa citraNa hai| .: pratipakSiyoM kA caritra-citraNa karate samaya kavi ne zatruoM kI zakti, rAjanIti, yuddha-cAturya tathA avasara par3ane para prAtma-samarpaNa athavA raNa se bhAga jAne kA sajIva varNana kiyA hai / kucha pAtroM ke caritra nIce diye jAte haiN| mahArAjA sUrasiMha : kavi ne sUrasiMha kA caritra eka kuzala aura vIra rAjA ke rUpa meM citrita kiyA hai / bAdazAha akabara ke darabAra meM jaba gujarAta ke zAsaka mujaphphara ke jyeSTha putra bahAdura (isane gujarAta meM lUTa-mAra zurU kara dI thI) kA damana karane ke liye bIr3A ghumAyA jAtA hai taba kisI bhI rAjA kI himmata usa bIr3e ko grahaNa karane kI nahIM hotI hai, kevala mahArAjA ho jozIle zabdoM meM samrATa akabara ko dhairya dete hue usa bIr3e ko uThA lete haiN| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3 ] bhA soha umarAva ba dIvAMNa nAhI | " pAMna phere patisAhI // mIra trujaka jyAM mAMhi, sraba naTiyA tira sama avara umarAva kAjA / 1 'sUra' pAMna sAharA jur3araNa lIdhA mahArAjA // " grahi pAna ema kahiyo agaMja, jhaTa khaga bauha bAhU jhalUM / pakar3a madara milaka, mudaphara rau sira mokaLaM / [ sU. pra. bhAga 1, pU. 263 ] inakI vIratA ke Age gujarAta ke luTere bhAga jAte haiM / isI prakAra dakSiNa meM amara campU kI bar3hatI huI zakti se bhayabhIta hokara bAdazAha akabara mahArAjA sUrasiMha ko hI usake viruddha bhejate haiM aura ve bar3I kuzalatA se amara campU ko parAsta kara ke svadeza lauTate haiM / samrAT akabara ke pazcAt bAdazAha jahA~gIra siMhAsanArUr3ha hote hI inheM apane darabAra meM bulAtA hai aura inake guNoM kI prazaMsA karate hue jAlora kA paraganA bheMTa karatA hai / ina saba ghaTanAoM se inakA vIrazreSTha honA prakaTa hotA hai / kavi ne sUrasiMha ko eka zreSTha yoddhA ke sAtha kuzala rAjanItijJa aura pratizodha kI bhAvanA rakhane vAlA bhI batAyA hai| isakA udAharaNa hameM inake gujarAta kI ora jAte samaya sirohI ke rAva suratANa se candrasena ke putra rAyasiMha ko dhokhe se mArane kA pratizodha lene se milatA hai / isake viparIta inake pramukha amAtya govindadAsa bhATI ne inake bhAI ke lar3ake ko mAra DAlA thA, kintu govindadAsa ke atyadhika guNavAn hone ke kAraNa usako daNDa nahIM dete aura usako pramukha amAtya ke pada para banAye rakhate haiM / isa prakAra unameM atyAcAriyoM aura duSToM ko daNDa dene kI aura guNavAna kI truTi ko bhI kSamA kara ke usake guNoM kA sammAna karane kI bhAvanA thI / ina guNoM ke sAtha kavi ne mahArAjA ko dAnavIra aura udAra bhI batAyA hai / jaba ve gujarAta se luTeroM kA damana kara ke atula dhana rAzi ke sAtha lauTate haiM to apane Azrita kaviyoM aura sAmantoM ko dhana aura jAgIreM dekara puraskRta karate haiM / mahArAjA gajasaMha : graMthakartA ne mahArAjA sUrasiMha ke jyeSTha putra mahArAjA gajasiMha ko bhI apane pitA ke samAna zreSTha yoddhA, yuddhavidyA meM dakSa aura rAjanIti kuzala batAyA hai / isake atirikta kavi ne mahArAjA kA eka pitRbhakta, mahAn zaktizAlI AtmAbhimAnI, dhairyavAn, sahanazIla, Atma-vizvAsI tathA zAhI khAnadAna ke prati svAmi-bhakta ke rUpa meM bhI citraNa kiyA hai / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] mahArAjA ko pitR bhakti : jaba mahArAjakumAra gajasiMha ko yaha saMdeza milA ki unake pitA dakSiNa meM roga-grasita ho gaye haiM to unhoMne jodhapura kI zAsanavyavasthA, jo usa samaya bar3I jimmedArI kA kArya thA, chor3a kara turanta hI dakSiNa kI ora ravAnA ho gaye kintu durbhAgyavaza savAI rAjA sUrasiMha kA dehAvasAna inake vahAM pahuMcane ke pUrva hI ho jAne ke kAraNa ye pitA ke antima darzana nahIM kara sake / inakA rAjyAbhiSeka bhI usa samaya dakSiNa meM hI huA / mahArAjA gajasiMha apane samaya ke sabase zaktizAlI rAjA the| bAdazAha jahAMgIra ne siMhAsanArUr3ha hote hI jaba mahArAjA sUrasiMha kA sammAna karane ke liye unheM apane darabAra meM bulAyA to mahArAja kumAra gajasiMha bhI unake sAtha the| bAdazAha mahArAja kumAra se bahuta prabhAvita huA aura jAlora unheM inAyata kara diyA, arthAt jAlora para apano adhikAra karane kI inako chUTa de dii| jAlora para una dinoM bihArI paThAnoM kA adhikAra thA / mahArAjakumAra gajasiMha ne dillI se lauTate hI jAlora para dhAvA bola diyaa| jisa jAlora ko phataha karane meM allAuddIna ko bAraha varSa lage the tathA atyadhika sainya zakti va chala-kapaTa se kAma liyA gayA thA usI jAlora ko mahArAjakumAra gajasiMha ne kevala tIna mAsa meM hI apane adhikAra meM kara liyaa| kavi ne nimna paMktiyoM meM isa bAta ko prakaTa kiyA hai lar3i bAraha barasa alAvadI, lakhAM daLAM chaLahUM liyau / traNa mAsa mAMya gajabaMdha tikI, 'jAlaMdhara' gar3ha jIpiyau / / sU. pra. bhAga 1., pR. 266 yahI nahIM, kaI ghaTanAoM meM kavi ne inake asAdhAraNa zaurya kA bhI citraNa kiyA hai / jahAMgIra ke putra zAhajAde khurrama ne, jo Age cala kara zAhajahAM ke nAma se takhta para baiThA, vidroha kara diyA aura usane dakSiNa meM bar3I bhArI senA taiyAra kii| usane mahAn zaktizAlI bhIma sIsodiyA ko apanI ora milA liyA aura svayaM bAdazAha banane ke liye dillI kI ora bddh'aa| bAdazAha jahAMgIra ne usakA mukAbalA karane ke liye zAhajAde paraveja ke sAtha Amera nareza mirjA rAjA jayasiMha ko unake pAsa adhika senA hone ke kAraNa phauja meM Age rakhA gayA / yaha bAta svAbhimAnI gajasiMha ko apamAnajanaka lagI aura ve apanI Tukar3I ko alaga kara ke eka ora khar3e ho gaye, tathA dUra se hI yuddha ke pariNAma kI pratIkSA karane lge| isa prakAra kavi ne yaha prakaTa kiyA hai ki mahArAjA kitane svAbhimAnI the| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIma sIsodiyA ke parAkrama se Amera nareza mirjA rAjA jayasiMha aura zAhajAde paraveja kI saMyukta senA meM bhagadar3a maca gaI / kavi kahatA hai jADAM thaMDAM jiyAra, loha pADAM bhar3a lAgA / jeraNa vAra 'jaisAha' bhir3e, haravaLa daLa bhAgA // sU. pra. bhAga 2., pR. 6 mahArANA pratApa kA pautra bhIma bhayaMkara mAra-kATa karatA huA Age bar3hA, zAhajAde khurrama kI vijaya nizcita thii| usI samaya bhIma sIsodiyA ne dUra se yuddha kA kautuka dekhane vAle raNa-kesarI mahArAjA gajasiMha ko lalakArA / mahArAjA ne bar3e dhairya aura Atma-vizvAsa ke sAtha apane tIna hajAra rAjapUtoM se khurrama aura bhIma sIsodiyA kI vizAla vAhinI kA mukAbalA kiyaa| zAhajAde khurrama ko vijaya parAjaya meM badala gaI aura bhIma sIsodiyA vIra gati ko prApta huaa| isa viSaya meM kavi kI nimna paMktiyAM dekhiye pADiyo bhIma khAgAM pachaTi, gayau khurama lasi kuraMga gati / gahataMta ema jItI 'gajaNa', pUraba dhara jodhANa pati / / sU.pra. bhAga 2., pR.7 isa prakAra kavi ne mahArAjA gajasiMha ko mahAn dhairyavAna, sahanazIla aura Atma-vizvAsI prakaTa kiyA hai, kyoMki bhIma sIsodiyA ke lalakArane para hI unhoMne apanI choTI sI senA se usako parAjita kiyA-isake viparIta bhIma zAhajAde paraveja aura pAmera nareza mirjA jayasiMha kI vizAla senA se bhI parAjita nahIM huA thaa| isI prakAra mahArAjA gajasiMha ne dakSiNa meM amara campU ko parAsta kiyA tathA dakSiNa ke khir3akI gar3ha, golakuNDA, pAhora, sitArA Adi ko vijaya kara ke bAdazAhI rAjya meM milA kara apane parAkrama aura zAhI khAnadAna ke prati svAmibhakta hone kA paricaya diyA tathA bAdazAha dvArA 'daLathaMbhaNa' kI upAdhi se sammAnita hue| mahArAjA ajItasiMha :__ grantha meM mahArAjA ajItasiMha kA vizada varNana kiyA gayA hai, jo pustaka ke sau pRSThoM se bhI adhika meM pAThakoM ke samakSa hai| cUMki bacapana meM inakA pAlana-poSaNa vIra durgAdAsa rAThaur3a kI dekha-rekha meM gupta rUpa se hotA hai, ataH inakI bAlya-krIr3AoM kA citraNa nahIM kiyA gayA hai| jaba mahArAjA kucha yogya hue to rAjapUtoM ne inako apanA agraNo banAyA, ataH isase inakA yuddha vidyA meM catura hone kA pramANa milatA hai| usa samaya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jodhapura para auraMgajeba kA adhikAra thaa| mahArAjA apane saradAroM ke sAtha idhara-udhara lUTa-khasoTa karate the| mugaloM ko hara prakAra se taMga karate, unakI rasada taka lUTa lete, gAMvoM se kara Adi vasUla karate / auraMgajeba ke marane para inhoMne jodhapura para adhikAra kara liyA, kintu inakA mugaloM se jUjhanA jArI rahA / inhoMne apane jIvana kAla meM sAMbhara, DIDavAnA tathA kucha dinoM ke liye ajamera para bhI adhikAra kara liyA thaa| ataH kavi ne spaSTa kara diyA ki mahArAjA AjIvana yuddha karate rhe| mugaloM ke prati tIvra vaimanasya : ina para mugaloM ne bahuta atyAcAra kiye / mahArAjA jasavantasiMha (prathama) kA kAbula meM dehAvasAna hone ke lagabhaga tIna mahIne bAda lAhaura meM inakA janma humA / auraMgajeba ne jodhapura rAjya ko zAhI saltanata meM milAne tathA inako musalamAna banAne ke liye dillI bulA liyA kintu svAmibhakta vIra rAThaur3a durgAdAsa kI caturAI se ye bacA liye gye| isa samaya ijjata bacAne ke liye dillI meM durgAdAsa ne unakI mAtAoM ko talavAra ke ghATa utaravA kara yamunA meM bahA diyA / gupta rUpa se bar3e hone ke bAda kaI lar3AiyA~ lar3a kara unhoMne apanA paitRka rAjya mugaloM se punaH prApta kiyaa| ina saba kAraNoM se ve mugala saltanata ko maTiyAmeTa kara denA cAhate the| saiyada bandhuoM aura bAdazAha pharrukhaziyara meM vaimanasya ho jAne ke kAraNa ye bhI apane saradAroM sahita dillI phuNce| yahA~ para kavi ne mahArAjA kI isa bhAvanA kA acchA citraNa kiyA hai| dillI meM praveza karate samaya inhoMne apanI zaizavAvasthA meM rakSA karane vAle una vIroM ke samAdhi-sthAna dekhe jo inakI rakSArtha mugaloM se lar3ate hue vIra gati ko prApta hue the tathA inheM apanI janmadAtrI mAM kA bhI smaraNa ho AyA jinakA samAdhi sthAna bhI yahIM para thaa| inake hRdaya meM pratizodha kI bhAvanA bhar3aka uThI aura apane mana meM mugaloM kA nAza karane kI ThAna lii| dekhiye : samai jeNa patisAha, dugama buddhi kALa dbaayo| 'saida' grahaNa patisAha, Apa bhaya cUka utthaayau| . khedha par3e cita khAMna, khoda ujjIra huvA khaLa / sAMbhali alIhusena, dakhiraNa hU~ Ayo sajhai daLa / patisAha grahaNa jodhANa pati, pekhai mosara pAviyo / daivAMNa 'ajau' daLa sajhi dilI, Apa murAdau prAviyo / / sU. pra. bhAga 2, pR.76. 77 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 7 ] prAi dilI IkhiyA, jodha cautarA 'jsaaraaN'| suji 'avaraMga' sajI (...) itA khaTakai uNa vaaraaN| jUnA bhar3AM jiyAra, kahai iNa bhAMta hakIkata / mAti Adi jAdamma, mAta ani aTha khagAM prata / AiThANa dekhi katha suNi 'ajai' dhikhai krodha ima cita dharI / asapati mAri mAMDU aTha, eka kabari aspttirii|| dhakha ima cakha (...)dhikhai, tAMNa mUchAM khaga tole / bhaDA hUMta bhUpALa bahasi nAhara jima bole / khatrI khAMDA dhAra, eha vAyaka abkhaarnn| jiko virada ujavALi, khUda palaTI khurasAraNa / mahi vaira vaMsa gohari maMDapa, avaraMga' bahu kIdhA isA / tAbUta (rA) vaira bhUlai tika, kahai 'ajau' rAjA kisaa| sU. pra. bhAga 2, pR. 77, 78 apane samaya ke saba se zaktizAlI : inake dillI pahu~cane para saiyada bandhuoM aura bAdazAha pharrukhaziyara ne inakA alaga-alaga svAgata kiyaa| ve jAnate the ki jidhara zaktizAlI mahArAjA jhuka jAyeMge vahI pakSa majabUta ho jaaygaa| kintu mahArAjA mugaloM se kabhI prasanna na the ataH unhoMne apratyakSa rUpa se saiyada bandhuoM kA hI pakSa liyA jo hinduoM ke pakSapAtI the / phalasvarUpa bAdazAha pharrukhaziyara mArA gyaa| ataH kavi ne yaha pramANita kara diyA ki mahArAjA usa samaya meM saba se zaktizAlI the| dharma rakSaka : yavanoM ke samaya meM rAjapUta rAjAoM ne jI jAna se hindU dharma kI rakSA kI thii| kavi ne mahArAjA kA eka kuzala dharma-rakSaka ke rUpa meM citraNa kiyA hai / saiyada bandhutroM kA pakSa unhoMne isa zarta para kara liyA ki bAdazAha pharrukhaziyara ko haTAte hI hinduoM para se jajiyA kara haTa jAnA cAhiye, hindU tIrtha-sthAnoM para se kara haTa jAnA cAhiye, go-vadha banda honA cAhiye tathA mandiroM meM hone vAlI niyamita pUjA meM kisI prakAra kI bAdhA nahIM par3anI caahiye| hama rahai naukara hoya, dila Apa bAMdhava doya / palaTAM na vAyaka pesa, nahiM tajAM hukama naresa / mahArAja vica rahamANa, kari sauMsa chibI kurAMNa / tadi dharai dila paratIta, ima boliyo 'agajIta' / hiMdavANa tIratha hoya, kara jaTha na lagai koya / sALaggarAMma silAha, dai nahIM prAsura dAha / jiga hoya duja japa jApa, prAsura kare na uthaap| jiNa moha mahi dura jAya, grahai ta? mana gAya / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asurAMNa sIsa upAr3i, parasAda na sake paadd'i| prAsAda nava navA pramesa, hiMdavANa sajhe hamesa / prAgai ju diyo chuDAya, jejiyo suja miTa jAya / para sAha daragaha Ai, maha pUjahU~ mahamAya / miLa lAla koTa majhAra, jhAlarAM hra jhaNakAra / paramaLA dhUpa prakAsa, udiyAta ravi aMba-khAsa / -sU.pra bhAga 2, pR. 81, 82 ___ xxx pA miTaNa na dUM anAdi, mo thakAM hiMdu prajAdi / suriNa kahai ima sayadANa, para hukama sarava pramANa / sajhi ema taraha salAha, dahuM gaye 'sayada' dubAha / - sU.pra. bhAga 2, pR. 83 isI prakAra apane paitRka rAjya jodhapura para adhikAra karate hI unhoMne una masajidoM ko tur3avA DAlA jo maMdiroM ke sthAna para banAI gaI thIM aura vahA~ punaH maMdira banavA diye| jaba unhoMne ajamera para adhikAra kiyA to vahAM para go-vadha roka diyA hindU dharmagranthoM ke pATha zurU karavA diye tathA maMdiroM meM niyamita pUjA zurU karavA dii| rAjasthAna ke tatkAlIna narezoM ke sahAyaka : bAdazAha bahAdurazAha ne Amera nareza jayasiMha se rAjya chIna liyA thaa| mahArAjA ajItasiMha ne apane paitRka rAjya mAravAr3a para adhikAra karate hI turanta sAMbhara aura DIDavAnA ko vijaya karate hue Amera para adhikAra kara liyA aura jayasiMha ko punaH vahA~ kA rAjA banA diyaa| ____ bAdazAha muhammadazAha ke samaya meM Amera nareza jayasiMha ne IrAnI yavanoM ko preraNA dekara Agare meM apanI ora se nikoziyara ko bAdazAha ghoSita kara diyA thaa| isa para saiyada bandhu aura mahArAjA ajItasiMha ne dillI se prAgare jA kara IrAnI mugaloM ko mAra bhagAyA aura nikoziyara ko kaida kara liyaa| saiyada bandhu jayasiMha se bahuta nArAja the| unhoMne Amera para car3hAI karane kI ThAna lii| gaDha lIdha kari gaja gAha, suji gahai nekaha saah| 'jaisAha' disa jamarANa, khaLa caDhe daLa khurasANa ||-suu.pr. bhAga 2, pR. 85 rAjA jayasiMha ne apanI lajjA bacAne ke liye mahArAjA ajItasiMha ko pahale se hI patra likha diyA sajhi thATa kuraba suthALa, mo rAkhiyo 'ajamAla' / variyAMma tIjI bAra, aba nako avara adhAra ||-suu.pr. bhAga 2, pR. 86 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] yadyapi saiyada bandhu badalA lenA cAhate the kintu mahArAjA prajotasiMha kI salAha ke kAraNa ve udhara nahIM bar3ha sake - suraNa bayara ima yadAMga, ura dhikhai krodha uphAMraNa | dila mAMhi lAgo dAha, 'ajamAla' kuraba uthAha ! so lopa na sake saida, katha kodha pahalAM kaida / katha kahai tajai karUra, jo hukama paha manajUra / sU.pra. bhAga 2, pR. 87,88 mevAr3a ke mahArANA jayasiMha aura unake putra amarasiMha meM paraspara gRhakalaha hone ke kAraNa mahArANA bhayabhIta hokara mAravAr3a kI ora mA gaye aura mahArAjA ajItasiMha ke pAsa sahAyatA kA patra bhejA / usa samaya jodhapura para zrIraMgajeba kA adhikAra thA aura mahArAjA apane paitRka rAjya ke lie jUjha rahe the, kintu rANA kI sahAyatA karanA apanA karttavya samajha kara durgAdAsa rAThaur3a kI adhyakSatA meM 25 hajAra sazakta senA bheja kara pitA-putra meM saMSi karavA dI aura mahArANA ko punaH mevAr3a ke siMhAsana para AsIna kiyA / rAMga rAja tila vAra, jugati dhara vedha lage jadi / 'amara' kumara murar3iyA~, taMta Utha diyo tadi / jadi Ayo jaisiMgha, saraNa kamadhAM tadi sabbaLa / rAMga madati mahArAja, dIgha 'agajIta' sabaLa daLa | tadi rAMga 'jasau' cAr3ha takhati, kaMvara name bAMdha karAM / 'jasarAja ' tara kIdho 'zraje', prAMka eha udiyA purAM / sU.pra. bhAga 2, 1.36 isa prakAra kavi ne mahArAjA ko kisI ke saMkaTa ke samaya meM sahAyatA dene vAlA batAyA hai / kuzala rAjanItijJa : nAgaura ke rAva indrasiMha kA putra mohakamasiMha mahArAjA ajItasiMha ke viruddha bAdazAha pharrukhaziyara ko bahakAtA thA, ataH mahArAjA ne bhATI amarasiMha ke sAtha kucha saradAroM ko gupta rUpa se mAravAr3a se dillI bhejA aura mohakamasiMha ko maravA DAlA / isake atirikta dillI ke takhta para jitane bhI bAdazAha saiyada bhAiyoM ne baiThAye, unake lie unhoMne mahArAjA kI maMtraNA lI, ataH ye kuzala rAjanItijJa siddha hote haiM / spaSTa hai ki kavi ne mahArAjA ajItasiMha kA citraNa apekSAkRta adhika saphalatA ke sAtha kiyA hai / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 10 ] mahArAjA abhayasiMha . isa grantha kI racanA mahArAjA abhayasiMha ke samaya meM hI huI thI, ataH kavi ne mahArAjA ke janma-kAla se lekara ahamadAbAda kI vijaya taka inake jIvana kI vibhinna ghaTanAoM kA citraNa bar3I kuzalatA se kiyA hai / janma-kuMDalI, nakSatroM, hastarekhAoM tathA anya jyotiSa-sambandhI viSayoM kA varNana karake mahArAjA ke bhAvI jIvana para acchA prakAza DAlA gayA hai| bAla-caritraH - cUMki inake pitA mahArAjA ajItasiMhajI ne apane samaya meM kaI bAdazAhoM ko badala diyA thA, ataH bAlaka abhayasiMha bhI ina bAtoM se prabhAvita huaa| kavi ne inake dvArA khele jAne vAle kheloM meM inakA bAdazAha banAnA, phira haTAnA, kile jItanA, yuddha karanA Adi bAtoM kA varNana karake inake bAla-caritra meM udIyamAnatA ke lakSaNa vyakta kie haiN| isake lie nimna paMktiyAM dekhiye tejapuMja napa sutaNa, huvI jasa vesa jhaLAhaLa / sAMInAM sAthiyAM, miLaM khele majhi maMDaLa / huvai bALa heka sA', bikhama gar3ha koTa baNAvai / propa sAha UparA, 'abhI' daLa baLa sajhi pAvai / sajhiyAsa koTa gar3ha sAharA, dhUma lUTi dhana Udhamai / UgatI bhAMNa bALaka 'abhI' rAya prAMgaNa iNa vidha ramai / sU.pra. bhAga 2, pR. 46, 50 sisu uthApi ika sAha, sAha sisu avara sathappai / sisu subhar3AM hita sajha, paTa gaDha desa samappai / sisu ika maMtrI sarUpa, dhAra daphatara bhara dhaar| sisu duja karai sarUpa, eka sisu kathA ucaarai| kavi hoya eka sisu guNa kahai, sAMsaNa gaja dai tiNa sm| sasi vesa 'prabho''agajIta' suta, rAya prAMgaNa iNa vidha ramai / sU.pra. bhAga 2, pR. 51 yuvAvasthA ke prArambha meM parAkrama dikhAnA : bAdazAha muhammadazAha mahArAjA ajItasiMha kI bar3hatI huI zakti se bahuta ghabarAyA, kyoMki unhoMne ajamera para bhI apanA adhikAra kara liyA thaa| ataH bAdazAha ne unakA damana karane ke lie tIsa hajAra yavana-dala ke sAtha mudaphara khA~ ko bhejA / mahArAjA ajItasiMha ne rAjakumAra ko usakA sAmanA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane ke lie bhejaa| ve apane pitA ko pUrNa vizvAsa dilA kara ravAnA hue| kavi ne yahA~ para abhayasiMha ke zaurya kA sundara citraNa kiyA hai rahI bhaThe mahArAja, Apa pANaMda upAe / bIr3I mo bagasija, jar3a mudaphara hU~ jaae| jur3e ta mArU javana, bhAMti baLa kAya bhjaauuN| kari jhaTa khaMDa karALa, cAka khaMDa khaMDa cddh'aauuN| pura nAranauLa sAhijA purAM, daLi lUTUM dasa desanUM / ajamera soca diyUM uvara, dillI soca dilesanUM / sU.pra. bhAga 2, pR.68 rAjakumAra abhayasiMha apanI senA ke sAtha tUphAna kI bhA~ti Age bar3hate haiM aura mudaphara khAM yavana dala ke sAtha bhAga jAtA hai / bhaji gayA biNa gaja bhAra, haya thATa tIsa hajAra / miTa lAja chADi gumAna, khar3i gayo mudaphara khAMna / sU.pra. bhAga 2, pR. 102 mahArAja kumAra ne bAdazAhI gAMvoM ko lUTa liyA aura unameM Aga lagA dii| loga bhaya se ghabarAne lage Avasa dhaka amAsa, uDi jAya gar3ha asi hAsa / lUTaMta saMpati lAkha, saradANa ghaNa sAkha / sU.pra. bhAga 2, pR. 103 prai sahara ko UphAMNa, 'abhamAla' ghere prANa / cahuM tarapha thATa calAya, lagAya vaLa vaLa lAya // dhubi jhALa jhaLa haLa dhoma, haNamaMta laMka jima homa / jALIsa sabaLa paTa jAgi, AlIsa Aliya praagi| sU.pra. bhAga 2, pR. 103 yahA~ para kavi ne mahArAja kumAra kI yuvAvasthA meM hone vAlI aparipakva buddhi kI ora saMketa kiyA hai, kyoMki lUTa-khasoTa karanA, gAMva jalA DAlanA prAdi vIrocita kArya nahIM haiN| isa prakAra ke kAryoM ke kAraNa inakA nAma dhokaLasiMha pdd'aa| sabako bhayabhIta karake tathA bahuta dhana-mAla lekara ye apane pitA se Akara mile dhana lUTa kIdhau dhAraNa, vadhi nAranauLa vinaann| caMDa nayararA paracaMDa, do nagara meM bhujadaMDa / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] bhAMjiyA jikai bhujALa, 'prabhamAla' virada ujALa / maMDiyau na dharka mugakaLa, ima jIpiyau prabhamalla // dhara sAha dhokaLa dhIMga, so kahaiM dhokaLa sIMga / sajhi sAha mulaka saradda, mosarAM pahala maradda / kuLa bhAMNa virada kahAya, judha jIta tabala vajAya / ima hale thATa athAha, chila urasa chiba 'prbhsaah'|| gAjatAM gayaMda gahIra, vAjatAM naubata vIra / prAviyo thATa athAga, raMga huvAM ucchaba rAga // 'ajamAla' saji ucchAha, gaha-mahata bhar3a daragAha / uNavAra 'bhamala' prAya, paha kIdha vaMdaraNa pAya // suta tAta miLaM saneha, do jAMNi sUraja deha / ati pUra chaka amarAva, pati karata vaMdaNa pAva // sU.pra. bhAga 2, pR. 110, 111 apane samaya ke sabase zaktizAlI rAjA :-- ___mahArAjA abhayasiMha bhI savAI rAjA sUrasiMha, gajasiMha Adi apane pUrvajoM ke samAna hI zaktizAlI rAjA the| bAdazAha muhammadazAha ne sara bulanda ko gujarAta kA sabedAra banA kara bhejA thaa| usane vahA~ jAkara apanI zakti bar3hAI aura svayaM vahA~ kA adhIzvara bana baitthaa| bAdazAha bahuta citita huA aura usane eka bahuta bar3A darabAra kiyA jisameM bar3e-bar3e rAjA, mahArAjA, sAmanta, navAba, amIra Adi upasthita the| bAdazAha ne sara bulanda kA damana karane ke liye sabhA meM pAna kA bIr3A ghumaayaa| sara bulanda kI zakti kA mukAbilA karane ke liye koI bhI taiyAra nahIM huA, Akhira mahArAjA abhayasiMha ne hI bIr3A uThA kara yaha pratijJA kI ki maiM sara bulanda ko jhukA kara rhuuNgaa| isa prAzaya ko kavi ne nimna paMktiyoM meM citrita kiyA hai phira pAMna sAharA, kitAM hra jyAMna tharatthara / phira pAMna sAharA, kitAM nijarAM na dharai kara / tujaka mIra kara tAMna, keika masatAMna kahAvai / aAMna AMna katha kahai, pAna naha koya uThAvaM / 'abhamAla' vinAM hiMdU asura, dila aMba khAsa dabAviyo, mera gira bhAra pAnAM mahIM, uNa dina nijarAM praaviyo| nI liye khAMna nibAba, prAMna na liyai pradhapattI / tujaka bhora kara hUMta, pAna lIdhA aspttii| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] prahe pani nija karaga, najara kamajja nihaar| rahai eka prosarA, ema patisAha ucaar| tada musalamAna hiMdU taNI, prAsaMga kiNahi na prAviyA / daIvANa dekhi asapati ducita,'abhamala' pAna uThAviyA / sU.pra. bhAga 2, pR. 245, 246 bIr3A le boliyo, kamadha dhAta muMchAM kr| uchaba karI asapatI, soca mati dharau dilesura / mAri sIsa mokaLa, kAya pakar3e pohcaauuN| ajaLa bhAji Ubarai, mugaLa daLa girada milaauuN| ahamadAbAda hU~tA asura, eka divasa majhi Uthala / biNa patrAM rUkha jima sira vilaMda, kara dilI disa moklN| sU.pra. bhAga 2, pR. 247 svAbhimAnI : yadyapi mahArAjA ajItasiMha ne bAdazAha muhammadazAha se saMdhi kara lI thI aura usake anusAra mahArAjakumAra abhayasiMha dillI gae the| kintu ve pUrNarUpa se svAbhimAnI the / eka samaya jaba ye bAdazAha muhammadazAha ke darabAra meM gaye aura bAdazAha ke bilakula samIpa pahuMce to bAdazAha ke eka amIra ne inheM roka diyA, isa para inhoMne ati kodhita hokara apane svAbhimAna kI rakSaka kaTAra nikaalii| usI samaya bAdazAha ne turanta Age bar3ha kara apane gale kA motiyoM kA hAra inheM pahanA diyA aura bar3I kaThinAI se inake krodha ko zAnta karane meM saphala huA / yadi vaha aisA nahIM karatA to vahI dRzya upasthita hotA jo bAdazAha zAhajahA~ ke darabAra meM amarasiMha rAThaur3a dvArA huA thaa| kavi ne unake isa guNa kA citraNa isa prakAra kiyA hai eka samai 'abhamAla', ema prAviyo pujaae| dujhala vAra dUsarI, car3haNa kaTahar3e claae| anavaha caDhaM amIra, sAhajAdAM naha mausara / uTha car3ha dhara dhoma, bahasi 'abhamAla' bahAdara / gaja taje DANa ana paha gumara, teja sAha isar3o ttthe| prakiyo asura tiNa para 'prabha', jamadar3hakara dhariyo jaThaM / / pekhi rosa patisAha, mALa motiyAM samappaM / bagasI bheji satAba, prAMriNa mALA suja appaM / / mIra tujaka mArivA, dhikSa jamadar3ha kara dhaar| dujhala khAMna daurAMsa, paTAjhara jima pUtAra / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] asatUta kara baha kari araja, jor3e hAtha juhAriyo / asapatI mauhara prANaM 'prabho' iNa vidha krodha utaariyo|| sU.pra. bhAga 2, pR. 126 mahArAjA kI bhASaNa-zakti : sara bulanda para AkramaNa karane ke lie mahArAjA ne sarasvatI ke kinAre apane subhaToM ke samakSa bar3A jozIlA bhASaNa diyaa| unhoMne batAyA ki RSimahAtmAoM ko apekSA vIroM ko sahaja hI meM mokSa mila jAtA hai| apane lambe bhASaNa meM unhoMne kaI jJAna kI bAteM batAI aura yuddha meM jIta kI bAjI lagAne ke lie saradAroM ko protsAhita kiyaa| ataH kavi ne yaha pramANita kara diyA ki mahArAjA bhASaNa-zakti meM dakSa hone ke sAtha sAtha vidvona bhI the ima rikha sikha haiM tAma ucArA / dhura satra mAraga khAMDA dhaaraa| vidhi sikha suriNa rija kahai karU vidh| sUra jor3a na huvai tapasI sidha // sU.pra. bhAga 2,5.336 kaLahaNi sUra sAMmare kaarnn| 'vai sukha tarja palaka majhi prAraNa / sUrAM teja isau drsaavai| iNa vidha tapasI jor3a na pAvai / / sU.pra. bhAga 2, pR. 340 ima sarI pati dharama iraadaa| jogesarAM sidhA hU~ jaadaa| lar3e nacita loha naha lAge / jiko sUra tapasI sama jAga / / sU.pra. bhAga 2, pR. 343 zaraNAgatavatsala aura kSamAzIla :___ sara bulanda ko parAsta karane meM mahArAjA ke kaI rAjapUta yoddhA vIragati ko prApta hue, jinakA unheM bahuta zoka thA, phira bhI sara bulanda mahArAjA kI zaraNa meM A gayA to unhoMne kSamA karake use chor3a diyA aura vaha karArI hAra se lajjita hokara AgarA kI ora ravAnA ho gayA par3e pAya sira vilaMda, jANaM saraNAya sadhArA / . mhaiM baMdA hukama kA, ema kahiyo uNa vArI / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] pravara rakhata arabAM, kile vaMciyA adhikArAM / jika kiyA sahI nijara, kilA sahita koThArAM / jadi hoya rUkha patajhar3a jihI, subhar3A viNi dukha saaliyo| prAgarA disi sira vilaMda ima, hINa mANa hoya haaliyo|| * sU.pra. bhAga 3, pR0 264 isa prakAra kavi ne mahArAjA abhayasiMha kA eka Adarza rAjA ke rUpa meM citraNa karane kA saphala prayatna kiyA hai| prati nAyaka : nAyaka kI zreSThatA prati nAyaka ke bala kA yatheSTa varNana kara usa para vijaya pradarzita karane se hI siddha hotI hai| kavi ne apane isa uttaradAyitva ko graMtha meM yatra tatra pUrNa rUpa se nibhAyA hai / sara bulanda : ahamadAbAda kA svataHsRSTa nRpati sara bulanda, jisako bAdazAha . gujarAta kA sUbedAra niyukta kiyA thA, bahuta zaktizAlI thaa| usane vidrohiyoM se mila kara gujarAta meM bahuta atyAcAra kiye, lUTa-mAra kI jisase ki vahA~ kI prajA bahuta dukhI ho gii| bAdazAha ke darabAra meM gujarAta ke eka saMdezavAhaka kI ArtanAda ko kavi ne nimna kavitta meM prakaTa kiyA hai IrAMnI atapAka, dakhiraNa miLa kiyA dubAhAM / maMDiyA jaTha ganIma, jaThaM sahanaka ptisaahaaN| mATha pahara raiyatta, jahara pIdhA smjaavai| lUTa kahara kari liyai, sahara vivarALA gAvai / dhana liyai mAri nAMkhai dhaNI, sAtha hoNa na diya stii| asapatI soca vadhiyo adhika, isar3I suNa prajAjatI // sU.pra. bhAga 2, pR. 242 sara bulanda kA damana karane ke lie bAdazAha ke darabAra meM pAna kA bIr3A ghumAyA jAnA aura vahA~ para upasthita sabhI rAjA, mahArAjA, sAmanta, navAba, amIroM Adi kA sara bulanda ke viruddha bIr3A uThAne kI himmata nahIM karane kA varNana kara ke graMthakartA ne usake atyanta zaktizAlI hone kI ora saMketa kiyA hai| isake lie pustaka ke dvitIya bhAga pRSTha 245-246 tathA 247 ke kavitta dRSTavya haiN| isake atirikta graMtha kI nimna paMktiyA~ bhI dekhiye bihUM tAMma boliyA, sAha apakhAsa sajhAvI / nariMda khAMna kari nijara, phijara bIr3A phiravAvI / phaTa nisA phajarAMna, aMba - dIvAraNa vnnaayaa| takhata baiTha suratANa, pAna hAjara pdhraayaa| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [ 16 ] sira vilaMda khAMna 'sAhU' sahita, prAsaMga huve su prAvasI / asamAna par3e thAMbhai aDara, pro nara pAna uThAvasI / sU.pra. bhAga 2, pR. 242 sara bulanda kI senA meM bAraha hajAra sainika to yUropiyanoM kI dekha-rekha * meM hI the tathA topeM dAgane kA kAma bhI yUropiyana karate the| cAra hajAra 'sutara nAleM', tIna hajAra 'rehakale', tathA zaktizAlI senA ke varNana se usakA bahuta catura aura vijayAkAMkSI hone kA pramANa milatA hai| pahale tIna dina taka sara bulanda rAThaur3a-vAhinI ke samakSa nahIM AyA aura golAbArI karatA rahA / ata: vaha yuddha-vidyA meM dakSa siddha hotA hai| nagara ke pratyeka dvAra para topeM aura sainikoM kA prabandha karake usane apanI nagara-rakSA kI bhAvanA ko pramANita kiyA hai / avasara par3ane para vaha yuddha-sthala se bhAga jAtA thaa| isa prakAra vaha hindunoM kI taraha eka hI sthAna para lar3ate-lar3ate prANa gaMvA denA buddhimAnI nahIM samajhatA thA / apanI hAra hote hue dekha kara usane mahArAjA abhayasiMha se saMdhi kara lI tathA unakI zaraNa meM A kara AtmasamarpaNa kara diyaa| tatpazcAt vaha Agare kI ora ravAnA ho gyaa| isa bhAva kA citraNa kavi ne nimna paMktiyoM meM kiyA hai: par3e pAya sira vilaMda, jANaM saraNAya sadhArAM / mhaiM baMdA hukama kA, ema kahiyo upvaaraaN| avara rakhata prArabAM, kilai vaMciyA 'adhikAra' / jika kiyA sahI nijara, kilA sahita kotthaaraa| jadi hoya rUkha patajhar3a jihI, subhar3A viriNadukha saaliyo| prAgarA disI sira vilaMda ima, hINa mANa hoya haaliyo| sU.pra. bhAga 3, pR. 264 prataH sara bulanda itanA zaktizAlI aura svAbhimAnI hone ke sAtha-sAtha avasaravAdI bhI thaa| anya caritraH___ kavi ne rAjanItijJa, yuddha-vidyA meM catura aura raNakSetra meM vIragati prApta karane vAle aneka vIroM kA paricaya bhI graMtha ke antargata yathA-sthAna yatra-tatra de diyA hai / pAThakoM kI suvidhA ke liye unameM se kucha kA ullekha sUrajaprakAsa kI aitihAsikatA ke antargata karane kA prayatna kiyA gayA hai| sampUrNa grantha meM strIpAtroM kA abhAva hI hai| kevala mahArAjA jasavantasiMha (prathama) kI rAniyoM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] kA prasaMgavaza ullekha mAtra hai jinakI ijjata bacAne ke liye dillI meM vIra durgAdAsa rAThaur3a ne unheM talavAra ke ghATa utaravA kara yamunA meM bahA dI thiiN| kavi ne apanI kAvyagata paramparA ke anusAra sampUrNa graMtha meM vIra rasa tathA .isake mitra vIbhatsa, bhayAnaka tathA raudra kA acchA citraNa kiyA hai / vIra rasa ke antargata yuddhavIra, dAnavIra, dayAvIra, dharmavIra tathA praNavIra sabhI kA nirvAha huA hai| vIra rasa kA nimna udAharaNa dekhie bIr3A le boliyo, kamadha ghAta maMchAM kara / uchaba karau asapatI, sauca mati karau dilesura / mAri sIsa mokaLaM, kAya pakar3e pohcaauuN| ahamadAbAda hUMtA asura, eka divasa majhi uuth| viNa patrAMrUkha jima sira vilaMda.kare dilIdisa meM sU.pra. bhAga 2, pR. 247 yatra-tatra prasaMgavaza zRMgAra, zAnta tathA karuNa rasa kA bhI varNana milatA hai / sAhityika dRSTi se kavi kA dhyAna rasoM kI ora na jA kara graMtha meM aitihAsikatA ko dhyAna meM rakhate hue varNanAtmaka itivRtta likhane kI ora hI rahA hai| ata: sabhI rasa pUrNa rUpa se paripAka nahIM hue haiN| zRMgAra rasa kA nimna udAharaNa dekhiye soLaha majhi siNagAra, soLaha bIsa prAbharaNa suMdari / vAjaMtra sajhi visatAra, gAMna saMgIta karaNa miLa gAiNa / mugaghA vesa pramANa, lakhi ati rUpa ura-vasI lajyata / paya ghUghara baMdha pANaM, sajhiyA namasakAra sAradA / tAla mRdaMga taMbUra sura vINA, vINA dhari suMdari / harakhata napata hajUra, sajhe salAma pralApa kIgha sura // sU.pra. bhAga 2, pR. 150 alaMkAra kavi ne jAna-bUjha kara alaMkAroM ko lAdane kI ceSTA nahIM kI hai, kintu svAbhAvika rUpa se alaMkAroM kA prayoga hotA rahA hai| ataH graMtha meM alaMkAroM kA abhAva bhI nahIM hai| kavi kI vaMza-paramparA ke anusAra samUce graMtha meM 'vayaNa sagAI kA bhalI bhA~ti nirvAha huyA hai| isI prakAra anuprAsa kI jhalaka bhI prAya: mila hI jAtI hai| vIpsA bhI yatra-tatra mila jAtA hai| arthAlaMkAroM ke antargata-upamA, rUpaka, utprekSA Adi kA prayoga grantha meM hotA rahA hai| ataH spaSTa hai ki aitihAsika graMtha hote hue bhI kavi dvArA alaMkAroM kA prayoga Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] svAbhAvika rUpa se barAbara hotA rahA hai| nimna udAharaNoM se ukta kathana kI puSTi karane kA prayatna kiyA jA rahA hai / zabdAlaMkAra : vIpsA - laghu laghu sara kara dhanaka laghu, laghu vaya bALaka lAra / sU.pra. bhAga 1, pR. 23 vayaNa sagAI - sampUrNa graMtha meM isakA nirvAha huA hai / anuprAsa - grantha meM prAyaH sabhI jagaha kisI na kisI rUpa meM mila jAtA hai | prarthAlaMkAra : upamA - krIr3A vilAsa vidha- vidha karaM, 'abhau' iMda ADaMbarAM / utprekSA - 'ajamalaM' juhAra baiTho 'prabhau', sanamukha teja samIpiyau / raghunAtha jAMNi ravi vaMsa ravi, dasarathi AgaLa dIpiyauM / chaMda graMtha meM saMskRta, prAkRta, rAjasthAnI tathA hindI ke vibhinna chaMdoM kA prayoga prAyaH prasaMgAnukUla kiyA gayA hai / yuddha ke lambe varNana ke liye troTaka, motIdAma, paddharI aura kavitta (chappaya ) ko adhika apanAyA gayA hai| nimna chaMdoM kA prayoga graMtha meM kiyA gayA hai 1. prata gati ( amRta gati ) - yaha rAjasthAnI aura hindI donoM meM prayukta hone vAlA chaMda hai / rAjasthAnI ke chaMdazAstra ke prasiddha grantha 'raghuvarajasaprakAsa' va hindI ke 'chaMdaprabhAkara' anusAra isake pratyeka caraNa meM nagaNa, jagaNa, nagaNa tathA aMta meM guru hotA hai / samUce grantha meM kevala eka sthAna para hI isa chaMda kA prayoga huA hai jisakI saMkhyA bhI eka hI hai, kintu isameM ukta lakSaNa pUrNa rUpa se lAgU nahIM hote haiM / isa chaMda kA dUsarA nAma tvarita gati ( tvarita gati : ) hai / 2. zraradha nArAca (arddha nArAca ) - grantha ke prathama bhAga meM isakI saMkhyA 14 hai / 3. ikatIsA - samUce grantha meM isakI saMkhyA eka hai jo grantha ke dUsare bhAga meM AyA huA hai / 4. kalahaMsa - isa chaMda ke lakSaNa bhinna-bhinna prAcAryoM ne bhinna-bhinna diye haiM / grantha ke prathama bhAga meM isakI saMkhyA sAta hai / 5. kavitta kuMDaliyoM - yaha eka mAtrika chaMda hai / raghuvarajasaprakAsa ke anusAra isameM prathama kuMDaLiyA kI chaH paMktiyAM jo kramazaH 13-11, 13-11, 1113, 11-13, 11-13, 11-13 mAtrAtroM kI hotI haiN| aMtima do paMktiyAM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] ullAlA kI hotI haiM jinameM kramazaH 15-13, 15 - 13 mAtrAe~ hotI haiM / kuMDaliyA ke prathama caraNa ko ulaTa kara ullAlA ke aMtima caraNa meM rakhA jAtA hai| kintu graMthakarttA ne kuMDaliyA ke prathama caraNa ko ullAlA ke aMtima caraNa meM nahIM rakhA hai / graMtha meM isakI saMkhyA eka hai jo graMtha ke dUsare bhAga meM hai / 6. kavitta dauDhau - kevala rAjasthAnI kA hI eka mAtrika chaMda hai / rAjasthAnI ke prApya chaMdazAstroM meM lakSaNa nahIM dekhe gaye haiM kintu svargIya zrI harinArAyaNajI purohita, jayapura ke matAnusAra isameM chaH pada rolA ke tathA aMtima do pada ullAlA ke hote haiM / ataH isameM sAdhAraNa chappaya ( kavitta ) se do caraNa adhika hone ke kAraNa yaha kavitta daur3hau kahalAtA hai / samUce graMtha meM isakI saMkhyA ATha hai / 7. kusa vicitrA - yaha eka anizcita chaMda hai / chaMdaprabhAkara meM kusuma - bicitrA chaMda diyA huA hai kintu usase isake lakSaNa mela nahIM khAte haiN| samUce graMtha meM isakI saMkhyA kevala eka hai / 8. gAthA ( gAhA ) - yaha saMskRta kA AryA chaMda hai / samUce graMtha meM isakI saMkhyA 12 hai | 6. gAthA causara ( gAhA causara ) - yaha rAjasthAnI kA eka mAtrika chaMda hai / samUce grantha meM isakI saMkhyA kevala eka hai jo grantha ke pahale bhAga meM hai / 10. gIta trakuTabaMdha - DiMgala ( rAjasthAnI ) kA eka gIta ( chaMda ) vizeSa / samUce graMtha meM ATha dvAloM kA eka gIta hai jo grantha ke pahale bhAga meM hai / 11. gIta sAMgora - rAjasthAnI kA eka gIta ( chaMda) vizeSa / samUce graMtha meM cAra dvAloM kA eka gIta hai jo graMtha ke dUsare bhAga meM hai / 12. caMcalI ( caMcalA ) - eka varNavRtta jisake pratyeka caraNa meM ragaNa, jagaNa, ragaNa, jagaNa, ragaNa va laghu ke krama se 16 akSara hote haiM / isakA dUsarA nAma citrA hai / grantha meM ukta lakSaNa nahIM milane ke kAraNa chaMdobhaMga doSa hai / yathA 151 jhaLALa sUja pUjai bhujaH patisAha SS S / ' / ' / S S IS saMpekhe ISSI 11 S S SIS ISI SI dilIhUta ghara dAvo, usase paThANa eka // / samUce graMtha meM isakI saMkhyA 5 hai jo grantha ke prathama bhAga meM hai / 13. chappaya ( SaTpada) - isako rAjasthAnI meM kavitta kahate haiM samUce grantha meM isakI saMkhyA 364 hai / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] 14. patALa ( jhapatAla ) eka mAtrika chaMda jisake pratyeka caraNa meM 14 mAtrAeM hotI haiM aura aMta meM guru hotA hai / samUce grantha meM isakI saMkhyA 18 hai jo grantha ke prathama bhAga meM 1 15. bhUlaNA - yaha eka mAtrika chaMda hai / yaha kaI prakAra kA hotA hai / grantha meM prayukta chaMda ke anusAra isake pratyeka caraNa meM ( 13+10) =23 mAtrAyeM hotI haiM / grantha meM isakI saMkhyA 24 hai jo grantha ke prathama bhAga meM hai / 16. tAraka - yaha eka varNa vRtta hai / raghuvarajasa prakAsa ke anusAra isake pratyeka pada meM cAra sagaNa aura aMta meM guru hotA hai / graMtha meM prayukta isa chaMda meM chaMdobhaMga doSa hai / yathA S 1 SI 11 '' SS vara baMdhiya kuMbha gharaNa tiraNa vArA graMtha meM isakI saMkhyA cAra hai jo grantha ke prathama bhAga meM hai / 11 17. troTaka - pratyeka pada meM cAra sagaNa vAlA eka varNavRtta hai| samUce grantha meM isakI saMkhyA 145 hai / 18. daMga - isa chaMda ke lakSaNa aspaSTa haiM / graMtha meM isakI saMkhyA 25 hai / 16. davAveta - yaha eka prakAra kA gadya hai jo do prakAra kA hotA haieka zuddha-baMdha arthAt pada-baMdha jisameM anuprAsa milAyA jAtA hai aura dUsarA gadya-baMdha jisameM anuprAsa nahIM milAyA jAtA hai / 20. dUhA - samUce grantha meM isakI saMkhyA 94 hai / 21. nArAca - eka varNavRtta / isakA dUsarA nAma paMcacAmara bhI hai / graMtha meM isakI saMkhyA 57 hai / 22. nisipAlikA - yaha eka varNavRtta hai / samUce graMtha meM isakI saMkhyA hai 23. nIsAMragI - rAjasthAnI kA eka mAtrika chaMda jisakA dUsarA nAma zuddha jAMgar3I garavata nIsAMNI bhI hai / grantha meM isakI saMkhyA 26 hai / 24. nIsAMNI haMsagati - rAjasthAnI kA eka mAtrika chaMda jisakA dUsarA nAma rUpamAlA hai / graMtha meM isakI saMkhyA 14 hai / 25. paddharI - eka mAtrika chaMda / graMtha meM isakI saMkhyA 200 hai / 26. be-akkharI ( dvaikSarI) - eka mAtrika chaMda jisakA prayoga kavi ne anya chaMdoM kI apekSA adhika kiyA hai / graMtha meM isakI saMkhyA 654 hai / 1 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 21 ] 27. bhujaMgI - saMskRta kA bhujaMgaprayAta varNavRtta jisakI saMkhyA grantha meM 28 machika, machikA - saMskRta kA mallikA varNavRtta jisakI saMkhyA grantha meM 20 hai| 26. mata-mAtaMga lIlAkara daMDaka - eka varNavRtta jisakI saMkhyA samUce graMtha meM eka hai| ___ 30. mAlatI - saMskRta kA eka varNavRtta jisakI saMkhyA grantha meM 11 hai / 31. motIdAma - cAra jagaNa kA eka sama varNavRtta jisako saMkhyA graMtha meM 582 hai| 32. rasAvalA - eka mAtrika chaMda jisakI saMkhyA samUce graMtha meM 15 hai / 33. rUpamAlA - yaha eka mAtrika chaMda hai / isameM 14 aura 10 ko yati se kula 24 mAtrAe~ hotI haiM aura anta meM guru laghu hotA hai / yaha nisAMNI haMsagati se bhinna hai| isakI saMkhyA grantha meM tIna hai| 34. romakaMda - DiMgala (rAjasthAnI) kA eka vrnnvRtt| isake pratyeka caraNa meM 8 sagaNa hote haiM jisameM 6, 6, 8 aura 6 vargoM kI yati se kula 32 varNa hote haiM / isakA pratyeka cauthA caraNa samAna hotA hai jisake aMtima prAdhe bhAga kI punarAvRtti hotI rahatI hai| rAjasthAnI ke prApta chaMda-zAstra ke granthoM meM isakA ullekha nahIM milA hai / graMtha meM isakI saMkhyA 6 hai| . 35 viravekhaka - eka varNavRtta jisako hindI meM vizeSaka, nIla, azvagati aura lIlA bhI kahate haiM / samUce grantha meM isakI saMkhyA eka hai| 36. virAja - eka varNavRtta jisako hindI meM zaMkhanArI aura somarAjI bhI kahate haiM / graMtha meM isakI saMkhyA 25 hai / 37. vaitALa - eka mAtrika chaMda jisako hindI meM kAmarUpa kahate haiM / graMtha meM isakI saMkhyA eka hI hai / 38. savaiyA - eka varNavRtta jo samUce graMtha meM eka hI hai| 36. sArasI - pratyeka caraNa meM 16 aura 12 kI yati ke kula 28 mAtrAoM kA eka rAjasthAnI mAtrika chaMda jisake madhya meM tIna bAra anuprAsa kI AvRtti hotI hai tathA caraNa ke prArambha meM aura aMta meM cAra mAtrAe~ hotI haiM kintu graMtha meM prayukta chaMda ke caraNa ke prArambha meM aura aMta meM prAyaH 5 mAtrAe~ haiM / graMtha meM isakI 36 saMkhyA hai| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] 40 soraThA - yaha eka mAtrika chaMda hai| samUce graMtha meM isako saMkhyA 12 hai| 41 haNUphAla - yaha eka mAtrika chaMda hai| graMtha meM isakI saMkhyA 255 hai / prakRti - citraNa madhya yuga meM kaviyoM kA dhyAna prabandha kAvyoM ke racane kI ora nahIM gyaa| vIra kAvya-dhArA ke jo nAma mAtra prabandha kAvya race gaye unameM prakRti prAyaH upekSita rahI hai| ina granthoM meM itivRttAtmakatA, yuddha-varNana, yuddhasAmagrI, zauryacitraNa, yoddhAoM tathA anya vastuoM kI lambI sUciyA~ hI adhika milatI haiM / sAja-sajjA, rAjasI ThATha-bATa Adi kI ora hI kaviyoM kA jhukAva adhika rahA hai| prakRti kA thor3A bahuta rUpa milatA hai, vaha eka paramparAgata zailI kA anakaraNa mAtra hai| isa grantha ke racayitA kavirAja karaNIdAna bhI prakRti kA bimba grahaNa karane meM asamartha rahe haiM / udyAnoM kA varNana karate hue kavi ne aneka vRkSoM ke nAma diye haiN| nimna udAharaNa se spaSTa hai aMgUra saradaM phaLI aneka beli | bedAMna dAkhAM bedAMna pranAra / cilakoce beha aura sebUkA vistAra / srIphaLa vidAMma / aura nIMbU ke lUMba / kamaLA resamI nAraMgI paibaMdUkA hUnara adabhUta / ukta varNana se kavi kI asAvadhAnI prakaTa hotI hai / seva, nAriyala, bAdAma Adi kA jodhapura ke udyAnoM meM honA asambhava thA aura isa samaya bhI ye vRkSa yahAM nahIM pAye jAte haiM / ataH yaha paramparAgata zailI ke anukaraNa karane kA paricAyaka hai / yahAM para kavi vRkSoM kI nAmAvalI na dekara prakRti ke svAbhAvika dRzya aMkita kara sakatA thA / kaI sthAnoM para kavi ne atizayoktipUrNa citraNa bhI kiyA hai| yathA abhai sAgara, bALa samaMda doU, mAna sarovara jaise| amrita ke samudra tase laharUM ke pravAha chAje // jinakA rUpa dekhe se chIra samudra kA gumara bhaaj| ina choTe tAlAboM kI tulanA kSIra sAgara se karadI hai jo atizayoktipUrNa hai| yaha saba hote hue bhI kavi ne kahIM-kahIM prakRti kA svAbhAvika citraNa bhI kiyA hai| yathA saghana gaMbhIra prArAMmUM kA pAra nahIM prAva / mAphatApha kA teja jisako chAMha bheda jamIna laga na jaavai| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 ] aise hI jodhANa tase bgiice| maMDovara ke bIca nivAsa ! jahAM strI mahArAja ke khar3aga jaitakArI, kALe gore mahAbIrU bherU kA bAsa / aise bagIcU kA siMgAra sobhA kA athAga / yahAM para vRkSoM kI saghanatA ke kAraNa sUrya kI kiraNoM kA jamIna taka nahIM pahu~canA, udyAnoM kI sundaratA Adi kA varNana kara ke kavi ne vAstavikatA ko prakaTa karane kA prayatna kiyA hai jo sarAhanIya hai| ataH yaha spaSTa hai ki kavi meM bahuta sUjha-bUjha thii| yadi vaha yathAsthAna isa ora bar3hane kA thor3A-sA yatna aura karatA to isa dRSTi se bhI graMtha mahatvapUrNa ho sakatA thA / kavi kA mukhya viSaya itihAsa likhanA va mahArAjA kA yuddha-varNana karanA thA, kintu graMtha meM kaI sthAna aise bhI haiM jahAM paramparAgata zailI ko na apanA kara svAbhAvika citraNa kiyA jA sakatA thA / zailI aura bhASA kavi ne graMtha meM varNanAtmaka zailI kA prayoga kiyA hai, kyoMki usakA pradhAna lakSya hI mahArAjA abhayasiMha ke pUrvajoM kA itivRtta likhanA aura mahArAjA dvArA ahamadAbAda-vijaya ke yuddha kA varNana karanA thaa| pAtroM ke saMvAdoM kA samAveza kara ke tathA vibhinna prakAra ke chaMdoM va gadyavata davAvaita kA prayoga kara ke graMtha ko rocaka banAne kA prayatna kiyA hai / ___ graMtha meM nAdAtmaka evaM saMyuktAkSara-zailI kA prAyaH bahiSkAra huA hai| bhASA meM alaMkAroM ko lAdane kA prayAsa nahIM kiyA gayA hai| alaMkAra svAbhAvika rUpa se kAvya-pravAha meM Ate gaye haiM / ataH nIrasatA nahIM A pAI hai| aoja guNa kI pradhAnatA ke sAtha prasAda aura mAdhurya kA bhI AbhAsa hotA hai / kavi ne pAtroM ke anurUpa bhASA kA rUpa badalane kA prayatna kiyA hai, jaise mugala bAdazAha kA varNana yA usake dvArA kucha saMvAda kahalAnA hai to usameM phArasI, arabI aura turkI ke zabdoM kA prAyaH prayoga kiyA gayA hai jo prazaMsanIya hai| nimna udAharaNa haiM dasakata kara na miLa divANAM, parajI pharaja matAlaba Upara / X rabila pAla mInAM rhe| munasapha khAvI mulaka, utana jAvo saba rAvata / X IsaphahAM prAsapho ilama phAtamA ucaarai| mahamaMda imAma kahi kahi mugaLa / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 24 ] dUsaro kaI bhASAoM kA prayoga bhI alaga-alaga udAharaNa ke rUpa meM kiyA hai, jo kavi ke pANDitya-pradarzana kA dyotaka hai / mukhyataH graMtha kI bhASA rAjasthAnI hI hai, jisameM saMskRta ke tatsama aura tadbhava donoM prakAra ke zabdoM kA prayoga hanA hai / sAtha hI rAjasthAna ke samIpavartI kSetroM jaise paMjAbI, siMdhI, marAThI Adi ke zabda bhI yatra-tatra dRSTigocara hote haiN| jisa khar3I bolI kA parimArjita rUpa Aja hamAre samakSa hai, cAraNa kavi ne usakI jhalaka davAvaita ke antargata de dI hai jo mahattvapUrNa hai / nimna udAharaNa dekhiye sikAra kI cddh'aaii| jisa bakhata havAlagIrU nai salAma bajAya asavArI kA sarAjAMma saba hAjara kiyaa| kisa kisa tavaha ke kahi batAya / ghoDa-bahali mAphe ikke khAse sukhapALa, meghADaMbara hodUM maiM gajarAja / sAmU maiM jhaLasa aneka khAsa-varadArU nai dhAri paripaMkhI saji pAe / mIra-sikArI tisa bakhata srI mahArAja sabaja pausAka pahari / AkheTa vrata ke prAvadha dhAre tIsare nagAre ke DaMke rakeba pAva dhAre / bAja rAja pAroha kaise darasAvai / sUraja sapatAsa kA sA sarUpa najara prAya / kavi ne prasaMgAnusAra vastuoM kI lambI sUcI tathA nAmoM kI AvRtti bhI kI hai| kahIM-kahIM graMtha meM pAtroM ke nAmoM ke sthAna para unake nAma ke paryAyavAcI rakha diye gaye haiM, jaise samudrasiMha ke nAma ke sthAna para samudra ke paryAyavAcI ratanAgara (ratnAkara) zabda rakha diyA gayA hai ___ jur3e 'ratanAgara' bhIma sujAva, sumerasiMha ke liye sumeru parvata kA paryAya 'giramera' zabda kA prayoga kara diyA viDhe 'giramera' samobhrama 'vairaNa' isI prakAra candanasiMha ke liye maliyAgira (maliyAgirI) prayukta haA hai| suta 'maliyAgira' 'Udala' sAha kaI sthAnoM para nAma ke kevala Adhe bhAga kA hI prayoga kiyA hai, yA nAma ulaTa kara rakha diyA gayA hai jaise udayabhAMNa nAma ke sthAna para kevala bhAMNa zabda hI likha diyA hai bhaTI ima 'bhANa' bakhAMNata bhANa sU. pra., bhAga 2, pRSTha 166 se 204 taka Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 25 ] nimna udAharaNa meM suratAMNasiMha ke liye kevala 'suratAMna' aura padamasiMha ke liye kevala 'padama' hI rakha diyA hai-- 'jur3e 'suratANa' 'padama' sujAva' sU.pra.bhAga 3, pR. 145 nimna udAharaNa meM 'umedasiMgha' ke sthAna para usakA ulaTA 'sIMgha umeda' prayukta huA hai jur3e khaga gaida jahIM taLa jodd'| 'anAvata' 'sIMgha umeda' aror3a // sU. pra. bhAga 3, pR. 122 alpArtha kA prayoga avajJA, mAna-pratiSThA va prema-pradarzana ke liye hotA hai, jisakA prayoga kavi ne bAhulyatA se kiyA hai, jaise kesarIsiMha purohita ke liye kavi ne 'kehariyau' likha diyA hai jo avajJAsUcaka nahIM hai saja sivar3AM pati dAraNa sUra , pirohita 'kehariyo' rasa pUra / sU. pra. bhAga 3, pR. 161 alpArtha ke sAtha hI mahattvavAcI nAmoM kA prayoga bhI barAbara milatA hai, jaise isI kesarIsiMha ke liye hI 'kehara' mahattvavAcI ke rUpa meM prayukta huA hai-- ___dadau iNa 'kehara' rau daivANa / sU. pra. bhAga 3, pR. 161 isI prakAra anya vyaktivAcaka zabda ke bhI mahattvavAcI zabda prayukta hue haiM, jaise rAjasiMha-rAjar3a, kusaLasiMha-kusaLesa, pRthvIsiMha-pIthala, pratApasiMha-pAtala aadi| graMtha meM nAmoM kI atyadhika tor3a-maror3a huI hai, cAhe ve kisI manuSya ke nAma hoM athavA kisI sthAna vizeSa ke| eka hI nAma ke aneka rUpabheda prayukta huye haiM, jaise mahArAjA ajItasiMha ke liye kavi ne nimna rUpabhedoM kA prayoga kiyA hai agajIta, ajaNa, ajana, prajanna, ajamala, ajamali , ajamalla, ajamAla, ajA, ajIta, aja ajii| isI prakAra mahArAjA abhayasiMha ke liye-- abhapata, abhapati, abhayapatI, prabhamala, abhamalla, abhamAla, abharaja, abhasAha, prabhA, abhiyau, prabha, abhapati, abhaimala, abhamAla, abhayasiMha, prabhasAha abhasiMgha, abhaisIMgha, prbho| ukta vivaraNa se spaSTa hai ki aise sthaloM ko rAjasthAnI bhASA-vijJAna, vyAkaraNa, rAjasthAnI saMskRti Adi ke pUrNa jJAna ke binA samajhanA durUha ho jAtA hai| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] pAdapUrti ke liye graMtha meM prAyaH 'ha', 'sa', 'ka' aura 'ya' akSaroM kA prayoga huA hai / vedoM evaM saMskRta sAhitya meM bhI 'ha' pAdapUrti ke rUpa meM pracura mAtrA meM AyA hai' / graMthAnusAra nimna udAharaNa meM 'ka' akSara pAdapUrti ke liye prayukta huA hai :'umedaka prAgaLi pAMNa acheha' sU. pra. bhAga 3, pR. 120 nimna udAharaNa meM 'ya' akSara prayukta huA hai_ 'patAvata' gopiya nAtha prcNdd| sU. pra. bhAga 3, pR. 147 isI prakAra nimna udAharaNa meM 'ha' akSara prayukta huA hai-- 'umedahavAra laI bhar3a opa' sU. pra. bhAga 2, pR. 161 / kavi ne yathAsthAna muhAvaroM va lokoktiyoM kA prayoga kara ke bhAva ko adhika spaSTa aura bhASA ko sarasa banAyA hai* jiko karU UjaLI, jaMga kari lUMNa 'jasA' rau| sU. pra. bhAga 2, pR. 27 yahAM para 'lUNa UjaLI karaNo' muhAvarA hai / dilI jholA khAe daLa / ' sU. pra. bhAga 2, pR. 48 yahA~ para 'jholA khANau' muhAvarA hai| 'dIvo kara dekha isI naha lAya akArI' sU. pra. bhAga 2, pR. 241 yahA~ para 'lAyanai dIvau kara dekhaNI' lokokti hai| aMta meM yaha kahanA hogA ki graMtha meM varNana kI vizadatA hai / prAyaH sarala aura svAbhAvika zailI dvArA bhAvoM kA samucita utkarSa dikhalAne meM kavi mahodaya pUrNa rUpa se saphala hue haiN| graMtha meM rAjasthAnI bhASA kA adhika nikharA huA tathA sarasa rUpa dikhalAI detA hai| 5 (a) naiva cakre manaH sthAne vIkSamANo mhaablo| kapeH paramabhIsasya cittaM vyavasasAda h|| sugrIvastu zubhaM vAkyaM zrutvA sarva hanUmataH / tataH zubhataraM vAkya hanUmantamuvAca h|| -bAlmIki rAmAyaNa, kiSkindhA kANDa, dvitIya sarga, zloka 3.16 / (prA) amarakoza meM bhI isakA ullekha hai tu hi ca ma ha vai pAdapUraNe itymrH'| bAlmIki rAmAyaNa ke bAda saMskRta graMthoM meM prAyaH isa prakAra ke prayoga nahIM milte| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 ] sUrajaprakAsa kA aitihAsika mahattva kavi ne graMthArambha meM sUrya vaMza ke prAraMbhika rAjA ikSvAku se mahArAjA abhayasiMha ke vaMzasambandha ko puSTa karane ke liye lambI kula tAlikA de dI hai| isake antargata saMkSipta rAmAyaNa kA varNana bhI kara diyA hai / tatpazcAt krama se calate hue Age rAjA puMja ke teraha putroM kA varNana kiyA hai aura usake bar3e putra kI cauthI pIr3hI meM kannauja nareza jayacanda rAThaur3a kA varNana kiyA hai / ukta kula tAlikA ko aitihAsika dRSTi se dekhane se hama isa natIje para pahu~cate haiM ki kavi ne kevala purANoM kA Azraya lekara hI yaha saba kucha likha DAlA hai / ata: yaha varNana satya hai athavA asatya isakA nirNaya karanA ukta ghaTanAmoM kI pUrNa aitihAsika sAmagrI ke prApta hue binA kaThina hai / kavi ne kannauja ke rAjA jayacanda rAThaur3a kA jo varNana kiyA hai vaha aitihAsika dRSTikoNa se prAyaH ThIka hai / isI jayacanda rAThaur3a kA samakAlIna pRthvIrAja cauhAna thA / yahA~ pahale hameM grantha meM dI huI tithiyoM kI satyatA ke bAre meM vicAra karanA hai, yadyapi kavi ne tithiyoM kA ullekha bahuta kama kiyA hai / sarva prathama kavi ne rAva jodhAjI dvArA jodhapura ke kile ke nirmANa kI tithi ( zrAvaNAdi) vi0 saM0 1515 kI jyeSTha zuklA ekAdazI (12 maI 1456 I0 ) kA ullekha kiyA hai jo aitihAsika dRSTi se ThIka hai / tatpazcAt kavi ne mahArAjA ajItasiMha ke jIvana caritra ke antargata jAlora meM ( zrAvaNAdi) vi0 saM0 1756 mArgazIrSa vadi 14 zanivAra 7 navambara 1702 I0) ko mahArAjA abhayasiMha kA janma honA likhA hai / yaha tithi bhI satya hai / ahamadAbAda- yuddha ke antargata kavi ne eka sthAna para kevala saptamI, aSTamI tathA navamI kA ullekha kiyA hai| inake sAtha mAsa evaM saMvat nahIM diyA hai kiMtu Age yuddha vijaya karane kI tithi se inakA sahI anumAna lagAyA jA sakatA hai / sara bulanda ne pahale tIna dina taka golAbArI kI, usane cauthe dina maidAna meM zra kara yuddha kiyA aura sAyaMkAla taka bahuta vIratA se lar3A, phira bhI usakI hAra nizcita ho gaI / ataH vaha yuddha-sthala chor3a kara zahara kI ora calA gayA / yaha mahArAjA kI vijaya kA dina thA / isa tithi ko kavi ne spaSTatayA graMtha meM aMkita kiyA hai, yathA 'satra se saMmata satyA siye virja dasamI sani jIta ' sU. pra. bhAga 3, pR. 273 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] spaSTa hai ki (zrAvaNAdi) vi0 saM0 1787 kI vijayAdazamI zanivAra (10 akTUbara san 1730 I0) ko mahArAjA vijayI hue| ata: yaha bhI spaSTa ho gayA ki ukta tIna tithiyAM vi0 saM0 1787 kI Azvina zuklA saptamI, aSTamI aura navamI 7, 8 aura 6 akTUbara san 1730 I0 haiM arthAt donoM ora se ina tIna dinoM meM golAbArI huii| cauthe dina vijayAdazamI thii| usI dina khullamakhullA lar3AI huI aura mahArAjA vijayI hue| DaoN0 gaurIzaMkara hIrAcanda ojhA' aura paM0 vizvezvaranAtha reU ne mahArAjA kI vijaya kArtika vadi 5 vi0 saM 1787 tadanusAra 20 akTUbara san 1730 I0 likhA hai, kintu 'sUrajaprakAsa' ke hI samakAlIna graMtha 'rAjarUpaka' meM mahArAjA dvArA ahamadAbAda vijaya kI tithi vijayAdazamI vi0 saM0 1787 (10 akTUbara san 1730 I0) dI hai / yathA-- "satara samata satyAsiyo, AsU ujjaLa 'pakkha / vijaM dasama bhAgA vicitra, abhai pratigyA akkha // " isa prakAra spaSTa hai ki 'rAjarUpaka' kI ukta paMktiyAM 'sUrajaprakAsa' meM dI huI mahArAjA ke vijaya ke dina kI tithi ko satya pramANita karatI haiN| _ 'rAja-rUpaka' ke racayitA kavi vIrabhANa ratanU aura 'sUrajaprakAsa' ke racayitA kavirAjA karaNIdAna donoM yuddha meM maujUda the aura unhoMne prAMkhoM dekhA hAla likhA hai, ataH DaoN0 aojhA aura reU kI apekSA yaha tithi adhika vizvasanIya hai| isake atirikta prasiddha itihAsakAra kavirAjA bA~kIdAsa ne bhI vi0 saM0 1787 kI vijayAdazamI (10 akTUbara san 1730 I0) ko hI mahArAjA abhayasiMha kI ahamadAbAda para vijaya honA likhA hai, ataH aba isa tithi kI satyatA ke bAre meM kisI prakAra ke sandeha ko sthAna nahIM diyA jA sakatA hai| mahArAjA dvArA ahamadAbAda vijaya ke eka varSa bAda kavi ne isa graMtha ko sampUrNa kara diyA thaa| isa graMtha-pUrNatA kI tithi ko bhI kavi ne mahArAjA kI * DaoN. gaurIzaMkara hIrAcanda projhA dvArA likhita 'jodhapura rAjya kA itihAsa' bhAga 2, pRSTha 615 tathA pRSTha 617 kA phuTanoTa / 2 paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita 'mAravAr3a kA itihAsa bhAga 1, pRSTha 338 / 3 dekho rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna, jodhapura meM saMgrahIta hastalikhita 'rAjarUpaka' kI prati saMkhyA 15630 pRSTha 363 tathA guTakA saMkhyA 13776 patra saM. 174 / 4 rAjasthAna purAtattvAnveSaNa maMdira jayapura ke granyAMka 21 'bAMkIdAsa rI khyAta' pRSTha 36 / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] vijaya ko tithi ke sAtha hI aMkita kara diyA hai| yathA satresa samata satyAsiya, vije dasamI sani jIta / vadi kAtika guNa varaNiyo, dasamI vAra pradIta / variNayau guNa ika barasa vica, ukati aratha praNapAra / chaMda anasTupa kariu jana, sata paMca sAta hajAra / "abhA' taNI subha najara ati, vadhi chaka sukavi vidhAMna / kurava dAMna lahiyo adhika, kahiyo karaNIdAMna / sU. pra. bhAga 3, pR. 273 / ukta chappaya se spaSTa hai ki kavi ne mahArAjA ke vijaya-saMvat 1787 kI vijayAdazamI (I0 san 10 aktUbara 1730) se lagabhaga eka varSa bAda kArtika kRSNA dazamI ravivAra ko graMtha likha kara sampUrNa kiyA / ataH yaha vi0 saM0 1788 tadanusAra I0 san 1731 hI ho sakatA hai| ghaTanAmoM kI aitihAsika prAmANikatA jayacanda ke vaMzaja sIhA ke putra AsathAna (jisane mAravAr3a meM rAjya sthApita kiyA thA) se lekara kavi ne apane AzrayadAtA mahArAjA abhayasiMha ke pitA mahArAjA ajItasiMha taka kI vaMza-tAlikA ke antargata kaI rAjAoM kA vistAra se varNana kiyA hai, jisameM ajItasiMha kA varNana bahuta vistRta hai| yaha varNana aitihAsika dRSTi se prAyaH ThIka jAna par3atA hai| kintu, kucha choTI-moTI ghaTanAoM ke bAre meM kahIM kahIM kavi kI asAvadhAnI bhI prakaTa hotI hai / jaise, rAva jodhA ke bAda usakA putra rAva sAtala gaddI para baiThA / usane (zrAvaNAdi) vi0 saM0 1545 se 1548 tadanusAra I0 saM0 1486 se 1462 taka tIna varSa rAjya kiyA / vi0 saM0 1548 (I0 saM0 1462) meM musalamAnoM ne gAMva pIpAr3a se kucha auratoM (tIjariNayoM)' kA apaharaNa kiyaa| jaba rAva sAtala ko patA calA to usane gAMva kosANe meM una musalamAnoM ko parAsta karake 'tIjaNiyoM' ko chudd'aayaa| isa yuddha meM mIra ghaDUlA nAmaka musalamAna mArA gyaa| yuddha meM rAva sAtala bahuta ghAyala ho gayA thaa| ata: kucha dina bAda vaha bhI mara gayA aura usake koI putra nahIM hone ke kAraNa jodhAjI kA eka putra rAva sUjA gaddI para baiThA / yadyapi rAva sUjA ne rAva sAtala ke sAtha musalamAnoM se yuddha kiyA kintu mIra ghaDUlA ko mArane kI ghaTanA kA sambandha rAva sAtala ke rAjya 1 DaoN0 gaurIzaMkara hIrAcanda ojhA dvArA likhita 'jodhapura rAjya kA itihAsa', bhAga 1, pRSTha 261 kA tIsarA phuTa nott| . * DaoN. gaurIzaMkara hIrAcanda projhA dvArA likhita 'jodhapura rAjya kA itihAsa', bhAga 1, pRSTha 261-262 / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] kAla se hI hai| isa meM kavi ne jodhAjI ke bAda rAva sUjA kA hI rAjA honA likhA hai aura mIra ghaDUlA' ke mAre jAne kI ghaTanA kA sambandha usI se jor3a diyA hai / graMtha meM rAva sAtala kA bilakula ullekha nahIM kiyA gayA hai, jisakA kAraNa kavi kI asAvadhAnI hI ho sakatI hai / Age mahArAjA ajItasiMha taka kA varNana itihAsa se prAyaH ThIka mela khAtA hai| mahArAjA abhayasiMha ke rAjyAbhiSeka ke bAda se unake dvArA ahamadAbAda vijaya taka kA varNana karanA hI kavi kA mukhya uddezya thA / ataH hama Age inhIM ghaTanAoM kI aitihAsika vivecanA karane kA prayatna kreNge| mahArAjakumAra prabhasiMha ko dillI bhejanA jaba mahArAjA ajItasiMha ne nAgaura ke rAva indrasiMha ke putra mohakamasiMha ko dillI meM maravA DAlA to bAdazAha pharrukhaziyara ne husenaalI ke sAtha mahArAjA ke viruddha bahuta bar3A yavana-dala bhejaa| mahArAjA ne husenaalI se saMdhi karalI, jisake anusAra mahArAjakumAra abhayasiMha ko usake sAtha dillI bhejA gyaa| bAdazAha ne mahArAjakumAra kA samucita svAgata kiyaa| yaha ghaTanA itihAsa-sammata hai| mahArAjakumAra abhayasiMha ko mujaphpharaalI khAM kA sAmanA karane bhejanA granthAnusAra mahArAjA ajItasiMha kI bar3hatI huI zakti ko dabAne ke liye bAdazAha muhammada zAha ne mujaphpharaalI khAM ko zAhI senA ke sAtha bhejaa| usa samaya mahArAjA ajItasiMha ajamera meM bAdazAha kI taraha zAna se rahate the| mahArAjA ne mujaphpharaalI khA~ kA sAmanA karane ke liye rAjakumAra abhayasiMha ko rAThaur3avAhinI ke sAtha bhejA / rAThaur3oM ke bhaya se mujaphphara khAM bhAga gyaa| aitihAsika pramANoM ke anusAra vi0 saM0 1778 (I0 saM0 1721 meM bAdazAha mahammadazAha ne mujaphphara alI khA~ ko ajamera kI sUbedArI dii| mahArAjA ajItasiMha kA damana karane ke liye cha: lAkha rupaye senA ke vyaya svarUpa taya hae, kintu usa samaya use do lAkha hI mile / bAdazAha ne socA ki zAhI senA kA apane viruddha AnA suna kara ajItasiMha ajamera chor3a degA kintu jaba mahArAjA ne aisA nahIM kiyA to bAdazAha ne mujaphpharaalI khA~ ko manoharapura meM hI Thahara jAne kA pharamAna bhejA / vahA~ vaha tIna mAsa taka par3A rahA aura usake pAsa senA Adi para kiyA jAne vAlA vyaya samApta ho gyaa| bAdazAha 1 dekho sUrajaprakAsa bhAga 1, pRSTha 252 kA phuTanoTa / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 31 ] kI ora se bhI sainikoM ke liye vetana vagairaha nahIM pahu~ca skaa| usake sipAhI use chor3a kara jAne lge| Amera nareza jayasiMha ne use apane pAsa bulA liyaa| kucha dinoM bAda usane ajamera kI sUbedArI kA pharamAna bAdazAha ke pAsa lauTA kara svayaM phakIra bana gayA / ' ___ graMtha meM kavi ne mahArAjakumAra abhayasiMha ke bhaya se usake bhAga jAne kA ullekha kiyA hai| 'sUrajaprakAsa' ke sAtha hI bane grantha 'rAjarUpaka'' se bhI isa kathana kI puSTi hotI hai, kintu isa ghaTanA ke kucha hI dinoM bAda mahArAjA ajItasiMha ne bAdazAha ke pAsa eka arjI bhejI jisameM unhoMne likhA "mujaphpharaalI khA~ mere pAsa pahuMcA hI nahIM, maiM use ajamera sauMpa detA tathA rAjakumAra abhayasiMha ko mevAtiyoM se jhagar3A ho jAne ke kAraNa nAranaula Adi para bhejA thA" ataH spaSTa hai ki mujaphpharaalI khA~ abhayasiMha ke bhaya se nahIM bhAgA thaa| mahArAjA ajItasiMha bahuta bar3e rAjanItijJa the| ata: yaha anumAna lagAyA jA sakatA hai ki unhoMne bAdazAha ko khuza karane ke lie hI aisI arjI likhI ho| mujaphpharaalI khA~ ke sAmane dhanAbhAva kI samasyA ke sAtha hI mukhya kAraNa rAThaur3oM kA bhaya thaa| ata: 'sUrajaprakAsa' aura 'rAjarUpaka' para adhika vizvAsa kiyA jA sakatA hai| tatpazcAt mahArAjakumAra abhayasiMha dvArA nAranaula aura zAhajahA~pura Adi lUTe jAne kI ghaTanAyeM itihAsa-sammata haiN| mahArAjakumAra abhayasiMha kA dillI jAnA nAhara khA~ ke mAre jAne para vi0saM0 1780 (I0sa0 1723) meM bAdazAha ne zaraphuddaulA irAdatamaMda khA~ ke sAtha Amera nareza jayasiMha tathA anya kaI amIroM kA eka bahuta bar3A yavana-dala mahArAjA ke viruddha bhejaa| isameM lagabhaga bAIsa bar3e-bar3e amIra aura rAjA the| mahArAjA ajamera ke kile kI rakSA kA bhAra nIbAja ThAkura UdAvana amarasiMha para chor3a kara svayaM jodhapura A gye| amarasiMha ne kaI dina taka sAmanA kiyaa| bAda meM Amera nareza savAI jayasiMha ne mahArAjA aura zAhI senAdhyakSa ke bIca saMdhi karavA dI jisameM mahArAjakumAra 1 DaoN. gorIzaMkara hIrAcanda projhA dvArA likhita 'rAjapUtAne kA itihAsa', bhAga 2, pRSTha 563 2 'rAjarUpaka' pRSTha 534 3 DaoN0 gaurIzaMkara hIrAcanda ojhA dvArA likhita 'rAjapUtAne kA itihAsa', bhAga 2, pRSTha 564-565 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] siMha kA dillI jAnA taya huA / yaha ghaTanA bhI itihAsa sammata hai / mahArAjakumAra abhayasiMha kA bAdazAha ke darabAra meM kupita honA eka samaya dillI meM mahArAjakumAra abhayasiMha bAdazAha muhammadazAha ke darabAra meM gaye / vahA~ baiThe hue sabhI bar3e bar3e umarAvoM aura amIroM ko pIche chor3ate hue ve bAdazAha ke bilakula nikaTa pahu~ca gaye / usa samaya vahA~ ke eka amIra ne inheM roka diyA / isa para unhoMne krodhita hokara kaTAra nikAla lo| bAdazAha muhammadazAha, jo yaha saba kucha dekha rahA thA, turanta siMhAsana para se uThA aura usane turanta apane gale meM pahanA huA hIroM kA hAra inako pahanA diyA tathA anunaya-vinaya karake bar3I kaThinAI se inakA krodha zAnta kiyA / isa ghaTanA kA ullekha TaoNDa sAhaba ne bhI kiyA hai / " yadyapi bahuta kama itihAsakAroM ne isa ghaTanA kA ullekha kiyA hai kintu yaha ghaTanA asatya pratIta nahIM hotI hai| rAThaur3a rAjakumAra ke isa kArya se hameM rAThaur3a amarasiMha dvArA ghaTita bAdazAha zAhajahA~ ke darabAra kI ghaTanA kA smaraNa ho jAtA hai / mahArAjA zrajItasiMha kA mArA jAnA TaoNDa', projhA', reu tathA anya itihAsakAroM ke anusAra dillI meM mahArAjakumAra abhayasiMha ne bAdazAha ke Sar3ayaMtra meM phaMsa kara tathA Amera nareza jayasiMha ke sikhAne se apane pitA mahArAjA ajItasiMha ko mArane ke liye apane bhAI bakhatasiMha ko likhA / usane ( caitrAdi) vi0 saM0 1781 ASAr3ha sudi 13 tadanusAra 23 jUna 1724 I0 ko janAne meM sote hue mahArAjA ko mAra DAlA / 'sUrajaprakAsa' aura 'rAjarUpaka' meM kevala mahArAjA ke dehAvasAna kA hI ullekha karake kavi mauna ho gaye haiM / sambhavatayA rAjyAzrita hone ke kAraNa ina graMthoM meM ye kavi apane isa kartavya kA pUrNa rUpa se pAlana na kara ke niSpakSatA se parAGmukha rhe| mahArAjA abhayasiMha kA rAjatilaka mahArAjA ajItasiMha kI mRtyu ke samaya rAjakumAra abhayasiMha dillI meM the / unakA rAjatilaka bhI dillI meM hI huA / isa avasara para bAdazAha 1 TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, murAdAbAda, bhAga 2, pRSTha 157 - 158 TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, murAdAbAda, bhAga 2, pRSTha 158 - 156 3 DA~0 gaurIzaMkara hIrAcanda ojhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pRSTha 600 4 mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 327, paM0 vizvezvaranAtha reU / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana grantha-mAlA ] [ granthAGka 67 caritranAyaka mahArAjA abhayasiMhajI (vi0 saM 1781 se 1806) (rAjasthAnI zodha-saMsthAna, jodhapura ke saMcAlaka zrI nArAyaNasiMha bhATI ke saujanya se prApta citra) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 ] muhammada zAha ne inheM upahAra bheMTa kiye aura nAgaura Adi paragane, jo mahArAjA ajItasiMha se le liye the, inheM punaH lauTA diye / aitihAsika dRSTi se yaha ghaTanA ThIka hai| mahArAjA abhayasiMha kA nAgaura para AkramaNa karanA aura apane anuja bakhatasiMha ko vahA~ kA svAmI banAnA . nAgaura para usa samaya rAva indrasiMha kA adhikAra thaa| mahArAjA abhayasiMha ne usako harA kara apane anuja bakhatasiMha ko vahA~ kA rAjA bnaayaa| ___ aitihAsika dRSTi se mahArAjakumAra abhayasiMha ne dillI se jo patra likhA thA usameM apane anuja bakhatasiMha ko yaha pralobhana diyA thA ki yadi tuma apane pitA mahArAjA ajItasiMha ko mAra DAlo to maiM tumheM nAgaura de duuNgaa| usI ke anusAra bakhatasiMha ko vi0 saM0 1782 (I0 sa0 1725) meM 'rAjAdhirAja' ke khitAba ke sAtha nAgaura kA svAmI banAyA gyaa| mahArAjA kA bAdazAha ke darabAra meM pAna kA bIr3A uThAnA jaba bAdazAha muhammada zAha ko yaha mAlUma huA ki sara bulanda gujarAta meM dakSiNiyoM se mila gayA hai aura svayaM gujarAta kA adhIzvara bana gayA hai to vaha bar3A bhayabhIta huA aura eka darabAra kiyA jisameM usa samaya ke bar3e-bar3e umarAva, navAba, amIra, rAjA-mahArAjA upasthita the| bAdazAha ne sara bulanda ke viruddha apane darabAra meM pAna kA bIr3A ghumaayaa| sara bulanda kI zakti kA mukAbilA karane ke liye kisI ko bhI himmata bIr3e ko chUne kI nahIM huii| mahArAjA abhayasiMha ne bar3e utsAha se bAdazAha ko dhairya ba~dhAte hue bIr3e ko grahaNa kiyaa| 'rAjarUpaka' se bhI isa ghaTanA kI puSTi hotI hai| TaoNDa' sAhaba ke atirikta kisI anya itihAsavettA ne isa ghaTanA kA ullekha kiyA ho, aisA dekhane meM nahIM AyA hai| yadyapi TaoNDa sAhaba ne 'sUrajaprakAsa' aura 'rAjarUpaka' ke AdhAra para hI likhA hai, kintu yaha ghaTanA satya pratIta hotI hai, kyoMki usa samaya pAna kA bIr3A ghumAye jAne kI prathA thii| ' TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, bhAga 2, pRSTha 171 2 rAjarUpaka, pRSTha 658,656 3 TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, murAdAbAda, bhAga 2, pRSTha 174,175, 176 / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] mahArAjA kA bAdazAha se bidAI lekara jodhapura lauTanA dillI se vidA hote samaya bAdazAha ne inheM kImatI upahAroM ke sAtha senA ke liye vyaya Adi bhI diyaa|' mahArAjA vahA~ se jayapura aaye| jayapura nareza savAI jayasiMha ne inakA samucita svAgata kiyaa| kucha dina jayapura meM Thaharane ke pazcAt ye mer3ate Aye aura apane anuja bakhatasiMha se mile| tatpazcAt bakhatasiMha ko sAtha lekara jodhapura aaye| isa bAta kI puSTi 'rAjarUpaka' se bhI hotI hai kintu kucha itihAsakAroM ne mahArAjA kA dillI se alavara hote hue ajamera jAnA aura vahA~ kA prabandha karake mer3ate hote hue jodhapura jAnA likhA hai / adhikAMza itihAsakAroM ne inakA vi0 saM0 1786 meM dillI se jayapura aura vahA~ se mer3ate hote hue jodhapura jAnA hI likhA hai / ataH kavi kA yaha kathana itihAsasammata hai / mahArAjA kA jodhapura se gujarAta kI ora prayANa dillI se lauTane ke pazcAt mahArAjA abhayasiMha apane anuja bakhatasiMha ke sAtha jodhapura meM yuddha kI taiyArI karane meM laga gye| sabhI sAmantoM ko pharamAna bheja kara bulAyA gyaa| azvArohI senA taiyAra kI gii| jaba yuddha kI pUrNa sAmagrI ke sAtha senA taiyAra ho gaI to jodhapura se ravAnA ho kara kucha vidrohI jAgIradAroM ko daNDa dete hue sirohI aaye| sirohI ke rAva ummedasiMha devar3A ne mahArAjA kI adhInatA svIkAra nahIM kI thI, ataH mahArAjA me sirohI ko lUTane kI AjJA de dii| anta meM rAva ummeda ne apanI putrI kA DolA bheja kara saMdhi kii| vahA~ se mahArAjA senA sahita pAlanapura aaye| vahA~ kA adhikArI karImadAda khAM inase mila gyaa| ye saba ghaTanAyeM itihAsasammata haiM / mahArAjA kA sara bulanda ke pAsa patra bhejanA pAlanapura se mahArAjA ne sara bulanda ko eka patra likhA jisameM use samajhAyA ki bAdazAha ne ahamadAbAda ke sUbe para mujhe niyukta kiyA hai| ata: tuma zAhI AjJA ke anusAra mujhase milo, sArI zAhI sampatti mere havAle karo aura kile tathA zahara se apane Dere uThA lo, yathA 'bAdazAha ne mahArAjA ko senA ke vyaya svarUpa kitanA rupayA diyA isakI vivecanA hama prAge senA ke AMkar3oM ke antargata kreNge| . rAjarUpaka, pRSTha 659 se 664 / 3 paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 336 / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 ] khata likhiyA disa khAMna, Dakara dhArai vjraaii| kahara garIboM karaNa, makara chADo mugaLAI / kAma phaila mati karo, syAMma dhrama dharau sipAhI / sarAjAMma dau saraba, topakhAMnAM patisAhI / ahamadAbAda dIdho amhAM, suNo hukama patisAha rau| mAmalau tajau Avau miLo, kilo sahara khAlI kro| sU. pra. bhAga 2, pR. 276 TaoNDa sAhaba ke atirikta kisI bhI itihAsavettA ne isa patra kA ullekha kiyA ho aisA dekhane meM nahIM pAyA hai| anya itihAsakAroM ke rupaye kI huNDI va usako nAyaba hAkamI kI AjJA ke sAtha likha diyA ki sambhava ho sake to ahamadAbAda para adhikAra krlo| isa para muhammada khAM ne gujarAtiyoM kI senA ikaTThI kI aura maukA dekhane lagA, kintu sara bulanda ke AdamI nagara rakSA ke liye adhika satarka rahane lge| unhoMne daravAje vagairaha IMToM se cunavA diye / ataH muhammada khAM saphala nahIM ho skaa|' isa patra kA ullekha kavi ne graMtha meM nahIM kiyA hai| mahArAjA abhayasiMha kA sara bulanda se yuddha, sara bulanda kA prAtma-samarpaNa yUddha kA varNana karate hue kavi ne likhA hai ki pahale tIna dina taka donoM ora se golAbArI hotI rahI, yathA moracA rADa traNa dina maMDe, sUrAM dharama sabAba rA / prAMma samhAM kaThaThi caur3e urar3i, nariyaMda bhULa nabAba / / sU. pra. bhAga 3, pR. 26 tatpazcAt maidAna meM lar3AI huii| donoM tarapha ke subhaTa jama kara ldd'e| Akhira sara bulanda kI senA ke pAMva ukhar3a gaye / dUsare dina sara bulanda ne mahArAjA abhayasiMha ke Dere meM upasthita hokara Atma-samarpaNa kara diyaa| nIMbAja ThAkura amarasiMha ne isa saMdhi meM vizeSa bhAga liyaa| uparokta varNana kucha prazaMsAtmaka avazya hai parantu aitihAsika pramANoM ke anusAra sara bulanda ko mahArAjA abhayasiMha ke sAmane Atma-samarpaNa karanA par3A . (a) paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pR0 337 / (prA) DaoN. gaurIzaMkara hIrAcanda projhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pu0 613 / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] thA / bahuta se itihAsakAroM ne isa avasara para mahArAjA aura sara bulanda kA paraspara pagar3I -badala bhAI banane kA ullekha kiyA hai / mahArAjA dvArA kaMthAjI zrAdi marahaThoM ko parAsta karanA ujjaina, sUrata zrAdi ke zAsaka kaMthAjI, pIlUjI prAdi gujarAta meM cautha vasUla karane ke liye ahamadAbAda kI ora bar3he, kintu mahArAjA kI senA se parAsta hokara kaMthAjI bhAga gayA / aitihAsika pramANoM ke anusAra kavi ke isa kathana kI puSTi hotI hai aura yaha jAnA jAtA hai ki mahArAjA ne pIlUjI ko, jo kaMthAjI ke sthAna para cautha vasUla karane ke liye ahamadAbAda kI ora bar3ha rahA thA, apane eka yoddhA lakhadhIra IMdA ko bheja kara dhokhe se maravA DAlA / bAdazAha kI prora se mahArAjA ko upahAra bhejanA bAdazAha muhammadazAha ke darabAra meM mahArAjA kA vakIla amarasiMha bhaMDArI rahatA thA / usane bAdazAha ko sara bulanda ke parAsta hone aura gujarAta para mahArAjA dvArA punaH zAhI hukUmata kAyama karane kI khabara sunaaii| isa para bAdazAha bahuta prasanna huA aura usane bhare darabAra meM vAha-vAha zabdoM ke sAtha mahArAjA kI prazaMsA kI tathA mahArAjA kA manasaba Adi bar3hAne ke sAtha unake rAjya kI vRddhi kI / kavi ke ukta kathana kI puSTi bhI aitihAsika dRSTi se hotI hai / bAdazAha asadullA khAM gurz2abardAra ke sAtha mahArAjA ke liye upahAra svarUpa ratnajaTita sirapeca, kalaMgI, eka hAthI tathA khilata Adi bheje / ' senAe~ kavirAjA karaNIdAna ne graMtha meM senAoM ke prAMkar3e bahuta kama diye haiM / mahArAjA abhayasiMha aura unase sambandhita pAtroM kI senAoM ke AMkar3e yatra-tatra diye haiM / unakI aitihAsika prAmANikatA ke bAre meM Age vicAra kiyA jAyagA / muz2aphphara alI khAM kI senA vi0 saM0 1778 ( I0 sa 1721 ) meM mahArAjA ajItasiMha bAdazAha ke samAna zAhI ThATa-bATa se ajamera meM rahane lage, yathA 1 DaoN0 gorIzaMkara hIrAcandaM zrojhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pRSTha 628 / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 ] gajasiMgha harI bhArI gumara, saraba karai prasapaka suraMga / patisAha huvo 'ajamAla' paha. dilI jema tArA duraMga // sU. pra. bhAga 2, pR. 66 kavi ke kathanAnusAra bAdazAha muhammadazAha ne mujaphpharaalI khAM ko tIsa hajAra zAhI senA ke sAtha mahArAjA kA damana karane ke liye ajamera kI ora bhejA thA, yathA maMgaLa krodha mahamaMda, sAha prajaLa daLa sabbaLa / khedhaka mudapharakhAMna, mugaLa ter3iyau mahAbaLa / torA phIla turaMga, bagasi pArabAM khajAMnAM / tIsa sahasa tAbina, asura daLa dIgha amAMnAM / muratabo , hajArI haphata mahi, pAna grahatAM pAviyo / ima vidA hoya mudapharaalI, 'ajaNa' bhUpa disa prAviyo / sU.pra. bhAga 2. pR.67 kavi ne Age phira saMketa kiyA hai ki mujaphpharaalI khAM ke sAtha tIsa hajAra kI senA thI, yathA bhaji gayA biNa gaja bhAra, haya thATa tIsa hajAra / miTa lAja chADi gumAMna, khaDi gayo mudapharakhAMna // sU. pra. bhAga 2, pR. 102 itihAsakAroM ke matAnusAra manoharapura pahu~cate-pahu~cate mujaphpharaalI khAM ke pAsa kevala bIsa hajAra senA jamA ho pAI thii|' bAdazAha dvArA mahArAjA abhayasiMha ko senA ke liye vyaya prAdi denA graMthAnusAra mahArAjA abhayasiMha ko sara bulanda ke viruddha dillI se vidA hote samaya bAdazAha muhammadazAha ne unheM tAja, khaMjara, talavAra, ghor3A, hAthI tathA topakhAne ke sAtha senA ke vyaya ke liye ikatIsa lAkha rupaye diye| ___ anya itihAsakAroM ke anusAra vi0 saM0 1786 meM bAdazAha muhammadazAha ne mahArAjA ko anya upahAroM ke atirikta senA ke vyaya ke liye 18 lAkha rupaye aura choTI-bar3I pacAsa topeM dI / 9 (pra) DaoN. gaurIzaMkara hIrAcaMda projhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pRSTha 563 / (mA) paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 321 / 2 (a) Orient Longman : History of Gujrat (Commassariat). [zeSa TippaNI pRSTha 38 para] Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] TaoNDa sAhaba ne 'sUrajaprakAsa' ke hI AdhAra para ikatIsa lAkha rupaye diye jAne kA ullekha kiyA hai|' yahAM para yaha vicAra karanA hai ki kavi kA 31 lAkha rupaye diye jAne kA kathana vAstavika hai yA atizayoktipUrNa / graMtha meM kavi ne pahale gujarAta ke sUbedAra hamIda khAM ke vidrohI hone kA ullekha kiyA hai| bAdazAha muhammadazAha ne sara bulanda khAM ko gujarAta kA sUbedAra niyukta kiyA aura pacAsa hajAra zAhI senA ke sAtha use hamIdakhAM ke viruddha bhenA / usa samaya use senA ke vyaya-svarUpa eka karor3a rupaye diye jAne kA hukma hugrA, yathA vAkA suriNa asapatI, kahara kopiyo bhayaMkara / vidA kIdha siravilaMda, dUTha samasera bahAdara / dIdha kIr3a hika daraba, dIgha paccAsa sahaMsa daLa / sujar3a khAga sirapAva, 'musaka' asi dIdha madaggaLa // sU pra. bhAga 2, pR. 238,236 itihAsavettAoM ke anusAra bhI sara bulanda ko zAhI senA ke sAtha eka karor3a rupaye diye jAne kA hukma milatA hai / ataH sara bulanda ko hamIda khAM ke viruddha senA ke vyayasvarUpa eka karor3a rupaye kA kavi kA kathana atizayoktipUrNa nahIM hai / jaba yaha bAta ThIka hai to sara bulanda ke gujarAta meM vidrohI ho jAne para mahArAjA abhayasiMha ko usake viruddha senA ke vyaya-svarUpa ikatIsa lAkha rupaye diye jAne kA kathana atizayoktipUrNa kaise ho sakatA hai / ataH isa dRSTi se kavi kA kathana ThIka pratIta hotA hai / (A) ivina; leTara mugalsa, pRSTha 205 / (i) DaoN. gaurIzaMkara hIrAcaMda aojhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pRSTha 612 / (6) paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 336 / (3) jodhapura kI khyAta ke anusAra 15 lAkha rupaye senA ke vyaya svarUpa mile / 1 TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, murAdAbAda, bhAga 2, pRSTha 176 / / 2 (a) Orient Longman : History of Gujrat (Commassariat). (A) ivina : leTara mugalsa, pRSTha 185-185 / (i) TaoNDa rAjasthAna, anuvAdita, paM0 baladevaprasAda mizra, murAdAbAda, bhAga 2, pRSTha 173 / 3 paM0 gaurIzaMkara hIrAcaMda projhA dvArA likhita rAjapUtAne kA itihAsa, bhAga 2, pRSTha 612 kA prathama phuTanoTa jisameM 'sUrajaprakAsa' ke kathana ko atizayoktipUrNa batAyA hai| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ 36 ] mahArAjA prabhasiMha ko senA bAdazAha ne vyaya ke atirikta mahArAjA ke sAtha kucha zAhI senA bhejI yA nahIM isakA pUrNa spaSTIkaraNa graMtha se nahIM hotA hai, yathA tAja kulaha sirapeca, jarI torA jara kaMbara / khaMjara jamadar3ha khar3aga, pamaMga sira pAva paTAjhara / 'taI loka tAbIna', topakhAMnAM gajabAMNAM / sajha sAha bagasIsa, lAkha ikatIsa khajAMnAM / ahamadAbAda dIdhau utana, asapati soca uthAliyo / IkhatAM doI rAhAM 'abhI', hoya vidA ima hAliyo / sU. pra. bhAga 2, pR. 248 ukta chappaya meM 'taI loka tAbIna' se senA ke diye jAne kI kucha dhvani avazya nikalatI hai kintu aspaSTa hai / sara bulanda khAM se yuddha karate samaya mahArAjA ke pAsa kitanI senA thI, graMtha meM isakA AMkar3A nahIM milatA hai kintu kavi ne mahArAjA kI senA kA vistRta varNana kiyA hai jisake antargata vibhinna sthAnoM kI senAoM kA mahArAjA kI senA ke sAtha honA pAyA jAtA hai| bAdazAha se vidA hote samaya mahArAjA kucha zAhI senA lekara cale hoMge isakI aspaSTa dhvani ukta varNana ke anusAra graMtha se nikalatI hai| mahArAjA ke bhAI bakhatasiMha aura mAravAr3a ke lagabhaga sabhI sAmantoM kI senAe~ bhI mahArAjA kI senA ke rUpa meM sAtha thiiN| sirohI ke rAva kI bhI eka Tukar3I mahArAjA ke sAtha ho gaI thii| pAlanapura kA adhikArI karImadAda khAM bhI mahArAjA se mila gayA thA / siddhapura ke nikaTa pahu~cane para javAMmada khAM aura saphadara khAM bAbI bhI sara bulanda kI kRpAoM ko bhulA kara mahArAjA se mila gaye the| vahIM para 'kasabAto' musalamAna aura svargIya momina khAM kA putra mohammada bAkira bhI gupta rUpa se inase mila gayA thaa| saradAra mohammada khAM goranI ko gujarAtiyoM kI senA bhI bAda meM inake sAtha zAmila ho gaI thii| ina saba kA ullekha kavi ne yathAsthAna kiyA hai kintu inakI senAoM kI saMkhyA nahIM dI gaI hai / ivina 'leTara mugalsa' aura loMgamensa 'hisTrI oNpha gujarAta' ke anusAra mahArAjA abhayasiMha ne jodhapura aura nAgaura se bIsa hajAra kuzala azvArohI lekara ahamadAbAda kI ora prayANa kiyA thA / graMtha meM bhI mahArAjA kI senA ke antargata vibhinna prakAra ke azvoM kA alaga-alaga varNana milatA hai| 'saharula Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] mutAkharIna' ke anusAra abhayasiMha 40-50 hajAra senA lekara gujarAta kI ora cale the / ' ataH anumAna lagAyA jA sakatA hai ki mahArAjA bIsa sahasra azvArohI lekara cale hoNge| kucha sahasra anya sainika bhI hoMge tathA ahamadAbAda pahu~catepahu~cate unake pAsa lagabhaga 40-50 sahasra senA ho gaI hogii| mahArAjA kI senA ke 120 bar3e-bar3e yoddhA aura 500 azvArohI sainika mAre gaye tathA 700 sipAhI ghAyala hue, yathA bhar3a payadaLa gaja bhir3aja par3e 'vilaMda' rA apaaraaN| na ko pAra ghAyalA, huvA loha meM sumArAM / ulA bhar3a eka sau vIsa, par3iyA jiNa vArAM / pamaMga par3e paMcasa, dhamaka selAM khaga dhArA / sAta se huvA ghAyala subhaTa, laI 'abhai' jasa vada liyo| AjarA vAra majhi pohI avara, judha ima kiNaM na jIpiyo / / sU. pra. bhAga 3, pR. 261 sara bulanda kI senA graMtha meM sara bulanda kI senA ke prAMkar3e kaI sthAnoM para bhinna-bhinna diye hue haiM kintu unase spaSTa nahIM kahA jA sakatA ki sara bulanda ke pAsa kula kitanI senA thI ? sarva prathama kavi ne sara bulanda kI senA kA ullekha usa sthAna para kiyA hai jaba bAdazAha muhammadazAha dvArA vidrohI hamIda khAM kA damana karane ke liye pacAsa sahasra senA aura usake vyaya ke liye eka karor3a rupayA denA taya kara ke sara bulanda ko gujarAta bhejA gayA, yathA vAkA suriNa asapatI, kahara kopiyo bhayaMkara / vidA kIdha siravilaMda, dUTha samasera bahAdara / dodha kor3a hika daraba, dIdha paccAsa sahaMsa daLa / sujar3a khAga sirapAva, musaka asi dIdha maddagaLa / kattAbama murajala-mulakakA, dodha arAbA ghaNa mudit| IrAMna virada ujavALa pAna dIdha tUrAMnapati / / sU. pra. bhAga 3, pR. 238,236 1 paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pR. 341 kA phuTanoTa / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 / eka sthAna para kavi ne bAraha hajAra senA kA ullekha kiyA hai jisake antargata alaga-alaga Tukar3iyoM ke sAtha yUropiyana bhI the, yathA judA misala jaMga haMta, asalla villAyata vALA / isar3A bAra hajAra, cUMca car3hiyA kaLicALA // sU. pra. bhAga 3, pR. 27 eka sthAna para kavi ne likhA hai ki sara bulanda kI senA meM zIzA, bArUda, do hajAra to Adi yuddha kI sAmagrI ke sAtha cAra hajAra sutara nAleM, tIna hajAra rehakale, bAraha hajAra baMdUkeM athavA baMdUkadhArI tathA to calAne vAle aMgareja the, yathA sIsA jAMmaMga sora, bhAra gADA bAMNAM bhara / cava haz2Ara sutranALa, habasa usatAja bahAdara / paNa hajAra rahakaLA, araba usatAja acuukaaN| sukara narAM bagasarAM, bAra hajjAra baMdUkAM / bi hajAra topa kaThaThI baDI, goLamadAja phiraMgarA / kari ajara krodha kIdhA kilama, jabara masAlA jaMgarA // sU. pra. bhAga 3, pR. 28 graMtha meM eka sthAna para pAyA jAtA hai ki sara bulanda ne nagara ke bAraha daravAjoM ke pratyeka dvAra para do-do hajAra baMdUkadhArI tathA dasa-dasa topeM rakha dI thiiN| inake atirikta pratyeka burz2a aura kaMgUre para sainika tainAta kara diye, yathA duya duya sahasa baMdUka, sahati bagasarA skaajaaN| te dasa dasa bhari topa, Dahai bAraha daravAjAM / bhuraja bhuraja pArabA, dugama jutha goldaajaaN| mativALAM meliyA, kaMgure kaMgure skaajaaN| phiraNiyA cahUtaraphAM phirai, kALa rUpa arabA ckaaN| kAr3hiyA khagAM kilakAM kara, DakA Dhola tabalAM DakAM // sU. pra. bhAga 2, pR. 350 ukta chappaya ke anusAra pratyeka dvAra para do-do hajAra ke hisAba se bAraha daravAjoM para 24 hajAra to baMdUkadhArI hI the tathA topeM calAne vAle, buoM va kaMgUroM para tainAta sainika unase alaga the / kavi ke kathanAnusAra sara bulanda ke eka sau pAlakInazIna, pATha hAthInazIna aura tIna sau aise jo dIvAne-grAma nAmaka sabhA meM jAte samaya sammAna ke adhikArI the, mAre gye| sAtha hI 4463 sainika bhI mAre gye| inake atirikta yuddha meM kitane hI ghAyala hue / yathA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] ima jIto 'prabhamAla' vAra naba jAe / lUTi ArabAM liyA lUTi, asi gaja bahI lAe / 'vilaMda' taNA bAr3hiyA, rUka jhATAM ravadAyaNa / cyAra sahasa cyArasa, asI terA asurAyaNa / jiNa majhi vivarau judau, mugaLa par3i rUpa myNdaa| sau pAlakhInasIna pATha asavAra gayaMdA / a par3e sAha jANa isA, prAvai aAma diivaaNnnmeN| tAjImataNA bhar3a tInasa, ghaNA avara ghamasAMNa meM / bhar3a payadaLa gaja bhir3aja, par3e vilaMda rA apArA / na ko pAra ghAyalA, huvA loha meM sumArAM / __ sU. pra. bhAga 3, pR. 261 mahArAjA dvArA vi0 saM0 1787 ko kArtika vadi 2 ko zAhI darabAra meM sthita apane vakIla ke nAma likhe gaye patra se prakaTa hotA hai ki sara bulanda ke hajAra-bAraha sau AdamI mAre gaye aura sAta-ATha sau ghAyala hue / isI patra meM pahale yaha bhI ullekha hai ki sara bulanda ne dazamI ke dina 8 hajAra savAroM aura 10 hajAra paidala sipAhiyoM se arthAt kula 18 hajAra se mahArAjA kI senA para hamalA kiyA thaa|' ataH hama isa natIje para pahu~cate haiM ki sara bulanda ke pAsa lagabhaga 50 sahasra senA hogii| 24 hajAra to usane kevala daravAjoM para hI tainAta kara dii| kacha sahasra buoM aura kaMgUroM para tathA 18 sahasra se mahArAjA para AkramaNa kiyA / ata: isa prakAra kula 50 sahasra ke lagabhaga senA ho jAtI hai| kavi ne bhI sarva prathama yahI ullekha kiyA hai ki sara bulanda pacAsa sahasra senA lekara hamIda khAM ke viruddha dillI se gujarAta kI ora calA thaa| isa prakAra graMtha meM diye hue aAMkar3e vizvasanIya jAna par3ate haiM / 'sUrajaprakAsa' aitihAsika aura sAhityika dRSTi se apane DhaMga kA eka mahattvapUrNa graMtha hai| jodhapuranareza mahArAjA mAnasiMha isa graMtha se itane prabhAvita hae ki unhoMne isa graMtha meM ullikhita sabhI ghaTanAoM ke citra banavA die, jinameM se adhikAMza jodhapura mahArAjA sAhiba ke 'pustakaprakAza' meM Aja bhI upalabdha hote haiM / 'paM0 vizvezvaranAtha reU dvArA likhita, mAravAr3a kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 336-340 kA phuTanoTa / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa graMtha kA itanA pracAra huA ki mAravAr3a ke adhikAMza jAgIradAroM aura cAraNoM ke pAsa tathA jainasaMgrahAlayoM meM isakI aneka hastalikhita pratiyAM milatI haiM / mahattvapUrNa bAta yaha hai ki isa graMtha kA racayitA kavirAjA karaNIdAna mahArAjA abhayasiMha kA rAja-kavi thaa| usane ahamadAbAda yuddha meM svayaM bhI bhAga liyA thaa| hama kaha sakate haiM ki pAThakoM ko sahI itihAsajJAna karAne meM yaha graMtha bahuta upayogI siddha hogaa| sUrajaprakAsa ke aitihAsika pAtra pAtroM kI dRSTi se jaba graMtha kI jAMca kI jAtI hai to jJAta hotA hai ki kavi ne graMtha meM atyadhika pAtroM kA ullekha kiyA hai| kaI mukhya pAtra to aise haiM jinakA sampUrNa vivaraNa itihAsa meM prApta hotA hai kintu kaI aise bhI haiM jo aitihAsika dRSTi se mahattvapUrNa haiM, kintu unakI jAnakArI abhI taka prApta nahIM ho sako hai| yaddha ke antargata kavi ne kaI yoddhAoM ke kevala nAma ginA diye haiM, unameM se kaI aise haiM jo usa samaya avazya prasiddha hoMge kintu isa samaya unake bAre meM prakAza DAlanA taba taka durlabha ho gayA hai jaba taka unase sambandhita aitihAsika sAmagrI prakAza meM nahIM A jAve / itanA avazya kahA jA sakatA hai ki paurANika vaMza-tAlikA ke alAvA kavi ne jitane bhI pAtroM kA ullekha kiyA hai ve aitihAsika dRSTi se ThIka jAna par3ate haiN| strI pAtra sampUrNa graMtha meM nahIM ke barAbara haiN| nIce graMtha meM Aye hue khAsa-khAsa pAtroM kA saMkSipta paricaya diyA jAtA haiambara caMpU yaha bar3A parAkramI zAsaka huaa| isakA pUrA nAma malika ambara thaa| yaha jAti kA habzI thA / yaha ahamada nagara rAjya kA pradhAna mantrI thaa| ahamada nagara kA rAjya mugala samrATa akabara ke adhikAra meM jAne para yaha usa rAjya ke bahuta se bhAga kA svatantra zAsaka bana baiThA aura upadrava karane lgaa| graMthAnusAra bAdazAha akabara ne jodhapura nareza savAI rAjA sarasiMha ko isakA damana karane ke liye dakSiNa meM bhejA aura inheM apane kArya meM saphalatA milii| jahAMgIra ke zAsana-kAla meM ambara ko dabAne ke liye punaH mahArAjA gajasiMha ko bhejA gayA / unhoMne bhI isakA damana kara ke zAnti sthApita kii| vRddhAvasthA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] meM isane mugaloM se liye hue pradeza zAhajahA~ ko sauMpa diye / yaha vi.saM. 1683 (I.sa. 1626) meM assI varSa kI avasthA meM mRtyu ko prApta huaa| akabara (bAdazAha) jalAluddIna mohammada akabara kA janma I.sa. 23 navambara 1542 ko humAyUM kI patnI hamIdAbAnU ke garbha se amarakoTa meM huA thA aura I.sa. 1556 meM kAlAnara meM isakA rAjyAbhiSeka huaa| usa samaya bhArata kI sthiti socanIya thI aura akabara ke adhikAra meM paMjAba kA thor3A sA bhAga thaa| isane apanI buddhimAnI se bairAmakhA~ ke paMje se nikala kara apane rAjya kI sthiti ko dRr3ha banAne kA prayatna kiyaa| I.sa. 1556 meM pAnIpata ke dUsare yuddha ke bAda hemU kA aMta ho gayA aura dillI meM mugala sattA sthApita ho gii| usake bAda hI Agare para bhI akabara kA prAdhipatya ho gayA / akabara eka mahattvAkAMkSI samrATa thA aura sampUrNa bhArata meM apanI sattA kAyama karane kI kAmanA karatA thaa| isI kAmanA se akabara ne rAjapatoM ke sAtha apanA sambandha jor3A aura jodhapura ke svAmI savAI rAjA sUrasiMha ko gajarAta kI rakSA kA bhAra sauMpA / gajarAta pahu~ca kara inhoMne mujaphphara ke upadrava ko dabAyA aura vaha gujarAta chor3a kara bhAga gayA / dakSiNa ke upadravoM ko bhI dabAne ke liye akabara ne savAI rAjA sUrasiMha ko bhejA thA / inhoMne ambaracampU ko bhagA kara dakSiNa meM zAnti sthApita kI thii| akabara vidvAnoM kA Adara karatA thaa| isakI sabhA ke navaratna itihAsa-prasiddha haiN| samrATa akabara apanI yogyatA ke kAraNa hI itihAsa meM akabara mahAn ke nAma se prasiddha huaa| akabara (zAhajAdA) auraMgajeba uttarakAlIna mugala samrATa thaa| usake kula pAMca putra the / inhIM putroM meM sabase bar3A sultAnamuhammada thaa| akabara auraMgajeba kA cauthA putra thaa| yaha mAravAr3a para AkramaNa karane vAlI zAhI senA kA senApati thaa| durgAdAsa ne mAravAr3a ke uddhAra ke liye apanI caturAI se zAhajAdA akabara ko apanI ora milA liyA aura nADola meM rAThaur3a saradAroM ne usakA bAdazAha honA ghoSita kara diyaa| kintu bAda meM auraMgajeba kI cAlAkI se vaha asaphala rahA aura apane kuTamba aura mAla asabAba ko lekara rAThaur3oM kI zaraNa meM calA gyaa| kaI dina mAravAr3a meM rahane ke bAda akabara apane parivAra sahita haja karane calA gyaa| haja karake IrAna A gayA aura vahIM para IsvI san 1706 meM usakA dehAnta ho gayA / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraja [ 45 ] rAva sIhAjI kA sabase choTA putra aura sonaga kA choTA bhAI thA / aja ne apanI senA sahita dvArikA kI yAtrA kI, vahA~ pahu~cane para zaMkhoddhAra ke cAvar3A rAjA ne isakA bahuta svAgata kiyA aura amUlya vastue~ bheMTa kIM / jau ( zrarjuna gaur3a ) - yaha mAroTha ke svAmI viThThaladAsa gaur3a kA putra thA aura bAdazAha zAhajahA~ ke pramukha darabAriyoM meM thA / vi. saM. 17019 meM rAva amarasiMha rAThaur3a ne bAdazAha ke pramukha 'darabArI salAvata khA~ ko apazabda kahane para Ama darabAra meM kaTAra se mAra ddaalaa| usI samaya arjuna gaur3a ne tathA anya vyaktiyoM ne amarasiMha para AkramaNa kara use mAra diyA kintu amarasiMha ne bhI vAra kara ke isakA kAna kATa liyA / dharamata ke yuddha meM mahArAjA jasavantasiMha ke sAtha raha kara isane apane atula zaurya kA paricaya diyA aura vIratA ke sAtha yuddha karatA huA vIragati ko prApta huA / anopasiMha (bhaNDArI anopasiMha ) - yaha rAya bhaNDArI raghunAthasiMha kA putra thA / yaha bar3A bahAdura, raNa-kuzala tathA nItijJa thA / saMvat 1767 meM mahArAjA ajItasiMha dvArA jodhapura kA hAkima niyukta kiyA gyaa| usa samaya hAkima para sivila aura miliTarI (Civil and Military) donoM kAmoM kA uttaradAyittva rahatA thA, jisako isane pUrI taraha se nibhAyA / vi.saM. 1772 meM isako nAgaura kA manasaba milA, taba mahArAja ne isako va mer3ate hAkima bhaNDArI pemasiMha ko nAgaura para amala karane ke liye bhejaa| rAThaur3a indrasiMha donoM hAkimoM kA mukAbilA karane ke liye Age bar3hA | ghamAsAna yuddha huA / phalasvarUpa indrasiMha kI phauja bhAga gaI aura bhaNDArI anopasiMha kI vijaya huI / indrasiMha ko aba nAgaura khAlI kara bAdazAha ke pAsa dillI jAnA par3A / vi.saM. 1776 meM pharrukhaziyara ke mAre jAne ke bAda phauja ke sAtha ahamadAbAda bhI isako bhejA thA / vahA~ bhI isane bar3I bahAdurI dikhAI thI / aphagAna khAM yaha bAdazAha muhammada zAha kI rAjya sabhA ke amIra-umarAvoM meM thaa| isake pUrva zAhI senA kA senApati thA / mugala sAmrAjya ke zatruoMoM kA damana karane ke liye yaha aneka yuddhoM meM bhAga le cukA thA / nAdirazAha ke AkramaNa ke samaya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] aphagAna khAM sindha kA sUbedAra thA / tadanantara bAdazAha kI rAjasabhA ke rAjamaMtriyoM meM sammilita kara liyA gayA thA / sara bulanda khAM ke viruddha ahamadAbAda yuddha meM jAne kA nimantraNa ise bhI diyA gayA thA, kintu isane svIkAra nahIM kiyA / abhayakaraNa yaha rAThaur3a vIra durgAdAsa kA putra thA aura sara bulanda khA~ ke viruddha grahamadAbAda ke yuddha meM mahArAjA abhayasiMha ke sAtha thA / yaha senA kI eka Tukar3I kA nAyaka thA / bhadra ke kile para lagAye gaye pA~ca morcoM meM se eka morce para abhayakaraNa ( karNota ) cAMpAvata mahAsiMha tathA bhAgIrathadAsa prAdi the / I. san 1730 tA. 10 akTobara ko zerasiMha mer3atiyA ( saradAra siMhota ) ke morce para bhayaMkara AkramaNa hone para abhayakaraNa usakI sahAyatA ko gayA thA aura isane atula sAhasa aura vIratA kA paricaya diyA thaa| iso morce para yaha ghAyala ho gayA thA kintu bacA liyA gayA thA / bharAMmakulI ( ibrAhIma kulI khAM ) - yaha zAhI senA ke mukhya senApati sujAta khA~ kA bhAI thA, aura mahArAjA abhayasiMha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM se eka thaa| yaha mAlavA, sUrata aura ahamadapura kA sUbedAra ( gavarnara ) thA / bar3A yogya rAjanItijJa tathA raNakuzala vyakti thA, kintu kinhIM prAntarika kAraNoM se hamIda khA~ isase zatrutA rakhatA thA / pezavA ne apanI chaH hajAra senA ke sAtha mAlavA para AkramaNa kara diyA to ibrAhIma kulI khA~ ne bar3I vIratA se pezavA kI senA se mukAbilA kiyA / kintu hamIda khA~ kI cAlAkI se isI yuddha meM pezavA va hamIda khA~ ke vyaktiyoM ne ibrAhImakulI khA~ kI hatyA kara DAlI / amarasiMha (mahArANA amarasiMha dvitIya ) - yaha apane pitA kI mRtyu ke pazcAt vi.saM. 1755 meM gaddI para baiThA / isakA janma vi.saM. 1726 meM hugrA thA / yaha bahuta teja svabhAva kA thA / gaddInazInI ke samaya DUMgarapura, bAMsavAr3A aura pratApagar3ha ke rAjAoM ne mahArANA ko najareM nahIM bhejiiN| ataH kupita hokara mahArANA ne una para car3hAI karake 1 lAkha 75 hajAra rupayA vasUla kiyaa| yaha AbU para kabjA karanA cAhatA thA parantu jodhapura ke mahArAjA ajItasiMha ko madada se yaha sthAna devar3oM se nahIM le sakA / pitA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] putra kI anabana ho jAne se yaha apane pitA se alaga rahatA thaa| pahale ye ekadUsare ke virodhI the kintu mahArAjA ajItasiMha ne pitA-putra kA mela karavA diyaa| isane apane rAjya meM aneka sudhAra kiye| isake eka rAjakumAra aura eka rAjakumArI thI / isakI mRtyu vi.saM. 1767 meM huii| amarasiMha (rAva amarasiMha rAThaur3a) yaha jodhapura ke mahArAjA gajasiMha kA jyeSTha putra thaa| isakA janma vi.saM. 1670 pauSa sudi 11 (I.saM. 1613 tA. 12 disambara) ko rANI sonagarI ke garbha se huA thaa| haThI aura uddaNDa hone ke kAraNa mahArAjA isase aprasanna rahatA thA aura apane choTe putra jasavantasiMha para adhika prema rakhatA thaa| mahArAjA apane choTe putra ko hI rAjya kA uttarAdhikArI banAnA cAhatA thaa| isaliye vakIla bhagavAnazAha jasakaraNa ne bAdazAha ko kaha kara amarasiMha ke nAma manasaba aura nAgaura kI jAgIra likhavA lo| isa para vaha rAjasiMha kuMpAvata aura pandrahasau savAroM ke sAtha bodazAha kI sevA meM calA gyaa| bAdazAha zAhajahA~ ke samaya meM isane aneka yuddhoM meM zAhI senA ke sAtha raha kara apanI vIratA kA paricaya diyA, kintu vi.saM. 1701 meM isane bAdazAha ke pramukha darabArI salAvata khAM ko mAra DAlA aura usI samaya ise bhI 'arjuna gaur3a tathA bAdazAha ke anya vyaktiyoM ne AkramaNa kara ke mAra DAlA / amarasiMha (UdAvata ThAkura amarasiMha) yaha vi.saM. 1767 meM gaddI para baiThA / yaha mahArAjA ajItasiMha ke samaya meM mahAvIra puruSoM kI gaNanA meM thaa| bAdazAha muhammadazAha ko bhI isake sAmane muMha kI khAnI pdd'ii| isI bIca ahamadAbAda kA sUbedAra sara bulanda khAM svatantratA se zAsana karane lagA aura bAdazAha kI AjJA kI avahelanA karane lgaa| usakA damana karane ke lie bAdazAha ne mahArAjA abhayasiMha ko gujarAta kA sUbedAra niyata kiyA / ataH mahArAjA ne ahamadAbAda ke liye prasthAna kara diyA aura ThAkura amarasiMha pIche senA lekara phuNcaa| rAste meM IDara vijaya kiyaa| ahamadAbAda pahuMcate hI bhayaMkara yuddha huaaa| sara bulanda ke bahuta se manuSya mAre gaye, bahuta se pakar3e gaye, isase nabAba kA bala ghaTa gayA aura usane apanA pratinidhi bheja kara mahArAjA se amarasiMha ko apane pAsa bhejane ke lie khaa| amarasiMha sara bulanda se milA aura mahArAjA se usakI saMdhi karavA dii| amarasiMha (bhaMDArI) isake pitA kA nAma khIMvasI bhaMDArI thA jo ki mahArAjA zrI ajItasiMha Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA mahArAjA zrI abhayasiMha ke samaya jodhapura kA dIvAna thaa| yaha bhI mahArAjA abhayasiMha ke zAsanakAla meM (vi.saM. 1766 se 1801 taka) jodhapura kA dIvAna rahA thaa| ahamadAbAda ke yuddha ke samaya yaha dillI meM mahArAjA abhayasiMha kA vakIla thaa| yaha bahuta buddhimAna, catura aura apane samaya kA mahAn rAjanItijJa thaa| amIra ulaumarA yaha bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM se thA aura jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha kA mitra thA tathA bAdazAha ke bAraha hajArI manasabadAroM meM thaa| isane mahArAjA abhayasiMha ko sara bulanda khAM ke viruddha ahamadAbAda para AkramaNa karane ke liye utsAhita kiyA thA aura gujarAta (ahamadAbAda) kI sUbedArI kI sanada mahArAjA abhayasiMha ke nAma likhavA dI gaI thii| alI mohammada khAM yaha ahamadAbAda ke sUbedAra sara bulanda khAM ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thaa| yaha eka anubhavI yoddhA tathA senA ke pramukha senA-nAyakoM meM thaa| sara bulanda ne ise zahara ke rezama ke pramukha vyApArI gaMgAdAsa ke pAsa eka lAkha rupayA vasUla karane ke liye bhejaa| isane gaMgAdAsa se 1 lAkha aura kuzAlacanda se sATha hajAra rupayA vasUla kiyaa| isa prakAra alI mohammada khAM ne sara bulanda ke liye rakama vasUla kii| yaha mahArAjA abhayasiMhajI ke sAtha yuddha hone ke samaya pazcimI bhAga kI senA kA pramukha yoddhA thA aura usI yuddha meM kAma aayaa| alI baradI khAM___ yaha bAdazAha muhammadazAha ke darabAra ke pramukha umarAvoM meM se eka thA / yaha bar3A bahAdura, raNa-kuzala evaM kuzala rAjanItijJa thaa| isakI vIratA aura nItijJatA se prasanna hokara bAdazAha bahAdurazAha ne isako lAhaura kA sUbedAra banA diyA thaa| bAda meM baMgAla kI vyavasthA sudhArane ke liye ise baMgAla kA gavarnara (sUbedAra) banA diyA gayA thaa| isake pUrva yaha zAhI senA kA senApati thA aura anekoM yuddhoM meM bhAga lekara apanI vIratA kA paricaya de cukA thaa| yaha jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha kA mitra thaa| isane baMgAla meM apanA svatantra zAsana sthApita kara liyA thaa| Abida alI khAM (prAbada alI khAM) yaha ahamadAbAda ke sUbedAra sara bulanda khAM ke vizvAsapAtra senA-nAyakoM meM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] thaa| yaha ghur3asavAra senA ko eka Tukar3I kA senApati thaa| yaha hAthI para savAra ho kara apane bhAI jamAla khAM ke sAtha yuddha-bhUmi meM bar3o vIratA se ldd'aa| isane yuddha meM aisI bahAdurI dikhAI ki mAravAr3I senA pIche haTane lgii| kintu samaya ne palaTA khAyA aura ina donoM bhAiyoM ko, jo eka hI hAthI para savAra the, ghera liyA gayA aura Abida alI khAM ko mAra ddaalaa| itamAdulla (itamAduddaulA) yaha bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thaa| raphIuddaulA kI mRtyu ke uparAnta saiyada bandhuoM kI sahAyatA se rozanaakhtara muhammadazAha ke nAma se I.saM. 1716 meM dillI kA bAdazAha bnaa| siMhAsana para baiThate hI isane saiyada bhAiyoM ke caMgula se nikalane kA prayAsa AraMbha kara diyA aura itamAduddaulA kI madada se Sar3ayantrakAriyoM dvArA husenaalI kA vadha karavA diyA va usake bhAI abdullA ko yuddha meM parAsta kara isane bandI banA liyaa| isake bAda isako bAdazAha ne apanA vajIra banAyA / parantu vaha adhika dinoM taka jIvita nahIM rahA aura I.saM. 1722 meM mRtyu ko prApta ho gyaa| irAvatamaMda khAM - isakA pUrA nAma zaku~ddaulA irAdatamaMda khAM thaa| yaha bAdazAha mahammadazAha ke vizvAsapAtra sevakoM meM thaa| bAdazAha ne isako mahArAjA ajItasiMha para car3hAI karane ke liye niyukta kiyaa| isako prasanna karane ke liye isakA manasaba 7000 jAta aura 6000 savAra kA kara diyaa| I.saM. 1723 meM isako prasthAna kI AjJA mila gaI aura zAhI khajAne se kharca ke liye do lAkha rupaye diye gye| ___ mahArAjA jayasiMha, muhammada khAM baMgasa, rAjA giradhArI Adi zAhI amIroM ko bhI isake sAtha zarIka hone kI AjJA milI / zAhI senA ke Agamana se pUrva hI mahArAjA ajItasiMha ajamera se ravAnA hokara sAMbhara hote hue jodhapura cale gaye / jUna san 1723 meM irAdatamaMda khAM ne ajamera meM praveza kiyaa| indrasiMha (rAva indrasiMha, nAgaura)___ isakA janma vi.saM. 1707 kI jeTha sudi 12 ko dakSiNa meM burahAnapura meM huA thaa| vi.saM. 1733 meM apane pitA rAyasiMha kI mRtyu ke bAda yaha nAgaura kA adhikArI bnaa| bAdazAha auraMgajeba ne isako pA~ca hajArI jAta aura do hajAra savAroM kA manasaba diyA thaa| mahArAjA jasavaMtasiMha kI mRtyu ke bAda apane purAne baira kA badalA lene ke liye rAva indrasiMha ko bAdazAha ne rAjA ke khitAba Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] ke sAtha jodhapura kA zAsana-bhAra sauMpa diyA thaa| parantu mahArAjA ke svAmibhakta nokaroM va saradAroM ke Age indra siMha kI eka na clo| vi.saM. 1773 meM mahArAjA ajItasiMha ne indrasiMha se nAgaura chIna liyaa| kintu vi.saM. 1780 meM bAdazAha ne nAgaura kA adhikAra punaH indrasiMha ko de diyA / mahArAjA abhayasiMha ne vi.saM. 1782 meM indrasiMha para hamalA kara ke nAgaura apane choTe bhAI bakhatasiMha ko de diyaa| indrasiMha dillI calA gayA, jahA~ bAdazAha ne use sirasA, bhaTanera, pUniyA aura baihaNI-vAla ke paragane jAgIra meM diye / vi.saM. 1786 meM dillI nagara meM indrasiMha kA dehAnta ho gyaa| ummedasiMha rAva chatrasAla ke bAda mAnasiMha sirohI kA rAjA bnaa| gaddI para baiThate hI isane apanA nAma ummedasiMha rakha liyaa| ahamadAbAda vijaya ko jAte hue mahArAjA abhayasiMha sirohI ThaharA aura siroho ko lUTane kI AjJA de dii| isake sipAhI sirohI ko laTane lage taba sirohI ke rAva ummedasiMha ne apanI pUtrI kA vivAha mahArAjA se kara usase saMdhi kara lI aura apanI phauja mahArAjA ke sAtha bheja dii| auraMgajeba (bAdazAha) yaha bAdazAha zAhajahA~ kA putra thaa| isakA janma 24 akTUbara 1618 I. ko mumatAja mahala ke garbha se dAhada meM huA thaa| isane ujjaina ke yuddha meM mahArAjA jasavantasiMha rAThaur3a ko parAjita kiyA, dhaulapura ke pAsa zAhazujA ko harAyA, Izvara ko sAkSI kara ke murAda se mitratA kI aura use maravA DAlA, pitA ko bandIghara meM DAla diyA aura aise hI aneka kAma kara ke bAdazAhI prApta kii| yaha aAtaMkavAdI bAdazAha thA / isane hindunoM para manamAnA atyAcAra kiyaa| jajiyA kara lagAyA / mandira tudd'vaaye| hindUoM ko musalamAna bnaayaa| mahArAjA jasavantaMsiMha ko maravAne ke liye Sar3ayaMtra race / isane mahArAjA jasavantasiMha ke putra ajItasiMha ke sAtha durvyavahAra kiyaa| isI ke kAraNa ajItasiMha ko lambe samaya taka idhara-udhara bhaTakanA pdd'aa| yaha jodhapura rAjya para adhikAra karanA cAhatA thaa| kintu usakI yaha icchA pUrNa nahIM huii| I.saM. 1707, 3 mArca meM isakA dehAvasAna ho gyaa| kaMTharAja (kaMthAjI) yaha marahaThoM kI senA kA senAnAyaka thaa| isakA pUrA nAma kathAjI kadama bA~De thA / marahaThoM dvArA gujarAta para AkramaNa karane ke samaya isane sAhasapUrNa bhAga Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 51 ] liyA thaa| mahArAjA abhayasiMha kA ahamadAbAda para adhikAra hone ke samaya kaMTha cAMpAnera (ujjaina) kA zAsaka thaa| isane vijaya kI kAmanA se ahamadAbAda para AkramaNa kiyaa| isake sAtha pIla aura AnaMdarAva kI senAeM bhI thiiN| kintu mahArAjA abhayasiMha kI vijaya huI aura kaMThA bhAga kara dakSiNa meM nijAmulamulka ke pAsa calA gayA / kanIrAma (kUpAvata ThAkura kanIrAma)___ yaha ThAkura rAmasiMha ke bAda apane pitA kA uttarAdhikArI huA / bAgI cAMdAvata daulatasiMha ko mAra kara mahArAjA abhayasiMha dvArA prAsopa bahAla krvaaii| vi.saM. 1787 meM ahamadAbAda meM sara bulaMda khAM se yuddha huA jisameM kuMpAvata kanIrAma sAtha thaa| mahArAjA abhayasiMha ko isa para pUrNa kRpA thI / mahArAjA abhayasiMha kI mRtyu ke bAda rAmasiMha gaddI para baiThA kintu inameM chichorapana hone ke kAraNa kanIrAma jodhapura se prAsopa calA gyaa| vi.saM. 1808 meM bakhatasiMha ne jodhapura para adhikAra kara liyaa| vi.saM. 1806 meM hI mahArAjA bakhatasiMha kA viSa-prayoga se jayapura rAjya ke gA~va sIMdholI meM dehAnta ho gyaa| taba unakA putra vijayasiMha jodhapura ke rAjyasiMhAsana para baitthaa| isI varSa inhIM mahArAjA ne ThAkura kanIrAma ko bIkAnera se bulAyA / kanIrAma ne Ajanma mahArAjA vijaya. siMha kI sevA kI / vi.saM. 1832 meM jodhapura meM hI isakA svargavAsa ho gayA / dAha-saMskAra kAgA bAga meM huprA / kAgA meM isakI chatrI banI huI hai| kamaruddIna khAM yaha bAdazAha muhammadazAha ke pradhAna salAhakAroM meM se eka thaa| yaha bAdazAha ke pradhAna vajIra nijAmula-mulka kA vizvAsapAtra vyakti thaa| yaha yogya tathA anubhavI vyakti thaa| bAdazAha ne jisa samaya sara bulanda khAM ke vidrohI ho jAne para usake viruddha vidroha ko dabAne aura usako padacyuta karane kA prastAva rakkhA usa samaya kamaruddona khAM bhI rAjasabhA meM maujUda thaa| yaha jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha ke hitaiSiyoM meM thA aura unase mitratA kA vyavahAra rakhatA thaa| karaNa (mahArANA karaNasiMha) yaha mahArANA amarasiMha kA putra aura rANA pratApa kA pautra thaa| isakA janma vi.saM. 1640 zrAvaNa zuklA 12 (I.sa. 1583 tA0 1 agasta ko) huA thaa| usa samaya dillI kA bAdazAha jahA~gIra thaa| usane zAhajAde khurrama ko mevAr3a vijaya ke liye savAI rAjA sUrasiMha ke sAtha bhejA aura rAjakumAra gajasiMha ko sAdar3I kA thAnA sauMpA gyaa| zAhI senA ne mevAr3a ko cAroM tarapha se ghera Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 52 ] liyA, rANA ne vijayI honA asaMbhava jAna kara saMdhi prastAva rkhaa| isa para vi0 saM0 1671 (I0 san 1614 ) meM mahArAjakumAra gajasiMha rAjakumAra karaNa ko lekara ajamera prAye | bAdazAha jahAMgIra, jo usa samaya ajamera meM hI thA, se milA diyA aura sulaha karavA dii| mahArANA karaNasiMha vi0saM0 1676 ( I0 san 1520 ) meM gaddI para baiThA aura vi0 saM0 1684 ( I0 san 1627) meM isakA dehAnta ho gayA / karaNasiMha (cAMpAvata) yaha pAlI ke ThAkura rAjasiMha kA putra bar3A vIra, parAkramI tathA yuddha * kuzala vyakti thA / yaha mahArAjA abhayasiMha kI senA kI eka Tukar3I kA senAnAyaka thA / mahArAjA ne ahamadAbAda ke yuddha ke samaya zahara para golAbArI karane ke liye 5 morce kAyama kiye the, jinameM pahale morce para yaha thA / vi0 saM0 1787 prAzvina sudi 10 ( I0 saM0 1730 tA0 10 akTUbara) zanivAra ko sara bulanda ne zerasiMha ( saradArasiMhota ke morce para AkramaNa kiyA / prabhayakaraNa aura cAMpAvata karaNa usakI (zerasiMha) sahAyatA ko gaye / ghamAsAna yuddha huA jisameM musalamAnoM ke 300 AdamI aura mahArAjA kI senA ke cAMpAvata karaNa, mer3atiyA bhopasiMha, jodhA haThIsiMha, dhAMdhala bhagavAnadAsa aura purohita kesarIsiMha lar3ate hue vIra gati ko prApta hue / karaNIdAna (bArahaTha karanIdAna) - yaha bArahaTha kesarIsiMha kA choTA putra thA / yaha bar3A buddhimAna thA / jaba mahArAjA abhayasiMha ne nAgaura kA rAjya rAva amarasiMha ke pote indrasiMha se chIna kara apane bhAI bakhatasiMha ko de diyA taba yaha avasara pAkara mahArAjA bakhatasiMha ke pAsa calA gyaa| kucha dinoM bAda gujarAta ke nabAba sara bulaMda khAM para mahArAjA abhayasiMha ne car3hAI kI to usa samaya karanIdAna mahArAjA bakhatasiMha ke sAtha thA / yuddha meM atyadhika parAkrama dikhAne para mahArAjA bakhatasiMha ne isako rAmasyA gAMva de diyA / vi0saM0 1808 meM jaba mahArAjA bakhatasiMha mahArAjA rAmasiMha ko jodhapura se nikAla kara mAravAr3a ke adhipati ho gaye taba karanIdAna ko mUMdiyAr3a kA paTTA diyA aura sirAyata saradAroM ke barAbara mAna diyaa| karImadAda khAM yaha bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thA / ise pahale pAlanapura kA phaujadAra banA kara bhejA gayA thA / isakI mahArAjA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 ] bhayasiMha se mitratA thI / mahArAjA abhayasiMha ne ahamadAbAda para car3hAI karane ke liye apanI senA sahita jodhapura se kUca kiyA, jisa samaya ve pAlanapura ke pAsa pahu~ce to isane unakA khUba svAgata kiyA / yahI karImadAda khAM bAda meM pAlanapura kA svataMtra zAsaka bana kara nabAba bana gayA / isane mahArAjA abhayasiMha kI sahAyatA ke lie ahamadAbAda ke yuddha meM apanI senA ko sara bulaMda khAM ke viruddha lar3ane ke lie bhejI thI / kizanasiMha ( mahArAjA kizanasiMha ) - yaha moTA rAjA udayasiMha kA 8 vAM putra thaa| isane I0 san 1666 meM apane nAma se kizanagar3ha rAjya kI sthApanA kii| yaha bar3A vIra, raNakuzala aura apanI dhuna kA pakkA th| isake tIna putroM meM se bhAramala ke putra rUpasiMha ne rUpanagara basAyA thA / bhATI 'goyandadAsa' ne, jo mahArAjA sUrasiMha kA vizvAsapAtra thA va jodhapura rAjya kA dIvAna thA, kizanasiMha ke bhatIje gopAladAsa kA vadha kara diyA thA / usakA badalA lene ke lie kizanasiMha ne ajamera kI havelI para hamalA kara ke bhATI goyaMdadAsa ko mAra diyaa| isase nArAja hokara rAjakumAra gajasiMha ne bhI pIchA kara ke kizanasiMha ko usake sAthiyoM sahita mAra DAlA / kubhA (mahArANA kuMbhA ) - yaha mahArANA mokala kA putra thA aura usakI mRtyu ke bAda vi0saM0 1460 meM rAjagaddI para baitthaa| isake bAliga hone taka rAjya kArya kI dekhabhAla maMDovara ke svAmI raNamalla rAThaur3a karatA thA / yaha mahArANA bar3A yazasvI, vIra, vidvAn aura pratApI huA jisane kuMbhalagar3ha aura AbU para acalagaDha nAmaka sthAna banavAye aura mAlavA ke bAdazAha muhammada tugalaka ko yuddha meM parAjita kara ke pakar3a liyA va 6 mAsa kaida meM rakha kara usase daMDha lekara chor3A / isakA smAraka cittaur3a ke kile meM vidyamAna hai | vi0saM0 1525 meM yaha apane jyeSTha putra UdA ke hAtha se mArA gayA / kusasaMha (UdAvata kuMvara kuzalasaha ) - isakA svargavAsa pitA kI maujUdagI meM hI ho gayA thA / yaha apane pitA ke sAtha mahArAjA ajItasiMha kI sevA meM rahA karatA thA / kuMvara kuzalasiMha dillI meM bhI mahArAjA ke sAtha thA / isane kuMvara pada meM hI anekoM vIratA ke kAma kiye the / jaba ajamera kA sUbedAra jagarAmagar3ha aura byAvara para kabjA karane kI niyata se senA lekara prAyA to kuMvara kuzalasiMha ne usakA sAmanA kiyA / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [. 54 ] mahA ghora saMgrAma huA jisameM aneka mugala voroM ko mAra kara bar3I vIratA se lar3ato huA vaha vIragati ko prApta huaa| kezarIsiMha purohita___ yaha jodhapura rAjya ke kher3ApA kA mahAparAkramI jAgIradAra thaa| isane apanI yogyatA se hI yaha jAgIra prApta kI thI / isake pUrvaja tivarI ke jAgIradAra the| yaha purohita dalapata kA pautra thA jo mahArAjA jasavantasiMha (prathama) ke sAtha dharamata (ujjaina) ke yuddha meM auraMgajeba ke viruddha lar3atA huA vIragati ko prApta huA thaa| isake pitA kA nAma akhaMsiMha thaa| purohita kezarIsiMha gujarAta (ahamadAbAda) ke yuddha meM mahArAjA abhayasiMha ke sAtha thA / ahamadAbAda nagara tathA bhadra ke kile para pAMca morce lagAye gye| kesarIsiMha dUsare morce para thaa| sara bulanda khAM ne I0 saM0 1730 tA0 10 akTUbara ko dUsare morce para AkramaNa kiyaa| ghamAsAna lar3AI huI jisameM sara bulanda ke 300 AdamI aura mahArAjA kI senA ke purohita kesarIsiMha, haThIsiMha, bhomasiMha, karaNa, bhagavAna Adi vIra yuddha meM vIragati ko prApta hue| kezarIsiMha bArahaTha __ yaha gurar3AI kA jAgIradAra thaa| yaha gAMva isako mahArAjA jasavantasiMha prathama dvArA prApta huA thaa| mahArAjA jasavantasiMha ko mRtyu ke bAda jaba mAravAr3a para mugaloM kA Adhipatya ho gayA taba isakA gA~va bhI mugaloM ke adhikAra meM calA gayA / yaha mahArAjA ajItasiMha ke dala meM zAmila ho gayA tathA Ajanma mahArAjA kI sevA karatA rahA / jaba jodhapura para mahArAjA kA adhikAra ho gayA taba isako apanA gA~va gurar3AI bhI vApisa mila gyaa| isake gorakhadAna aura karaNIdAna do putra the jo mahArAjA abhayasiMha ke sAtha ahamadAbAda ke yuddha meM zAmila hue the| khAna daurAna yaha bAdazAha muhammada zAha ke samaya meM mIra bakzI ke ucca pada para AsIna thA aura mahArAjA abhayasiMha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thaa| isane dillI meM mahArAjA kA zAnadAra svAgata kiyA thaa| isI kI salAha se bAhazAha ne mahArAjA ko gujarAta kA sUbedAra banAyA thaa| nAdirazAha ke AkramaNa ke samaya khAnadaurAna apanI senA sahita karnAla ke yuddha meM zarIka huaa| bhISaNa saMgrAma huA jisameM mugala senA burI taraha parAjita huI aura yaha apane 8000 sainikoM sahita vIragati ko prApta huaa| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 55 ] khIMvasI bhaMDArI yaha mahArAjA ajItasiMha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM se thaa| mugala samrATa pharrukhasiyara para isakA bar3A prabhAva thaa| grantha sUrajaprakAsa ke anusAra hinduoM para se jajiyA kara chur3avAne meM isane mahattvapUrNa sahayoga diyA thaa| yaha jodhapura rAjya kI tarapha se varSoM taka mugala darabAra meM rahA thaa| pharrukhasiyara kI hatyA ke bAda isane dillI pahu~ca kara nabAba abdulA khAM kI sammati se muhammadazAha ko dillI ke takhta para baiThAyA / mahArAjA abhayasiMha ke zAsanakAla meM bhI yaha jodhapura kA dovAna rahA thaa| isakA putra amarasiMha ahamadAbAda ke yuddha ke samaya dillI meM jodhapura mahArAjA kI ora se vakIla thaa| khurama (zAhajAdA khurrama) yaha jahA~gora kA tIsarA putra thaa| isakA janma 1592 I0 meM lAhaura meM huA thaa| khurrama bar3A hI yogya tathA prabhAvazAlI vyakti thA / jahA~gIra use prANoM se adhika priya samajhatA thaa| jaba I0 sa0 1606 meM jahA~gIra khusaro ke vidroha ko zAnta karane ke lie gayA taba khurrama ko hI rAjadhAnI kI surakSA kA bhAra sauMpA gyaa| khurrama ne aneka acche kArya kiye| usI ke pariNAmasvarUpa jahA~gIra ne ise zAhajahA~ kI upAdhi dI / zAhajahA~ ne dakSiNa kI sthiti ko, jo bigar3a cukI tho, sambhAlane meM saphalatA prApta kii| isase prasanna hokara use uccatama zAhI senA kA senApati banA diyaa| use bahuta uttama jAgIra pradAna kii| isane mahAvata khAM ko apanI ora milA liyA aura zaharayAra kA anta kara ke bAdazAha bana gayA / bAdazAha banate hI isane saMdigdha vyaktiyoM ko haTA diyA aura apane vizvasanIya vyaktiyoM ko rAjasevA meM niyukta kiyaa| aise yogya zAsaka kI mRtyu 74 varSa kA hone ke bAda 1666 I0 meM ho gii| goyaMdadAsa (bhATI goviMdadAsa) mAravAr3a ke itihAsa meM isakA nAma ullekhanIya hai / yaha nAgAra ke pAsa gAMva bhAMDave ke bhATI mAnasiMha kA putra thaa| suratAMNa mAnAvata isakA sahodara thaa| bhATI goviMdadAsa ne pradhAna ke pada para AsIna hokara rAjya kA prabandha zAhI DhaMga para kara diyaa| isase mAravAr3a ke narezoM aura saradAroM kA saMbaMdha svAmI-sevaka sA ho gyaa| zAdI-gamI ke samaya ThakurAniyoM ke aMta:pura meM Ane jAne kI prathA uTha gaI / inhoMne raNamalla ke vaMza ke jAgIradAroM ke liye dAIM tarapha aura jodhAjI ke vaMza ke jAgIradAroM ke lie bAIM tarapha kA sthAna niyukta kiyaa| rAja kArya ke lie dIvAna, bakhzI, hAkima, darogA aura potedAra Adi niyukta kiye| mevAr3a-damana ke samaya rAjakumAra gajasiMhajI ke sAtha jA kara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ) bhATI ne mahArANA ko bAdazAha se saMdhi karavAI / eka samaya bhATI goviMdadAsa ajamera meM mahArAjA sUrasiMhajI ke sAtha thA jahA~ kizanasiMhajI ne apane bhatIje gopAladAsa kA badalA lene ke lie isakI havelI meM ghusa kara isako mAra ddaalaa| gorakhadAna (bArahaTha gorakhadAna) yaha bArahaTha kesarIsiMha kA jyeSTha putra thaa| pitA kI mRtyu ke bAda yaha rUpAvAsa meM rhaa| yaha mahArAjA abhayasiMha ke kRpApAtroM meM thA aura ahamadAbAda ke yuddha ke samaya mahArAja ke sAtha thaa| isako sevAoM se prasanna hokara mahArAjA abhayasiMha ne isako pAlI paragane kA keralA gAMva pradAna kiyaa| isake eka ho putra amarasiMha thA jo mahAn pratibhAsaMpanna vyakti thaa| goradhanasiMha (kUpAvata rAThaur3a goradhanasiMha) . yaha caMDAvala ThAkura cAMdasiMha kA putra thaa| yaha ThikAnA mahArAjA sUrasiMha ne isake pitA cAMdasiMha ko vi0 saM0 1652 meM inAyata kiyA thaa| jisa samaya mahArAjA gajasiMha ne bhomasiMha sIsodiyA ko yuddha meM mArA thA usa samaya yaha mahArAjA gajasiMha kA pramukha yoddhA thA / vi0 saM0 1714 meM ujjaina ke pAsa phatiyAbAda ke mukAma para zAhajAdA murAda aura auraMgajeba bAdazAhata ke lobha se pA khar3e hue| usa samaya zAhI senA ke senApati kAsima khAM aura mahArAjA jasavantasiMha the / kAsima khAM badala kara auraMgajeba ke pakSa meM ho gyaa| isa para bhI mahArAjA jasavantasiMha ne auraMgajeba ke sAtha ghora saMgrAma kiyA jisase zatra oM ke nAkoM dama ho gyaa| isa yuddha meM kapAvata rAThaur3a goradhanasiMha cAMdasiMhota ne ghora saMgrAma kiyA aura kaI zatruoM ko mAra girAyA aura apanI senA ko rakSA kI / anta meM yaha svayaM bhI isI yuddha meM lar3ate-lar3ate vIragati ko prApta huaa| cAcA aura merA ye donoM bhAI mahArANA khetA kI pAsavAna eka khAtaNa ke garbha se paidA hae the| ye donoM bhAI bar3e vIra, parAkramI aura raNakuzala yoddhA the / eka bAra mahArANA mokala dvArA kisI vRkSa kA nAma aura guNa pUchane para bahuta krodhita ho gaye, aura avasara pAkara mahArANA mokala ko mAra ddaalaa| usa samaya rAva raNamalla maMDovara meM the| mokala ke mAre jAne kA samAcAra sunate hI rAva ne pagar3I utAra kara sAphA bA~dha liyA aura pratijJA kI ki cAcA aura merA ko mAra kara hI pagar3I bAMdhUgA / isake bAda 500 savAroM ke sAtha paI ke pahAr3oM para AkramaNa kiyA kintu unako kAbU meM nahIM lA sakA / bAda meM gametI bhIla ke Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 57 ] putroM kI sahAyatA se ina para AkramaNa kiyA / cAcA aura merA mAre gaye aura cAcA kA putra ikkA bhAga kara mA~DU ke bAdazAha mahamUda kI zaraNa meM calA gayA / jagarAmasiMha (UdAvata ) isakA janma vi0 saM0 1666 meM rAsa ThikAne meM huA thA / isakA pitA vijayarAma savAI rAjA sUrasiMha kI sevA meM rahatA thA / yaha bar3A mahattvAkAMkSI thA / yuvAvasthA meM ise nayA ThikAnA sthApita karane kI prabala AkAMkSA huI / vikramI saM0 1735 meM bara ke pUrva meM jagarAmagar3ha nAmaka durga banAyA aura ajamera ke zAhI khAlase ko taMga karane lagA / isase taMga hokara ajamera ke sUbedAra saMdhi kara ke apane pAsa bulA liyaa| ajamera meM raha kara isane meroM va mevoM ke upadrava ko zAnta kiyA / tatpazcAt dillI calA gyaa| vahAM kucha dina rahane ke bAda mayUra ke mArane kI zikAyata meM eka yavana kA hAtha kATa DAlA aura dillI ko chor3a kara udayapura calA zrAyA / tatkAlIna mahArANA ne isako jAgIra denI cAhI parantu isakA dhyAna mAravAr3a ke bAlaka mahArAjA ajItasiMha kI tarapha AyA, ataH yaha mAravAr3a meM zrA gayA aura mahArAjA ajItasiMha kI sevA meM rahate hue aneka yuddhoM meM bhAga liyA / vi0 saM0 1765 meM mahArAjA ajItasiMha ne isako nImAja kA ThikAnA inAyata kiyaa| vi0 saM0 1767 meM isakA dehAvasAna ho gayA / japharajaMga ( khAnakhAnA japharajaMga ) - yaha bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thA aura usa samaya paMjAba aura lAhaura kA sUbedAra thA / sara bulanda khAM ke viruddha gujarAta ( ahamadAbAda ) para AkramaNa karane kA prastAva bAdazAha ne isake sammukha bhI rakhA thA kintu isane apanI asamarthatA prakaTa kara asvIkAra kara diyA / japharayArabara khAM yaha zAhI darabAra kA mukhiyA thA / jisa samaya sara bulanda khAM ke vidroha ko dabAne kI vArtA khAsa darabAra meM calI, yaha bhI khAsa darogA ke pada para thA aura darabAra meM upasthita thA / bAdazAha ne sara bulanda khAM ke viruddha ahamadAbAda para AkramaNa karane kA isako Adeza diyA, kintu isane asvIkAra kara diyA / jamAlaalI khAM ( jamAla khAM ) - yaha sara bulanda kI senA kA senApati thA / zrahamadAbAda ke yuddha meM, jo mahArAjA abhayasiMha ke sAtha huA thA, isane bar3I vIratA dikhAI thI / yaha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 58 ] itanI vIratA se lar3A ki musalamAnoM kA palar3A bhArI dikhane lagA tathA mahArAjA kI senA pIche haTane lagI aura sara bulanda khAM kI senA unheM pIche DhakelatI gaI / parantu kucha samaya bAda mahArAjA abhayasiMha kI senA Age bar3hane lagI aura senApati jamAla khAM ke hAthI ko ghera liyA, jahA~ vaha lar3atA. lar3atA vIra gati ko prApta huaa| jayasiMha (mirjA rAjA) yaha jayapurAdhoza rAjA mAnasiMha kA prapautra thaa| isakA janma I0 sa0 1611 meM huA thA aura I0 sa0 1621 meM kevala 10 varSa kI avasthA meM rAjyAbhiSeka huA / I0 ma0 1628 meM samrATa zAhajahA~ ne isakA vizeSa Adara kiyaa| mugala sAmrAjya kI vRddhi ke liye vividha sthAnoM para yuddhoM meM apanI vIratA kA paricaya diyaa| zAhajahA~ ne khurrama ke viruddha paraveja ke sAtha mirjA rAjA jayasiMha ko senApati banA kara bhejA thA / yaha bAta svAbhimAnI mahArAjA gajasiMha ko burI lagI / ataH vaha eka aora khar3e hokara yuddha kA pariNAma dekhane lge| jayasiMha kI senA bhIma sIsodiyA ke sAmane Tika nahIM sakI aura bhAga gii| usa samaya gajasiMha ne usakA mukAbalA karake bhIma sIsodiyA ko mAra ddaalaa| I0 sa0 1667 I0 meM burahAnapura meM isakI mRtyu huI / jasiMha (mahArANA) isakA janma vi0 saM0 1710 pauSa vadi 11 ko huA thaa| yaha apane pitA kI matyU ke bAda vi0 saM0 1737 meM mevAr3a kA svAmI huaa| mahArANA rAjasiMha kI matyu ke samaya se mevAr3a mugala dala se ghirA huA thaa| mahArANA jayasiMha ne mAravAr3a ke mahArAjA ajItasiMha se mila kara bheda noti kA anusaraNa kiyA aura zAhajAdA muajjama ko apanI ora milA lenA cAhA kintu saphalatA nahIM milii| isake bAda isane akabara ko apanI ora milaayaa| zAhajAdA akabara ne jaba mahArANA se mila kara apane ko bAdazAha ghoSita kiyA taba mahArANA ne mAMDalagar3ha ko punaH apane adhikAra meM kara liyaa| vi0 saM0 1738 meM mahArANA ne bAdazAha auraMgajeba se saMdhi kara lii| isake bAda auraMgajeba dakSiNa meM calA gayA aura lagAtAra 25 varSa marahaThoM se lar3atA rahA / isI bIca mahArANA jayasiMha aura unake putra amarasiMha dvitIya meM gRha-kalaha ho gyaa| usa samaya mahArAjA ajItasiMha ne bIca-bacAva kara ke pitAputra meM paraspara mela karavA diyaa| ThIka isI samaya mahArANA jayasiMha ne apane choTe bhAI gajasiMha ko putrI kA vivAha mAravAr3a ke mahArAjA ajItasiMha se Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] kara diyA / mahArANA ne kaI tAlAba prAdi banavAye, jinameM jayasamudra ullekhanIya hai / aise suyogya rANA kI mRtyu vi0 saM0 1755 meM huii| jayasiMha (mahArAjA savAI jayasiMha)___ yaha Amera kA rAjA bar3A yazasvI aura bhAgyazAlI huA hai| isakA janma vi0 saM0 1745 aura rAjyAbhiSeka vi0 saM0 1756 meM viSNusiMha ke marane ke pazcAta kAbula meM huA thaa| yaha kAbula meM rAjya-siMhAsana-saMskAra se sampanna hone ke pazcAt bhArata meM Akara dakSiNa meM bAdazAha auraMgajeba ke pAsa gayA to auraMgajeba ne isake donoM hAtha pakar3a lie aura isase kahA ki tU aba kyA kara sakatA hai ? usa samaya yaha bAlyAvasthA meM hI thA, phira bhI apanI pratyutpanna buddhi se bAdazAha se kahA ki maiM aba saba kucha karane meM samartha haiM, kyoMki marda jaba stro kA eka hAtha pANigrahaNa ke samaya pakar3atA hai to vaha use jovana bhara nibhAtA hai aura use bahuta se adhikAra detA hai, aura jahAMpanAha ne mere donoM hAtha pakar3a lie haiM, isase mujhe pUrNa vizvAsa hai ki maiM aba anya rAjAmahArAjAoM se bar3ha kara huuN| isa para bAdazAha bahuta prasanna huyA aura isako savAI rAjA kI upAdhi se vibhUSita kiyaa| isI savAI rAjA jayasiMha kI putrI se mahArAjA abhayasiMha ne apanA vivAha mathurA meM jAkara kiyA thA jisase jodhapura ke sAmanta-gaNa * mahArAjA se nArAja hokara jodhapura kI tarapha A gaye the| jisa samaya mahArAjA abhayasiMha ne sara bulanda ko parAsta karane kA bIr3A bAdazAha ke darabAra meM uThAyA thA aura bAda meM jaba mAravAr3a kI tarapha ravAnA hue the to mAravAr3a Ate samaya ye jayapura hokara savAI jayasiMha se mila kara Aye the| ___ mahArAjA savAI jayasiMha ne apane nAma se vi0 saM0 1784 meM jayapura nagara basAyA / hindI kA prasiddha kavi bihArI isI ke darabAra kA ratna thaa| isa mahArAjA kA dehAvasAna khUna ke bigar3a jAne ke kAraNa vi0 sa0 1800 ko hugraa| jahAMgIra (bAdazAha) isakA janma vi0 sa0 1626 tadanusAra I0 san 1566 meM Amera ke rAjA bhAramalajI kI putrI ke garbha se phatahapura sokarI meM mahAtmA zekhasalIma ciztI ke makAna para huA / kahate haiM ki bAdazAha akabara ko yaha putra mahAtmA zekhasalIma ciztI ke AzIrvAda se hI prApta huA thA, ataeva mahAtmA zekhasalIma ciztI ke prati apanI kRtajJatA prakaTa karane ke lie zAhajAde kA nAma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] muhammada sultAna salIma rakhA gyaa| isakI zikSA bairAma khAM ke putra abdularahIma khAnakhAnA ke dvArA huii| yaha nyAyapriya, udAra tathA vora thA parantu sAtha hI isameM krUratA, bhIrupana Adi virodhI guNa bhI the / I0 sa0 1605 meM yaha 36 varSa kI avasthA meM nUruddIna muhammada jahAMgIra bAdazAha gAjI kI upAdhi ko dhAraNa kara ke Agare meM siMhAsanArUr3ha huaa| dakSiNa meM jaba malika ambara svataMtra ho gayA thA taba bAdazAha jahA~gIra ne jodhapura ke mahArAjA gajasiMha ko ambara ke bar3hate hue prabhAva ko dabAne ke lie bhejA thaa| usameM mahArAjA gajasiMhajI vijayI hue| malika ambara parAjita huaa| isa vijaya se prasanna hokara bAdazAha jahAMgIra ne mahArAjA gajasiMha ko dala-thaMbhana kI upAdhi se vibhUSita kiyA / jahA~dArA zAha I0 sa0 1712 meM muIjuddIna bahAdura zAha kA sabase bar3A putra jahA~dArA zAha ke nAma se julaphikAra khAM va mahArAjA ajItasiMha kI sahAyatA se gaddI para baitthaa| yaha bar3A hI ayogya, ArAmatalaba, vilAsI tathA vyabhicArI zAsaka thaa| isane julaphikAra khAM ko apanA pradhAna bnaayaa| bAdazAha lAhaura se dillI pahu~ca kara lAla kuMvara ke prema meM anurukta ho gyaa| nUrajahA~ kI taraha lAlakuMvara ne bhI zAsana kI bAgaDora apane hAtha meM rakhane kA prayAsa kiyaa| kintu usI samaya baMgAla ke gavarnara pharrukhasiyara ne mahArAjA ajItasiMha va saiyada bandhuoM kI sahAyatA se jahA~dArAzAha va julaphikAra khAM kI hatyA karavA kara dillI kA zAsana apane hAtha meM le liyA aura siMhAsana para baiTha gayA / jAphara khAM yaha bAdazAha muhammada zAha kI rAjyasabhA kA umarAva thaa| bAdazAha ne ise sara bulanda khAM ke viruddha ahamadAbAda ko sUbedArI dene ke lie kahA, kintu isane maMjUra nahIM kiyaa| isane mahArAjA abhayasiMha se anunaya-vinaya kara ke ahamadAbAda kI sUbedAro kA paravAnA mahArAjA ke nAma likhavA diyaa| yaha . lAhaura kA sUbedAra bhI raha cukA thaa| yaha mahArAjA abhayasiMha kA vizvAsapAtra mitra thA, kintu mahArAjA kI vIratA va nirbhayatA ke kAraNa usase sazaMkita bhI rahatA thaa| julaphagAra (julaphikAra khAM) yaha bAdazAha jahAMdArA zAha kA vizvAsapAtra vyakti thaa| yaha IrAnI thaa| bAdazAha jahAMdAra zAha dhana aura senA ke abhAva meM bhI mahArAjA ajItasiMha Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 61 ] jodhapura tathA isa jUlaphikAra khAM ko sahAyatA tathA sahAnubhUti ke kAraNa ajImuzzAna ko yuddha meM parAjita kara sakA aura bAda meM ajImuzzAna ko mAra kara dillI ke takhta para baiThA / isane julaphikAra khAM ko apanA maMtrI banAyA kintu kucha dinoM ke bAda hI saiyada bhAiyoM kI sahAyatA se jahAMdAra zAha aura julaphikAra khAM mAre gae aura pharrukhasiyara bAdazAha banA jo baMgAla kA gavarnara thaa| tarIna khAM (tariyana khAM)___ yaha aphagAna saradAra thA aura isake sAtha hI eka aphagAna saradAra aura / thA jisakA nAma saiyada kayUma thaa| ye donoM bar3e vIra tathA raNa-kuzala the| ye donoM apane arabI ghor3oM para savAra ho kara ahamadAbAda ke yuddha meM lar3a rahe the jahA~ vIra gati ko prApta hue| jamAlaalI khAM inake zavoM ko zahara meM le aayaa| tarIna khAM mahArAjA abhayasiMha ke viruddha ahamadAbAda meM phauja kI eka Tukar3I kA senApati thaa| isane ahamadAbAda ke yuddha meM apanI prabala vIratA kA paricaya diyA thaa| turarAbAja khAM (turAbAja bakza) yaha bAdazAha muhammada zAha ke bArahahajArI manasabadAroM meM thA aura bar3A vIra, utsAhI, nItijJa tathA kuzala vyakti thaa| yaha zAhI senA kA senApati thA aura aneka yuddhoM meM apanA raNa-kauzala dikhA cukA thA, phira bhI sara bulanda khAM kI zakti ke sanmukha yaha bhayabhIta ho gayA aura ahamadAbAda para AkramaNa karane ke prastAva ko asvIkAra kara diyA / dalela khAM yaha lAhaura kA sUbedAra thA tathA zAhI darabAra ke mIra umarAvoM meM yaha mukhya thA / bAdazAha ne mara bulanda khAM ke viruddha ahamadAbAda para jAne kA prastAva isake sammukha rakhA para isane asvIkAra kara diyaa| dAMnayAla (zAhajAdA) yahasamrATa akabara kA choTA putra thA / zAhajAdA murAda kI mRtyu ke bAda ise dakSiNa kA sUbedAra banA kara bhejA thA aura usakI sahAyatA ke liye savAI rAjA sUrasiMha ko sAtha bhejA thA, kintu thor3e hI samaya bAda isakI mRtyu ho gii| dArAsAha (dArA zukoha) yaha bAdazAha zAhajahA~ kA jyeSTha putra tathA uttarAdhikArI thaa| yaha ilAhAbAda, paMjAba, multAna Adi sUboM kA zAsaka raha cukA thA / anekoM prAMtoM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 62 ] kA zAsana kara usane paryApta anubhava prApta kara liyA thA aura adhikatara zAhajahA~ ke pAsa hI rahatA thA / I0 sa0 1658 ke uttarAdhikAra yuddha meM parAjita hokara bhAgA kintu zrauraMgajeba ke sahayogiyoM dvArA pakar3A jAkara kaida kara diyA gayA aura anta meM usakI hatyA kara dI gaI / duragAdAsa ( rAThaur3a vIra durgAdAsa ) - rAThaur3a vaMza ke itihAsa meM vIra durgAdAsa kA nAma amara rahegA / isa vora ne mugala samrATa auraMgajeba ke dvArA mAravAr3a kA rAjya khAlase kiye jAne para auraMgajeba se kaI yuddha kara mAravAr3a kA rAjya surakSita rakha kara apanI asAmAnya vIratA aura raNa cAturI ke atirikta prAdarza svAmibhakti aura dezaprema kA paricaya diyaa| isakA pitA grAsakaraNa mahArAjA jasavantasiMha kI naukarI karatA thA / isakI mAtA se prema na hone ke kAraNa donoM mAM-beTe zrAsakaraNa se pRthak luNAvA gAMva meM rahate the / kucha dina bAda mahArAjA ne durgAdAsa ko bhI apanI sevA meM rakha liyA / yaha jasavantasiMha kI mRtyu ke bAda usake putra jItasiMha ko zAhI senA ke ghere se nikAla kara mAravAr3a le AyA aura samaya grAne para ajItasiMha ko mAravAr3a rAjya kA adhikArI banAyA / vIra durgAdAsa kI mRtyu ujjaina meM kSiprA nadI ke kinAre para huI / daulata khAM yaha nAgaura kA zAsaka ( nabAba ) thA / rAva gA~gA ke cAcA zekhA ne isakI ( khA~jAdA daulata khAM ) sahAyatA se vi. saM. 1585 ( I0 san 1526) meM jodhapura para car3hAI kI / isakA samAcAra milate hI gAMgA ne sevakI (gAMva) taka Age bar3ha kara usakA sAmanA kiyaa| yuddha hone para 'zekhA' mArA gayA aura daulata khAM bhAga kara nAgaura calA gayA / dvArakAdAsa dadhavAr3iyau prasiddha kavi mAdhodAsa dadhavAr3iyA kA putra tathA jodhapura ke mahArAjA ajItasiMha kA kRpA pAtra aura rAjya meM pratiSThita musAhiba bhI thA / isane pitA kI bhAMti DiMgala ke zreSTha kaviyoM meM sthAna prApta kiyA thaa| isane mahArAjA zrajItasiMha ke jIvanakAla meM hI vi. saM. 1772 meM 'mahArAjA ajItasiMha rI davAveta' nAmaka graMtha kI racanA kI / isase prasanna hokara mahArAjA ne isako jaitAraNa tahasIla kA bAsanI gAMva pradAna kiyaa| isakI anya phuTakara racanAe~ bhI prApta hotI haiM / yaha jaisA kavi thA vaisA hI vIra bhI / yaha ahamadAbAda ke yuddha meM mahArAjA abhayasiMha ke sAtha thA aura vahAM yuddha meM bar3I bahAdurI ke sAtha lar3A aura ghAyala ho kara baca gayA / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 63 ] nAhara khAna yaha bAdazAha muhammada zAha ke vizvAsapAtra AdamiyoM meM se thaa| pharrukhasiyara ke samaya meM yaha sAdhAraNa vyakti thA / kintu parizrama ke bala se yaha dIvAnagI ke pada taka pahu~ca gayA thaa| I. sa. 1721 meM yaha sarva prathama sAMbhara kA phaujadAra banA kara bhejA gayA thaa| isake bAda I. sa. 1722 ke anta meM sAMbhara ko phaujadArI ke sAtha hI ajamera kA dIvAna niyukta kara diyA gyaa| bhaMDArI khIMvasI isako sAtha lekara ajamera gayA / nAhara khAM ke sAtha isakA bhAI ruhellA khAM bhI thaa| inhoMne ajamera ke nikaTa pahu~ca kara rAThaur3oM ke DeroM ke nikaTa hI apanA DerA diyaa| ye rAThaur3oM ko apanA mitra samajhate the| dUsare dina hI rAThaur3oM ne AkramaNa kara donoM bhAiyoM ko mAra DAlA aura unakA bahuta-sA sAmAna lUTa liyaa| nikosiyara___ yaha auraMgajeba kA pautra aura akabara kA putra thA aura Agare ke kile meM kaida thaa| raphIuddaulA kI mRtyu ke bAda mahArAjA ajItasiMha aura saiyada bhAiyoM kI sahAyatA se dillI meM muhammada zAha bAdazAha banA diyA gyaa| usa samaya Agare meM sena nAmaka nAgara brAhmaNa ne nikosiyara ko kaida se nikAla kara mahArAjA jayasiMha, rAjA bhIma hADA, cUr3amana jATa, chabIle rAma nAgara Adi kI sahAyatA se I0 san 1716 meM Agare meM bAdazAha ghoSita kara diyA aura usake nAma kA sikkA jArI kiyaa| isake kucha dina bAda husenaalI khAM ne isake viruddha Agare kI tarapha prasthAna kiyaa| vahA~ pahu~ca kara usane gherA DAla kara morce lagAye aura kucha hI dinoM ke bAda nikosiyara ko pakar3a kara kaida kara liyA gyaa| nijAmula-mulka yaha bAdazAha muhammada zAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM pramukha thaa| I0 san 1720 meM bAlApura ke nikaTa hone vAle yuddha meM isane apanI vIratA kA acchA paricaya diyA thA, isIse isako nijAmulamulka kI upAdhi milii| usa samaya saiyada bhAiyoM kA patana prArambha ho gayA thA aura unake sthAna para nijAmulamulka kI dhAka sthApita ho gayI thii| vaha dakSiNa ke 6 sUboM kA zAsaka banA diyA gayA / vaha bar3A hI cAlAka tathA uccakoTi kA kUTanItijJa thA / yaha marahaThoM meM phUTa utpanna karanA cAhatA thaa| aise vyakti kI cAloM ko niSphala banAne kI kSamatA bAjIrAva pezavA meM hI thii| jaba mahIpatarAva ko cautha vasUla karane se manA kara diyA taba bAjIrAva ne naye mugala samrATa se cautha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasUla karane kA adhikAra prApta kara liyaa| isa prakAra nijAma kI sArI cAla viphala ho gii| bAda meM marAThA saradAroM ko zAhU ke viruddha bhar3akAnA zurU kiyA para isameM bhI nirAza honA pdd'aa| isane dhIre-dhIre dakSiNa meM apanA rAjya sthApita kara liyaa| pila (pilAjI)__yaha marahaThoM kI senA kA senApati thA aura khAMDerAva dAbhAr3e kA pratinidhi thaa| yaha sonagar3ha kA zAsaka aura bhIloM evaM koliyoM kA madadagAra thaa| isane bar3audA aura DamoI para bhI apanA adhikAra kara liyA thaa| khAMDerAva kI vidhavA patnI umAbAI ne cautha ugAhane ke lie pIlAjI ko niyukta kiyA / yaha bar3I bhArI senA lekara cautha ugAhane ke lie DAkora nAmaka sthAna meM phuNcaa| yaha suna kara mahArAjA abhayasiMha bhI senA ke sAtha usase lar3ane ke lie calA kintu prakaTa, rUpa se chala-kapaTa karane meM pravINa vyaktiyoM ko sandeza dene ke bahAne pIlAjI ke pAsa bhejA aura avasara pAkara mArane kI prAjJA dii| isI ke anusAra IMdA lakhadhIra ne DAkora pahu~ca kara pIlAjI ko dhokhe se mAra ddaalaa| pharakhasera (pharrukhasiyara) bahAdurazAha ke bAda usakA putra muIjuddIna jahAMdArazAha ke nAma se dillI ke takhta para baiThA / isake kevala gyAraha mAha ke nindanIya zAsana ke bAda pharrukhasiyara, jo bahAdurazAha ke putroM meM muIjuddIna jahAMdArazAha ke choTe bhAI ajomuzzAna kA putra thA tathA bahAdurazAha ke zAsanakAla meM baMgAla kA gavarnara thA, saiyada bandhutroM kI madada se jahAMdArazAha kI hatyA karavA kara dillI ke siMhAsana para baitthaa| yaha bhI bar3A ayogya niklaa| isameM na buddhi thI na caritra-bala / yaha bar3A bhIru tathA durbala zAsaka thA / dRr3ha saMkalpa kA isameM sarvathA abhAva thaa| yaha saiyada bandhuoM ke parAmarza para kArya karatA thA aura inhIM ke hAtha kI kaThaputalI huA thaa| rAjapUtoM, sikhoM, marahaThoM, jAToM aura musalamAnoM ke sAtha bhI isakA sambandha ThIka nahIM thaa| yahA~ taka ki kAlAntara meM saiyada bandhutroM se bhI isakA saMbaMdha kharAba ho gayA aura ve eka dUsare ke zatru bana gaye / phalasvarUpa marahaThoM kI senA ke sAtha saiyada husenaalI kA dillI para AkramaNa huA aura pharrukhasiyara kaida kara liyA gyaa| I0 saM0 1716 meM usakI hatyA karavA dI gii| isa prakAra pharrukhasiyara kI jIvanalIlA samApta huii| bakhatasiMha (mahArAjA) yaha mahArAjA ajItasiMha kA putra aura mahArAjA abhayasiMha kA choTA bhAI thaa| isakA janma vi0 saM0 1763 kI bhAdoM vadi 7 ko huA thaa| vi0 saM0 Wational Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1782 meM mahArAjA abhayasiMha ne isako 'rAjAdhirAja' kI padavI dekara nAgaura kA svAmI banA diyaa| isane mAravAr3a meM utpAta karane vAle prAnandasiMha, rAyasiMha aura kizorasiMha Adi kA damana kiyA thaa| apane bhrAtA abhayasiMha ko gujarAta ahamadAbAda kI sUbedArI milane para sara bulanda khA~ ke viruddha 20 hajAra kI senA ke sAtha ahamadAbAda ke yuddha meM sammilita huA aura yuddha meM atula zaurya kA paricaya diyaa| yaha bar3audA yuddha meM mahArAjA abhayasiMha ke sAtha thA / isake alAvA bIkAnera, mer3atA, jayapura Adi ke aneka yuddhoM meM bhAga lekara isane apanI vIratA kA paricaya diyA thaa| vi0 saM0 1806 meM apane bhrAtA mahArAja abhayasiMha kI mRtyu ke bAda vi0 saM0 1808 meM apane bhatIje mahArAjA rAmasiMha ko harA kara jodhapura kI gaddI para adhikAra kara liyaa| / balU (vIravara balU cAMpAvata) yaha pAlI ThAkura gopAladAsa kA putra thaa| isake 8 putra the| bhinna-bhinna sthAnoM para pAThoM bhAI jAti, mAna-maryAdA, svadharma aura svadeza-rakSA ke lie yuddhoM meM kAma aaye| rAva amarasiMha ko deza-nikAlA hone para yaha unake sAtha rahA / bAda meM nAgaura aura nAgaura se bIkAneranareza karNasiMha ke pAsa A gyaa| yahA~ bhI duSTa puruSoM ke kAraNa Tika nahIM sakA aura udayapura calA gyaa| vahA~ se yaha dillI A gyaa| bAdazAha ne isakA khUba Adara kiyA aura isako pAMca sau ghor3oM kA nAyaka banA diyA aura vahAM sukha se rahane lgaa| kucha samaya bAda Agare meM rAva amarasiMha ke zava ko lAne ke lie apane 500 savAroM ko lekara pahu~cA aura amarasiMha kA zava lAkara hAr3I rAnI ko diyA va use satI hone meM sahAyatA dii| isI yuddha meM yaha kAma paayaa| budhasiMha (rAva busiMha) yaha baMdI ke rAva aniruddhasiMha kA jyeSTha putra thaa| lAhaura meM aniruddhasiMha kI mRtyu ho jAne ke bAda budhasiMha ko bUMdI kA rAjya siMhAsana prApta huprA / budhasiMha kucha dina bAdazAha auraMgajeba ke bImAra par3ane para auraMgAbAda calA gyaa| bAdazAha auraMgajeba kI icchAnusAra isane bahAdurazAha ko bAdazAha banAne kA vicAra kara ke usakA pakSa liyaa| rAva budhasiMha zAha Alama kI pradhAna senA kA netA thaa| dhaulapura ke yuddha meM isane atulanIya sAhasa aura zUravIratA kA paricaya diyaa| usI ke phalasvarUpa bAdazAha ne isako rAvarAjA kI padavI ke sAtha apanA parama mitra banA liyaa| anta taka yaha mitratA acala rhii| bAdazAha bahAdura zAha kI mRtyu ke bAda Amera kA mahArAjA jayasiMha, jodhapura kA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] mahArAjA ajItasiMha aura saiyada bandhunoM kI cAla se budhasiMha ko gaddI se utArane kA prayatna rahA aura ve saphala hue / vinoda ke anusAra budhasiMha kA vi0 saM0 1766 vaizAkha kRSNA tRtiyA ko begUM se tIna kosa kI dUrI para bAghapurA meM dehAvasAna ho gayA / burahAnulamulka yaha bAdazAha muhammada zAha ke khAsa vyaktiyoM meM thA aura zAhI darabAra kA khAsa darogA thA / yaha bar3A vIra, nIti- kuzala vyakti thA / vIrama gAMva (jhAlAvAr3a) ke yuddha meM yaha zAhI senA kA pradhAna senApati thA / vIrama gAMva kA paraganA khAlasA hone para burahAnula-mulka kI siphAriza se hI yaha paraganA isake prIti-bhAjana baharAma khA~ ke nAma kara diyA gayA / yaha anekoM yuddhoM meM bhAga le cukA thA / bhAU kUM pAvata yaha kAnhasiMha ( kisanasiMha) kA putra aura gajasiMhapurA ke ThAkura mukanasiMha kA choTA bhAI thA / kUMpAvata bhAvasiMha rAva amarasiMha rAThaur3a ke vizvAsapAtra sevakoM meM thA / rAva amarasiMha kI mRtyu ke bAda isake sainikoM ne bAdazAhI senA se mukAbalA kiyA, jisameM mukhya tIna the-- (1) kUMpAvata rAThaur3a bhAvasiMha / (2) cAMpAvata balU rAThaur3a / ( 3) vyAsa giradhara pohakaraNA brAhmaNa jinameM se balU rAThaur3a aura vyAsa giradhara to kAma A gaye aura kUMpAvata bhAvasiMha ghAyala hokara baca gayA / amarasiMha kA sArA sAmAna isake pAsa rahatA thA / isane sArA sAmAna rAva amarasiMha ke choTe beTe IsarasiMha ke pAsa pahu~cA diyA / isI bhAvasiMha kA putra indrabhANa vi0 saM0 1737 meM ajamera se 7 mIla dUra puSkara meM tahavarakhAMna kI senA ke sAtha rAThaur3oM ke yuddha meM vIra gati ko prApta huA / bhIma sIsodiyA yaha mahArANA pratApa kA potA thA / isake pitA rANA amarasiMha ke hAtha se udayapura nikala jAne ke kAraNa cAvaMDa ke prabhedya pahAr3oM meM parivAra sahita yaha vipatti ke dina bitA rahA thaa| eka dina rANA ne zatru ko hAtha batAne kI bAta bhIma se kahI / sunate hI AjJAkArI bhIma usI dina apane do hajAra savAroM ko lekara ThIka arddha rAtri ke samaya zatru senA ko cIratA huA sadara DyoDhI para jA pahu~cA aura aisI talavAra bajAI ki saikar3oM turkoM ko ghAsa kI taraha kATa DAlA / jahA~ zAhI thAne lagate vahIM para saMgrAma karatA / jaba rANA kI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 67 ] bAdazAha se saMdhi ho gaI taba bhIma zAhI darabAra meM rahane lgaa| jahA~gIra ne khuza hokara isako ToDe kA paraganA jAgIra meM dekara 'rAjA' kI upAdhi dii| bhIma zAhajAdA khurrama ke sAtha rahane lgaa| khurrama se bAdazAha ke nArAja ho jAne para bhIma khurrama kI senA ke harAvala meM rahatA thaa| vi0 saM0 1681 meM hAjIpura meM khurrama aura paraveja ke bIca bhayaMkara yuddha huaa| isameM bhIma zatru dala ko cIratA huA paraveja ke hAthI taka pahu~ca gyaa| paraveja kI senA meM bhagadar3a-sI maca gaI, kintu usI samaya jodhapura nareza mahArAjA gajasiMha se isakA yuddha huA aura yaha vIra gati ko prApta huaa| mahAsiMha cAMpAvata (mAhavasiMha)____ yaha pokaraNa kA ThAkura thaa| ahamadAbAda ke yuddha ke samaya vi0 saM0 1787 Azvina sudi 7 ko mahArAjA abhayasiMha ne ahamadAbAda tathA bhadra ke kile para pA~ca morce lgaae| unameM se eka morce para abhayakaraNa (karNota) cAMpAvata mahAsiMha (pokaraNa kA) tathA bhAgIrathadAsa Adi the / isane isa morce para mahAn vIratA kA paricaya diyA aura zatrusenA ke chakke chur3A diye / yaha mahAn vIra, sAhasI aura raNa-kuzala vyakti thA / mukanadAna dadhavADiyo 'sUrajaprakAsa' ke racayitA ke kathanAnusAra yaha kesodAsa dadhavAr3iyA kA putra thaa| yaha mahArAjA abhayasiMhajI kA kRpA-pAtra thaa| yaha kavi bhI thA aura mahAn vIra bhii| sara bulanda khAM ke sAtha jo ahamadAbAda kA yuddha huA usameM mukanadAna mahArAjA abhayasiMha ke sAtha thaa| isane usa yuddha meM apanI mahAna vIratA kA paricaya diyA jisase prasanna hokara mahArAjA abhayasiMhajI ne isako bilAr3A tahasIla kA kUpar3AvAsa gAMva diyA jo aba bhI isake vaMzajoM ke adhikAra meM hai| mujaphara khAM yaha parAkramI, nItijJa aura raNakuzala vyakti thaa| mujaphphara khA~ anekoM bAra yuddhoM meM apanI vIratA kA paricaya de cukA thaa| yaha bAraha hajArI manasabadAra thaa| bAdazAha ne isake sAmane sara bulanda ke viruddha jAne kA prastAva rakkhA kintu isane asvIkAra kara diyaa| mujaphphara khA~ ajamera kA zAsaka bhI raha cukA thaa| yaha pahale to jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha se nArAja sA rahatA thA kintu phira mahArAjA kI vIratA va raNa-kuzalatA ke kAraNa mitra bana gayA thaa| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] mujaphpharaalI khAM yaha bAdazAha muhammadazAha ke yogya senApatiyoM meM thA / jaba mahArAjA ajItasiMha se ajamera kA sUbA haTAyA gayA taba sarva prathama yahI sUbedAra banAyA gyaa| usane ajamera Ane kA vicAra kiyA kintu dhana kI kamI ke kAraNa nahIM A sakA / isako cha: lAkha rupaye milane kI AjJA huI kintu usa samaya do lAkha se adhika nahIM mila sake / para isane utane hI meM 20000 sainika ekatrita kara liye| isI meM rupayA samApta ho gyaa| mahArAjA ajItasiMha ne ajamera khAlI nahIM kiyA aura apane jyeSTha putra abhayasiMha ko mujaphpharaalI khAM kA sAmanA karane ke lie bhejaa| isI samaya I0 sa0 1721 meM dillI se yaha AjJA pahu~cI ki yaha manoharapura se Age na bddh'e| yaha yahA~ tIna mAsa par3A rahA / rupayA na milane se sipAhI bhAga khar3e hue| mujaphpharaalI khAM prAMbera pahu~ca kara sAre zAhI pharamAna va khilaata Adi lauTA kara phakIra ho gyaa| murazidakulI khAM yaha bar3A vora, sAhasI tathA nIti-kuzala vyakti thaa| yaha zAhI senA kA senApati tathA lAhaura kA sUbedAra raha cukA thaa| bAdazAha muhammadazAha ne isake sAmane sara bulanda ke viruddha ahamadAbAda para AkramaNa karane kA prastAva rakkhA, kintu isakI himmata nahIM huI / murAda (zAhajAdA) yaha zAhajahA~ kA sabase choTA putra thaa| isakA janma I0 sa0 1624 meM huA / yaha gujarAta tathA mAlave kA sUbedAra rahA / yaha bar3A vIra tathA sAhasI thaa| isameM siMhAsana prApta karane kI icchA to thI kintu usako pUrNa karane ke liye kUTanItijJatA tathA satarkatA na thii| isane bhI uttarAdhikAra ke liye prayatna prArambha kiyA aura I0 sa0 1657 meM ahamadAbAda meM apane Apako samrATa ghoSita kara diyaa| usa samaya auraMgajeba bar3I sAvadhAnI tathA satarkatA se kArya kara rahA thaa| usane murAda ke pAsa eka patra bheja kara usako apanI ora milA liyA / usane likhA ki paMjAba, aphagAnistAna, kAzmIra tathA sindha ke prAnta tumheM mileMge aura zeSa para auraMgajeba zAsana karegA / dharamata ke yuddha ne murAda aura auraMgajeba kI zakti ko dRr3ha banA diyaa| auraMgajeba ne murAda ko bAdazAha banAne kA lAlaca diyaa| sAmagar3ha ke yuddha ke uparAnta murAda bAdazAha ghoSita kara diyA gyaa| kintu I0 san 1660 meM murAda ko eka dAvata meM zarAba pilA kara kaida kara liyA aura gvAliyara ke durga meM bheja diyA jahAM usakA vadha karavA diyA / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] muhammadazAha (bAdazAha) isane 1716 se 1748 I0 taka zAsana kA kArya kiyaa| yaha saiyada bhAiyoM aura mahArAjA ajItasiMha kI sahAyatA se gaddI para baiThA / isakA pUrva kA nAma rozana akhtara thA / ise mugalasAmrAjya kA vinAza apanI prAMkhoM se dekhanA pdd'aa| siMhAsana para baiTate hI isane Sar3ayaMtra raca kara saiyada bhAiyoM kA vadha karavA diyaa| nijAmulamulka jaise yogya dIvAna ko pada se haTA kara ayogya vyaktiyoM ko apanA dIvAna bnaayaa| yaha anubhavazUnya, vilAsapriya tathA nikammA zAsaka thaa| yaha apane yogya tathA anubhavI sevakoM ke parAmarza kI upekSA kara cATukAroM tathA cApalUsoM kI bAtoM kA vizvAsa karatA thA / isake samaya meM zAsana kA kArya isa prakAra calane lagA mAno yaha baccoM kA khela ho / sAdhAraNa janatA bhUkhoM marane lgii| isake kuzAsana se sUboM ke gavarnara apanA svatantra rAjya sthApita karane lge| mugalasAmrAjya para cAroM ora se vipattiyoM ke bAdala umar3ane lge| videzI AkramaNoM kI A~dhiyA~ calane lgiiN| mugalasAmrAjya kA dIpaka bujhane lgaa| I0 sa0 1748 meM muhammadazAha kI mRtyu ho gaI / mokala (mahArANA)___ yaha vi0 saM0 1454 meM gaddI para baiThAyA gyaa| kucha samaya taka rAjya kA prabandha cUMDA karatA rahA kintu cuMDA ke mevAr3a se cale jAne para rAjya kA samasta kArya rAva rir3amala (raNamalla) rAThaur3a ko sauMpa diyA gyaa| rAvajI ne vahA~ rAThaur3oM ko sabhI ucca pada pradAna kara diye / bAliga hone para rAjya kA kArya mokala ne apane hAtha meM liyA aura jahAjapura (mevAr3a) ke pAsa phIrojazAha se yuddha huA jisameM phirojazAha parAjita hokara bhAganA par3A : yaha mahArANA vi0 saM0 1490 meM mahArANA lAkhA ke pAsavAniye putroM cAcA aura merA ke dvArA dhokhe se mArA gayA / mohakasiMha___ yaha nAgaura ke rAva indrasiMha kA putra thaa| yaha bAdazAha pharrukhasiyara ke pAsa usake siMhAsanArUDha hone para dillI gayA aura mahArAjA ajItasiMha ke viruddha usako bhdd'kaayaa| isane jodhapura kA rAjya prApta karane ke liye hI yaha prayatna kiyA thA / isakI sUcanA dillI rahane vAle jodhapura ke vakIloM ne mahArAjA ko dI / mahArAjA ne apane vizvAsapAtra sAmantoM ko bheSa badalavA kara mohakamasiMha ko mArane ke liye dillI bhejA / ve dillI pahuMce aura avasara kI pratIkSA karane lge| eka dina sAyaMkAla ko mohakamasiMha kisI navAba ke yahAM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ] se mAtamapursI kara ke lauTa rahA thA to rAste meM hI use mAra ddaalaa| yaha ghaTanA vi0 saM0 1770 bhAdrapada sudi 5 kI hai / mohammada khAM baMgasa yaha bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra sevakoM meM thaa| yaha mAlavA kA gavarnara thA / yaha yogya vyakti thA aura kuzala rAjanItijJa thaa| nijAma ke likhane ke anusAra yaha narabadA ke kinAre apane senApati ke sAtha marahaThoM kA mukAbilA karane ke lie apanI senA sahita prA DaTA / jaba mahArAjA ajItasiMha ne Amera para adhikAra kara liyA aura zAhI zAna-zaukata se rahane lagA to bAdazAha muhammadazAha ne irAdatamaMda khAM ko zAhI phauja dekara mahArAjA kA damana karane bhejaa| usake sAtha kaI amIroM ko bhI bhejA jisameM mohammada khAM baMgasa bhI zAmila thaa| isane ahamadAbAda ke yuddha meM bhI apanI senA sahita mahArAjA abhayasiMha ke sAtha bhAga liyA thaa| raghunAthasiMha (bhaMDArI)___ yaha mahArAjA ajItasiMha ke zAsanakAla meM eka mahAzaktizAlI puruSa ho gayA hai / yaha dIvAnagI ke ucca pada para pratiSThita thA / isameM zAsana-kuzalatA aura raNa-cAturya kA adbhuta saMyoga thaa| isane gujarAta meM mahArAjA kI ora se aneka yuddhoM meM bhAga liyA thA aura bar3I kuzalatA se senA kA saMcAlana kiyA thA / mahArAjA ajItasiMha ne isako sevAoM se prasanna hokara ise kaI pramANapatra pradAna kiye the| isake atirikta isane zAhI darabAra meM mahArAjA kI ora se bar3e-bar3e kArya kiye / mahArAjA ajItasiMha ko isakI yogyatA para bar3A vizvAsa thA / isane mahArAjA kI anupasthiti meM kucha samaya taka mAravAr3a kA zAsana bhI kiyA thA jo nimna dohe se prakaTa hotA hai karor3A dravya luTAyau, haudA Upara hAtha / ajau dilI rau pAtasA, rAjA tUM raghunAtha // ratanasI bhaNDArI yaha mahArAjA abhayasiMha ke vizvAsapAtra senAnAyakoM meM thA / yaha bar3A vIra, rAjanItijJa, vyavahArakuzala aura kartavyaparAyaNa senApati thA / mAravAr3a rAjya ke hita ke liye isane bar3e-bar3e kArya kiye / vi0 saM0 1763 meM mahArAjA abhayasiMha ratanasI bhaMDArI ko gujarAta kI gavarnarI kA kAryabhAra sauMpa kara dillI cale gaye the / taba isane bar3I yogyatA ke sAtha isa kArya ko kiyA / isako aneka yuddha karane par3e the / deza meM cAroM ora azAnti chAI huI thii| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 71 ] marahaThoM kA jora dina para dina bar3hatA jA rahA thaa| aisI vikaTa paristhiti meM saphalatA prApta karanA ratanasiMha jaise catura aura vIra yoddhA hI kA kAma thaa| raphIuddArAjAta bAdazAha pharrukhasiyara kI hatyA karavA dene ke bAda mahArAjA ajItasiMha aura saiyada bhAiyoM kI sahAyatA se isako dillI ke siMhAsana para baiThA diyA gyaa| yaha zAhI khAnadAna kA sAdhAraNa vyakti thA aura saiyada bhAiyoM ke hAtha kI kaThaputalI banA huA thaa| siMhAsanArUr3ha hone se pUrva hI rAjayakSmA roga se pIr3ita thA / I0 sa0 1716 meM kevala do mAsa zAsana karane ke bAda hI yaha gaddI se utAra diyA gayA aura isake eka saptAha bAda hI isakA dehAnta ho gyaa| raphI-uda-daulA yaha raphI-uda-dArAjAta kA bar3A bhAI thaa| usako siMhAsana se utAra deMne ke bAda saiyada bhAiyoM aura mahArAjA ajItasiMha kI salAha se raphI-uda-daulA ko zAhajahA~ dvitIya ke nAma se siMhAsana para baiThA diyA gyaa| yaha nAma mAtra kA hI bAdazAha thaa| rAjya kI vAstavika sattA saiyada bhAiyoM ke hAtha meM thii| siMhAsana para baiThane ke kucha hI dina bAda peciza kI bImArI se isakA bhI paralokavAsa ho gayA parantu saiyada bhAiyoM kI milAvaTa se samrATa kI mRtyu ko nau dinoM taka gupta rakhA gyaa| rAjasiMha bArahaTha yaha rUpAvAsa kA jAgIradAra thaa| yaha mahArAjA gajasiMha kI sevA meM rahatA thaa| vi0 saM0 1674 meM jisa samaya jAlora kA kilA bihArI paThAnoM se phataha kiyA thA usa samaya yaha bhI sAtha thaa| isakI vIratA se prasanna hokara mahArAjA ne isako gAMva rUpAvAsa pradAna kiyA thaa| isake bAda nAgaura ke rAva amarasiMha ne bhI eka gAMva, jisakA nAma bAilI thA, apanI jAgIra nAgaura meM se diyA thA parantu yaha gAMva thor3e dina taka hI rahA / bArahaTha rAjasiMha ke cAra beTe the- (1) nArAjI (2) bhImasiMha (3) mukaMdadAsa aura (4) vijarAma / rAyasiMha___ yaha jodhapura nareza rAva candrasena kA jyeSTha putra thaa| isakA janma vi0 saM0 1614 kI bhAdoM sudi 13 (I0 sa0 1557 kI 6 sitambara) ko huA thaa| pitA kI mRtyu ke samaya yaha kAbula meM thA / isake anuja ugrasena aura AsakaraNa causara khelate hue mAre gae, taba saradAroM ne isako paitRka rAjya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 72 ] sambhAlane ke lie likhA / rAva rAyasiMha bAdazAha kI AjJA pAkara vi0 saM0 1636 ( I0 sa0 1582 ) sojata pahu~ca kara gaddI para baitthaa| sAla bhara bAda vi0 saM0 1640 meM bAdazAha akabara kI prAjJA se sirohI ke rAva suratAna para AkramaNa kara diyA / suratAna bhAga kara zrAbU ke pahAr3oM meM calA gayA, parantu kucha dina ke bAda zAhI senA ke gujarAta kI prora cale jAne para rAva suratAna ne bacI huI senA para rAta ko acAnaka AkramaNa kara diyA aura niHzastra rAva rAyasiMha cAroM ora se ghira jAne ke kAraNa yuddha karate hue vIra gati ko prApta huA / isakA badalA savAI rAjA sUrasiMha ne gujarAta kI ora jAte hue sirohI ke gAMvoM ko lUTa kara aura suratAna se bahuta-sA rupayA vasUla kara ke liyA / rustama alI khAM - yaha bAdazAha muhammadazAha kA choTA bhAI thA aura bar3A hI vIra aura nItijJa thA / yaha sUrata kA zAsaka tathA bar3audA va pIpalAda kA phaujadAra thA / hamIda khAM ke bAgI hone para usako kAbU meM lAne ke lie senA taiyAra karane kA bAdazAha ne hukma diyA / huvama pAte hI rustama alI khAM ne 15000 ghur3a savAra aura 20000 anya senA taiyAra kii| usI samaya marahaThoM kA hamalA gujarAta para ho gayA / pilAjI hamIda khAM se mila gayA / kintu rustamAlI khAM ne 4000 paidala senA ke sAtha AkramaNa kara diyaa| hamIda khAM burI taraha se haaraa| usakI sArI jAyadAda rustamaalI khAM ne apane kabje meM karalI / zAnti sthApita karane va zahara kI dekhabhAla hetu eka Tukar3I muhammada bAkira ke Adhipatya meM lagA dI / kintu marahaThoM kI madada se hamIda khAM ne punaH rustamaalI khAM ko ghera liyA / yahIM basU gAMva ke pAsa lar3atA huA yaha mArA gayA / rustama alI khAM kA sira ahamadAbAda le jAyA gayA aura dhar3a basu gAMva meM hI jalA diyA gayA / rustama jaMga yaha dillI ke bAdazAha muhammadazAha ke uccakoTi ke umarAvoM meM se eka thA / jisa samaya mahArAjA abhayasiMha ko ahamadAbAda kI sUbedArI milI thI usa samaya yaha zAhI aphasara thA aura vahIM bAdazAha kI sabhA meM maujUda thA / isase bhI bAdazAha ne sara bulanda ke viruddha ahamadAbAda jAne kA anurodha kiyA thA para isakI himmata nahIM huI aura isane usa bAta ko TAla diyA / taba mahArAjA abhayasiMha ne sara bulanda ko bAdazAha ke caraNoM meM jhukAne kA praNa kara vahAM se prasthAna kiyA / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 ] rozanauddaulA yaha eka zAhI aphasara thaa| kAraNavaza mahArAjA abhayasiMha para isakI nArAjagI ho gaI thI, jisase usane mahArAjA ko mArane kA nizcaya kiyA, kintu bAdazAha ne mahArAjA ko bulA kara samajhA diyA thaa| yaha vIra, buddhimAna, catura aura rAjanItijJa thaa| ahamadAbAda kI sUbedArI ke samaya haidarakulI khA~ ke manamAne AcaraNa se bAdazAha nArAja ho gayA thaa| usa samaya rozanauddaulA ne bAdazAha ko samajhA kara haidarakulI khA~ ko mAphI dilavA dI aura use ajamera kI sUbedArI tathA sAMbhara kI phaujadArI dilavA dii| rohillA khAM yaha ajamera ke naye sUbedAra nAhara khAM kA bhAI thaa| nAhara khAM bAdazAha muhammadazAha kI senA kI eka Tukar3I kA phaujadAra thaa| yaha mahArAjA ajItasiMha ke viruddha phauja lekara ajamera para pAyA thaa| kintu mahArAjA ke dIvAna bhaMDArI khIMvasI kI caturAI se isane rAThaur3oM ke DeroM ke pAsa hI apanA DerA lagAyA jahA~ acAnaka rAThaur3oM ne AkramaNa kara ise I0 sa0 1723 ke janavarI mAsa meM nAhara khAM ke sAtha mAra DAlA / vijayarAja (bhaNDArI)- yaha bhaNDArI khetasI kA putra thaa| yaha una osavAla mutsaddiyoM meM vizeSa sthAna rakhatA hai jinhoMne jodhapura rAjya ke itihAsa ko apanI sevAoM dvArA gauravAnvita kiyaa| pahale-pahala yaha jodhapura nareza mahArAjA ajItasiMha dvArA mer3ate kA hAkima niyukta kiyA gyaa| dillI ke uttarAdhikArayuddha meM isane mahArAjA kI AjJA se jodhapura se sasainya jAkara zAhajAde pharrukhasiyara kA pakSa liyA thaa| bAdazAha muhammadazAha ne mahArAjA abhayasiMha ko gujarAta kA sUbedAra banA kara sara bulanda kA damana karane ke lie bhejA / mahArAjA apane dala-bala sahita jodhapura se ravAnA huaa| usa samaya mahArAjA kI phauja ke tIna bhAga kie hue the| eka mahArAjA abhayasiMha ke adhikAra meM, dUsarA mahArAjA ke bhAI rAjAdhirAja bakhatasiMhajI ke adhikAra meM aura tIsarA bhaNDArI vijayarAja ke adhikAra meM thaa| isane ahamadAbAda ke yuddha meM apanI buddhi aura raNakuzalatA kA acchA paricaya diyaa| yaha hamezA mahArAjA kA kRpA-pAtra rahA / vijayasiMha yaha aAMbera ke mahArAjA viSNusiMha kA dvitIya putra aura bhAmerapati savAI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] jayasiMha kA sautelA bhAI thaa| mahArAjA savAI jayasiMha ne atyanta upajAU basavA kA pradeza apane bhAI vijayasiMha ko de diyA thaa| kintu sautiyA DAha ke kAraNa vijayasiMha kI mAtA apane putra ko rAjA banAnA cAhatI thI, ataH usane bAdazAha ke pradhAna maMtrI kamaruddIna khA~ ko apanI ora milA liyA / isane bAdazAha ko samajhA-bujhA kara Amera kI sanada vijayasiMha ke nAma likhavA dii| parantu khAna daurAna ke dvArA yaha sUcanA jayasiMha ko mila gii| isa para savAI jayasiMha ne apanI caturAI se vijayasiMha ko Amera ke kile meM bulA kara kaida kara liyaa| viSNusiMha (mahArAjA) rAjA rAmasiMha kI mRtyu ke pazcAt usakA pautra viSNusiMha Amera kI gaddI para baitthaa| isake pitA kRSNasiMha kI mRtyu dakSiNa ke yuddha meM pahale hI ho cukI thii| isakA janma vi0 saM0 1728 meM aura rAjyAbhiSeka vi0 saM0 1746 meM huA thaa| usa samaya yaha apane dAdA rAmasiMha ke sAtha kAbula meM thaa| vahA~ se yaha bAdazAha ko AjJA para apane deza ko lauTa aayaa| kucha dina yahA~ rahane ke bAda yaha punaH vi0 saM0 1755 ko zAhajAdA muajjama ke sAtha kAbula gyaa| vahA~ pahu~cane para paThAnoM ke sAtha bhayaMkara yuddha huaa| isane yuddha meM bar3I bahAdurI dikhlaaii| vi0 saM0 1756 meM kAbula meM ho isakA dehAvasAna ho gayA / isake do putra the-bar3A jayasiMha aura choTA vijayasiMha / vIkamasI__yaha rAva sIhA kA pautra aura aja kA putra thA / yaha apane pitA ke sAtha dvArikA kI ora gyaa| vahA~ kA svAmI cAvar3A vikramasena thaa| graMtha sUrajaprakAsa ke anusAra jaladevI ne vIkamasI ko svapna diyA ki maiM yahA~ kI bhUmi tujhe detI hU~, tUM cAvar3A vikramasena kA sira kATa kara mujhe car3hA / isake anusAra vIkamasI ne cAvar3A rAjA vIkramasena kA sira kATa kara devI ko car3hA diyA aura usa pradeza para apanA adhikAra kara liyA / usakA sira kATane ke kAraNa isake vaMzaja vADhela rAThaur3a kahalAye / sAdata khA~ yaha bAdazAha muhammada zAha ke samaya meM golandAja dala kA senApati thaa| mahArAjA abhayasiMha ne jisa samaya sara bulanda ko harA kara bAdazAha ke caraNoM meM jhukAne kI pratijJA kI thI usa samaya yaha sAdata khAM sabhA-sthAna para maujUda thA / isane hI mahArAjA ko ahamadAbAda kI car3hAI ke samaya zAhI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 75 ] topakhAnA se topeM aura golandAja diye the| yahI bAda meM avadha kA sUbedAra banA kara bheja diyA gyaa| samAdata khA~ ne muhammadazAha ke samaya meM hI pUrva meM apanI svatantra saltanata kAyama kara lI thI aura avadha kA nabAba bana gyaa| saphadara jaMga nAdirazAha ke AkramaNa ke bAda amIroM tathA saradAroM meM pArasparika saMgharSa prAraMbha ho gayA thaa| usa samaya burahAnulamulka bAdazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thA / yaha mahArAjA abhayasiMha se bhayabhIta rahatA thA aura usakI khilAphata bhI karatA thaa| yaha burahAnulamulka nAdirazAha ke AkramaNa ke samaya mArA gayA aura isake sthAna para isakA putra saphadara jaMga avadha kA sUbedAra ghoSita kara diyA gyaa| yaha bar3A yogya vyakti thaa| bAda meM yahI saphadara jaMga avadha kA svatantra zAsaka bana gayA aura muhammadazAha kI AjJAoM kA ullaMghana karane lgaa| sama-sAma-uddaulA (zamsAmuddaulA) yaha bAdazAha ke vizeSa vizvAsapAtroM meM thaa| yahI rAjya kA mIrabaksI thA jo ki samasta rAjakIya karmacAriyoM aura sainikoM ko vetana bAMTatA thaa| yaha svayaM bhI bar3A hI vora, nItikuzala va kaTTara musalamAna thaa| jodhapura ke mahArAjA abhayasiMha se usakI vIratA ke kAraNa mitratA rakhatA thaa| jisa samaya mahArAjA ne sara bulanda ke viruddha pAna kA bIr3A uThAyA usa samaya bAdazAha kI AjJA ke anusAra jo rakama mahArAjA ko denI nizcita huI thI vaha aThAraha lAkha rupaye isI sama-sAma-uddaulA dvArA diye gaye the| yaha mahArAjA kI pratijJA ke samaya sabhA-sthAna para maujUda thaa| sara bulanda khA~ yaha bAdazAha muhammada zAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thaa| isakI vIratA se prasanna hokara bAdazAha ne ise mubArijumulka kI upAdhi dI aura usI samaya gujarAta (ahamadAbAda) kI sUbedArI nijAmulamulka se haTA kara sara bulanda khA~ ke nAma likha dii| usa samaya nijAmulamulka kA cAcA hamIda khA~ sahAyaka ke rUpa meM ahamadAbAda meM kArya karatA thaa| sara balanda vIra, rAjanItijJa aura catura vyakti thA / kucha samaya ke bAda yaha ahamadAbAda kA svatantra zAsaka bana baiThA aura dhana ekatrita karane ke liya manamAnA atyAcAra karane lagA jisakI khabara phariyAda ke rUpa meM bAdazAha ke pAsa phuNcii| isa para bAdazAha ne ahamadAbAda kA sUbA sara bulanda se haTA kara mahArAjA abhayasiMha ko de Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] diyA / mahArAjA apane dala-bala sahita ahamadAbAda pahu~cA / ghamAsAna yuddha huaa| isa yuddha meM sara bulanda ne apanI parAjaya kA anumAna lagA kara AtmasamarpaNa kara diyA aura nAgare kI ora ravAnA ho gyaa| gujarAta se jAne ke sAtha hI isakA jagata meM nAma lupta ho gayA / yaha custa aura sAhasI bhI thA kintu use hamezA apane meM kamI mahasUsa hotI thI / vaha kharce ke mAmale meM bahuta lAparavAha tathA adhika kharcIlA thA / isIliye dillI pahu~cane para ise apane karjadAtAoM se bacane ke liye makAna kI cahAradIvArI meM hI banda rahanA par3A / isakI mRtyu 19 janavarI 1747 ko 66 varSa kI Ayu meM ho gaI / salAvata khA~ yaha bAdazAha zAhajahA~ kA pramukha darabArI thA aura bAdazAha ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM se thA / yaha nAgaura ke rAva amarasiMha rAThaur3a se dveSa rakhatA thA / isane rAva zramarasiMha ko Ama darabAra meM 'gaMvAra' kahA thaa| amarasiMha jaise svAbhimAnI aura satyapriya rAThaur3a ko yaha zabda apriya lagA jisase usane tatkSaNa hI 'salAvata' para kaTAra kA vAra kara mAra DAlA / sAhajahA~ (zAhajahA~) - yaha bAdazAha jahAMgIra ke putroM meM saba se adhika buddhimAna, catura aura yogya thA / isakA pitAmaha samrATa akabara mahAn isako saba se adhika pyAra karatA thA tathA sadA apane pAsa rakhatA thA / uttarAdhikAra ke liye isako bhI apane bhAiyoM se saMgharSa karanA par3A thA / zAhajahAM 6 pharavarI 162= I0 meM Agare meM abula mujaphphara zihAbauddIna muhammada sAhiba-e-kirAna zAhajahAM bAdazAha gAjI ke nAma se siMhAsanArUr3ha huA / isake samaya meM pUrNa zAnti thI / kaI itihAsakAra isake samaya ko mugala sAmrAjya kA svarNakAla mAnate haiN| zAhajahA~ ko imArateM banavAne kA bahuta hI zauka thA / isane kaI sundara imArateM banavAIM jinameM tAjamahala jagatavikhyAta hai / yaha apanI begama mumatAjamahala se bahuta prema karatA thA aura usI kI smRti meM isane tAjamahala banavAyA / zAhajahA~ ko apane aMtima samaya meM bahuta kaSTa jhelanA pdd'aa| isake putroM meM uttarAdhikAra ke liye saMgrAma chir3a gayA / yaha apane bar3e putra dArA ko samrATa banAnA cAhatA thA / dArA usa samaya dillI meM hI thA / isakA dUsarA putra zUjA baMgAla kA gavarnara thA, tIsarA auraMgajeba dakSiNa meM aura cauthA murAda gujarAta Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 77 ] meM gavarnara thaa| ina sabane apane ko alaga alaga samrATa ghoSita kara diyA / auraMgajeba ne cAlAkI se murAda ko phusalA kara apanI tarapha milA liyaa| bAdazAha ne zujA ko rokane ke liye jayapura nareza mirjA rAjA jayasiMha ko bhejA tathA auraMgajeba aura murAda donoM kA sAmanA karane ke lie jodhapura nareza mahArAjA jasavantasiMha (prathama) ko bhejA / ujjaina ke pAsa dharamata nAmaka sthAna para jasavantasiMha aura donoM zAhajAdoM meM yuddha huaa| zAhI phauja ke senApati kAsima khAM ne, jo auraMgajeba ko cAhatA thA, mahArAjA ko dhokA diyaa| isa prakAra vijayI auraMgajeba Age bar3hA aura usane dArA ko parAsta kara ke zAhajahAM ko apane mahala meM kaida kara diyaa| auraMgajeba apane tInoM bhAiyoM kA khAtamA kara ke dillI ke takhta para baiThA / zAhajahAM ko sAr3he sAta varSa taka kArAgAra meM kaThora yAtanAeM sahanI pdd'iiN| bur3hApe meM usakI putrI jahAMnapArA ne usa kI sevA kara ke usake bhagna hRdaya ko zAntvanA dii| anta meM 22 janavarI 1666 I0 ko zAhajahAM kI jIvana-lIlA samApta ho gaI aura vaha apane putra ke baMdhanoM se mukta ho gyaa| zAhajahA~ ko mumatAjamahala ke pAvaM meM tAjamahala meM daphanAyA gyaa| sAhU ___ yaha mahArASTra ke nirmANakartA vIra zivAjo kA potA va zambhAjI kA putra thaa| isakA zAsanakAla I0 san 1708 se 46 taka rhaa| zAhU apanI mAtA tathA anya sambandhiyoM ke sAtha 1686 I0 meM kaida kara liyA gyaa| maI san 1707 meM Ajama ke dvArA mukta kara diyA gyaa| aba zAhU apane pitAmaha ke rAjya para mugala samrATa ke sAmanta ke rUpa meM zAsana karane lagA / zAhU ke mahArASTra meM praveza karate hI bahuta se marahaThe saradAra isase prA mile kintu tArAbAI ne virodha kiyaa| zAhU ke vyaktitva meM eka vicitra AkarSaNa thaa| isakA svabhAva komala tathA dayAlu thaa| isameM uccakoTi kI AcAra-vyavahAra kI sabhyatA thii| zAhU ne san 1708 meM tArAbAI kI senA ko parAjita kara satArA para apanA adhikAra kara liyaa| isane 41 varSa taka zAsana kiyA aura pezavAoM ke netRtva meM marahaThA sAmrAjya kI drutagati se abhivRddhi huI / ataH zAha kI gaNanA mahArASTra ke mahAn zAsakoM meM hotI hai / san 1746 meM zAhU kI mRtyu ho gaI aura sArI marAThA zakti pezavA ke hAtha meM A gii| sujAta khAM (zujAta khAM) yaha gujarAta ke sUbedAra zekha muhammadazAha phArUkhI ke pramukha adhikArI 'kAjimabaga' kA putra thA aura bar3A vIra tathA nItijJa thaa| I0 san 1720 meM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 78 ] haidarakulI khAM gujarAta kA zAsana sujAta khAM ko sauMpa kara calA gayA thA / usake sthAna para nijAma svayaM gujarAta kA sUbedAra bana gayA aura hamIda khAM ko gujarAta meM apanA pratinidhi niyukta kara diyA kintu sujAta khAM ne zAhI darabAra meM hamIda khAM kA pakSa kamajora dekhA to usa para car3hAI kara dI aura apanI senA ko alaga-alaga Tukar3iyoM meM vibhakta kara diyaa| jaba ve zahara ke nikaTa pahu~ce to bikharI huI Tukar3iyoM para marahaThoM ne prAkramaNa kara diyA jisase sujAta khAM kI senA titara-bitara ho gaI / sujAta khAM ne eka tarapha apanA morcA liyA kintu hamIda khAM maukA pAkara Upara A dhamakA aura sujAta khAM para tIroM aura bhAloM se vAra karane lagA / isa prakAra sujAta khAM ko mAra DAlA gayA / suratAMna ( sirohI ke rAva suratAna ) - yaha rAva lAkhA kA prapautra tathA bhAraNa kA putra thA / rAva mAnasiMha ke bAda sirohI kI gaddI para baiThA, kintu kula adhikAra bIjA devar3A ke hAtha meM thA / isane suratAna ke kAkA sUjA raNadhIrota ko maravA ddaalaa| bIjA svayaM sirohI kA rAjA bananA cAhatA thA para usakA manoratha pUrNa nahIM huA aura kallA rAjA banA diyA gayA kintu kucha dina bAda hI saradAroM ne kallA ko haTA kara dubArA suratAna ko sirohI kA rAjA banAyA / isane candrasena ke putra rAyasiMha ko rAtri ke samaya acAnaka AkramaNa kara mAra DAlA thA / gujarAta jAte samaya mahArAjA sUrasiMha ko rAyasiMha ke mAre jAne kA khayAla A gayA aura unhoMne badalA lene ke lie sirohI aura usake gA~voM ko lUTane kI AjJA de dI / yaha dekha suratAMna ghabarAyA aura bahuta-sA rupayA mahArAjA kI bheMTa kara unase sandhi kara lI / sUjA ( zAha zujA ) - yaha bAdazAha zAhajahAM kA dvitIya putra aura baMgAla kA sUbedAra thA / baMgAla meM vidroha kara dene para Amera ke mirjA rAjA jayasiMha ko isake viruddha bhejA / usane jAkara zAhajAde zujA ko parAsta kara diyaa| bAda meM rAjya prApti ke lie gare para adhikAra prApta karane kI kAmanA se baMgAla cala par3A / para isa uttarAdhikAra yuddha meM parAjita hokara arAkAna kI ora bhAga gayA aura vahIM para ArAkAniyoM dvArA mArA gayA / sUrajamala yaha sAMdU gotra kA cAraNa aura nAthA kA putra thA / yaha mahArAjA jasavantasiMha ke sAtha kAbula meM thA, kintu mahArAjA kI mRtyu ke bAda auraMgajeba bAdazAha Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] kI AjJA se mahArAjA jasavaMtasiMha ke dala ke sAtha dillI A gyaa| isI dillI ke yuddha meM mahArAjA ajItasiMha kI rakSA karate hue vIragati ko prApta huaa| zekhamallAha yAra yaha ahamadAbAda ke sUbedAra sara bulanda khAM ke vizvAsapAtra sevakoM meM se thaa| yuddha ke samaya yaha kile kA rakSaka banAyA gayA thaa| zekhaallAha yAra ne apane sAthiyoM kI salAha se phATakoM ko cunavA diyA aura sthAna-sthAna para rakSaka niyata kara diye aura ghere ke liye sAmAna ekatrita karane lgaa| zekhaallAha yAra, jisako zahara kI caukasI va rakSA kA bhAra sauMpA thA, pUrI satarkatA va sAvadhAnI se kArya karatA thaa| yaha bar3A vIra, nItijJa tathA raNa-kuzala vyakti thA aura ahamadAbAda ke yuddha meM rAjAdhirAja bakhatasiMha se lar3atA huA mArA gyaa| sekhA (rAva zekhA)____ yaha rAva sUjA kA dvitIya putra thA / apane bhAI bAghA kI icchAnusAra zekhA ne apanA adhikAra chor3a bAgho ke jyeSTha putra vIrama ko rAjya kA uttarAdhikArI banAne ko anumati dI thii| parantu saradAroM ne cupacApa gAMgA ko gaddI para baiThA diyaa| isIse rAva zekhA bahuta nArAja humA aura jodhapura kA rAjya prApta karane ke liye nAgaura ke nabAba daulata khAM aura haradAsa Uhar3a kI sahAyatA se vi0 saM0 1585 (I0 sa0 1526) meM jodhapura para car3hAI kii| rAva gAMgA aura bIkAnera ke rAva jaitasI bhI apanI senA sahita yuddha-kSetra meM A DaTe / ghamAsAna yuddha huaa| daulata khAM bhAga gayA aura zekhA lar3atA hA vIra-gati ko prApta huA / zekhA mahAn vIra, tyAgI aura sAhasI vyakti thaa| saiyadauddIna (khvAjA saiyadauddIna) bAdazAha mahammadazAha ke pradhAna maMtrI nijAmulamulka ke vizvAsapAtra vyaktiyoM meM thaa| nijAmalamulka ke dakSiNa meM cale jAne ke bAda isane apanA prabhAva bar3hAne kA prayatna kiyA aura yaha pradhAna rAja-maMtriyoM kI zreNI meM A gyaa| kintu yaha adhika dinoM taka zAhI darabAra meM Tika nahIM sakA, aura bAdazAha muhammadazAha ke kuprabandha se nArAja hokara dakSiNa meM nijAmulamulka ke pAsa calA gyaa| saiyada bandhu bhAratIya itihAsa meM hasanaalI khAM tathA husenaalI khAM saiyada, saiyadabandhu (bhAiyoM) ke nAma se pukAre jAte haiN| I0 san 1712 se 1720 taka ke Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L 60 1 samaya ko mugalakAla meM saiyada bandhunoM kA samaya kaha sakate haiN| isa samaya meM samrAToM ko banAnA, bigAr3anA inake bAyeM hAtha kA khela thaa| inakA pitA saiyada abdullA khAM miyA~ zrIraMgajeba ke zAsanakAla meM bIjApura tathA ajamera kA sUbedAra raha cukA thA / pharrukhasiyara ne inhIM kI sahAyatA se siMhAsana prApta kiyA thA, ataH hasana ( abdullA) ko pradhAna maMtrI aura husena ko pradhAna senApati niyukta kiyA / isa prakAra senA tathA zAsana donoM para inakA niyaMtraNa ho gayA / ye bar3e hI vIra, yogya tathA dRr3hapratijJa the / hindustAniyoM ke sAtha inakI adhika sahAnubhUti thI / ye hindU virodhI nIti ke ghora virodhI the / ratanacanda nAmaka hindU vyApAro ko inhoMne apanA dIvAna niyukta kiyA / durga ke senAdhyakSoM tathA padAdhikAriyoM kI niyukti kA adhikAra bhI inheM thA / isa prakAra inhoMne utthAna kI sImA pAra kara lI thii| aba inako nIcA dikhAne ke liye samrATa ne kUTanIti se kAma lenA prArambha kiyA aura inake viruddha Sar3ayantra racane lagA, jisakA patA inako laga gayA aura inhoMne jodhapura ke mahArAjA ajItasiMha se mitratA kara usako apanI ora milA liyA tathA pharrukhasiyara kI sattA ko samApta karane kA nizcaya kara liyA / phalataH vaha pakar3a liyA gayA aura prandhA karake kArAgAra meM DAla diyA gayA aura kucha dina bAda I0 san 1716 ke aprela mAsa meM usakA vadha kara diyA gayA / usake bAda saMyada bhAiyoM aura mahArAjA ajItasiMha ne raphI-uda-dArAjAta aura raphI uddaulA ko kramazaH nAma mAtra kA samrATa banAyA / inake bAda saiyada bhAiyoM ne muhammadazAha ko siMhAsana para baiThAyA / isI ke samaya meM inakA patana ho gayA aura I0 san 1720 meM kucha Sar3ayaMtrakAriyoM ne husenalI kA vadha kara diyaa| bhAI kI mRtyu kA samAcAra pAte hI hasanaalI ( abadullA) badalA lene ke liye senA ekatrita karake calA parantu bAdazAha kI senA se yuddha meM parAjita hokara kaida kara liyA gayA / kArAgAra meM hI I0 san 1722 meM usakI mRtyu ho gaI / sonaga rAva sIhAjI kA dUsarA putra aura grAsathAna kA choTA bhAI thA / isane apane bar3e bhAI prasathAna kI sahAyatA se IDara (gujarAta) ke ( kolI jAti ke ) rAjA sAmaliyA sor3a ko mAra kara IDara rAjya prApta kiyA thaa| IDara kA rAjA hone ke kAraNa hI sonaga ke vaMzaja IDariyA rAThaur3a kahalAye / hamoda khAM yaha bAdazAha muhammada zAha ke vajIra nijAma-ula mulka kA cAcA thA / bAdazAha muhammadazAha ne jodhapura nareza mahArAjA ajItasiMha ko gujarAta kI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUbedArI se haTA kara haidarakulI khAM ko vahA~ kA sUbedAra bnaayaa| haidarakulI khAM bAdazAha ke vajIra nijAma se zatrutA rakhatA thaa| jaba vaha gujarAta kA svataMtra zAsaka banane kA prayAsa karane lagA to nijAma ko use vahAM se haTAne meM saphalatA prApta huii| nijAma svayaM gujarAta kA sUbedAra bana gayA aura apane cAcA hamIda khAM ko gujarAta meM apanA pratinidhi niyukta kara diyaa| nijAma bAdazAha muhammadazAha se prasanna nahIM rahatA thA, ataH usane dakSiNa meM jAkara haidarAbAda ko apane adhikAra meM kara liyA aura vahAM kA svataMtra zAsaka bana baiThA aura usakA cAcA hamIda khAM bhI gujarAta kA svataMtra zAsaka bana gyaa| hamIda khAM ne ahamadAbAda meM bahuta atyAcAra kiye / vaha kaMthAjI, pIlAjI prAdi marahaThoM se mila gyaa| isakA damana karane ke liye bAdazAha ne zujAata khAM, ibrAhImakulo khAM, rustamaalI khAM Adi mugaloM ko senA sahita bhejA kintu hamIda khAM bar3A cAlAka, buddhimAna, nItijJa va dUradarzI thaa| usane marahaThoM kI sahAyatA se eka eka kara ke bAdazAha ke bheje hue saba mugaloM ko mAra DAlA aura unakI senAoM ko bhagA diyaa| anta meM bAdazAha muhammadazAha ne eka vizAla dala ke sAtha sara bulaMda khAM ko gujarAta kA sUbedAra banA kara bhejaa| hamIda khAM ne usakA mukAbilA kiyA kintu apanI parAjaya kA anumAna kara ke ahamadAbAda ko chor3a kara dakSiNa ko ora calA gyaa| haradAsa Uhar3a (Ur3a)__ yaha mokalota ke 27 gAMvoM sahita koDhaNA (koraNA) kA svAmI thaa| yaha jodhapura rAjya kI lakkar3a cAkarI nahIM karatA thA, kevala Akara majarA kara jAtA thA, isaliye kuMvara mAladeva isase aprasanna rahatA thA, ata: haradAsa kA paTTA jabta kara liyaa| isa samAcAra ko suna kara vaha sojata meM vIramadeva ke pAsa calA gayA aura gAMgA kA sAtha chor3a kara rAyamala se jA milA / yaha jodhapura kA rAjya vIrama ko dilAne ke pakSa meM thA, ata: yaha zekhA se jA milA / yaha bar3A hI vIra, svAbhimAnI aura nirbhIka vyakti thaa| yahI nAgaura ke nabAba daulata khAM ko zekhA kI sahAyatArtha lAyA thaa| isI yuddha meM rAva zekhA aura haradAsa Uhar3a lar3ate hue vIragati ko prApta hue| haidara kulI khA~__ yaha bAdazAha bahAdura zAha, pharrukhasiyara aura muhammada zAha ke samaya meM zAhI saltanata kA vaphAdAra rahA / ina bAdazAhoM ke zAsanakAla meM sarva prathama I. san 1715 se 1718 taka sUrata bandaragAha kA zAsaka rahA / haidara kulokhAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] bAdazAha muhammadazAha ke vizvAsapAtra senApatiyoM meM thaa| isake kAryoM se prasanna hokara bAdazAha muhammada zAha ne haidara kulIkhAM ko bhI chaH hajArI jAta va savAra do aspahasi aspaha kA manasaba aura nAsira jaMga kA khitAba bhI diyA aura harAvala va topakhAnA kA aphasara bnaayaa| jaba hasanapura ke pAsa abadullA khAM kI phauja se mukAbalA huA to haidarakulI khAM ne topakhAne se aise gole barasAye ki abdullAha khAM kI phauja meM khalabalI-sI maca gaI aura bahuta se AdamI jAna bacA kara bhaage| pichalI rAta taka eka lAkha savAroM meM se kula sataraha aThAraha hajAra savAra abdullA khAM ke sAtha bAko raha gye| isa vijaya se haidara kulI khAM kA prabhAva bar3ha gayA / isake bAda ise jodhapura ke mahArAjA ajItasiMha para bhI car3hAI ke liye taiyAra kiyA kintu. mahArAjA ajItasiMha ne ahamadAbAda kI sUbedArI kA istIphA bheja kara ajamera ko apane kabje meM rakhA, ahamadAbAda kI sUbedArI haidara kulIkhAM ko mila gii| jaisA ki pahale ullekha kiyA jA cukA hai ki graMtha meM kavi mahodaya ne kaI pAtroM ke nAmoM kA AdhA bhAga athavA unake nAmoM ko bhinna-bhinna rUpoM meM aMkita kiyA hai / graMtha meM unakA kevala ullekha mAtra hI hai| ataH graMtha ke AkAra ko dhyAna meM rakhate hue aise pAtroM kA pUrNa paricaya na de kara kevala nAmAvalI hI nIce dI jAtI hai| sUraja prakAsa, bhAga 3, meM Aye hue mahArAjA abhayasiMha kI senA ke pramukha yoddhAoM ko nAmAvalI prakhamAla anAvata 150 ajo keharI kA putra 148 akhamAla karamasota mahoka kA putra 133 ajo jagamAla kA pu. 150 akha (prakhau) celI 164 ajau sivadAMna kA pu. 148 prakho 147 ajo harinAtha kA pu. 146 prakhau araNadAvata 110 ajjabba jagAvata 63 akhau udAvata bacharAja kA pu. 120 aNaMda gahalota 161 prakho dhanarAja kA . 143 aNaMda rAma kA pu. 116 akhI dhAMdhala 186 aNaMdesa hararUpa kA pu. 71 akhau prithIrAja kA pu. 150 agadesa bhoja kA pu. 137 acaLesa sAMvaLa kA pu. 89 aNadau karaNota teja kA pu. 127 ajabesa udAvata rUpasiMha kA pu. 128 aNadau bArI 195 ajabesa vairaNa kA pu. 63 | anapALa sAMvatasAha kA pu. 65 ajabesa cauhAna 153 anopa kisanesa kA pu. 60 ajabba rAjar3a kA pu. 146 anopa jodhA badrIdAsa kA pu. 112 ajo karamasota jasAvata 132 / anopa dvArAvata 106 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 83 ] anopa megha kA putra 137 anopa hula ajabAvata 161 anI ugarAvata 151 / anI jagarAMma kA pu. 63 anI devar3o jaita kA pu. 160 anI rUpa kA pu. 147 anau sahasAvata 140 annapALa kisora kA pu. 130 abhamala lAla kA pu. 65 abhI (prabha, prabhA, abhamAla) karaNota duragAvata 123, 125, 126 prabhI jaita kA pu. 73 amaresa rUpa kA pu. 153 amaresa lakhadhIra kA pu. 58 amaresa sonagarA mohaNa kA pu. 157 amAMna manoharadAsa kA pu. 133 ammara anAvata 64 ammara dhanAvata 58 ammarasiMgha goyaMda kA pu. 62 ammarasIMga pAtala kA pu. 151 ammarasIMgha sonagarA satAvata 157 prarijjaNa sAha ratanesa kA pu. 86 pANaMda phatAvata 64 prANaMdarAMma ghAsI kA pu. 184 mAraNaMdasiMgha rAghAvata 65 prANaMdasI vAghAvata 63 prAsakaranna 105 prAsaI (DI) celI 164 iMdo devar3o 159 bhANa karamasota gajasIMgha kA pu. 134 iMdrabhAMNa jodha (siMgha) kA pu. 136 iMdrasAha jaitAvata jayasAha kA pu. 122 iMdrasiMgha hariyaMda kA pu. 63 inatullA 164 Isa jhaMjhAvata 71 Isara mAdhAvata 76 ugaresa pratApa kA pu. 153 udaya nAtha kA putra 12.6 udecaMda vyAsa 73 udaisIMgha rAvata 184 udo 56 udo karamasota praNadesa kA pu. 133 umeda 74 umeda aNadAvata 118 umedaka 67 umeda karaNota 128 umeda vrajapALa kA pu. 146 umedasIMgha anAvata 128 umedaha karamasota 13 umeda 57 urajaNa sAdala kA pu. 123 urajjaraNasiMgha 75 Uda celo 164 UdabhANa raNachor3a kA pu. 143 Uda lakhAvata 131 Uda sUjA kA pu. 53 Udala 67 Udala karamasota 126 Udala jogAvata 161 Udala devar3o maliyAgira (caMdanasiMha) kA pu. 160 UdalasAha maliyAgira (caMdanasiMha) kA Udala haThi kA pu. 123 karanna udAvata paratApa kA pu. 118 karana pIthAvata 110 karIma par3adAra 165 kaliyAMNa govaradhana kA pu. 61 kaliyAMNa jetamAlota 135 kaliyAMNa mAlA kA pu. 53 kalo udAvata haranAtha kA pu. 116 kalau dalasAha kA pu. 61 kalo sivadAna kA pu. kasamIra khAMna 256 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84 ] kAMna, kAnha, kuMpAvata rAMma kA putra 66, kAjama 251 kAyama khAM 3 kisana celI 164 kisanesa 55 kisanesa karaNota teja kA pu. 128 kisanesa sonagarA dalasAha kA pu. 156 kisanna 54 kisanna karamasota goradhanota 133 kisora Udala kA pu. 60 kIratasiMgha jagAvata 14 kujaraka baMga 256 kusaLesa kachavAha caMdrabhAMNa kA pu. 158 kusaLesa cAMpAvata nAtha kA pu. 50, 51 kusaLesa bhUma (bhomasiMha) kA pu. 86 kusaLesa megha kA pu. 137 kUpa rAmasiMha kA pu 58 kuMbha sAhiba kA pu. 61 kehara bhagavAna kA pu. 152 kehara vIThala kA pu. 110 kehara harI kA pu. 97 keharI 58 keharI 56 keharI harI kA pu 116 krana (kisanasiMha yA karaNasiMha) 57 kanna rasA(rAsA)vata 146 kranna vijAvata 135 khagesa nAhara kA pu. 61 khar3agesa jasakaraNa kA pu. 131 khar3agesa jasakaraNa kA pu. 131 khAMna bahalola 256 khIma karamasota giraddharadAsa kA pu. 132 khIma mAMgaLiyo 160 khIvakarana devakaraNa kA pu. 147 khetala gUjara 193 khema 135 khema (khIma) phatAvata 75, 76 khyusALacaMda paMcoLI 182 khvAjA bagasa 164 gaMga 137 gajasAha karana kA pu. 67 gajasAha bhoja kA pu. 74 gajasAha sAhiba bhAMNa kA pu. 152 gajo anAvata 147 majo hariyaMda kA pu. 66 gAjI sAha keharI kA pu 110 gAhar3amala vyAsa 173 giramera (sumerasiMha) deva kA pu. 46 muraNadAsa vihArI kA pu. 143 gumAna karamasota haThI kA pu. 134 gumAMna kusaLe sa kA pu. 60 gumAna jodha kA pu. 100 gumAMna vihArI kA pu. 103 gumAnasiMha karamasota 134 gumAna haThIsiMha kA pu. 106 gulamIra sayada 3 gulahusana 256 gokaLa karamasota giraddharadAsakA pu. 131 gokaLadAsa mehatA 183 gopALa mahatA 103 gopiyanAtha patAvata 147 gopInAtha karamasota 132 gopInAtha jaitAvata patAvata 123 gopa(pau) celI 164 goyaMdadAsa 18 govaradhanna cauhAna harinAtha kA pu. 155 cyAMna mAhava kA pu. 106 caMda (devIcaMda) muhaNota 178 caMda jogAvata 66 caMda vihAriyadAsa kA pu. 150 caMda syAMma kA pu. 143 catrabhuja caMda kA pu. 71 cUhar3akhAMna 1 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 85 ] canakarana karaNota duragAvata 127 jIvaNadAsa siradAra kA putra 88 cana pirAga kachavAha kA pu. 158 jIvaNa haThI kA pu. 66 chato narasiMgha kA pu. 62 jIvaNI vArI (bArI) 165 chatau rAma kA pu. 70 jujhAra hariyaMda kA pu. 147 jaga-jodhA sAMvaLa kA pu. 112 jurAvara udAvata joga kA pu. 120 jagatesa ajabesa kA pu. 147 jurAvara udAvata raNa kA pu. 116 jagatesa devar3A jaita kA pu. 160 jurAvara kachavAha teja kA pu. 156 jagatesa bhAU kA pu. 86 jurAvarasiMgha (jurA) jodhA kusaLAvata jaganAtha bhoja kA pu. 136 112 jaita anAvata 97 jagarAMma rAma kA pu. 61 jaMta udAvata 104 jagarAja sAhiba khAM kA pu. 65 jaMta karamasota lakhadhIra kA pu. 131 jagarUpa kehara kA putra 68 jaita gahalota 161 . jagasAha nAhara kA putra 60 jaMta devar3o jagAvata 156 jagau madhAvata 151 jamaserakhAMna 264 jaita sUra kA pu. 85 jaimala sAha rAjar3a kA pu. 123 jamAna megha kA pu. 137 jodha udAvata ajabAvata 118 jayadeva subhAvata 192 jodha udAvata lAkhA kA pu. 116 jayarAMma vIThU (cAraNa) 172 jodha karamasota kalAvata 133 jayasAha kachavAha kehara kA pu. 158 jalAla nagAracI rAjU kA pu. 165 jorAvara Udala kA pu. 68 jorAvara rAmacaMdresa kA pu. 66 jallAla 164 jorAvara sAha rAsAvata 56 javAna jogAvata 104 jorAvara siMgha araNaMda kA pu. 63 javAna sonagarA dujjaNasIMgha kA pu. 157 jorAvarasiMgha jasAvata 61 jasavanna sAhiba khAM kA pu. 65 jorAvarasiMgha phatAvata 108 jasarAja goyaMda kA pa. 140 jorAvarasiMha padamma kA pu. 66 jasarAja par3ihAra 161 jorI aNadAvata jasarAja muka desa kA pu. 85 jasA jaita kA pu. 86 jorI haranAtha kA pR. 18 jhaMjhAra megha kA pu. 148 jasAvata jIvaNadAsa 151 jaso udAvata 115, 116 jhaMjhAra vIrama kA pu. 62 jhUjha phatAvata 148 jasau sivadAna kA pu. 146 ThAkurasIha gujara sAMmAvata 185 jAlimasAha bhagavaMta kA pu. 67 DUMgara nAhara kA pu. 146 jIvaNa udAvata 145 DUMgara seja vadAra 164 jIvaNadAsa anAvata 51 jIvaraNadAsa jasAvata 151 DUMgarasiMha himatasiMha kA pu. 74 jIvadAsa sAMvaLa kA pU. 64 tAja musalamAna 164 / jIvaNadAsa siMdhala vIThala kA pu. 143 - tiloka bhAu kA. pu. 64 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tulachiyadAsa 192 teja kehI kA pu. 137 teja (haraNUmata jAti) jeThavo 193 teja jetAvata sAdala kA pu. 121 teja paratApa kA pu. 112 teja lAla kA pu. 100 teja sabaLa esa kA pu. 57 tejo karamasota lAla kA pu. 131 thAMna bhAkhara kA pu. 136 dayALa khIcI pAla kA pu. 184 daLakrana karaNota jasakranna kA pu. 128 [ 56 ] 117 daLasAha kAnha kA pu. 77 daLasAha bhaMDArI yAMna kA pu. daLasAha sonagarA hari kA pu. 155 dalo 52 dalo ra desa kA pu. 63 dalau bhramarAvata 107 dalau karamasota kAMnha kA pu. 141 dalau jayasIMgha kA pu. 146 dalau paratApa kA pu. 60 dAMNidAsa bahAdura kA pu. 62 dAMta sAMgata kA pu. 68 duraMga kusaLe sa kA pu. 74 durajasIMga cauhAna sabaLAvata 155 durajjaraNa nAhara kA pu. 141 dujjaraNa sabasa kA pu. 106 devala devar3I karaNAvata 160 devakaranna jagatAvata 66 devakaranna bihArI kA pu. 64 deva kusaLesa kA pu. 65 deva suratAta 146 devIcaMda udAvata goyaMdadAsa kA pu. 118 devIcaMda muhaNota 178 daulata sAha paMcoLI daulatasiMgha devar3I jasAvata 156 daulatasIMgha Isara kA pu. 65 dvarI ( dvAro) mukaMdAvata 140 dhanarUpa bhaMDArI 177 dhaniyau celo 164 dhanau udAvata govaradhanota 120 dhIMga sAhiba kA pu. 61 nadalAla riNachor3a kA pu. 181 nathammala 191 narAyaNadAsa kusaLe sa kA pu. 60 naro bAMdhala 186 narau jaitamAlota mukanesa kA pu. 135 naro vijayapAla kA pu. 60 navalakhAMna 264 nAtha udAvata dIpAvata 120 nAtha cauhAna prajAvata 154 nAtha jasAvata 96 nAtho zramarAvata 145 nAhara Rna kA pu. 104 nAhara khAM 161 nAharakhAMna karamasota 133 nAharakhAMna cAraNa udAvata 166 nAharakhAMna narAvata 136 nAharakhAMna jaitAvata jorAvarasIMgha kA pu. 121 nAhara phatAvata 56 nAharasAha jaita kA pu. 152 nAharasAha jaitamAlota moharaNa kA pu. 121 nAharI nagAracI 165 nijarU par3adAra 165 patI iMdrabhAMraNa kA pu. 145 patI (paratApa) jodhI bhIma kA pu. 100, 102, 103 patI maharAMNa kA pu. 111 padama jorAvara uta 73 padamesa 83 padamesa caMda kA pu. 140 padamesa durajjaNasIMgha kA pu. 123 padamesa sAhiba khAM kA pu. 5e padamesa sUra kA pu. 152 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padamma 162 padamma dalAvata 107 padamma sagatAvata 57, 56 pariyAga sUra kA pu. 91 pAtala vaiNAvata 65 pAtala sAha gokaLa kA pu. 146 pAto 103 pAhar3asIMgha udAvata kusaLAvata 198 pIthala bhAU kA pu. 63 pIthala mAMna kA pu. 60 pIthala saradArasiMha kA pu. 70 pIra sA, 165 pIroja..... pUraNasIMgha 136 pema kanhAvata 96 ma jugAvata 116 pema jaitAvata rAMma kA pu. 121 pema rAjar3a kA pu. 57 pema sadAvata 65 pratApa gahalota 161 prathisiMgha kUMpAvata phatAvata 70 phakIra jodhadAsa kA pu. 88 phatamAla 148 phatamAla ugraseraNa kA pu. 153 phatamAla nAtha kA pu. 63 phatecaMda dipAvata 173 phatI jaitAvata goradhanota 121 phatI bhAvata 104 phatau deviyasIMdha kA pu. 56 phato paratApa kA pu. 56 phaijulA 194 kIdAsa 142 dekho vaMkI, vAMko Uhar3a 141 bakhata bhAU kA pu. 66 bakhatasI madhAvata 151 bakhatAvara 82 bakhatesa 61, 63, 65 [ 87 ] bakhatesa vir3iyo cAraNa bhramarA kA putra 171 bakhatesa dalAvata 73 bakhatesa par3ihAra 162 bakhatesa pIthala kA pu. 46 basa bahAdura kA pu. 72 bacharAja muhaNota 178 badriyasiMgha devAvata 71 badrI 18 badrIdAsa 140 balUkhAMna 194 bahAdura jIvaNa kA pu. 120 dAdura jaitAvata tAvata 122 bahAdura pIthalauta 65 bahAdura sabaLesa kA pu. 62 bahAdurasAha joga kA pu. 152 bahAdura sAha sivAvata 65 bahAdurasIMgha 61 bahAdura sejadAra 194 bAgha teja kA pu. 147 bAlakisana paMcoLI ( bagasI) hariyaMda kA pu. 21 bihArIdAsa brokama kA pu. 161 bhagavaMta kanna kA pu. 76 bhagavAna karamasota lAla kA pu. 133 bhagavAna dhAMdhala 186 bhava (bhAU) jaitAvata goradhanota 121 bhAMga 108 bhAMga jaita kA pu. 60 bhoga jaitAvata hari kA pu. 123 bhAMraNa bAgha ko pu. 106 bhAMga mahavecA rAvala 135 bhAgavaMta 83 bhAgavaMta kiratesa kA pu. 61 bhAratha kachavAha sUra kA pu. 156 bhIma 136 bhIma dhavecA amarAvata 134 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] bhImAjaLa mokala kA putra 85 bhairava nAhara kA pu. 50 bhoma mer3atiyau 87 madana Uda kA pu, 64 madho karaNota 146 manUpa deva kanota 148 manau 163 mavAtIkhAMna 165 mahakanna karaNota jaita kA pu. 215 mahapati celI 165 mahammada sekha kA pu. 166 maharAMNa 166, 170 mahikanna bhAkhara kA pu. 151 mahirAMNa kachavAha 156 mahokamasIMgha syAma kA pu. 100 mAMDaNa karamasota jasAvata 133 mAMna udAvata 117 mAMnar3a khAM 81 mAMna par3adAra 162 mAMna phatAvata 150 mAdhava jasAvata 73 mAdhavadAsa hujadAra 184 mAdhava sAha cauhAna murAriya kA pu. 154 mAdhavasIMga Uda kA pu. 111 mAdhava sonagarA satAvata 157 mAla kachavAha jagAvata 158 mAlanAtha kA pu. 108 mAla par3ihAra 162 mAla satAvata 146 mAhava krana kA pu. 110 137 mAhava cAMpAvata 46 mAhava jasAvata 148 mAhava paMcolI 182 mAhava mAna kA pu. 88 mAhava sAha keharI kA pu. 106 mAhava sAha parasAvata 137 mAhiyadAsa 177 mukaMda udAvata 118 mukaMda kacarAvata 128 mukaMda dhAMdhala 186, 160 mukaMdesa cauhAna sUra kA pu. 154 mukadesa madhAvata 64 mukaMdau 151 mukanesa joga kA pu. 136 mukanna kuMbha kA pu. 74 mukuMda sahasAvata 151 mujAyada khAM 164 muraLI celo 165 muhakama bhAramalota bhUpati kA pu. 136 megha kisanna kA pu. 136 mokamasIMgha jagAvata 147 mohakama jagannAtha kA pu. 57 mohaNasIMgha udAvata 120 . mohaNasIMgha kachavAha akhAvata 156 mohanadAsa Uda kA pu. 108 mohakkama ratanasena kA pu. 61 raghunAtha karamasota jasAvata 132 raghunAtha dhavecA 78 raghunAtha rUpa kA pu. 121 raghunAtha rohar3iyA bArahaTha jasarAja kA pu. 168 raghU khar3agesa kA pu. 7 ratana cauhAna kujAvata 154 ratanAgara (ratnAkara= samudrasiMha) bhIma kA ratanasa mohokama uta 66 raso (rAsI) cauhAna ajabesa kA pu. 154 rahama tullA 256 rAMma kalAvata 66 rAMma kuMpAvata 58 rAmacaMdra sa vyAsa rAma jagarAma kA pu. 136 rAMma tiloka kA pu. 6. rAMma nAhara kA pu. 152 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86] rAma bhAU kA pu. 152 vakhata cauhAna kusaLAvata 154 rAma mAdhAvata 63 vakhata sUra kA pu. 63 rAma vijAvata 88 vakhatAvara 76 rAMmau sagatema kA pu. 72 vakhatesa karanesa kA pu. 65 rAMmI sabaLAvata 68 vakhatesa jaita kA pu. 146 rAja khAM 165 vakhatesa mAhapa kA pu. 56 . rAyasiMgha 66 vakhatesa bIThaLadAsa kA pu. 96 rAyasiMgha ghIdha kA pu. 65 vanarAja jhUjha kA pu. 86 rAsI karamasota kaliyAMNa kA pu. 131 vanirAja kanha kA pu. 86 rUpa rAjar3a kA pu. 66 vacharAja dIpa kA pu. 65 rAso khetala kA pu. 150 vachau vArI (bArI) 165 rAsau mAhava kA pu. 73 vAMko Uhar3a 141 riNachor3a cohAna sUra kA pu. 154 vijapALa narapALa kA pu. 137 riNachor3a ghAMdhU 163 vijapAla mAhava kA pu. 148 rughau Isara kA pu. 131 vijapALa rUpa kA pu. 141 rUpa tejAvata 56 vijau 163 rUpanarAvata 150 vijau padamesa kA pu. 146 rUpa UdAvata rAjar3a kA pu. 113 vijo vArI (bArI) 165 rUpa vijAvata 150 viramANa jasAvata 148 raiNa rAjar3a kA pu. visanesa sakatesa kA pu. 134 visanna 58 raiNa vijAvata 135 vihArIya dUda kA pu. 151 reNa reNAyara prosavAla 186 vihArI khAM 163 raiNAyara jaganAtha kA pu. 57 vihArIdAsa vAgha kA pu. 104 rosana alAha vihArI vArI (bArI) 165 lakhadhIra ThAkurasI kA pu. 177 lakho 163 vIThaLadAsa ANaMda kA pu. 133 lakhI udAvata 120 vIra sabaLAvata 153 lakho hariyaMda kA pu. 146 baiNa giramera (sumerasiMha) kA pu. 135 lAla 153 vairiyasAla sonagarA haThI kA pu. 157 lAla agadAvata 150 vaMdAvanadAsa 138 lAla kisanAvata 72 saMgI (sAMgo) paratApa kA pu. 133 lAla jagAvata 150 saMgo (sAMgo) bhagavAna kA pu. 138 lAla jaita kA pu. 100 saMgrAMma sAhiba kA pu. 145 lAla par3ihAra 162 sakatesa 62 lAla vyAsa 173 sakatta karamasota vIThalaUta 133 lAlo sagatAvata 54 sagatesa 52 vaMko uhar3a 141 sagatesa khema kA pu. 64 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] sagatesa bhagavAna kA putra 148 siMgha saMgrAma (saMgrAmasiMgha) jaitAvata dalAsagatesa sAMmata kA pu. 153 vata 122 sagatesa haranAtha kA pu. 105 siMbhU kusaLAvata 66 satidAna khir3iyo cAraNa 171 sidhakrana karaNota prabhayakaraNa kA pu. 128 satrasAla goradhanna kA pu. 122 siradAra udAvata bhAu kA pu. 121 satrasAla sadAvata 62 siradAra kusaLesa kA pu. 152 sadI kusaLAvata 143 siradAra jaitAvata garIbadAsa kA pu. 123 sameLa surovata 60 siradAra jodha kA pu. 66 saradAra jodha kA pu. 66 siradAra rUpa kA pu. 107 saradAra phatamAla pu. 70 siradAra sera kA pu. 77 saradAra rUpa kA pu. 85 siradAra sera kA pu. 68 saraphakhAM (nidhI) 165 siradAra hariyaMda kA pu. 76 sarUpa samitasiMgha kA pu. 76 sivakrana khema kA pu. 127 salema (salIma) 103 siva khetala kA pu. 146 savAiya ammarasiMgha kA puH 110 sivadAna iMdramANa kA pu. 122 savAiya udAvatamAMna kA pu. 116 sivadAMna udAvata sabaLesa kA pu. 110 savAiya mAhava kA pu. 110 sivadAna karamasota kesava kA pu. 132 savAiyasiMgha udAvata vijAvata kA pu. 116 sivadAna jasAvata 106 savAiyasIMgha (sIMgha savAi) jodho jasAvata sivadAMna hariyaMda kA pu. 142 112 sivasAha karamasota mAhava kA pu. 131 savAisiMgha prabhAvata 66 sivI karamasota pariyAga kA pu. 134 sAMma kusaLesa kA pu. 72 sivI caMda kA pu. 73 sAMmata mAhava kA pu. 132 sivI vArI (bArI) 165 sAMmata sadAvata 100 sIdakka 165 sAMmata sUra kA pu. 148 suMdara gUjara 163 sAma mohakAvata- 64 suMdaradAsa praNadAvata 106 sAMvaLadAsa par3ihAra 161 sujANa bhAyala ratanAgara kA (samudrasiMha) sAMvaLadAsa bhagavAna kA pu. 76 sAhaba vihArI kA pu. 136 subharAMma udAvata jagarAMma kA pu. 116 sAhasamala patAvata 56 subho (subhakrana, subhasAha) jasAvata cAraNa sAhiba khAMna 136 sAhibakhAna ajAvata 74 subhau par3ihAra 161 sAhibakhAMna mAMgakiyo amarAvata 161 surata kusaLesa kA pu. 77 sAhibakhAMna sajAvata 141 suratANa padama kA pu. 145 sAhibakhAna sonagarau dalAvata 157 sAhibasiMgha jodhAvata 104 suratAraNa sAMmata kA pu. 72 sAhibasIMdha ajAvata 161 suratesa dalasAha kA pu. 74 siMgha umeda (umedasiMgha) prajAvata 122 / suratesa raghunAtha kA pu. 60 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suratesa rUpa kA puna 13 suresa (iMdrasiMha) 74 surau zraraNadesa kA pu. 61 sUjar3a (r3o) celo 194 sUra zrANaMda kA 61 sUrajamala bArahaTha 171 sUrajamAla akhAvata 146 sUrajamAla jaitAvata phatAvata 123 sUrajamAla pIthAvata 136 surajamAla suMdara kA pu. 146 sUraja vAghAvata 62 sUra nAhara kA pu. 145 sUra mukaMda kA pu. 53 sUra rAjar3a kA pu. 146 sUratasiMgha jasAvata 146 sUratasIMgha zranAvata 138 sUratasIMgha udAvata sabaLAvata 120 sUratasIMdha jagAvata 140 sekha 165 sera 76, 80, 81, 83 sera jodha kA pu. 76 sobha vijAvata 62 haThamAla kisora kA pu. 105 hamAla suratAMga kA pu. 65 haThI kaliyAMNa kA pu. 64 haThIkhAMna 194 haThI catrabhuja kA pu. 86 haThI mAMDaNa kA pu. 64 haThI richor3a kA pu. 62 haThI sabaLesa kA pu. 74 haThI sUra kA pu. 144 hadI udAvata 113 hRdo mAMgaLiyo goradhanota 160 [1] hamIra vArI (bArI) 165 hara kisana mAMna kA pu. 60 haradAsa mAMgaLiyo 193 haranAtha abadAra 163 haranAtha udAvata jIvaNadAsa kA pu. 120 haranAtha kesarI kA pu. 58 haranAtha bhagavAna kA pu. 71 haranAtha sAhava kA pu. 110 harasIMgha harinAtha kA pu. 77 hari 63 hari celo 164 haribhAMga bhagavAna kA pu. 71 hariyaMda 193 hariyaMda prakhamAla kA pu. 66 hariyaMda paMcoLI 182 hariyaMda lAla kA pu. 153 harirAma mahavecI mAhava kA pu. 120 hari sabaLesa kA pu. 160 haLavAha (balabhadrasiMha ) 146 haLavAha (baLarAMma) rigachor3a kA pu. 162 haLirAma (baLarAMma) dvarAvata 150 hiMda bhAu kA pu. 158 hiMda siMgha patAvata 60 hiMdALa dIpa kA pu. 77 hiMdALa nAtha kA pu. 86 hiMdALa pema kA pu. 160 hiMdALa bhAgacaMdota 138 hiMdALa hari kA pu. 152 himatasoMgha cauhAMna dalAvata 154 himatesa abba kA pu. 60 himatesa sonagarI durajjaraNaUta 157 himmata sujAvata 152 hiradayarAma mAMgaLiyo bhAgacaMdota 160 sUraja prakAsa bhAga 3 meM zrAye hue rAjAdhirAja bakhasiMha kI senA ke pramukha vIroM ko nAmAvalI. akho bhoja kA pu. 204 agadI amarAvata 206 zrado duragAvata 226 raNadI gahalota devarAja kA pu.. 234 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] praNadau vanarAja kA putra 226 anapALa mAhava kA pu. 202 malapALa sagata kA pu. 213 abhI nAtha kA pu. 216 abhI maMDaLI bhArahamala kA pu. 225 abhI sekhAvata araNadAvata 216 amAMna joga kA pu. 210 iMdrasIMgha cauhAna lAla kA pu. 227 sara kisanAvata 216 Isara cauhAna tejalaUta 228 Isara dauDhiyadAra 234 usiMgha vaiNa kA pu. 208 Uda udAvata pratApa kA pu. 221 Udala 206 Udala kalAvata 223 Udala kisanAvata 223 Udala daulatasAha kA pu. 200 kanako rUpa kA pu. 212 karaNI agadAvata 216 karaNI sekhAvata harinAtha kA pu. 220 karana jodho jhujhAra kA pu. 215 karanau anapAla kA pu. 217 karanna teja kA pu. 201 kalau narapAla kA pu. 233 kalyANa dhAMdhala 233 kAbilasIMgha pIthala kA pu. 210 kAsima 221 kusaLI sAMvaLadAsa kA pu. 228 kehara Uda kA pu. 226 kehariyo prajAvata 222 keharI iMda kA vaMzaja 232 khIma pracaLAvata 210 khIma kAnha kA pu. 223 khIma krana udAvata kiratesa kA pu. 222 khema karagni jAdava jagamAla kA pu. 228 / giradhIra paDihAra 234 giramera (sumerasiMha) dalAvata 210 gumAna kaMpAvata khar3agAvata 215 gumAna jAdava jasAvata 226 gumAna jaita kA pu. 210 gumAna joga kA pu. 210 gyAMna sekhAvata dalAvata 218 caturesa patAvata 202 caina udAvata subharAMma kA pu. 221 jagato jaita kA pu. 215 jagato mukaMdAvata 224 jagato lakhadhIra kA pu. 214 javAna kuMpAvata. sAMmata kA pu. 224 jasAvatasiMha cauhAna 226 jaso Isara kA pu. 207 jaso paMcamukha (paMcAyaNa) kA pu. 211 jaso sahAriNaya 233 jasau sekhAvata 216 jovaraNa jogIdAsa kA pu. 202 jurAvara kuMpAvata 213 jaita akhA kA pu. 207 jaita gokuLadAsa kA pu. 211 jaita sekhAvata bhAU kA pu. 220 jodha jagarUpa kA pu. 224 jujhAra jAdava giramera (sumerasiMha) kA pu. 228 bhujhAra varasIMgha kA pu. 211 jhUjha sekhAvata caMdrabhANa kA pu. 218 teja cAMpAvata acaLAvata 212 teja sekhAvata harinAtha kA pu. 220 teja cauhAna rAma kA pu. 227 dala kranna pratApa kA pu. 117 dalasAha jodhau jagatesa kA pu. 215 dalo karaNota 217 dalo mukaMdAvata 202 dalo kahar3a suMdarauta 225 dAMna sujANa kA pu. 212 dUja sekhAvata 219 devakanota 201 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devakanota rAMma kA putra 211 deviyasIMgha kuMpAvata sAMmataUta 214 dhanI paMcoLI 233 dhano sekhAvata nadhalaUta 218 dhIra cauhAna dalAvata 227 dhIraja lAla kA pu. 217 naMdalAla vyAsa 233 narasIMgha phatAbata 218 navalau hiradesa kA pu. 223 nAtha sahAriNaya 233 nAhara jAdava bhIma kA pu. 226 patau cAMpAvata nAdalaUta 213 patau nAharaUta 202 patau mahakanna kA pu. 201 pato sekhAvata rAjar3aUta 220 padamesa kiratesa kA pu. 208 padamau cAMpAvata anapAla kA pu. 212 padamau dalAvata 222 padamI ratanAvata 208 padamma dalasAha kA pu. 206 pAhar3a 223 pItha sAMdU zAkhA kA cAraNa sabaLAvata 231 pema macharIka (cauhAna) madhAvata 202 phatamAla jayatesa kA pu. 210 phato sonaMgirI hari kA pu. 232 bakhatesa karaNesa kA pu. 216 bakhatau sadamAla kA pu. 223 bakhato sAMmaLaUta 210 bagaso dUda kA pu. 217 badarau dhAvar3a 233 bahAvara cAMpAvata sujANa kA pu. 213 bahAdara cauhAna hIdava sIMghAvata 228 bAgha anopa kA pu. 212 bAgha sekhAvata 219 budhau bakhatAvata 206 bhavAMniyadAsa rUpa kA pu. 227 bhAratasIMgha 216 bhIma kuMpAvata haThAvata 214 bhUpa karamasota megha kA pu. 224 bhopa sekhAvata sajAMNa kA pu. 216 madho (mAdhau) karaNota 222 manarUpa 207 maharAMNa harI kA pu. 216 mahikana paMcoLI 233 mahirAMNa 208 maho lAla kA pu. 227 mAhava cAraNa 231 mohava Uhar3a suMdaraUta 225 mAhava sekhAvata pIthala kA pu 216 muhako cavAMNa 226 mokama kAMnha kA pu. 206 moDa udAvata giramera (sumerasiMha) kA pu. 221 mohaNa cauhAna sUra kA pu. 206 raghunAtha kuMpAvata rAma kA pu. 214 rAma jaita kA pu. 204 rAMma sahasAvata 207 rAma sekhAvata kisora kA pu. 218 rAma sekhAvata sUrajamAla kA pu. 216 rAjar3a cauhAna ajaba kA pu. 227 rUpa cauhAna kusaLAvata pUrabitho 226 rUpa sekhAvata ratanAvata 216 lakhadhIra sekhAvata sujAMNa kA pu. 216 lakho Uhar3a hariyaMda kA pu. 225 lAla jasakata kA pu. 214 lAla rAmacaMdota 208 lAla sekhAvata jhUjha kA pu. 218 lAla harIda kA pu. 233 vijapAla sujANa kA pu. 232 vimala purohita mAhava kA pu. 226 visanesa 201 visano cAMpAvata raghunAtha kA pu. 212 vihAriyadAsa karamasota 224 sagatesa aNadesa kA pu. 201 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] saradAra lakhadhIra kA pu. 211 suratAraNa jodha kA pu. 215 saradAra sAMmata kA pu. 216 suranAtha 217 salo kAnha kA pu. 208 saratA kanna kA pU. 202 savAiya 217 surato hariyaMda kA pu. 211 savAiya mAna kA pu. 214 sUra madhAvata 226 sAMgaNa sabalAvata 222 sUra mukaMdAvata 213 sAMvaLa jAdava sara kA pU. 228 sUraja mAMgaLiyo 234 sAhibakhAM cauhAna prabadAra 234 sUrajamAla mer3atiyo siradAra kA pu. sAhiba nAtha kA pu. 206 203, 204 sAhiba mAMgaLiyo 232 sUra harIda kA pu. 227 siMbhU udAvata haranAtha kA pu. 224 sUrijamAla 201 siradAra anapALa kA pu. 210 sera sor3ha kA pu. 218 siradAra navalAvata harida bhavasiMgha kA pu. 204 sivadAMna giramera (sumerasiMha) kA pu. 204 hariyaMda jaita kA pu. 226 sivadAMna manarUpa kA pu. 206 hariyo 205 sisiMgha sekhAvata rAmasiMgha kA pu. 220 harilAla vyAsa 233 sibasIMgha jAdava 226 himatesa bakhatesa kA pu. 201 sivI sekhAvata bhAU kA pu. 220 himatesa sadAvata 212 sivo haranAtha kA pu. 211 himatau kUpAvata bAgha kA pu. 214 sujANa dhAMdhala 233 himatI mAMDaNota 213 sudraseNa jAdava kalA kA pu. 228 himato rAma kA pu. 222 sudraseNa sekhAvata sUra kA pu. 216 himato sahANiya 233 subhasAha jaita kA pu. 224 himmatasIMgha jAdava jagamAla kA pu. 226 sUraja prakAsa bhAga 3 meM Aye hue vijayarAja bhaNDArI kI senA ke mukhya yoddhAoM kI namAvalI prakhau mAna kA pu. 244 jodha iMdrasiMha kA pu. 238 abhamala dAMna kA pu. 244 teja gokuLadAsa kA pu. 271 kisanoM prathirAja kA pu. 241 dalo padamAvata 238 keharI bhIma kA pu. 242 devI kAnha kA pu. 244 keharI sukha rAja kA pu. 242 dhIrajasIMgha amara kA pu. 241 krana kuMpAvata nAtha raghunAtha kA pu. 245 gajaNa savAi kA pu. 238 padama (padama) kachavAha 247 gajabaMdha lAla kA pu. 238 pAtala cauhAna prabhA kA pu. 245 gulAba haThamAla kA pu. 240 budha rAma kA pu. 244 jagapati arajaNa kA pu. 242 bhagavaMta keharI kA pu. 241 jaso saMbhava kA pu. 242 jAlama (jAlamo jAlimAM) keharI kA pu.. bhagota bhAvasiMgha kA pu. 242 237 bhUpAla devIsIMgha kA pu. 242 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] mahirAMNa bhAgavata kA pu. 247 sAMmata (sAMmatasIMgha) 236 mAna anopa kA pu. 244 sAMmata kisana kA pu. 244 mAMnar3a kAnha kA pu. 245 sAMmata gokuLadAsa kA pu. 241 mohakama amara kA pu. 244 sAdULasI 242 ratana rAma kA pu. 241 sAlima bahAdura kA pu. 240 rAjar3e (rAjar3o) kisana kA pu. 244 sAlimI saradAra kA pu. 236 lAla kisanesa kA pu. 245 siMbhUsiMgha 238 visanesa kachavAha anA kA pu. 246, 247 sivapati haThI kA pu. 238 vairI bhairava kA pu. 243 suratesa sera kA pu. 238 sakatau viMdAdhana kA pu. 245 suratesa akhamAla kA pu. 241 sagatesa gokaLa dAsa kA pu. 240 serasAha 241 satrasAla iMdrasiMdha kA pu. 237 harakisana prabhamala kA pu. 245 sarUpa 242 hiMdava bahAdara kA pu. 243 savAiya rAjasI kA pu. 245 himmatasiMgha rAma kA pu. 244 savAI surata kA pu. 240 hIMduva prakhamala kA pu. 243 / __ graMtha kI bhUmikA ko samApta karane ke pUrva meM rAjasthAna prAcya-vidyA pratiSThAna, jodhapura ke sammAnya saMcAlaka padmazrI jina vijayajI muni, purAtattvAcArya ke prati AbhAra pradarzita karatA hai ki unhoMne sAhitya kI isa amUlya nidhi kA jo aitihAsika dRSTi se bahuta hI mahattvapUrNa hai, sampAdana karane kI satpreraNA dii| graMtha-sampAdana meM rAjasthAna prAcya-vidyA-pratiSThAna, jodhapura ke upa-saMcAlaka zrI gopAla nArAyaNajI baharA, ema. e. ne samaya samaya para mArga-nirdezana kara sahAyaka granthoM ke adhyayana meM sahayoga dekara tathA graMtha meM kavirAjA karaNIdAna va mahArAjA abhayasiMha ke citra prApta karane meM jo sahayoga diyA usake liye maiM pUrNa kRtajJa haiN| sAtha hI zrI puruSottamalAla menAriyA ko bhI dhanyavAda detA hai ki unhoMne graMtha ke prUpha-saMzodhana meM sahayoga diyaa| ~~sItArAma lAlasa roDalA bhavana jodhapura zrAvaNI tIja, saM0 2020 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka graMthoM kI sUcI 1 zrAsopa kA itihAsa - paM0 rAmakaraNa grAsopA | 2 udayapura rAjya kA itihAsa - DaoN0 gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhA, bhAga 1-2 / 3 zrauraMgajebanAmA - muMzI devIprasAda / 4 jodhapura rAjya kA itihAsa - DaoN0 gaurIzaMkara hIrAcaMda zrojhA, bhAga 1-2 / 5 jodhapura rAjya kI khyAta - hastalikhita, hamAre saMgraha kI / 6 TaoNDa rAjasthAna, hindI anuvAda - paM0 baladevaprasAda mizra / 7 tavArIkhe - pAlanapura - saiyada gulAba miyAM kRta / 8 nImAja kA itihAsa - paM0 rAmakaraNa AsopA / 6 naiNasI kI khyAta - kAzI nAgarI pracAriNI sabhA / 10 bhArata kA bRhada itihAsa, dvitIya bhAga (dvitIya khaMDa ) - pro0 zrInetra pANneya, ema e., ela. ela. bI. 11 mAravAr3a kA itihAsa - mahAmahopAdhyAya paM0 vizvezvaranAtha reU, prathama bhAga / 12 mAravAr3a kA saMkSipta itihAsa - paM0 rAmakaraNa sopA | 13 rAja rUpaka - vIrabhAraNa ratanU kRta / 14 rAja vilAsa - mAna kavi kRta, nAgarI pracAriNI sabhA, banArasa / 15 leTara mugalsa - irvina / 16 vaMza bhAskara - kavirAjA sUrajamala mIsA / 17 vIra vinoda - mahAmahopAdhyAya kavirAjA zyAmaladAsa kRta bhAga 1-2 / 18 hisTrI zraoNpha proraMgajeba - yadunAtha sarakAra / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana grantha-mAlA ] [anyAta 57 gaNapati zrIpati gavaripati, sumiri zAradA bhAna / paJcadeva pUjA nirata, kaviyA karaNIdAna / / (mahArAjA sAhiba jodhapura ke nijI grantha-bhaNDAra "pustaka prakAza" meM se ThAkura jayakRtasihajI, eDaminisTreTara ke saujanya se prApta citra) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaviyA karaNIdAMnajI vijairAMmotarau kahyau sUrajaprakAsa bhAga 3 judharau varaNaNa kavitta- 'abhamala' jayadhuMda prema, sabaLa daLa liyAM' skaajaa| sahara nadI uparAsa, ma~De DerA mahArAjA / vidA kiyA jiNa vAra, jodha kari vIra jgaayaa| kilAM sirai kamadhajAM, lar3aNa moracA lgaayaa| vikarALa topa coLAM-vadana, chaTa' dhUvA rava chAviyau / judha par3e rITha aoLAM jyuhI', goLAM - aMbara - gAjiyau'2 // 1 grIva 3 par3e sira guDe, bhar3AM dhar3a par3e bhir3ajjA' / koTa par3e kaMgurAM15, bhUka huya'6 par3e bhir3ajjAM / chAjA par3e acheha, ma~Dapa uDi par3e mahallAM / mugaLoNiyAM'6 amApa, paDai AdhAMna dhllaaN'| 1 kha. ga. liiyaaN| 2 kha. maahaaraajaa| ga. mhaaraajaaN| 3 kha. kiiyaa| 4 kha. kiri / ga. kir| 5 ga. dop| 5 kha. ga. chutti| 7 kha. dhUvAM / ga. dhuvaa| ga. ravi / 6 kha. chAjIyo / 10 kha. ga. gaDe / 11 kha. ga. jhii| 12 kha. gaajiiyau| 13 kha. ga. grAva / 14 ga. bhiDajhaM / 15 kha. ga. kaaNguraaN| 16 kha. ga. hoy| 17 kha bhurjjaaN| ga. bhurjhjhaaN| 18 ga. mahilAM / 16 kha. mugalAMNIyAM / 20 ga. pdd'i| 21 ga. dhlaaN| 1. cauLAM-vadana - jozameM lAla mukha kie hue / chaTa - zIghra / rava - ravi, sUrya / chAviyo - pAcchAdita ho gyaa| 2. grIva -gardana / bhir3ajjA - ghodd'oN| bhUka - cuurnn,naash| amApa -- apAra / prAdhAna - garbha / dahallAM - aatNk| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa pana~gesa' par3e ka~dha koma para, dhoma pArAbAM dhar3ahaDai / tar3aphar3e par3e' macha' nIra tima', par3e dama~ga goLA par3e / / 2 rAkasa jima ravadALa, kama~dha kapirAja sakAjA / vIra 'abhau' bakhatesa, rAma lachamaNa jima rAjA * / vidha rAvaNa siravila~da, uhija' cita dharai irAdau / jur3e pahala iMdrajIta, jeNi'1 vidha' sAhibajAdau / laMka jima' vAda ahama~da liyaNa', lakha goLAM jhar3a lAgiyo / vamarIra abhAyaNa judha vikhama, judha rAmAyaNa jAgiyau // 3 sAtama" nisA sarabba', anai nisadina asaTammI' / amAsamA2 ghaNa uDai, jvALa goLA nabha jammI / nami titha kar3aka nihAva, dhoma sauguNAM a~dhArAM / aoLAM jima ma~Di urar3a, asaNa4 goLAM aNapArAM5 / aDaDATa 6 nAda vairATa" aja, ghaTTa8 jAMNi dUjau26 ghaDai / varasALa jhALa gauLAM. vahani, praLe kALa chauLAM31 pa. // 4 1 kha. ga. pnges| 2 ga. pratimeM yaha zabda nahIM hai| 3 kha. mchi| 4 ga. jahAMnIra / 5 kha. ga. tpi| 6 ga. raaj| *yaha paMkti kha. pratimeM nahIM hai| 7 kha. ga. vidhi| 8 kha. vohIja / ga. bohiij| 6 kha. dhre| 10 kha. arAdau / 11 ga. jenn| 12 kha. ga. vidhi| 13 kha. ga. jem| 14 kha. ga. liiynn| 15 kha. ga laagiiyo| 16 kha. jAgIyo / ga. jaagiiyo| 17 kha. sAtina / ga. saatiim| 18 kha. saravva / 16 kha. ga. asdmii| 20 kha. amhAMsamhAM / ga. amhsmhaaN| 21 kha. jmii| 22 kha. tithi / 23 kha. mjhi| 24 kha. ga. asnni| 25 kha. unnpaaraaN| 26 kha. aDaDATa / ga. udddaatt| 27 kha. vairaaj| 28 kha. ga. jada / 26 ga. duujo| 30 kha. golaa| 31 ga. choLAM / 2. pana~gesa - zeSanAga / koma - kUrmAvatAra, kcchpaavtaar| dhar3ahaDai - aAvAja hotI hai| macha - matsya / damaga-- agni karaNa / 3. kapirAja - hanumAna, sugrIva / irAdau - vicAra / sAhibajAdau - zAhajAdA / vAda ahamada - ahamadAbAda / vamarIra - jabaradasta / abhAyaNa - vaha graMtha jisameM mahArAjA abhayasiMhakA caritra-varNana hai| 4. amAsamA - eka dUsareke sammukha / nabha-pAkAsa / kar3aka - jora / nihAva - prahAra, prahArakI dhvani / asaNa - tIra, baann| aDaDATa - dhvani vishess| ajabrahmA, kumbhakAra / varasALa - varSA / vahani - agni / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 3 . dhikatAM' ima' riNa' dhoma, 'abhai' vila~da kahAe / jima tai' likhe jabAba', ama lar3i caur3e paae| cAka pahala cAr3hiyA , jur3aNa caugAMna jamIrAM / abai koTa laiM proTa, aha' naha sarata' amIrAM / suNi ema vacana prajaLe asura, isau'5 teja darasAviyau16 / vamarIra vAgha bataLAviyau', jAMNa nAga khijAviyau / / 5 jamarUpI jiNavAra, eka goLI 6 gar3hi pAe / tana bagasI tana tor3i, aLaga le gayau 1 uDAe / daraha huvo *khaLa daLAM, bhAMNa viNa jema tapobhrama 4 / garada huvau* 'gulamIra', 'sayada'25 'kAyamma'16 samobhrama / sira vila~da eha katha sAMbhaLI, khabaradAra dakkhI 8 khar3e26 / gulamIra khAMna uDDe * gayau, sAhi nivAjasa' sAMkar3e // 6 suta bagasI sAdhiyo, pApa suta suNe DarAyau / maNa hajAra soramai, jAMNi suramukkha 4 jagAyau 5 / 1 kha. dhiSatAM / 2 kha. ga. ym| 3 kha. ga. rnn| 4 kha. ga. te| 5 ga. liSe / 6 kha. ga. juvaav| 7 ga. coDai / 8 kha. ga. cAki / 6 kha. cAr3hIyA / 10 kha. loya / ga. lIye / 11 kha. yeha / 12 kha. sarati / ga. riit| 13 kha. smiiraaN| 14 ga. prjlai| 15 ga. iso| 16 kha. drsaadiiyau| 17 kha. vtlaaviiyau| 18 kha. pojaaviiyo| 16 kha. golo| 20 kha. vgsii| 21 kha. ga. gyo| 22 kha. uDAe / ga. uddaayai| *... *cinhAMkita paMktiyA~ kha. pratimeM nahIM haiN| 23 ga. bhoNnn| 24 ga. tamobhrama / 25 kha, ga. said| 26 kha. ga. kAyama / 27 kha. vilaM / 28 kha. daSpI / ga. dssii| 26 kha. paDai / 30 kha. uDe / ga. udde| 31 ga. nibAjasa / 32 kha. ga. vgsii| 33 kha. saajhiiyau| ga. saajhiyau| 34 ga. suramaSa / 35 ga. jgaayo| ....cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiM / 5. dhikatA - krodhAgnimeM prajvalita / abhai - mahArAjA abhysiNh| cAka cAr3hiyA uttejita kie| jur3aNa - bhir3anA, Takkara leneko, yuddha krneko| darasAviyau - dikhAI diyaa| khijAviyo - kupita kiyaa| 6. bagasI - ( ? ) garada - dhvaMsa, saMhAra / gulamIra - gulamIrakhAM nAmaka sara bulaMdakA yoddhA / sAMbhaLI - sunii| dakkhI - khii| sAMkar3e - saMkaTameM / 7. sAdhiyau - ( ? ) / sorama - bArUdameM / suramukkha - agni, bhaag| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa 'vila~da' tAma vIphare', dhUta dAr3hI' kara dhaarai'| IsaphahAM' prAsaphAM', 'ilama phAtamA ucArai / mahama~da imAma kahi kahi mugaLa, asimara grahi karimukha araNa / tAkIda kIdha sAMjati karaNa", kilama'' rAr3a'' caur3e' krnn|| 7 suNe kIdha 'abhasAha', kilama'tAkIda'5 hukammAM / bihuvai phauja nakIba, tAMma phiriyA'6 hamatammAM / khurAsAMNa hiMdavAMNA', karai sAjita'6 a~ga kAraNa / tadi kisar3A gaja turaMga, dujhala sura aAsura dAraNa / kari' cALa22 vIra sAMjati karai, ghaNA jomahUMtA24 ghaNA / kiNa bhAMti tarapha dahuMvAM kahUM, tikai rUpa cahuMvA taNA // 8 1 ga. vaaphr| 2 ga. ddaaddh'ii| 3 kha. dhaare| 4 ga. isphNhaaN| 5 kha. ga. prAsapAM / 6 ka. phaatnnN| 7 kha. ucaare| 8 kha. muSakari / ga. musskr| 6 kha. tAkIta / 10 kha. ga. tnnii| 11 ga. klm| 12 kha. pa. rADi / 13 kha. coDe / 14 kha. rA. kalaha / 15 kha. tAkIta / 16 kha. pharIyA / ga. phirika / 17 kha. hamatammA / ga. hmttmaa| 18 kha. hiidvaaNnn| 16 kha. ga. sAjati / 20 kha. ga. daarunn| 21 kha. ga. kli| 22 kha. caaru| 23 ga. sAjani / 24 kha. ga. jomhuNtaa| 25 kha. dhuNvauN| ga. dhuuNv| 26 kha. ga. tike| 27 kha. cahuvAM / ga. cahUvAM / 7. vIphare - kupita hotA hai| dhUta - dhUrta, duSTa / dAr3hI 'dhAra - jisa prakAra hindU apanI zmazru para tAva dete haiM usI prakAra musalamAna yuddhAdike samaya apanI dAr3hI para hAtha dharate haiN| IsaphahAM - ( ? ) / AsaphAM - ( ? ) / ilama - ilma, saanaa| phAtamAM - muhammada sAhabakI kanyA jo hajarataalIkI patnI aura hasana tathA husenakI mAtA thii| mahamada - islAma dharmake pravartaka, arabake prasiddha paigambara muhammada / imAma - musalamAnoMmeM dharmazAstrakA jJAtA aura vidvAna, dhArmika netA, patha-pradarzaka / asimara - talavAra / praraNa - aruNa, lAla / sAMjati - ( ? ) / 8. bihu~dai - donoM / sAjita - taiyaarii| dahuMvAM - donoN| cahuMvAM - cAroM orase / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa sAlAMNarA sucaMga, siMghala * mahA' cIna mulakarA, raje raivA taTi bIMjharA* *, rAMna 1 keka 6 muLAvArarA N, keka" pArA samudAM / uMjarA'" / kuMjarA // 6 14 bahagirA phira~ga pUrabbarA", ArakaTTharA paMca gajI pITharA dhITha piMDa, kALa rUpa ghaNa' 13 chaMda paddha: hAthiyAMrAMrA vakhAMNa 10 1 kha. ga. mAhA / 5 kha. ga. raMga ga. samadAM / ga. vUMjarA / 17 kha. ga. coLa | / 22 ga. krILA lalacala / ga. lalavala / dIparA sakAjA / rAjA / kajaLIvani rUparA giraMdAM / daLa maiMgaLa isA dahuM viNa 15 " paThA mada chauLa 16 ghaNa pAvasa nIjhara gira~da paranALa 17 va hai" mada paMca pATa || 10 19 ha 20 .21 cakha prAraNa e dhigvatA rUpa coLa krIr3A ** karaMta madhukara kapoLa pogarapa4 rAgarA 2. sva. ga. kajalIvana / 3 kha taTa *...* * * cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM dubArA AI huI haiM / 6 kha. keyaka / 7 ga. malAvAra / 8kha. ga. keyaka / 10 kha. bauhaugiDA / ga. bauhaugiDA / 13 kha ghaNA / 14 kha. kUMjarA / paMDanALa / - 2 dUTha / vUTha | ghATa / .23 lAga laLavaLa 15 anUpa / rIbhiyA nAga rUpa / / 11 4 . ga. viMbharA / 6. sucaMga - zreSTha siMghala dIparA eka dvIpa jo bhAratavarSa ke dakSiraNa meM haiM, siMhaladvIpa / kajaLIvani eka prAcIna vanakA nAma jahAM para hAthI bahutAyata se pAye jAte the / bIMjharA - vidhyAcala parvatake / 11 kha. pUravva / ga. pUraba / kha. samudAM / 12 kha. 15 kha. ga. zrava / 16 ga. choLa / 18 ga. bahai / 16 kha. pAMca / 20 ga. zraraNa / 21 ka. 24 kha. paugalapa / ga. pogarapa / / 23 ka. kapauLa / 25 kha. 26 kha. rojhIyA / [ 5 10. maiMgaLa - hAthI / bUTha - jabaradasta / paThA- yuvA / chauLa - dhArA, pravAha / vUTha - varSA (?) 1 pAvasa- varSA Rtu / nIkara - bharanA / ghATa makAna kI chata se pAnI nIce giranekA nAlA / banAvaTa / paranALa - 11. khitA - prajvalita / coLa-lAla / krIr3A khela / hAthI kI sUMDa para / laLavaLa - mur3atI hai| rIjhiyA - khuza, harSita / - madhukara - bhauMrA / pogarapa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa gAtarA jike tama sikhara gAta / jAtarA amolaka bhadrajAta / daMtarA ThilAM DhAhika' duraMga / UdharA cAcarA masata aMga / / 12 tana rUpa ghaTA bhAdravataNAsa / gheriyA phaujadArAM' ghaNAsa* / ppUtArai mArai gaDAM pAMNa / iNa vidha baisArai nITha prAMNa // 13 jhATaki rUmAlAM girada jhAr3i' / paichauLa kIdha jima ghaNa pahAr3i' / masaLaMda' karAM hAthaLa maLesa'4 / jAMmaLe pAka tatte jaLesa / / 14 au'pahala15 tela phere16 aroha' / baha 8 dIdha prAMmalAMtaNA'6 bauhare / sabhi kiyA'' iMdra dhAnakha22 sarIsa / siMdUra a~gAlAM tilaka sIsa / / 15 1. kha. DhAhaka / 2 gherIyA / 3 ga. phojdaaraaN| *yaha paMkti kha. pratimeM nahIM hai| 4 kha. pautaare| ga. poNtaare| 5 kha. mAraM / 6 kha. gaNAM / 7 kha. vidhi ! kha. vaisArai / ga. vesaare| 6 kha. praanni| 10 kha. ga. ruumaalaaN| 11 kha. ga. jhaadd| 12 kha. pahAr3a / ga. paahaadd'| 13 kha. ga. msruud| 14 kha. masela / 15 kha. ga. rUpahala / 16 kha. ga. phere / 17 ka. prarohe / 18 kha. ga. vauhau / 19 ga. AlamAMtaNA / 20 kha. voha / ga. boh| 21 rU. ga. kiiyaa| 22 ga. dhAneSa / / 12. tama - aMdherA, shyaamtaa| tama sikhara - kAlA phaadd'| bhadrajAta - zveta raMgakA haathii| ThilA- Takkara / DhAhika - girAne vaalaa| UdharA - UMcA uThA huaa| cAcarA bhAla, llaatt| 13. bhAdravataNAsa - bhAdoM maaske| phaujadArAM - mhaavtoN| pUtAre - joza dilAte haiM / gaDAM - gaMDasthala / pAMNa - hAtha / baisArai - baiThAte haiM / 14. girada - garda, dhUli / masaLUda - masala kr| karA- hAthoM, suuNddoN| jAMmaLe - eka sAtha kara diye| 15. bauha - sugaMdha, mahaka / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa a vUThALU' rUpakaMdha / kilAvA camarabaMdha / kaMThaLa baMdhiyA .5 tahamadda* jhUla kasi jaMgI dhari havadAM ArAMma rAr3iyAM (r) tAM / jAMma // 16 chaka upATa / ghaNa bhIr3a nAr3iyAM caMDa" ghATa / ghaNa loha bhAra pakkhara 1 ghumAya / Aya // 17 propai jima pAhar3a paMkha drAvara taNA ghaNa 14 ke 12 3 pAla / DhaLakAya cAcarAM bhamara DhAla / gar3a silaha sasatra kasiyAM 2 garUra / 719 ghaMTa pUThi 6 sira car3hiyA " mahAvata mahAsUra" / / 18 dhara pharara caDhe nIsAMNa dhAra / 16 paracaMDa mahI murataba kasi naubata ' ana hauda meghaDaMbara 1 - apAra / dhAraka car3he " keka / aneka // / 16 3 kha. vAMdhiyA / ga. vAdhiyA / 1 ga. vUgalUM / 2 kha. rUpakAMdhi | ga. jima rUpakAMdhi / 4. vAMdhi / ga. bAMdhi / 5 kha. ga. tahanamaMda | 6 ga. dhara / 7 kha. ga. rAr3IyAM / 8kha. ga. bhIDi / kha. nADIyAM / 10 kha. ga. pracaMDa / 11 kha. ga. paSyara / 12 kha. zradrANa | ga. zrodrANa | 13 kha. ga. tavA / 14 kha. ga. SaDa / 15 kha. ga. kasIyAM / 16 kha. car3hIyA / ga. car3hi / 17 kha. ga. mAhAvata / 18 kha. mAhAsura / 16 kha. ga. nauvati / 20 ga. car3hi / 21 kha. ga. zrani / 16. kaMThaLa - hAthI ke kaMThakA AbhUSaNa | kilAvA - kalApa / camarabaMdha - ( ? ) / tahadda - kamara se lapeTanekA kapar3A yA aMgochA, lUMgI, tahamada / 17. nAr3iyAM - hAthIkI ammArI kasanekA moTA rassA vizeSa / pakkhara - hAthIkA kavaca | 18. zradrAva taNA- AtaMka ke bhayake / silaha - kavaca / garUra - jabaradasta / 16. nIsAMNa - jhaMDA / meghaDaMbara - meghADaMbara, chatravizeSa / [ 7 caMDa pracaMDa, mahAna / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] sUrajaprakAsa magarUra hauda ' ja~giyAM majhAra / dhura car3he araba hathinALa dhAra | sAdA keyaka baMdha sAdhi | baha' vIjaLa' sUMDADaMDa bAMdhi // 20 tai bhAraNa bAraha maNa satola 1 khola / khaMbhAraNa laMgara dIdha 0 11 dAla bolaM " virada jAMma | 13 14 tapasI jima kholai palaka tAMma // 21 tariyalAM najara zrAMNa" tayAra / daur3iyA " hAka kari DAkadAra / laMgarAM khaLakatAM hale lAra / doLA gilauLa gaDa carakhadAra / / 22 ehar3A gaya~da khuTahar3a' ror3a | jor3a | 19 16 919 12 jamadUta bhUta prabadhUta' 18 dhAvaMta khuna kajyUM' ` urar3a dhAva / nakha tAMma giloLAM par3i nihAva || 23 3 kha. ga. maMbhAra / 1 ga. haudA / 2 kha. ga. jaMgiyAM / 4 kha. hathanAli / ga. hathanALa ! 5 kha. vahau / ga. bahu | 6 ga. bIjaLa / 7 ga. sUMDAdaMDa / 8kha. masa / kha. Natola / 10 kha. thApali / ga. hAthala / 11 kha. ga. bole / 12 ga. dhIraja / 13 kha. ga. bole / 15 ga. doDiyA / 16 kha. ghuTahaka / ga. ghuTahaDa | 17 kha. ga. zrabadhUta | 16 kha. ga. kaji / 14 kha. ga. prAMNe / 18 kha. ga. bUMna / 20. dhura - prathama / hathinALa - topa vizeSa / vIjaLa - talavAra / sUMDADaMDa - hAthIko sUMDa ! 21. khUMbhAraNa - hAthIke bAMdhanekA sthAna / laMgara - hAthIko pairase bAMdhane kI jaMjIra / 22. tariyAM ( ) / DAkadAra - masta hAthIko rAha para lAne vAle ghur3asavAra jinake hAthameM sAtha hotA hai / khaLakatA - dhvani karate samaya / doLA - cAroM ora / gaDa bhAlA vizeSa jise masta hAthIko sIdhA karaneke lie DAkadAra hAthI para mArate haiM / carakhadAra - masta hAthIko sIdhA karanekA carakha nAmaka upakaraNa rakhane vAlA / 23. khuTahar3a - jabaradasta, uddaMDa / zraror3a na rukane vAlA / jor3a - samAna, tulya | nihAva - prahAra, coTa / - i Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa raudrAMNa bhacaka' bhAlAM garoTha / dhArakka bahai gaja bAja ' dhITha / .5 dhar3ar3e dhomAM rava carakha dhoma | aff dhoma aMdhArava goma boma / / 24 kattakka" hAra kaLahaLa krahAka / hutAta" dhata vIra" hAka nabbAba anai daragaha naraMda / gahataMta ema prAMNe gayaMda / / 25 12 kavitta - khaLaLa sa~kaLa mada khaLaLa, masata ghUmaMta madaggaLa' - 4 6 megha Damara " nIsAMNa, mahI muratabAM jhaLAhaLa / pracaMDa loha pAkharAM, coLaboLAM" cakhacoLAM' ja~gI havada jakar3iyA, tavA khaLakiyA kapolAM / hathanALa dagaNa prAraba hasama, mAhuta car3hiyA maiMgaLAM / devaLAM tarA dhara kari" dugama, jaMgama jUtha vobhAjaLAM 18 .16 20 21 23 24 5 // 26 - 24. raudrAMNa - bhayaMkara / bhacaka - prahAra, prahArakI dhvani / - dhvani karate haiN| dhomAM-rava- dhuMekI AvAja / 25. kaLahaLa - kolAhala / RhAka - dhvani / 3 1 5. kha. 1 ka. bhabaka / 2 kha. dhArakva / ga. dhAraka ! 3 kha. ga. bAga ! 4 kha. dITha / ga. dhar3ahar3a / 6 kha. ga. vaNi / 7 kha. ga. voma / 8kha. ga. kautakka / kha. ga. hoya / 10 kha. dhatAdhatA / ga. dhattAdhattA / 11 kha. ga. dhata vIra / 12 kha. navvAva / ga. nabAba | 13 ga. madagALa / 14 kha. ga. DaMbara | 15 ka. cauLabauLAM 16 ka. cauLAM / jaDakIyA / ga. jaDikayA / 18 ga tathA / 16 kha. SaDakIyA / ga. SaDakiyA / ga. hathanAli / 21 kha. Arava / ga. araba / 22 kha. ga. hamasa / 23 ga. mAvata / 24 ga. tarAM / 25 kha. ga. kira / 26 ka. vIjAjaLAM / 17 kha. 20 kha. [ garITha- jabaradasta, hAthI / dhoma - pragni / 26. khaLaLa - jaMjIrake hilanekI dhvani yA jala-pravAhakI dhvani / madaggaLa = matkala - hAthA / megha Damara - meghADambara nAmaka chatra / coLaboLAM - pUrNa lAla / cakhacoLAM - jozameM lAla netra kiye hue / tavA - hAthIko hathanALa - baMdUka lalATa para yuddha ke samaya dhAraNa karAyA jAne vAlA upakaraNa / dagaNa - dAgane para, dAganeko / prAraba- topa isama - senA, phauja / maiMgaLAM - hAthiyoM / jaMgama - calane vAlA | vIjhAjaLAM - vidhyAcala parvata / sakaLa - zrRMkhalA | nIsAMNa - phaMDA / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] sUrajaprakAsa ghor3ArA vakhAMNa chaMda paddharI- UpanA asila arAka aMga / tai balakha kheta pAraba turaMga / annekama' ko tejaha athAhi / momanA* ceci' kahi tura~ga mAhi // 27 rumaharI husenA bAda rAti / jiNa araba mAMhi vaLi naukha jAti / khaMdhArI utana khaMdhAra kheta / lakha lakha mulavArI mola leta // 28 bekhatA tAva muja nassabAja / baha Dasiya' daMta tana guraja bAja'' / khita turakI AlAtIna kheta / bAlA'3 musaida rosanI'3 beta / 26 cahnaI harevI rUpa caMga / tArIpha raMga tauphA 4 turaMga / durakebA15 keyaka'6 jamI doja / citarAMma likhIjai isA coja 8 // 30 . 1 kha. ga. anekama / 2 kha. momtaa| 3 kha. ga. ceca / 4 kha. ga. vaad| 5 ga, jina / 6 ga. bli| 7 kha. mUla / 8 kha. veSatA / ga. bhesstaa| 6 kha. vauho| ga. bauho / 10 kha. ga. usiiy| 11 kha. ga. vaaj| 12 kha. ga. vaalaa| 13 ga. rosvii| 14 kha. ga. tophaa| 15 kha. ga. durkevaa| 16 va. ga. keika / 17 sva. dauj| 18 ga. cauja / 27. UpanA - utpanna hue| prerAka - teja / kheta - utpatti-sthAna / prAraba- araba deza / 26. bhinna 2 thor3oMke utpatti sthAnoMke nAma haiN| 26. bekhatA - dikhAI detA hai| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa sAla / sovanarA tAjI cyAra pa~ca doka' dinAM paurasa pAla / dhura keka mALavI sarasa dhajja / bhImar3Atha thaLI vALA bhir3ajja / / 31 kUdaNA kachI chekai kuraMga / turaMga | tattA * sraba turaMgAMhUM bhujanagara kaThiyAMNa khetakAja / bekhatA tatA kapihUta bAja" || 32 ghaNa ghAva ghaTai naha pAMNa ghATa / dhura kheta UpanA" jike ghATa " / uNa dhATa kheta majhi baLi Adhi 3 12. 1 4 .15 16 bapa teja bagArA" turaMga' " bAghi turiyaMda" jisA ratha zrApatApa muradharA khetarA baLa amopa / 1 2.1 ana mAheva rAsi 24 1 rAha bahu" mola rUpa baLavaMta 35 hubAsi / / 34 19 3 1 kha. doya / 2 kha. vinA / 3 ka. bhibhar3Aya / thava / 6 kha. kaThIyAMNa / 7 kha. ga. vekhatA / upanA / 11 kha. ghATa / 12 kha. ga. baLa / vapa / 15 kha. ga. baMgArA / 16 ga. turaMgi 16 kha. ga. jasA | 20 kha. ga. zrAphatApa / mahie / ga. sahi / 24 kha. ga. varAsa / / 13 20 7 // 33 [ 11 4 kha. ga. tAtA / 5 kha zrava / ga. 8kha. vAja / 6 kha. ga. dhAva | 10 ga. 13 kha. ga. prasAdhi / 14 kha. varSa / ga. 17 kha. ga. vAdhi / 18 kha. ga. turIyaMva | 21 kha. vala / 22 kha. rAudraha / 23 kha. 25 kha. bauhau / ga. voho / 31. tAjI - ghor3A | bhImar3Atha - raMga vizeSakA ghor3A / thaLI - mAravAr3a rAjya / bhir3ajja - ghor3A / 32. kachI - kacchI ghor3A / tattA - bahuta teja / kaThiyAMNa - kAThiyAvAr3I ghor3A / bAz2a - ghor3A / 33. pAMNa - prANa, zakti, bala / ghATa - kama / ghATa - UmarakoTa prAntakA nAma / 34. turiyaMda - ghor3A / zrApatApa - AphatAba, sUrya / zramApa- apAra / rAdraha - mAravAr3a rAjyAMtargata eka prAntakA nAma / mAheva - bAr3amera jilekA prAcIna nAma / hubAsi - ghor3A / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] sUrajaprakAsa lAkhaurI' suraMga ajUba- laita / kisamasI sAha jyAMnU kumaita / teliyA' muhA saMdaLI turaMga / sosanI sabaja haMsA suraMga // 35 rosanI bidAmI" pesa rUMda / kAgar3A haMsa cakavA kabUMda / gulajAra bauja' abalakkha' gAta / si~daLI'' anai saraMgA subhAta // 36 baha' ne abarasa13 musakI ara sa~jAba / bauratA14 keharI pesa bAba'5 / 1 ga. laakherii| 2 kha. ajUva / 3 kha. jAnUM / ga. mUjAnu / 4 kha. ga. teliiyaa| 5 ga. sNdnii| 6 ga. hjaa| 7 ka. vidaaNnii| 8 kha. ga. kavaMda / kha. voja / ga. boja / 10 kha. ga. abalaSya / 11 kha. ga. sudlii| 12 kha. ga. vhau| 13 kha. ga. avarasa / 14 kha. voratA / ga. bortaa| 15 kha. vAva / 35. lAkhaurI - raMga vizeSakA ghodd'aa| suraMga - lAla raMgakA ghodd'aa| ajUba - ( ? ) / kisamasI - kizmizake raMgakA ghor3A jo zAlihotrake anusAra zubha mAnA jAtA hai| kumaita - eka prakArakA zubha raMgakA ghodd'aa| teliyA - tilake tela ke raMgakA ghodd'aa| saMdaLI - halke pIle caMdanake raMgakA ghor3A / sosanI - baiMgana ke raMgase milate raMgakA ghor3A, jo zubha mAnA jAtA hai| sabaja - hare ghAsake raMgase milate raMgakA ghor3A, sabja, yaha ati zubha mAnA jAtA hai| haMsA-suraMga - saphedI lie hue halke lAla raMgakA ghor3A jo zubha mAnA jAtA hai| 36. rosanI-ghor3ekA raMga vizeSa / bidAmI - bidAmake raMgakA ghodd'aa| pesa rUMda - ( ? ) / kAgar3A - saphedI lie hue halkI zyAmatAke raMga vAlA ghor3A vizeSa (?) / haMsa - sapheda raMgakA ghodd'aa| cakavA - cakravAka pakSIke raMgakA ghor3A jo atyanta mAMgalika va zubha mAnA jAtA hai| kabUMda - ( ? ) / gulajAra - raMga vizeSakA ghor3A / bauja - zubha raMgakA ghor3A, isakA dUsarA nAma baujalakhI bhI hai| abalakha - citakabarA ghor3A, isakA dUsarA nAma baujalAyI bhI hai| siMdalI - zubha raMgakA ghor3A / saraMgA - (?) / 37. abarasa - zubha raMgakA ghodd'aa| musako - muzkake raMgakA ghodd'aa| saMjAba - saMjApha -. AdhA lAla, AdhA sapheda yA prAdhA lAla, AdhA sabja ghodd'aa| bauratA- zubha raMgakA dhodd'aa| keharI- siMhakese raMgakA ghodd'aa| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa kAsanI tAphatA paMca sUlaharI' caMpA paTa jilaharI prAbanUMsI muraharI harI selI Avai na pAra kahatA .5 ra~gajIta kabUtarataNA 1 kha. sulaharI / ga. sunaharI / 5 kha. raMgajitA / ga. raMgijitA / ga. vAjuvAM / 6 ga. balAka | vaLAka / nakhaulaTa kaTorA sama anopa | a~ga naLI nokaLI citra propa / bAjuva suchaTa tAyaka cAkAM dunAba pIMDA " suji tAmra tuMDa kaMdhA bAjoTa uvara graiyALa " sacAka / / 36 kalyAMNa / sicAMNa 3 / / 37 jamaMda | samaMda / abhaMga | raMga // 38 4 kha. harI harI / 2 sva. ga. paTTI | 3 ga. sIcAMNa / 6 kha. ga. nIsaLI / 7 kha. vopa / ga. voya / 8 kha. 11 kha. ga. IyAla / 10 kha. ga. pIDA / 37. kAsanI - kAsanI ke phUloMke raMga vAlA ghodd'aa| tAphatA - camakadAra rezamI kapar3e jaise raMgakA ghor3A / paMca kalyAMNa - mAMgalika ghor3A jisakA zira ( mAthA ) aura cAroM paira sapheda hoM aura zeSa zarIra lAla, kAlA yA kisI anya raMgakA ho / sUlaharI - yahAM sunaharI zabda honA ThIka artha baiThatA hai, raMga vizeSakA ghor3A / caMpA - caMpA phUlake se raMgakA ghor3A / sicAMNa - siMcAna nAmaka pakSIke samAna raMgakA ghor3A / - - samAtha / bAtha / 38. jilaharI - raMga vizeSakA ghor3A / zrAbanUMsI - prAbanUsa vRkSa kI lakar3Ike samAna pratyanta zyAma raMgakA ghor3A / jamaMda - jAmunake raMgakA ghor3A | muraharI - ( ? ) / harI - raMga vizeSakA ghor3A selI samaMda eka prakArakA zubha ghor3A / athaMga - apAra, asIma | 36. anopa - anupama / bAjuvAM paarthyo| cAkAM -- (?) 1 pairakA UparI bhAga / sacoka - cakra ke samAna golAIyukta / - [ 13 40. tAmratuMDa - ( ? ) / samAtha - samartha, majabUta / bAjoTa - kATha yA patthara kI bana huI caukI jisa para bhojanakA thAla rakhate haiM / uvara - vakSasthala / aiyALa - ghor3ekI gardana ke bAla / bAtha - bAhupAza / pIMDA - pazuproMke pichale Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] sUrajaprakAsa kehAsa bihUM' dhajaraMga kanna e / pratahAsa gausaripa cahara panna // 40 4 dujarAja nayaNa sasi bIja DAca / mallUka pasama mukhamala kumAca / jhamarUkha" camara sikharALa bhATa / 0 suji cha par3acha AsaNa 9 dai 11 uvara Takara DhA tadi duhU daLa isar3A 12 prati lINa loha patibhramI lahi ThAMma ThAMma cAr3he " 14 sughATa / / 41 duraMga | turaMga / 3 prAMNa / lagAMNa // 42 pAMDavAM khuraharAM jhapaTa pAya / tadi miLa' hAthaLAM propa tAya / 16 18 .17 gropai" dusamAjAM tana utaMga | ArasI bhaLaka 16 kAr3hiyAM " aMga // 43 4 ga. 8 kha. 1 kha. ga. bihU 1 2 kha. kaMsa / ga. kaMnha / 3 kha. pratisAha / ga. pratisAda | gosaripa | 5 kha. ga. cauhaura / 6 kha. paMna / 7 kha. bhaMmmararuSa / ga. bhamaruruSa / caMmmara camara / rA. vAla caMmara / kha. tathA ga. pratiyoMmeM yaha zabda nahIM hai / 10 kha. ga. procha / 11 ga. de / 12 kha. lANa / ga. loyaNa / 13 ga. pratibhramI / 14 kha. grahi / ga. graho / 15 kha. ga. cAr3he / 16 kha. ga. mile / 17 kha shrope| ga. zrauSa / 18 kha. ga. dumAlAM / 16 . kAr3hIyA / karNa, kAna | pratahAsa 40 kehAsa - kaisA / dhajaraMga - dhvajA ke samAna noMkadAra / kanna (?) 1 gausaripa - ( ? ) / cahara - ( ? ) / panna ?) I 41. dujarAja - dvitiyA ke / sasi - candramA / mallUka- komala / pasama - bAla / mukhamala bhamarUkha - ghane bAloM vAlA / camara - / kapar3A vizeSa / kumAca - kapar3A vizeSa / pUMcha ( ? ) / sikharALa - ( ? ) cAla vizeSa / prAsaNa- ghor3ekI pIThakA vaha sughATa - sundara, dRr3ha / - - - zrocha - kama, choTA / - par3acha - - ghor3ekI sthAna jahAM para savAra baiThatA hai / 42. DhA- girA dete haiM / patibhramI svAmIbhakta / lagAMNa - lagAma ( ? ) / 43. pAMDavAM- zarIra ( ? ) / khuraharAM - ghor3e kI pITha yA zarIrakA maila utAranekA upa karaNa | hAthaLAM - hatheliyAM / dusamAjAM - ( ? ) ' Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa tahadAra gAdiyAM' dhare tAM / * 2 jaga jotima dAkhala jULa jAMma / kaLabUta' rajata sonana sakAja / sikaLAta mukhammala phira~ga sAja // 44 tai pITha dhAra tAMNasa taMga | resamI jor3a aNapAra raMga | 2 nAga jAMNi / / 45 Ukar3A bhIr3i" duhuM kar3A praNi / jar3akiyA" malai tara ba~dha joTa dIdha kasi jera baMdha / sabhi pesabaMdha kamasAra 13 lohALa richAIpai ghaNa ghUgharALa pAkhara ghumAya // 46 kasa sirI gar3ada " nisa saMgha kI 1 93 saMgha 14 / .15 lagAya / .16 .18 1 21 DoriyAM bAMdhi gajagAha dIgha / 20 1 kha. gIyAM / 2 kha. ga. phUla / 3 kha. ga. kaLavUta | 4 ga. kAja / 5 ga. sakalAta | 6 kha. ga. muSamala / 7 kha dhAri / 8kha. ga. tAMNesa / 6 kha uukdd'aa| ga. UkaTA / 10 ga. bhIDa / 11 kha jaDakoyA / 12 kha. tadi / ga. tari / 13 ga. kamasira / 14 ga. sabhi / 15 kha. ga. richAlIye / 16 kha. ghumAya / ga. dhumAya / 17 kha. pratimeM yaha zabda nahIM hai / ga. garada / 18 kha. ga. nIsa / 16 kha diTa / ga. dar3ha | DorIyAM / 21 ga. bAMdha / 20 kha. 46. jera baMdha - rajata 44. tahadAra - moTI ( ? ) / jotima - ( ? ) / jULa - ( ? ) / cAMdI, raupya / sovana - sonA / sikaLAta - kImatI UnI vastra vizeSa, siklAta | phiraMga sAja - jInake upakaraNa jo yuropiyana DhaMga ke the ( ? ) / 45. Ukar3A - jInake sAtha kasA jAne vAlA camar3e kA phItA / malaM tara - caMdanakA vRkSa / jAMNi - mAnoM / ( ? ) / pesabaMdha - ( ? ) / ghUgharALa - ghuMgharUyukta / (?) 1 47. siro- ( ? ) / gar3ada [ 15 -- - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa vIkhAM bhara' laMbI mALa vIkha / tai ghAMma eviyA cUca' tIkha // 47 aibiyAM majhai lAgati udAra / duti tIra vega ke rAhadAra / audakai nijara nija chAMha prAya / jur3atAM gaja cAcara car3he jAya // 48 majhi khagAM' jhATa khelhe malaMga / AphaLe aNI para dhAra aMga / pavana rA kuTaMbI'. vega pAMNa'' / uhu~Da'2 sidha guTakA jima uDAMNa // 46 baMga' sahajja 4 majhi DAMNa khAya / adapharAM girAM5 ThaharaMta prAya / bAjAM' daLa dahave. jeNa8 vAra / aisA'6 kIyA. hAjara tayAra / / 50 1 ga. bhri| 2 kha. eviiyaaN| ga. aibiivaaN| 3 kha. vUca / ga. vUca / 4 kha. evIyAM / ga. eMvIyaM / 5 ga. maMDe / 6 kha. ga. caacri| 7 kha. khgi| 8 ga. lai / 6 ka. majaMga / 10 kha. ga. kuttNvii| 11 ga. SAMNa / 12 kha. ga. uddNdd| 13 ka. khairU / 14 kha. ga. haja / 15 ga. pratimeM yaha zabda nahIM hai| 16 kha. ga. vaajiNd| 17 kha. ga. duIve / 18 kha. jenni| 16 kha. ga. ersaa| 20 ga. kiyaa| 47. vIkhAM - ghor3e kI cAloMmeMse eka cAla, ise saMskRtameM vIkhA kahate haiN| mALa vIsva - ghor3e kI eka cAla / cUca - ( ? ) / 48. tIra vega - tIrake samAna teja calane vAlA / rAhadAra - rAha nAmaka cAla vizeSase calane vAlA / prauTaka - cauMkate haiN| jur3atAM - bhir3ane para, Takkara lene para / cAcara - bhAla, lalATa / 46. malaMga - chalAMga, kudaan| pavana pAMNa - teja gatise calanese ghor3e vAyuke kuTumbI jaise mAlUma hote haiN| uDDa uDAMNa - ghor3e mAnoM siddhi-prApta mahAtmAnoMke guTake haiM, jinheM hAthameM lete hI turanta hI abhISTa sthAna para pahuMca jAte haiN| 50. khaiga - ghodd'aa| adapharAM girI- pahAr3oMke madhya bhAga taka / bAjA - ghor3A / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 17 duhau' - IsA' bAji dahu~vai vaLAM', so kavi kahai sakAja / asavArI kaji prAMNiyau', baraNa kiyau ika vAja / / 51 mahArAjA abhayasIMghajIrai nija savArIrai ghor3A surajapasAvarau dharaNaNa chappai- nakha ahiraNa dhaja naLI, kaLI bAjU pIDA caka / bajai nAsa bAMsaLI, tAva vIjaLI chaLI taka / praucha' par3acha ravi aMga, caMmara jhamara sura' caMmmara / kekI grIva kasassi', tikara laMkI kabbUtara'5 / sikha dIpa sravaNa mukha bIja sasi, cUra" syAMma mUrati casama / . sukhapALa cAla ura DhAla sama, pana~gayALa mukhamala pasama / / 52 1 kha. kavitta chappai // prathama duuho| ga. kavita chappai prathama duho| 2 kha. ga. ysaa| 3 kha. duhuMdai / ga. duhUvai / 4 kha. dlaaN| ga. dala / 5 kha. kahe / 6 va. ga. prAMNIyau / 7 kha. ga. vrnn| 8 kha. ga. kisau| 6 kha. ga. ahrnni| 10 kha. ga. vNslii| 11 kha. ga proch| 12 kha. pratimeM yaha zabda nahIM hai| 13 kha. ga. kasIsa / 14 kha. ga. tikri| 15 kha. ga. kabUtara / 16 kha. ga. curasa / . 51. bAji - ghodd'aa| kaji - lie / prANiyo - lAyA gyaa| 52. ahiraNa - lauhakA caukora khaMDa jisa para lohAra yA sonAra garma dhAtuko rakha kara pITate haiN| yahAM ghor3e ke sumoMkI dRr3hatA va kaThoratAke lie kavine prayoga kiyA hai| dhaja - dhvaja, dhvajA ddNdd| naLI-parake ghuTaneke nIcekA sIdhA bhAga / kaLI - samAna / caka - cakra, gola, vartula / nAsa - nAka | bAMsaLI - bAMsurI, murlii| tAva - tejii| vIjaLI- vidyuta / par3acha' 'aMga - ( ? ) / camara - pUMcha / jhamara - ghane baaloNyukt| sura caMmmara - surA gAyake pUMcha ke bAloMkA banA huA caMvarake smaan| kekI - mayUra, mor| grIva - gardana / tikara - samAna / laMkI kabbUtara - kabUtara jo bahuta caMcala hotA hai aura kulAMce adhika khAtA hai, isakI ghor3ekI caMcalatAse upamA dI jAtI hai| sravaNa - zravaNa, kAna / vi0 vi0-ghor3eke kAnoMko dIpaka zikhAkI upamA dI jAtI hai| bIja - dvitIyA / cUra syAma - zAligarAmakI mUrti jisakI ghor3ekI prAMkhase upamA dI. jAtI hai / casama - cazma, netra / sukhapAla cAla - calanemeM ghor3A aisA ArAma dene vAlA hai mAnoM sukhapAla nAmaka vAhana meM baiThe hoN| ura DhAla-dhor3eke vakSasthalakA bhAga DhAlake samAna caur3A hai| panagayALa'"pasama - ghor3e ke gardanake bAla nAgake samAna aura zarIrake / bAla makhamalake samAna komala haiN| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] . sUrajaprakAsa nija sarIka pavanarau, dhAva dhakhapa~kha jima dhAvai / kamaTha pUThi' ahi kamaLa, dhamaka cavaba~dhA dhujAvai / par3e koTa ura Takara', paDai gaja dhakai apArAM / jaLa dhArAM macha jema, dhasai sAmau' khaga dhArAM / hamagIra jiko vAgAM hakAM, siMdhura Upara sera sau / sUraja pasAva bhairAka sudha', sUraja turaMgA era sau // 53 loha DAca dhari lINa'', maLe hAthaLa dusamAlAM / phira~ga sAja jhar3aphiyau'', paeNDava' choDiyAM apAlAM / uchaTiDora UparA, beva' karatau' bisatArai'8 / pai uThAya dAMhiNau'6, aMga dAMhiNau nihArai / .. sapatAsa nahIM iNa sArikhau20, joya sUra'' ima22 jAMNiyau / sUrajapasAva sAkati saje4, iNa vidha25 hAjara ANiyau26 // 54 1 ga. puutth| 2 gaM. ttkri| 3 ga. SaDai / 4 kha. ga. saaNmhau| 5 kha. jiko| 6 kha. ga. sIMdhura / 7 ga. upr| 8 ga. psaa| ga. suudh| 10 ga. lIna / 11 kha. jhddphiiyo| 12 ga. paMDavi / 13 kha. ga. choddiiyau| 14 kha. uchaTa / ga. UchaTa / 15 ga. Daura / 16 kha. ga. vev| 17 ga. krto| 18 kha. vistaarai| ga. vistaarai| 19 ga. dAMho / 20 ga. saariisso| 21 kha. sUrija / ga. sUraja / 22 ga. iim| 23 kha. jAMNIyau / 24 kha. ga. sjhe| 25 kha. ga. vidhi / 26 kha. praanniiyo| 53. dhAva - gati, daudd'| dhakha paMkha - grudd'| kamaTha'' kamaLa - isa ghor3ekI pITha kacchapA vatArakI pIThake samAna hai aura zira zeSanAgake zirake samAna hai / dhamaka - calanese pairakI hone vAlI paahtt| cavabaMdhA - cAroM ora, cAroM dishaaoNmeN| par3e"khaga dhArAM - isa ghor3ekI vakSasthalakI Takkara lagane se bar3e bar3e gar3ha Dhaha jAte haiM aura bar3e bar3e hAthI gira jAte haiM / yuddhasthala meM talavAroMke prahAroM ke sammukha isa prakAra TUTa par3atA hai mAnoM matsya jalameM tejIse giratA ho| siMdhura - haathii| aurAka - ghor3A / hamagIra'. "erasau- yaha ghor3A hallA hone para yuddha bhUmimeM sadaiva Age rahane vAlA hai aura hAthiyoMke Takkara mAranemeM siMhake samAna hai| yaha mahArAjA abhayasiMhajIkA ghor3A sUraja-pasAva sUrya bhagavAnake ghor3e saptAzvake samAna hai| 54. DAca - mukha / phiraMga sAja - yUropiyana DhaMgakI ghor3ekI jIna Adi / paeNDava -( ? ) / apaalaaN-berok| Dora - lagAma / beva-vega, gati (?) / sAkAta - ghor3ekI jIna / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 16 topAMrI varaNaNa jaLAM dhoya UjaLAM, kATa kAr3hiyA' arAbAM / baLi bhaiMsA bAkarAM, raMga cAr3hiyA' sarAbAM / caDe caDe kahi caraca', ma~De citrAMma siMdUrAM / DaMDe sora theliyAM', bhare goLAM bharapUra / ati khevi dhUpa AsAvarI, rUpa sakati vAyaNa' rukho| dhamajagara agara topAM dharI, magara sUra* nAhara mukhI // 55 jodhArAMrau varaNaNa kari sanAMna dhrama karai', dhare'' prama'' dhyAna syAMmadhrama / kAyA joga aneka, bhoga mAyA taji vibhrama / acavi gaMga jaLa ujaLa', ujaLa'4 pausAka adhAre / sajhe jhaLAhaLa sAra, Isa'5 nija maMtra ucAre / bhArAtha ramAyaNa bhAgavata, kathA pavitra dhari dhari karAM / dhari maraNa nema sira pari'8 dharAM, turarA tuLasI'deg maMjarAM // 56 eka tAcha iNa bhAMti'', nImaNAyata bhar3a niDDara' / tapasI sidha bhar3atraiha4,tiyAM dhari aMgAM bagatara26 / 1 kha. kaaddh'iiyaa| ga. kATiyA / 2 kha. caaddhoyaa| 3 kha. ga. caraci / 4 kha. loyAM / ga. theliyaaN| 5 ga. Seva / 6 kha. vAyaNi / ga. vayaNi / 7 kha. prati meM yaha gabda nahIM hai| kha. sUra sUra / 6 kha. kare / 10 ga. dharai ! 11 kha. dhrama / 12 kha. viibhrm| 13 ga. ujhl| 14 kha. UjaLa / 15 kha. ga. istt| 16 ga. ucaare| 17 kha ga. patra / 17 ga. pr| 16 kha. ga. dhre| 20 kha. tursii| 21 ga. bhAMta / 22 kha. ga. niDara / 23 kha. tathA ga. pratimeM yaha zabda nahIM hai / 24 kha. ga. savatraehai / 25 kha. tIyAM / 26 kha. vaggatara ! ga. vagatarAM / 55. kATa - jNg| arAbAM - topoN| bAkarAM - bkroN| raMga ( ? ) / caraca - pUjA ___ kara ke / thaDe - ghuser3a kara, dabA kr| dhamajagara - yuddha / 56. prama - parama, viSNu, Izvara / vibhrama - bhramameM DAlane vAlA / acavi - prAcamana kara ke| adhAre - dhAraNa kara ke| jhaLAhaLa - dedIpyamAna, tejasvI / sAra - astra-zastra, tala vAra / Isa - mahAdeva / bhArAtha - mahAbhArata grantha / 57. eka tAcha - eka hI prkaarkaa| nImaNAyata - majabUta, dRr3ha Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] sUrajaprakAsa jhale' Topa sira jhalama', rAga maujA kara hAthaLa / zrAvadha' kasi kari amala, jhale sAbaLa jhALAhaLa / bajaraMga ghATa kALA vikaTa, durata thATa jamadUta sA / kara" joma gayaNa aughasa karai, dhoma nayaNa abadhUta' sA / / 57 bIja bacAM'1 bAMNikAM, bhare tIrA bhUthAraNa / khara jamadar3ha khaga kharA', dugama bAMdhai bhar3a dAraNa'5 / jakar3i churA khaMjarA, kasai vaha' sAja baMdUkAM / DhaLaka" alIba~dha DhAla, araNa' mukha vaNika acUkAM / barabarai rosa car3hiyA 2 bikhama, paraba~Da cAMma~Da" pUta sA / kari joma aAbha praughasa karai, dhoma nayaNa abadhUta sA // 58 rachika 6 gaU27 dujarAja'8, sIla gaMgeva kahAvai / eka lakhAM prAMgamai, eka lakha a~gama26 na pAvai / 1. kha. jhtte| 2 kha. siri| 3 kha. jhilama / 4 kha. maujaa| ga. mojAM 5 ga. pAvadhi / 6 kha. ga. vjrNg| 7 kha. ga, kari / 8 kha. gy| 6 kha. praupasa / rA. prodhasa / 10 kha. ga. avdhuut| 11 kha. ga. vcaaN| 12 ga. bhothaarnn| 13 kha. ga. pr| 14 kha. ga. praa| 15 ga. daarunn| 16 kha. ga. vhau| 17 ga. bAMdUkAM / 18 kha. Dhalika / ga. DhaLaki / 16 ka. aNika / 20 kha. muSi / ga. musso| 21 kha. ga. vrvrai| 22 kha. cddh'iiyaa| 23 kha. ga. vikhm| 24 ga. caamuNdd| 25 kha. ga. vom| 26 ga. rakSika / 27 kha. gu| 28 ga. dvijraaj| 26 ga. mana aMga / 57. jhale - dhAraNa kara ke / Topa..... jhilama - yuddhake samaya dhAraNa karanekA Topa / rAga'... hAthaLa - pairoMmeM lauhake bane moje tathA hAthoMmeM lauhake bane dastAne dhAraNa kiye| bajaraMga = vajra+aMga - majabUta / durata - bhayaMkara / gayaNa - prAkAsa / prodhasa - dharSaNa / dhoma - agni, Aga, lAla / 58. bAMNikAM - prAkAra, prakAra / bhUthAraNa - tarkaza, tUNIra / jamadar3ha - kaTAra vizeSa / dugama - durgamya, bhyNkr| dAraNa - jabaradasta / alIbaMdha - pITha para DhAla bAMdhanekA baMdhana jo vakSasthala para kasA jAtA hai| praraNa - aruNa, laal| barabaraM-jozameM naa| cAMmaeNDa-bhUta-sA - bhairavadeva ke samAna / pAbha -AsamAna / 56. rachika - rakSaka / gaMgeva - gAGgava, bhISma pitAmaha / prAMgamai - parAjita karatA hai, vazameM karatA hai / aMgama - vazameM honA, parAjita honaa| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [21 sAca vIva' judha samai, moha dhArai naha maayaa| karai TUka pati kAMma, kAca sIsI jima kaayaa| naranAha naTai palaTai nahIM, meraggira majabUta -sA / kari joma voma praughasa' karai, dhoma nayaNa abadhUta-sA / / 56 tIna pahara ravi tapai, jiyAM Upara jaga jAMNeM / syAMma'' suchaLi mrata sajhiNa', adhika ucchaba' cita aanne*| khaga jhATAM5 khelhabA'6, rAva jama Upari rUThe / mAthai traNa'8 melhatAM', Agideg jhALAM baLi UTha / nehar3A jor3a acharAM'' nayaNa, judha haNamata pathaM jehdd'aa| navasaha~sa taNA kara bahasi nara, urasa chibai3 bhar3a ehar3A // 60 ima trihuvai ghar3a aDara, bhIca magarUra 'abhaa'raa| phatai karaNa UphaNai4, urai5 baMba Rs26 varArA / turAM car3he tiNa vAra, vaDI phaujarA 8 bahAdara / hAjara paidala huvA, dhikata' toDA dhUmaMgara' / . 1 kha. ga. vAca / 2 ga. bhtt| 3 kha. ga. mergir| 4 kha. ga. majavUta / 5 kha. ga. kr| 6 ga. prodhasa / 7 kha. ga. avdhuutsaa| 6 kha pauhaura / ga. pohara / 9 kha. jIyAM / 10 ga. upari / 11 ga. sAma / 12 ga. maa| 13 ga. sajhaNa / 14 ga. uchava / *yaha paMkti kha. pratimeM nahIM hai| 15 ga. jaattaa| 16 kha. lhavA / ga. lvaa| 17 ga. maathe| 18 kha. trinn| ga. tunn| 16 ga. meltaaN| 20 ga. praag| 21 ga. apchr| 22 kha. ga. judhi| 23 kha. ga. chiv| 24 kha. uupht| 25 kha. ga. vrai| 26 kha. vNv| 27 ga. cddh'e| 28 ga. phoja / 26 kha. vAhA / ga. vaahaadr| 30 kha. ga. dhsst| 31 kha. ga. dhUmaMdhara / 56. voma - vyoma, AsamAna / 60. syAMma - svaamii| suLi - lie, yuddhmeN| sajhiNa - siddha karane vaalaa| nehar3A - sneha / haNamata - hnumaan| patha - pArtha, arjuna / navasaha~sa taNA - mahArAjA abhayasiMha / 61. bhoca - yoddhA / magarUra - garvIlA, abhimAnI / prabhA - mahArAjA abhayasiMha / toDA - baMdUka yA topa chor3anekA palItA / dhUmaMgara - agni, paag| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] sUrajaprakAsa daragAha thATa gaha maha durati', loha ghATa' judha jai labhai / soLa prakAra ma~tra par3ha sakati, uNa veLA pUjI 'abhai' // 61 silai sasatra kasi sUra, viDaMga" car3hiyau 'vijapALau' / turAM car3he tiNavAra, loka paurasa laMkALauM / sAta saha~sa'' asavAra, cyAra saha~sa'' paidala cali12 / gAr3hapUra daragAha ayau', jAMNai14 dadhi UjhaLi'5 / kALarI nijara'6 kilamAMNa' pari', teja jora aNatALarI / jhALarI bUMga' paurasa jhaLaLa 1, vikaTaphauja 4 vijapALarI / / 62 mahArAjA abhaisIMghajIrau varaNaNa pUji sakati 'abhapatI'25, sura~ga cilataha sAdhArai26 / haTA7 jaDe18 hUMDiyAM 6, vIra paurasa vAdhAra / jhale Topa sira jhilama, peca yaka'' peca 2 karai para / dhUpa ra kira* dhAriyau 5, sihara bhammara sahassakira / 1 kha. ga. durata / - 2 kha. ga. jhATa / 3 kha. ga. jy| 4 kha. ga. solaha / 5 kha. ga. pddh'i| 6 kha. ga. silaha / 7 kha. ga. sastra / 8 ga. viddNgi| 6 kha. ga. paurasi / 10 kha. ga. sahasa / 11 kha. ga. sahasa / 12 kha. clii| 13 ga. praayo| 14 kha. jaanne| 15 ga. ujhaLi / 16 kha ga njr| 17 kha. ga. kilmaaN| 18 kha. ga. praa| 19 kha. joma / ga. jonn| 20 kha. anntaajrii| 21 kha. ga. duuNg| 22 ga. jhalala / 23 ga. bikaTa / 24 ga. phoj| 25 ga. abhpti| 26 kha. saadhaare| 27 kha. ga. haThAM / 28 ga. jaDe / 26 kha. huuddiiyaaN| ga. huuddiyaaN| 30 kha. ga. vaadhaare| 31 kha. ga. ika / 32 ga. pett| 33 kha. ga. kse| 34 kha. ga. kiri| 35 sva. dhaariiyo| 36 kha. shskkr| ga. shskkr| 61. daragAha - darabAra / gaha maha - bhiidd'| abhai - mahArAjA abhysiNh| 62. sila - silaha, kavaca / viDaMga - ghodd'aa| vijapALI -vijayarAja bhaMDArI / turA - ghodd'oN| lNkaalo-viir| gAr3hapUra - samartha, shktishaalii| UjhaLi - umar3a kara / kilamAMNa - yavana, musalamAna / praNatALa - asIma / bUMga - ( ? ) / jhaLaLa - tejapUrNa / 63. cilataha - kavaca / dhUpa - talavAra / sihara - zikhara / sahassakira - sUrya / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 23 bugalAra' bhIr3a vAr3hau bahasi, jamadar3ha khaga sAjAM jakar3i / bhUyAMNa kase bhuha mUMcha bhir3i, pAMNa tAMNa sAMkaLa pakar3a || 63 hALaboLa" chakahUMta, hale grasi caDhaNa jhaLAhaLa | 10 ima dIsai uNa vAra, sama~da mathasI sAha~sabaLa " / 4 11 12 biya sAma~da' "" baMdhasI", kAya lesI la~ka" judha kara / 14 15 .16 20 .21 32 25 kAya haNamaMta jima kama~dha, grahe lesI droNAgira / dragapALa kaida karasI dujhali, isau" teja darasAviyo' sihara gahu jeNa khar3a 'abhamala' bAhara?' prAviyau // 64 khamA khamA bolatA 3, loka lArAM aNapArAM / Apa gayaNa tolato, bhujAM paurasa chaka bhArAM / sabhe tAMma sallAMma, vaMsa" khaTatIsa varagga" / sidha jAMNa sa~karanUM, kareM" Adesa karaggAM paya dhari rakeba car3hiyoM pama~ga 3, 'abhamala' chaka isar3e urar3a / sapatAsa" car3he" kira" saha~sakira, goviMda kari car3hiyau gurar3a 3 // 65 ha 18 .36 32 3 bhUthAMna / 1 kha. bulagAra / ga. bulagAra / 2 kha. bhIDa / 3 ga. vAr3ho / 4 kha. ga. bahasi / 5. ga. 6 kha bhauMha / ga. bhauha / 7 kha sAMvala / ga. sAbala / 8kha. halAvola / 6 kha. ga. yama / 10 kha. sahaMsavvala / ga. sahasabaLa / 11 kha. ga. kAya ! 12 kha. ga. smNd| 13 kha. ga. bAMdhasI / 14 kha ka / 15 kha. digapAla / 16 kha. ga. digapAla / hoya / 20 kha. ruSa / ga. dujhala / 17 ga. iso / 18 kha. darasAvIyau / 16 kha. ga. ga. rUSa / 21 kha. ga. bAhari / 22 kha prAvIyau / zrAviyo / bolato / 24 ga. toLato / 25 ga. porasa / 26 kha. ga. salAMma / 27 kha. vaMga / 28 ga. 23 ga. bolato / ga. 31 ga. karagAM / varagAM / 26 kha. jAMNe / ga. jAMNa / 30 ga. kare / 32 kha. car3hIyau / ga. car3hiyo / 33 kha. pamaMga | 34 kha sayatAsa / 35 ga car3he / 36 kha. ga. kiri / 37 kha. sahasakara / ga. sahasakari / 38 kha car3hIyau / 36 ga. garuDa / 63. bugalAra - ( ? ) / bhUyAMNa - tarkaza / bhuha - bhauhoM / bhir3i - sparza kara ke / 64. haLAboLa - pUrNa / chakahUMta jozase, umaMgase / biya - dUsarA / sAMma~da- samudra / kAya - yA, athavA / dujhali - vIra yoddhA / sihara - zikhara baddala / khar3a-ghor3A calA kara / 65. zrAdesa - namaskAra, praNAma / karaggAM hAthoMse / patha - paira, caraNa / rakeba - ghor3e kI kAThI ke sAtha bAMdhA jAne vAlA pAvadAna / pama~ga - ghodd'aa| sAhasa, bala / sapatAsa - saptAzva / kira- mAnoM / saha~sakara sUrya, bhAnu / isar3e - aise / urar3a - 18 - edhe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] . sUrajaprakAsa hoya siMdhU' daLa hale, tUra vAjatAM bALAM / belAM' kaThaThe bikaTa, topa hamalAM daMtALAM / kari* ba~dUka pAyakAM, jvALa dhikatA jAMmaMgAM / pAMti jajara peDiyo', bhAMti'* cher3iyA" bhujaMgAM / variyAMma silaha posAM' vica, bhujAM 'abhai' nabha bheTiyau' / tadi jAMNi bhAMNa'5 grIkhama taNau'6, kALI ghaTA lapeTiyau // 66 cilataha jhilama car3hAya'8, sasatra' a~ga kase saceLA / car3hi raivaMtadeg pasAva', 'vakhata' 22 Ayau jiNa 3 veLA / tilaka chApa tulichikA 4, mALa dhAriyAM mahAbaLa / haravaLa lakhamaNa huvau 8, 'abhA' raghupati ca prAgaLa / mukha mUMcha" aNI muMhAra miLa', araNa vadana chaka UphaNa' / vrajarAja upAsaka jiNa34 vakhata, dIThAM (hija) Avai dekhaNe / / 67 1ka. sidhdha / ga. sIdhU / 2 kha. velA / ga. blaa| 3 kha. ktthtte| 4. kha. ga. vikaTa / 5 kha. ga. kara 6 kha. ga. vaMdUka / 7 kha. viSatAM / ga. dhisstaa| 8 kha. jAmaMgA / ga. jaamNgaaN| 4 kha. ga. peDIyAM / 10 ga. bhAMta / 11 kha. cheddiiyaaN| ga. choTiyAM / 12 ga. pos| 13 kha. bheTIyAM / ga. bhettiyo| 14 ga. tde| 15 kha. bhAMNi / 16 ga. griikhmtnno| 17 kha lpettiiyo| 18 kha. vddh'aay| 16 kha. ga. sastra / 20 kha. rebaMta / ga. revaMta / 21 kha. ga. pasAya / 22 ga. bsst| 23 kha. ga. tiNa / 24 kha. ga. tulsikaa| 25 ga. mALA / 26 kha. dhArIyAM / 27 kha mahAvala / 28 kha. hvo| 26 kha. ga. cN| 30 kha. muNch| 31 kha. ga. mili| 32 kha. uphaNe / ka. kha. uujnne| 33 kha. ga. upAsika / 34 kha. ga. tinn| 66. tUra - vAdya vizeSa / traMbALAM - ngaadd'oN| belAM - taraMga, hilor| hamalA - hamaloM, ttkkroN| daMtALA - haathiyoN| jAMmaMgAM - pliitoN| jajara - ymraaj| variyAMma - vIra, yoddhaa| silaha posAM - astra-zastroMse susajjita / abha- mahArAjA abhysiNh| nabha - AkAza / bheTiyau - sparza kiyaa| lapeTiyo - prAveSThita kiyA / 67. cilataha - kavaca / jhilama - yuddhake samaya zira para dhAraNa karanekA TopaM / saceLA - zreSTha, bddh'iyaa| revaMta - ghodd'aa| pasAva - ( ? ) / vakhata - mahArAjA bakhatasiMha / lakhamaNa - lkssmnn| raghupati - zrI rAmacandra bhagavAna / AgaLa - aage| anniinoNk| bhNhaar-bhauhoN| araNa : aruNa- lAla / chaka-joza, utsaah| UphaNe- ubAla khAtA hai| bajarAja - zrIkRSNa / vi0 vi0-mahArAja bakhatasiMhajIke vajarAjakA iSTa thaa| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [25 pakharaitAM dhvaja pUra, silaha sasatrAM' riNa sAjA / ubhai saha~sa AparA, sAthi sAmaMta sakAjA / triya sahaMsa tAbIna, dIdha mahArAja' pAyadaLa / ubhai saha~sa umarAva, ba~dhava jataneta saha~sabaLa / agivAMNa huvA cakra Akrakhe, ramA kaMtha car3hi gurar3a ratha / haravaLAM muhara' haravaLa huI, vAgha arohaka' vIsahatha / / 68 'giradhara' 'ratana' garUra, vaNe' haravaLa 'vijapALau / kar3AjUr3a kaThaThiyau, aima daLa 'abhamala' vALau / . sara vulaMdarA jodhArAMrI varaNaNa uTho'5 'vila~da' daLa asura, baMdhi' mugarabAM janebAM / pesakabaja khaMjarAM, jakar3a vaNiyA' raNajebAM' / sajhi alIbaMdha silahaTa sapari, dhikha cakha gir3aka~dha dhAMkhiyA / pAghaDAbaMdha aoLA 4 pracaDa, aMdha jema'5 upar3AMkhiyA6 // 66 1 kha. ga. sstraaN| 2 ga. saath| 3 kha. trae / ga. trnn| 4 kha. ga. tAvIna / 5 kha. ga. maahaaraaj| 6 kha. ga. jatanaita / 7 ga. prAkraH / 8 kha. ga. grudd| 6 kha. ga. rathi / 10 kha. mohori / ga. mohr| 11 ka. prrohk| 12 kha. ga. vIsahathi / 13 kha. vle| 14 kha. ktthttiiyau| ga. ktthttiyo| 15 ga. utthi| 16 kha. ga. vAMdhi / 17 kha. jakaDi / 18 kha. vaNIyAM / 16 kha. raNajevAM / ga. rnnjovaaN| 20 kha. zralIbaMdha / 21 kha. sapara / ga. sphr| 22 kha. dhisi / 23 kha. dhaassiiyaa| 24 kha. praulaa| 25 kha. ga. jom| 26 kha. ga. upddaaNssiiyaa| 68. pakharaitAM - kavacadhArI ghodd'aa| dhvaja - ( ? ) / ubha- do| sahasa - sahastra / triya - tIna / tAbIna - prAdhIna, mAtahata / pAyadaLa - padAti, paMdala senH| agivAMga - agAr3I, agr| cakra - viSNukA zastra, sudarzana cakra / ARkhe - dhAraNa kie hue| ramA kaMtha - viSNu / vAgha arohaka - siMha para savArI karane vaalii| vIsahatha - bIsa bhujA vAlI, devI, durgaa| 66. giradhara - giradharadAsa bhNddaarii| ratana - ratnasiMha bhaMDArI / mugarabAM - vizeSa prakArakI tlvaareN| janebAM - tlvaaroN| raNajebAM - talavAreM vizeSa / silahaTa - eka khAsa prakArakA kapar3A jisakI DhAleM bahuta bar3hiyA aura majabUta banatI haiN| sapari - DhAla / gir3aka~dha - pracaMDa zarIradhArI, shktishaalii| pAghar3AbaMdha - ( ? ) / poLA - zreSTha, uttama / aMdha - aMdhakAsura nAmaka daitya jo diti aura kazyapakA putra thaa| isake sahastra zira the, yaha aMdhaka isalie kahalAyA ki dekhate hue bhI madake mAre aMdhoMke samAna calatA thaa| upar3AMkhiyA - jozIlA, garvonmata / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] sUrajaprakAsa 2 ika bhATI' zrAvakhI, piyai dubbAra sarAbAM / bhaiMsA AdhA bhakhai, boTa kabAbAM nukaLa maiM ravada kAcA paLa rauLe / 1 DaMDa' sahata" kari durata", maNa bAraha mudagarAM, traNA jehI " U tolai " 12 bhoLaM paratra" jama" bhUpa, piMDa " jAM hi pAMkhiyA " / viNa surasaMbaMdha" bhakkhI" vikhama, aMdha kaMdha upar3AMkhiyA ** // 70 16 meM 10 23 24 .26 kitAM kase 3 aurAka, UMca pausAkAM Upara / ari proLA" pAghar3AM", kulaMga jUMgA" bahu " jabbara / silaha kitAM nakhasikkha, kare javanAM kaLicALAM / ima kasiyA aurAka, magajavadaLAM" mativALAM / kari kari kurAMNa pAMnA karaga, ravada jAMNi jada" rUThiyA " be be kabAMNa'' bhUthAMNa" ba~dha, AsamAMNa" chiba" UThiyA // 71 34 36 27 43 ma 0 2 1 kha. ga. bhAThI / 2 kha. pIye / 3 kha voTa / 6 kha. ga. daMDa / 7 kha. ga. sahasa / ga. bAraha / 11 kha. jaihI / 12 ga. utole 15 kha. ja / 16 kha dUtaraM / ga. bhUtare / vidhi / 20 kha. sUrasavadha / ga. sUrasabaMdha / 23 kha kasai / 24 kha. ga. para / 25 kha. zraulA / juggA / 28 kha. vahu / 26 kha. bhavara / ga. jabara / magajavAlAM / 32 ga. panA | 33 kha. ga. karagi / 36 kha. rUThIyA / 37 kha. ga. kavAMNa / 40 ga. zrAsamaNi / 41 - kha. ga. chavi | duvvAra / 4 kha. ga. sarAvAM / 5. kha. ga. 8kha. durita / 6 kha. ga. role / 10 kha. / 13 kha. ga. bholeM / 14 kha. ga. par3aMta / kha. paMDa / 18 kha. pASIyA~ | 16 kha. 17 21 kha. ga. bhaSI / 22 ka. vapaDAMSiyA / 26. kha. pASaDAM / 27 kha. ga. 30 kha. kasIyA / 31 kha. ga. 34 ga. rabada | 35 ga. jama / 38 ga. bhUthAMni / 36 kha. vadhi / ga. baMdhi / 42 kha. UThIyA / ga. uThiyA / boTa- Tukar3A, khaMDa | nukaLa mai 70. bhATI - zarAba nikAlanekI bhaTTI / zrAvakhI pUrNa zarAbake sAtha khAne kI cIja, gajaka | durata - jabaradasta, bhayaMkara ! paLa - mAMsa / rauLaM - hajama kara jAte haiM / mudagarAM mugdr| bhoLe pAMkhiyAM unake dekhane se bhrama meM yamarAja jaise dikhAI dete haiM aura ve zyAma zarIra ke aise pratIta hote haiM mAnoM binA paroM vAle kRSNa - sarpa hoM / - 71. ka - ghor3A ( ? ) / kulaMga - kulAha, mukuTa / jUMgA - joMgA, bar3A / kaLicALA - yoddhA, vIra / ravada - yavana / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 27 car3he' ema kaLicALa, pUra pakharALa pamaMgAM / ati jhar3atta' aNatALa, duvai cakha jhALa damaMgAM / najara ThALa kari niha~ga, samaLa UtALasa uDDI / paDai coTa paMkhALa, bALa baMdhIyaka'' baDDI' / vikarALa joma chakiyA vahai. deva manikha' ahi naha'4 Darai / riNatALa'5 prALa mATai 6 ravada, kALa cALa' pakar3e8 karai / / 72 judA misala2deg jagahUMta 1, asala22 villAyata vaalaa| isar3A bArahajAra, cUMca car3hiyA kaLicALA / cahacahatI cIvarI, jema vAMNI mukha jaMpai / daLa jAhara dekhatAM, karI nAhara ura kaMpai / jamarUpa kesa bhUrA jarada, rukha sicAMNa5 sAMmaLa 6 rukhA / cakha coLa najara kaharI cugala, mugaLa' bAja'8 baharo' mukhA // 73 gahi ba~ka * phira~gAMna', megha DaMbara 2 majhi maMDe / cyAra kabAMNa33 musaida, cyAra taragasa 4 cavaDaMDe / 1 kha. ga. cddh'e| 2 kha. ga. jhddtaaN| 3 ka. chakha / 4 ga. jhALA / 5 kha. ga. dumaMgAM / 6 ga. nijr| 7 kha. vAla / ga. bALa / 8 kha. ga. pADai / 6 kha. ga. vALa / 10 kha. vaMdhIyaka / ga. bNdhiyk| 11 kha. vddddii| ga. vvddii| 12 kha. chkiiyaa| 13 kha. ga. manaSi / 14 kha. ga. naha / 15 kha. ga. rnntaal| 16 ga. mtt| 17 sva. vALa / 18 kha. pakaDe / 16 kha. ga. judo| 20 ga. nisala / 21 kha. gajahUMta / ga. jamadUta / 22 ga. asali / 23 kha. villAyati / ga. vilAyati / 24 kha. car3hIyA / 25 ga. socaaNnn| 26 kha. saMmmala / ga. sammala / 27 kha. mussl| 28 kha. vaaj| 26 kha. ga. vhrii| 30 kha. vaMdUka / ga. vNduuss| 31 kha. phiragAMna / ga. phirNgaan| 32 kha. ga. ddNvr| 33 kha. kavANa / 34 kha. ga. tarakasa / 72. pakharALa - kavacadhArI ghor3A / aNatALa - apAra / damaMgAM - agnikaNa / TaLa - dekha kr| nihaMga - AkAza / joma - joza / riNatALa - yuddha / prALa mATai - kautukameM, khelameM / cALa - vastrAJcala / 73. caMca - puurnn| cIbarI- eka pakSI vizeSa jo rAtrimeM hI bolatA hai jisakI bolI bhayAvaha samajhI jAtI hai| sicAMNa - bAja, eka zikArI pkssii| sAMmaLa - cIla / kaharI - bhayAvaha, Aphata paidA karane vAlA / baharI- eka zikArI pkssii| 74. musada - ( ? ) / taragasa - trksh| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] Topa sabaja' phajara par3he kasama se ghATa ahi koma ka~dha, car3ha rIsa jANi rAvaNa' car3he, sUrajaprakAsa 2 cilata hai, dharai samasera jamaMdhara / phAtiyA, asura car3hiyA gaja Upara / bhoma pATa laggo bhavaNa' / rAMmahUta dhamacaka karaNa" / / 74 gADA bAMNAM bhara / * usatAja bahAdara " / sIsA jAMma~ga sora, *bhAra cava hajAra sutranALa", habasa 4 18 traNa" hajAra rahakaLA, araba usatAja acUkAM / sukara narAM bagasarAM", bAra" hajjAra"" ba~dUkAM ! bi' hajAra topa kaThaThI baDI, goLamadAja " phiraMgarA / kariara krodha kIdhA kilama, jabara masAlA jaMgarA / / 75 20 21 23 5 4 goLaja " gauLAM / pAThAMNa haroLAM / car3he sekha caMdavaLAM, mugaLa vara race goLa rAphajI 6, sayada ma~De aba muhara, vIra nIsAMNa alI alI kahi asura, ema sAMmuhA 26 vajAyA / calAyA / 2 7 kha. ga. ramaNa / pratiyoMmeM- ' bhAra vAMraNAM gADA bhara / ' 1 kha. savaja / 2 kha. ga. ghare / 3 ka car3he / ga. par3he / 4 kha phAtIyA / 5. kha. car3hIyau / ga. car3hiyo / 6 kha. lagA / ga. lago / 7 kha. ga. bhramaNa / 8 ga. jAMNa / 6 kha. ga. rAMmaNa / 10 *kha tathA ga. 11 kha. ga. sutranALi / 12 kha. ga. havasa 13 kha. ga. vahAvara / 14 kha. ga. triNa | 15 kha. ga. vagasarAM / 16 kha. ga. vAra | 17 ga. hajAra / 18 kha. vaMdUkAM / ga. baMdUSAM / 16. ga.vi / 20 kha. kaThaTe / ga. kaThaThe / 21 kha. golaMdAja / 22 kha. araja / 23 kha. ga. jajara / 24 kha. ga. varaM / 25 kha. gaujala / ga. gauLaja / 27 kha. sarAvA / 28 kha. mauhori / ga. mauhauri / 26 kha. nisAMNa / 1 26 ga. rASajI / 30 kha. saatuhaaN| 74. savaja - uttama, zreSTha, sabja / cilata hai - kavaca / phAtiyA - prArthanA, phAtA / zrahi - zeSanAga / koma - kacchapAvatAra / bhavaNa - bhramita / dhamacaka - yuddha / 75. sutranALa - U~Ta para rakha kara calAI jAne vAlI baMdUka jo sAdhAraNa baMdUka se bar3I hotI hai / traNa - tIna / bagasarAM - musalamAnoM / bi= dvi-do / 76. caMdavaLAM - senAkA pIchekA bhAga, caMdAvala / gauLaja- senAkA madhya bhAga / rAphajI - zIyA musalamAna | vi0vi0 - zIyA musalamAnoMkA vaha dala jisane hajarata alI ke lar3ake jaidakA sAtha chor3a diyA thA--- sirpha isI kAraNa se zunnI loga isa logoMke lie upekSApUrvaka karate haiN| haroLAM - senAkA agra bhAga, agAr3I, Age / alI - IzvarakA eka naam| asura - yavana / sAMmuhA sammukha, sAmane / zabdakA prayoga zIyA harAvala / muhari G Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 26 moracAM rADi traNa' dina ma~De', sUrAM dharama sabAbarA / prAMmasamhA' kaThaThi' caur3e uraDi', narida jhULa nabAbarA // 76 judhapriya devArau varaNaNa sAkaNi DAkaNi sakati, sakati cavasaThI samosari / samaLa mahA sidha sakati, sakati vAyaNI' sikautri''| ma~gaLa dhamaLa13 udamAda", karai nAce kilakArai / jaita jaita 'jodhAMNa', ema mukha'4 vacana ucaarai'| 'abhamAla' la.16 'sira vila~da'ha17, ghaNA magaLa khaga'8 ghaavsii| jacaMda jimAr3I aTaka jima, jImaNa Aja jimADasI' // 77 vIrabhadra gaNarAja, sahata pArabatI sNkr| khila24 nArada khecarA, bhUta bhUcarA bhayaMkara / trahakai5 tUra traMbALa6, caMDa kaLi cALa" kahakkai8 / bakai26 vIra-vaitALa, grIdha' betALa32 gahakkai / .1 kha. ga. trinn| 2 ga. maMDe / 3 kha. ga. amsmhaaN| 4 kha. ga. ktti| 5 kha. coDe / 6 kha. ga. urdd| 7 kha. navAvarA / ga. nbaavraa| 8 kha. ga. samausara / 6 kha. mAhA / 10 kha, ga. vAyaNa / 11 kha. ga. sIkotara / 12 ga. dhavala / 13 ga. udmdaa| 14 kha. mussi| 15 kha. uvAre / 16 kha. ga. ldde| 17 kha. siirvilNduuNhuuN| 18 kha. gi| ga. ssl| 16 kha. ga. jayacaMda / 20 ga. jimADi / 21 ga. jiimaaddsii| 22 ga. shit| 23 kha. sNkri| 24 kha. liSi / ga. ssili| 25 kha. ga. trahake / 26 kha. vAla / ga. taMbALa / 27 ga. kaLikALa / 28 kha. cahakke / ga. cahaka / 26 kha. ga. vke| 30 kha. vetALa / 31 ga. gIdha / 32 kha. vikarAla / ga. vkraal| 33 kha. gahakke / ga. gahaka / 76. sabAbarA- kisI vastuke madhyakA vaha bhAga jisameM vaha bahuta uttama jAna par3e; prArambhakA, zreSThatAkA / prAMmasamhA - paraspara eka dUsareke sammukha / bhULa - samUha / 77. samosari - samAna, tulya / samaLa - saath| vAyaNI - ( ? ) / maMgaLa dhamaLa - mAMgalika gAyana / udamAda - harSa, AnaMda / kilakAra - teja AvAja karatI hai| jaita 'jaita - vijaya ho, vijaya ho| 78. khecarA - aakaashcaarii| bhUcarA- bhUmi para calane vAle / bahakkai - vAdya bajate haiN| tUra - vAdya vizeSa / traMbALa - ngaadd'aa| caMDa - raNacaMDI, durgA / kaLicALa - yoddhA, yuddha tathA yuddhapriya devagaNa / vIra - yuddhapriya deva vizeSa jinako saMkhyA rAjasthAnI meM 52 mAnI jAtI hai| betALa - deva vizeSa / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] sUrajaprakAsa jhaNaNATa' nAda nUpara' bhara, sura vAja~tra saitIsamau / ra~bha hUra rathAM Dha~kiyau praraka, ma~Di brahama~Da' bAvIsamau // 78 haidaLa paidaLa hasata, hale daLa baLa hI lohaLa / udadha sAta ulaTiyAM, jAMNi bAraha ghaNa vaddaLa " / C 10 12 / 116 raja jhAMkhau kiraNALa, kamaLa jaharALa laTakkai coLa bhALa cApar3e, kama~dha ravadALa kaTakkai bALa nAda raudrava tadina, vikhama dahUM" daLa 16 vAjiyA sa ichapana kor3i jAMNa saghaNa, ekaNi sAtha grAjiyA 3 / / 76 18 / 21 22 13 3 senArI varaNaNa 4 bhujaMgI - isA thATa IrAMna" nau koTavALA 27 26 3 a car3he zrAviyA " cApar3e baMdhi cALA' chaka UphaNai bUga" lohAM chachohAM' / dhikhai" kairavAM'" pAMDavAM jema " dhauhAM " // 80 3 36 1 8. hilohala / 1 ga. TaNaNATa / 2 kha. nUpura / ga. bhUpara / 3 ga. bhajha / 4 kha TaMkIyo / ga. r3haMkiyau / 5. gaM. brahmAMDa | 6 kha. ga. hasati / 7 kha. ga. vaLa / 6 kha. ulaTIyAM / 10 kha. ga. vAha raha / 11 kha. ga. vAdaLa / 12 ga. rajaM / 13 kha. bhaMSau / ga. r3haMko / 14 kha. kiranALa / ga. niNanALa / 15 kha. laTTake / ga. laTake / 16 kha. kaTuke / ga. kahake / 17 kha. ga. tadani / 18 kha. duhaM / ga. duhU | bala | 20 kha. vAjIyA / ga. vAjhiyA / 21 kha. ga. jAMNe / 23 kha zragrAjIyA / 24 kha. IsA / 26 kha. vAlA / ga. vALAM / 28. kha. ga. zrAvIyA / 26 kha. dhAMdhi / ga. vAdhi 16 kha. cala / ga. 25 ga. irAna / / 32 ka. chachauhAM / 33 kha. ga. dhiSe / ga. vAlAM / 31 kha. ga. mUMga / 35 kha. pratimeM yaha zabda nahIM hai / 36 kha pratimeM yaha zabda nahIM hai / 20 - 78. jhara - pairoMmeM dhAraNa karanekA striyoMkA AbhUSaNa vizeSa / zraraka - sUryaM / 79. haidaLa - ghur3asavAra hasata - hastI, hAthI / hIlohaLa - samudra / jhAMkhau - dhUli - zrAcchAdita jo spaSTa nahIM dikhAI detA ho / kiraNALa - sUrya, bhAnu / kamaLa - zira / jaharALa - zeSanAga | laTakke - lacaka rahe haiN| cApar3e - yuddhasthalase / ravadALa - musalamAna / raudrava bhayaMkara | 22 ga. ekaNa / kauTa / 27 kha. 80. nau'vALA - navakoTI mAravAr3a ke adhipatike / cALA utpAta, yuddha / buga - ( ? ) / .. chachohAM- teja / 30 kha vAlA / 34 ga. keravAM / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [31 ahaMkAra nabbAba' dajjoNa' ahau / jaThe hiMdavAM' nAtha porAtha jehau / hubevA' car3he jAMNi krodhALa hovai / dasekaMdha bAMNAvaLI rAma dovai // 81 kilammesa rAjA taNA bhIca'' kopai / isI rIsa bevai11 daLAM mAMhi propai / jhige jAMNi sAmaMdrarI hepha jhALI / anai' ne dUsarI tIsarI naiNa 'vALI'4 // 82 uTho dhU 'vilaMdesa' Ayau achAyau / aThI hUMta rAjA abhaisiMgha pAyau / kilammesa vALA uThI jhUla kALA / aThI AvaLA - jhULa bhUpALa vALA / / 83 DhaLakkai5 gajAM cammarAM krIba DhAlAM / bhaLakkai 8 aNI bhammarAtrIcha bhAlAM / khaLakkai silai' pAkharAM rADi khaMgI / jaLakkai 23 vicai dhoma-sI dITha jaMgI // 84 1 kha. navAva / ga. nabAba / 2 kha. daijheNa / ga. dajoNa / 3 kha. eho| 4 kha hIMduvA / ga. hiidvo| 5 kha. huvevaa| ga. huvaivii| 6 kha. dasaikaMdha / ga. dasakaMdha / 7 ka. baaNnnvlii| 8 ga. dauvai / 6 kha. kilamesa / ga. kilmes| 10 kha. ga. jodha / 11 kha. vevai / ga. bevai / 12 ga. anaa| 13 kha. tIsarAM / ga. tiisraa| 14 kha. ga. vALI / 15 kha. jhalaka / ga. ddhlk| 16 kha. caMmarAM / ga. cmraaN| 17 kha. ga. koch| 18 kha. bhallakai / ga. bhlke| 16 kha. bhaMmarAM / ga. bhmraaN| 20 ga. SaLaka / 21 kha. ga. silhai / 22 kha. jallakai / ga. jalUkai / 81. dajjoNa - duryodhana / vasekaMdha - rAvaNa / bAMNAvaLI - dhanurvidyA meM pravINa, bANoMkI paMkti / 52. kilammesa - bAdazAha / bhIca - yoddhaa| 83. uThI dhU - usa taraphase / vilaMdesa - sara bulNd| achAyo - joshpuurnn| bhUla-dala / ___kALA - vIra, yoddhA / prAvaLA-bhULa - susajjita / 84. cammarAM- ( ? ) / krIba - ( ? ) / DhAlA - hAthiyoMke lalATa para yuddhake samaya dhAraNa karAyA jAne vAlA upakaraNa / bhaLakkai - camakate haiN| trIcha - tIkSNa / khaLakkai - khalakhalakI dhvani karate haiM / sila - kavaca, silaha / dhoma-sI- agni jaisii| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 | sUrajaprakAsa, laLakkai gajAM pogarAM' nALa bhaLakkai mukhAM sUramAM bhAMNa gur3ai be daLAM AgaLA topa jaThai bAMNa goLAM sarAjAMma lobhA / sobhA gADA / jADA / / 85 bhArU / bhayANaMkha gADA kitA jaMga daLAM goLiyAM pUra sAMmAMna jaLAboLa" hIloLa hAlata jAr3A / dArU / aNI ArabAM arohai hai" kitAM jUMga bechAr3a aMgA 14 cakhAM coLaboLAM hathAM" " rAMma caMgAM 15 6 17 -16 tor3AM / taThe dUMga" tUTai dhikhai prAga ghaNUM nALa tALAM vajai nAsa ghor3AM // 87 20 0 12 pUrabAM thATa ADA / / 86 bhar3e phaNa ghor3AM mukhe seta bhArA / tikai jAMNi UgA dharA vIja" tArA / 5 kha. ve / ga. jUga / 1 kha. ga. laLake / 2 ga. paugarAM / 3 kha. ga. nAga / 4 kha. ga. bhaLakeM / ga. vaidaLAM / 6 kha. zrAgalA / ga. zragaLA / 7 kha. ga. vAMNa / 8kha. guMja 6 kha. ga. golIyAM / 10 kha. sAmAna / ga. sAmAna / 11 kha. jalAvola / zrAravAM / ga. zrAraMvAM / 13 kha. ga. arohe / 14 ga. aMgI / 15 kha. colabolAM / 16 kha. ga. hathA / 17 ga. caMgI / 18 kha. doga / ga. dauMga / 16 kha. ga. Agi / 20 kha. nAga | 21 kha. vIci / 12 kha. 85. laLakkai lobhA - hAthiyoMkI sUMDeM ( pogarAM ) komalatA ke kAraNa idhara-udhara lacakatI yA mur3atI hai, bhauMre ise kamalakI nAla samajha kara lobhAyamAna ho rahe haiM / sarAjAMma sAmAna ! jADA - ghanA, bahuta / 86. juMga - U~Ta / bhArU - vajanI, bhAra Dhone vAle / bArU - bArUda / jaLAboLa - samudra / hIloLa - taraMga, lahara | 107 87. bechAr3a - caMcala, uddaNDa / cakhAM caMgAM - una yoddhAnoMke netra jozameM lAla haiM aura hAthoM meM bar3I-bar3I baMdUkeM ( rAmacaMgA ) haiM / dUMga - agnikaraNa / dhikhai prajvalita ho rahe haiM / zrAga-tor3AM - baMdUkeM yA topeM chor3aneke palIte / nAsa- nAka, nAkakA raMdhra / 88. phaNa - phena / seta- zveta / bhArA- bUMda, karaNa / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa UparA dhajja uDDI' / uThe hAthiyAM' girAM UparA UchaLe* jAMNi' guDDI' // 88 thaTai" sAMrmeMdrAM" hAthiyAM .12 ubhai jammarI " jAMNi 14 dharAM gujarAM devavA" duvai dhUmarAM phIla nIsAMNa pALi " thAI / 13 AI | krodha dhIThA / jammAta ' 16 uThI rAphajI grAviyA 15 cyAra yArI | aThI 6 baisanAM" sAkhatAM" agrakArI / parA Ucarai 6 nAMma cauvIsa pIrAM 1 dharai dhyAna zrautAra" cauvIsa dhIrAM // 60 20 2. 3 uThe IsaphAM grAsaphA 24 nAMma Akhai / duvai kALikA caMDikA graha dAkhai / katebAM" kalammAM" ucArai" kurAMNAM / par3he bhArathAM" bhAgavaMtAM purANAM // 61 dIThA // 86 V 5. ga. jAMNa / 1 kha. ga. hAthIyAM / 2 ga. dhaja / 3 va. ga. UDI / 4 . UchaLe / 6 kha. ga. guDI / 7 kha thaTAM / ga. thaTa 8kha. sAmaMdrAM / ga. sAmaMdra / 6 kha. ga. hAthIyAM / 10 ga. pALa / 11 ga. jAsarI / 12 ga. jAMNa / 13 ga. jamAta / 14 kha.. dAvivA / ga. dovivA / 15 kha. zrAvIyA / 16 ga. uThI / 17 va. vasanAM / ga. vaisanA | 18 kha. sAketa / ga. sAkatA / 16 kha. Uccare / ga. uccare / 20 kha. pIra / 21 ga. zrotAra | 22 kha. dhIraM / 23 kha. ga. uvai / 24 kha. prAsapAM AsAM / ga. zrIsapAM / 25 kha. katevAM / 26 kha. kallaMmA~ / ga. kallaumAM / 27 kha. ga. uccAre / 28 ga. bhArathaM / 88. dhajja - dhvajA / girAM - giroM, parvatoM / guDDI - pataMga | 8. dharAM gUjarAM - gujarAtakI bhUmi / dhUmarAM samUha / phola - hAthI / 60. zrautAra - avatAra | [ 33 1. katebAM - dharma - zAstroM, kitAboM / kalammAM - ve vAkya jo musalamAna dharmake mUla maMtra hoM, kalamA / bhArayAM - mahAbhArata graMtha / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] sUrajaprakAsa vivAMNAM parAM tA', calAM' saukha vAgI / lakhe hUra raMbhA vahai vAdi' lAgI / upAr3e kitA mArakA baiMga' AgA / lar3evA jikAM sIsa gaiNAga lAgA / / 62 asIlA rasI rehiyAM hAtha prANai / tasIsAM karai josa kAbAMNa tAMNa / sarIkhAM amIrAM taNA jodha sUrA / piya prAkalA rADi nUM'' krodha pUrA // 63 vahai haimarAM'' saukha 2 jAMNe' vivANai14 / jujhAU5 ghaTA bhAdravA jema jAMNa'6 / dakhai nAma allAha'8 de hAtha dADhI / cavai rAma mUMchAM vaLe bhrUha' cAr3hI / / 64 kilammAM2 anai vAda lAgau2' kanaujAM / phabai prAya cAkai car3hI doya phaujAM / / 65 1 kha. ga. raa| 2 kha. ga. tlaaN| 3 ga. la / 4 kha. ga. vaad| 5 kha. ga. bNg| 6 ga. lddevaa| 7 kha. ge| ga. gaNAgi / 8 kha. rohIyAM / ga. rohiyaaN| 6 kha. piie| ga. pie| 10 ga. nau| 11 ga. hemarAM / 12 kha. ga. sok| 13 kha. jANe / 14 kha. vivANe / ga. vivaanne| 15 kha. jojhaauN| ga. jojAvU / 16 kha. jAMNe / 17 kha. dthe| 18 ga. alaah| 16 kha. ga. bhauNh| 20 kha. kilaMmA / ga. kilamA / 21 ga. laago| 22 kha. phave / ga. phavai / 62. virvANAM - vimAnoM, vaayuyaanoN| saukha - pazuoM, vAyuyAnoM prAdike teja calanese hone vAlI dhvani / lakhe - dekha kr| kheMga -- ghodd'aa| gaMNAga - prAkAza, gaganAMgaNa / 63. asIlAM - eka prakArakA zastra / tasIsAM - hAthoM / kAnAMNa - kamAna, dhanuSa / praaklaa-tej| 64. haimarA -hayavaroM, ghodd'oN| jujhAU - vIrarasa pUrNa / dakSa - kahate haiN| cava - kahate haiN| 65. kilammA - muslmaanoN| vAda - yuddha / kanaujAM - raatthaudd'oN| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa judharo prAraMbha kavitta-dhara aMbara krama' dhoma, ghaTA DaMbara raja ghummaTa' / hAka vIra hai hIMsa', bhUla nevara jhaNaNAhaTa / bhAlA baha bhaLahaLe, jeNa* veLA judha jIpaka / jANai ghara ghara jagai, dIpamALA majhi dIpaka / dahuM vaLA' topa laggI dagaNa, rUpa kALa DAcA rukhii| ravi praLe kAja'1 jAMNa rasama, jvALa' jhALa jvALAmukhI / / 66 dhubai pArabAM dhoma, gAja raudrava gamagammai / prathamI gayaNa patALa, dhamaka praudrava'5 dhamadhammai / udadhi sujaLa Ujhalai, hema praghaLe'6 jaLa hallai / daita' lAga nara deva, dasai dragapALa'8 dahallai / UDatA'6 bhir3e chUTa uDai, asaNa jema goLA akhata / aneka jAMNa chUTai araka", navelAkha tUTai nakhata / / 67 dagai nALa ravadALa, jaDai vikarALa jaMjIrAM / kama~dha daLAM kaLicALa, uDai jhaLa nALa a~gIrAM / 1 ka.kha. kaha / 2 kha. dhUmaTa / 3 kha. haisIsa / ga. haihosa / 4 kha. vauhau / ga. boho / 5 kha. jenni| 6 kha. velaaN| 7 ga. ghari ghari / 8 kha. sjhi| 6 kha. duha / ga. duha / 10 kha. valAM / ga. blaa| 11 kha. ga. kAla / 12 ga. jvALA / 13 kha. ga. dhuvai| 14 kha. paarvaaN| 15 ga. prodrava / *yaha paMkti kha. pratimeM nahIM haiM / 16 kha. prayala / 17 kha. daIta / 18 ga. dvigapALa / 16 ga. uddtaa| 20 ga. aneka / 21 kha. juutt| 22 kha. aMgirA / 66. DaMbara - samUha / hai - haya - ghodd'aa| hIMsa - ghor3ekI dinahinA haTakI dhvni| nevara - ghor3eke ghuTaneke Upara dhAraNa karAyA jAne vAlA praabhuussnn| bhaLahaLe - camakate haiN| jIpaka - jItane vAlA, vijyii| DAcA - mukha / rasama - razmi, kirnn| 67. dhubai - chUTatI haiM / ArabAM - topoM / raudrava - bhayaMkara / gamagammai - idhara - udhara, cAroM ora / praudrava - bhyNkr| hema - himAlaya parvata / dahallai - bhayabhIta hote haiM / asaNa-vajra / akhata - akSata / 68. nALa - top| ravadALa - musalamAna / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] sUrajaprakAsa dhara aMbara dhar3ahaDe', chipAM dhUmara bhara chaae| raja aMbara' arar3Ava', jeTha rati jima car3hi jAe / vici timara ghora goLA vahai, jAjuLa' maMgaLa' jotirA / amhasamhAM jAMNi lAgA uDaNa, sikhara mukati sAjotirA // 68 praLakALa ghaNa parai', asaNa ghaNa ghora a~gArAM / suNijai naha ani sabada, nisaha riNa'' tUra nagArAM / dugama'' vaLAM' dAruvAM, duhUM taraphAM darasAI / jAMNai ghara ghara14 jvALa, laMka haNamaMta lagAI16 / pakharaita jarada ghaTakA par3e, raTakAM goLAM rITharA / hAthiyAM sIsa kuTakA' huvai 6, maTakA jAMNa majITharA || 6E rAMmabaeNgA rahakaLAM, calai goLA kaLicALaka / kabaDI21 jAMNika karai, kuMvara pAvakarA bALaka' / gaDA jema goLiyAM25, rITha vAjai dhomArava / khelai 16 joNa khidauta8, bhaLaka kari kari nija 6 bhAdrava / 1 kha. dhrhdde| 2 kha. DaMvara / ga. ddNbr| 3 kha. arddaavai| 4 ga. jaaye| 5 ga. jaajuli| 6 ga. maMgali / 7 ga. jANa / 8 kha. ga. paDe / 6 kha. ga. suNaje / 10 kha. ga. rnn| 11 ga. durm| 12 kha. ga. jhlaaN| 13 ka. kha. dArAvAM / ga. dAravAM / 14 ga. ghari ghari / 15 ga. hanumaMta / 16 ga. lgaai| 17 kha. haathiiyaaN| 18 kha. guttkaa| 16 ga. huvaa| 20 kha. jAMNi / 21 ka. kddvii| 22 kha. jANe / ga. jaaNnn| 23 kha. ga. kuvara / 24 kha. ga. vALaka / 25 kha. golIyAM / 26 kha. khelhai| 27 kha. jaaNnni| 28 kha. ga. ssidot| 26 kha. ga. nis| 68. dhaDahar3e - kaMpAyamAna hotA hai, dhvanita hotA hai / chipAM - raatri| dhUmara - dhuMgA / parar3Ava - dhvani vizeSa / maMgaLa - agni, rakta varNa / amhasamhAM - aamne-saamne| mukati sAjotirA - sAyujya mukti jisameM jIvAtmA paramAtmAmeM lIna ho jAtA hai| 69. nisaha - rAtri / dAruvA - baaruudoN| pasarata - kavacadhArI ghodd'aa| jarada - kavaca ___ yA kavacadhArI yoddhA / raTakAM - ttkkroN| rITharA- prahAroMke / maTakA - miTTIkA banA bar3A pAtra / 100. rAma ceMgA - eka prakArakI bar3I baMdUka / kabaDI - eka prakArakA khela / gar3A - girate hue varSAke jame hue gole, polaa| dhomArava - ( ? ) / khidauta - khadyota, juganU / bhaLaka-camaka-damaka / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa samasera bAMNa chUTai samara, pro aopama iNa naacnai'| pariyAMNa' jAMNa' chUTai pana~ga, jAvai caMdaNa bAvanai / / 100 uNa mausari 'abhamAla', sUra hAkale skaajaa| aNI kar3hA TALiyA, rAMma jANai'' kapirAjA / sIha jAMNa' sAdULa, eka sAthai 2 baha paayaa| jaTI vIrabhadra jisA, jAMNi baha14 vIra jgaayaa| kAr3hiyAM khagAM mujarA'6 karai, bhauMha mUMcha'8 aNiyAM bhidd'ii| sUrajapasAva prAgai sajhe, ima trihuM vAgAM Upar3I // 101 dhamakanALa dhara dhasaki, thATa parabata tharasalle / kamaLa sesa bhir3a kamaTha, dAr3ha dAr3hALa dahalle4 / parAM sauka 5 pakkharAM16, dhamaka' vAgI dhajarAjAM / anaLa paMkha uDDiyA28, gilaNa jAMNa 6 gajarAjAM / 1 kha. bhaavne| 2 kha. ga. prpraay| 3 kha. jaaNnni| 4 kha. UDe / ga. uudde| 5 kha. ga. jaae| 6 kha. caMdaNi / 7 kha. vAMvana / ga. vAvane / 8 ga. kaaddh'| 6 sva. ttaaliiyaa| 10 kha. ga. jaaNnne| 11 kha. jaanni| 12 kha. ga. sAthe / 13 kha. vhau| ga. bho| 14 kha. vho| ga. bhaaN| 15 kha. kaaddh'iiyaaN| 16 ga. muNraa| 17 kha. ga. bhauha / 18 kha. ga muuch| 16 kha. ga. aNIyAM / 20 kha. sUrijapasAva / ga. sUrajipasAva / 21 ga. sjh| 22 ga. thrsle| 23 kha. ga. bhiddi| 24 kha. dahakke / ga. dahalai / 25 kha. ga. sok| 26 kha. ga. paassraaN| 27 kha. ga. dhms| 28 kha. uuddiiyaa| ga. uuddiyaa| 26 kha. ga. jAMNe / 100. pariyAMNa - paMkhadhArI / parnega - sarpa / 101. mausari - avasara pr| hAkale - joza dilAtA hai, uttejita karatA hai| sAdULa - zArdUlasiMha / jaTI- jttaadhaarii| sUrajapasAva - mahArAjA abhayasiMhake nija' savArIke ghor3ekA nAma / 102. tharasalle - kampAyamAna ho gaye / kamaLa - zira / dAr3hALa - varAhAvatAra / sauka pakSiyoMke yA tIroM, bANoM Adike teja calane para hone vAlI dhvani / dhjraajaaNghodd'oN| anala paMkha - eka prakArakA bar3A pakSI vizeSa jisake viSaya meM kahA jAtA hai ki yaha sadaiva AkAzameM ur3A karatA hai aura vahIM aMDe detA hai| isakA aMDA pRthvI para giraneke pUrva hI phUTa jAtA hai aura baccA nikala kara AkAzameM ur3atA huA apane mAM-bApase jA milatA hai| isakI khurAka hAthI mAnI jAtI hai| yaha hAthIko coMca meM pakar3a kara AkAzameM ur3a jAtA hai| gilaNa-nigalaneke lie| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] sUrajaprakAsa dhubi' nAsa phar3ar3a raja dhUsarar3a, ratha acharAM maga rokiyaa| nALAM nihAva goLAM nihasi', jhALAM disi asi jhokiyA // 102 motIdAMma- dahUM vaLa ghora traMbAgaLa DAka / huvai riNatALa' dahUM' vaLa' hAka / dhuvAM raja DaMbara aMbara'4 dhAra / amAvasa bhAdrava jema a~dhAra // 103 uDai jhaLa maMgaLa cALa a~gAra'5 / praLe ghaNa bAMNa kuhakka'6 apAra / par3e ghar3a" tUTa'8 adhauadha pATa / ghar3ataui jAMNi bhule vidha'6 ghATa // 104 kasI sata bAMNa juvAMNa kabAMNa" / bihUne vaLa chUTata phUTata bAMNa / uThe a~ga nAraMga chIMcha apAra / phiraMgiya24 jAMNi 5 pataMga phuhAra / / 105 uTha26 ghaNa sAyaka megha 'vilaMda' / ayau27 kira gokaLa Upari iMda / 1 kha. ga. dhuvi / 2 ga. pharaDa / 3 ga. dhuusrddi| 4 kha. rokiiyaa| 5 kha. ga. nihasa / 6 kha. jhokiiyaa| 7 kha. duhu~ / ga. duhuu| 8 ga. bl| 6 kha. vaagl| 10 kha. ga. raNatALa / 11 kha. dUhu / ga. duhuu| 12 ga. bl| 13 kha. DaMvvara / 14 kha. aNvvr| 15 ga. aMdhAra / 16 kha. ga. bAMNa khauk| 17 kha. ghaTa / ga. dhdd| 18 kha. tuutti| 16 ga. vidhi / 20 kha. ga. paann| 21 kha. ga. kvaaNnn| 22 kha. vihUM / 23 kha. chAcha / ga. vIcha / 24 kha. phirNgiiyaa| ga. phuraMgIya / 25 ga. jaaNnn| 26 kha. utthe| 27 kha. praayo| 102. nihAva - topakI dhvani / 103. bAgaLa - ngaadd'aa| DAka - dhvani / vaLa - pora, trph| bhAdrava - bhAdoM mAsa / 104. bAMNa kuhakka - eka prakArakI top| 105. juvAMNa - javAna / nAraMga - rakta, khUna / chIMcha - phavvArA / phiraMgiya - phiraMgI dezakI banI talavAra (?) / pataMga - sUrya (?) / 106. sAyaka - tIra, bAMNa / ' ' Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 sUrajaprakAsa jharAM maiMgarAM' vaji pAvaka jhauMka / sarAM vaji tIDa' parAM jima sauka // 106 calai sara* vedhi silai ghaTa coLa / jhiNe paTa jAMNi samIra jhakoLa / ghaNA sara pAra huvai baraghalla / sau sau sara gAta rahai adhasalla // 107 jhukai dhara haimara sUra jhaMjhAra' / bhamai kira sAkha tiDAM'2 daLa bhAra / isI' sara'4 sauka nakyUM aTakAya / Ayau 'abhapattiya'16 bAja uDAya // 108 itI kahatAM guNa laggiya" vAra / itI naha vAra lagI uNavAra // 106 sarabulaMdarI jodhArAMnUM vakAraNI chappai'-bAra hajAra ba~gALa', 'vila~da' tiNa vAra vakAre / kari kabAMNa 1 TaMkAra, dhAva sAMmApaga dhAre / .... 1 kha. jhigraaN| ga. jhiigrii| 2 kha. ga. jhok| 3 ga. ttiidd| 4 kha. ga. soka / 5 kha. sira / 6 kha. slhai| ga. silhai / 7 kha. ga. jhiinn| 8 ga. ptti| 1 kha. ga. vrghll| 10 kha. bhUkai / 11 kha. jujhaar| 12 kha. ga. toddaaN| 13 kha. isa / 14 kha. sira / 15 ga. nkyo| 16 kha. abhapatIya / 17 kha. laggIya / ga. lagIya / 18 kha. ga. chape / 16 kha. ga. vAra / 20 kha. vaMgAla / 21 kha. ga. kavANa / 22 kha. saamhaaN| ga. smhaa| 23 ga. dhaarai| 106. jharA bhaigarI - jhAr3I samUha / pAvaka - agni / jhauMka - dhvani, AvAja vizeSa / sarAM- bANoM, tIroM / sauka - pakSiyoMke tIroM Adike teja calanekI dhvani / 107. sara - tiir| sila = silaha - kakca / ghaTa - zarIra / samIra - havA / jhakoLa - jhoMkA / baraghalla-bar3A cheda / aghasalla - madhyameM, bIca meM / 108. muka....."bhAra - yuddhasthalameM saikar3oM ghor3e (haimara) aura yoddhAgaNa isa prakArase bhir3a rahe haiM mAnoM khar3I phasala para TiDDI dala maMDarA rahA hai| bAja - ghodd'aa| 110. gALa - musalamAna / dhakAre - utsAhita kiye| dhAva - AkramaNa / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] sUrajaprakAsa car3hi hAthI cAliyo', sayada' kAyamma' sarInaha / car3hi hAthI cAliyau, tAMma paThANA* 'taronaha' / bArahAM taNA saiyada bihUM, car3hi hAthiyAM calAviyA / allojanAda'' prAvadhaalI, alI alI kari prAviyA'3 / / 110 ___ baMki paTAM phulahathAM"5, 'sori" khilakAra'" kustrii'8| tasa' kasIsa lejamAM', jajara gattI jAjatrI / jyAMna mar3hI bajjaraM, bhUra-dAr3hA cava 4 pherAM / bhauMha car3hI mausarAM, hAtha kaDr3hI samaserAM / ilamA kurAMNa kahi kahi alI, vadai5 vIMda harAM varaNa / hAbassa27 khela jaihIM harakha, musalamAna bahase 8 maraNa / / 111 koTa 6 topa kamadhajAM, jikaideg lopai' jamarAMNAM / koTa lopa32 rahakaLAM, boha 3 lopai34 jhar3a bAMNAM / sauka 5 par3e36 sAyakAM, sela dhamaroLa satAbAM / miLe loha mArakAM, nariMda 8 haravaLA nabAbAM / 1 kha. caaliiyau| 2 kha. ga. said| 3 kha. ga. kAyama / 4 kha. caaliiyo| 5 kha. ga. paatthaaNnn| 6 kha. vaarhaa| 7 kha. ga. saIyada / 8 kha. vihuuN| ga. vhuuN| 9 kha. haathiiyaaN| 10 kha. claaviiyaa| 11 kha. ga. aliijmaal| 12 kha. pravAdaalI / ga. praavdlo| 13 kha. praaviiyaa| 14 kha. vAMki / ga. cAMka / 15 kha. phulahatAM / 16 kha. ga. ser| 17 kha. ga. SilhAra / 18 kha. ga. ksstii| 19 ka.katIsa / 20 ka.lenamA / 21 kha. jaajtii| ga. jaaijhtii| 22 kha. vjhraaN| ga. vjraaN| 23 kha. ga. bhUra dddhddh'ii| 24 ga. cavAM / 25 kha. vrnne| ga. vnne| 26 kha. vAda / 27 kha. ga. hAvasa / 28 kha. ga. vahase / 26 ga. koTi / 30 kha. ga. jike / 31 kha. lope| 32 ga. rop| 33 kha. voha / ga. voho| 34 kha.ga. lope / 35 kha. ga. sok| 36 kha. pdde| 37 kha. staavaaN| 38 ga. niraMda / 36 kha. navAvAM / ga. nbaabaaN| 110. alI- ( ? ) / 111. vaMki - eka prakArakI talavAra / paTAM- talavAreM vizeSa / phUla hathAM - tlvaareN| khilakAra = khilhAra - khelaadd'ii| tasa - hAtha / kasIsa-pratyaMcA cddh'aanaa| lejamAM - eka prakArakI kamAna / vi. vi.-phArasI meM dhanuSa calAne ke nimitta abhyAsa karaneke nimitta banI huI narama aura lacakadAra kamAnako lez2ama kahate haiM, kavine yahAM kamAnake arthameM prayoga kiyA hai| jajara-vajra, bhyNkr| bhUra-dAr3hA-yavana, musalamAna / cava pherI-cAroM ora / mausarI - zmazru, mUMcha / / 112. dhamaroLa - prahAra / satAvAM - teja, zIghra / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 41 samasera silahaposAM sirai, uDi rata vahai acappaLo' / judha jAMNi pataMga varasaMta jaLa, vasa~ta ramai ghaNa vIjaLAM // 112 judha varaNaNa daur3hau - sama~da 'vila~da' daLa sabaLa, athaga Aviyau 'abhaimala' / uNa veLA sura asura, jhaLaLa lohAM bhir3a UjaLa / pamaMga bhAMNa-pasAva', parmaMga pakharaitAM paaii| mugaLAM khagi 'abhamAla'', jhilama sahitA sira jhaadd'e| aMta khurAM' uLajhatAM, diyai'2 asipAva datUMsaLa / 'abhau'13 khAga AchaTa, kahara viharai kuMbhAthaLa / amhasamhA4 hajArAM5 zrAhure', dhoma par3e khAgAM dhajara / ghar3iyALa" jAMNi vajjai18 ghaNI, gar3ha laMkA phajjara' gajara / / 113 chappai-ima lar3atA UmarAM", araja kIdhI jiNa vArAM' / vAga thaMbha'2 ikavAra, hAtha dekhije hamArAM / bhar3a parakhaNa bhUpALa, tAMma Ubhau3 asi tAMNai / rAmAyaNa raghunAtha, jodha parakha kapi jANe 15 / saiM phaLe lar3e bhar3a asura sura, jar3e sela khAgAM jaraka / kautakka 8 jeNa 6 dekhai kaLaha, *Ubhau ratha thAMbhe araka // 114 kha. accplaa| ga. acapaLA / 2 ga. jaaNnn| 3 ga. doddhau| 4 kha. kmNd| ga. samatA 5 kha. praavinne| ga. praaviiyau| 6 kha. ga. bhiddi| 7 kha. kamala / ga. ubhala / 8 kha. ga. pmmg| 6 ga. bhANapassAva / 10 kha. abhamAla / ga. abhimAla / 11 kha. praa| 12 kha. dIye / 13 kha. prabha / ga. prbho| 14 kha. amhaasmhaaN| 15 kha. hjraaN| 16 ga. praadde| 17 kha. ghddiiyaal| 18 ga. vje| 16 kha. ga. phajara / 20 kha. ga uubraaN| 21 kha. uunnvaaraaN| ga. unnvaaraaN| 22 kha. ga. thaaNbhi| 23 kha. ubhau / 24 kha. ga. rughanAtha / 25 kha. jAMNe / 26 kha. sNprdd| 27 ga. sNl| 28 kha. ga. kautg| 26 kha. ga. teNa ! *kha. tathA ga. pratiyomeM- ratha thAMbha UbhI ark| 112. silaha posAM-jirahabastarase susajjita / rata - ratta, khUna / acappaLAM-teja / pataMga - ( ? ) / vojaLAM - tlvaaroN| 113. bhAMNa pasAva - sUrajapasAva nAmaka mahArAjA abhayasiMhakA ghodd'aa| jhAr3e-kATatA hai| aMta - prAMteM / datUMsaLa - hAthIke bAhara nikale huye dAMta / kahara - kop| viharai - vidIrNa karatA hai, kATatA hai / amhasamhA - eka dUsareke abhimukha / dhoma -prahAra, teja prahAra / dhajara - bhaalaa| phajjara - prAtaHkAla / gajara - prAtaHkAlake ghaMTekI AvAja / 114. saiphaLe - astra-zastroM sahita ( ? ) / jaraka - prahAra, coTa / praraka - suury| . Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] sUrajaprakAsa rasAvalA- jUDie' jUMgarA', dharai dhrohaM dharA / jAMNijai jammarA', bhaDDa rausaM bharA // 115 karabbAhai karA, sAbaLA sauMsarA / tanna'' baggattarA, paMjarA sapparA / / 116 AchaTai ajjarA'', karimALakkarA'2 / phUTarA phUTarA, cAcarA phAcarA // 117 DADarA vIharA', sroNarA DalharA / gUMdarA mAMsarA, aMtarA'4 garA // 118 jhUlapai jhaMjharA, paMkkhaNe'5 sapparA / dhubbi'6 dhomadhdharA, bkkraa'biiphraa|| 116 kaTIe kallarA, lUDatA lAlarA / bhaumi haudabbharA', gajja22 nAraMgarA / / 120 1 kha. juuddiie| ga. juuddiye| 2 kha. ga. guujraaN| 3 kha. ga. dhr| 4 kha. ga. broha / 5 kha. jaaNnnje| ga. jaaNnnj| 6 ga. jmraa| 7 kha. ga. bhdd| 8 kha. rossa / ga. rosa / 6 kha. vaahai| ga. bauhau| 10 ka. tNtr| 11 ga. ajraa| 12 kha. karamAlakarA / 13 kha. vihraa| 14 kha. praaNtraa| 15 kha. ga. pNssnne| 16 kha. dhucci / ga. dhuvi / 17 kha. dhomaMdharA / ga. dhomdhraa| 18 kha. vkraa| 16 kha. kaTTIya / ga. kaTie / 20 ga. laaddtaa| 21 kha. ga. bhraa| 22 kha. ga. gaja / 116. karA- kRpAna, talavAra / sAbaLA- bhAlA vizeSa / sauMsarA- ( ? ) / tanna - zarIra / sapparA- ( ? ) / 117. prajjarA -- jabaradasta / karimALakarA - talavArake / phUTarA - ThIka, sundara / cAcarA- mastaka / phAcarA-khaMDa, Tukar3A / 118. DADarA - vakSasthala / voharA -- vidIrNa hokr| sroNarA - zoNitakA, rktkaa| DAlharA- ( ? ) / guuNdr| - carbIke, mAMsapiMDake / atarA - prAMtoMke / garA - Dhera / 116. jhaMjharA- ( ? ) / paMkkhaNe - ( ? ) / sapparA- ( ? ) / dhubbi - teja hokara, jozameM pAkara / dhomadhdharA- yuddha / bakkarA- ( ? ) / cIpharA-( ? ) / 120. phaTIe - kaTe e athavA kaTike (?) / kallarA - jbdd'eke| lUDatA - lar3akhar3AtA hayA (?) / gaja = gaMja - Dhera / nAraMgarA - raktake / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 43 piMDa' nALapparA, bhabbhakai bhNbhraa| ratra patrabbharA, causaTI' caMDarA // 121 trakkha' meTattarA, pivai nIraMparA / bIranyA tabbarA, killakArakkarA // 122 uDDi'sIsaM urA' 2, piDaM ckkaaphraa| dhari phUladhdharA', jAMNi paMkajjarA // 123 AvatA adhaMrA', sIsa lai sa~kkarA' / joga1 aijjarA, kaMTha hArakkaro // 124 sUramAM3 causarA, AvaraiH4 accharA25 / AsurA aDDarA'", varAM hUraM varA // 125 1 kha. ga. pdd| 2 kha. bhabhbhaka / ga. bhbhk| 3 kha. ga. bhraa| 4 ga. caustthii| 5 kha. ga. trss| 6 kha. ga. piiy| 7 kha. ga. niirppraa| 8 kha. viirny| 6 kha. tyavarA / ga. ntyvraa| 10 kha. ga. kilkvaarkraa| 11 kha. ga. uddi| 12 kha. ga. praa| 13 ka. phiDa / kha. piMDa / ga. phiDa / 14 kha. ga. ckvphraa| 15 kha. ga. dhr| 16 kha. ga. phuuldhraa| 17 kha. paMkvajarA / ga. pkvjraa| 18 ka. adharA / 16 kha. ga. sira / 20 kha. si saMkarA / ga. le saMkarA / 21 kha. jogyada / ga. jogyaiM / 22 ka. phajjarA / ga. ajraa| 23 kha. ga. suurimaa| 24 ga. abr| 25 ka. prjjraa| 26 kha. ga. asuraa| 27 kha. ga. addraa| 28 kha. ga. ghr| 26 kha. haravvarA / ga. haravarI / 121. nALapparA- (?) / bhanbhaka - umar3ate haiM / bhaMbharA - zastra-prahArase hone vAle bar3e-bar3a ghAva / ratra - rakta, khUna / patrabharA - deviyoMke khappara bhara rahI haiN| 122. traksa - tRSA, pyAsa / bIranyA - yuddhapriya dev| tabbarA-pAtra vizeSa / kilakAra karA - harSadhvani / 123. uDDi"paMkajjarA - zastra-prahAroMse zira kaTa kara khaMDa-khaMDa hokara bhUmi para gira rahe haiM / ve gire hue zi-rakhaMDa isa prakAra zobhAyamAna ho rahe haiM mAno kamalakI paMkhur3ie~ girI hoN| 124. prAvatA""hArakkarA- yuddha-bhUmimeM talavAroMke prahAroMse zira kaTa rahe haiN| unheM bhagavAna rudra Upara hI Upara bhUmi para giraneke pahile hI uThA kara apanI muMDamAlA kara lete haiN| 125. causarA- puSpahAra / prAsurA- musalamAna / hUraM- apsarA, prii| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 1 sUrajaprakAsa kar3hi' dhUbakkarA', dhar3a nattadharA / karI' ghAvakkarA, viDA rUpavvarA / / 126 ketarA rAharA, keyaH rUkhakkarA / chakkiyA' choharA", laggiyA'2 loharA / / 127 ghUmavai' ghUmarA, maMtra jyU maddarA / ka~dha pAva uI kara koparA dhukai chakai lauTe dhraa|| 128 variyAMma 'prabhA' 'sira vila~darA', ema'6 karai judha UmarA // 126 duhA-ima dhikatAM3riNa4 UmarA 5, dhar3a chaMTa 6 khlkhgdhaar| sau pAvaDA' naresa hUM, vadhi pahuMtA jiNa vAra // 130 judhameM mahArAjA prabhaisIMghajIrau varaNaNa motIdAMma- vadhe' chaka paurasa dUjiyaH vAra / jhaDai 4 nara tUjiya5 vAga jhalAra / 1 kha. var3hi / ga bddh'i| 2 sva. ga. dhuuvkkraa| 3 kha. ga. ntidhraa| 4 kha. ga. kri| 5 kha. ghAkakka / 6 kha. ga. viddi| 7 kha. ga. braa| 8 kha. ga. keii| 4 kha. ga. ruusskkraa| 10 kha. chakIyA / ga. chkkiiyaa| 11 kha. ga. chohraa| 12 kha. laggIyAM / ga. lgiiyaa| 13 kha dhUmavai / ga. dhuumvai| 14 kha. ghNmraa| ga dhuumraa| 15 kha. mana / ga. mt| 16 kha. jyauM / ga. jyau| 17 ga. udde| 18 kha. ga. kop| 16 kha. eka / 20 kha. UMvarA / ga. uvraa| 21 kha. duuhaa| ga. doho| 22 kha. ga. yama / 23 kha. ga. dhisstaaN| 24 kha. ga. raNa / 25 kha. UMvarA / ga. uubraa| 26 kha. ga. chata / 27 kha. pAvaDA / ga. paaNvddaa| 28 kha. vidhi| 26 kha. pauhotaa| rA. pohotaa| 30 kha. ga. uNavAra / 31 ga. dhdh| 32 kha. ga. duujiiy| 33 ga. vaaraa| 34 kha. jhADe / 35 kha. ga. tuujiiy| 126. kar3hi - nikAla kr| dhUbakarA - hAthameM talavAra lekara athavA zira kaTa jAne pr| dhar3a rUpavvarA - dhar3a bhUmi para nRtya karatA hai / isa prakAra ghAvoMse paripUrNa zarIra bhayAvaha pratIta hotA hai| 127. ketarA - ketuke / rAharA- rAhuke / 128. ghUmarA - samUha / koparA - kurpara, kUpara, kohanI, ghuttnaa| 126. UmarA- saradAra, yoddhaa| 130. dhikatA -- krodhameM prajvalita hote hue| chaiTa - kaTa kara / 131. chaka - joza, utsAha / jhar3e - vIra-gati prApta hote haiN| tUjiya - dhanuSa athavA ghodd'aa| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 45 rAjA gayaNAga chibai car3hi rosa / 'jodhA' hara sUra bhayaMkara josa / / 131 ugA' mukha bAraha dIta udAra / bhir3e tiNavAra muMchAra muMhAra / joe judha rIsa car3hI varajAgi / uThI ghrata sIMciya' jAMNika Agi // 132 'vilaMda' nibAba parA variyAMma' / ruThau'1 kira rAvaNa Upara rAma / ayau kasa Upara'2 kesava ema / jALaMdhara sIsa jaTAdhara jema // 133 dhare asurAM daLa Upara dhaMkha / pekhe jima nAga kuLAM dhakhapaMkha / iya14 asurAM daLa krodha uphAMNa'5 / jue'6 gaja jUtha kaThIrava jAMNa'" // 134 'ajAvata' sAbaLa hAtha upAr3i / phabai18 narasiMgha jisau khaMbhaphADi / - 1 kha. ugga / ga. uugaa| 2 kha. ga. vaarh| 3 ga. bhiDe / 4 kha. suchaar| 5 ga. joye| 6 kha. judhi / 7 kha. vddh'ii| 8 kha. ga socIya / 6 kha. navAva / ga nabAba / 10 kha. vriiyaam| 11 kha. rUThau / ga. ruuttho| 12 kha. uupri| 13 kha. Upari / 14 kha Ithe / ga. iithe| 15 kha. uphANi / ga. uuphaaNnn| 16 kha. ga. juue| 17 kha. ga. jaaNnni| 18 kha. phave / 16 ga khaMbhaphAri / 131. gayaNAga - AsamAna / jodhA- jodhapura nagarake saMsthApaka rAva jodhA / hara vNshj| 132. dIta - Aditya, sUrya / muMchAra - shmshru| muMhAra - bhauheN| varajAgi = (vajA+ agni - vjraagni| 133. jAlaMdhara - eka paurANika asurakA nAma / jaTAdhara - mahAdeva / 134. dhaMkha - krodha, gussaa| pekhe - dekhe / dhanapaMkha - grudd'| kaThorava - siMha / 135. narasiMgha - nRsiMhAvatAra / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] sUrajaprakAsa surAMgura rUpa ise 'prabhasAha' / nilAgara thApaliyau naranAha / / 135 'cauMDA' hara tAMma kareM cakha coLa | gAr3hAMgura vAga upAr3iya' goLa | aurAkiya dhAvata khAga upAr3a" / parAM lagi jAMNi uDaMta pahAr3a // 136 bahai" aMtarikkha" prarohaka bAja | khar3e hari jAMNi car3he khagarAja | pamaMga aphALi surajja" - pasAtra / 15 6 919 roLA mabhi" meliyau " mAravai rAva // 137 9 3 .12 mahArAjA abhaisIMghajIrA judharau varaNaNa diye kapi DAMNa uDAMNa" damaMga | 18 16 par3e ura coTa" mataMga pataMga " / kareM dhaja sAbaLa vAha kamaMdha | kar3Adhar3a 22 phUTa par3e gir3akaMdha / / 138 5 kha. ga. 1. sUrAMgura / 2 kha. ga. nIlAMgara / 3 kha thApalIyau / 4 ga. kari / upADIya / 6 kha. bhairAkIya | 7 kha vAga / ga. vAgi / 8 ga. upAr3i / 6 kha. jAMNa / 10 kha. ga. vahai / 11 kha. ga. aMtarISa / 12 ga. rohika / 13 kha. ga. paDe / 14 kha. sUrijja / ga. sUraja pasAva / 15 ka. tabhi / 16 kha. melIyau / ga. meliyo / 17 kha. mAruva / ga. mAravA / 18 kha. UphAMNa / 16 kha. ga. pADe / 20 ga. coTa / 2.1 kha. ga. pamaMga / 22 kha. phUThi / 135. surAMgura - prAryAdhipati, yaha zabda mahArAjA abhayasiMha ke lie vizeSaNa rUpase prayoga kiyA gayA hai / nilAgara - mahArAjA abhayasiMhakA ghor3A / thApaliyo - utsAhita kiyA / 136. cauMDA - rAva cUMDA / tAMma - taba goLa - senA / zrazakiya - ghor3A / 137. aMtarikkha - antarikSa AsamAna viSNu | khagarAja - garur3a / phALi siMhake ghor3ekA nAma / roLA - yuddha abhayasiMha / / - zrarohaka - savAra / bAja - ghor3A / hari - * jhauMka kara / surajja-pasAva - mahArAjA prabhayamArakhaM rAva - mAravAr3a ke adhipati mahArAjA - 138. kapi DAMNa - vAnarake samAna chalAMga | damaMga - agnikaNa / mataMga - hAthI / pataMga SEOT (?) 1 dhaja - bhAlA vizeSa / vAha - prahAra | kar3Adhar3a - kavacadhArI / gir3akaMdha - pracaMDakAya, giriskaMdha, pahAr3a ke zikhara ke samAna / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa silhe a~ga pAkhara bAja dusAra / cavadhAra' 1 dharA mabhi jAya gaDai jar3e ima kAr3hata sela par3e rata chauLa car3he dina dhakadhaka' sroNa caeNDI' patra 3 kaDaka pIvata leta tavai rikha hAsa pradota sa~pekhata" vAga kase Dohai ravadALa bhakoLi kar3hI khija bhALa jisI kiramALa' ar3e cahuMvai " daLa" mIra prabhAga / khivai 'abhamAla' cahUvaLa 3 1 13 bhujAM duya4 cyAri bhujAM baLa bhUpa / rUpa / 18 racai gaja grAha" striyAvara vahai khaga sAbaLa " tAMta kaTa jaradAMNa 16 vinAMNa / juvAMNa kekAMNa // 142 jarUra / pUra // 136 dhAra | DakAra / tamAsa / sapatAsa / / 140 Da~DALa | 10 khAga / / 141 3 kha dhakkadhaka / ga. dhakadhaka / 7 kha tavvai / 8kha. ga. sapeSata / 1 kha. ga. javadhAra / 2 kha. ga. nadi / 5 ka. rala / 6 kha. ga. DakkaDaka / gaDohe / 10 kha. ga. karimAla / 11 kha. cihnavai baLa / 14 kha. ga. doya / 15 kha. ga. gAha / 16 kha. ga. zrIyAvara | sAvaNa / ga. sAbaNa | 18 kha. ga. taMta / / 12 kha. ga. vala / 16 ga. jaradAMna / [ 47 4 kha. caMDi / 6 kha. Dole / patra - devIkA 136. silhai - kavaca | dusAra - Ara-pAra rata - * rakta, khUna / chauLa - dhArA / 140. dhakadhdhaka - teja drava pravAhakI dhvani / sroNa - zoNita, rakta / khappara, pAtra / DakaDDuka - drava padArtha pIne se hone vAlI dhvani / DakAra -: udgAra / taba - kahatA hai / rikha - nArada RSi / sa~pekhata dekhatA hai / sapatAsa - sUryakA saptAzva nAmaka ghor3A / 13 ga. cahU~ 17 kha. 141. Doha - vilor3ita karatA hai, rauMdatA hai / ravadALa - yavana, musalamAna / jhakoLi (jhakajhora kara ? ) / Da~DALa - vaha zastra jisako pakar3ane ke lie DaMDA lagAyA jAtA hai, yathA : bhAlAdi / khija jhALa - kopAgni kiramALa - talavAra / 142. cyAri bhujAM caturbhuja, viSNu / triyAvara - sItApati zrIrAmacandra / vinAMNa - samAna, tulya / jaradAMNa - kavaca, kavacadhArI yoddhA / juvAMNa - javAna / kekAMNa- ghor3A / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] sUrajaprakAsa narAM siMNagAra dharai judha neta' / karai khaLa rAhataNI pari keta / vahai khaga ema phabe variyAMma / rAmAyaNa mAMhi phabai jima rAMma // 143 'abhaimala' AgaLa * jodha apAra / vadhai" vadha khAga " vahai jiNavAra | 6 kaTai silahakka kar3A kasaNakka / bhabhakka Dabakka'' sroNakka bhabhakka / / 144 10 kaTakka kATakka jhaTakka / khai gakka ucakka" kATakka14 bijakka " baLakka rakka' "jarakka / dhamakka bhacakka sahakka || 145 phaujakka rosakka phArakka pharakka / hUrakka varakka huvai khaLa hakka / selakka .16 18 1 ga. naita / 2 kha. paNa / AgaLi / 7 kha. ga. vadhe / ga. uvakka | 11 ga. uccaka / kATaka / 15 kha. ga. vojakka / phojakka / 16 ga. huve / 93 'khATakka khagakka 1 .16 3 ga. para / 4 kha. ga. vAhai / 5 ga. aima / 6 ga. 8 kha. ga. ghAva | kha. ga. kareM 1 10 kha. Davakka / 12 ga. ghATaka | 13 kha. ga. SaTakka / 14 ga. 16 kha. ga. valakka / 17 kha. juraka / 18 kha. 144. silahakka - kavaca / kasaNakka - baMdha / bhazakka ubhar3anA kriyAkA bhAva / DAbakka DUbate samaya dhvani honekI kriyA / sroNakka - zoNita, rakta / 145. khaMgakka - ghor3A / khATakka - DhAla | khagakka - talavAra / kATakka - jabaradasta, zaktizAlI / kaTakka senA / bhATakka - prahAra jhaTakka - ( ? ) / bijakka talavAra | baLakka - lacaka, modd'| jurakka prahAra jarakka - jhaTakA | selavaka bhAlA | dhammaka - dhvani vizeSa / bhacakka prahAra yA prahArako dhvani / - 146. phaujakka - senAkA / rolakka - josh| varakka - varaNa karane vAlA, vIra / - - - phArakka bhaMDA / hUrakka - apsarA, parI / khaLa - zatru | hakka - hAMka, teja AvAja | 1 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 46 sIsakka sajhakka hArakka harakka' / nidhakka' gahakka gUMdakka' gaTakka // 146 vIrakka nacakka sajhakka sabakka / coLakka piyakka kaLikka' cahakka / karakka hADakka guDakka' kar3akka / khivai khajarakka par3e kharaDakka // 147 ora asi pAraNa' dhoma atALa / mAhavasiMha cAMpAvata cAMpAvata'' sUra lar3e cmraal''| cakhAM kari 'mAhava 12 pAvaka coLa / dhar3AM13 khaLa sela karai dhamaroLa / / 148 bhujAM baLa14 pAtha samobhrama bhUpa / raudAM daLa DhAhata aMtaka rUpa / 1 ga. rakka / 2 kha. ga. grIjhakka / 3 kha. ga. gUdakka / 4 kha. par3hakka / ga. gaTTakka / 5 kha. kAlikka / 6 kha. ga. gUDakka / 7 kha. karakka / 8 kha. prore| 6 ga. prAraNi / 10 kha. caMpAvata / 11 kha. cmr|| 12 kha. mAhava / 13 ka. dharA / 14 kha. ga. vaLa / 146. sIsakka - vIra-gati prApta vIroMke zira / sajhakka - taiyAra karatA hai| hArakka - muMDa mAlA / harakka - mahAdeva, hara / nidhakka - giddha / mahakka - AvAja karate haiM / gUMdakka - mAMsapiMDa / gaTakka - nigalate haiN| 147. vIrakka - yuddha-priya deva jo rudra ke avatAra mAne jAte haiN| nacakka - nRtya karate haiN| sabakka - Age bar3hate haiM saba (?) / coLakka - rakta, khUna / piyakka - pIte haiM / kaLikka - kAlikA, rnncNddii| cahakka - cUsatI hai| karakka - rIr3hakI hddddii| hADakka - haDDiyeM / guDakka - saMdhisthAnakI haDDI, mAMsasahita hddddii| kar3akka - dhvani vizeSa athavA zakti / khivai - camakate haiM / khejarakka - zastra vizeSa / kharar3akka - prahArakA nizAna / 148. prAraNa - yuddha / dhoma - krodhaagni| pratALa - tej| cAMpAvata - rAThaur3a rAva cAMpAke vaMzaja / camarALa - musalamAna / cakhAM - netroM / mAhava- mAhavasiMha cAMpAvata / dhamaroLa - prahAra, yuddha / 146. pAtha - pArtha, arjuna / samobhrama - putr| raudA - yvnoN| DhAhata - saMhAra karatA hai, mAratA hai| aMtaka - yamarAja / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] sUrajaprakAsa vAhai khaga vIMda jihIM' car3hi ghAMna / dharA navakoTa' sirai paradhAna / / 146 kusaLasiMha cAMpAvata harauLAMyahUMta' harauLa haThALa / taThai 'kusaLesa' vadhe riNatALa / dharA baLa" krodha aorai dhajarAja / jisI vidha' sAma~da vIca'' jihAja / / 150 silhai' ghaTa vedhata vAhata'3 sela / khelai' jima hoLiya'4 phAgaNa'5 khela / sAMmA'6 khaLa pAvata vIjaLa sAhi / miLe jima sora uDai jhaLa mAhi // 151 car3he khaLa hIka turI ura coTa / kALAhaLa jhUsa huvai vraja koTa / selALa jaradda 8 maradda6 sakAja / vedhai vajra bhAkhara pAkhara bAja // 152 1 kha. jiihii| 2 ga. nvkotti| 3 kha. ga. hraulaahii| 4 ga. bNdhe| 5 kha. gaNatAla / 6 rA. ghrai| 7 kha. ga. vala / 8 kha. prore| 6 kha. ga. vidhi / 10 kha, vIci / 11 ga. silhe| 12 kha. vAhata / 13 kha. belhai| 14 kha. ga. phAgaNa / 15 kha. ga. holiiy| 16 kha. sAmhAM / ga. smhaaN| 17 kha. mile| 18 ga. jarada / 16 ga. marada / 146. vIMda -- duulhaa| vAna - umaMga, josh| dharA navakoTa - maarvaadd'| . 150. harauLAyahUMta harauLa - senAke agra bhAgameM yuddha karane vAloMmeM bhI Age rahane vaalaa| haThALa - apanI haThIlA / kusaLesa - kuzalasiMha cAMpAvata / riNa tALa - yuddha / . dhjraaj-ghodd'aa| 151. silhai - kavaca / vedhata - cheda karatA hai| hoLiya. "khela - holikA para khelA jAne vAlA khela jise gehara bhI kahate haiM / vIjaLa - talavAra / sAhi - samhAla kara, dhAraNa kara / jhaLa - agni, prAgakI lapaTa / 152. hoka - prhaar| turI - ghodd'aa| kALAhaLa - atyanta zyAma / jhUsa - kvc| selALa - bhaalaadhaarii| jaradda - kavaca / bhAkhara - parvata / bAja - ghodd'aa| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa lohI dhakhadhakka' vabhakkata' lAla / paDe dhara jAMNi pataMga pakhALa / goLAM jima DhAhi khaLAM gaja gAhi / vadhe judha kIdha gajAM sira vAhi // 153 kuMbhAthaLa vedhi kaDhai dhajakUta / haudAM majhi mIra haNa khagahUMta / karai ima 'nAtha' taNau 'kusaLesa' / vaDai paramANa anai laghuvesa / / 154 karaNasiMha cAMpAvata jaThai 'karanAjaLa' krodha vajrAga / orai asi jAMNi dhikhaMtiya Aga / dAvAnaLa goLiya ghATa dusAra / huvAM khaga vAhata jAMNi hajAra // 155 cahUM daLa' mecha karai khaga coTa' / kaLe naha dhUhar3a maiMgaLa11 koTa / sutannasa' rAjar3a bhAMNa sutanna'4 / karai jUdha RnnataNI'5 para kanna'6 / / 156 1 kha. dhakadhakka / ga. dhakadhaka / 2 kha. vabhakata / ga. bhbhkt| 3 ga. jaaNnn| 4 kha. kaMbhAthala / 5 kha. kuMta / ga. kuut| 6 kha. aore| 7 ga. dhissNtiiy| 8 kha. ga. graagi| 6 kha. goliiy| 10 kha. vala / ga. baLa / 11 ga. cauTa / 12 kha. maimaTa / ga. maimNtt| 13 kha. sutatrasa / 14 sva. sutaMna / ga. sutana / 15 kha. kaMna / ga. nN| 16 kha. kaMna / ga. para kn| 153. dhakhadhakka - drava padArthakA teja pravAha yA pravAhakI dhvni| vabhakkata - umar3atA hai|' pataMga - ( ? ) / pakhALa - camar3e kA bahuta bar3A thailA jisameM pAnI bhara kara UMToM, va bhaiMsoM para lAda kara lAte haiM ! vAha - prahAra / 154. kuMbhAthaLa - hAthIkA kumbhasthala / dhajakUta - bhAlekI noMka yA agr-bhaag| vaDai - mahAna, bar3A / ana - aura / laghuvesa - laghu vayasa, choTI AyukA / 155. karanAjaLa - karaNasiMha caaNpaavt| dhikhaMtiya - prajvalita / 156. ghUhar3a -- rAva dhUhar3akA vaMzaja, raatthaudd'| maiMgaLa - haathii| sutannasa - putra / rAjar3a rAjasiMha cAMpAvata jo pAlIkA ThAkura thaa| bhAMNa - udybhaarnn| RnnataNI - rAjasiMha cAMpAvata putra krnnke| para - zatru / anna - kuMtIputra karNa / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] sUrajaprakAsa akhAhara vAhata khAga unaMga' / jur3e jima bhAratha dAruNa' jaMga / vaLovaLa lUMbata rodra vajAga / bhir3a suji sUra huve duya' bhAga // 157 gAhai nara haimara' gaimara gAhi / mahAbaLa nITha paDai judha mAhi / varai ra~bha baisi rathAM raNa vidadeg / adhaugadha rAja liya' suraiMda // 158 turI judha meLi lar3e 'sagatesa'12 / natITha dhasai13 jima paMDa'4 naresa / tor3e daLa muggaLa'5 khAga tarAsa / jujaTThaLa'6 jema liye' jasavAsa'8 // 156 'dalau' asi jhoki lar3e daivAMNa20 / khagAM jhaTa' thATa haNe khurasAMNa / 1 kha. ga. umNg| 2 ga. daarnn| 3 kha. ga. doy| 4 kha. gaahe| 5 ga. hemara / 6 kha. mAhAvala / 7 kha. paDe / 8 kha. vre| 6 kha. vaisi / ga. vesi / 10 kha. ga. vyNd| 11 kha. loyo / ga. liyo| 12 kha. sktes| 13 kha. ga. dhase / 14 kha. pv| 15 kha. mUgala / ga. mugl| 16 kha. jujiThala / ga. jujiSTala / 17 kha. liim| ga. loyo| 18 kha. vaas| 16 kha. jhoki / ga. jhoka / 20 kha. diivaann| 21 kha. jhtti| 157. akhAhara - akhayasiMhake vaMzaja / unaMga - nNgii| vaLovaLa - cAroM orase / laMbata - prAkramaNa karate haiN| rodra - musalamAna / vajrAga - jabaradasta, vajrakI agnike samAna / 158. haimara - ghodd'aa| gaimara - haathii| gAhi - dhvaMsa kara ke| adhomadha - pUrNa praadhaa| suraiMda - sureMdra, iNdr| 156. turI-- ghor3A / sagatesa - zaktisiMha / natITha - ghor3A, vIra / tarAsa - ( kATanA, tarAzanA ? ) / jujaThThala - yudhiSThira / jasavAsa - yaza, kIrti / 160. daivAMNa - vIra / thATa - dala, samUha / khurasANa - muslmaan| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [53 dharai' mana syAMmadhramau riNadhakkha / lakhAM sira oraviyau abalakkha // 160 haNe' khaga jhATa amIra harauLa / curai khaLa goLa aneka caMdauLa / ubhai ra~gi sela ana taravAra / pugau tari mIra ghar3I nadi pAra // 161 sujAhara sUra 'mukaMda' sutanna / . dharA ika teja kahai dhanidhanna / sujAvata'3 'Uda'13 grahai khaga sUra / ramai'5 riNa'6 bALa dasA magarUra / / 162 cAvA' khaLa' muggaLa16 bhAMji achNg| jur3e bhar3a vAgha bacA jima jaMga / karAM khaga kAr3hi aphALi20 kekANa / kare jUdha 'mAla' taNau21 'kaliyAMNa 2 / / 163 1 kha. ga. dhre| 2 kha. vorviyo| ga. vaurviyo| 3 ga. prblssaa| 4 kha. ga. hnne| 5 kha. ga. cUre / 6 ga. cNdol| 7 ga. rNg| 8 kha. puugau| ga. puugo| 6 kha. ga. suujaahr| 10 ga. khe| 11 kha. dhanadhaMna / ga. dhanadhanna / 12 kha. ga. sUjAvata / 13 ga. uda / 14 kha. grhe| 15 kha. ga. rme| 16 kha. ga. rnn| 17 kha. ThAvA / ga. chAvA / 18 kha. ssg| 16 kha. ga. mUgala / 20 ga. praaphaali| 21 ga. taNo / 22 kha. kliiyaaNnn| 160. syAMmadhramau - svAmI ke prati karttavya / riNadhakkha - yuddhakI icchA vAlA / sira Upara / prorapiyo - jhoMka diyaa| prabalakkha - citakabare raMgakA ghor3A / 161. curai - dhvaMsa karatA hai, saMhAra karatA hai| goLa - senaa| caeNdauLa - senAke pIchekA bhAga, cNdaavl| 162. sujAhara - sUjAkA vaMzaja / mukaMda - mukaMdasiMha / ghanidhanna - dhanya-dhanya, vAha-vAha / sujAvata - sUjAkA vaMzaja / Uda - udysiNh| 163. cAvA-prasiddha / achaMga-(pUrNa ?) / vAgha - vyAghra, siMha / aphALi - jhoMka kara / kekANa - ghodd'aa| mAla - mAlasiMha / kaliyAMNa - kalyANasiMha / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa . karai ghaNa' jhATaka loha karALa / duvai duva TUka huvai ravadALa / samobhrama' 'nAhara' 'bhairava' sUra / miLe' asi jhUjha karai magarUra / / 164 khatAM a~gi tIra pharakki' pa~khAra / dhar3A' chata megha ghaNA chatradhAra / baLAbhakha meli turI gaha bauha'' / 'lAlau'12 'sagatAvata DhAhata'3 lauha // 165 juDaMta 'jasAvata' pAgi prajAgi / lohAM jhaTa'5 khelata aMbara lAgi / 'pAbU' jima sUra 'kisana'17 pramANa / diya kALamIjima nIliya'" DAMNa // 166 vahai 1 khaga 'dhUhar3a' sIsa vihAra / dhujaTTiya22 sIsa jisI gaMgadhAra / 1 ga. loha / 2 ka. samaubhrama / 3 kha. ga. mele / 4 kha. SataaMga / ga. SatenaMga / 5 kha. pharaki / ga. pherki| 6 kha. ga. dhdd'| 7 kha. ga. bhech| 8 kha. ga. SagadhAra / 4 kha. balabhASa / ga. balabhaSi / 10 ga. gj| 11 kha. voha / ga. boh| 12 kha. laalo| ga. laalo| 13 kha. ga. vaaht| 14 kha. ga. loh| 15 kha. sstt| 16 kha. aMbari / ga. paars| 17 kha. kisNnn| 18 kha. ga. kaalvii| 16 ga. vama / 20 kha. nIlIya / ga. naaNbhiy| 21 ga. bhai| 22 kha. dhrijaTTIya / ga. ghritadiye / 164. jhATaka - prahAra / Tuka - khaMDa / ravadALa - musalamAna / samobhrama - putra / nAhara - nAharasiMha / bhairava - bhairavasiMha / jhUjha - yuddha / 165. khatAM aMgi = khataMga - eka prakArakA tIra vizeSa / paMkhAra - tIrakA vaha sthAna jahA~se vaha pratyaMcA para car3hAyA jAtA hai| chatradhAra - raajaa| lAlau - lAlasiMha / DhAhata - prahAra karatA hai / lauha - zastra / 166. aMbara-pAsamAna / pAbU - pratijJAvIra rAThaur3a pAbU / kisanna - kisanasiMha / kALamI - pratijJAvIra rAThaur3a pAbUkI ghor3IkA nAma / nIliya - raMga vizeSakI ghodd'ii| DAMNa- gati, cAla / 167. dhUhar3a - rAva dhUhar3akA vaMzaja, raatthaudd'| vihAra - vidIrNa kara ke| dhujaTTiya - ziva, mahAdeva, dhuurjttii| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa . [ 55 kaTa khaga jhATa aneka kilamma' / jhar3e sira tAMma saheta' jhilamma' // 167 tiyAM ima sobhaM phabai riNatALa / mahA-tara tUTa' par3ata muhALa / silaiba~dha DhAhata vAhata sAra / saje nUpa jAMNika sUrasikAra'" // 168 ikhai' ratha thAMbhi' adIta acaMbha / thayau 'kisanesa' hutAsaNa thaMbha / ghaNA sira sela sahe khaga ghAva / vare14 ra~bha causara kIdha vaNAva / / 166 rimAM khaga jhATa ghaNA'5 gaeNja' rALi / tarai 'kisanesa' par3e riNatALi' / caDhe18 ratha hIra jar3Ava camIra / varai'6 suraloka vicai nara vIra / / 170 1 kha. killaMma / ga. killama ! 2 ga. sahita / 3 kha. jhillaMma / ga. jhilama / 4 ka. kha. mhiitr| 5 kha. tuutte| 6 kha. ga. silhebaMdha / 7 kha. ga. sjhe| 8 kha ga. napa / 9 ga. jAMNaka / 10 kha. suursikkaar| 11 kha. Ithe / 12 ga. thNbh| 13 kha. hase / 14 kha. bnne| ga. vrai| 15 ga. ghnn| 16 kha. rNg| 17 kha. rnntaali| ga. riNataLi / 18 kha. cddh'e| 16 kha. vase / ga. vs| 167. kilamma- muslmaan| jhar3e- kaTa kara girate haiN| jhilamma - yuddhake samaya meM zira para dhAraNa karanekA Topa / 168. sobhaM - zobhA, kAMti / mahA-tara = mahAtaru - bar3A vRkSa / muhALa - muMhakI aora, auMdhA muMha / silabaMdha - astra-zastroMse susajjita / DhAhata - giratA hai| sAra talavAra / 169. ikhai - dekhatA hai| pradIta -prAditya, suury| acaMbha - praashcrymeN| kisanesa - kisana siMha / hutAsaNa - agni / causara - puSpahAra / 170. gaMja - samUha / rALi - girA kr| tara - taba / riNatALi - yuddha-sthala / camora - sonaa| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa rimAM daLa sIsa 'tejAvata'' rUpa / dhubai khaga bhAMNa prakai jima dhUpa / sahe khaga sUra 'hariMda' sutanna / ayau jima bhAratha paMDa ajanta // 171 upAi~i vIra vajraga" arAdhi / sirU khatravATataNI ghaNa sAdhi / khaLAM sira jhAr3i phula hathakhaMDa' / Dohai'' daLa phera turI cakra iMDa13 / / 172 vahai'4 jhaTa'5 aujhaTa 6 trIchaNa vAr3ha / DorI jima ghAva karai jamadAr3ha / Dhahai17 nara haimara gaimara'8 DhAla / malAM sahasAM jima 'sAha~samAla'16 // 173 'patAvata' sUra lar3e aNapAladeg / karai khaga jhATa khaLAM daLa kALa / vAhai' khaga22 'mAhaba'rau 'vakhatesa' / pADai khaLa sIsa karai sirapesa 3 // 174 1 kha. tijAvata / 2 kha. dhuvai| 3 kha. ga. saahe| 4 kha. pAyo / ga. praayo| 5 kha. apADaya / ga, assaaddy| 6 kha. biir| 7 kha. bjNg| 8 kha. ga. sruuN| 6 kha. 10 kha. haithaSaMDa / 11 kha ga. ddohe| 12 kha. pheri| 13 ga. dNdd| 14 kha. ga. vaahai| 15 ga. jhaDa / 16 ga. praujhdd| 17 kha. ga. r3hAhai / 18 ga. maira gaimara / 16 ga. saihasamAla / 20 kha. anapAla / 21 kha. baahai| 22 kh.p| 23 kha. ga. sivapesa / 171. rimAM- shtrunoN| harida - hrisiNh| paMDa prajanna - pAMDu putra arjuna / 172. jhAr3a - kATa kara | Dohai - vilor3ita karatA hai, maMthana karatA hai| turI- ghodd'aa| 173. jhaTa - prhaar| aujhaTa - bhayaMkara, teja / trIchaNa - tIkSNa / vAr3ha - zastrakA painA bhaag| jamadAr3ha - kttaar| Dhahai - girate haiM, vIra-gati prApta hote haiN| haimara - ghodd'aa| gaimara - haathii| DhAla - yuddha ke samaya hAthI ke mastaka para dhAraNa karAyA jAne vAlA upakaraNa / sAhasamAla - sahasamala / 174. aNapAla - berokaToka, nizaMka / mAhavarau - mahAvIrasiMhakA / vasatesa - bakhata siNh| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 57 taTha : 'sabaLesa' samobhrama' 'teja' / jur3e khaga jhATa karai naha jeja / bhAUsuta sUra 'umaida' bhujALa / ramai khaga jhATa haNai ravadALa // 175 'raiNAyara'6 'mokama'' vAhata rUka / ubhai jaganAtha sutanna'' acuuk| surApaNa' dhAra' khatrIpaNa14 sIma / bhiDai 5 judha jAMNi 6 'arajjaNa' 17 'bhIma' / / 176 samobhrama'8 'rAjar3a' pema sakAja / bAhai 6 khaga pori ghar3A vica' bAja / kaNaiThiya' kanna23 taNau 54 kmdhjj25| isI kuLavaTTa 6 kisau acarajja8 // 177 jar3akkata26 loha kar3akkata saMdha / karai khaga jhATa 'padamma'3' kamaMdha / 1 kha. samaubhrama / 2 bhAvasuta / ga. bhAvusuta / 3 kha. ga. umeda / 4 kha. rmeN| 5 kha. haNe / 6 kha. rennaayr| 7 kha. maukama / ga. mohaukama / 8 ga. rUkka / 6 ga. jagannAtha / 10 kha. sutaMnna / ga. sutaMna / 11 kha. acuuk| 12 kha. ga. suuraaynn| 13 kha. ga. pUra / 14 kha. patrIvama / ga. SatrIvaTa / 15 kha. bhiiddai| 16 ga. jaaNnn| 17 kha. arijjnn| ga. arijnn| 18 ka. smaubhrm| 16 kha. vAhe / ga. vaahai| 20 kha. vori / ga. pora / 21 kha. bici| ga. vici / 22 kha. ga. kaNeThIya / 23 kha. ga. kaMna / 24 kha. ga. taNo / 25 ga. kmdhj| 26 kha. kulavAki / ga. kuLavATa / 27 ga. kiso| 28 kha. acirjj| ga. icaraja / 26 kha. ga. sdd'kkt| 30 ka. jaDakkata / ga. kaDakata / 31 kha. padama / ga. pdm| 175. sabaLesa - sabalasiMha / samobhrama - putra / teja - tejasiMha / jeja -vilaMba / bhAUsuta - bhAUsiMhakA putra / umaida - ummedasiMha / bhujALa - viir| 176. raigAyara - raNachor3adAsa / mokama - mohakamasiMha / rUka - talavAra / jaganAtha - jaga nAthasiMha / sutanna - putra / acUka - nizaMka / surApaNa - zaurya / arajjaNa - pAMDu. putra arjuna / 177. rAjar3a - rAjasiMha / pema - pemasiMha / bAja - ghor3A / karNaThiya - kaniSTha, choTA . bhaaii| kanna- karaNasiMha / acarajja- pAzcarya / 178. jar3akkata - prahAra karatA hai| kar3akkata - TUTatA hai| saMgha-saMdhi-sthAna / padamma - pdmsiNh| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] sUrajaprakAsa rimAM 'sagatAvata" vADhata AI bhari patra diyaMta ar3e' 'lakhadhIra' taNau javasa | jarU khaga bhATa ha racai judha kUMpa samobhrama' 'rAma' / vahai khaga vAr3ha diyai variyAMma" / / 176 2 samobhrama " 'kehari' pAtha samAtha / hicai 'kiramALa' bhaTAM' 'haranAtha' / 'dhanAvata' 'ammara' kopa dhiyAga 3 1 khaLAM ghaTa bhUka kareM jhaTa khAga / / 180 'dalAvata' sUra 'visanna dukAla / lohAM ari r3hAhira kareM ghara lAla / 'udau " 'arijanna " taNau 114 15 116 aNabhaMga / khaLa jaMga / / 181 20 jaThai khaga vAhi" haNe rIsa / asIsa // 178 'amaresa' / 1. kha. sagatAya / 6 ga. 2 sva. bAr3hata / 3 ga. bhara / 4 kha. dIyaMta / 5 ga. laDe / taNo / 7 ka. samaubhrama / 8 kha. ga. vAda / kha. ga. dIye / 10 varIyAMma / 11 ka. samaubhrama | 12 ka. jhaLAM / 13 kha. ga. dhIyAga / 14 kha. visaMnna / 15 kha. TAhi / ga. dAha / 16 kha. ladau / ga. Udo / 18 ga. taNo / boha | 20 ga. hi / 17 kha. arijaMnna / 16 ga. 178. zraI - durgA, raNacaMDI / asIsa - AzIrvAda / 176. lakhadhIra - lakhadhIra siMha / zramaresa- amarasiMha kUMpAvata / jarU - dRr3ha / javanesa yavaneza, bAdazAha | kUMpa - kUMpAvata zAkhAkA rAThaur3a / rAMma - rAmasiMha / 180. kehari - kesarI siMha ' pAtha pArtha, arjuna / samAtha samartha / hicaM yuddha karatA hai / kiramALa - talavAra / jhaTAM- prahAroM / dhanAvata nammara dhanasiMhakA vaMzaja amarasiMha / dhiyAga - adhika, asIma / bhUka - dhvaMsa, nAza / - 181. visana - vizanasiMha / bujhAla - yoddhA / ari-zatru / DhAhi kara / udau - udayasiMha / prarijana - arjunasiMha / taNau - tanaya, vIra / - - saMhAra kara, mAra putra / praNabhaMga - - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa taI daLa dekhi paTAkara tema | prayo' judha 'kehara'' kehari prema dhoha | dhar3AM khaLa TUka kareM dha~kha liyai* ghaNa boha 'jasavva~ta' loha // 182 jur3e varavA ra~bha Uchaba jAMNi / 10 paryo nahi kALa su lekha pramANi "phatau" "" 'paratApa' sutanna 12 93 satrAM daLa sosa khamai 3 7 14 samobhrama 'sAhibakhAna' lohAM 'padamesa' lar3ai kuLa samobhrama" deviyasiMgha 16 7 16 sakAja / lAja / sadhIra / dhubai khaga bhATa 'phata raNadhIra ' // 184 183. payo - prApta huA / 18 paMjA khaga bhATa 'phatAvata' pANi | 16 21 jur3e judha 'nAhara' nAhara jAMNi" / satrAM daLa 'jorAvara sAha' / ' rAsAvata' loha sIsa phera / samasera / / 183 - 2 kha. ga. kehari / 3 kha. keharI / 4 kha dhaka / ga. dhaSa / 11 ga. phato / 1 kha zrAyau / ga. prAyo / 5 kha lIya~ / ga. liye / 6 kha. jasAvata / ga. jhaLAhala / 7 kha. barivA / ga. varivI / 8kha. ga. uchva / kha. pAyau / ga. pAyo / 10 ga. pramAMNa / 12 kha. sutana / ga. sutaMna / 13 kha. viSai / ga. Sivai / 14 ga par3e / bhrama / 16 kha. ga. devIyasaMgha / 17 kha. dhube / ga. dhuvaM / judhi / 20 ga. jAMNa / 21 kha. sIsi / 22 kha. risAha | 16 ka. samau 18 ga. phato / 16 kha. meMga karai rimarAha / / 185 182. taI - zatru / paTAkara hAthI / kehara - kesarIsiMha / kehari - kezarI / boha - zrAnanda, rasAsvAdana | phatau - phatehasiMha | praphera - vIra yoddhA / samasera - talavAra / 184. padamesa - padamasiMha / phatau - phatehasiMha | 185. nAhara - nAharasiMha / jorAvara sAha - jorAvarasiMha / rAsAbata rAsAkA vaMzaja / [ 56 paratApa - pratApasiMha / sutanna - putra / - Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa jur3e suta 'Udala' paurasa' jora / karai khaga ghAva nihAva 'kisora' / 'dalau'5 'paratApa' sutanna' dujhAla / DhAhai khaga jhATa khaLAM gaja DhAla / / 186 samobhrama' 'pema' 'hiMdALa' sakAja / nijor3ata muggaLa thATa narAja / vaDA khaLa khoga haNe varadaita / jur3e ima' 0 "bhAMNa' samobhrama 'jaita' // 187 taThe rughanAtha taNau' 'suratesa' / rimAM khaga jhATa karai ghaNa resa / sutanna tiloka'3 tiloka sarAha / vadhevadha13 'rAMma' karai khaga vAha // 188 juDai 4 'kusaLesa' taNau khaga jAsa / dAvAnaLa rUpa narAyaNadAsa'5 / jaThai harakisana'" 'mAMna' sujAva / ghaNA'8 ravadALa haNa khaga ghAva // 186 1 ga. pauris| 2 ga. dlo| 3 kha. sutana / ga. sutaMnna / 4 kha. ddhaatt| 5 ka. samobhrama / 6 kha. muugl| ga. mauMgaLa / 7 kha. ga. jhaatt| 8 kha. vArAja / ga. nArAja / 6 kha. ga. virdt| 10 ga. i| 11 ga. tnno| 12 ga. tolok| 13 kha. vadhevadhi / ga. vdhaivdhi| 14 kha. juDe / 15 ga. nraainn| 16 ga. jtthe| 17 kha. kissana / ga. kisana / 18 kha. ghnnau| 187. pema - pemasiMha / nijor3ata - dUra karatA hai, kATatA hai / narAja - tlvaar| gharadaita vIra, yshsvii| bhAMNa - sUrajabhANasiMha / 188. suratesa - sUratasiMha / rimAM - shtruoN| resa - parAjaya / tiloka - tilokasiMha / tiloka - tInoM loka / sarAha - prazaMsA karate haiN| vadhevadha - bar3ha-bar3ha kara / 189. mAna - mAnasiMha / sujAva - putra / ravadALa - musalamAna / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa aThela / ar3e suta govaradhanna ' khagAM 'kaliyAMNa'' ra judha khela / 3 uThe khaga vAhata vIra araudha' / jorAvarasiMgha 'jasAvata' 6 karai karimALa bhaTAM pati kAMma | jaLAhaLa 'rAma' taNo 'jagarAMma' | vijUjaLa jhATa karai jiNa vAra | surau 'pradesa' taNau siradAra / / 161 E . jodha // 160 sUra / 3 sutAM " 'ratanesa' mauhakkama rimAM3 khaga jhATa haNai magarUra | 'kalau' dalasAha taNau " - 14* daivAMNa miLai khaga bhATa chibai asamAMNa // / 192 1 6 12 1 kha. govaraddhana / ga. govaradhana | 2 kha. aThThala / ga. zraThala / 4 kha bIra / 5 kha. ga. aroha / 6 kha. sUrau / 6 kha. ga. praNadesa / 10 ga. taNo / ga. mAhokama / 13 ga. rame / 14 kha. taNaM / prasamAMna / 3 kha. kalIyAMNa / jorAvasiMgha / 7 ga. paTi / 8kha. *kha tathA ga. pratiyoM meM yahAM para nimna paMktiyAM praura milI haiM 'ramaM caMdrahAsa bharma rakhadAla / divo sagatesa taraNau daIvAMNa // ' [ 61 11 kha. ga. sutaM / 12 kha. mahaukama / 15 kha. ga. kalicAla / 16 ga. 10. praThela - pIche na haTane vAlA, vIra / kaliyAMNa - kalyANasiMha / judha - yoddhA, vIra / 11. karimALa - talavAra / jaLAhaLa - tejasvI / rAMma - rAmasiMha / jagarAMma - jagarAmasiMha / vijajaLa - talavAra / surau - vIra / praNaMdesa - zrAnaMdasiMha / siradAra - saradArasiMha | 192. ratanesa - ratanasiMha | kalau - kalyANasiMha / valasAha - dalasiMha / baDavaNa vIra / HOM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] sUrajaprakAsa 19 * 2 chaka choha / jhaLAhaLa 'vIramaUta' 'kuMbhAra" I bhir3e khaga bhATa sarAhata bhAra / 'chatau narasiMgha taNau lagAvata khAMna daLAM 'haThI' riNachor3a taNau pachaTTata khAga haNa pisaNAka / 'vijAvata ' 'sobha' lar3ai chaka vAdhi / sira loha / / 163 kari hAka | jhAr3ata vIjaLa krodha prasAdhi / / 164 10 ar3e bhar3a ' rAyamalauta" ajabba' 12 gAhai khaga' vIjaLa jhATa tarAsata 'vAghAvata' 'sUraja' gau mIra khagAM samobhrama' 15 ' goya~da' 16 dhar3acchata mecha ghaNa 14 17 gajabba vikarALa / riNatALa / / 165 1 kha. ga. bhujhAra / * yahAM se zrAge kha. tathA ga. pratiyoM meM nimna paMktiyAM aura milI haiM'karUra gumAMna sutana kisora, juTe Saga jhATAM hUMbara jora / rUpAvata amara r3hAla varUtha, jUTai paga bhATa kareM SaLa jUtha / nau judha rUpa taNo daIvAMraNa, bhiDe Saga bhATa sarAhata bhAMga / ' 2 ga. chato / 3 ga. taNo / 4 ga. taNo / 5 kha pachATTata / ga. pachaTata / bijAvata / 7 ga. bAMdhi / 8kha. chAData / ga. zrochAData / 6 kha. bojaLa / ga. rAyamalota / 11 kha. prajavva / 12 kha. mala / 13 kha. gajavva / 14 kha. bAghAvata / 15 ka. samaubhrama / 16 ga. gauya~da / 17 kha. ga. dhar3achata / 18 kha. ga. gadhIMga | 6 kha. 10 kha. 15. prajanba - ajabasiMha / gajabba - bhayaMkara / sUraja 196. goya~da - goviMdasiMha | dhar3acchata kATatA hai / jabaradasta, zaktizAlI / ammarasiMgha / khagadhiMga 1 163. vIramaUta - vIramasiMhakA putra / kuMbhAra- bhUbhArasiMha / chatau chatrasiMha / chaka 1 - 1 utsAha | 194, haThI - haThIsiMha | pachaTTata - prahAra karatA haiN| pisaNAka zatru / vIjAvata - vijayasiMhakA vaMzaja / sobha - saubhAgyasiMha / jhAr3ata kATatA hai| vijALa - talavAra / zrasAdhi - prapAra / 93 - - sUrajasiMha / tarAsata - kATatA hai / mecha- musalamAna / khargAdhiga - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 63 . sUrajaprakAsa jorAvarasiMgha 'aNada' sujAva / pachaTTata' khAga jaDai ahi pAva // 166 jagAvata' ajjaba' jaita juhAra / par3e khaLa ghUmara khAga prahAra / samobhrama 'vaiNa' vir3he 'ajabesa' / karai khaga vAha' haNa kilamesa // 197 'bhAU' suta 'pIthala' 'bhIma' bhujALa / uThe khaga vAhaNa lUNa ujALa / 'vAghAvata'10 ANadasI jiNa vAra / dhamor3ata sela vahai' khaga dhAra // 198 ma~De judha 'nAtha' taNau13 'phatamAla' / taI khaga jhAr3i bharai rata tALa / 'dalau' 'aNadesa' 'sutanna" dugAMma14 / 'harI' khaLa DhAhata'5 pUrata hAma // 166 'mAdhAvata' rAMmasi'6 loha marATa / jhapeTata mIra thaTAM khaga jhATa / 1 ga. pachaTata / 2 ga. ajaba / 3 kha. venn| 4 kha. viTai / ga. vi| 5 kha. ga. vAhata / "6 kha. bhAvU / ga. bhaav| 7 kha. sur| 8 ga. dujAla / 9 kha. vAhata / 10 kha. bAghAvata / 11 kha. bhai| 12 kha. ga. taNe / 13 kha. sutaMna / 14 kha. dugm| 15 kha. ga. vADhata / 16 kha. ga. raamsii| 196. praNava - AnaMdasiMha / sujAva - putra / ahi - nAga, hAthI / 167. prajjaba - ajabasiMha / vaiNa - veNIsiMha / ajabesa - ajabasiMha / kilamesa muslmaan| 198. pIthala - pRthviiraaj| bhIma - bhiimsiNh| prANavasI - AnaMdasiMha / dhamoData - prahAra karatA hai| 199. rata - rakta, khUna / tALa - maidAna, tAlAba / khaLa - zatru / DhAhata - saMhAra karatA hai| haam-abhilaassaa| 200. marATa - jabaradasta / jhapeTata - prahAra karatA hai| mIra - yavana, muslmaan| thaTA samUha, dl| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 sUrajaprakAsa samobhrama' 'mAMDaNa' dAruNa' sUra / haThI khaLa mIra varAvata' hUra // 200 'cauLAvata' mIra jhaTAM khaga cauja / 'phatAvata' 'pANada' prANada phauja / bhir3ata paTaita isA' judha bheda / agai bhar3a jUTata bhUpa 'umeda' // 201 'anAvata'6 'ammara' khAga unAga / bhir3e jaradaita karai duya bhAga / karai khaga jhATata devakaranna / 'vihAriya'8 saMbhrama coLa varannaH // 202 sarAhata sUra hathAM khaga' me'sa' / 'madhAvata' loha karai 'muka~desa' / samobhrama 2 'sAMvaLa'13 jhauki' hubaas'5| diya16 khaga jhATaka jIvaNadAsa // 203 nijor3ata mecha dhare'8 khatra nema / khagAM 'sagatesa'16 samobhrama' 'khema' / 1 ka. samaubhrama / 2 kha. daarnn| 3 kha. barAvara / 4 kha. ga. ddoht| 5 ga. itaa| 6 kha. aMnAvata / ga. annAvata / 7 ga. devakaraMna / 8 kha. ga. bihArIya / 6 kha. baranna / ga. vrn| 10 kha. pss| 11 kha. sesa / 12 ka. samaubhrama / 13 kha. sAmala / 14 kha. ga. jhoki / 15 kha. ga. duvAsa / 16 kha. dIye / 17 kha. dIvaNaMdAsa / 18 ga. dhrai| 16 kha. ga. sgtes| 20 ka. samaubhrama / 200. mAMDaNa - mAMDaNasiMha / haThI- haThIsiMha / varAvata - varaNa karavAtA hai| hara - parI, apsraa| 201. paTaita - vIra, yoddhaa| agai - pahile, pUrva / 202. ammara - amrsiNh| unAga - nNgii| jaradaita-kavacadhArI yoddhaa| vihAriya - bihArIsiMha / saMbhrama - putra / coLa - lAla / varana - varNa, raMga / 203. meMsa - maheza, mahAdeva / sAMvaLa - zyAmalasiMha / huvAsa - ghor3A / jhATaka - prahAra / 204. nijor3ata - kATatA hai| mecha - musalamAna / khatra - kSatriyatva / khema - khemasiMha / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa dhArUMjaLa jodha samobhrama * dhIMga' / sUrAM khaLa cUra kareM rAyasIMgha // 204 taI bhar3a sAhibakhAMna* sutanna / kevI khaga cUra karai "jasakranna" samobhrama sAhibakhAMna" sakAja / rimAM khaga ghAva karai ' jagarAja' || 205 4 sahai khaga saMbhrama ' sAMmata sAha" / hatha vAha' / samaresa | vi 'anapALa' karai sa karimALa bhaTAM vidai ' ' karanesa " taNau ' 'UdAvata' sAMma lar3e dhar3A pravabhAr3a kareM dhaja PS * cinhAMkita padyAMza ga. pratimeM nahIM hai / 1 kha. dhIMgha / ga. dhogha / 2 ga. jasakana / * cinhAMkita padyAMza kha. pratimeM nahIM hai / cinhAMkita padyAMza kha. prati meM nahIM hai / 4 kha. sAmaMtasA / 6 kha SaDAM / 3 kha. sAhe / ga. sAhai / karaNesa | 8ga. taNo / nahIM hai / 12 kha. bAha / ' vakhatesa ' / / 206 'abhaimala' 'lAla' sujAva satrAM khaga DhAhata jyUM gaja 'vaiNAvata''' 'pAtala' vIjaLa" vAha / mor3e gaja bAja khaLAM gaja-gAha | 12 10 avanA | phAr3a | - bIha | sIha || 207 5 kha. bAha / kha. beNAvata / 204. dhArUMjaLa - talavAra / cUra - dhvaMsa | 205. taI - ( ? ) / kevI - zatru / 206. saMbhrama - putra / sAMmatasAha - saamNtsiNh| hatha vAha - prahAra / karimALa - talavAra / 65 6 kha. vir3he / 7 kha. ga. 11 kha. pratimeM yaha zabda samaresa - yuddha | 207. avanAr3a - yoddhA / ghar3A-dala avAr3a - dhvaMsa / lAla - lAlasiMha / sujAva - putra / abIha- niDara / 208. vIjaLa - talavAra / vAha prahAra / gaja-gAha - dhvaMsa, saMhAra / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa 'gajau' hariyaMda' taNau' avagAr3ha / vaDA' jaradaita haNa khaga vAr3ha / / 208 'cAMpAvata' ema' laDai kiLacALa / kuMpAvata' vAhata khAga karALa / tikai kuLa sUraja 'kAMna' sateja / joe khaLa thATa kara naha jeja' // 206 jaI dhakha vA mAraNa'' joma / dhikhai' cakha dAraNa prAraNa dhoma / ghar3A jamarUpa bhayaMkara ghATa / bhir3e dhaja mUMcha aNIMsa muMhATa' // 210 taI bhuja'4 sAbaLa kIdha tribhAga / vahai15 asi upramatau asivAga / ayo'" asurAMNa daLAM majhi ema / jvALAnaLa'8 rUghrata' Upara jema // 211 vedhe' daLa muggaLa22 kUta vaheta / silhai ghaTa pAkhara bAja saheta / 1 ga. hriid| 2 ga. tnno| 3 kha. bddaa| 4 kha. bATa / ga. vAha / 5 kha. aima / 6 kha. ga. kNpaavt| 7 ga. joai| 8 kha. Saga / 6 ga. jaij| 10 kha. mmaraNa / 11 kha. dhiye / 12 kha. bhiDe / 13 ga. muhATa / 14 kha. bhdd| 15 kha. bhai| 16 kha. ga. mjhi| 17 kha. pAyau / ga. praayo| 18 kha. ga. jAlaMnaLa / 19 kha. ghrita / ga. dhrit| 20 kha. Upari / 21 kha. vaidhai| ga. vidhe| 22 kha. mUgagala / ga. mugala / 23 kha. bhet| 208. avagAr3ha - viir| jaradaita - kavacadhArI yoddhA / 206. kiLacALa - viir| kuMpAvata - rAva kuMpAke vaMzaja, rAThaur3oMkI eka upshaakhaa| kAna - kaansiNh| 210. vAraNa - hAthI (?) / pAraNa - aruNa, laal| dhoma-- krodhAgni / ghdd'aa-senaa| ghATa - banAvaTa / bhuMhATa - bhauNhoN| 211. tribhAga- eka prakArakA bhaalaa| upramato- teja / asurANa-bAdazAha, musalamAna / 212. silhai -- kavaca / bAja - ghodd'aa| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa juthAM' viharAya gajAM pari jAya / vahai' jima lAya jhakoLiya vAya / / 212 haudAM majhi loha' karai mahArikha dekhi huvaM hiloLi chaDALa grahai" tachai ghaNa mIra kalamma kari hAka / / musatAka / caMdrahAsa | tarAsa / / 213 bhar3a keka | .13 adhaphAr3a par3e bhar3a heka kitAM bhar3a" sIsa par3e huvai' uDai 4 adhasIsa vahai 14 AdhA tarabUjataNI samobhrama 'saMma' pradIta sarAha / vadhai" ima kAMnha karai khaga vAha' 1 ora asi 'Udala 16 jaMga athAha | nijor3ata" mIra" khagAM nara nAha / / 215 8 / 16 2 kha. birAya 1 ga. jUyAM / kAre / 7 ga. mahAriSi / 11 kha. ga. dhar3a / 12 ga. huve / 16 kha. ga. samaubhrama | 17 kha. nijauData / 21 ga. mAra / 3 kha. bahai / kha. ga. grahe / 13 ga aika / badhe / 212. viharAya - vidIrNa kara ke / vAya - havA / 0 taravAra' .15 1 upahAra / / 214 4 ga. hodA / 6 kha. ga. kalama / 14 kha. uDe / 16 18 kha. bahi / - 213. mahArikha - maharSi nArada / mustAka masta / bhaalaa| caMdrahAsa- talavAra / tachaitatkSaNa hai| kalamma - musalamAna / tarAsa - ( kATa kara ? ) / 5 kha. lauha / lAya - dAvAgni / bhakoLiya - AghAta pA kara / [ 67 6 kha. 10 ga. tarAcha / 15 kha. taravAri / . vUdala / 20 ka. hiloLi - hilA kara / chaDALa ghaNa- bahuta / mIra- saradAra | 214. uNahAra - sUrata, zakla / 215. rAMma - rAmasiMha / zradIta - Aditya, sUrya / kAMnha - kAnasiMha / nijor3ata - kATatA hai| - Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ) sUrajaprakAsa jar3akkata' sela bhidai jaradALa / kar3akkata kaMdha vahai kiramALa / dAdau jiNa 'govaradhanna'8 dujhAla / DhAhai - 'gajasAha' agai gajaDhAla // 216 'abhaMmala' agra 'phatAvata' prema / jur3e bhar3a jAhara nAhara jema / 'rAMmau' 'sabaLAvata'10 vAhata rUka / bhabhakkata sroNa huvai khaLa bhUka // 217 piya'2 rata patta ca~DI bharapUra / surAM gura hAtha vakhAMNata sUra / TaLe naha 'rAma' khatrIvaTa Teka / uDAvata loha amIra aneka // 218 vahai 14 rata pUra nadI jima vAra / tuTai nija sIsa ghaNI taravAra / u5 khaga TUka lohI majhi ema / jaLAdhara vIca'6 kaLAdhara jema // 216 1 kha. jdd'kt| 2 bhiDe / 3 ga. jaDadAla / 4 kha. ga. kaDakata / 5 kha. bhai| 6 kha. ga. karimAla / 7 kha. daado| 8 kha. govaradhaMna / ga. govaradhana / 9 ga. raamo| 10 kha. sabaLAuta / 11 ga. hai| 12 kha. ga. piiye| 13 kha. suuraaN| 14 kha. bhai| 15 kha. ga. vopai| 16 kha. ga. vIci / 216. jar3akkata -prahAra karatA hai / jaradALa - kavaca / kar3akkata - kaTa-kaTakI dhvani karate haiM / vahai - calatI hai| dAdau - pitAmaha / govaradhanna - caMdAvala ThAkura gora dhnsiNh| 217. rAmau - rAmasiMha / rUka - talavAra / bhabhakkata - umar3atA hai| sroNa - rakta, khUna / bhUka - dhvaMsa, naash| 218. rata - rakta, khuun| patta - pAtra, khappara / vakhAMNata - prazaMsA karatA hai| sUra - sUrya / Teka - praraNa, prtijnyaa| 216. vaar-paanii| upa- zobhita hotA hai| TUka - khaMDa / jaLAdhara - bAdala / kaLA ghara-caMdramA / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 66 vaDhe vapa vIjaLa' khaMDa vihaMDa / . par3e dhara tAMma kiyA rata-piMDa / taI vara raMbha rathAM car3hi tAma / rahai dhara krIta vase nagaH 'rAMma' // 220 karai khagajhATa haNa kilamAMNa / bhiDai 'bhagavAna' taNau 'haribhANa' / sArAM jhaka bauLa' karata sanAMna / ar3I khabha 'bhAMNa'11 chibai asamAMna"2 // 221 taI13 'harabhANa'14 pachaTTata'5 tega / vahai asamAMna16 chaTA kari vega'8 / tisA jama bALa kaliMdri taraMga / . bagattara'6 posa uData baraMga // 222 jorAvarasiMgha 'padamma'20 sujAva / ghaTAM jaradaita thaTe khaga ghAva / . samobhrama 1 'bhAU' 'bakhatta'22 sakAja / taI khaga jhATa haNe siratAja / / 223 1 kha. bddh'e| 2 kha. bIjaLa / 3 kha. pdde| 4 kha. ga. kiiyaa| 5 kha. ga. ratappaMDa / 6 kha. ga. vri| 7 kha. rhe| 8 kha. zruga ! ga. shrugi| 6 ka. sirii| 10 kha. ga. boLa / 11 kha. bAMNa / 12 ga. asamarmANa / 13 ga. ti| 14 kha. haribhAMNa / ga. haarebhaann| 15 ga. pachaTata / 16 kha. ga. asamAMni / 17 kha. ga. kiri / 18 kha. . bega / 16 kha. baggatara / ga. vagatara / 20 kha. ga. padama / 21 ka. samaudaMga / 22 kha.ga. bsssst| 220. vaDhe - kaTate haiN| vapa - vapu, zarIra / vIjaLa - talavAra / rata-piMDa - yuddha meM vIra gati prApta hote hue vIroMkA apane raktase miTTIke sAtha pitaroMke lie piMDa banAnA / ghara - bhUmi / slaga - svarga / 221. kilamAMNa - yavana, musalamAna / bhagavAna - bhagavAnasiMha / harabhANa - suurjbhaannsiNh| ___ sArAM - tlvaaroN| jhaka bauLa - trbtr| ar3I saMbha - jabaradasta / bhAMNa - sUraja. bhaann| chibai- sparza karatA hai| 222. harabhANa- sUrajabhANa siMha / tega - talavAra / chaTA- bijlii| kalidri - kAlaMdrI, ymunaa| bagattara posa - kvcdhaarii| baraMga - khaMDa, ttukdd'aa| 223. pammada - padamasiMha / sujaav-putrv| bakhatta bakhatasiMha / skaaj-lie| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] sUrajaprakAsa surai' 'phatamAla' taNe siradAra / dubai ghaTa sAbaLa kIdha dusAra / aNI' dhar3a kaTTi phabai phaLa ema / jALImajhi hattha suhAgaNi jema / / 224 jaThai prathisiMgha' parAkrama jAgi / lar3e bhar3a dhUhar3a aMbara lAgi / pachaTTata . muggaLa rUpa prahAra / kilakkata vIra jayajjayakAra // 225 diyai khaga jhATa 'phatAvata' doya / hutA judha bhAMNa acaMbhama hoya / bhAI "bihUM'' kUpa harAgaja bhAra / 'arijjaNa'11 bhIma taNI uNahAra // 226 jur3e 'siradAra' taNau varajAga" / khaLAM sira 'pIthala' vAhata khAga / 'chatau' bhar3a 'rAMma' sutanna chachoha / lohAM paharAka'5 haNe jhaTa loha // 227 1 kha. ga. suurai| 2 kha. araa| ga. aro| 3 kha. ga. phUTi / 4 kha. prithisiMgha / ga. prthisiNgh| 5 kha. ga. muuNgl| 6 kha. biir| 7 kha. ga. jyjykaar| 8 kha. dIye / ga. diiye| 6 kha. ga. huNtaa| 1. kha. duhuuN| ga. duhuu| 11 ga. arijaNa / 12 kha. uNahAra / ga. aNuhAra / 13 ga. tnno| 14 ga. vrjaagi| 15 ga. laharIka / 224. dusAra - isa prorase usa ora taka, Ara-pAra / phaLa - bhAlekI noMka, zastrakI noMka / 225. pachaTTata - paTakate haiM, girAte haiN| kilakkata - harSapUrNa dhvani karate haiN| jayajayakAra - jaya-jayakI dhvani / 226. acaMbhama - pAzcaryayukta / kUpaharA - rAva kuMpAke vaMzaja, rAThaur3a / 227. siradAra - srdaarsiNh| varajAga - jabaradasta / pothala - pRthviiraaj| chatau - chatra siNh| rAma - raamsiNh| chachoha - teja / lohAM paharAka - astra-zastroMse susajjita / jhaTa -prahAra / loha - zastra / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K sUrajaprakAsa [ 71 sajhai khaga jhATa haNe khaLa sAtha / hicai 'bhagavAna' taNau' 'haranAtha' / taThe * 'karanauta'2 lar3e khaga tAha' / thaTAM majhi sAMma~ta aMgada thAha // 228 'catrabhuja'5 'caMda' taNau viracALa / diye khaga jhATa hiNa ravadALa / 'devAvata' badriyasiMgha dugAMma / karai khaga jhATa khatrIvaTa'* kAma / / 226 jur3e 'ratanAgara' 'bhIma' sujAva / diyai' khaga jhATa khaLAM sira dAva / 'udAvata'12 'vakkhata' jai avasAMNa / khaMDAhaLa jhATa' haNe khurasAMNa // 230 pachaTTata'4 loha thaTAM pa~Davesa / ar3e 'hararUpa' taNau15 aNadesa'6 / 'jhaMjhAvata'17 'Isa' diya8 khaga jhATa / par3e khaLa thATa car3he dhara pATa'6 // 231 1 ga. tnno| 2 kha. karaNauta / ga. karaNota / 3 kha. tAhi / ga. saahi| 4 kha. ga. thAhi / 5 kha. catrabhuja / ga. catrabhuja / 6 kha. ga. baMdhicAla / 7 kha diiye| 8 kha. ga. hnne| kha. bdriiysiNgh| 10 ga. patrIvaTi / 11 kha. diiye| 12 kha. UdAvata / 13 kha. ga. thATa / 14 kha. ga. pachATata / 15 ga. taNo / 16 kha. ga. aNadesa / 17 kha. ga. jhuujhaavt| 18 kha. diie| 19 kha. ga. pATha / 228. karanauta - karaNauta zAkhAke raatthaudd'| 226. viracALa - vIra, yoddhaa| hiNe - dhvaMsa karatA hai| ravadALa - yavana, musalamAna / dugAMma - vIra, jabaradasta / 230. ratanAgara - smudrsiNh| bhIma - bhImasiMha / udAvata - udAvata zAkhAkA raatthaudd'| khaMDAhaLa - tlvaar| khurasAMNa - yavana, musalamAna / 231. paMDavesa - bAdazAha, yavana / aNadesa - AnaMdasiMha / Isa - iishvriisiNh| pATa - Dhera, samUha / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] sUrajaprakAsa khahai 'khar3agesa' taNau ' raghu'' khIja / vAhai' khaga jAMNi prakALiya vIja * / sa' 'kusaLesa' taNo judha sAMga | nijor3ata mIra khagAM vaDa nAMma // 232 'kalau" sivadAMna taNau kaLamULa / jhakauLata vIjaLa" muggaLa" jhULa / .6 12 13 'harI'"" kisanAvata 'lAla' haThALa / khahai khaga jhATa vahai" rata - khALa / / 233 115 .16 17 dhasai lar3e 'bagasau" ghaNa vAhata bahAdaraUta " ahaMmada kheta var3e sa judha 'sAMmata' rau loha | gajaboha | avasAMNa / suratAM / / 234 bAhai ghaNa khAga ghaNIsa" buhAr3i" / 20 par3e riNa" nIMTha ghaNAM khaLa pAr3i / 24 parI 22 vara hoya vimANa miLe* suradhAma prArAMma .25 6 kha. 1 ga. raghU / 2 kha. bAhai / 3 kha prakAlIya / 4 kha. bIja / 5 kha sa / tAma | 7 ga. kalo / 8ga. taNo / 6 kha. ga. kalimULa / 10 kha. bojaLa / 11 kha. bhUgala / ga. maMgaLa 1 12 kha. haraM / ga. harI / 13 kha. NAla / 14 kha. bahai / 15 ga. bagaso / 16 kha. bAhata | 17 kha. bAhAdaravRta / ga. bAhAdaradhUta / dhaNIsA | 19 kha vAhADi / ga. vahADi / 20 kha. paDe / 21 kha. ga. raNa / 23 kha vari / 24 kha. bimAMNa / 25 kha. mile / parA / padhAri / mAri / / 235 - 232. khahai - bhir3atA hai, yuddha karatA hai| khar3agesa-khaDgasiMha / raghu - raghunAthasaMha / khIja - kopa kara ke / prakALiya - asAmayika / vIja- bijalI / 233. kalau - kalyANasiMha | kaLamULa - yoddhA, vIra / bhakoLata prakSAlana karatA hai / vIjaLa - talavAra | jhULa - samUha / harI harIsiMha / lAla - lAlasiMha | haThALa apane haTha para dRr3ha rahane vAlA / rata-khALa - khUnakA nAlA / 234. bagasau - bagasIrAma / bahAdaraUta - bahAdurasiMhakA vaMzaja / - ahaMmada - ahamadAbAda | sAMmata sAmaMtasiMha / suratAMNa- sultAnasiMha | 235. nIMTha - kaThinatAse / parI - apsarA / vara- pati / suradhAma- svagaM / 15 kha. 22 kha. gaja boha - gaja-vyUha | Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa rimAM khaga jhATa' haNai jamarUTha | taThe 'bakhatesa' 'dalAvata' tUTha' / have 'suratAMNa' taNau 'haThamAla' / bhaTAM khaga khelata sUra dubhAla / 236 'abhau" bhar3a 'jaita' taNau pravanAr3a | kiMvAr3a" / * kare khaga bhATaka' thATa' jorAvaraUta 'padamma vrajAgi * / 18 'udAvata'' khAga khaLAM sira ANi // 237 'jasAvata' 'mAdhava' dAraNa joma | hicai khaga jhATa kare khaLa homa | 'rAMmau' 'sagatesa' taNau kari 'rIsa / satrAM caMdrahAsa tarAsa tasIsa / / 238 'rAsau' judha 'mAhava'roM mchraal| ramai khaga jhATa khaLAM vikarALa " / * 12 varAvata 'anAvata' ' ' 'ammara sammara prAya / ghaNA khaLa tAya 2 haNa khaga ghAya // 236 samobhrama' 3 'caMda' 'siva" " dhubi " sAra / hUra rimAM judha vAra / 1 kha bhATi / 2 kha. ma. dRTha / 3 jhaTa / 4 kha. ga. zranau / 5 ga. bhATaki / 6 ga. thaTa / 7 ga. kivATa / 8. padama / *... *ye do paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiM / 6 kha. kavata / 10 vikarAla / 11 . annAvRtta / 12 ga. tAhi / bhrama / ga. samobhrama / 14 mivo / ga. sivo / 15 kha. ga. dhuvi / 13 ka. samau 236. rimAM - zatruoM / namarUTha - yamarAja ke samAna rumAna / tUTha - ( 237. jaita - jaitasiMha / zravanAr3a - vIra / 238. dAraNa - jabaradasta / joma - josh| hicaM - yuddha karatA hai| homa dhvaMsa | caMdrahAsatalavAra / tarAsa - kATatA hai / tasIsa hAthoMse / 236. rAsau - rAyasiMha / mAhavarau - mAhavasiMhakA / macharALa - vIra / 1 siMha / sammara - yuddha / 240. samobhrama - putra / caMda- caMdrasiMha / sivau - zivadAnasiMha / dhubi - yuddha kara ke / varAvata - varaNa karAtA hai / hUra - apsarA / sAra- talavAra sammara - amara Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] sUrajaprakAsa 'haThI' 'sabaLesa' samobhrama' heka / nijor3ata vIjaLa khAMna aneka || 240 taNe' 'dalasAha' taNau 'suratesa ' / satrAM khagadhAra dhamaMta 'suresa' | taI khaga vAhata 'kuMbha' " sutanna / karai khaga jhATaka sUra 'mukanna'" // 241 baDA" khaLa rUka" haNai NabIha / 'himatAuta ' sa DUMgarasIMha | sAhiba - khAMna / bhairAka jarAka karAka athAha / samobhrama ' 'bhoja' lar3ai 'gajasAha' || 242 khahai 'ajabAvata' uDai khaga jhATa chibai asamAMna / dipai 'kusaLesa' sutanna" 'duraMga' | satrAM khaga bhATa taraMga suraMga // 243 paTAyata sUra itA paramANa 1 jur3e ima agra'' 'umeda' 'sujAMNa 6 / 14 16 1 ka. ga. samaubhrama / 2 kha. bIjaSa / ga. bIjala / 3 kha. lAMna / kuNbh| 6 kha sukkaMna / ga. mukkana / 7 ga. vaDA / 8 ga. rUpa / 10 kha. sutaMtra / ga. sutaMna / 11 kha. paTAita / 12 ga. ite / 14 kha. ga. iNa / 15 kha. zrani / 16 kha. sujAMNi / 243. khahai - yuddha karatA hai / 2 240. haThI - haThIsiMha / nijor3ata 241. ta- tanaya, putra / suratesa mukA - mukunasiMha | 242. rUka - talavAra / aNabIha - niDara, nizaMka / bhairAka - talavAra / jarAka - prahAra / karAka - kraMdana, cillAhaTa / bhoja - bhojasiMha / gajasAha - gajasiMha / - kusaLesa - kuzalasiMha / duraMga 244. paTAyata - paTTAdhikArI / jur3e 2 kATatA hai / vIjaLa - talavAra / suratasiMha / suresa - indrasiMha / kuMbha - kuMbhakaraNa / jabAvata - ajaba siMhakA putra / chibai - sparza karatA hai / durgAdAsa / suraMga - rakta, lAla / bhir3ate haiM / umeda - ummedasiMha | - - 4 ga ta / 5 kha. ekha. samobhrama / 13 kha. paramANi / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 75 urajjaNasiMgha' 'padamma sujAva' / ghaNA khaLa Dhohata vIjaLa ghAva // 244 vaahai| khagaH muggaLa vArovAra / huvau sira paMkaja paMkha - hajAra / taI sara sela tegAMbhara 12 tema / jaI phaba' gAta kaeNthA sidha - jema / / 245 arIthaTa hara varAya4 aneka / arI jhala loha varI15 bha eka'6 / jarai drava deha karai jasavAsa'8 / vimAMNa' arohi karai lugAsa' // 246 huvai ghaNa muggaLa22 grokhama hema / khhai| 3 khaga jhATa 'phatAvata'24 'khema' / 'madhA'hara phIla haNe judha mAha / sadA siva bhAMNa karaMta sarAha" / / 247 1 ga. urajasiMgha / 2 kha. ga. padama / 3 ga. suujaav| 4 kha. ga. bIjaLa / 5 kha. bAhai / ga. vAhe / 6 kha. ga. Sala / 7 kha. bhUgala / ga. mugala / 8 kha. baarohiibaar| ga. vArohIvAra / 6 ga. huvo| 10 kha. ga. ti| 11 kha. ga. lagAM 12 kha. bhari / 13 kha. ga. phbi| 14 ga. barAya / 15 kha. brii| ga. viir| 16 kha. yek| 17 kha. ga. drb| 18 ga. jasavAsA / 16 kha. bimANa / 20 kha. koyau| ga. kiyo| 21 kha. zruginyAsa / ga. shruugivaas| 22 kha. mUgala / ga. mugala / 23 kha. vhai| 24 kha. vatAvata / 25 kha. ga. maahi| 26 kha. ga. kht| 27 kha. ga. sarAhi / 244. pavamma - pdmsiNh| sujaav-putr| DhAhata - girAtA hai, mAratA hai| vIjaLa - tlvaar| 245. paMkaja - kamala / paMkha-hajAra - sahasradala kamalake samAna / kathA - phaTe-purAne cithar3oMkI banI gudar3I jise phakIra dhAraNa karate haiN| 246. parIyaTa - zatru-dala / hara- apsarA / jasavAsa - yaza, kIrti / vimAMNa - vimAna, . vAyuyAna / 247. phatAvata khema - phatehasiMhakA vaMzaja khemasiMha / madhAhara - mAdhosiMhakA vaMzaja / phIla- haathii| sarAha - prazaMsA, taariiph| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] sUrajaprakAsa dubAha' aneka lar3e thaTa doya / kamaMdhAMya' 'khIma' jisau naha koya / samobhrama sAMmatasiMgha sarUpa / rimAM khaga jhATa haNe jamarUpa // 246 'madhAvata' 'Isara' loha marATa / ghaNI khama jhATa tacha khaLa ghATa / karai khaga jhATa uphAMNa kirodha / jur3e' judha 'sera' samobhrama 'jodha' / / 246 sutannaH 'hariMda' lar3e 'siradAra' / pabai khaga jAMNika bajra prahAra / rimAM kari nAsa bAMNAsa ra~gesa / samobhrama' 'bhAu'' lar3e2 'jagatesa' // 250 hice caeNdrahAsa raca rikha hAsa / sutAM14 'bhagavAna'ja sAMvaLadAsa / juSTa karamALa15 jhaLAM 'jagavaMta' / aDIkhabha 'kanna'16 taNau'5 'bhagavaMta' // 251 1 kha. ga. duhAva / 2 kha. ga. kamaMdhaja / 3 ga. koii| 4 ga. juDe / 5 ka. samaubhrama / 6 7ga. vissai| 8 ga. jaannk| kha. bAMNAsa / ga. vANAsa / 10 ka. smaunm| 11 kha. bhAU / ga. bhon| 12 kha. ga. judd'e| 13 kha. hivai| ga. hibe| 14 kha. ga. sutaM / 15 kha. karimAla / 16 va. ga. kaanh| 71 ga. tnno| 248. dubAha - vIra, yoddhaa| thaTa -- senaa| kamaMdhAMya - raatthaudd'oNmeN| svIma - khImasiMha / haNe - saMhAra karatA hai| 246. madhAvata Isara - mAdhosiMhakA putra iishvriisiNh| marATa - jabaradasta / tacha- saMhAra karatA hai| uphAMNa - ubAla / kirodha - krodha / sera - zerasiMha / samozrama - putr| jodha- jodhsiNh| 250. harida - harisiMha / siradAra - saradArasiMha / 'paba- parvata / joNika - mAnoM / beoNAsa - talavAra / bhAu - bhAUsiMha / jagatesa -- jgtsiNh| 251. hica - prahAra karatA hai| caMdrahAsa - tlvaar| rikha - nArada Rssi| bhagavAna-- bhgvaansiNh| karamALa - talavAra / aDIkhaMbha - jabaradasta / kanna-kisanasiMha / bhagavaMta - bhgvNtsiNh| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa 2. dhamor3ata sAbaLa' muggaLa dhIMga | harinAtha jake harasIMgha' / sutAM duratta / diye khaga jhATaka rUpa sutAM' 'kusaLesa' kaeNThIra surata / / 252 7 vaDA" ujabakka" haNa khaga vAha / samobhramaM 'kAMnha' lar3e 'dalasAha' / samobhrama 'dIpa' 'hiMdALa' sadhIra' / badhevadhi" loha karai nara vIra" / / 253 vir3he judha mer3atiyA judha vera 13 / 5 sirai 'siradAra' samobhrama 14 'sara' | " prabhaimala' cADa jike baha* vAra | dharA judha kIdha phatai " khaga dhAra / / 254 ''prabhA' chaLi mer3atanaira abhaMga | jitau" ariyAMNa huMtau" kara ghaNA maharAta haNa khaga jitau" baha jaMga baLA mabhi jAya / / 255 jaMga | .20 ghAya / na 23 24 1 ga. mugala / 2 kha. mUMgala / ga. sAbala / 3 kha. su / ga. suta / ga. harisaMgha / 5 kha dIrye / 6 va. ga. sunaM / 7 kha. baDA / ga. sadhI / 10 ga. vadhevidhi | 14 ka. samobhrama / 15 kha. jike / ga. jIto / 16 kha. haMtA / ga. hutA / 20 kha. mahirAta / 22 22 . bahau / ga. bahu | 23 ga. vaLA / 24 ga. maMji / 11 kha bIra / 12 kha. 16 kha vahau / ga. baho / - 3 [ 77 -252. dhamor3ata - prahAra karatA hai| dhIMga - vIra / duratta bhayaMkara kusaLesa - kuzalasiMha / kaThora - siMha | - 254. vide - vIragatiko prApta karate haiM, yuddha karate haiN| siradAra - saradArasiMha zAkhA / vera - samaya 253. ujabakka - tAtAriyoMkI eka jAti zrathavA isa jAtikA vyakti / kanhi - kAnasiMha / dIpa dIpasiMha | hivALa - hidAlasiMha / vadhevadhi - bar3ha-bar3ha kara / 4 kha. harisaghra / 8 ga. vajavakka | 13 ga. sire / bera / 17 ga. phate / 18 kha. kha. jIto / ga. jIto / mer3atiyA - rAThaur3a vaMzakI eka | sera - zerasiMha mer3atiyA | Da- rakSA 255. mer3atanaira- mer3atA nagarake / abhaMga - dhIra / ariyAMNa - zatru / baLA - ( agni ? ) 1 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] sUrajaprakAsa sajhe khaga jhATaka kUDaLa sAtha / nijor3a' dhaveca' haNai raghunAtha / ahamaMda koTa karai aNabIha / dAvAnaLa jaMga savA traNa dIha / / 256 cauthai' dina khAga jhaLAM" kaLicALa / kALAdaLa rodra haNe vikarALa / mAre' khaLa muggaLa'' sAbaramatta' / rata'3 raMga kIdha ubheLa ragatta4 / / 257 caur3A5 majhi Aya vadhe chaka cAhi / ma~De duya5 rADi hike dina mAMhi / ugAMtiya mausara 8 krodha uphAMNa / bhayaMkara jeTha jisau madhi bhAMNa // 258 mArU hathi ema kar3hI kiramALa' / jhaLAhaLa kALataNe" hatha jhALa / taThe pakharaita hakAli tokhAra / vamalliya21 bhAra ba~ce2 jiNavAra / / 256 1 kha. nijoddi| 2 kha. dhvaic| 3 kha. hnne| 4 kha. kre| 5 kha. trinn| 6 kha. cothe / 7 kha. jhttaaN| ga. jhaattaaN| 8 kha. kAlAnala / 6 kha. ga. raudra / 10 ga. mArai / 11 kha. mUgala / ga. muNgl| 12 kha. ga. sAvaramati / 13 kha. ga. rAte / 14 kha. ga. ragati / 15 ga. cauDai / 16 kha. doyA / ga. doy| 17 kha. ugaMtIya / ga. uugNtiy| 18 ga. mosara / 16 kha. karimAla / 20 ga. kaaltnno| 21 kha. ga. vmaaliiy| 22 ga. pNc| 256. jhATaka - prhaar| kUDaLa -- dhnuss| nijor3a - kATatA hai| dhaveca - rAThaur3a vaMzakI dhavaicA zAkhAkA vyakti / ahamaMda - ahmdaabaad| bAvAnaLa - daavaagni| savA.. doha - savA tIna dina / 257. kALacALa - viir| rodra - yavana / sAbaramatta- sAbaramatI ndii| rata - lAla / ujheLa - trNg| ragatta - rakta, khUna / 258. maMDe - raca diye| rAr3i- yuddha / ugAMtiya mausara - zmazruke bAla nikalate samaya / uphAMNa-ubAla / jeTha-jeSTha mAsa / madhi - madhya / 259. mArU - vIra raatthaudd'| kddh'ii-niklii| kiramALa - talavAra / taThe- vhaaN| pakha raMta - kavacadhArI ghor3A yA yoddhA / tokhAra - ghodd'aa| vamalliya - ( ? ) / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 sUrajaprakAsa jhapaTTata nALa' damaMga jhaLAsa / karai 'vakhatAvara naTTa . kaLAsa / ore' asi vAhata khAga apAra / 'vilaMda' "vilaMda' kahai jiNa vAra / / 260 dharA' jaradaita par3e khaga dhAra / uDai dhar3a phAr3a janeu utAra / rimAM kaeNdhi 'sera' karai ghaNa rIsa / sajhe khaga jhATa uDai baha sIsa // 261 saheta jhilamma par3e ghamasAMNa / jALI majhi kora matIraha'' jAMNa / Aga bhar3a 'sera' sirai amarAva'' / uThI 'tariyanna'13 sirai adhikAva / / 262 jamAta sameta duhaM jamarAMNa / miLe'4 ghamasAMNa chibai asamAMNa / .1 kha. tAla / 2 kha. bsstaavr| 3 kha. aure / ga. gore| 4 kha. ghddaa| ga, dhddaaN| 5 ga. phATa / 6 kha. ga. baho / 7 kha. rAhaita / 8 kha. jhillaMma / ga. jhilm| 6 kha. jaalii| 10 ga. mtiirhi| 11 kha. ga. umarAva / 12 kha. ga. triyNtr| 13 kha. ga. shet| 14 kha. mele / ga. mila / 15 kha. chive / ga. chive / 260. jhapaTTata - jhapaTate haiM, teja daur3ate haiN| nALa - ghor3e ke sumake nIce lagAyA jAne vAlA vRttAkAra upakaraNa / damaMga- agnikaraNa / jhaLAsa - camaka, AgakI lapaTa / vakhatA vr-bstaavrsiNh| 261. ghraa-pRthvii| jaradaita- kavacadhArI yoddhaa| uDai "utAra - talavAroMke prahAroMse yoddhAoMke zarIra ThIka usI sthAnase barAbara kaTate haiM jahAM para unake zarIra para yajJo. pavIta dhAraNa kiyA rahatA hai| rimAM- shtruoN| sera - zerasiMha medd'tiyaa| 262. jhilamma - yuddha ke samaya zira para dhAraNa karanekA Topa vizeSa, shirstraann| ghamasANa - yuddha / jALI - jAla, phNdaa| kora - totaa| matIraha - hiMdavAnI nAmaka varSA RtumeM hone vAlA tarabUjake prAkArakA latA phala vishess| tariyanna - tarayatakhAM nAmaka yavana / adhikAdha - vishesstaa| 263. jamarANa - ymraaj| ghamasAMNa - yuddha / chibai - sparza karate haiM / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] sUrajaprakAsa amhau' samha sAyaka phUTi apAra / dhar3A dhamaroLa pa. cavadhAra // 263 pachaTTata' khagga rAThaur3a' paThANa / bhayaMkara kautiga dekhata bhAMNa / rUNaMjhaNa' nevara havara raMbha / uThai hasi nArada hoya acaMbha // 264 lohI vabhakati khagAM jhaTa'deg lAgi / uDai jhaLa jAMNi khaMDI vana'' Agi / laDAyaka 'sUra' jisau bahalIma'3 / bhaNai ja 'tarIna' taNau 'abharIma' / / 265 khar3e asi 'sera' diso 4 car3hi khAga'5 / 'nijAyaka' jAMNi khijAyaka'6 nAga / pAvaMtauhi jheli18 paThANa aphera / sAMmhai' sira khAga lagAiya' 1 'sera' // 266 taI adhasIsa bar3he taha - tAja12 / kiyau siva khappara jImaNa kAja / 1 kha. ga. amho| 2 kha. pachaTata / ga. pachaMTata / 3 ga, raatthodd| 4 kha. kautaka / ga. kautg| 5 sva. ga. raNaMjhaNa / 6 kha. ga. hr| 7 kha. baraMbha / pa. prNbh| 8 kha. urcha / 6 kha. ga. bhbhkNt| 10 kha. jhtti| 11 kha. bana / 12 kha. ga. vahalIma / 13 kha. ga. bhaNe / 14 kha. dilI / 15 kha. ga. SAga / 16 kha. ga. SijAyaka / 17 kha. pAvaMtAM 18 ka. jel| 16 ka, samheM / 20 kha. ga. ssaag| 21 kha. ga. lagAIya / 22 kha. sAja / 23 kha. ga. kiiyo| 24 ka. pakkhara / 263- amhI samha -- paraspara eka dUsareke abhimukha / sAyaka - tIra / dhar3A - zarIra / dhama roLa - prahAra kara ke / cavadhAra - bhAlA vizeSa / 264. ruNajhaNa - jevaroMkI dhvani / nevara - pairameM dhAraNa karanekA striyoMkA eka prAbhUSaNa / havara - prii| raMbha - apsarA / acaMbha - praashcryyukt| 265. dhabhakaMti - umar3atA hai / kheDI vana - eka prAcIna vana jise arjunane jalAyA thaa| 266. khijAyaka - kupita / 267. jImaNa - bhojana yA bhojana karaneke lie / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa sahe khaga' dIrgha paThANa saMmAthi / huI khaga' jhATa karmadhaja hAthi / / 267 ghAyala hoya / hicai' 'kusaLAhara' dUjI khaga" bhATa kiyA baMTa doya | joye ' 'abharAMma' vihaMDaja' -11 javAna | 0 khahai' 2 [' 'mAMnaDa' 'cUhar3a-khAMna' khaga 14 .16 919 vAhai" khaga" cUhar3a khAMta" vikrALa | nArAjaka bAjaNa muhinALa" | grA vAhi paThANa sake na ubhAri / titai bhar3a 'sera' vAhI taravAri / / 266 sabhe bhar3a tIna lakhe taThe gaja hUla kiyau 16 khar3e haMsa bhoma" par3e kaTi khAMna " i 2 3 uDe sira vIja par3I asamAna | 'serA'" muhara * bhar3a sera samAna / khagAM* "haNiyoM judhi' mAnar3a-khAMta' 19 .28 0 / / 268 39 sariyanna / tariyanna / / 270 1 1 kha. ga. bAga | 2 ka. samAya / 3 kha. ga. Saga / 5 kha. ga. bhATaka 6 kha. hive / ga. hice | khAga / 16 4ka. hAtha / 7 kha. ga. dujA / 8 kha. ga. vaga / 6 kha. ga. kIyA / 10 ka kha. joe / 11 ga. bihaMja / 12 kha. ga. he / 13 kha. ga. 14. kha. cUhar3a -SAMna / 15 kha. bAhe / ga. bAhai / kha. ga. baga / 17 kha. ga. cUhar3abAna / 18 ka. ga. muhanALa 16 kha. ga. par3e / 20 kha bhauma / ga. bhUma / 21 kha. ga. SAMna / 22 kha. DaDo / 23 kha. bIja / 24 kha. sera | 25 kha. ga. mohare / 26 kha. ga. gAM / 27 ka. haNi / kha. haNIyau / 28 ka. mAnaha khAMna / 26 kha laSe / 30 kha. ga. koyau / 31 kha. tarIyaMtra / 267. bhATaka - prahAra / 26. hicaM yuddha karatA hai, bhir3atA hai / vihaMDaja - kaTa kara khahai- yuddha karatA hai / 266. nArAjaka - talavAra bAjataNau - ghor3eke / 2700 khar3e - prayANa karate haiN| haMsa-prANa / bhoma bhUmi muharaM - agAr3I / 271. hUla - prahAra | Gao Can Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] . sUrajaprakAsa 'madhA'hara mer3atiyA' jamarAMNa / praLe jhaLa rUpa 'tarIna' paThANa / / 271 kasIsata TaMka - aDhAra - kabAMNa / parI aha' rUpa dhravai sira pAMNa / dhaNI khaga' jhATa karai ghaNa ghAya / lagI kira vaMsataNa vana lAya / / 272 / / diya5 'bakhatAvara'6 mAkaDa DAMNa / khagAM jhaTa 'sera' haNe khurasAMNa / aLUjhata bAja khurAM'' majhi aMta / maMthai khuradeta gajAM mayamaMta' // 273 vadhai 'tariyatannaNau 14 sabacheka / haudA majhi khAga' lagAiya'" heka / jaThai khaga'8 taMta. jyUMhI vahI jAya / khar3A bhar3a ghUma caMkariya' khAya'5 // 274 tikai sira Isa liya3 musatAka / par3e chaka jANika phUla piyAka / 1 kha. medd'tiyaa| 2 kha. aNh| 3 kha. ga. ssg| 4 kha. bAMsa / ga vAMsa / 5 ka. die / kha. diiye| 6 kha. vakhatAvara / 7 kha. ga. ssgaaN| 8 kha. ga. ssursaarnn| 4 kha. bAjha / kha. baaj| 10 kha. ga. pur| 11 kha. ga. pur| 12 ka. madadaMta / kha. mdmNt| 13 kha. badhe / 14 kha. tarIyamnataNe / 15 ga. hodaa| 16 kha. ga. ssaag| 17 sa. ga. lgaaiiy| 18 kha. ga. ssg| 16 kha. bahi / ga. vuhii| 20 kha. ga. ssdd'aa| 21 ga. ckkeriiy| 22 kha. ga, SAya / 23 kha. lee / ga. lie| 272. kasIsata - dhanuSa para pratyaMcA car3hAte haiM / TaMka" kabAMNa - eka prakAra kA dhanuSa vizeSa / ghAya - prhaar| kira - maanoN| lAya - davAgni / 273. mAMkar3a- vAnara / DAMNa - chalAMga / khurasAMNa - yavana / aMta - praaNteN| mayamaMta madamasta / 275 Isa - Iza, mhaadev| musatAka - mastI, hrss| chaka - tRpta / mANika - maanoN| phUla - zarAba / piyAka-pIne vaalaa| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa kitA ghaTa phUTa luTai' hicakaMta / - kabUtara loTaNa' jema' karaMta / / 275 ubAsata' sIsa lar3eM dhar3a eka / isI vidha' ghATa kughATa aneka / vahai dhaja sAbaLa. khAga vihAra' / sajhai judha khAMna par3e saradAra / / 276 par3e bhar3a lohAi'' kheta'' pacIsa / aNI ghamasAMNa paNI ika - vIsa / saheta 'tarIna'12 judA dhar3a' sIsa / tarIna' paThANa paDai cavatIsa14 // 257 pAvai kuNa pAta kahai guNapAra / viDhe5 bhar3a 'sera' isau uNavAra / mahAbhar3a'6 sUra lar3eM 'padamesa' / ramai khaga jhATa hasaMta rikhesa // 278 vicai khaLa thATa karai asiveva' / dipai jima bhArathamai sahadeva 8 / 1 kha. ga. laTe / 2 ga. lauttnn| 3 ga. uvAsata / 4 kha. bidhi / 5 kha. bahe / 6 kha. bihAra / 7 kha. sjhe| 8 kha. ga. SAMna / 6 kha. paDe / 10 kha. lodIya / ga. lodhIya / 11 kha. ga. ghekha / 12 ga. triiyn| 13 kha. bhdd'| 14 kha. cavabIsa / 15 kha. "biddh'e| ga. viddN| 16 kha. ga. mahAbaLa / 17 ga. prsidaiv| 18 ga. sahadaiva / 276. ubAsata - ( par3e hue ? ) / ghATa - ghaTa, zarIra / phughATa - kSata-vikSata, kharAba / dhaja - bhaalaa| vihAra -vidIrNa karake / 277. kheta - yuddha-bhUmi / aNI - anIka, senA athavA is| ghamasANa - yuddha / 278. pAta - pAtra, kavi / vika - yuddha karatA hai| paramesa - padamasiMha / rikhesa - RSIza, nArada RSi / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadai jaradAha amIra . karALa / 'kalAvata' loha kara kaLicALa // 276 jaThe khaga vAhata' dAruNa 'jaita' / par3e jaradaita ghaNA pakharaita / dhasai' daLa mUgaLa' kIdha vidhUMsa / rudraggaNa dakSataNaijiga rUsa // 280 sAMmhai sira khAga vahIM ghamasAMNa / jiko' adhacaMdra bhaLakkata jANa / bhavAMniyaH dIdha siMdUraja' bhALa / bhaLAhaLa jAMNi'' tritI cakha bhALa // 281 pecAM majhi sroNa vahai aNapAra / jaTA gaMga jAMNika'' dhAra 2 hajAra / vaghaMbara jema silai 4 vikarALa'5 / ma~Dai 16 gaLi mALa jikA ruMDamALa // 282 na~dI gaNa jema turaMga nihaMga / jogAraMbha ATha sajhai riNa jaMga / 1 kha. baaht| 2 kha. ga. dhse| 3 ga. mugaLa / 4 kha. ga. raudragaNa / 6 kha. ga. ptnnau| 6 kha. ga. jiko| 7 ga. jANa / 8 kha. ga. bhvaaNniiy| 6 kha. ga. sNduurj| 10 ga. jAMNi / 11 kha. jAMNi / 12 kha. tritI / 13 kha. caSajhAla / 14 kha. ga. silhai| 15 kha. bikraal| 16 kha. ga. mNdde| 17 ka. ndii| 279. jaravALa - kvc| kalAvata - kalyANasiMhakA putra yA vaMzaja / kalicALa - yoddhaa| 280. pAhata - prahAra karatA, neta - jaitasiMha / jaradaita - kavacadhArI yoddhaa| pasarata - pakhara (kavaca jo ghor3A yA hAthI para DAlA jAtA hai)dhArI dhor3A yA haathii| vidhUsa - vidhvNs| rudragaNa - mahAdevake gaNa / dakSa - dakSa prajApati jo satIkA pitA tathA zivakA svasura thaa| jiga - yajJa / rUsa - ruSTa hokr| 281. bhaLakkata - camakatA hai| jAMNa - mAnoM / bhaLAhaLa - camakayukta, dedIpyamAna / jAMNi - maanoN| tritI- tRtIya / bhALa - lalATa / 282. pecA-pagar3IkI lepttoN| sroNa - zoNita, khUna / jANika - maanoN| vaghaMvara = (nyAghra+aMbara) - vyAghra crm| sila -silaha, kavaca / gaLi - kaMThameM, gale meN| 23. naMdIbA-zikSake dvArapAla baila kA nAma jisa para mahAdeva savArI karate haiN| turaMga ghor3A / nihaMga - yoddhA, viir| jogAraMbha - yogAbhyAsa / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa daLe khaga' 'sUra' tabhI viradeta'" / jaTAdhara rUpa kiyAM' bhar3a 'jaita' // 283 'bhimAjaLa" 'maukalaUta" bhir3aMta / ghamor3ata sela" sile udhar3aMta | ghaNA rata chUTata phUTata ghATa | majIThaki jAMNi duLe ra~gamATa" / / 284 surAM " gura ' rAyamalauta " sakAja / 'jasarAja ' / juTai 'muka~desa' taNo lohI bhila raMga turI ujhelata sela " amIra 14 dhaja lAla / pamaMga vacheka kareM uDAvata" loha jhaTAM jaradda maradda ra pAkhara par3e kaTi aMga 'jasau' khaga vAhata" yUM vahi jAta / gharAM duya jAMNa* va~TI gharavAta araddha & . 21 uthAla / / 285 - aNapAra / asavAra / jaMga | 16 pamaMga // 286 1 kha. ga. bala / 2 kha. biradaita / 3 kha. koyau / ga. kIyAM / 4 kha. ga. bhomAjala / 5 kha. ga. maukamaUta | 6 kha. ga. dhamauData / 7. selha / 8. silhai / 6 khaM. lAMNi / 10 ga. raMgamATi / 11 kha. ga. sUrAM / 12 ga. rAyamalota / 13 kha. ga. jhili / 14 ga pratimeM yaha zabda nahIM hai / 15 kha. udAvata / bAhata / 18 kha. bahi / 16 kha. ga. doya / 20 ga. jAMNi / 16 ga. praradha / 17 saM. 21 kha. gharabAna / 283. daLe - dhvaMsa karatA hai / viradvaita- virudadhArI, yazasvI / jaTAdhara - mahAdeva / 284. bhimAjaLa - bhImasiMha / mokalaUta mokalasiMhakA putra / ghamor3ata - prahAra karatA hai| ughar3aMta phaTatA hai| rata rakta, khuun| ghATa zarIra / duLe - - sile - kavaca giratA hai / 285. surAM gura- vIra yoddhA / jhila - tarabatara ho kara turI 286. pasaMga = ( plavaMga ) - ghor3A / jaradda - kabaca / praraddha - prAdhA / 287. jasau - jasavaMta siMha | [ xx - ghodd'aa| dhaja - bhAlA / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa kalAvata 'rAMma' laMDai kaLi cALa / diye khaga jhAMTa par3e ravadALa // 287 va rata' pherata kIca vilamma / kALI mar3hi bAkara jema kilamma / samobhrama 'jaita' 'jasA"" smkaaj''| . lar3e khaga jhATa liyAM' kuLa lAja / / 288 pachAr3ata jaMga amIra pamaMga' / ar3e ima rUpa 'rUpa'harau aNabhaMga / sajhai" khaga sela sakau5 riNasAja / viDhe 6 bhar3a 'jhUjha""taNau 'vnraaj'18|| 286 dhArUjaLa jhATa dhUbai 6 nirardhAma. / bhiDai 1 'kusaLesa' samobhrama 'bhUma'22 / bhArA khaga tUTata Upara bhALa / mur3a naha sUra lar3e matibALa23 // 260 ghaNA dhar3a4 pai hatha sobhata ghAva / vaNe'5 nara26 nAhara rekha vaNAva / 1 kha. ga. diiye| 2 kha. bddh'e| 3 kha. ga. tdd| 4 kha. ga. phairt| / kha. vilaMba / ga. vils| 6 kha. maTi / ga. mNddh'i| 7 kha. nema / 8 ga. kilaMma / 6 ka. samobhrama / 1. ga. jusaa| 11 kha. masakAta / ga. mskaaj| 12 kha. ga. loyaaN| 13 kha. ga. pvNg| 14 va. ga. sjhe| 15 kha. ga. sko| 16 kha. biddh'e| 17 kha. jUjha / ga. jhuujh| 18 kha. banarAja / 16 kha. ga dhuvai| 20 ga. niradhUpa / 21 kha. bhiDe / 22 kha. ga. bhuup| 23 ga. malavALa / 24 ga. ghnnaaghnn| 25 kha. ga. vnne| 26 kha. jiz2a ga. jima / 27. ravALa - yavana / 288. bar3he- bar3hatA hai| rata - rakta, khUna / koca-paMka, daladala / vilamma - bhAlA vizeSa (?)| kALI-kAlikA devii| maDhi - maMdira, sthAna / vAkara - bkraa| kilamma - musalamAna / samobhrama - putra / jaita - jaitasiMha / jasA - jasavaMtasiMha / 289. rUpaharau- rUpasiMhakA vaMzaja / aNabhaMga - viir| sau-saMhAra karatA hai| sako -- .. saba / jhUjha-jhUjhArasiMha / taNo-putra, tanaya / . . 260. pArUjaLa - talavAra / dhuba - prajvalita hotA hai (?) / bhUma - bhomasiMha / bhArA - samUha / mativALa - masta / 261. ghaNA - bahuta / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa . [87 juTai' ima' 'dUda'harau car3hi joma / bhaLAhaLa' khAga pachaTTata' 'bhoma' / / 261 satrAM adhaghATa kitAM adhasaMdha / . karai adhasIsa uDai adhakaMdha / isI vidha phala aNI avajhAr3a / racai' dhasi goLa bhayaMkara rAr3a / / 262 khAsA gaja khAMna taNA sira khIja / vahai khaga jAMNika vAdaLa voja / uDai gajasUMDa car3he asamAMNa / jAe ahi uDDi' maLe gira'' jANa // 263 vahai'3 sara sAbaLa dhAra vihAra / var3he" cukhacukkha huvau jiNa vAra / dhArUjaLa vAhi' vahAya nadhoma'8 / bhir3e ima 'bhoma' par3e bhar3a 'bhoma' // 264 1 kha. juutt| ga. juudd| 2 ga. yama / 3 kha. bhALAhala / 4 ga. pachaTata / 5 kha. vidhi / ga. vidhi / 6 kha. race / 7 kha. bhai| 8 kha. bIja / 6 kha. ga. asamANi / 1. kha. ga. ddi| 11 sva. ga. tr| 12 kha. ga. jaaNnni| 13 kha. bhe| 14 kha. baDe / ka. bddh'e| 15 kha. ga. tinn| 16 kha. baahi| 17 kha. bahAya / 18 kha. ga. nRdhom| 16 ka. bhidde| 20 kha. pdde| 291. dUda - rAva dUdA jisake vaMzaja mer3atiyA rAThaur3a haiN| harau - vaMzaja / pachaTTata - prahAra . karatA hai / bhoma - bhomasiMha / 262. satrAM - shtruoN| phUla - talavAra / avajhAr3a - kATa kr| pati- balAt ghusa kara / - goLa - senAkA madhya bhAga / 263. khAsA gaja - rAjA yA bAdazAhakI nijI savArIkA haathii| khoja - kopa karake / vIja - bijalI / ahi - sarpa / maLe gira - malayagiri / 264. sara - tiir| dhAra - talavAra / baDhe - kaTa kr| cukhacukkha - khaMDa-khaMDa / dhAra jaLa - tlvaar| bhir3e - yuddha karake / bhoma - bhomasiMha / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa . "vare' rabha vaisi' maLUsa vimAMNa' / cale raMgarAga hutAM camarAMNa / parI' bhari deta amratta' piyAla* / liya' chaka bhUma huvai raMga lAla // 205 miLe maLabAMhi parI matavALa' / vasai" sragi' sovana dhAMma vicALa / ramai khaga jhATa karai caeNDa'3 rAsa / sutAM 4 'siradAra' sa5 jIvaNadAsa // 296 jur3e gaja bAja'6 dhikhai gajagAha / 'bijAvata' 'rAma' karai khaga vAha' / phabai. suta jodhahadAsa 'phakIra' / ma~Dai khaga jhATa ba~De baha' mIra // 267 jur3e bhar3a 'mAhava' 'mAMna' sujAva / havai ghaNa' vIjaLa ghAva nihAka / 1 kha. bre| ka. vrN| 2 ga. vaisi| 3 kha. bimaann| 4 kha. pri| 5 ga. amRta / *kha. pratimeM yaha paMkti nimna prakAra se hai . 'pari bhari ammata deta piyAla / ' 6 kha. liiyai| 7 ga. hvai| 8 kha. ga. mile| 6 ka. gajabAMha / 10 kha. mativALa / 11 kha. base / 12 kha. ga. shrugi| 13 kha. rNg| 14 kha. ga. sutaM / 15 ga. su / 16 ga vaaj| 17 kha. baah| 18 kha. bahau / ga. voho| 16 kha. pnn| 2. kha. vIjala / 265. baisi-baiTha kara / jhaLUsa- jalasA / camarAMNa - ca~vara / piyAla - pyaalaa| chaka - nRtya / bhUma - bhuumi| 266. gaLavAMhi- kaMThAliMgana, bAhupAza / parI- apsraa| matavALa - masta / lagi - svrg| sovana dhAma - suvarNa-prAsAda / vicALa - viic| caeNDa - rnncNddii| rAsa - nRty| 297. dhikhai - teja rUpase hotA hai / gajagAha - yuddha / khaga vAha - talavArakA prahAra / 298. juI - bhir3atA haiN| mAhava - maahvsiNh| maoNna - maansiNh| sujAva - putra / nihAva - prahAra / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa viDhe' khaga 'kanha'' taNau 'vanirAja' / sutAM' 'akhamAla'5 'hariMda' sakAja // 268 rukAM jhaTa bhUka karai camarALa / calai naha 'caMdaharau' kaLicALa / taNaubhrama hiMdava'. siMgha tarAja / satrAM khaga vAhata'' jodha sakAja // 266 sutAM 'ratanesa' arijjaNasAha / thaTAM khaLa ghAvata loha athAha / . savAIyasiMgha 'abhAvata' sUra / karai khaga jhATaka jaMga karUra / / 300 sajhe khaLa' 'sAMvaLa'rau13 'pracaLesa' / mathA khaLa UData leta mahesa / catrabhuja'4 naMda 'haThI' kaLicALa / ripAM15 khaga vAhata'6 mALa barALa' / / 301 diye 8 khaga jhATa nisATa dujhALa / hicai judha 'nAtha' sujAva hiMdALa / 1 ga. vddh'e| 2 kha. ga. kAMnha / 3 kha. ga. vanarAja / 4 kha. ga. sutaM / 5 kha. agha. mAla / ga. aSamAla / 6 kha. camarAsa / 7 ka. caLicALa / 8 sva. ga. hIdava / 6 kha. siiNgh| 10 kha: baaht| 11 ga. arijaNa / 12 kha. ga. ssg| 13 kha. ga. sAMmala rau| 14 kha. ga. catrabhuja / 15 kha. riSAM / ga. rimAM / 16 ga. bAhata / 17 ga.' varALa / 18 kha. dIya 268. kanha - kaansiNh| vanirAja - banarAjasiMha / prasnamAla - akSayasiMha hariMda hrisiNh| 266. rukA - tlvaaroN| jhaTa - prhaar| bhUka - dhvNs| camarALa - yavana, musalamAna / caMdaharI-caMdrasiMhakA vaMzaja / 300. ratanesa - ratanasiMha / parijaNasAha - arjunasiMha / thaTA - senAe~ / ghAvata - saMhAra karatA hai| 101. sAvaLa - sAMvalasiMha / pracaLesa - acalasiMha / mathA - mastaka / naMva -putra / haThI haThIsiMha / jhALa barALa - paag-bbuulaa| 302: misATa - asura, musalamAna / dujhAla - yoddhA / hicaM - saMhAra karatA hai| nAtha - . . mAthUsiMha / sujAva - putra / hidALa - hiNduusiNh| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ) sUrajaprakAsa juTai' judha' 'nAhara'rau 'jagasAha' / uDAvata loha kahai ravi vAha // 302 uThe 'kusaLesa' taNau daIvAMna / gAr3hAMgura vAhata khAga 'gumAMna' / miLe' judha 'pIthala' saMbhrama 'mAMna' / taI khaga khAMna haNe musatAMna / / 303 arI khaga jhATata dhoma ameLa / surAvata' dUTha lar3ata 'sameLa' / 'narau' vajapALa' taNau naranAha / viDhe' silahaita lar3e khagavAha / / 304 uThai 'kisanesa' sutanna 'anopa' / ar3e khaga *jhATa car3he kuLa aopa / jaThai 'himatesa' 'ajabba' sujAva / karai' khaga vAhato adhikAva // 305 1 kha. jutte| 2 kha. judhi / 3 ga. taNo / 4 kha. mile / 5 kha. ga. sUrAvara / 6 kha. biddh'e| 7 kha. ga. hnn| 8 ga. judde| ' +... *cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiN| 6 kha. baahtaannau| 302. nAhara -- nAharasiMha / jagasAha - jgtsiNh| ravi- sUrya / vAha - zAbAza / 303. kusaLesa - kushlsiNh| daIvAMNa - viir| gAr3hAMgura - yoddhA, viir| gumAna - gumAna- siNh| pIthala - pRthvIrAja athavA pRthvIsiMha / saMbhrama - putra / mAna - mAnasiMha / taI - zatru, aattaayii| musatAna - mustAnisa, abhyasta / 304. arI - zatru / jhATata - prahAra karatA hai| dhoma - ( ? ) / ameLa - zatru / surAvata - sUrasiMhakA vaMzaja / dUTha - jabaradasta / sameLa - samelasiMha / narauyoddhAkA naam| vijapALa - vijayasiMha / bar3he - yuddha karatA , kATatA hai| silahaita - kvcdhaarii| khaga vAha - yoddhA, rAjapUta / 305. kisanesa - kisnsiNh| anopa - anopsiNh| aopa - kAMti, tej| himatesa - himmtsiNh| ajabba - ajabasiMha / sujAva - putra / adhikAva - adhikatA, adhika / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa aNIkar3ha' 'sUra' taNo 'pariyAga' / khaLAM' thaTa DhAhata vAhata khAga / samobhrama 'mANada' 'sUra'. saMgrAMma / karai khaga jhATaka dATaka kAma // 306 jaTA rudra krodha khagAM jagavaMta / bhir3e 'kiratesa' taNau 'bhagavaMta' / samobhrama 'sAhiba' 'kuMbha' satola / Dohai daLa muggaLa khAga aDoLa / / 307 dhubai khaga' jhATa DaMkAM vaji dhrIha / aDai 'abhaUta'1 taNau aNaboha / dhasai judha 'sAhiba' saMbhrama dhIMga' / sajhai khaga jhATa bahAdarasoMgha // 308 khagAM jhaTa 'nAhara' naMda 'khagesa' / vibhAr3ata khAMna 4 thaTAM' 'bagatesa' / 1 kha. ga. aNIkaTa / 2 ga. tnnoN| 3 kha. paalaaN| 4 kha. bAhata / 5 kha. jddaa| ga. judd'aa| 6 kha. ga. kuNbh| 7 kha. ddohe| 8 kha. mUgala / ga. mugaLa / 6 kha. dhuvi / ga. dhuvai| 10 kha. Sagi / 11 kha. ga. abhvuud| 12 kha. ga. dhIgha / 13 ga. bahAdarasiMgha / / 14 ka. thAMna / 306. aNIkar3ha - cunidA (1) / sUra-sUrasiMha / pariyAga - prayAgasiMha / thaTa - samUha, dala / DhAhata - saMhAra karatA hai| vAhata - prahAra karatA hai| samobhrama-putra / prANeda - praanNdsiNh| sUra - sUrasiMha / saMgrAma - saMgrAmasiMha / jhATaka - prahAra / vATaka - jabaradasta, mhaan| 307. rudra' - mahAdeva / jagavaMta - jagAtA haiM, prajvalita karatA hai| kiratesa -kIratasiMha / bhagavaMta - bhagavaMtasiMha / sAhiba - sAhibasiMha / kuMbha - kuMbhakaraNa / satola - samAna / Dohai - dhvaMsa karatA hai| aDoLa - aTala / 308. dhubai - jozameM AtA hai, prahAra karatA hai| DaMkA - ngaadd'oN| bhroha - nagADekI dhvani / prabhaUta - abhayasiMhakA putra / taNau - putra / praNabIha - niDara, vIra / sAhiba - sAhibasiMha / saMbhrama - putra / dhIMga - jabaradasta / 306. khagAM jhaTa - talavAroMke prhaaroN| nAhara - nAharasiMha / naMda-putra / khagesa - khaDaga siNh| vibhAr3ata - dhvaMsa karatA hai, saMhAra karatA hai| khAna - musalamAna, nara bulaMda / bagatesa - bkhtsiNh| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa jhaLAhaLa khAga khaLAM sira jhAr3i / race 'satrasAla' 'sadAvata' rAr3i // 309 mAMmau' 'satrasAla'taNau magarUra / sameM 'sakatesa' mahAbhar3a' sUra / sekhAvata' vAhata' khAga siMghALa / cA? jaLapUra cavadaha cALa / / 310 'abhammala' bhUpa 'umeda' abhaMga / jur3e kachavAha 'vijAvata' jaMga / kiyau' dhara gUjara pAMNi prakAsa / akhai navakoTa dharA jasavAsa / / 311 'bAhAdaraUta' sakrodha'3 bahAsa / diyai khaga jhATaka 'dAMNiyadAsa'14 / khagAM khurasAMNa vibhAr3ata khUra / tAM'5 'sabaLesa' 'bahAdara' sUra / / 312 1 ga. maumauN| 2 ga. sjhe| 3 kha. ga. mhaajudh| 4 kha. sessaav| . bAhata / 6. ga. cddh'e| 7 kha. ga. cavvadaha / 8 kha. ga. prabhamala / 6 kha. bijAvata / 10 . koyo| ga. koyo| 11 ga. bAhAdarautama / 12 ga. krodh| 13 kha. ga. dIrya / kha. vANIyAdAsa / ga. dANIyadAsa / 14 sva. ga. sutaM / 306. jhAr3i- prahAra karake / satrasAla - zatruzAla / sadAvata - zArdUlasiMhakA vaMzaja / - rAr3i- yuddh| 310. magarUra - garvapUrNa / sakatesa - zaktisiMha / sekhAvata - kachavAhA vaMzakI eka shaakhaa| siMghALa - vIra, yoddhaa| jaLa - teja, prAba, kAMti / cavaddaha - caudaha / cALa - ( maMjila ? ) / 311. prabhammala - mahArAjA abhysiNh| umeva - ummedasiMha / prabhaMga - vIra / jur3e - bhir3atA hai, yuddha karatA hai| vijAvata - vijayasiMhakA vNshj| ghara gUjara - gujarAta desh| pANi - hAtha / prakhe - akSaya / navakoTa - maarvaadd'| jasavAsa - kIrti, . yaza 12. sakoSa - krodhapUrNa / bahAsa - jozameM praakr| jhATaka - prahAra / khurasANa - musala____ mAna / vibhAr3ata - saMhAra karatA hai| khUra - samUha, dala / sabaLesa - sabalasiMha / bahAvara - bahAdurasiha / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kha bAr3hata / 5 kha. iMdra sIMdha / sUrajaprakAsa silhai khaga vAr3hata khAMna samobhrama 'sUra' 'vakhatta" 3 uLata sAbaLa jaMga ' rAsAuta " khAMna bhir3e dhamor3ata sela gajAM pari dhAva | jur3e 'iMdrasiMgha' ' 'harida' sujAba | 5 ramai 'mauhakAvata' jhar3a rUka | bhir3e 'bhagavaMta' par3e khaLa duratesa / 'suratesa' / jaMga // 315 du khaga bhATa par3e samobhrama 'rUpa' lar3e' 'anau' 'jagarAMma' sujAva abhaMga | jarU khaga bhATa par3e khaLa taI para 'sAMvata' krodha atALa | kara 'bakhatesa' jhaTAM kiramALa | jur3e suta 'bhoja' khagAM jamarAMNa / jaradaita par3ai ghamasAMNaM / / 316 ghaNA 6 kha. Saga / sarIra / saMdhIra / athAha / rimarAha / / 313 bhUkaM / / 314 2 kha. ga. baSpata / 3 kha. rAsAvata / ga. rasAvata / 4 ka. dhamoData | 7 kha. paDe / 8kha. ga. kopa / 316. sAMvata - sAmaMta siMha | 313. silhe - kavaca | vADhata - kATatA hai| sUra sUrasiMha / vakhatta bakhata siMha | rAtAuta - rAyasiMhakA vaMzaja / rimarAha - zatrunoMko sIdhA karane vAlA ripu rAhu 314, dhamor3ata - prahAra karatA hai / harida - harisiMha / sujAva - putra / mohakama siMhakA vaMzaja / zraujhar3a - bhayaMkara / rUka - talavAra | siMha / bhUka - dhvaMsa | [ 63 kiramALa - talavAra / yoddhA / par3e - vIragatiko prApta hote haiM / ghamasAMga - yuddha / - 315. duratesa - ( duSTa ? ) / rUpa - rUpasiMha / suratesa - sUratasiMha / zrano - pranAr3asiMha / / jarU - dRr3ha, jabaradasta ! mauhakAvata bhagavaMta - bhagavata - tALa - teja / bakhatesa - bakhata siMha | bhaTAM - prahAroM / bhoja - bhojarAja siMha | jamarAMga - yamarAja / jaravaMta - Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] sUrajaprakAsa taThe suta "bhAu" lar3aMta 'tiloka' 1 bhaTAM khaga daita kahai ravi jhoka | mahAbaLa' 'Uda' sujAva 'madanna' ' vir3he khaga bhATa siMdUra vadanna / / 317 'jagAvata' kIratasiMgha vrajAgi / lar3a khaga coTa khaLAM dhakha lAgi / haThI 'kaLiyAMNa' taNau kari hAka / pachaTTata rUka bhaTAM taThe 'mohakAvata" 'sAMma' E pisaNAka / / 318. sateja | majeja / giramera | upoTa 9 3 ma~Dai" khaga bhATa gAr3hAgura 'deva'"" taNau satrAM sira kATa diye 14 15 16 dhamor3ata sela silai ba~dha samobhrama samasera / / 316 dhIMga / 18 'Isara' daulatasIMgha 1 kha. bhAU / 2 kha. mahAvala / 3 kha. maddana / ga. madaMna / 4 kha baddana / rA. vadana / 6 kha. vIratasiMgha / ga. kIratisiMgha / 7 ga. cauTa / 6 kha. ga. pachaMTata / 10 ka. kha. mauhokAvata | 11 ga. maMDe / 12 kha. ga. deda | 13 ga. taNo / 14 kha. dauyai / 15 kha. ga. dharmoauData / 16 kha. silhai / samabhrama | 18 ga. dolatasiMgha | 17 ga. 317. bhAu - bhAusiMha / tiloka tilokasiMha / ravi sUrya / bhoka- zAbAza, dhanyadhanya / Uda - udayasiMha sujAva - putra madana - madanasiMha / vir3heM - kaTatA hai / siMdUra vadana lAla mukha / 318. jagAvata - jagarAmasiMhakA vaMzaja / vrajAgi - vajrAgni, vIra / dhana- joza, jalana / haThI - haThIsiMha | kaliyAMNa - kalyANasiMha / hAka jozakI AvAja / pachaTTata - prahAra karatA hai / pisaNAka zatru / 316. mohakAvata - mohakama siMhakA vaMzaja / sAMma - zAmasiMha / ma~Dai bhATa - yuddha meM talavAroMke prahAra karatA hai / upATa - ( uchAlatA hai, ukhAr3atA hai ? ) / majeja zIghra ( ? ) 1 deva - devIsiMha / giramera - sumeru parvata / - biDhe / 5 kha. 8ga. taNo - 320. dhamor3ata - prahAra karatA hai, mAratA hai / silebaMdha - kavacadhArI yoddhA / dhIMga - jabara dasta / Isara - IzvarIsiMha / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 95 samau' 'bakhatesa' na hai ani' sauta / nagai khaga khAMna haNa karaNota* // 320 bir3he khaga jhATa karai asi beva / dipai 'kusaLesa' samobhrama 'deva' / 'gaudAvata' rauda khagAM gajagAha / 'sivAvata' 'sUra' bahAdara sAha // 321 jur3e chaka choha'' kaThIrava jema / pachaTTata' khAga 'sadAvata' 'pema' / tachai' ghar3a mecha khagAM taha tAja / racai judha 'dIpa' taNau 'vacharAja' / / 322 lohAM jhaTa bAr3hata3 rauda lagassa / 'bahAdara'14 pIthalaUta' ba~gassa / 'rAghAvata'15 ANaMdasiMgha'6 dubAha / vibhAr3ata' muggaLa'8 bIjaLa bAha // 323 1 ga. smo| 2 ga. vsstes| 3 kha. ga. any| 4 kha. ga, sot| 5 ka. krnnaut| 6 ga. viddh'e| 7 ga. diye / 8 kha. vAhAdara / 6 jutte| 10 kha. ga. chauha / 11 kha. ga. pachaTata / 12 ka. tacai / 13 kha. vADhata / 14 kha. bAhAdara / ga. vahAdara / 15 kha. ga. dvArAvata / 16 kha. paannNdsiiNgh| 17 kha. bibhAr3ata / 18 kha. mUMgala / ga mugala / 302. samo- samAna, sammukha yA saamsiNh| bakhatesa -- bkhtsiNh| 'karaNota - rAThaur3a karaNake vNshj| 321. beva - ( bheda ? ) / dipai - zobhAyamAna ho rahA hai / kusaLesa - kuzalasiMha / samo. bhrama - putra / deva - devIsiMha / rauda - musalamAna / gajagAha - yuddha, yoddhA / sivA vata -- zivasiMhakA vaMzaja / bahAdarasAha - bahAdurasiMha / 322. kaThIrava - siMha / paTTata - prahAra karatA hai / sadAvata - zArdUlasiMha kA vaMzaja / pema - premsiNh| tacha - kATatA hai, saMhAra karatA hai| ghar3a- senA / mecha - mlecha, yavana / dIpa-dIpasiMha / 323. lagassa - lambAyamAna senAdala / bahAdara - bahAdurasiMha / pothalaUta -pRthvIsiMhakA vaMzaja / baiMgassa - muslmaan| bojaLa - talavAra / bAha - prahAra / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] sUrajaprakAsa aDai 'ratanesa' 'mohIkama'Uta / dhubai' khaga jhALa phabai abadhUta' / samobhrama vIThaLadAsa sadhIra / viDhe 'vakhatesa'5 khagAM nara vIra // 324 'kanhAvata' 'pema' ramai khaga krodha / 'jasAvata' 'nAtha' karai riNa jodha / jorAvara 'rAMmacaMdresa' sujAva / taThe khaga vAhata pAvaka tAva / / 325 'siMbhU' 'kusaLAvata' vIjaLa'' sUra / miraMbara" ghAya haNai magarUra / cakhAM dhikha coLa 'jogAvata' 'caMda' / vAhai' 2 khaga DhAhata' thATa 'vilaMda'14 // 326 taI khaga jhATa jadA sira tanna / kara 'jagatAvata' devakaranna'5 / 1 kha. dhuve / ga. dhuvai| 2 kha. kaba / 3 kha. ga. avdhuut| 4 kha. biddh'e| 5 kha. ga. bsstes| 6 kha. bIra / 7 kha. ga. rnn| 8 kha. dhoma / 9 kha. vaaht| 10 kha. bIjala / 11 kha. moraMbara / ga. mIrAbara . 12 kha. bAhe / ga. bAhai / 13 kha. vvADhata / ga. vaaddht| 14 kha. bilNd| 15 kha. karaMna / 324. ratanesa - ratanasiMha / dhurva - prajvalita hotA hai| phabai - zobhA de rahA hai| praba. dhUta - masta / 325. kanhAvata - kAnasiMha kA putra / prema - premsiNh| jasAvata - yazavaMtasiMhakA vaMzaja / nAtha - nAthUsiMha / jorAvara - joraavrsiNh| rAmacaMdresa - rAmacaMdrasiMha / pAvaka - agni / tAva -- josh| 326. siddh-shNbhuusiNh| kusaLAvata - kuzalasiMhakA vaMzaja / . kojaLa - talavAra / miraMbara-bare 2 yavana yoddh'aa| ghAya - prahAra / sagarUra - garvapUrNa / cakhA - netroN| ghikha- prajvalita ho kara / jogAvata - jogasiMhakA vaMzaja / caMda- ( ? ) / thATa- senaa| vilaMba - sara bulaMda / 327. tntr-shriir| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa mahobatasiMgha' taNau macharALa / ' sajhai jhaTa vIjaLa 'syAMma' sighALa" // 327 jaThai 'gajasAha' 'karanna'6 sujAva / vibhAr3ata mecha khagAM vanarAva / jur3e khaga jhATa 'anAvata' 'jaita' / bahAdara rauMda haNa biradaita // 328 'patAvata' hiMduvasiMgha pracaMDa / khahai khaga jhATa thaTAM khaTa khaMDa / sutaM 'bhagavaMtaja' 'jAlimasAha' / sajhai khaga jhATa uData sanAha' / / 326 'harI' suta 'kehara' jUTata heka / arI thaTa khAga vahaMta aneka / sajhai judha eha paTAyata'3 sIha / 'umedaka' jodha agai aNabIha'4 // 330 caMbAgaLa15 dhrIha tratraha tUra / 'kalAvata' jaMga karata karUra / 1 kha. mahobatasIMgha / 2 kha. biijl| 3 kha. sAma / 4 kha. siMghAla / 5 ga. jutte| 6 kha. karaMnna / ga. karaMna / 7 kha. vibhAData / 8 kha. bnraav| 6 kha. baahaadr| ga. vahAdara / 10 kha. ga. rauda / 11 kha. hIduvasIMgha / 12 kha. sannAha / 13 kha. ga. paTAita / i4 kha. aNavIha / 15 kha. vAgala / ga, trAMgaLa / / 327. macharALa - vIra, tejsvii| syAma - zAmasiMha / siMghALa - vIra / 328. gajasAha - gajasiMha / karanna - karaNasiMha / vanarAva - siMha, vIra / anAvataM - anAr3asiMhakA vaMzaja / jaita - jaitasiMha / rauMda - muslmaan| biradaita - yazasvI, viir| 329. patAvata - rAThaur3a vaMzakI pAtAvata zAkhA yA isa zAkhAkA vykti| bhagavaMtaja - bhaga vatasiMha / jAlimasAha - jAlamasiMha / sajhe - prahAra karatA hai| 330. harI- harisiMha / kehara - kesarIsiMha / paTAyata - vaha jisake pAsa bar3I jAgIra ho| sIha - (?) / umedaka - ummedasiMha / jodha - yoddhA (putra ?) / praNabIha - niDara / 331. bAgaLa - ngaadd'aa| dhroha - nagAr3eko dhvani / bahatraha - nagAr3e yA tUra nAmaka vAdyakI dhvani / tUra - vAdyavizeSa / kalAvata - kalyANasiMhakA vaMzaja / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] sUrajaprakAsa vahai' asavAra aneka vrahAsa / diya2 khaga jhATaka 'goyaMdadAsa' / / 331 'kalAvata' loha karai kaLicALa' / 'badrI' karimALa haNaMta ba~gALa / jorau'' haranAtha taNau jamarAMNa / khahai khaga jhATa Dhahai khurasAMNa / / 332 'jorAvara' 'Udala'6 saMbhrama jodha / vahai kiramALa karALa virodha / khagAM vaji dhUkhaLa DhAhata khAMna / damaMgaLa sAmaMta saMbhrama 'dAna' / / 333 rimAM ghaTa coLa karai khaga rUpa / racai judha 'kehara'rau'. 'jagarUpa' / pachaTTata'' muggaLa2 sela prahAra / sajhai judha 'sera' taNau siradAra // 334 samobhrama' 3 'vIThaLa'14 'kehara'15 sUra / ba~gALaka khAga uDai ghaNa bUra / 1 kha. bar3he / ga. vddh| 2 kha. diiyai| 3 kha. ga. kalicAla / 4 ga. joro| 5 kha. ddhai| ga. ddohai| 6 ga. udl| 7 kha. bhai| 8 kha. ga. vali / 6 kha. ga. dhauSala / 10 ga. kehari rau| 11 kha. ga. pachaMTata / 12 kha. mUgala / ga. mugala / 13 ka. ma. smaubhrm| 14 kha. bIThala / 15 kha. kehri| 331. vahAsa - ghodd'aa| 332. kaLicALa - yoddhA, vIra / badrI- badrIsiMha / karimALa - talavAra / ba~gALa - musala. mAna / jorau- joraavrsiNh| khahai - nAza karatA hai, yuddha karatA hai| Dhahai - vIra gati prApta hote haiN| khurasANa - yavana / 333. jorAvara - jorAvarasiMha / Udala - udayasiMha / saMbhrama - putra / karALa - bhayaMkara / dhUkhaLa - yuddha, ( tIkSNa ? ) / DhAhata - kATatA hai, mAratA hai / khAMna - musalamAna / damaMgaLa - yuddh| sAmaMta - saamNtsiNh| dAMna - daansiNh| 334. rimA - zatrunoM / ghaTa - zarIra / coLa - lAla / kehara - kesarIsiMha / jagarUpa - jagarUpasiMha / sera - zerasiMha / siradAra - saradArasiMha / 335. samobhrama - putra / vIThaLa - vIThaladAsa / baMgALaka - musalamAna / bUra - dhvaMsa / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 66 dhamor3ata' sela ujhela dudhAra / samobhrama 'rUpa' bhiDai 'saradAra' // 335 'jorau'2 'aNadAvata' 'jaita' 'juhAra' / satrAM' ghaTa' sIsa bajAvata sAra / 'haThI' suta 'jIvaNa' paurasa hUMsa' / ramai khaga jhATa DaeNDehar3a rUsa // 336 jur3e 'rAyasiMgha' car3he ghaNa josa / ramai jhaTa tega 'anAvata' rosa / samobhrama 'rAjar3a' rUpa samAtha / haIdaLa vADhata vIjaLa hAtha // 337 virAMNa" sarUpa kiyAM' jiNavAra / samobhrama 'jodha' laDai 'siradAra' / giLe 2 sira bhUka huvau avagAr3ha' / vahI" khaga jhoka khatrIvaTa vADha6 / / 338 bhide ha~sa Uprama maMDaLa bhAMNa / mahAbhar3a joti miLe7 rahamANa / 1 kha. ga. dhamaur3ata / 2 ga. joro| 3 ga. satra / 4 kha. ghaDa / ga. ghdd| 5 kha. porasa / 6 kha. ga. hoNs| 7 ga. rme| 8 kha. ga. roMsa / 6 kha. ros| 10 kha. ga. viiraaNnn| 11 kha. kiiyaaN| ga. kIyai / 12 kha. ga. gol| 13 kha. ga. havo / 14 kha. anngaaddh'| 15 kha. baahii| 16 kha. bAr3ha / 17 ga. milai / 335. dhamor3ata - mAratA hai| dudhAra - do dhAra vAlA bhaalaa| rUpa - rUpasiMha / 336. joro- jorAvarasiMha / aNadAvata -AnaMdasiMhakA vNshj| jaita - jaitasiMha / juhAra - juhArasiMha / bajAvata - prahAra karatA hai / sAra - tlvaar| haThI- haThIsiMha / jIvaNa - jIvaNasiMha / hUMsa - utsAha, abhilASA / rUsa - romAJcakArI prakAra (?) / 337. anAvata - anaadd'siNh| rAjar3a - rAjasiMha / rUpa- ruupsiNh| samAtha - samartha / haIdaLa - azva-dala, ghudd'-senaa|| 338. virAMNa - bhayaMkara, bhyaavh| samobhrama-putra / jodha- jodhsiNh| siradAra - srdaarsiNh| bhUka - dhvaMsa, nAza, cuur-cuur| avagAr3ha - vIra, chalanI, lathapatha, zarA bora (?) / jhoka - dhanya dhanya / khatrIvaTa - kSatriyatva / 336. haMsa - prANa / Uprama maMDaLa - vissnnu-mNddl| mahAbhar3a - mahAbhaTa, mhaayoddhaa| raha mAMNa- iishvr| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] sUrajaprakAsa samobhrama 'jodha' 'gumAMna' sadhIra / viDhe taravAra khaLAM vimarIra / / 336 'sadAvata' 'sAMmata' syAMma sanAha / sajhai khaga vAha' birAha sarAha / dhamor3ata' sela silha ba~dha dhIMga / samobhrama 'syAMma' 'mahaukamasIMgha8 // 340 calai madamatta paTAjhara cAla / lar3e khaga 'teja' samobhrama'' 'lAla' / itA judha mer3atiyA' umarAva / ramai riNa khela vaDA12 riNarAva // 341 dhubai 3 raNadhoma aNI ghaNa dhAra / uDai'4 rata chauLa'5 apAra apAra / jodhA bhar3a jaMga karai jiNavAra / sirai suta bhIma 'patau' siradAra // 342 1 kha. biddh'e| ga. vaDh / 2 ga. sjhe| 3 kha. bAha / 4 kha. ga. virAha / gha. viroha / 5 kha. ga. dhmauddt| 6 ga. sila / 7 kha. ga. saam| 8 kha. mauhokarmAsaMgha / ga. mhiiksiNgh| 6 kha. khmmNt| 10 kha. smaubhrm| 11 kha. ga. meddtiiyaa| 12 kha. bddaa| 13 kha. dhube / ga. dhuve / 14 kha. vuDai / ga. vuDe / 15 ga. chol| 336. gumAMna - gumAnasiMha / vimarIra - jabaradasta / 340. sadAvata - zArdUlasiMhakA vaMzaja / sAMmata - saamtsiNh| syAMma - svAmI / sanAha - rkssaa| sajhe sarAha - talavArakA prahAra karatA hai taba donoM rAha ( hiMdU aura musalamAna ) usakI prazaMsA karate haiN| dhamor3ata - prahAra karatA hai| silha ba~dha astra-zastroMse susajjita, kvcdhaarii| dhIMga - yoddhA, vIra / syAMma - shyaamsiNh| 341. madamatta - madonmatta, masta / paTAjhara - hAthI / teja - tejasiMha / lAla - lAlasiMha / mer3atiyA - mer3atAke zAsaka rAThaur3a rAva dUdAke vaMzajoMkI eka upazAkhA / riNarAva - yoddhA, viir| 342. dhubai- krovameM prajvalita ho rahe haiN| raNadhoma - yuddhAgni / aNI- anIka, senaa| rata - rakta, khUna / chauLa - pravAha, dhArA / sira- zreSTha / bhIma - bhImasiMha / ptauprtaapsiNh| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa 9 bhir3e mukha mUMcha zraNI bhuMvahAra' / dhare hatha rauLaviyau 6 vaNai mukha coLa chibai 'patai' asa' hAkaliyau .26 yuddhameM barAtarI tulanA laharAja | lagai sara sroNa jagai " saje " a~ga jAMNa kasUMbala sAja / jamAtiya 12 jodha jamAtisa 13 jAMna / vajai sura siMdhava rAga vidhAMna lADI jima rauda ghar3A vapa lekha 16 dusaisa gAji gAM' ` jima" dekha " / 17 I 18 16 22 23 4 15 ayau" jima vIca turI asavAra / Avai jima toraNa vIMda udAra / / 345 phera dUjau rUpaka 4 4 cavadhAra | brahamaMDa | paracaMDa // 343 bhALAhaLa sAbaLa vAhata bhUla / .27 28 sadAsiva bAta jAMNi trasUla 1 - // 344 1 kha. muMcha / 2 kha. ga. bhaMvahAra / 3 ga. dharai / 4 kha. rauLavIyau / ga. viyo / 5 kha. baNe / ga. vaNe / 6 kha. chive / ga. chivai / 7 kha. ga. zrapti | 8kha. ga. hAkalIyo / kha. ga. lage / 10 kha. ga. jage / 11 kha. ga. sabhe / 12 kha. ga. jamAtIya / 13 ga. jamAjisa / 14 sIdhuva / ga. sIdhava / 12 kha. bidhAna / 16 kha. bapa / 17 kha. ga. lekhi / 18 kha. gAja / 16 kha. samAM / 20 kha. bhima / 21 kha. ga. deSi / 22 kha. zrAyau / ga. zrAyo / 23 kha. raNa / ga. riNa / 24 kha. boc| 25 kha. bIMda / 26 kha. ga. bhaLa 1 27 kha. bAhata / 28 kha. trizUla / ga. trisUla / 343. bhuMvahAra - bhauhoM / rauLaviyo ghumA kara prahAra kiyA / cavadhAra - bhAlA coLa lAla / chibe - sparza karatA hai / brahamaMDa - AkAza | pate pratApasiMha / hAkaliyau - hAMkA, teja gati se calAyA / [ 101 sAja - 344. sroNa - zoNita, khUna / laharAja - ( ? ) | jAMNa - mAnoM / kasUMbala - lAla raMga / * ghor3ekI jInake upakaraNa / sura- svara, AvAja / sidhava - vIra rasakA rAga / vapu, zarIra / dusai zrasa - zatruvIMda - dUlhA / 345. lADI - dulhina / rauda ghar3A yavana senA / vapa dalake ghur3asavAra / gAM- samadhI / turI - ghodd'aa| 346. jhAlAhala - dedIpyamAna / sAbaLa - bhAlA vizeSa / bAhata - prahAra karatA hai / bhUla - samUha | - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] sUrajaprakAsa jaThe uchaTai khaLa sela jar3ata / paTai' car3hi jAMNi kanahIM par3ata // 346 mahAbaLa mUggaLa DhAhi amApa / paTAbhara sela jar3a 'paratApa' / aopai rata cAcara ghAva uphAMNa' / khulai gira jAMNika mAMNika khAMNa / / 347 khatrI gura khApahutAI khaLakAya / dhArUjaLa'' kAr3hiya'' sela dhapAya / aDai khaga jhATa a~goa~ga pApa / par3e khaLa thATa lar3e paratApa' / / 348 *dhar3acchata'2 phAMka uDai khaLa dhUTha / sirA cAcarAra' jar3I15 laga sUTha / 1 ga. pddh'e| 2 ka. knNk| 3 kha. maahaabl| 4 kha. mUgala / ga. mugala / 5 kha. ga. . upai|. 6 kha. uphaanni| 7 kha. ga. ssule| 8 kha. SAMNi / ga. ssaaNn| 6 kha. khApahaMta ! ga. khaaphuutaa| 10 kha. ga. dharUjala / 11 kha. ga. kaTTIya / ___ *... *yahAMse Age cinhAMkita paMktiyAM to ga. pratimeM nahIM milI haiM kintu kucha dUsarI paMktiyAM milI haiM jo ka. tathA kha. pratiyoMse mela nahIM khAtI haiM, ve nimna haiM-- 'anau haranAtha taNo avanADa, viDhe vicatrAM dhaDa SAgi vibhADa / jaTha Saga vAhi varai kari josa, pachAData mIra vagata ra pausa / kaTai kilamAMNa huvai rata kIca, viTai ika jodha SalAM daLa vIca / ' yaha paMkti pRSTha 105 (pRSThake pAThAntarakA noTa dekhie) ke pAThAntarake anusAra nimna prakAra hai 'baDhe ika vAja taThe riNa biic|' 12 kha. dhaDachata / 13 kha. dhUta / 14 kha. ka. cacarAra / 15 kha. jaaddii| 16 kha. sUta / 346. uchaTa - uchalate haiM, kaTate haiN| jaIta - prahAra karatA hai| paTai - paTA nAmaka khela / 347. DhAhi-mAra kara, kATa kara / amApa - apAra / pttaajhr-haathii| jar3e-prahAra karatA hai| rata- rakta, khUna / cAcara-bhAla, lalATa, mstk| jAMNika - maanoN| mANika - mAnikya / 348. khatrI gura-bIra, yoddhA / khApahatA- talavArake myAnase / khaLakAya - prahAra kara ke| dhArUjaLa - talavAra / sela - bhaalaa| dhapAya - tRpta krke| par3e-vIra-gati prApta hote haiM / thATa - senaa| 346. ghaDacchata -prahAra karatA hai / phAMka - yahAM 'khApa' zabda honA cAhiye jisakA artha tala vAra bhI hotA hai| dhuutth-viir| cAcarAra-bhAla, lalATa / jar3I-prahAra kiyaa| laga - taka, paryanta / sUTha-( ? ) / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 103, diya' adhasIsa adhai mukha' daMta / bhinA' citarAMma adhA ghaTa bhaMta // 346 dar3oM jima sIsa uDai khaga dAva / dhar3AM para bAja karai mraga' dhAva / khurAM majhi aMta aLUjhata kheta'1* / ka. 2 kapi DAMNa car3he gaja keta // 350 *bacheka bacheka 'patai 14 jiNavAra / sajhai5 ghaNa mecha khagAM siradAra / 'salema' 'alI mahamaMda' sadhIra / mAre khaga jhATaka doya amIra // 351 suhai'6 iNa bhAMti lar3e samarAtha / 'pAtau' jima bhAratha mAMjhala' pAtha / hice ima eka'8 anekaha hoya / kahai guNa pAra na pAvata koya / / 352 1 kha. dos| 2 kha. adhai| 3 kha, muSi / 4 kha. daaNt| 5 kha. bhiinaa| 6 kha, bhAMta / 7 kha. adh| 8 kha. mussi| 6 kha. dAMta / 10 kha. mRg| 11 kha. ghAva / 12 kha. kr| 13 kha. karDa / ....."cinhAMkita paMktiyAM ga. pratimeM nahIM haiN| 14 kha. pmai| 15 kha. sjhe| 16 kha. sohai| 17 kha. mAMjhali / 18 kha. heka / 350. dar3A - geNdoN| dAva - prhaar| dhar3A - vIra gati prApta vIroMke zarIra / bAja- ghodd'aa| dhAva - daur3a, caal| aMta - aNtdd'ieN| kheta - yuddh-sthlmeN| kar3e - pAga, nikaTa / kapi- vAnara / DAMNa - kUdAna, chalAMga / keta- ketu, dhvjaa| 351. pate - prtaapsiNh| sajhe - saMhAra kara diye / mecha - mleccha, yavana / siradAra - saradArasiMha / sadhIra - dhairyavAna, vIra / jhATaka - prahAra / 352. suhai - zobhA detA hai| samarAtha - samartha, shktishaalii| patI- pratApasiMha / bhAratha - bhArata, yuddh| mAMjhala - mdhymeN| pAtha -- pArtha, arjun| hice - yuddha karatA hai, / yuddha meM kATatA hai / guNa - kIrti, yaza / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] sUrajaprakAsa ma~De khaga jhATa diyai kavi' mauja / 'phatau' khaLa sIsa uDAvata phauja / sa. vara hara vajai ratha sauka' / 'jhuMjhAvata'5 jhUjha karai ravi jhoka // 353 dhramaMdhrama haikhura sesa dhujAva / juTai khaga 'nAhara' 'kanna sujAva / jUDai khaga 'lAla' samobhrama 'jaita' / 'udAvata'8 : 'jaita'9 lar3e akhaDaita // 354 'jodhAvata' 'sAhibasiMgha'' sujosa / rimAM taravAra' haNe ghaNa rosa / uDAvata'2 loha dhare' khatra aAgha / vihAriyadAsa'4 samobhrama 'vAgha' // 355 vahai'5 khaga rauda haNe judha bera / 'phatauM' sivadAMna sutanna'6 aphera / . 1 kha. ga. siv| 2 kha. sjhe| 3 kha. br| 4 kha. ga. soka / 5 kha. ga. bhUjhAvata / 6 ka. jhoka / 7 kha. kaMna / ga. krana / 8 kha. uudaavt| 9 kha. ga. ded| 10 kha. ga. saahibsiiNgh| 11 kha. trvaari| 12 ga. udAvata / 13 kha. dhrai| 14 kha. bohArIyadAsa / ga. vihaariiydaas| 15 kha. baahai| ga. vaahai| 16 kha. ga. sutana / 353. maMDe jhATa - talavAroMse yuddha karatA hai| phatau- phatahasiMha / uDAvata - kATatA hai| vara - pati / hUra - parI, apsraa| sauka - teja gatise AkAzameM vAyuyAnAdike calanekI dhvani vizeSa / jhaMjhAvata - jhUmArasiMhakA vNshj| jhUjha - yuddh| ravi suury| jhoka - zAbAza / 354. bhramaMdhrama - ghor3e Adike vegase calanese bhUmike kaMpanakI dhvani / haikhura - ghor3eke TApa / sesa- zeSanAga / dhujAva - kaMpana / juTai-bhir3atA hai| nAhara-nAharasiMha / kannakaraNasiMha ! sujAva - putra / jur3e - bhiMr3atA hai, Takkara letA hai| lAla - lAlasiMha / samobhrama - putra / jaita - jaitsiNh| udAvata - rAThaur3oMkI udAvata zAkhAkA vyakti / akhaDaita - yoddhaa| 355. jodhAvata - jodhAkA vNshj| rimA - shtruoN| rosa - roSa, kop| khatra - kSatriyatva, kSatriya / mAgha - mAnya, sammAna / bAgha - vaaghsiNh| 256. rauda - muslmaan| vera- samaya / phalo - phatahasiMha / aphera - na mur3ane kAlA, viir| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa - [105 vi' riNa' vIca' javAMniya vesa / taThe haranAtha taNau' 'sagatesa' // 356 taThe 'haThamAla' 'kisora' sutanna" * / kevI khaga jhATata 'Asakaranna / juTai khaga jhATa 'haThI' jiNavAra / 'haThI' sira vAjata" khAga hajAra // 357 'jogAvata' dhAra dhasaMta11 'javAMna12 / sajhai jima tApasa gaMga sinAMna / uDai 5 jaradaita vj'| khaga ema / jaI majhi phajjara" gajjara' jema / / 358 1 kha. bir3e / ga. vddh| 2 kha. rnn| 3 kha. ga. boca / 4 kha. ga. jvaaNniiy| 5 kha. bes| 6 ga. tnno| 7 kha. sutaMnna / ga. sutaMna / *yahAMse Age kha. tathA ga. pratiyoMmeM nimna paMktiyAM milI haiM 'mile jhaDa loha SagAM vaDa mana / / varA chaka juTata ghATa vraadd'| anau haranAtha taraNo avanADa / ' noTa - kha. prati meM yahAMse AgekI paMktiyAM ve haiM jinakA pAThAntara pRSTha 102 meM diyA jA cukA hai / una paMktiyoMke atirikta bhI isa kha. pratimeM unase Age kucha paMktiyAM aura milI haiM jo nimna haiM kintu ye saba ga. pratimeM nahIM milI haiN| ga. pratimeM jo milI thIM unakA pAThAntara pRSTha 102 para diyA jA cukA hai, vahAM para ye paMktiyAM kha. pratimeM nahIM milI thIM kinta yahA~ para kha. pratimeM ve hI paMktiyAM mila gaI haiN| inake atirikta kha. pratimeM kucha aura paMktiyAM yahA~ para milI haiM jo ga. pratimeM yahAM para nahIM haiM, ve nimna haiM____ 'rUko jhaTa hIka pADe paSarata / jikai asi pApa car3he kari jaita / / baSAMNata bhAga 'niSe' gaja voha / 'anau' haranAtha taNau aMgi loha / ' 8 ga. jhAr3ata / yahAM para isase pahale isa paMktike Upara kha. tathA ga. pratiyoMmeM nimna paMkti milI hai 'taTha 'virato' caMdrabhAga sutaMnna / ' 6 kha. juii| 10 kha. bAjata / 11 ga. dhAsata / 12 kha. jaghAna / 13 kha. ga. sajhe / 14 kha. ga. sanAMna / 15 kha. utth| 16 kha. bajai / 17 ga. phajara / 18 ga. gajhara / 356. javAMniya vesa - yuvaavsthaa| sagatesa - zaktisiMha / 357. haThamAla - haThIsiMha / kisora - kizorasiMha / sutana -putra / kevI- zatru / haThI - htthiisiNh| 358. jogAvata - jogasiMhakA vaMzaja putra / dhAra "javAna - jogasiMhakA vaMzaja javAnasiMha jaba yuddha meM praveza karatA hai| tApasa- tpsii| phajjara-prAtaHkAla / gajjara-prAta:kAla bajane vAle ghaMTe para hone vAle prahAra, yA prAtaHkAla bajane vAlA ghaMTA / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] sUrajaprakAsa jaThe ghara' sIsa par3e uDi jAma / taThe asi jhoki lar3e dhar3a tAMma / mahArata' muMDa vihaMDa hasaMta / dharA majhi ruMDa' vituMDa dhasaMta // 359 haI ghar3a khAga jhaTAM dhar3a heka / kiyA dhar3a Apa sarIkha aneka / kirammara tIra vahai ghaNa'' kuMta / hasai rikha nArada paurasa hUMta'1 // 360 ghar3I dUya'5 ema karai ghamasAMNa / varai raMbha prAMNa car3hesa'5 vimAMNa' / vasai jhugi 'dhUhar3a' sIsa varIsa / sirai ruDamALa kiyau hara sIsa / / 361 ikhe'8 pita Upara loha apAra / karai khaga jhATa 'gumAMna' kuMvAra / dhArUjaLa muggaLa' tUTata ghaMha / viDhe 2 "abhamunya' jyuhI cakrabRMha // 362 1 kha. uDi / ga. udd| 2 kha. ga. dhr| 3 kha. ga. hakArata / 4 kha. vihNchu| 5 kha. ga. eNdd| 6 kha. ga. vituuNdd| 7 kha. koyaa| 8 kha. ga. karimara / 9 kha. bahai / ga. vhai| 10 kha. ghasA / 11 kha. kautikahUMta / ga. kotkhuuNt| 12 kha. ga. doya / 13 kha. ga. kre| 14 va. bre| ga. vre| 15 va. ga. cddh'es| 16 kha. bimANa / 17 kha. koyau| 18 kha. iithe| ga. iss| 16 kha. ga. uupri| 20 kha. kuvAra / 21 kha. ga. muuNgl| 22 kha. bir3e / 23 kha. ga. abhmuNni| 24 kha. ga. pratiyoMmeM yaha zabda nahIM hai| 356. jAMma - samaya, pahara / muMDa - mastaka / ruDa-dhar3a / 360. haI ghar3a - ghur3a-senA / jhaTAM - prhaaroN| kirammara - talavAra / kUta - bhaalaa| 361. ghamasANa - yuddha / raMbha - apsarA / stra gi- svrgmeN| dhUhar3a - rAva dhUhar3ake vaMzaja, rAThaur3a / varIsa -pradAna karane vaalaa| sirai- zreSTha / 362. ikhe - dekha kara / gumAMna - gumAnasiMha / dhArUjaLa - tlvaar| vir3he- vIra gati prApta huA / abhamunya - abhimanyU / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa joe lugha' Upara ' bhAji' na jAya / ghaNI kuLa lAja lar3eM ghaNa ghAya / jisI vidha" bALaka" E giNai naha besa " jhaDai khagathATa lohAM harNe jhilamilla tila tilla ' 1 parI vara sUra / kiyA " vara hUra / / 364 6 garAja gajarAja // 363 11 1 .12 tegAM muMha ghATa huvI 14 sutau riNa seja haI ghaNa mIra car3he ratha neha 'haThI' vara cAhi / miLe" srugi iMdara" miMdara mAhi / jaTha khaLa bhUka huveM haya jamma / 'dalAvata' vAhata khAga 'padamma' ' vahai" khaga vIja* * jyuMhIM 'dalau 25 'amarAvata' jUTata dUTha " / 16 20 ma khaga 4 vUTha karai khaga jhATa caMDI samobhrama 'rUpa' lar3ai a 3 1 kha. lupa / ga. laghu / 2 kha. uMmmara / ga. umara / 7 kha vidhi| rA. vi / 5 ga laDe / 6 ga. jisi / mRgarAja / 10 ga. vesa / 11 kha. ga. jhilajhilla | tilatila / 14 kha. ga. sejha | 15 kha. ga. kIyA / 18 ga. raMdara / 16 kha. bAhata / 20 ga. paddamma / 23 kha. ga. jahIM / 24 kha. ga. ghaNa / 25 ga. dalo / jayakAra / 'siradAra' / / 366 16 93 / / 365 3 kha bhAgi / 8 kha. vAlaka / 6 kha. ga. 12 ga. ho / 13 kha ga. kha. ga. suta / 17 ga. milai / 21 kha. bahai / 22 kha. bIja / 26 kha. duTha / - [ 107 363. nagarAja - mRgarAja, siNh| vesa- vayasa, zrAyu / 364. lohAM jhilamilla - ghAvoMmeM tarabatara ho kara / riNa seja - raNa-zayyA | parI - apsarA / mIra - musalamAna, bar3A musalamAna saradAra / hUra- apsarA / 365. haThI - haThIsiMha / bhUka - cUra-cUra dhvaMsa / dalavita dalasiMhakA vaMzaja / padamma - padamasiMha | 4 ga. jAI / 366. vIja - bijalI / vUTha - varSA / dalau dalasiMha / zramarAvata - amarasiMhakA vaMzaja / vUTha - jabaradasta / jayakAra - jaya dhvani / rUpa- rUpasiMha / siradAra - saradArasiMha / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] sUrajaprakAsa arI ghaTa sAbaLa aMta aLUjha / jhika' 'sakatAvata' dAruNa' jhUjha' / samobhrama 'Uda' dhubai caMdra hAsa / daLAM khaLa Dohata mohana dAsa / / 367 bhaLAhaLa seLa ghamor3ata 'bhAMNa' / pa. mugaLAMNa jurmANa' piThAMNa / satrAM kari sela ujhela sarIra / vahai" vadhikhAga 'jasAvata' vIra // 368 satrAM gahi' kaMdha uDAvata sIma'' / bhamAvata jAMNi gajAM ghar3a3 bhIma / hicai bhar3a 'mAla' vahai khaga hAtha / nijor3ata roda'4 samobhrama 'nAtha' // 366 ghaNUM khaga jhATa karai jhaLa ghAMma / jorAvarasIMgha'5 'phatAvata' jAMma / sa~mobhrama 'kehari' 'mAhavasAha' / nijoData roda6 khagAM naranAha // 370 1 kha. ga. jhIkai / 2 kha. daarnn| 3 kha. bhuuk| 4 kha. ga. mohaNa / 5 kha. ga. dhmoddt| 6 kha. juyAMNa / ga. juvAMNa / 7 kha. bhai| 8 kha. bdhissaag| 6 kha. biir| 10 kha. ga. grhi| 11 ka. sIsa / 12 kha. dhdd'| 13 kha. bhai| 14 ka. rod| 15 ga. siNgh| 16 ka. raud| 367. arI - ari, zatru / ghaTa -- shriir| aMta - prAMteM / sakatAvata - zaktisiMhakA vaMzaja / jhUjha - yuddha / Uda - udayasiMha / dhubai - prahAra karatA hai| caMdra hAsa - talavAra / Dohata - mathana karatA hai, dhvaMsa karatA hai| 368. jhaLAhaLa - camakadAra, dedIpyamAna / ghamor3ata -prahAra karatA hai| bhANa- sUrajasiMha / par3e -- vIra-gati prApta hote haiM / mugaLAMNa - mugala, yavana / junAMNa - javAna, yuvA / piThANa - yuddha / jasAvata - jasavaMtasiMhakA vaMzaja / 369. gajAM ghar3a - hAthI dala / bhIma - pAMDu putra bhIma / hice - yuddha karatA hai| mAla - __ mAladeva yA raaymlsiNh| nijor3ata- kATatA hai, saMhAra karatA hai| rauda - yavana, musalamAna / samobhrama - putra | nAtha - nAthUsiMha / 370. phatAvata - phatahasiMhakA vaMzaja / kehari - kesarIsiMha / mAhavasAha - mAdhosiMha / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 106 ko hari teja vaNai' daivAMNa' / ra khaga 'jaita'3 taNo jamarAMNa / pachAr3ata muggaLa caMdra - prahAsa / dipai 'aNadAvata' sUMdaradAsa // 371 samobhrama 'mAhava' 'gyAMna' sadhIra / vaDhe khaga jhATa thaTAM vaDa vIra / bhir3e khaga jhATa 'gumAMna' bhujALa / 'vihAriya' 'saMbhrama' krodha visALa // 372 cakA camarALa karai khaga cUra / sutaM 'sabaLesa' 'durajjaNa'1. sUra / 'jasAvata' jUTata bAhagrajAMna / diya" khaga jhATa khaLAM 'sivadAna' // 373 'dvArAvata' sUra 'anopa' dujhAla / khagAM jhaTa bhAMNa dikhAvata khyAla / taThai dhubiyau' judha loha atAgha / vAhai khaga 'bhAMNa' samobhrama 'vAgha' // 374 1 kha. binai / 2 sva. daIvAMNa / 3 ka. jhaita / 4 kha. maMgala / 5 ga. prahAsya / 6 kha. biddh'e| 7 kha. biir| 8 kha. bihArIya / 6 kha. sut| 10 ga. durajaNa / 11 kha. ga. dIye / 12 sva. dhuvIyo / ga. dhuviyo / 371. anau- anAr3asiMha / hari-harisiMha / daivAMNa - vIra ( ? ) / jaita - jaitsiNh| jamarAMNa - bhayaMkara ruup| pachAr3ata - mAratA hai, kATatA hai| caMdra-prahAsa - talavAra / dapai - zobhAyamAna hotA hai / aNadAvata - AnaMdasiMhakA vaMzaja / 372. mAhava - mAdhosiMha / gyAMna - jJAnasiMha / thaTAM - daloM, senaamoN| gumAna - gumAna siMha / bhujALa - yoddhA, vIra / vihAriya - bihArIsiMha / saMbhrama - putr| 373. cakA-cakra. senaa| camarALa-musalamAna / cUra-dhvaMsa, naash| sabaLesa-sabala siMha / durajjaNa - durjanasiMha / jasAvata - jasavaMtasiMhakA vaMzaja / jUTata -bhir3atA hai| bAhaajAMna - prAjAnabAhu, laMbI bhujAoM vAlA, viir| 374. dvArAvata - dvArakAdAsakA vNshj| anopa - anopasiMha / dujhAla - viir| bhAMNa sUrya / khyAla - kautuhala / dhubiyo-pracaMDa rUpase hunA, tIvra vegase huaa| pratApa %D athAga - apAra, asIma / bhANa - sUrajasiMha / vAgha - bAghasiMha / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. ] sUrajaprakAsa 'pIthAvata' sUra 'karanna' pracaMDa / khagAM jhaTa roda haNe kharahaMDa / 'savAiya' 'ammarasiMgha' sujAva / vAhai khaga prAtasa rUpa vaNAva // 375 'akhau' 'aNadAvata' vIjaLa Uka / bhayaMkara mecha karai judha bhUka / ghaNA khaga ghAva turAM ghamasAva / jur3e bhar3a 'mAhava' *'kanna' sujAva // 376 savAiya vAhata khAga sakrodha / juTai ima 'mAhava* saMbhrama jodha / viDhe karimALa karai dhajavAha / samobhrama 'kehari' va 'gAjIyasAha' // 377 pracaMDaka roda' haNe rukha pAtha' / narAM pati 'mAhaya'rau haranAtha / sakAja 'phatAvata' khAga samAtha / haI0 ghaNa rUka karai haranAtha'' / / 388 1 ga. krNn| 2 kha. ga. svaaiiy| 3 kha. aMmmara / ga. amr| 4 kha. baahai| __ *...*cinhAMkita padyAMza kha. pratimeM nahIM hai| 5 kha. bddh'e| 6 kha. kehr| 7 ga. rauda / 8 kha. maath| 6 ka. maahvrau| 10 ka. huI / ga. hai / 11 ka. harinAtha / 375. pIthAvata - pRthvIsiMhakA vaMzaja / karana - karaNasiMha / kharahaMDa - senA, phauja / ' savAiya - savAIsiMha / sujAva -putr| 376. akhau - akSayasiMha / aNavAvata - AnaMdasiMhakA vaMzaja / vIjaLa - tlvaar| Uka - prahAra, vAra / mecha - mleccha, yavana / bhUka - dhvaMsa, nAza / turAM- ghodd'oN| ghamasAva - samUha / mAhava - mAdhosiMha / Rnna - karaNasiMha / 377. savAiya - savAIsiMha / saMbhrama - putra / jodha- yoddhA, vIra / karimALa - talavAra / paga- bhaalaa| vAha - prahAra / samobhrama -putr| keharI- kesarIsiMha / gAjIya sAha - gjsiNh| 378. pracaMDaka - pracaMDa, mhaan| rauva - yavana / rukha -prakAra / pAtha - pArtha, arjuna / maahvrii-maadhosiNhkaa| haranAtha - haranAthasiMha / phatAvata - phatahasiMhakA vaMzaja / samApa - samartha, shktishaalii| haI - haya, ghodd'aa| rUka - talavAra / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 111 aDIkheMbha mAdhavasIMgha' abhaMga / jur3e khaga 'Uda taNau' bhar3a jaMma / 'akhA' acarija' kisau ghara eNa / surAgura pITha jike' caMdraseNa // 379 jodhA bhar3a eha paTAyata jAMNi / vadhai judha sUra 'umeda' vakhAMNi / sajhai khaLa thATa khagAM jhaTa sUra / 'patau' 'maharAMNa' taNau vada pUra // 380 tapaM khaga - pAMNi piyai'jaLa tema / javanna ghar3A'' dadhi kuMbhaja jema / dhar3acchata phIla khagAM siradhAra* / racai mukatAgaLa3 mAMgaNihAra // 381 aTA dachi jyAga ghaTA gaja'5 aima / jaTAdhara krodha chUTA gaNa jema / 1 kha. mAdhuva / 2 kha. jutte| 3 ga. aciraja / 4 ka. kiso| 5 kha. sUrAMgura / 6 kha. ga. jikai| 7 kha. sainn| 8 kha. pttaait| 6 kha. bdhe| ga. vdhe| 10 kha. piiye| 11 kha. vddaa| 12 kha. dhar3aphachata / ga. dhar3achata / *kha. pratimeM yaha paMkti nimna prakAra hai 'dhaDaphachata phIla sirAM Saga dhAra / ' 13 kha. mugtaagli| 14 kha. jognnihaar| 15 kha. gji| 16 ka. ghuTa / 376. aDIkhaMbha - jabaradasta, pracaMDa / abhaMga - viir| UdataNo - udysiNhkaa| akhA 'akSayasiMha' athavA 'kahate haiN| pracarija - Azcarya / ghara .. vaMsa / eNa- isa / surA. gura - sUravIroMmeM mahAna / pITha-pIche / caMdrasena - svatantratAkA parama upAsI rAThaur3a vIra rAva caMdrasena / 380. paTAyata - bar3I jAgIrakA svAmI / patau - pratApasiMha / maharAMNa - samudrasiMha / taNI tanaya, putra / 381. tapaM - tapa, tapasyA yA tpsvii| khaga pANi - khddgdhaarii| javana - musalamAna / dadhi = udadhi - samudra / kuMbhaja jema - agasta Rssi| dhar3acchata - kATatA hai| phIla haathii| mukatAgaLa = muktA+gala - motiyoMkA smuuh| mAMgaNihAra - yAcaka / 352. aTA- ( ? ) / dachi-prajApati, dakSa / jyAga - yajJa / jaTAdhara - mahAdeva / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] sUrajaprakAsa isI' vidha* jUTata joma amApa / 'tejo' maya 'bhAMNa' biyo 'paratApa' // 382 jodhA rAThaur3a - samobhrama' 'sAMmaLa' 'jaga' subhesa * / L ukelata sela khaLAM khaLAM 'amaresa' | 'jasAvata'' sIMgha' 'savAiya" jaMga | baMgALaka khAga karaMta baraMga // 383 kilammaka" thATa haNai khaga kopa / a~gobhrama 'badrIdAsa' 'anopa' | uThe" 'kusaLAvata' rosa umaMga / jurAvarasIMgha ? " ghasai " majhi jaMga || 384 ghaTA miLi phauja 14 bAgaLa ghora / 12 115 loha sajora / .16 "jurA"" sira bUThata dhasai usase varAvata" hUra ghaNA tina vAra / / 385 khaga dhAra / 1 kha isA | 2 kha. bidhi / 6 kha. jasAuta / 7 ga. siMgha / 10 kha. kilaMmaka / ga. kilamaka / dhase / 14 ga. phoja / 3 ga. samobhrama / 4 kha. sabhesa / 5 kha. ga. ujhelata / 8kha. savAI | ga. savAIya / 6 ga. varaMga / 11 ga. uThe / 12 kha. ga. jorAvarasigha / 13 kha. ga. 15 kha. ga. jorA / 16 ga. nihasyai / 17 kha. barAta / 382. bhAMNa - sUrajasiMha / biyo - dUsarA vaMzaja | paratApa - pratApasiMha | 383. samobhrama - putra / sAMmaLa - zyAmasiMha / jaga - - jagatasiMha | ukelata - saMhAra karatA hai / amaresa - amarasiMha | jasAbata - jasavaMtasiMhakA vaMzaja / sauMgha savAiya - savAI - siMha | baMgALaka - musalamAna / baraMga - khaMDa, TUka 384. kilammaka - musalamAna / thATa - senA / ma~gobhrama - putra / anopa - anopasiMha / kusaLAvata - kuzalasiMhakA vaMzaja / 385. aMbAgaLa - ngaadd'aa| ghora dhvani / jurA - jorAvarasiMha / sira- Upara / bUThata sajora - pUrNa zakti se jorAvarasiMha para zastroMkA prahAra hotA hai / dhadhAra - vaha jorAvarasiMha balAt sainya dala meM ghusatA hai, jozapUrvaka prahAra karatA hai aura aneka vIroMko dharAzAyI kara ke prapsarA varaNa karatA hai / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa __ [ 113 varai' raMbha kaMTha dharaiH varamALa' / caDhe khaga dhAra par3e' kaLicALa / , apacchara sUra vimANa uDAya / jodhahara' tAMma vasai'' sraga'' jAya / / 386 udAvata rAThaur3a-juDai 12 ima 'jodhaharAM' jajareta / aThA ana4 UdaharA akhar3eta / jiyAM'5 majhi sUra 'hadau' jamarAMNa / ghaNe 16 chaka pUra dhasai ghamasAMNa // 387 vahai" dhaja sAbaLa khApa'8 vihAra / viDhe 6 khaLa bhUka karai jiNavAra / samobhrama 'rAjar3a' yUM ghamasAMNa 21 / junaura ne bhar3a 'rUpa' 'ajai-kapi' jAMNa / / 388 'patAvata' roLA visAbaLa pAMNa / marU24 bhar3a tAMma chibai asamAMNa / 1 kha. bara / ga. vre| 2 kha. ga. dhre| 3 kha. brmaal| 4 kha. cddh'e| 5 kha. paDe / 6 kha. ka. kaLicAla / 7 kha. ga. apachara / 8 kha. bimaann| 6 kha. jodhAhara / 10 kha, bhe| 11 kha. shrugi| 12 ga. juDe / 13 kha. jjrt| 14 kha. ugr| 15 kha. jIyAM / 16 ga. ghaNe / 17 kha. bhai| 18 kha. paag| 16 kha. biddh'e| 20 ga. yuM / 21 kha. ghmsaaNnni| 22 kha, ga. juunau| 23 kha. ga. jaaNnni| 24 kha. ga. mArU / 25 kha. chive / ga. chivai / 386. kaLicALa - vIra, yoddhA, yuddhbhuumi| jodhahara - rAva jodhAke vaMzaja / tAma - taba / sraga - svrg| 387. jajareta - vIra, yoddhaa| aThA ana- yahAMse agaadd'ii| UdaharA- udAvata zAkhAke rAThaur3a / jiyAM "ghamasAMNa - jinake bIcameM vIra hRdayasiMha jozapUrNa bhayaMkara yamarAjake samAna rUpa dhAraNa kara ke yuddha karatA hai / 388. dhaja -- bhaalaa| khApa - talavAra yA talavArakA myAna / viDhe - kATatA hai / bhUka - dhvaMsa / rAjar3a - rAjasiMha / junau - prAcIna / rUpa - rUpasiMha / ajai-kapi - aMjanI putra hanumAna / 386. patAvata - rAThaur3a vaMzakI eka zAkhA athavA isa zAkhAkA vyakti, pratApasiMhakA vaMzaja / roLA- yuddh| marU = mArU - raatthaudd'| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] sUrajaprakAsa muchAra' bhuMhAra' caDhe vaDa manna / vadhai baLi bAvaLi jAMNi visanna // 389 jaI chaka UpaNa' teja sarAja / dhikha' ccakha'' auraviyau' dhajarAja / uDai ura Takkara'3 thATa aneka / vahai14 dhaja sAbaLa pAMNi'5 vicheka / / 360 isI vidhi selaha pausa'8 ujhela / sAthahija'6 kADhata haMsa rusela / karI sira vedhata kADhata kUta / hubai rata boLa1 bhaMbhAra vahUMta / / 361 avA saha khelata phAga bhupALa22 / pataMga ki jAMNi khule13 paranALa / dhamaM dhama vAhata 4 55 cavadhAra / uthailata56 mIra gajAM asavAra // 362 1 kha. maMchAra / 2 na. buhaar| 3 kha. ga. cddh'e| 4 kha. maMnna / 5 kha. vdhe| 6 kha. ga. vALi / 7 kha. bisanna / 8 kha. uphaNa / 6 kha. tej| 10 kha. dhisse| 11 kha. ga. css| 12 kha. ga. porviiyo| 13 kha. ddhkkr| 14 kha. bhai| 15 kha. ga. paann| 16 kha. vidhi| 17 kha. sillh| ga. silh| 18 na. posa / ga. pauMsa / 19 kha. ga. sAthehIja / 20 kha. bedhata / 21 kha. chaula / 22 kha. ga. bhuvALa / 23 kha. ghule| 24 kha. bAhata / 25 ga. yuN| 26 kha. ga. uthelt| 386. muchAra - zmazru, mUcha / vaDa manna - vIra / visanna - vissnnu| 390. UpaNa = uphaNa - ubAla khA kara / vikha ccakha - AMkhoMmeM krodhAgni prajvalita karatA huA / auraviyo - jhoMka diyaa| dhajarAja - ghodd'aa| vicheka - vizeSa / 361. selaha pausa - astra-zastroMse susajjita athavA kvcdhaarii| haMsa - praann| rusela - joshiilaa| karI- hAthI / kUta - bhaalaa| boLa - lAla / bhaibhAra - cheda, sUrAkha / 392. pataMga - ( ? ) / paranALa - chatase pAnI giranekA naalaa| cavadhAra - bhaalaa| uthailata- ulaTa kara giratA hai| mIra - bar3e-bar3e musalamAna saradAra / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 115 jagI' havado' bhidi sabaLa jAMma / tuTai jaradaita dusAraNa tAma / taThe miLi mecha cahUMvaLa hUMta / pharAM sara khAga avAhata kUta // 363 mile tadi heka nimakha maMjhAri / cila~kkata tUTa' lagI khaga cyAri / asI taha phUTa' cilattaha' aMga / khubai13 hika sAbaLa doya khataMga / / 364 luhAM rata chUTa'5 huvau raMga lAla / gaDai 16 kari khelata phAga gulAla / khubhai aMga loha chachoha khataMga / tisIhi'8 jha' bhAMta suraMga turaMga // 365 'jasa' dhakhi krodha dharai' jamajALa / ta, khija kAThiya'2 khAga utALa / hilohaLa roda23 cahUM-vaLa hoya / daLAM khaga'4 TUka karai doya doya // 366 1 kha. ga. jNgii| 2 ka. kha. hvdau| 3 kha. sAbaLa / 4 kha. tuuttau| ga. tutto| 5 kha. bl| 6 kha. sir| 7 kha. abaat| 8 kha. ga. mile| 9 kha. nimNkh| 10 kha. tUTi / 11 kha. phuutti| 12 kha. ga. cilth| 13 kha. ga. ssubh| 14 kha. ga. lohAM / 15 kha. chuutti| 16 kha. ga. gdde| 17 kha. ga. ssubhe| 18 kha. tisiihii| 16 kha. j| 20 kha. bhAMti / 21 kha. ghre| 22 kha. ga. kaaddh'iiy| 23 kha. raud| 24 ga. SaLa / 393. havadau - hAthIkI ammaarii| jaradeta - kavacadhArI vIra / dusAraNa - ( ? ) / cahUMvaLahUMta - cAroM orase / 394. cilaMkkata - kavaca / cilata - kvc| khataMga - tIra, tIra vizeSa / 365. chachoha - paMnA, tIkSNa / suraMga - lAla / 396. jase - jasavaMtasiMha / dhakhi krodha - krodhAgnimeM prajvalita ho kara / jamajALa - baMdUka vizeSa ( ? ) / hilohaLa - vilor3ita, kaMpanayukta / roda - yavana / cahUMpaLa - cAroM orse| Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] sUrajaprakAsa rimAM' daLa bIca 'jasau' iNa rUkha / samUdraha vIca' jisau suramukkha vaDhe jaradaita gu gajabAja / jur3e ima 'Udaharau' 'jasarAja' / / 367 *savAiya' 'mAMna' taNau siratAja / nijhor3ata' mugALa' jhATa narAja* / uThe 'jagarAMma'taNau majhi eka / huvau 'subharAMma' samobhrama heka // 368 tiko asavAra* bicai tiNavAra / ekau' bhar3a lakha jisau uNavAra / huvai'2 ravi heka' prathI' tapa hoya / davai'5 nava lAkha tarA' sasi doya // 366 mahAbaLa Avata eka mayaMda' / garAjata bhAjata lAkha gayaMda / praLejhaLa eka damaMga pracaMDa / khapAvata jAMNi ghaNA vana'8 khaMDa // 400 1 kha. rmaa| 2 kha. ga. smudrh| 3 kha. bIci / ___ *...*cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiN| 4 ga. svaaiiy| 5 ga. nijor3ata / 6 ga. mugl| 7 kha. jgraaNmtnnaa| 8 kha. hto| ga. htau| 6 kha. tikai / ga. tiko| 10 kha. prasavora / 11 sva. ga. eko| 12 kha. hau| 13 kha. eka / 14 kha. prithii| 15 kha. db| 16 kha. taaraa| 17 kha. myNv| 18 kha. bana / 397. jaso - jsvNtsiNh| rUkha - prakAra / suramukkha - agni / Uvaharau - udayasiMhakA vaMzaja, udAvata / jasarAja - yazavaMtasiMha / 39. savAiya - savAIsiMha / mAna - mAnasiMha / nijhor3ata - kATatA hai| narAja - tala vaar| jagarAMma - jagarAmasiMha udAvata / subharAMma - subharAmasiMha udAvata / 40.. mayaMda - siMha / garAjata -- garjanA karatA hai / pralejhaLa - pralayakAlakI agni / damaMga- agni-knn| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 117 duvAghaNa deva eko' jagadIsa / sako jaga jeNa namavita sosa / isI vidha' 'mAMna' mahAbhar3a heka / 'udAvata' muggaLa thATa aneka // 401 vidha dhaja sAbaLa coLa varanna / turassa' jaradda a~gAraka tanna / caThIThata sAbaLa DhAla caDhaMta / ka~doiya ghevara jAMNa kaDhaMta* // 402 par3e' ghaNa mUgaLa sela pracaMDa / khatrI gura khIja kaDhI bhala khaMDa / nilau' kapi DAMNa bharaMta nirATa' / jhar3e khaLa 'mAna' lar3e khaga jhATa / / 403 silaiba~dha'4 TUka par3ata samaMga / paDai kari pAkhara TUka pamaMga / jhaLAhaLa vIjaLa15 maMgaLa jhALa / kamaMdhaja vAhata'6 khAga karALa // 404 1 kha. eko| 2 kha. ga. vidhi / 3 kha. maahaabhdd'| 4 ga. hek| 5 kha. mUgala / ga. mugl| 6 kha. vidhai| 7 kha. baraMnna / ga. vrn| 8 kha. ga. turasa / 9 kha. ga. jarada / 10 kha, taMnna / *yaha paMkti kha. pratimeM nahIM hai / 11 kha. ga. pADe / 12 kha. ga. nolo| 13 kha. niraa| 14 kha. ga. silhaibNdh| 15 kha. bojaka / ga. biijjh| 16 kha. bAhata / 401. mAMna - mAnasiMha / udAvata - rAThaur3a vaMzakI udAvata zAkhAkA vIra / 402. coLa varanna - lAla rNg| turassa - DhAla / jaradda - kavaca / aMgAraka - lAla / 403. nilo - raMga vizeSakA ghodd'aa| kapi - vAnara / DAMNa - chalAMga / nirATa - bahuta / mAMna - mAnasiMha / 404. sitaMbaMdha - astra-zastroMse susajjita athavA kavacadhArI / 'samaMga- pUrNa aMgoM sahita / pAkhara - ghor3ekA kavaca / pamaMga - ghodd'aa| jhaLAhaLa - camakatI huii| vojaLa - talavAra / maMgaLa - agni / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ] sUrajaprakAsa isI vidha' 'mAMna' lar3ata abIha / . japai' kuNa vAra lahai ika jIha / arI khaga jhATata rosa ukaMda / mahAbaLa' 'sAMbhaLa' uThata' 'mukaMda' // 405 taThe 'paratApa' taNau khaLa tanna / karai khaga jhATaka sUra 'karanna / samobhrama 'goyaMdadAsa' sakAja / devIcaMda DhAhata roda darAja // 406 dhamaMdhama sela khaLAM ghaTa dhIMga / sajhe 'kusaLAvata' pAhar3asIMga / dhubai 'ajabesa' khaLAM jhaLa dhUpa / rimAM dhar3a mAMhi samobhrama 'rUpa' // 407 mArU khaga bAhata'. 'bAgha''' majeja / ta?'3 'ajabAvata' 'jodha' sateja / bha~ja khagi mecha ghar3A ghaTa bheda / uThe 'aNavatta'13 sUra 'umeda' // 408 jaI khaga vADhata'4 khAMna 'javAMna' / dipai 'sabaLesa' taNau sivadAMna / 1 bidhi / ga. vidhi| 2.kha. jpe| 3 kha. mAhAbaLa / 4 kha. ga. Uta / 5 kha. tNtr| 6 kha. krn| 7 kha. ga. rauda / 8 kha. ga. sjhe| 6 kha. ga. pAhar3asIMgha / 10 kha. vaaht| 11 kha. vAgha / 12 kha. jtthe| 13 kha. anndaavt| 14 kha. bAr3hata / 405. aboha - vIra, niDara / sAmaLa - zyAmasiMha / mukaMda - mukundsiNh| 406. paratApa - pratApasiMha / tanna - zarIra / jhATaka - prahAra / karana- karaNasiMha / DhAita - mAratA hai / darAja - mahAna / / 407. ghaTa - zarIra / dhIMga - vIra / ajabesa - ajabasiMha / dhUpa - talavAra / rUpA ruupsiNh| 408. mArU - rAThaur3a / bAgha - bAghasiMha / majeja - shiighr| ajavAyata - ajabasiMhakA vaMzaja / jodha - jodhasiMha / aNavatta - prAnaMdasiMhakA vaMzaja / umeda - umedasiMha / 406. javAMna - javAnasiMha / sabaLesa - sabalasiMha / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa roda' daLAM vikarALa | roda' vihaMData 'kalauM' 'harinAtha' taNau kaLicALa || 406 khagAM bhaTa deta gajAM siri khIja / 4 va ima jAMNi girAM para vIja' / mahA judha majjhi chibai asamAMNa / duvau hadamAla lar3e miLe khaga bhATa haNai jurAvara' raMNa taNo 'harI' suta kehari" aura " hubAsa / pachAr3ata mugaLa satrAMghar3a khAga bhaTAM ghar3a sodha / juTai magarUra 'lakhAvata ' ha jodha / uThe khaLa" tor3ata khAga jarUra / 'savAiyasIMgha' 'vijAvata' sUra // 412 lar3e khaga jhATa liyai kuLalAja / samobhrama 'rAma' 'prada' sakAja | 13 .14 vahai" khaga mUMgala " hota vatIta 1 jugAvata" 'pema' lar3e judhajIta // 413 112 0 daivAMNa // 410 mugaLAMNa / jamarAMNa / caMdrahAsa / / 411 8kha. zrari / ga. zrora / 1 kha. ga. rauda / 2 kha. ga. vaNe / 3 kha. ga. bIja / 4 kha. ga. chivaM / 5 kha. ga. daIvaNi / 6 kha. jorAvara / ga. jorAvara / 7 kha. kehara / 6 kha. vAsa / ga. havAsa / 10 kha. mUMgala / ga. mugala / 11 savAIsiMgha / 13 kha. jhAla / 14 kha. bAhai / ga. vahe bitIta / 17 kha. ga. jogAvata / kha. paga / 12 kha. ga. 15 ga. mUSala / 16 kha. / 406 vihaMData - kATatA hai, saMhAra karatA hai| kalau - kalyANasiMha / kaLicALa - vIra / 410. duvo dUsarA / hadamAla - hRdayasiMha / baivAMNa - vIra / 411. jurAvara - jorAvarasiMha / raMga- raNachor3adAsa / harI - harisiMha / kehari - kesarIsiMha / hubAsa - ghodd'aa| caMdraprahAsa- talavAra / 412. lakhAvata - lakSmaNasiMhakA vaMzaja / vijAyata - vijayasiMhakA vaMzaja / 413. rAMma - rAmasiMha / zraNaMda - AnaMdasiMha | jugAvata- jogasiMhakA vaMzaja / premasiMha | [ 11 pema - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] 1 kha. rausa / 6 kha. harinAtha / sUrajaprakAsa 2 uThe khaga vAhata rosa' umaMga 'akhau' 'bacharAja ' ' taNau aNabhaMga | maMDai khaga jhATa kareM khaLa mauta / 'dhanau' bhar3a dhUhar3a gauradhanota' / / 414 samobhrama jIvaNadAsa samAtha / huvai khaLa aiha ai / * udAvata sUra paTAyata umedaka AgaLi pAMNa acheha // / 415 & 10 12 'bahAdara ' ' 'jIvaNa' rau " raNa boha' 93 'lakhau " " khaLa thATa vibhAr3ata loha 15 6 khAga lar3e haranAtha taTha sabhai nijor3ata vIjaLa muggaLa" neTha / 'jurAvara' 'joga' taNau jaga jeTha / / 416 baLA bhakha vIjaLa jhokata bAtha 16 * 1 nijor3ata mecha 'dipAvata' 'nAtha' | 'sabaLAvata' khaLa 2 ga. vacharAja / 3 7 kha. UdAvata / dara / ga. bahAdara / 11 ga. ro / 15 kha. pratimeM yaha zabda nahIM hai / 18 kha. bIjala / 16 ga. vAtha / 17 20 kha. ga. sUratasiMgha | 12 18 daMgaLa kha. ga. maMDe / 16 10 sUratasIMgha / mohaNasIMgha // 417 kha. mUMgala 14 4 ga. mota / 5 kha. goradhanota / 8kha. ga. eha / 6 kha bhAgala / 10 kha. bAhA ga. voha / 13 ga. laSo / 14 kha bibhAr3ata / 17 kha. ga. jorAvara / / *...kha. pratimeM yaha paMktiyAM punaH milI haiM / ga. mugala / 414. akhau - akSayasiMha / dhano dhanarAjasiMha / ghUhar3a - rAThaur3a / 415 samAtha - samartha, zaktizAlI / prAgaLi - agAr3I / 416. bahAdara - bahAdurasiMha / jIvaNarau - jIvanasiMhakA / lakhau - lakSmaNasiMha / vibhAr3ata - kATatA hai / neTha - ( bilakula ? ) / nijor3ata kATatA hai / jurAvara jorAvarasiMha / joga - jogasiMha / jagajeTha - vIra / -- 417. baLA bhava- ( ? ) / vIjaLa - talavAra / bAtha - ( ? ) / dIpAvata - dIpasiMhakA vaMzaja / nAtha - nAthUsiMha / sabaLAvata - sabalasiMhakA vaMzaja / sa- saMhAra karatA hai, mAratA hai / daMgaLa - yuddha / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 121 vibhAr3ata' mUgaLa khAga vihAra' / samobhrama 'bhAu lar3e siradAra / sajhai judha aiha udAvata* 'sIha' / jaitAvata- aThA agra 'jaita'harA aNaboha // 418 ma~Dai khaga jhATa a~Dai naga mera / 'phatau' 'bhava'" 'goradhanota'8 aphera / sajhai khaga jhATa haNe khaLa sAtha / narAM pati 'rUpa' taNau raghunAtha / / 416 dhubai khaLa 'nAhara' bIjaLa' dhAra / 'jurAvarasIMgha' taNau judhavAra / rimAM thaTa vADhata jhATa narAja / samobhrama 'sAdala' teja sakAja // 420 tacha khaLa 'pema' khagAM jhaTa tAma / racai judha ema samobhrama 'rAma' / grahai khaga vAha karai gajagAha / samobhrama 'mohaNa' 'nAhara sAha' / / 421 1 kha. vibhaadd't| 2 kha. bihaar| 3 kha. ga. bhaauu| 4 kha. ga. eh| 5 kha. UdAvata / 6 ga. annviih| 7 kha. bhu| 8 kha. goradhanauta / ga. gauradhanota / 9 ga. dhuvai| 10 kha. vIjaLa / 11 kha. ga. jorAvarasiMgha / 418. bhAu - bhAUsiMha / udAvata - rAThaur3a vaMzakI zAkhA yA isa zAkhAkA vyakti / sIha - ( ? ) / jaitaharA - jaitAvata zAkhAke raatthaudd'| 416. theMDe - dhakelate haiM / naga -paira, caraNa / mera - sumeru parvata / phatau - phatahasiMha / bhava - __ bhAvasiMha / goradhanota - goradhanasiMhakA vaMzaja / aphera - vIra / rUpa - rUpasiMha / 420. dhuvai - teja, krodhameM hotA hai| nAhara - nAharasiMha / jhATa - prhaar| narAja - tala vaar| sAdala - shaarduulsiNh| 421. tacha - kATatA hai / pema-premasiMha / samobhrama - putra / rAma- rAmasiMha / gajagAha yuddha / mohaNa - mohanasiMha / nAhara sAha - nAharasiMha / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] sUrajaprakAsa aNI kar3ha vAhata khAga apAla / dalAvatasIMgha' 'sa~grAMma' dujhAla / vahai 'siradAra' khaLAM khaga vAr3ha / garIvahadAsa taNau avagAr3ha / / 422 jur3e khaga gaiMda jahIM taLa jor3a / 'anAvata' sIMghaumeda aror3a / vahai dhaja sAbaLa roda' vibhAr3a / 'prajAvata' sAha vakhAM avanAr3a / / 423 viDhe 'satrasALa'8 khagAM varavIra / samobhrama 'govaradhanna'10 sadhIra / 'patAvata' sUra bahAdara' pAMNa / ma~Dai'' khaga jhATa khar3e mugaLAMNa // 424 uDai khaga jhATaka jaMga athAha / suta3 'jayasAha' lar3e 'i~dra sAha' / mirAM4 thaTa khAga jhaTAM masatAMna / sajhai 'iMdrabhANa' taNau15 sivadAMna // 425 1 kha. ga. dalAvatasiMgha / 2 kha. baaddh'| 3 kha. jutte| 4 ga. siMghaumeda / 5 kha. rauda / 6 kha. vibhaadd'| 7 kha. biddh'e| 8 kha. chatrasAla / 6 kha. vrbiir| 10 ga. govaradhana / 11 ga. vahAdara / 12 kha. mNdde| 13 kha. sutaM / 14 kha. ga. miiraa| 15 ga tnno| 422. apAla - bai-roka-Toka / siradAra - saradArasiMha / avagAr3ha - vIra / 423. anAvata - anAr3asiMhakA vNshj| sIMgha umeda - ummedasiMha / aror3a - vIra / ajA vata - ajItasiMhakA vaMzaja / vakhAM - ( ? ) / avanAr3a - vIra / 424. satra sALa - zatruzAlasiMha / govaradhana - gordhnsiNh| patAvata - pratApasiMhakA vNshj| maeNDa.."jhATa - talavArase prahAra karatA hai| khar3e mugaLAMNa - mugala vIra-gatiko prApta hote haiN| 425. jayasAha - jayasiMha / iMdrasAha - iNdrsiNh| mirI - musalamAna / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa aNapAra / vAra | paTAyata eha lar3e pragai bhar3a bhUpa ' umedaha' dhaNI thaTa agra 'phatAvata' DhAla / mahAbaLa' jUTata 'sUrajamAla' // 426 juDai khaga jhATa kaLodhara 'jaita' / 'urajaNa ' 'sAdala' rau 2 khar3aita / liye khaLa" thATa harNe khaga lAha / 3 samobhrama 'rAjar3a' 'rAjar3a' 'jaimalasAha' // 427 harI suta 'Udala ' 'bhAMNa' caMdrAsaka trAsa harNe haThAla (La ) / camarALa | 'kamamesa" / .15 6 karai khaga bhATa jar3e 'durajjaNa sIMgha' taNI khaLAM daLa bhUka karai bhaLa khaMDa | 'patAvata' gopiya" nAtha pracaMDa 'padamesa' / / 428 112 chuTA bhar3a bAgha " jahI" chaka choha / karaNota rAThaur3a- lar3e 'karanota'' jhaLahaLa loha / / 426 'duragAvata' sUra sadhIra / sirai 3 14 vadhai tiNavAra " "abhI"" naravIra'" / 1 kha mAhAbaLa 1 2 kha. urajjaNa / 3 kha lIye / 4 kha. Saga / 5 kha. kamesa / 6 ga. durajasaMgha / 7 kha. bhU / 8kha. ga. gopIya / 9 kha. chuuttaa| ga chuTA / 10 ga. bAgha / 11 kha. jihI / 12 kha. ga. karanauta | 13 kha badhai / 14 kha. bAra / 15 ga. prabho / 16 kha. narabIra / [ 123 426. paTayata - bar3I jAgIrakA mAlika / umedaha - umedasiMha / thaTa - senA / phatAvata phatahasiMhakA vaMzaja / hAla rakSaka sUrajamAla - sUrajamala / 427. kaLodhara - vaMzaja / jaita - jaitAvata zAkhAkA rAThaur3a / urajaNa - arjunasiMha | sAdala zArdUlasiMha | khar3e - vIra / rAjar3a- rAjasiMha / jaimalasAha - jaimalasiMha / 428. bhAMNa - sUrajabhANasiMha / haThAla - vIra / caMdrAsaka talavAra / trAsa - prahAra / camarALa - musalamAna | kamamesa- karamasiMhota rAThaur3a / padamesa - padamasiMha | 426. tAvata - pratApasiMhakA vaMzaja / karanota rAThaur3a vaMzakI eka zAkhA / 430. duragAvata - prasiddha deza bhakta rAThaur3a durgAdAsakA putra / abhI- abhayasiMha | - - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] sUrajaprakAsa nilai trisaLasa car3hAvata' nirATa / ar3e sira aMbara' joma' upATa // 430 gaI dhakhi krodha jhaLAhaLa' jAgi / ubhai cakha chUTi jhaLAhaLa pAgi / viDaMgaka jhALi pavatriya" vAga / bhaLAhaLa sela grahai madhya bhAga / / 431 miLe bhauha maMcha vadanna'. majITha / nilau' asa' kIdha garakka' ntriitth'| karI ura'5 Takkara UData'6 keka / arI jaradaita turIsa aneka // 432 vahai'" sapharI rukha sArata vAga'8 / khurI para 6 gAya churI para khAga / isai asa'' 'nIba'harau' asavAra / dhar3AM gaja pAra kara cavadhAra / / 433 vahai12 rata chauLa73 Dhahai vikarALa4 / daitUsaLa bhUmi khahai duradALa / 1 kha. ga. car3hAva / 2 kha. aDe / 3 kha. aMnvara / 4 ga. jauma / 5 kha. ghaSa / 6 kha. halAhala / 7 kha. pptriiy| 8 kha. grahe / 6 kha. mile| 10 kha. banna / ga. vadana / 11 kha. ga. niilo| 12 kha. ga. asi / 13 ga. grk| 14 kha. natITha / / 15 kha. ga. duradAla / 16 kha. uData / 17 kha. bhai| 18 kha. baag| 16 kha. pr| 20 kha. asi.| 21 ga. hro| 22 kha. bhai| 23 kha. ga. chol| 24 kha. bikraal| 25 kha. ga. uradAla / 430. nila = niTila - lalATa / trisaLe - lalATa meM krodhAdike kAraNa hone vAle tIna salavaTa / 431. viDaMgaka - ghodd'aa| bhaLAhaLa - dedIpyamAna, camakayukta / 432. nilo asa - raMga vizeSakA ghodd'aa| garakka - tarabatara / natrITha -- viir| jaravaMta - kavacadhArI yoddhaa| 433. nIva - prasiddha rAThaur3a vIra durgAdAsakA pitaamh| cavadhAra - bhaalaa| 434. rata- rakta / choLa - pravAha / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 125 jaMgI havadAM khaLa sela jaDaMta / pravALaka rUpa maMtrALa paData // 434 hudAM' majhi caMDa caDhe hulasAya / dhaNa' rata muggaLa pIta' aghAya / ur3e grahi aMta nijhAM asamAMNa / palau hika jhAlata jogaNi pAMNa // 435 ubhI huya jANika gokha* aTAri / uDAvata gUDiya' rAjakumArI / isI vidha sela ghapAya abhaMga / ruLe khaga kADhaya" vIjaLa'' raMga // 436 anekaha'2 khAga haNe 'abha' eka / 'abhA' para vAhata3 khAga aneka / turI para" tUTata loha atALa / par3e rudharALataNA'5 par3anALa / / 437 1 kha. ga. haudaaN| 2 kha. ghnnaa| 3 kha. mUgala / ga. mugaLa / 4 ka. ga. pAta / 5 kha. clo| *yahA~ se Age kha. pratti meM nimna pradyAMza aura milatA hai| la zroNa aghAya / lodhI kar3hi SAga jisI jhala laay| bAhai kuMvarAM guratrI chaNa bAr3ha / giDAM kaMdha rauda par3e avgaaddh'| laDe siMdha kranna isa judha lAha // ' 6 kha. ga. guuddiiy| 7 kha. ga. kumAri / 8 kha. ga. vidhi| kha. raule| ga. rol| 10 kha. ga. kaaddh'iiy| 11 kha. bIjala / 12 kha. aneha / 13 kha. bAhata / 14 kha. pri| 15 kha. rudharAja / 434. pravALaka - muuNgaa| aMtrALa - praaNteN| 435. caMDa- caMDI, rnncNddii| aMta - prAMta / nijhA - giddhoN| palo - vastra-chora, aMcala / jogaNi - rnncNddii| pAMNa - pANi, hAtha / 436. jANika - maanoN| gUDiya - pataMga; knkaumaa| vIjaLa - bijlii| raMga - prkaar| 437. abh|- vIra rAThaur3a durgAdAsakA putra abhysiNh| pratALa - zIghra / ruSarALa-taNA khuunke| par3anALa - prnaalaa| Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] sUrajaprakAsa eko' asi tUTi par3e avasAMNa / dujai asi tAMma caDhe daivAMNa / luhAM rata pUra upai raMga lAla / isI vidha sUra lar3e 'abhamAla' / / 438 ekau bhar3a jor3a phabai bhar3ayaita / jur3e 'mahakanna' samobhrama 'jaita' / varacchiya' vedhata''ghATa'2 barALa / madAM chaki jAMNi par3e'4 matavALa'5 // 436 par3e rata vedha duhaM vajra pATa'8 / vairI'hara haMsa vahai srugi21 vATa22 / titA bhar3a dAMta car3he 3 khaga tAMNa / jitA ghaTa phUTa par3e jamarAMNa // 440 vahai.5 ima sela kar3he khaga vIja / khaLAM khaga jhATa karai dhara khIja / ubhA dhar3a keyaka sIsa uData / . luTai 8 lalarai ahi jema luDaMta // 441 1 kha. ga. eko| 2 kha. ga. duuje| 3 kha. cddh'e| 4 kha. diivaann| 5 kha. ga. lohaaN| 6 kha. ga. vidhi| 7 kha. ga. eko| 8 kha. ga. mahakrana / 9 ga. smaubhrm| 10 kha. brchiiy| 11 kha. bedhata / 12 kha. ghaav| 13 ga. varALa / 14 kha. paDe / 15 kha. mtibaal| 16 kha. bedh| 17 kha. bana / 18 kha. paat| 16 kha. berii| 20 kha. bhai| 21 ga. sugi / 22 kha. bATa / 23 ga. cddh'e| 24 kha. phUTi / 25 kha. baahe| ga. vaahai| 26 kha. khe| ga. kaaddh'e| 27 kha. biij| 28 ga. lUTai / 438. prabhamAla - vIra rAThaur3a durgAdAsakA putra abhayasiMha / 439. mahakanna - mahakANasiMha karaNIta raatthaudd'| samobhrama - putra / jaita - jaitasiMha / ghATa - zarIra / barALa - jabaradasta / 440. vairI hara - zatru-vaMzaja / nagi - svarga / 441. luTai lalara - bhUmi para par3e idhara-udhara leTate haiM va ghAyala sarpake samAna zarIrako mor3ate haiN| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 127 khaLakkata' ghATa vhai| ratakhALa / piya dhaka dhakka chakka payALa / aDaMbhaga bhekha kiyAM ajaraita / jaDA rudra krodha lar3e ima 'jaita' / / 442 jaThai 'aNadauM' bhar3a 'teja' sutanna / karai yudha'' 'khema' taNau 'siva kranna'11 / vaDhe 2 'duragAvata' bhAMNa varanna / kevI khaga vADhata'4 caina karanna'5 / / 443 'abhAvata' krodha sajhe aNa thAha / sidhAM dhari sAdhaka hai sidha sAha / daLAM nijahaMta vadhai viradaita18 / khaLAMmajhi hAkaliyau'6 pakharaita / / 444 char3AM jhalideg vAha karai char3iyALa' / kara ghaTa pAra kar3A ne kar3iyALa / 1 kha. ga. SaLakata / 2 kha. bhai| 3 kha. piiyai| 4 kha. kch| 5 kha. aDAvaMga / ga. addaaNbNg| 6 kha. kiiyaaN| 7 kha. ttthe| 8 ga. anndo| 6 ga. suttaMna / 10 kha. judh| 11 kha. kaMnna / 12 sva. biddh'e| 13 kha. baraMnna / 14 sva. bAr3hata / 15 kha. krn| 16 ga. sjhe| 17 kha. vadhe / 18 kha. birdait| 19 kha. ga. haakliiyo| 20 kha. ga. jhili / 21 kha. chddiiyaal| 22 ga. kddauN| 442. khaLakkata - kalakala dhvani karate haiN| ratakhALa -raktakA naalaa| dhaka dhakka - bhUmimeM ___ ekAeka teja gatise drava padArthako sokhanese honevAlI kriyA yA dhvani / payALa - pAtAla / aDabhaMga -- masta, madonmatta / bhekha - vesh| ajaraita - jabaradasta, uddaNDa / 443. aNadau - aAnaMdasiMha karaNota raatthaudd'| teja - tejasiMha karaNota jo vIra durgAdAsakA putra thaa| khema-kSemakaraNa karaNauta raatthaudd'| sivakrana -zivakaraNasiMha / duragAvata - vIra rAThaur3a durgAdAsake putra / bhAMNa - sUrya / varanna - varNa / caina karana- vIra. durgAdAsakA putra cainakaraNasiMha / 444. prabhAvata - abhayasiMha karaNautakA putra va rAThaur3a durgAdAsakA potra / sidhasAha - siddha karaNasiMha / viradaMta --virudadhArI, yazasvI / hAkaliyo - haaNkaa| pakharata - kavacadhArI ghodd'aa| 445. char3A - bhaaloN| char3iyALa - bhAlA dhAraNa karane vAle / kar3iyALa - kavaca / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] sUrajaprakAsa chachohaka sroNa ghaDAM uchaTaMta / darU' dhikha bhaica pajAMNa dagaMta // 445 isI vidha' sAbaLa sroNa akhAya' / lidhI kaTi khAga jisai jhaLaLAya / vahai kuvarAM'' gura trIchaNa vAr3ha'' / girAM ka~dha roDa'2 paDai avagADha / / 446 laDai 'sidha kranna'13 isa judha lAha / ubhai14 thaTa dekhi kahai bhar3a vAha / samobhrama tejakaranna sakAja / lar3e 'kisanesa' bhujAM kuLa lAja // 447 vaDhe khaLa' 6 vIjaLa coLa varanna'8 / karai 'jasa karanna'' taNau 20 daLa knn| itAmajhi22 eka 'umeda' ukaMda / milai23 kacarAvata loha 'mukaMda' // 448 narAM siNagAra itA karaNota24 / karamasotArau varaNaNa-agai25 bhar3a sUra karammasiyota / 1 kha. ga. daaruu| 2 kha. ga. pjaaNnni| 3 sva. bidhi / ga. vidhi / 4 kha. ma. sAvaLa / 5 kha. ga. aghaay| 6 kha. lodhii| 7 kha. ga. kddh'i| 8 va. jisii| kha. baahai| 10 kha. ga. kuNvraaN| 11 kha. baaddh'| 12 kha. rauda / 13 ga. Rna / 14 kha. una / 15 kha. bddh'e| 16 kha. ssg| 17 kha. bIjala / ga. vIjhaLa / 18 kha. baraMnna / ga. varana / 16 kha. kaMnna / 20 ga. tnno| 21 kha. kNnn| 22 kha. itaaNmjhi| 23 kha. mile| 24 kha. ga. karaNauta / 25 kha. praag| 26 kha. karammasIyauta / ga. karamasIyota / 445. chachohaka - teja / sroNa - zoriNata, khUna / 446. jhaLaLAya - krodhameM bhara kara / avagADha - vIra / 447. sidha Rnna - siddhakaraNasiMha, yaha vIra rAThaur3a durgAdAsakA pautra thaa| unai - usa ora / thaTa - senaa| tejakarana - tejakaraNasiMha karaNauta rAThaur3a, yaha durgAdAsakA putra thaa| kisanesa - kisnsiNh| 448. coLa-varanna - lAla raMga / kacarAvata - kacarasiMhakA putra / mukaMda - mukaMdasiMha / 446. karammasiyota - rAThor3oMkI eka upazAkhA yA isa zAkhAkA vIra / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 126 sirai bhar3a 'Udala'' teNa samAja / vadhai' garakAba kiyau judha bAja' // 446 subhA baLa gAta parAkrama sIma / bhayAMNakha bhIma jisau hara 'bhIma' / amAvar3a teja turI asavAra / pA. daLa cAr3hi dhakai aNapAra / / 450 bhaLAhaLa rUpa'' jhaLAhaLa bhAya / jur3e khaLa pAya tihA uDi jAya / chachohaka vAhata jhAla chaDALa12 / dusAraka DALa par3e ravadALa' / / 451 iloLata sroNa vica khaLa ema / jaLAdhara bIca'4 timaMgaLa jema / kamaMdhaja vAhi5 khaLAM dhajakUta / hiyai' kari pAra' liya'8 asihUMta / / 452 bhalau naTa'6 jAMNi agai bhuva pALa / ba~gALiyadeg vAMsa' caDhAvata bALa / 1 kha. uudt| 2 kha. badhe / ga. vadhe / 3 kha. ga. koyau| 4 ga. vaaj| 5 kha. ga. sobhaa| 6 ga. bhayANaSa / 7 kha. bhIma / 8 kha. dala / 6 kha. dharSa / 10 kha. top| 11 ga. udd| 12 ka. ga. vaDALa / 13 kha. ravadA / 14 ga. bAca / 15 kha. baahi| 16 kha. ga. hoy| 17 kha. paal| 18 kha. ga. loy| 16 ga. nATa / 20 kha. ga. bNgaaliiy| 21 kha. bAMsa / 446. Udala - khImasarakA ThAkura udayasiMha ! garakAba - ( ? ) / bAja - ghodd'aa| 450. bhIma - bhImasiMha karamota raatthaudd'| amAvar3a - apAra / 451. bhaLAhaLa - dedIpyamAna / jhaLAhaLa - agni / bhAya - smaan| chaDALa - bhaalaa| ravadALa - musalamAna / 452. iloLata - taraMgoMmeM DubakI khAte haiN| sroNa - zoNita, rakta / jaLAdhara - samudra / timaMgaLa - eka prakArakA bar3A matsya jo timi nAmaka matsya ko bhI nigala jAtA hai, timigala / 453. bNgaaliy-bNgaalkaa| bALa - bAlaka / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] sUrajaprakAsa vardhe' gaja cAcara sAbaLa vAhi / mutAhaLa gaMja kiyA' judha mAMhi // 453 umA mukatAphaLa le vaDa' vAra / sajhai uNahArataNau siNagAra / jhaLAhaLa rIsa caDho ati jhALa / mahAbaLa tAMma kaTI kiramALa // 454 jhar3e khaga Atasa rUpa jhilamma'' / kaTa viharAra apAra kilamma' / duvai duvai phaMTa' huvai jaradauta / kAsi* kari tApasa leta' karauta / / 455 dusai phiri jAta cahUMbaLa'8 doLa / cahUMvaLa vAhata'' khAga sacoLa' / samobhrama 'nAtha' 23 lar3e samarAtha / huvai judha bhAMNa sarAhata hAtha / / 456 vadai dahuvai24 ghar3a dekhi vacheka / ekau25 bhar3a 'Udaka' Uda aneka / 1 kha. badhe / 2 kha. baahi| 3 kha. ga. motAhaLa / 4 kha. kiiyaaN| 5 kha. baDa / 6 kha. sirgaar| 7 kha. jhuulaah| 8 kha. maahaabl| 6 kha. ga. kddh'ii| 10 kha. ga. jhaadde| 11 kha. jhilaMmma / 12 kha. kilNmm| 13 kha. phNv| 14 kha. hudai / 15 kha. ga. kaasii| 16 kha. taapl| 17 kha. set| 18 cahUMbala / ga. cahUbaLa / 16 kha. cahUMbala / ga. cahUbaLa / 20 kha. ga. baaht| 21 kha. ga. scol| 22 kha. naa| 23 kha. bd| 24 kha. ga. duhuvai / 25 kha. ga. eko| 453. cAcara - mastaka / mutAhaLa - muktAphala,motI / gaMja - Dhera / 454. umaa-paarvtii| kiramALa - talavAra / 455. jhilamma - yuddhake samaya zira para dhAraNa karanekA ttop| duvai - do| jaradauta - kavaca dhArI yoddhaa| tApasa -- tpsvii| karauta - praaraa| 456. cahUMbaLa -cAroM ora / sacALa - viir| nAtha - nAthUsiMha / samarAtha - samartha, vIra / 457. badai - kahate haiN| bahuve - donoN| ghar3a- senaa| bacheka - vizeSa / eko.."Uvaka idhara eka hI yoddhA udayasiMha hai, udhara aneka Uda (yavana) haiN| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 131 sajhai' judha 'mAhava'rau 'sivasAha' / lakhAvata' 'Uda' liya' khaga lAha // 457 'rAsau' 'kaliyAMNa' taNau riNa rAva / ghaNA judha bIca karai khaga ghAva / giradhdara dAsa taNau avagAr3ha / vahai judha 'gokaLa' vIjaLa vADha // 458 samobhrama 'mAhava' 'sAMmaMta' sUra / 'kitau' 'haThamAla' sutanna'' karUra / jur3e 'lakhadhIra' samobhrama 'jaita' / 'tejo' bhar3a'' 'lAla' taNau viradaita' / / 456 'rughau' bhar3a 'Isara'rau'3 car3hi rosa'4 / jur3e magarUra caDhe ati josa / tegAM bhar3a pAMca lar3e ima tIkha / shai|5 judha pAMDava pAMca sarIkha // 460 khahai 'jasakranna'16 taNau 'khar3agesa' / jikai khaga jhATa Dhahai'. javanesa / 1 kha. ga. sjhe| 2 kha. ga. lAkhAvata / 3 kha. ga. lIye / 4 kha. dhaNe / 5 sva. ga. vIca / 6 kha ga. giradhara / 7 kha. bAhai / ga. vaahai| 8 kha. bIjala / 9 kha. bAr3ha / 10 ka. sutaMnna / ga. sataMnna / 1 ga. bhidd'| 12 kha. biradaita / 13 ga. isrro| 14 kha. rausa / 15 kha. ga. she| 16 kha. jasakaMnna / ga. sajakrana / 17 kha. ddhhe| 457. mAhavarau - mAdhavasiMhakA / sivasAha - zivadAnasiMha / lakhAvata - lakSmaNasiMhakA vaMzaja / Uda - udayasiMha / lAha - lAbha, AnaMda / 458. rAsau - raaysiNh| kaliyAMNataNau - kalyANasiMhakA putra / riNa rAva - mahAvIra / gokaLa - gokulasiMha / bAr3ha - kATa kara, zastrakA painA bhAga / 459. jur3e - bhir3atA hai, yuddha karatA hai| samobhrama - putra / jaita - jaitasiMha / lAla - lAla siMha / viradaita - yazasvI, viruddhaarii| 460. rudhau - rghunaathsiNh| Isara - iishvriisiNh| magarUra - garva, grvdhaarii| tokha - vizeSa, vishesstaa| sarIkha - samAna / 461. khahai - yuddha karatA hai / jasakanna - jasakaraNa, yazakaraNa / khar3ageta - khddgsiNh| Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] sUrajaprakAsa sAhibakhAMna samAtha / samobhrama 'nagau" khaga jUTata gopiya e - nAtha / / 461 paTAyata eha lar3eM khaga pAMNa / 'umedaka' jodha agai daivAMNa / giravara - dAsa taNau avagAr3ha | vaha khaga 'khIma' jhaLAhaLa vADha / / 462 sivadAMna / asamAna | 1 // / 463 7 sabhai judha 'kesava' rau uDAvata haMsa khaLAM 10 11 .12 "rimAM khaga vAhi ubheLi " ragatta sabhai judha 'vIThaLaUta' 'sakatta' ''ajau' rughanAtha' ubhe 'jasAvata' khAga haNa cuMDAvata jUTata yau" 'bhadAvata' jUTata agraja" 743 daivAMga' 64 javanAMNa / kaLicALa / bhuprALa || 464 4 kha. ga. nage / 2 kha. ga. gopIya 3 ga. yeha / 4 kha. ga. daIyAMNa / dharadAsa / 6 kha baahai| ga. vAhai / 7 kha jhAlAhala / 8kha. bAr3ha / hAMsa | 10 kha. bAhi / 11 kha. ubhela / 12 kha. ga. ragata / 14 kha. davAMNa / 15 kha. yUM / 16 kha. ga. zragraja | 461. samAtha - samartha, balavAna / nagau- nagarAjasiMha / jUTata - bhir3atA hai / 462. paTAyata - jAgIrakA svAmI / pAMNa- prAraNa, bala, kSakti / umedaka - umedasiMha / jodha - putra / daivAMNa - yoddhA, vIra / zravagAr3ha - vIra yoddhA / khIma- khImasiMha / 463. sa- saMhAra karatA hai| kesava - kezavasiMha | haMsa - prAraNa / vIThaLa Uta - vIThaladAsakA putra / sakata - zaktisiMha | 5 ga. girakha. saMha ga. 13 kha sakata / 464. jau - ajIta siMha / runAtha - raghunAthasiMha / ubha - ubhaya, donoM / jasAvata - jasavaMtasiMhakA putra / javanAMNa - musalamAna, yavana / cuMDAvata - rAva cUMDA ke vaMzaja rAThaur3a, rAThaur3oM kI eka zAkhA / yauM - isa prakAra bhavAvata - rAThaur3oM kI eka upazAkhA yA isa zAkhAkA ( ? ) / bhuzrALa - rAjA / | kaLicALa - yuddha, yoddhA / vyakti / zragraja - bar3A bhAI ragata- rakta, khUna | Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 133 'dalau' bhar3a 'kAnha' taNI daivAMna(Na) / bhiDai khaga 'lAla'' taNau 'bhagavAna' / 'udau' 'aNadesa' taNau' aNabhaMga / jaTha khaga vAha' karai riNa jaMga // 465 'umeda'ha jodha ta 'avanAr3a' / 'jasAvata' mAMDaNa khAga vajAr3a / sajhai judha goradhanota 'kisanna' / . tyahI 'akhamAla' muhoka' sutanna // 466 jur3e' khagajhATa 'kalAvata' jodha / 'sa~gau'12 paratApa sutanta' sakrodha / 'samobhrama' ANaMda jhoki habAsa / diya15 khaga jhATaka vIThaLa' -dAsa / / 4655 manoharadAsa sutanna' 'amAna' / khaLAM khaga bAr3hata'8 nAharakhAMna / 1 kha. laaNl| 2 ga. bhgvaan| 3 kha. do| ga. udo| 4 ga. tnno| 5 kha. bAha / 6 kha. laDe / 7 kha. bjaadd'| 8 ga. kisn| 6 kha. tyuuhii| ga. tyauhii| 10 kha. mauhauka / ga. mohok| 11 ga. juii| 12 kha. saaNgo| ga. saaNgo| 13 kha. sutaMna / 14 kha. huvAsa / 15 kha. dopai / 16 kha. bIThaladAsa / 17 kha. ga. sutaMna / 18 kha. vADhata / 465, dalau -- dalesiMha / kAMnha - kAnhasiMha / daivAna - yoddhaa| lAla - lAlasiMha / bhagavAna - bhagavAnasiMha / udau - udayasiMha / aNadesa - aAnaMdasiMha / aNabhaMga- vIra / riNa jaMga - yuddhasthala, yuddh| 466. umedaha - ummedasiMha / jodha - putra / goradhanota - goradhanasiMhakA putr| kisanna kisanasiMha / prakhamAla - akssysiNh| muhoka - mohkmsiNh| 467. kalAvata - kalyANasiMhakA putra | jodha - yoddhA, vIra / saMgo - saMgrAmasiMha / para___ tApa - pratApasiMha / prANada - praanNdsiNh| jhoki - jhoMka kara / habAsa - ghodd'aa| jhATaka-prahAra / 468. amaaNn-prmaansiNh| bAr3hata - kATatA hai, saMhAra karatA hai| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] sUrajaprakAsa mur3e' khaga bhATa harNe kilamAMNa / bhir3e gajasIMgha taNau raNAvata' vAha kareM iMdrabhAMNa / / 468 kiramALa | laMkALa" / 8 lar3e caturAvata' bhUla' dhubai khaga bhATa vaje traMba dhIha / 'badrI' suta sIha-gumAMna abIha // 466 balAvata loha 'udAvata' bUra / 'sivau' 'pariyAga' taNau judha sUra / haThI suta rUpa kiyau " haNumAMna" / mahAbaLa" bAhata" khAga gumAMna* // / 470 dhavecA vAha" karai khaga 15 uThe 'amarAvata' 'bhIma' udAra / diyai 3 vaDhe 'sakatesa' taNau dhAra / 17 khaga bhATaha kAdamatesa ' 1 18 'visanesa 16 / / 471 1 kha. ga. maI / 2 kha. ga. garjAsaMgha / 3 kha. raaNnnaavtt| ga. 5 kha. cutarAvata / ga. cUtarAvata / 6 kha. bhA / ga. bhUjha / ga. dhuvaM / 6 kha. baje / mahAvaLa | 1 10 kha. koyAM / 11 kha. haNUMmAna / 13 ga. cAhata / * yahAMse Age kha. pratimeM nimna paMktiyAM milI haiM 14 kha. bAha / 15 kha. 18 kha. bir3he / gaH vadaM / 'anI rughanAtha taNau NabhaMga / Dega bhATa laDo loha aMga // ', dhaga / 16 kha. dIye / 17 kha. kAMdaSatesa / ga. kAMdasatesa / 16 kha. bisanesa | 468. kilamAMNa - yavana / 46. raNAvata - rANAvata zAkhAkA rAThaur3a / caturAvata caturasiMhakA vaMzaja / bhUla samUha / laMkALa - vIra, yoddhA / traMba - nagArA / dhIha - AvAja / badrI - badrIdAsa / gumAna - gumAnasiMha | abIha - yoddhA / rAMNAvata / 4 kha. bAha / 7 kha. laMkAra / 8 kha. 12 kha. mAhAbala / ga. - 470. balAvata - bAlUsiMhakA putra / loha - zastra / bUra-samUha / sivo - zivadAnasiMha / pariyAga - prayAgasiMha / haThI - haThIsiMha / gumAMna - gumAnasiMha / 471. dhavecA rAThaur3oMkI eka zAkhA / zramarAvata- amarasiMhakA putra / bhIma - bhImasiMha / sakatesa - zaktisiMha / visanesa - visanasiMha / - Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa / 135 taI khaga dhAra haNa khaLa tAMma / mahAjudha' 'mAhava'rau' harirAMma / par3e khaga dAvataNA ghaNapeca / mahAbaLa kheta laDai 'mahaveca' // 472 bhaLAhaLa vIjaLa' rAvaLa 'bhAMNa' / karai judha 'jaita' taNau 'kaliyAMNa' / par3e gaja muggaLa' bAja" apAra / bakhAMNata sUra hathAM tiNa vAra // 473 'vijAvata'8 upramate asi vAga / khatrI gura 'kanna'' vajAvata' khAga / arI ghar3a2 sAbaLahUMta uthAla / sajhaMta vijAvata'3 'vairiyasAla'4 / / 474 ar3e khaga 'jaitahamAla' athAha / 'narau' 'mukanesa' taNau nara nAha / viDhe giramera samobhrama 'vaiNa"5 / racai judha 'khema' vijAvata'16 raiNa // 475 1 kha. mAhAjudha / 2 kha. mAhAva / 3 kha. ga. mAhAbaLa / 4 kha. ga. bhaLAhaLa / 5 kha. bIjala / 6 kha. mUgala / ga. mugl| 7 ga. vaaj| 8 kha. bijaavt| 6 kha. upra. mate / ga. uuprmte| 10 kha. kaMna / ga. Rna / 11 kha. bajAvata / 12 kha. ga. ghaTa / 13 kha. bijAvata / 14 kha. berIyasAla / ga. vairIyasAla / 15 sva. benn| 16 kha. bijAvata / 17 sva. ga. reNa / 472. mAhava - mAhavasiMha / mahaveca - mahecA zAkhAkA rAThaur3a / 473. vIjaLa - talavAra / rAvaLa - rAvala, mallinAthakevaMzajoMkA pada vizeSa / bhAMNa - sUraja bhAraNasiMha / jaita - rAvala mallinAthake putra jaMtamAla / kaliyAMNa - klyaannsiNh| baaj-ghodd'aa| bakhaNita - prazaMsA karate haiN| 474. vijAvata - vijayasiMhakA putra / upramate - vizeSa / asi - ghodd'aa| Rnna - karaNa siNh| vairiyasAla -- vairIzAlasiMha / 475. jaitahamAla - rAvala mallinAthake putra jaitamAlake vaMzajoMkI eka upazAkhA yA isa zAkhAkA vyakti / narau- nrsiNh| mukanesa - mukuMdasiMha / viDha - yuddha karatA hai| giramera - sumerasiMha / vaiNa- vaiNIsiMha / khema - khemsiNh| vijAvata - vijayasiMhakA putra / raMga - raNachor3adAsa / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] sUrajaprakAsa 2 sutaM 'jagarUpa' vrajAgi samAMma' / rimAM khaga phAMga ramai bhar3a 'rAma' | vadhai harinAtha samobhrama "vAMna4 / khaLAM khaga bhATata sAhibakhAMna // 476 taNau bhrama 'pUraNa' sIMgha tarAja / sa judha mogara sIMha sakAja / patA bhar3a krodha jhaLA utapanna / E 10 112 sa judha 'megha' 'kisanna'" 'sutanna' / / 477 bhayaMkara mecha ghar3A khaga bhoga / jur3e 'mukanesa' " samobhrama 'joga' 'pithAvata'" 'sUrajamAla''3 pracaMDa / khaLAM sira bAha" karai taLa khaMDa / / 478 samobhrama 'rAjar3a' 'raiNA'" sadhIra / mahAbaLa khAga haNe bhir3e suta 'jodha' khagAM khagaM'" jhaTa thATa haNai ghaNamIra iMdrabhAMNa / 18 khurasAMNa / / 476 16 6 kha. kisana / 1 kha. ga. samAma / 2 kha. phAma / 3 kha badhe / ga. vadhai / 4 kha bAMna / 5 kha. ga. DUMgara / 6 kha. ga. pAtA / 7 kha. ga. utappaMna / 10 kha. ghaDAM / 11 kha. ga. mukaMdesa / 92 kha. 14 . bAha / 15 ga. reNa / 16 kha. mAhAbaLaM / 8. sutaM / ga. pIthAvata / 17 kha SagAM / 476. samAMma - vizeSa, bar3hiyA / rimAM - zatrunoM phAga phAlguna mAsakA nRtya / vAna vanesaha | 477. bhrama- putra / pUraNa pUrNasiMha tarAja- samAna / patA patAvata zAkhAkA rAThaur3a / megha - meghasiMha / kisanna - kisanasiMha / sutanna - putra / / - - 13 kha. sUraja / 18 kha. haNe / 478. mlecha - meccha, yavana / ghar3A senA / mukanesa - mukundasiMha / joga - jogasiMha | pithAvata - pRthvIsiMhakA putra sUrajamAla - sUryyamala | taLa khaMDa - dhvaMsa | --- 476. samobhrama - putra / rAjar3a- rAjasiMha / raiNA - raNachor3asiMha / ghaNa - bahuta / mIra bar3I saradAra, yavana / jodha- jodhasiMha / bhaTa - prahAra thATa - samUha / khurasAMNa yavana, musalamAna / - Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 137 cakA' khaga jhATa haNe camarALa' / viDhe nara 'pALa' taNau vijapALa / rimAM khaga jhATa karai ghaTareja / tikai judha 'kehari' saMbhrama 'teja' / / 480 ghaNA khaLa thATa sirai khaga ghAva / sajhai judha 'mAhava' 'krannasujAva / cakA khaLa bhUka karai khaga cauja / bhir3e 'aNadesa' samobhrama 'bhoja' // 481 aMgobhrama 'megha' cADai kuLa aopa / "umedaha' vAra laDeta 'anopa' / samobhrama 'megha' 'jamAMna' sakAja / lar3e khaga jhATa liyAM kuLa lAja / / 482 satrAM khaga jhATaka 'gaMga' sajhesa / samobhrama 'megha' laDai' 'kusaLesa' / vadhAvadhi' rAr3i karai khagavAha / satrAM' 3 'parasAvata'14 'mAhavasAha' // 483 1 kha. ckaaN| 2 kha. macarAla / 3 kha. biddh'e| 4 ga. tnno| 5 kha. bijapAla / 6 kha. kaMta / ga. krana / 7 kha. coja / 8 kha. lar3ata / 9 kha. ga. lIyAM / 10 ga. ldde| 11 sva. bdhebdhi| ga. vadhevadhi / 12 kha. ssgbaah| 13 ga. straa| 14 kha. prsaaNvNt| 480. camarALa - yavana, musalamAna / pALa - gopAlasiMha / vijapALa - vijayasiMha / ghaTa - reja - ( ? ) / kehari - kesarIsiMha / saMbhrama - putra / teja - tejasiMha / 401. mAhava - mAhavasiMha / kranna - karaNasiMha / sujAva - putra / cakA - cakra, senA / bhUka - dhvNs| cauja - ( ? ) / aNadesa - prAnandasiMha / bhoja - bhojarAjasiMha / 482. aMgobhrama - putra / megha - meghasiMha / aopa - kAMti, dIpti / anopa - anopasiMha / 483. kusaLesa - kuzalasiMha / vadhAvadhi -- bar3ha-bar3ha kara / rAr3i- yuddha / khagavAha - yoddhA / ___mAhavasAha - maahvsiNh| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] sUrajaprakAsa taI' haNamaMta kaLA judha tAma / karai maMDaLA sajhaLA khaga kAma / 'vihAriya' saMbhrama 'kesava' vIra / 'saMgau bhagavAna sujAva sadhIra // 484 jur3e 'anna'' pALa 'kisora' sujAva / roLe khaga coLa kiyAM riNarAva / taThe 'bagasAvata'" jUTata tAma / chaidAvanadAsa caDhe variyAMma' / / 485 sajhai judha 'vIdaharA'' khaLa sALa / hicai khaga bhAga caMdota'2 'hiMdALa'13 / racai judha 'bhoja' harA rimarAha / narAvata nAharakhAM naranAha // 486 ma~Dai 15 khaga jhATa khaLAM ghar3a-mor3a / 'anAvata' sUratasIMgha'6 aror3a / 1 ga. ti| 2 kha. bihArIya / ga. vihArIya / 2 kha. sAMgo / ga. saaNgo| 4 kha. ana / 5 kha. kiiyaaN| 6 kha. ga. raNarAva / 7 kha. bagasAvata / 8 kha. vRdAvanadAsa / ga. vRdAvanadAsa / 6 kha. cNddaa| ga. cddN| 10 kha, ga. vriiyaaNm| 11 kha. hlraa| 12 kha. caMdauta / ga. cdaut| 13 hidAla / 14 kha. daah| 15 ga. maMDe / 16 ga. surtsiNgh| 17 ga. arodd| 484. haNamaMta - hanumAna / maMDaLA- rAThaur3oMkI eka upazAkhA / sajhaLA- bar3hiyA, zreSTha / vihAriya - vihArIsiMha / saMbhrama - putra / kesava - kezavasiMha / sa~gau - saMgrAmasiMha / bhagavAna - bhagavAnasiMha / 485. roLe - dhvaMsa karatA hai| riNarAva - yoddhA / variyAMma - zreSTha / 466. vIbaharA-- rAva bIdAke vaMzaja, rAThaur3oMkI eka upshaakhaa| hica - yuddha karatA hai| bhAga caMdota - bhAgacaMdakA putra / bhojaharA - bhojake vaMzaja, rAThaur3oMkI eka upshaakhaa| marAvata - rAThaur3oMkI eka upazAkhA, isa zAkhAkA vIra / 487. ghar3a-mor3a - senAko mor3a dene vAlA, pIche haTA dene vAlA yoddhaa| anAvata - anAr3a siMhakA putra / aror3a - jabaradasta / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 136 ar3e khaga' bhAramalota' anamma / karai judha 'bhUpati'rau 'muhakamma'* // 487 arI khaga jhAr3i chibai asamAMna / thaTAM majhi 'bhAkhara' saMbhrama 'thAMna' / karai judha 'bhIma' kaLodha kaMThIra / 'vihAriya' saMbhrama 'sAhaba' vIra / / 488 huvai khaLa vIjaLa vAhata hAtha / narAMpati 'bhoja' taNau'' 'jaganAtha' / bhir3e' mrata' kIdha 'abhA' chaLi bhoj'| yuhI' 'suratAMNa' 'jasA' chaLi aoja / / 486 bina' jamasUra'5 dAdau ara bApa / uvAM adhikosa'6 parAkrama Apa / sajhai jaradaita khaLAM ghaNa sAtha / jagAcakha dAdi diyai 8 'jaganAtha' // 460 1 kha. ssgi| 2 kha. bhaarmlaut| 3 kha. annama / ga. anm| 4 kha. mauhokaMmma / ga. mauhaukmm| 5 kha. ga. chivai / 6 kha. bihArIya / ga. vihArIya / 7 kha. ga. sAhiba / 5 kha. bIjala / 6 kha. naraupati / 10 ga. tnno| 11 kha. bhidde| 12 kha. mRta / 13 kha. yauhii| ga. yauhI / 14 ga. vinN| 15 kha. ym| 16 kha. adhikosa / 17 kha. ga. jaggacakha / 18 sva. ga. dIyaM / 437. bhAramalota - rAThaur3oMkI eka upa zAkhA, isa zAkhAkA vIra / anamma - nahIM jhukane vaalaa| 488. bhAkhara - bhaakhrsiNh| thAna - thAnasiMha / bhIma - bhImasiMha / kaLodha - vaMzaja / kaMThora - siMha / vihAriya - bihArIsiMha / sAhaba - sAhabasiMha / 486. prabhA - mahArAjA abhayasiMha / chaLi - lie| bhoja - bhojarAjasiha / suratAMNa - sultAnasiMha / jasA - jasavaMtasiMha / 460. bina - donoN| dAdau - pitAmaha / jaravaita - kavacadhArI yoddhA / jagA cakha - sUrya / dAvi - dhanyavAda / jaganAtha - jaganAthasiMha / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] sUrajaprakAsa rUpAvata jUTata ghATa barAr3a' / vijUjaLa' muggaLa' thATa vibhAr3a / jur3e khaga' 'goyaMda'6 rau" jasarAja / sutAM 'sakatesa' humAU sakAja / / 461 hicai 'duragAvata' jhoki hubAsa / dusai khaga jhATata badriyadAsa'' / lar3e bhar3a 'gaMga' harA dhakha lAgi / 'jagAvata' sUratasIMgha' vrajAgi // 462 rimAM sira vAhata'4 vIjaLa15 rUTha / 'dvarau''6 muka~dAvata jUTata' dUTha / narAvata khAga haNe javanesa / mahAbaLa16 'caMda'taNau 'padamesa' / / 463 dhaDacchata20 mUgaLa bIjaLa dhAra / 'anau' 'sahasAvata'25 sUra udAra / 1 ga. varADa / 2 kha. bIjUjala / ga. vIjUjala / 3 kha. mUMgala / ga. mugaLa / 4 kha, vibhaadd'| 5 kha. ssgi| 6 kha. goyada / 7 ga. ro| 8 kha. sutaM / 6 kha. hmaau| ga. hmaauu| 10 kha. huvAsa / 11 kha, ga, bdriiydaas| 12 kha. hrii| 13 ga. suurtsiNgh| 14 kha. bAhata / 15 kha. bIjala / 16 kha. ga. dvaarau| 17 kha. mukNdaart| 18 kha. jUTa / 16 ga. mAhAbaLa / 20 kha. dhaDaMchata / ga. dhar3achata / 21 kha. saMhasAvata / 491. rUpAvata - rAThaur3oMkI eka upazAkhA, yA isa zAkhAkA vIra / ghATa barAr3a - bhayaMkara rUpase / vijUjaLa - tlvaar| vibhAr3a-saMhAra kara ke| goyaMda - govindasiMha / jasarAja - jasavaMtasiMha / sakatesa - zaktisiMha / 492. duragAvata - durgAdAsake putra / jhoki - jhoMka kara / huvAsa - ghodd'aa| gaMga .. gaMgA siNh| pakha - prabala josh| 463. varau - dvArakAdAsa / murkaMdAvata - mukandasiMhakA putra / dUTha - jabaradasta / narAvata - rAThaur3oMkI eka upshaakhaa| javanesa- yavana, muslmaan| caMda - cNdrsiNh| paramesa - pdmsiNh| 464. dhaDacchata - kATatA hai, mAratA hai| bIjaLa - tlvaar| anau- anopasiMha / saha sAvata - sahasrasiMhakA putra / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [141 car3hAvata' loha karai badhicALa / pracaMDaha 'rUpa' taNau 'vijapALa' // 464 jur3e 'rAyapALa' harau raNa 'jaita' / 'durajjaNa' 'nAhara'rau biradaita' / ar3e bhar3a pUraviyA avasAMNa / 'dalAvata' dUTha jisA daivAMNa' // 465 sujAvata'' sAhiba-khAMna sakAja / rimAM sira jhATata jhATa narAja'2 / viDhe bhar3a Uhar3a loha vicheka'4 / itAM siraposa 'vAMkau 15 bhar3a eka / / 466 'ba~ka 16 bhar3a aura viyau' judha bAja'8 / sajhe khaLa sAbaLahUMta sakAja / gaDAM'6 jima ulALiyau daMga 1 rITha 2 / dharA majhi jAya par3e cakhi dhITha / / 467 1 kha. cUDAvata / ga. caMDAvata / 2 kha. vijapALa / 3 kha. raavpaal| 4 kha. durajjaNa / ga. durijhnn| 5 kha. biradaita / 6 kha. bhara / 7 kha. pUrabIyA / ga. pUraviyA / 8 kha. ga. duud| kha. ga. jisA / 10 kha. 'diivaaNnn| 11 kha. ga. sUjAvata / 12 kha. nArAja / ga. nArAca / 13 kha. biddh'e| 14 kha. vchek| 15 kha. baMko / ga. vAMko / 16 kha. bNke| 17 kha. porbiiyo| 18 kha. ga. vAja / 16 kha. ga. gaaddaa| 20 kha. Ulali / ga. UlaLi / 21 kha. ga. rauda / 22 kha. ga. griitth| 23 kha. vaSa / 465. jur3e - bhir3atA hai, yuddha karatA hai| durajjaNa - durjanasiMha / nAhara - nAharasiMha / pUraviyA - cauhAna vaMzakI eka shaakhaa| avasAMNa - yuddha / daivAMNa - vIra, yoddhA / 466. jhATata - kATatA hai / narAja - talavAra / viDhe- yuddha karatA hai| Uhar3a- rAThaur3a vaMzakI Uhar3a zAkhAkA vIra / siraposa - zirastrANa, shresstth| vaaNko-vikrmsiNh| 467. baiMka - vikramasiMha / auraviyo - yuddhameM jhoMka diyaa| bAja - ghodd'aa| sajhe - saMhAra karatA hai| sAbaLahUMta - bhAlA vizeSase / gaDAM - ( ? ) / ulALiyau - girA diyaa| daMga rITha - ( ? ) / cakhi dhITha - ( ? ) / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] sUrajaprakAsa bhayAMNaka' dIsata yau bhamarUta / akhAr3aya' datta' jisA avadhUta / ra~gai hama sAvaLa6 kATiya rUka / bhayaMkara jhATa karai khaLa bhUka / / 468 uDai khaga Achara sIsa apAra / dharai ruMDamALa vicai jaTadhAra / par3e asavArataNA dhar3a pAya / jaTai ari sIsa par3e lagi jAya / / 466 jur3e ima sAbaLa vyAkULa jIva / huvA avatAra ghaNA hayagrIva / karai cukhacukhkha ghaNA mugaLAMNa' / pothI jima vaMdara' veda purAMNa // 500 racai tiNa mausara'2 yogiNI' rAsa / samai ima pAreNa 'baMkIyadAsa' / taThe 'hariyaMda' taNau'4 masatAMna / diyai 15 khaga jhATa khaLAM sivadAMna / / 501 jur3e tiNavAra udAvata'6 'jaita' / pachAr3ata mAra' khagAM pakharaita / 1 ga. bhayAnaka / kha. bhyaannss| 3 kha. yUM 3 ga. aSA ddaay| 4 kha. dt| 5 kha. ga. rNge| 6 kha. ga. sAbaLa / 7 kha. ga. kATIya / 8 kha. sobhata / ga. sobala / 1 kha. kre| 10 kha. kilmaann| 11 kha. baMdara / 12 kha. mausri| 13 kha. jogaNi / ga. yognni| 14 ga. tnno| 15 kha. diiye| 16 kha. ga. UdAvata / 17 va. mIra / 468. bhamahata - zastra prahAroMse kSata-vikSata zarIra vaalaa| datta - dattAtraya RSi / rUka - talavAra / bhUka - dhvaMsa / 466. pAchara - prahAra / jaTadhAra - rudra, mahAdeva / 500. cuvacuskha - khaMDa-khaMDa / mugaLAMNa - mugala, yavana / 501. mausara - avasara / pAraNa - yuddha / masatAna - masta / 502. udAvata jaita - udAvata zAkhAkA rAThaur3a jaitasiMha / pachAr3ata - girAtA hai| pakharaita - kavacadhArI yoddhaa| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [143 'sadau'' 'kusaLAvata' jaMga sadhIra / vaDhe khaga jhATa taThe vara vIra' // 502 'vihAriya" saMbhrama jhoki vrahAsa / daLA khaLa vIca lar3e guNadAsa' / viDhe 'caMda' 'syAma' taNau vikarALa / vahai khaga jhATa kaTaMta baMgALa // 503 hicai bhar3a siMdhala caMdraprahAsa / samobhrama 'vIThala'. jIvaNadAsa / jur3e bhar3a khetasiyota'' sujaMga / 'akhau 12 dhanarAja taNau aNabhaMga / / 504 vir3he bhar3a bhATiya' yUM judhavera14 / maMDovara AgaLa jaisalamera / aNI kaDha' hAkalabAja'8 uDAMNa / bhir3e riNachoDa'6 taNau UdabhAMNa // 505 hakArata sUra vakArata1 heka / karai judha bhUka aneka 2 anaika / 1 ga. sdo| 2 kha, biddh'e| 3 kha. biir| 4 kha. bihArIya / ga. vihaariiy| 5 kha. dalAM / ga. baLAM / 6 kha. biddh'e| 7 kha. vikarAla / 8 kha. bAhai / ga. vaahai| 1 kha. sIdhala / ga. siNdhl| 10 kha. bIThala / 11 kha. petasIyauta / 12 ma. aSo / 13 kha. ga. bhaattiiy| 14 kha. yudhavera / 15 kha. ga. jesalamera / 16 kha. kaTa / 17 kha. hAkali / 18 ma. bAja / 19 kha. rnnchodd| 20 kha. udANa / ga. udbhaann| 21 kha. bakArata / 22 kha. ga. aneka aneka / 502. sado- zArdUlasiMha / kusaLAvata - kuzalasiMhakA putra / 503. vihAriya - bihArIdAsa / saMbhrama - putra / vahAsa - dhodd'aa| caMda - caMdrasiMha / syAma - zyAmasiMha / baMgALa - yavana, musalamAna / 504. hicaM - yuddha karate haiM / siMghala - rAThor3oMkI siMghala zAkhAkA vIra, yoddhA / caMdraprahAsa - talavAra / voThaLa - viTThaladAsa / 505. prAgaLa - rakSaka rUpa, agaadd'ii| uDAMNa - daur3a / UdabhAMNa - udybhaannsiNh| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] sUrajaprakAsa satrAM ghaTa jhATa' diye' samasera / mahAriNa' vIca huauM' giramera // 506 ar3IkhaMbha jhoka lagai avasAMNa / bhaTI ima 'bhAMNa' bakhAMNata bhAMNa / samobhrama 'sUra' khaLA samarAka / 'haThI' asi hAkaliyau kari hAka / / 507 silaibadha ghATa ujhelata' sela / khela naTa jAMNika bhAgaLa12 khela / ghamaMghama coTa karai ghamacALa / ba~gALa ulALa ragatra baMbALa' / / 508 par3e bhar3a roda luho'5 ra~ga pUra / sutA' siMdha jAMNika cADhi siMdUra / par3e18 siraheka jujAM daMDa' pAra / taDai 22 dhari rosa' kaDhI taravAra / / 506 vahai 4 khaga aima 'haThI'26 vikarALa / karALaka jhALa atALata kALa / 1 ka. chaaNtt| 2 kha. ga. diye| 3 kha. maahaarnn| 4 kha. vIci / 5 ga. hupro| 6 kha. ga. bhaattii| 7 ga. vAMNata / 8 kha. sslaaN| 6 kha. haaliiyau| ga. hAkaliyo / 10 kha. silhai| 11 kha. ujhelata / ga. Ujhelata / 12 kha. bhaggala / 13 ga. babaMbALa / 14 ka. roh| 15 kha. lauhii| ga. lohii| 16 kha. suutaa| 17 kha. ga. sigha / kha pdde| 14 kha. sr| 20 kha. bhujA / 21 kha. ddNdd| 22 kha. ga. t| 23 ga. ros| 24 kha. bAhai / ga. vaahai| 25 kha. em| 26 ka. hddhii| 27 kha. bikraal| 507. aDIkhaMbha - jabaradasta / jhoka - dhanyavAda / avasAMNa - yuddha, avasara / bhaTI bhATI vaMza / bhAMNa - udybhaannsiNh| samarAka - yoddhA / haThI - haThIsiMha / hAka liyau-haaNkaa| hAka - jozapUrNa teja AvAja / 508, jANika - maanoN| bhAgaLa khela-aiMdrajAlika khela / ghamacALa - yuddha / baeNgALa - yavana / ragatra - rakta / baMbALa - lAla / 506. roda-musalamAna / 510. haThI- haThIsiMha / karALaka - bhayaMkara / pratALata - ( ? ) / kALa - yamarAja / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa / 145 kaLAhaLa' hUMkaLa' UkaLa kATa / jhaLAhaLa vAhata vIjaLa jhATa // 510 bhaLAhaLa chUTata' sroNa bhabhakka' / DaLAhaLa sAMsa uDai Dahacakka / khaLAhaLa sroNa taNA ghaNa khALa / 'haThI' khaga vAhata ema haThALa / / 511 samobhrama 'nAhara' jUTata 'sUra' / ca~drAsaka mecha karai cakacUra / pekhe ima porasa'1 doraNa pUra / sarAhata 2 'sUra' taNau hatha sUra / / 512 kaLAyaNa'" vIca15 lar3ata karUra |'ptau'16 iMdra bhAMNa taNau" vadapUra / 'nAthau' 'amarAvata' khAga unAga / 'jagAvata' jUTata sUra brajAgi18 / / 513 udAvata' 'jIvaNa' vIjaLa deg dAva' / jur3e 'suratAMNa' 'padamma' 23 sujAva / 1 kha. ga. kALAhala / 2 kha. hUkala / 3 kha. bAhata / 4 kha. bIjala / 5 kha. chUNata / 6 ga. bhabhaka / 7 kha. sIsa / 8 kha. bAhata / 6 kha. ga. yem| 10 ka. peSe / 11 kha. paurasa / 12 ga. sarAhatha / 13 kha ga. tnnaa| 14 kha. ga. kALAyaNa / 15 kha. bIci / 16 ga. pto| 17 ga. tnno| 18 kha. vrjaag| 16 kha. dUdAvata / ga. dudAvata / 20 kha. ga. bIjala / 21 kha. daas| 22 kha. padama / ga. padama / 510. kaLAhaLa - kolAhala / 511. bhaLAhaLa - teja / sroNa - zoNita, rakta / bhabhakka - teja dhaaraa| DaLAhaLa - (?) / DahaMcakka - (?) / khaLAhaLa - teja dhvaniyukta pravAha / ghaNa - bahuta / khALa - naalaa| haThALa - apane haTha para dRr3ha rahane vaalaa| 512. nAhara - nAharasiMha / caMdrAsaka - talavAra / mecha - yavana / cakacUra - dhvaMsa, saMhAra / pekhe - dekha kr| hatha - hAtha / sUra - sUrya / 513. kaLAyaNa - ghaTA, senaa| patau - pratApasiMha / unAga - naMgI / brajAgi - jabaradasta / 514. udAvata jIvaNa - rAThaur3oMkI udAvata zAkhAkA jIvaraNasiMha / suratANa - sultaansiNh| padamma - padmasiMha / sujAva - putra / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] sUrajaprakAsa 'satAvata'' 'mAla' bhar3ata' subheda / anai 'vajapALa' sujAva 'umeda' / / 514 viDhe khaga pIthala'rau 'bakhatesa' / vaDA' khaLa thATa haNe laghuvesa / 'vijau'5 'padamesa' taNau varavIra' / maMDe riNa mAMjha par3e bahu mIra // 515 'jasAvata' sUratasiMgha vrajAgi / lar3e 'siva' 'khetala'rau dhakha lAgi / 'sUrAvata' 'deva' laDaita samAMma / sajhai judha sAhiba Uta 'sagrAMma' // 516 viDhe bhar3a 'jaita' taNau bakhatesa / 'lakhau' 'hariyaMda' sujAva lar3esa / 'rasAvata'5 'kanna'12 lar3e rimarAha / 'dalau' jayasIMgha sujAva dubAha / / 517 'madhau' karaNota4 lar3e magarUra / samobhrama 'nAhara' 'DUMgara' 'sUra' / 1 kha. zrutAvata / 2 kha. laDaMta / ga. bhdd't| 3 kha. biddh'e| 4 kha. bddaa| 5 kha. bijo| 6 kha. brbiir| 7 kha. bauho / ga. vauha / 8 kha. sUratasIMgha / 6 kha. saahiv| 10 kha. biddh'e| 11 kha. ga. vAsAvata / 12 kha. kaMna / ga. krana / 13 kha. ga. jysiNgh| 14 kha. ga. karaNIta / 515. pIthala - pRthvIrAja, yA pRthviisiNh| bakhatesa - bakhatasiMha / vijo - vijayasiMha / padameta - pdmsiNh| 516. siva - shivdaansiNh| khetala - khetasiMha / dhakha - prabala icchaa| samAMma - bar3hiyA, uttama ! sagrAma - sNgraamsiNh| 517. jaita - jaitasiMha / lakhau - lakSmaNasiMha / hariyaMda - harisiMha / rasAvata - rAyasiMhakA putra / Rnna - krnnsiNh| 518. madhau - mAdhosiMha / karaNota - rAThaur3a vaMzakI upazAkhA / nAhara - nAharasiMha / DUMgara - dduuNgrsiNh| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 147 taThe 'bhagavAna' taNau 'sagatesa' / jur3e 'ajabesa'' taNau 'jagatesa' // 518 anAvata' dUTha 'gajo' uNavAra / jur3e hariyaMda' sujAva jujhAra / aMgobhrama 'tejala' 'bAgha'5 abIha / samobhrama 'rUpa' 'anau'6 judhasIha // 516 'jagAvata' mokamasIMgha sajosa / tikai judha 'kehari' 'mAMna'' tnnos''| patAvata gopiyanAtha'2 pracaMDa / khaLAM sira jhATa 4 diyai bhalakhaMDa // 520 'akhau 16 khaga khela ramai daivAMNa' / samobhrama dAruNa'8 jodha 'sujANa' / samobhrama deva karanna' sudhanna / karai khaga jhATaka khIva 1 karanna // 521 1 ga. prajavesa / 2 kha, anAva / 3 kha. jagau / 4 kha. jujhAra / 5 ga. vAgha / 6 ga. ano| 7 kha. maukamasIMgha / ga. maukasigha / 8 kha. ga. tik| 6 kha. kehrii| 10 kha. maann| 11 ga. taNosa / 12 kha. ga. gopIyanAtha / 13 siri / 14 kha. jhaal| 15 kha. ga. diiye| 16 kha. ga. assau| 17 kha. diibaaNnn| 18 kha. dAraNa / 19 kha. krNn| 20 kha. sudhaMnna / ga. sudhn| 21 kha. SImakarana / ga. khImakarana / 518, bhagavAna - bhgvaansiNh| sagatesa - zaktisiMha / ajabesa - ajabasiMha / jagatesa jgtsiNh| 519. anAvata - anAr3asiMhakA putra / dUTha - jabaradasta / gajau - gajasiMha / hariyaMda - harisiMha / jujhAra - jUMjhArasiMha / aMgobhrama - putra / tejala - tejasiMha / bAgha - baaghsiNh| pravIha - niDara, nirbhaya, viir| rUpa - ruupsiNh| anI - anaadd'siNh| judhasoha - jodhasiMha / 520. kehari - kesriisiNh| mAna - maansiNh| patAvata - pratApasiMhakA putr| 521. akhau - akSayasiMha / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] sUrajaprakAsa samobhrama dAruNa sUra 'kisora' / jur3e phatamAla khagAM varajora' / dhArUjaLa vAhata' grIkhama dhUpa / maMDai judha 'deva' kranota' 'manUpa' / / 522 viDhe bhar3a 'mAhava'rau 'vijapALa'" / harau 'sakatAva'8 sUra haThALa / hica 'caturesa'taNau harinAtha / 'nathau' bhar3a goradhanota'' sanAtha / / 523 phatAvata "jhUjha' lar3ata aphera / satrAM jama sera jahI samasera / 'jasau'12 sivadAna taNau jamarAMNa / 'ajau' bhar3a 'kehara'rau daivAMNa' / / 524 surAM gura sAMmata'16 'sUra' sujAva / 'jasAvata' 'mAhava' krodha jagAva / samobhrama 'megha'17 'jhuMjhAra''8 sadhIra / vaDhe 6 viramAMNa 'jasAvata' vIra / / 525 1 kha. barajora / 2 kha. bAhata / 3 kha. ga. mNdde| 4 kha. kranauta / 5 kha. biddh'e| 6 kha. maahaabrau| 7 kha. bijapAla / 8 kha. ga. sakatAvata / 9 ga. caturesataNo / 10 kha. naayau| ga. naatho| 11 kha ga. goradhanauta / 12 ga. jso| 13 ga. tnno| 14 kha. daIvAMNa / 15 kha ga. sUrAM / 16 ga. sAmaMta / 17 kha. seSa / 18 kha. jhuujhaar| 16 kha. biddh'e| 522. kisora - kizorasiMha / dhArAjaLa - talavAra / grIkhama - grISma / kanota - karaNAta zAkhAko / manUpa - manarUpasiMha / 523. harI- vaMzaja / sakatAva - rAThaur3oMkI eka zAkhA / hicai - yuddha karatA hai / caturesa - ctursiNh| nathau- nAthUsiMha / 524. phatAvata -- phatahasiMhakA putra / jhUjha - yuddha / aphera - na mur3ane yA pIche haTane vAlA, vIra / jasau- jasavaMtasiMha / jamarAMNa-jabaradasta, yamarAja / prajo- ajItasiMha / kehara - kesriisiNh| 525. surAM gura - mahAvIra, bar3A yoddhA / sAMmata - sAMvata siNh| sUra - sUrasiMha / sujAva - putra / jasAvata - jasavaMtasiMhakA putra / mAhava - mAhavasiMha / megha - meghasiMha / jhaMjhAra - jujhArasiMha / viramAMNa - vIrabhANasiMha / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 146 samobhrama 'sUMdara" sUrajamAla' / 'ajau' 'harinAtha' sujAva apAla / 'akhAvata' 'sahasamAla' aror3a / miLe ghaNa ghAya khaLAM ghar3a mor3a / / 526 vahai khaga prAya khaLA jhaLa vega / tuTai ghaNa Apa taNe sira tega / sathI kari mecha ghaNA samarAtha / bhaTI bhar3a tAMma par3e bhArAtha / / 527 suratriya'' tAma'' vare sasa dhIra / rathAM caDhi sragi' vasaraNadhIra / aMgobhrama 'rAjar3a' sUra 'ajabba14 / guDai 15 khaLa vIjaLa' jhATa gajabba'7 // 528 samobhrama 'gokaLa' 'pAtala' sAha / bibhAr3ata roda khar3A 8 haLavAha / 1 kha. suMdara / 2 kha. sUrijamAla / 3 kha. tahasa / 4 kha. mile / 5 bAhai / ga. vaahai| 6 kha. phlaaN| 7 kha. ga. saathii| 8 kha. ga. bhaattii| 1 kha. paDe / 10 kha. ga. surtriiy| 11 kha. ga. tAma / 12 kha. zrugi / ga. bhugi / 13 kha. ga. vase / 14 kha. prjjb| ga. ajaba / 15 kha. ga. godde| 16 kha. biijl| 17 kha. gjjb| ga. gjb| 18 kha. ssddaa| 16 kha. ga. haLabAha / 526. sUbara - sundarasiMha / sUrajamAla - sUryamala / ajau - ajItasiMha / sujAva - putra / apAla - jo kisIkA rokA na ruke, vIra / akhAvata - akSayasiMhakA putra / aror3a . jabaradasta / mile 'ghAya - bahutase ghAvoMse kSatapUrNa ho gayA ho| khaLA 'mor3a - zatru-dalako parAjita karane vaalaa| 527. tuTai' 'tega - apane zira para bahuta-sI talavAreM tor3AtA huaa| sathI samarAtha - bahutase yavanoMko yuddhasthala meM apane sAtha gamana karane vAlA banA kara / bhaTI' 'bharAtha - taba bhATI yoddhA yuddhasthalameM dharAzAyI huA / 528. suratriya - apsraa| tAma - una, taba / sasa dhIra - ( ? ) / nagi - svarga / aMgobhrama - putra / rAjar3a - rAjasiMha / ajamba - ajabasiMha / 529. gokaLa - gokulsiNh| pAtala sAha - pratApasiMha / bibhAr3ata - saMhAra karatA hai| haLavAha - balabhadrasiMha (?) / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] sUrajaprakAsa mahAbhar3a' sUra 'phatAvata' 'mAMna' / tegAM jhaTa roda' haNe masatAMna / / 526 3 'vijAvata ' ' 'rUpa' lar3ai 4 riNa vAra* / .5 dhubai* khaLa thATa sirai khaga dhAra / vIra' / sadhIra // 530 vihAriya' dAsa taNau 'caMda' surAM 'aNadAvata' 'lAla' naranAha / narAvata 'rUpa' lar3e 'rAsau' bhar3a 'khetala' rau rima rAha | 'dvarAvata"" vAjata" ghora damAMma | 9 3 ramai khaga jhATa khaLAM haLirAma / / 531 1 'akhau' 'prithIrAja" " sujAva apAla * 'anAvata' veDha karai 'akhamAla' | 6 117 'ajau" jagamAla sutanna" abhaMga / jagAvata 'lAla' kareM khaga jaMga || 532 4 kha. bAra / 5 kha. ga. 1 kha. ga. mahAbaLa / dhuvaM / 2 kha. ga. roda / 3 kha bijAvata / 6 kha. bihArIya / ga. vihArIya / 7 kha. bIra / 8 kha. sUrau / ga. sUrAM / 6 ga. re / 10 kha. ga. dvArAvata / 11 sva. bAjata / 12 kha. maraM / 13 kha. harirAma / 14 kha. ga. prithI / 15 kha. apAra / 16 kha. ber3ha / 17 ga. prajo / 15 kha. ga. sutaMna / 526. phatAvata - phatahasiMhakA putra / mAMna mAnasiMha / roda 530. vijAvata - vijayasiMhakA putra / rUpa-rUpasiMha / caMda zrAnandasiMhakA putra / lAla - lAlasiMha | yavana / masatAMna - masta / - 531. narAvata - rAThaur3oMkI eka upazAkhA, isa zAkhAkA vIra / rUpa - rUpasiMha / naranAha naranAtha, yahAM vIra artha hai / rAsau- rAyasiMha / khetala- khetasiMha / rima rAha zatrudhvaMsaka, zatru dala para rAstA karane vAlA / dvarAvata - dvArakAdAsakA putra / damAMma nagAr3A / haLirAma- balabhadra siMha / caMdrasiMha / zraNadAvata 532. akhau - akSayasiMha / zrapAla - vaha jo kisIkI rokameM na rahe, vIra / nAr3asiMhakA putra / zravamAla - akSayasiMha / grajau - ajItasiMha / jagAvata siMhakA putra / lAla-lAlasiMha / khaga jaMga - talavArakA yuddha / zranAvata - jagata Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 151 karai judha 'bhAkhara'rau 'mahi' kanna' / 'anau' 'ugarAvata' krodha upanna / vaLovaLa' mecha khagAM caha caMda / karai 'sahasAvata' sUra 'mukuMda' / / 533 dhamor3ata sAbaLa mUgaLa' dhIMga / samobhrama 'pAtala' ammarasIMga / 'jasAvata' jIvaNadAsa sajosa / rimAMtaravAra haNa ghaNa rosa // 534 samobhrama 'dUda' 'vihAriya''* sUra / 'madhAvata' 'bakhatasI11 magarUra / ghaTAM khaga loha karai ghamasAMNa / paTAyata'3 bhATiya'3 eha pramANa // 535 bhir3e khaLa sUra 'umeda' bhuvALa / 'madhAvata' jodha 'jagau' macharALa / a. 'mukaMdau' bhar3a vIra su aMga / 'anAvata' jovaNadAsa abhaMga / / 536 1 kha. mhai| 2 kha. kaMna / ga. kn| 3 kha. uppaMna / ga. uppana / 4 kha. valovata / 5 kha. krai| ga. kere| 6 ga. mugala / 7 ga. dhiigh| 8 kha. aMmmarasIMgha / ga. ammrsiidh| 6 kha. rimaaNtrvaari| 10 kha. bihArIya / ga. vihArIya / 11 kha. ga. bsssstsii| 12 kha. paTAita / 13 kha. ga. bhaattiiy| 14 kha. bhuuvaal| 15 kha. bIra / 533. bhAkhara - bhAkha rasiMha / mahinna - mahakaraNasiMha ! ana - anAr3asiMha / ugarAvata - ugarasiMhakA putra / upanna - utpanna / vaLovaLa - cAroM ora / sahasAvata - sahasa siMhakA putra / mukuMda - mukundasiMha / 534. dhamor3ata - prahAra karatA hai| sAbaLa - bhAlA vizeSa / pAtala - pratApasiMha / jasA vata - jasavaMtasiMhakA putr| 535. dUda - durjnsiNh| vihAriya - bihArI siMha / madhAvata - mAdhosiMhakA putra / ghama sAMNa - yuddha / paTAyata - jAgIrakA svAmI, jAgIradAra / bhATiya - bhaattii| 536. umeda - ummedasiMha / bhuvALa - raajaa| jagau - jagatasiMha / macharALa - vIra, yoddhaa| mukaMdau - mukuMdasiMha / anAvata - anAr3asiMhakA putra / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] sUrajaprakAsa *samobhrama' 'jaita' ja 'nAhara sAha' / samobhrama 'nAhara' 'rAma' sarAha / samobhrama bhAuedAsa sakAja / taThe bhar3a 'rAMma' kaMThIra tarAja* // 537 samobhrama 'sAhiba bhAMNa' sarAha / satrAM khaga jhATa lar3e 'gajasAha / 'harI' suta jUTata sUra 'hiMdALa' / jhaTAM khaga khelata paurasa jhALa / / 538 dhubai khaga 'kehara' bIjaLa dhAra / bhir3e 'bhagavAna' taNau gaja bhAra / ma~Dai raNa 'sUra' taNau 'padamesa' / 'sujAvata'6 'himmata'" jaMga sajhesa / / 536 bhaU suta hIMda' vajai gaja bhAra / sajhai 'kusaLesa' taNau 'siradAra' / viDhe suta 'joga' karai khagavAha' / satrAM dhar3a sIsa 'bahAdara12 sAha' / / 540 1 kha. ga. smobhr| *...*cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiN| 2 kha. gjgaah| 3 ga. dhuvai| 4 ga. tnno| 5. kha. ga. mNdde| 6 ga. sUjAvata / 7 kha. himmt| 8 kha. ga. bhaauu| 6 kha. hiNd| 10 kha. biddh'e| 11 kha. SagabAha / 12 kha. ga. bAhAdara / 537. nAhara - nAharasiMha / rAma - rAmasiMha / kaMThora - siMha / tarAja - samAna / 538. gajasAha - gajasiMha / harI - harisiMha / jUTata - bhir3atA hai| 536. kehara - kesriisiNh| bIjaLa - talavAra / bhagavAna - bhgvaansiNh| gaja bhAra - hAthI samUha / sUra - sUrasiMha / padamesa - pdmsiNh| sUjAvata - sUrasiMhakA putra / himmata - himmatasiMha / 540. bhaU- bhAUsiMha / hIda - hindUsiMha / kusaLesa - kuzalasiMha / siravAra - saradAra siMha / joga - jogasiMha / bahAdara sAha - bahAdurasiMha / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 153 samobhrama 'rUpa' lar3e 'amaresa' / satrAM 'sabaLAvata' vIra' sajhesa / abIha 'pratApa' taNo 'ugaresa' / sajhai judha 'sAMmata'rau 'sagatesa' / / 541 muDe' 'ugraseNa taNau 'phatamAla' / luhAM' khaLakaTa karai gaMja 'lAla' / dhikhe bhabhakai raNa krodha dhiyAga' / khar3akhkhar3a DhAla jhar3ajhar3a khAga // 542 utArata nIra khaLAM avagAr3ha / mahAbaLa nIra car3hAvata 'mAr3ha' / cauhAna-vir3he cahuvAMNa jaDhe vikarALa / ujALata saMbhara saMbharavALa // 543 , urai judha bIca'' turI 'ajabesa'12 / bhuhArava'3 Upara mUMcha bhir3esa / mukhai 15 cakha coLa sarUpa majITha / dhabor3ata" sAbaLa mUgaLa'7 dhITha // 544 1 kha. biir| 2 kha. ga. mNdde| 3 kha. sudraseNa / ga. ugrsenn| 4 kha. ga. lohAM / 5 kha. ga. khaLaTUka / 6 kha. ga. dhiyAga / 7 kha. ga. ssddssdd| 8 kha. jhaDajhaDa / kha. biddh'e| 10 kha. vore / ga. vorai| 11 ga. viic| 12 ga. ajves| 13 kha. bhauNhaarv| 14 ga, upr| 15 kha. muSSa / ga. mukhe| 16 kha. dhmodd't| 17 ga. mugaLa / 541. rUpa - rUpasiMha / amaresa - amarasiMha / abIha - vIra / pratApa - pratApasiMha / uga. resa - ugrsiNh| sAMmata - sAvaMtasiMha / sagatesa - zaktisiMha / 542. phatamAla - phatahasiMha / luhAM - lohoM, shstroN| khaLakaTa - sNhaar| lAla - lAla siMha / dhikha - prajvalita hotA hai| bhabhaka- umar3atA hai| dhiyAga - prAsamAna / khar3akhar3a - dhvani vizeSa / jhar3ajhar3a- kaTanA kriyA, kaTate haiN| 543. nIra - kAMti / avagAr3ha - vIra / mAr3ha- jayasalamera raajy| saMbhara - sAMbhara / saMbharavALa - cauhAna / 544. ura - jhoMkatA hai / turI- ghor3A / ajabesa - ajabasiMha / bhuhArava - bhauNhoN| bhir3esa - sparza karatI hai| cakha- netra / coLa - lAla / dhabor3ata -prahAra karatA hai| sAbaLa - bhaalaa| dhITha - DhITha, viir| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] sUrajaprakAsa uvakkata' ghAva ragatra ulALa / kALIbhara' patra pivaMta' karALa / hicai judha 'lAla' taNau hariyaMda / miLe' gaja ghUmara' jAMNi mayaMda // 545 sajhai khaga vAha khaLAM samarAtha / narAM siNagAra 'ajAvata' 'nAtha' / rimAM sira pAchaTa khAga raMgesa / ma~Dai judha 'sUra' taNau 'muka~desa' // 546 asurAM ghaTa bAr3hata khAga aror3a / chachohaka 'sUra' taNau riNachoDa' / verIhara'' vADhata' vIjaLa' vAha' / 'murAriya'5" saMbhrama 'mAdhava sAha' // 547 'dalAvaMta' hImatasIMgha'6 dubAha / 'rasau"" ajabesa'' taNau rimarAha / 'kujAvata'' 'rattana'* loha karatta' / virai22 'kusaLAvata' sUra 'vakhatta 23 // 548 1 kha ubakkata / ga. uvakata / 2 kha. kAlIbhari / 3 kha. ga. povaMta / 4 kha. ga. mile| 5 kha. ghUmara / 6 kha. baah| 7 kha. ga. paachtti| 8 kha. ga. mNdde| 6 kha. arii| 10 kha. ga rnnchodd| 11 kha. bairIhara / ga. verIhara / 12 kha. ga. DhAhata / 13 kha. bIjala / 14 kha. baah| 15 kha. ga. muraariiy| 16 kha. himmatasiMgha / ga. himmtsiNgh| 17 kha ga. raasau| 18 ga. ajves| 16 kha. ga. kojaavt| 20 khaH ramaMna / 21 kha. karata / ga. krt| 22 kha. biddh'e| 23 kha. baSSata / ga. vaSSata / 545. uvakkata - umar3atA hai| ulALa - UMcA, uupr| lAla - laalsiNh| hariyaMda harisiMha / gaja ghUmara - gaja-samUha, gaja-dala / jAMNi - maanoN| mayaMda - siNh| 546 khaga vAha - talavArakA prahAra | samarAtha - samartha, viir| ajAvata - ajItasiMhakA putra / nAtha - nAthUsiMha / sUra - sUrajasiMha / mukaMdesa - mukuMdasiMha / 547. aror3a - jabaradasta / chachohaka - teja / sUra - suurjsiNh| riNachor3a - riNachor3a dAsa nAmaka vIra / verIhara- zatruvaMzaja, shtru| bAr3hata -- kATatA hai| vIjaLa vAha - talavArakA prahAra / 548. kusalAvata - kuzalasiMhakA putra / ratana - rtnsiNh| vakhata - bakhatasiMha / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 155 'dhirA'hara' 'nAhara' mUgaLa' dhoMga / sajhai 'sabaLAvata' durajaNasIMga' / jhukai sara sAbaLa vIjaLa' jheli / par3e raNa kheta khaLAM ghaNa peli / / 546 vare raMbha tAya uDAya vimAMNa / caDhe amarApura sUra cahvAMNa' / durajjaNa''- sIMgha sujAva dubAha' / vadhai53 madhi rAja karai khagavAha / / 550 lar3e harinAtha taNau dhakha lAgi / baDau15 bhar3a govaradhanna' vrajAgi16 / 'abhaimala' cADa vaDai'" avasAMNa / isI vidha'8 jaMga karai cahuvAMNa // 551 sonagarA-ma~Dai 6 bhar3a sonaMgarA judha mAMhi / sajhe judha oraviyau'5 'daLasAhi' / kaDha22 khaga vAha karaMta karALa / cakA khaLa Traka havai dhakha cALa15 // 552 1 kha. ga. dhaaraahr| 2 kha. maMgala / ma. mugaLa / 3 kha. dujaNasIMgha / ga. durjanasiMgha / 4 kha. jhuke / ga. jhuuk| 5 kha. ga. bIjala / 6 kha. ga. pdde| 7 kha. ga. Seti / 8 kha. bimAMNa / 6 kha. car3he / 10 kha. cUhvANa / 11 ga. durajaNa / 12 ga. duvAha / 13 kha. badhe / 14 kha. SagabAha / 15 kha. baDau / ga. vddo| 16 ga. vajhjhAgi / 17 kha. bdde| 18 kha, ga. vidhi / 16 kha. ga. mNdde| 20 kha. songiraa| 21 kha. ga. porviiyau| 22 kha. kaTe / ga. kddh'e| 23 kha. bAha / 24 kha. vUka / 25 kha. ga. dhkcaal| 546. dhirA-dhIrasiMha / * nAhara - nAharasiMha / dhIMga - jabaradasta / sabaLAvata - sabala siMhakA putra / 550. vare- varaNa kara ke| raMbha - apsarA / cahvANa - cauhAna vaMzakA rAjapUta / dubAha - viir| 551. dhakha - joza / abhaMmala - mahArAjA abhayasiMha / cAu - rakSA, sahAyatA / avasAMNa - avasara, maukaa| 552. sonaMgarA-cauhAna vaMzakI eka shaakhaa| cakA- cakra, senA / dhakhacALa - yuddha / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] sUrajaprakAsa 3 ghaNA rata DUba' phaTA khiLa ghATa / par3eM rata caMdaNa jAMNi kapATa | 4 3 uDe bahubAMNa parA vajra' UkaLa / rukAM jhaTa Upara " bAjata" rUka / / 553 sAra / sabhai khaLa mAra chatIsaiI vaDhe" vapa" ghAva karai jiNa vAra / 'harI' suta' jhelata lauha a~go a~ga vAhata loha hajAra / 13 apAra / / 554 14 isI vidha" loha" kare surAM " gura kheta par3e " parIvara" hoya vaDauM' athAha / 'dala sAha ' / jasa pAya / 3 caDhe pramANa vimAMNa" calAya // / 555 sakaudhara loka tajai dukha soka / lahai" sukha ammara " ammaraloka 1 khaga bhATa khar3e kilamesa / 26 27. .28 26 'surau' 'dala sAha' taNau 'kisanesa' / / 556 * 2 kha. khaTa / 1 ka. Daba / 6 kha. bajra / bddh'e| 3 kha. pala / 4 kha. paDe / 5 kha. cahuMvAMNa / ga. bahUbAMNa / 7 sva. ga. Upari / 8 ga. vAjata / kha. ga. chatIsaI / 10 kha. 11 kha. apa / 12 kha. ga. harIsuta / 13 kha. ga. bAhata / 14 kha. vidhi / ga. vidhi / 15 kha. jaMga / 16 kha. ga. sUrAM / 17 kha. paDe / 18 kha. parIvae / 16 kha. baDau / ga. vaDo / 20 kha. ga. car3he / 21 kha bimAMNa / 22 kha. ga. sakoghara / 23 ga. taje / 24 ga. lahe / 25 kha zraMmmara / ga. amara / 26 va. aMmmaraloka / ga. amaraloka / 27 kha. ga. maMDe / 28 kha. paMDe / 26 kha. ga. sUrau / na 553. phaTA phaTa gaye / bhaTa - prahAra | 554. sAra - astra-zastra / dhapa - vapu, zarIra / loha - zastra prahAra / 556. philamesa - yavana, bAdazAha / surau sUrasiMha / valasAha - dalasiMha / kisanesa - kisanasiMha | khiLa - duSTa, zatru ! - ghATa - zarIra / rukAM - talavAroM / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 157 paMDosaka' vAha' karai aNapAla / 'dalAvata' sAhiba-khAMna dujhALa / ramai khaga jhATa vaDau rajapUta / uThe' 'himatesa' durajjaNa -Uta // 557 kilammaka' thATa haNe kiramALa / 'haThI' suta vairiya - sAla haThALa / 'satAvata' 'mAdhava' jaMgasajesa / mahAbaLa 'mohaNa'rau'. 'amaresa' // 558 satAvata'' ammarasIMgha'3 chachoha / lar3Ayaka ghAyaka vAhata' loha / aNI'4 khaga jhATa haNe daivAMna'5 / jur3e suta dujjaNasIMgha' 'javAMna' / / 556 narAMpati" jUTata paurasanema / 'jurAvara"8 'vIrama"rAMNaga' jem''| 1 ka. paDAsaka / 2 kha. baah| 3 kha. kre| ga. krai| 4 kha. UTha / ga. uThe / 5 ga. durajaNa / 6 kha. kilaMmaka / ma. kilmk| 7 sa. bairIya / ga. vairIya / 8 kha. jaMgasajhesa / 6 kha. mAhAbaLa / ga. mahAvaLa / 10 ga. ro| 11 sva. ga. chatAvata / 12 kha. prAmarIgha / ga. ammarasiMgha / 13 kha. baaht| 14 la. prii| 15 kha. daIvAna / 16 ga. dujnnsiidh| 17 ga. naropati / 18 kha. ga. jorAvara / 19 kha. biirm| 20 kha. rAMNaMga / ga. raaNnng| 21 kha. ga. jem| 557. paMDIsaka- talavAra / bAha-prahAra / dalAvata - dalasiMhakA putra / dujhAla - yoddhaa| himatesa - himmatasiMha / durajjaNa-Uta - durjanasiMhakA putra / 558. kilammaka - yavana, musalamAna / thATa - senA / kiramALa - talavAra / haThI- haThI siNh| haThALa - apanI prAna para haTha karane vAlA viir| satAvata- zaktisiMhakA putra / mAdhava - mAdhosiMha / mohaNa - mohanasiMha / amaresa - amrsiNh| 556. lar3Ayaka - yuddha karane vaalaa| ghAyaka - ghaayl| loha - zastra / daivAna - viir| javAMna -jvaansiNh| 560. jurAvara - jorAvarasiMha / vIrama - vIramadeva sonagarA zAkhAkA cauhAna / rANaga rANagadeva sonagarA zAkhAkA cauhAna / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 / sUrajaprakAsa racai dhara-gUjara prAraNa rosa / jaLaMdhara' nIra caDhAvata josa / / 560 judhahara' agALa' dAruNa jodha / kachavAha-karai judha kUramarA sakrodha / narUhara ora turo nara nAha / sajhe judha 'kehara'rau" 'jayasAha' // 561 racai khaga pAchaTa pAvaka raMga / ba~gALaka' UData ghAva baraMga' / khaLAM pana~gAM sira' dAva khagesa / karai 'caMdrabhANa' taNau' 'kusaLesa / / 562 'jagAvata'. 'mAla' khaLAM jamarAva / sajhai judha 'caina'15 'pirAga' sujAva / tegAM jhaTa vAhata'6 vAjata' traMba / 'a~bAnayaresa' car3hAvata aMba / / 563 uTha catrakoTa vaLA'8 ujavALa6 / karai jadha nAhadeg ihAM 1 kaLicALa / 1 kha. ga. jaalNdhr| 2 kha. jodhAhari / ga. jodhaahr| 3 kha. ga. prAgali / 4 kha. ga. raav| 5 kha. pori / 6 kha. ga. sjhe| 7 ga. ro| 8 ga. vaMgALaka / 1 kha. UData / ga. uddt| 10 ga. vrg| 11 kha. siri| 12 ga. tnno| 13 kha. kusles| 14 ga. saje / 15 kha. cait| 16 kha. vaaht| 17 kha. bAjata / 18 kha. ga. chlaaN| 16 kha. ga. prjuvaal| 20 kha. naag| 21 kha. drhaa| 560. dhara-gUjara - gujarAta / prAraNa - yuddha / jalaMdhara - jAlora nagara / 561. judhahara- rAva jodhAke vaMzaja mahArAjA abhayasiMha / karamarA- kacchavAha vNshke| narUhara - kacchavAha vaMzake narUkA zAkhAkA vIra / kehara - kesarIsiMha / jayasAha - jayasiMha / 562. khaga- talavAra / mAchaTa-prahAra, vaar| pAvaka - arina / baeNgALaka - musalamAna / baraMga - khaMDa, ttuuk| parnegAM- naagoN| khagepta - grudd'| kusaLesa - kuzalasiMha / / 563. jagAvata - jagarAmasiMhakA putra / mAla - maaldev| jamarAva- ymraaj| caina : canasiMha / pirAga - prayAgasiMha / sujAva - putra / traMba - ngaadd'aa| aMbAnayaresa - Amera nagara ke raajaa| aMba-kAMti, dIpti / 564. catrakoTa - cittaudd'| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 156 'akhAvata' mohaNasIMgha' udAra / satrAM ghaTa kAr3hata sela dusAra // 564 mahAbaLa jUTata ammalamAMNa' / 'jurAvara' teja taNauM jamarAMNa / hicai 'mahirAMNa khaLAM ghaTa hUMta / kaTai asi' heka lagai vapa kUta / / 565 khagAM jhaTa vAhata raudrava khUra / sajhai judha 'bhAratha' saMbhrama 'sUra' / haI daLa mUgaLa cAr3hata hIka / devar3A-mahAbaLa rAr3a karai macharIka // 566 jasAvata daulatasIMgha. jagAgi / 'jagAvata' 'jaita' lar3e Rdha'' jAgi / sajhai khaga jhATa nisATa satAba / abUgira'2 sIsa car3hAvata Aba // 567 ba~bALava loyaNa ghATa varAr3a / 'i~dau14 bhar3a ema lar3e avanAr3a / 1 ga. mohsiNgh| 2 ka. amalamANa / 3 kha. ga. jorAvara / 4 kha. ga. ktte| 5 kha. hsi| 6 kha. lgo| 7 ga. kuut| 8 kha. bAhata / 6 kha. raaddi| 10 ga. dolatasiMgha / 11 kha. ga. kudha / 12 kha. pAbUgira / ga. prAbUgira / 13 kha. barAr3a / 14 kha. iMdA / ga. iMdA / 564. prakhAvata-akSayasiMhakA putr| 565. ammalamAMNa - vIra, yoddhA / jurAvara - jorAvarasiMha / hicaM - yuddha karatA hai| mahirANa - samudrasiMha / kUta - bhaalaa| 566. raudrava - yavana, bhayaMkara / khUra - samUha / bhAratha - bhAratasiMha / sUra - suursiNh| haI - ghor3A / hoka - ( kampana ? ) / maMcharIka - cauhAna vaMzakA rAjapUta / 567. jasAvata - jasavaMtasiMhakA putra / jagAvata - jagarAmasiMhakA putra / jaita - jaitasiMha / nisATa - yavana, muslmaan| satAba - zIghra / abUgira - pAbU parvata / prAba kAMti, dIpti / 568. baMbALava - bhayaMkara, bhayAvaha,. jabaradasta / loyaNa - netra | barAr3a - jabaradasta / iMdau - indrasiMha / avanA - prAnAr3asiMha / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] sUrajaprakAsa 'anau' bhar3a 'jaita' taNau aNabhaMga / jur3e 'karaNAvata' dedala jaMga / / 568 uThe' 'jagatesa' khaLAM ajaraita / jur3e khaga jhATa samobhrama 'jaita' / sutaM maLiyAgira' Udala'- sAha / grahai khaga vAha' karai gajagAha / / 566 mAMgaliyA-'hadau" bhar3a goradhanota' haThALa / taThe karamALa karai riNatALa / surAM gura bhAgacaMdota sakAma / ramai khaga jhATa 'hiradaya rAma' / / 570 vaDA khaLa DhAhata sAbaLa' vAha / 'gajAvata' 'khIma' karai gajagAha / dhasai' judha mAMgaLiyA'2 bhar3a dhUta / husai'3 daLa mAraNa nejama14 hUMta'5 / / 571 'harI' 'sabaLesa' taNau' kari hAka / karai khaga bhUka ghaNA kilamAka / 1 ga. utthe| 2 kha. ga. mliyaagr| 3 ga. udala / 4 kha. grahe / 5 kha. bAha / 6 ga. hdo| 7 kha. goradhanauta / 8 kha. hiraddaya / 6 kha. bddaaN| 10 kha. sAvaLa / 11 kha. dhse| 12 ga. mAMgalIyA / 13 kha. dusa / ga. duus| 14 kha. ga. najama / 15 kha. ga. duut| 16 ga. tnno| 568, anI - anaadd'siNh| jaita - jaitasiMha / jur3e - bhiDatA hai, yuddha karatA hai| karaNA vata - rAThaur3a vaMzakI karaNAvata zAkhAkA vIra / dedala - dedalasiMha / 569. jagatesa - jagatasiMha / ajarata - jabaradasta, ajayI / jaita - jaitasiMha / sutaM - putra / maLiyAgira - caMdanasiMha / UdalasAha - udayasiMha / vAha - prahAra / gajagAha - yuddha ! 570. havau - hRdysiNh| taThe- vhaaN| karamALa - tlvaar| riNatALa - yuddha / bhAga caMdota - bhAgacaMdrakA putra / 571. DhAhata-giratA hai, mAratA hai| sAbaLa - bhAlA vizeSa / gajAvata - gajasiMhakA putra / khIma - khImasiMha / mAMgaLiyA- gahalota vaMzakI eka shaakhaa| dhUta- masta, unmatta / nejama - bhaalaa| 572. harI - harisiMha / sabaLesa - sabalasiMha / hAka - jozapUrNa aAvAja / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 161 mahAbaLa vIjaLa' jhATa 'amAna' / khahai 'amarAvata' sAhiba - khAMna // 572 jaThe rahiyau ravi kautaka joya / diye khaga jhATa jaThe hula doya / 'prajAvata' sAhibasIMgha 'anopa'5 / umedahavAra lar3e bhar3a propa / / 573 viDhe ika bhAyaNa tega buhAMNa" / sutaM 'ratanAgara' dUTha 'sujAMNa' / purohita kesarIsiMha- sabai sivar3Apati dAraNa sUra / pirohita 'kehariyo rasapUra' / / 574 vaDAM'' ghara eha sadA lagi vIra / dhaNI chaLa Avata kAma sadhIra / dadau 3 iNa 'kehararau' daivAMNa' / ujaiNiya'4 kheta vaDai'5 avasAMNa / / 575 'jasA' chaLa' paurasa jhALa jagatti' / dilIpatahUMta'8 laDai 'daLapatti' / 1 kha. bIjala ' 2 kha. kautiga / ga. kautika / 3 kha. dIye / 4 kha. ga. sAhibasiMgha / 5 ga. anaupa / 6 kha. bddh'e| 7 kha. vahAMNa / ga. vhaaNnn| 8 ga. suta / 6 kha. kehara / 10 kha. paurasa / 11 kha. baDau / ga vddo| 12 kha. ga. dAdau / 13 kha. ga. daIvANa / 14 va. ga. ujeNIya / 15 kha. baDai / 16 kha. ga. chaLi / 17 kha. ga. jagati / 18 kha. ga. dilIpatihUMta / 572. khahai - yuddha karatA hai / amarAvata - amarasiMhakA putra / 573. jaTha - jahAM / hula-( ? ) / ajAvata - ajItasiMhakA putra / anopa - anopsiNh| 574. bhAyaNa - ( ? ) / buhAMNa - prahAra hone pr| ratanAgara - smudrsiNh| dUTha jabaradasta / sujAMNa - sujAnasiMha / sivar3Apati -sivar3a zAkhAkA rAjaguru purohita / pirohita - purohita / kehariyo - kesarIsiMha / 575. ghara - vaMza / sadA lagi - sadaiva, nitya / dhaNI - svaamii| chaLa - lie, yuddha / pAvata' sadhIra - yuddha meM vIra gati prApta hote haiN| dadau - pitaamh| kehararI kesarIsiMhakA / daivANa - viir| avasAMNa - yuddha / 576. jasA - mahArAjA jsvNtsiNh| chaLa - lie| dilIpata - bAdazAha / daLapati - dalapatasiMha purohita jo kesarosiMha purohitakA pitAmaha thA / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] sUrajaprakAsa jhaTAM khaga 'auraMga' dhUmara' jhAr3i / par3e' jhali loha ghaNA khaLa pAr3i / / 576 parI' vari' jhuga vasa 'daLapatti' / usI hija 'kehara' kIdha ukattiH / caDhI'' naha sillaha a~ga bacAva' / sAdohija'2 tAMma kaTai sira pAva // 57 jamaddaDha3 khAga kasai jamarAMNa / palA bhakha sAbaLa15 roLavi pAMNa / chaMTa'6 asi tAma caDhe" chaka choha / lidhI' naha Dhola vacAvaNa' loha / / 578 sakau* judhahUMta haroLa' sadhIra / vadhai22 asi jhoka liyau| naravIra / prADA5 daLa TakkarahUMta uDAya / jaDAdaLa vIca kiyau judha jAya / / 576 1 kha. dhmr| 2 ga. paDai / 3 ga. paarii| 4 kha. bari / 5 kha. ga. shrgi| 6 kha. bse| ga. bse| 7 kha. dalapati / 8 kha. hiij| 6 la. ukti| 10 kha. ga. caaddh'ii| 11 kha, bacAu / ga. bcaau| 12 kha. ga. sAdauhija / 13 kha. ga. jmNdddh'| 14 kha. ga. kse| 15 ga. sAvaLa / 16 kha. ga. chAMTai / 17 kha. cddh'e| 18 kha. liidhii| 16 kha. bacAvaNa / 20 kha. ga. sko| 21 kha. ga. hraul| 22 kha bdhe| ga. vadhe / 23 kha. ga. jhoka / 24 kha. lIyo / 25 kha. ga. praaddaa| 26 kha. ga. jADA / 27 kha. bIci / 28 kha. ga. koyau / 576. auraMga - bAdazAha auraMgajeba / dhUmara - senaa| par3e - vIra gatiko prApta huaa| 577. parI- apsraa| varI - varaNa kara ke / la ga - svarga / daLapatti- dalapatasiMha purohita / 578. loha - shstr-prhaar| 576. jddaa-ghnaa| Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 163 ghamor3ata mUgaLa' sAbaLa *ghAya / aDai baDa hAthahuMtA ghar3a prAya / letAM khaLa pAvata sAbaLa* lAra / kAMTai jima khAMcata macha sikAra / / 580 dhamaMdhama vAjata sela dhamor3a / jaThai rata chauLa par3e jaLa jor3a / piyai bhari khappara jogaNi pUra / sarAhata nArada saMkara* sUra / / 581 sileha' ghar3a pAkhara baMdhi' sucaMga / paDai bharaLakkata phUTi pamaMga / sathe hija phUTata ghATa dusAra / uDai haMsa' bAja anai'' asavAra / / 582 karai dhaja vAha vA kar3akaMta / jaI mada nIjhara'4 sela jaData / karAM kara5 jora chaDALa kaDhaMta / amAvar3a ghAva bharai'6 ubakaMta // 583 1 ga. mugl| *...*cinhAMkita padyAMza kha. pratimeM nahIM hai| 2 kha. bAjata / 3 ga. choLa / 4 kha. pIyai / 5 ka. sUkara / 6 kha. ga. silhai / 7 kha. ga. ghdd| 8 kha. bedhi / ga. vedhi / 6 kha. sAthai / ga. saathe| 10 ga. haMse / 11 ga. ane| 12 kha. bAha / 13 ga. tavA / 14 ga. nIjara / 15 ga. kari / . 16 sva. bhre| 580. ghamor3ata -prahAra karatA hai| ghAya - prahAra / 581. ghamor3a - prahAra / jaTha- jahAM / rata - rakta, khuun| chauLa - dhArA, taraMga / sarAhata - sarAhanA karatA hai| sUra - sUrya / 582. sileha - kavaca / bharaLakkata - prahAra / pamaMga - ghodd'aa| haMsa - praann| bAja ghodd'aa| anai - aur| 583. dhj-bhaalaa| sela jaData-prahAra karatA hai| chaDALa - bhaalaa| amAvaDa - apAra, bahuta / ubakaMta - umar3atA hai / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] sUrajaprakAsa jaThe rata chIcha gajaM ' sira jAya / lagI kira* pAhar3a Upara lAya* / 5 tuTai ima bAhata' sAbaLa tAM / kachI khaga tAMma surApaNa kAMma / / 584 pachaTTata vIjaLi "kehara "" pANi / 10 12 4 silaha" baMdha heka" kareM ghamasAMNi ' 15 / 16 jur3e cahuMbe -daLa" roda" brajAgi" khivai ghaNa 'kehara' Upara " khaggi' / / 585 aNI sira sela bhir3e avagAr3hi 1 20 22 1 vajai" sira gahvara" " dhajara 4 vAr3hi 15 cahaccaha caMDa piyai" ratacoLa | bALava gAta huvai jhakaboLa || 586 .28 26 jAMNa daLa rAMmaNa Upara jAya" lar3e haNamaMta siMdUra 10 kha. 1 kha. gajAM / 2 kha. ga. kiri / 3 ga. upara / 4 ga. lAI / 5 kha. ga. tUTo / 6 ga. vAhata / 7 kha. kar3hI 8 kha. sUrApaNa / ga. surApaNa / 6 ga. pachaTata / bojala / ga. bojaLi / 11 kha kehari / 12 kha. ga. silhai / 13 ga. eka / 14 ga. ghamasAMNa / 15 kha. bala / ga. vala / 16 kha. rauda / 17 kha vrajAga / 18 kha. Upara / ga. upara / 16 kha. ga. bAga | 20 kha. ga. zravagAr3ha / 21 kha. baje / 22 kha. ra / 23 kha. ga. gaibhara / 24 kha dhajjara | 25 kha. bAr3ha | 26 kha. ga. cahacaha | 27 kha. pIye / 28 kha. jAMNe / 26 ga. upari / 30 kha. pratimeM nahIM hai / lagAya / 584. jaThai - jahAM / rata- rakta / chIMcha- dhAra, dhArA / kira - mAnoM / lAya- grAga, agni / 585. pachaTTata - prahAra karatA hai| hAtha / silaha baMdha - yoddhA / katI hai| vIjaLi - talavAra / kehara - kesarIsiMha / pANi - roda - yavana / vrajAgi- jabaradasta / khivaM - cama 586. zravagAdi - vIra, yoddhA / gahvara - talavAra ( ? ) / dhajara - bhAlA / vAr3hi - kATa kara / cahaccaha - drava padArthako muMhase khIMca kara pInekI kriyA yA isa prakArase pIne se hone vAlI dhvani / caMDa - raNacaMDI, durgA / ratacoLa - lAla rakta, lAla khUna / baMbALava - jabaradasta / gAta - zarIra / bhakaboLa - tarabatara / 587. haNamaMta - hanumAna / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 165 tuTI' khaga roda' ghar3A para tIkha / / sahI jamadADhaka jhALa sarIkha // 587 karai uva rAva dusAra kaTAra / vahai' kaMThi hAra parI jiNa vAra / lAMgau haNamaMta parAkrama lekhi / diyai naha hAra jati'' vapa'2 dekhi // 588 jhajhakkata'3 vAra~ga" phera jhukaMta / huvai ima cUka'5 munesa hasaMta / uThe dujarAja hasai'6 rijhavAra / hasaMta viloka' karai'8 urahAra'6 // 586 . 'prabhA' chaLi ema lar3e daivAMNa21 / ghaNA vajra jheli par3e ghamasAMNa / rathAM caDhi raMbha anai dujarAja / surAM pura kIdha pravesa sakAja / / 560 1 kha. ga. tuuttii| 2 kha. ga. raud| 3 kha. ga. saahii| 4 kha. raab| 5 kha. baahai| ga. vaahai| 6 kha. baar| 7 kha. laagau| 8 kha. hmNt| 6 kha. parAka / 10 kha. ga. dIye / 11 kha. ga. jtii| 12 kha. bapa / ga. vp| 13 kha. jhjhkt| 14 kha. baarNg| 15 kha. cauMka / 16 kha. ga. hase / 17 kha. biloki / ga. viloki / 18 kha. ghre| ga. kare / 16 kha. galihAra / 20 kha. laDe / 21 kha. daIvANa / 22 kha. bjr| 23 kha. pdde| 587. roda- yavana / ghar3A-senA / jamadADhaka - kaTAra vizeSa / jhALa - pAgakI lapaTa / . sarIkha - samAna / 588. jiNa vAra - jisa samaya / jati - jitendriya, yati / 586. jhajhakkata - cauMkatI hai / vAraMga - apsraa| munesa - munIza, nArada muni / 560. prabhA - mahArAjA abhayasiMha / chaLi lie, yuddh| vana - tlvaar| jheli - sahana kara ke| ghamasANa- yuddha / raMbha - apsarA / dujarAja - purohita kesarIsiMha / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] sUrajaprakAsa pa 3 pitAmaha pAya lagai sapravaMti / divI tadidAdi ghaNI 'daLapatti" 'akhAvata' ema vase srugi Aya | jitai ghara aMbara nAMma na jAya // 561 cAraNarau judha karaNa 'jasAvata' sUra 'subhai' ajaraMga | sa judha bIca garakka suraMga / vedhai khaLa sAbaLa coLa varanna t kahai ravi jhoka lar3e ' subhakanna' karAM ' subhasAha' vahai" kiramALa / baMgALa' 12 bagattara : posa kaTaMta 5 sura / sabhe4 khaga UjaLa jhATaka piLA' akhatesa caDhAvata pUra / / 563 ma~Dai '' tiNa bAra'" phatai " judha mAha / 16 udAvata nAhara khAMna dubAha" / 1 / / 564 93 3 kha sapravitta / ga. sapravati / / 7 kha. vIci / ga. vIca / sapravaMti - zIghra / 1 ka. pApa / 2 kha. ga. lage / 5 kha. ga. dalapati / 6 va. ga. sa vedhe / 6 kha. baraMnna / ga. varaMna / 10 kha. subhana / ga. subhana / 11 kha. bahai / 12 kha. bagatara / ga. vagattara 4 13 kha. baMgoLa | ga. vaMgALa | 14 kha. ga. sa / 15 kha. ga. pIlA / 16 ga. maMDe / 17 kha. ga. vAra | 18 kha. phatau / 16 kha. vRdaavt| ga. dudAvata / 20 ga. duvAha / / / 562 dAdi - dhanyavAda / - 4 kha. ga. dIvo / 8kha. bedhe / ga. 561. pAya - caraNa / zubhakaraNa bArahaTha / ajaraMga - jabaradasta | purohita / 562. jasAvata - jayasiMha bArahaTha / subhaM suraMga - ghodd'aa| ghoLa varana - lAla raMga / ravi sUrya / jhoka - dhanyavAda | 563. karA - hAthoM / subhasAha - zubhakaraNa / vahai calatI hai / kiramALa - talavAra / bagattara posa - kavacadhArI / baMgoLa - muslmaan| piLA zrakhatesa - pIle akSata / kesara yA haldI meM raMge hue pIle raMgake cAvala jo vivAhAdi mAMgalika avasaroM para nimantraNa-patra ke rUpa meM iSTa mitroM va sambandhiyoMke yahAM bheje jAte haiM / 5e4. ( ? ) / daLapatti - dalapatasiMha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa hice' tadi cAraNa jhoka' huvAsa / sirai vrata' bAraTa' gorakha dAsa / sadA kamAM muharai avasAMNa / racai judha dAraNa rohar3arAMNa // 565 jikai pita 'kehari' dAraNa jaMga / 'ajA" chaLa kIdha aneka abhaMga / vikhA majhi mecha daLAM khaga vAha' / sajhai'" bahavAra' suNI patasAha' / / 566 isau' bhar3a kehara raudaivAMNa' / paTodhara'8 jUTata paurasa pAMNa / uDai asi teja majeja upATa / jhaDai 9khaLa2deg 'gorakha' vIjaLa21 jhATa / / 567 lagI nara hai tila heka 3 lagAMNa / jaradda maradda kaTe jaMgamAMNa / 1 kha. hoce| 2 kha. jhoki| 3 kha. ga. vana / 4 kha. baahr| 5 kha. mohor| ga. mohor| 6 kha. daarunn| 7 kha. ajai / ga. ajhaa| 8 kha. chali / 9 kha. Sagi / 10 ga. baah| 11 kha. sjhe| 12 kha. bauhovAri / vahIvAra / 13 kha. ga. patisAha / 14 kha. ga. ysau| 15 kha. kehri| 16 kha. ga. ro| 17 kha. ga. daIvAMNa / 18 qha. ga. pATodhara / 16 kha. ga. jhaadde| 20 kha. ssg| 21 kha. bIjala / ga. vIjhaLa / 22 ga. haik| 565. hica - yuddha karatA hai| jhoka huvAsa - dhanyavAda prApta karane yogya / sirai vrata - apanA niyama nibhAnemeM shresstth| dAraNa - vIra, jabaradasta / rohar3a rAMNa - rohar3iyA zAkhAke cAraNoMmeM sarva-zreSTha / 596. jikai kehari - jisake pitA kesarIsiMhane mahArAjA ajItasiMhakI sevAmeM kaI yuddha kie the| prajA - mahArAjA ajItasiMha / vikhA - ApattikAla, saMkaTakA samaya / khagavAha-vIra, bhaadur| 567. isii-aisaa| kehararo- kesriisiNhkaa| daivANa - vIra / paTodhara - pttttaadhikaarii| jUTata - bhir3atA hai| pAMNa = proNa - bala, shkti| majeja - shiighr| jhar3e - vIragatiko prApta hote haiN| gorakha - bArahaTha kesarIsiMhakA bar3A putra gorakhadAna / vIjaLa - tlvaar| jhATa - prhaar| 598. jaradda - kavaca / maradda - marda, viir| jaMgamANa - ghor3A / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa sadA siva tAMma liye' khaLa sIsa / sruNI' srapI caMDa deta asIsa / / 568 haIvara pAya asIsata hUra / samobhrama 'kehara' kAyama sUra / sajhe' judha vIjaLa mUgaLa sAtha / ridhU 'jasarAja' taNau rughanAtha / / 566 barAchaka upaTa ghATa barAr3a / dhasai'' judha'' pUra vicai 'dhadhavAr3a' / dhikSa dahuvai cakha: pAvaka dhAma / tIjA cakha Isa taNA jima tAma // 600 muchAra" bhuhAra'5 miLe' magarUra / sobhA mukha jAMNaka" grIkhama sUra / bhayaMkara rUpa varNa'8 jima bhesa / mahAbhar3a6 'kesara'rau 'muka~desa' // 601 1 kha. lIye / ga. liye / 2 kha. ga. shronnii| 3 kha. vaMDa / 4 kha. ga. hyovr| 5 kha. ga. sjh| 6 ga. taNo / 7 ga. varAchaka / 8 kha. uuptt| 9 ga. vraadd'| 10 kha. dhase / 11 ga. juudh| 12 kha. dhuNvai| 13 kha. dhss| 14 kha. muNchaar| 15 kha. bhaMhAra / ga. bhUhAra / 16 kha. midde| 17 kha. ga. jAMNika / 18 kha. bnne| ga. vnne| 16 kha. mhaabl| 568. ratra - rakta, khUna / pI-pI kara / caMDa - rnncNddii| asIsa - prAzIrvAda / 566. haIvara - yoddhA, vIra / asIsata - AzIrvAda detI hai| hara - apsraa| samobhrama - putra / kehara - bArahaTha kesriisiNh| sajhe- mAratA hai, saMhAra karatA hai| sAtha - senA, dl| ridhU - aTala, dRddh'| jasarAja taNau - jayasiMhakA putra zubhakaraNasiMha bArahaTha / rughanAtha - rughanAthadAna bArahaTha / 600. barAchaka - jabaradasta, pracaMDa / ghATa - racanA, banAvaTa, zarIra / barAr3a - jabaradasta / dhadhavAr3a - dvArakAdAsa aura mukundadAna dhadhavADiyA gotrake caarnn| dahudai- donoN| pAvaka - agni / cakha - cakSu, netra / Isa - rudra, mahAdeva / 601. muchAra - mUcha, shmshru| bhuhAra - bhauhoN| magarUra - vIra / jAMNaka - mAnoM / grIkhama sUra - grISma RtukA suury| kesara - kesarIsiMha cAraNa kavi / mukadesa - mukuMdadAna dhadhavAr3iyA gotrakA cAraNa kavi / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 166 vaDA khaLa vedhata' sAbaLa' vAha / liye laTiyALa turI kapi lAha / jur3e dhaja sela par3e javanesa / dakhai' ravi tAma jhokA 'mukaMdesa' // 602 chaugau" sira sonaharI chavagALa / bhaLaMkata sUraja rUpa bhalALa / vadhai khaLa leta naTAM jima vaMsa' / haI ghaTa phaTata chUTata'' haMsa / / 603 mujAida2 sekha taNA suta mAMma / navI bagasIsa mahammada'4 nAma / karAM khaga kaDhika'5 rUpa karUra / miLe'' mahirAMNa' hutA" magarUra // 604 mahammada sekha taNai maharAMNa / ubhai' dhaja sAbaLa pAMNa javAMNa / 1 kha. bedhata / 2 ka. sabaLa / 3 kha. ga. baah| 4 kha. loy| 5 kha. jdde| 6 kha. ga. vAkhe / 7 kha. ga. chogo| 8 kha. nhsorii| 9 kha. bedhe / ga. vedhe / 1. kha. bNs| 11 kha. ga. chuttt| 12 kha. mujaahid| 13 ga. nabI / 14 kha. mahaMmada / 15 kha. ktttthiik| 16 kha. ga. mile| 17 kha. mhraaNnn| 18 kha. huNtaa| ga. hutaa| 16 sa. ga. jdde| 20 kha. juvANa / 602. vedhata - saMhAra karatA hai| vAha - prahAra / laTiyALa - devI, jttaadhaarii| turI ghodd'aa| kapi- ( ? ) / jur3e-prahAra karatA hai| dhaja- tlvaar| javanesa - yavana, muslmaan| bakhai - kahalA hai| ravi- sUrya / jhokA - zAbAza, vAhavAha / mukaMdesa - mukuMdadAna dadhavAr3iyA gotra kA cAraNa kavi / 603. chogI - avataMza, shresstth| chavagALa - zaukIna / bhaLaMkata - camakatA hai| bhalALa - bhAlA yA bhaalaadhaarii| haI - dhodd'aa| haMsa - prANa / 604. navI - IzvarakA dUta / mahirAMNa - rnnchodd'| magarUra - garva rakhane vAlA, joshiilaa| 605. maharAMNa - samudrasiMha / javANa - javAnasiMha ! Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] sUrajaprakAsa miLe' bhuja ghATa dUjau bhalamAra' / par3e khaLi' bhomi* huvau' khaLapAra / / 605 navI bagasIsa khije naranAha / vAhI" 'maharAMNa' parA khaga vAha / jhalai khaga hAtha kaDhI" khaga jhALa / vAho' 'maharAMNa' khijai vikarALa' / / 606 ubhai haya TUka par3e 14 asUrAMNa / kidhA'5 kari rAja savaMTi kisAMNa'3 / navI bagasIsa par3e saji'8 jor3a / tarovara vIja'6 gaI kira tor3a / / 601 sohai. hatha ghAva suraMga subheva / huvau' raMga mecha dhar3A hathaLeva / kiyAM22 khaga coLa 'mukaMda' sakAja / sajhe maharAja huMtA subharAja // 608 isI karatau 4 guNa jhATa upATa / jhaDai 5 khaLa6 kheli" tasI 8 khaga jhATa / 1 kha, silhai| ga. sile| 2 kha. ga. bhujsaar| 3 kha. paDe / 4 kha. pl| 5 kha. bhom| 6 kha. ga. huo| 7 kha. bAhI / 8 kha. baah| kha. jhle| 10 kha. kttii| 11 kha. baahii| 12 kha. Sije / 13 ga. vikarALa / 14 ga. paDai / 15 kha. ga. kiidhii| 16 ga. ksaann| 17 kha. ga. paDe / 18 kha. sani / ga sji| 16 kha. bIja / 20 kha. ga. sohai| 21 kha. ho / ga. ho| 22 kha. kiiyaaN| 23 kha. ga. maahaaraajhNttaa| 24 ga. krto| 25 kha. jhADe / ga. jhADaM / 26 kha. ssg| 27 kha. less| 28 kha. tisii| 606. khije - kopa karatA hai| vAhI-prahAra kiyaa| 607. TUka - khNdd| par3e - vIra gati prApta hue| asurAMNa - yavana / kisANa - kRSaka / tarovara - taruvara, vRkSa / voja - bijalI, ulkaa| 608. sohai - zobhA detA hai| hatha ghAva - hAthakA prahAra / suraMga - lAla / raMga-prAnaMda / mecha - yavana / ghar3A-senA / hathaLeva-pAriNa-prahaNa, paarinn-piidd'n| mukaMda - mukuMdadAna dadhavAr3iyA gotrakA cAraNa kavi / sajhai "subharAja- mahArAjA abhaya siMhajIse abhivAdana kiyaa| 606. isii-aisii| guNa - kAvya, kavitA / jhATa - jhar3I / upATa - vizeSa / jhar3e vIra gati prApta kara ke| tasI- vaisI hii| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 171 'dvarauM'' iNa bhAMta' lar3e daivAMNa' / vacai' kavi lekhahuMtA brahmAMNa' // 606 taThe chaka choha 'visanna'" sutanna / vijUjaLa kaDhiya' lAla varanna' / saha2 judha 'khetala' dAruNa sUra / khagAM jhaTa DhAhata mUgaLa'3 khUra // 610 jaTai khir3iyau 14 ika Agi brajAgi'5 / lUhAM jhaTa deti' khaLAM dhakha lAgi / tiko 'bakhatesa'8 kaMThIrava tema / jur3e 'amarA' 'dharamAvata' jema / / 611 uThe 'mahiyAra'16 'navalla'0' apalla / ma~Dai 21 judha bAraTha12 'sUrajamaLaLa' / jur3e khir3iyau3 ika vesa4 javAMna / diya55 khaga jhATa khaLAM 'satidAna' // 612 1 kha. ga. dvaarau| 2 kha. bhAMti / 3 kha. ga. viivaaNnn| 4 kha. ga. bce| 5 kha. lekhhtaa| 6 kha. subharAMNa / ga. brhmmaaNnn| 7 kha. bisaMna / ga. visaMna / 8 kha. ga. sutaMna / 6 kha. bIjUjala / 10 kha. kaDhDhIya / ga. kar3hIya / 11 kha. baranna / ga. varaMna / 12 ja. ga. sAMdU / 13 sva. maMgala / ga. mugala / 14 kha. ga. ssddiiyau| 15 kha ga. vrjaagi| 16 kha. ga lohaaN| 17 kha. ga. deta / 18 kha. vaSateta / 16 kha. ga. mahIyAra / 20 kha. ga. nghl| 21 kha. ga. maMDe / 22 kha. ga. bAraTa / 23 kha. SaDIyo / ga. SaDiyo / 24 kha. besa / 25 kha. diiye| ga. diye| 606. dvArI- dvArakAdAsa dadhavADiyA gotrakA cAraNa kavi / daivAMNa - vIra / 610. visanna - kavikA nAma / sutanna - putra / vijUjaLa - talavAra / varanna - varNa, raMga / khetala - khetasI nAmaka sAMdU gotrakA cAraNa kavi, nAthAkA putra / jhaTa - prahAra / DhAhata - saMhAra karatA hai| khUra - samUha, dala / 611. khir3iyo - cAraNoMmeM khir3iyA gotrakA cAraNa kvi| luhAM - lohA, zastra prhaaroN| dhakha - josh| vakhatesa - bakhatA khir3iyA gotrakA cAraNa kvi| kaMThIrava - siMha / amarA - mahArAjA ajItasiMhakI sevAmeM rahane vAlA cAraNa kavi / dharamAvata - dharamAkA putra / 612. mahiyAra - cAraNoMkA eka gotra / navalla - navaladAna mahiyAriyA gotrakA cAraNa kavi / maeNDe- racatA hai, karatA hai| sUrajamaLaLa - sUrajamala nAmaka cAraNa kavi / vesa - vayasa, prAyu / sativAMna - zaktidAna nAmaka khir3iyA gotrakA cAraNa kavi / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa tiko' acarijja' kisau ghara tAsa / dAdau jiNa dAraNa 'bhairavadAsa'" / 'dhirAhara'5 bAjata 'pAsala' dhIra / 'viThU'6 jayarAMma lar3e nara vIra* // 613 itA bhar3a cAraNa krodha asAdhi / vi varadAyaka vIra' virAdha' / khelai12 nihacaMta jhaTAM bhala khaMDa / cahAyaka heta sahAyaka caMDa / / 614 tikai kuLa sUra huA' tiNavAra'4 / jikai'5 vada6 pAta kahai jiNavAra / vaDau 8 khaLa thATa haNai gaja boha' / chatIsaha vaMsa'1 cADhavaNa23 choha / / 615 kahai vada prAya khaLAM daLa kApa / prithIpati dhUhar3a lUNa pratApa / iti cAraNa judh| 1 kha. ga. tiko| 2 kha. ga. aciraja / 3 ga. kiso| 4 ga. bhairuvdaas| 5 kha. ga. dhaaraahr| 6 kha. bIThU / ga. votthuu| 7 kha. biir| 8 kha biddh'e| 6 kha. baradAyaka / 10 kha. biir| 11 kha. bIrAdha / 12 kha. ga. belhai| 13 kha. ga. huvaa| 14 kha. tinnbaar| 15 kha. ga. jike / 16 ga. vid| 17 kha. jinnbaar| 18 kha. bddau| 16 kha. hnne| 20 vauha / 21 kha. baMsa / 22 sva. ga. car3hAvata / 23 kha. ga. vida / 613. pracarijja - Azcarya / dAvo-pitAmaha / dAraNa- jabaradasta / dhirAhara - kavikA nAma / prAsala dhIra - pAsiyA gotrakA dhIrajarAma cAraNa kavi / viThU jayarAma - ___cAraNoMmeM rohar3iyA gotrakA vIThU zAkhAkA jayarAma kavi / 614. prasAdhi - asAdhya, apAra / vir3he- yuddha karate haiM / varadAyaka - virudAyaka, joza dilAne vAle, virudAne vAle / vora virAdha - mahAvIra / cahAyaka - cAhane vaalaa| caMDa - raNacaMDI, durgaa| 615. pAta - cAraNa kavi / thATa - dala, senA / gajaboha -- gajavyUha / choha - saubha, kIrti, yaza, umNg| 616. vada - viruda, kIrti / dhUhar3a - rAva dhUhar3ake vaMzaja, rAThaur3a / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUraja prakAsa brAhmaNa - bhir3e brahma' khatriya' dharamma' abhyAsa / vadhai judha syAMmadhamI pati vyAsa / / 616 6 'dipAvata'" hAtha na leta udakka' 1 / aai baLa" leta pavitra rijakka jika javALa" liye " jasavAsa / phataicaMda sUra vAhai khaga vyAsa * / / 617 12 13 lar3eM" tiNa vAra" ar3IkhaMbha 'lAla' / daLaM' 14 khaLa rAmacaMdresa dukAla / udaina~da hAthiya rAMma jur3e tadi gAhar3a - malla " abhaMga | .16 sujaMga / / 618 / arI sira tor3a" ragatta" uphAMNa pujai siva saggati vijaLa pAMNa ramAiNa isI vidha 24 10 16 bhAratha vAMNi raTAMNa / vyAsa lar3e daivAMNa 25 // 616 1 kha. ga. brahma / 2 kha. SatrIya | 3 kha bhrama / ga. dharama / 4 kha. ga. vadhe / 5 kha. ga. dIpAvata / 6 kha. ga. uddaka / 7 kha bali / ga. vali 8kha. rijjaka / ga. rikka | kha. ga. jiko / 10 kha. bhujavAla | 11 kha. ga. lIye / * yaha paMkti kha. tathA ga. pratiyoMmeM nimna prakAra hai'vA hai Saga sUra phatecaMda vyAsa / ' 12 kha. lar3e / 13 kha bAra / 14 kha. bale / 15 kha. ga. hAthIya / 16 kha. gAhar3amAla / ga. mala / 17 kha toDi / 18 kha. raggata / 16 kha uphAMNi / 20 kha. sakkati / ga. sagati / 21 kha. bIjala / ga. vIjaLa / 22 kha. pAMNi / rAmAyaNa | 24 va. bidhi / ga. vidhi / 25 va. ga. daIyAMNa / 23 kha. ga. [ 173 617. dIpAvata - dIpacaMda vyAsakA putra phatehacaMda vyAsa uvakka - udaka, jala, jala-saMkalpa dvArA liyA gayA dAna / rukAM talavAroM / rijakka- rojI, jAgIra / ajavALa - ujjvala kara ke / jasavAsa - yaza, kIrti / 618. ghar3IkhaMbha - jabaradasta, zaktizAlI / lAla - lAlacanda | brAhmaNa udacaMda - bhAI udayacaMda | hAthiyarAMma - hAthIrAma / 616. ragata - rakta, khuun| gaI, par3hI gaI / rAmacaMdresa - rAmacandra, ramAiNa - rAmAyaNa / bhArava - mahAbhArata / raTAMNa - raTI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] sUrajaprakAsa bhaMDArI- daLAM khaLa jhoki turI hujadAra / bhaMDAriya' jUTata jai gaja bhAra / sakau siraposa 'giraddhara' sUra / paTodhara 'Uda'taNau chaka pUra // 620 bhuhAM bhir3i mUMcha cakhAM vikarALa / kAle asi auraviyo" kaLicALa / diyaiH khaga jhATa giraddharadAsa / viDhe. asavAra saheta' vrahAsa // 621 silai' ba~dha pAkhara ba~dha sa~dhAra' / bheLA hija'4 gaMja caDhe dhara bhAra / bahai 5 khaLa gAhaTatau judha bAja'6 / karai khaga ghAva aroha sakAja / / 622 uDai asi Upara loha apAra / vaDhe asi bhoma caDhe tiNa vAra'8 / kilammaka'6 eka jaThe kaLicALa / vuhodeg khaga Topa kaTe vikarALa2 // 623 1 kha. ga. bhaMDArIya / 2 kha. ga. sko| 3 kha. ga. giradhara / 4 kha. ga. bhauhA~ / 5 kha. ssgaaN| 6 kha. bikarAla / 7 kha. poravIyo / ga. vorviyo| 8 kha. diiyai| 6 ga. giradharadAsa / 10 kha. bar3he / 11 ka. saheba / 12 kha. silhai / 13 kha. sidhaar| 14 kha. ga. hIja / 15 ga. vahai / 16 kha. ga. vaaj| 17 kha. bddh'e| 18 kha. jiNabAra / 16 kha. kilmk| 20 kha. bAho / ga. vaahii| 21 ga. ktt.| 22 kha. bikraal| 620. jhoki - jhoMka kara / turI- ghodd'aa| jadAra - ( ? ) / sakau - saba / sira - posa - ziratrANa, rakSaka / giradhara - giradharadAsa bhnnddaarii| paTodhara - jyeSTha putra / ..... Uda - udayacaMda bhNddaarii| 621. bhuhA - bhauhoN| bhiDi - sparza kara / auraviyo - yuddha-sthalameM jhoNkaa| kaLicALa - , yuddha / vhaas-ghodd'aa| 622. sila baMdha - astra-zastroMse susajjita / gaMja- Dhera / gAhaTatI- dhvaMsa karatA huaa| ...mAja - ghodd'aa| .. .. .. 623. kilammaka - musalamAna / buhI- clii| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa vuhI' phaLa Upara vIjaLa vega | taThe 'giradhAra' vahI ghaNa tegi' / ubhai huya TUka par3e ' asurAMNa / 19 6 0 car3he asi sAma" biyai cahavAMNa // 624 biyA" asi Upari gajjara"" buur"| sabhai khaga bhATa vaLovaLa 15 sUra / vahai' khaga bhATa bhaMDAriya" vAgha "" 16 1 ur3e khaLa thATa saMghATa prathAgha / / 625 16 ma dujau " asi jAma tijaisi sUra car3he lar3e 'giradhAriya' 2" uDai khaLa thATa sirai khaga 6 20 kaTesa udAra / 4 tina vAra 1 aMbara lAgi / 23 ANi // 626 hUra varAvata8 mIra / mahAbaLa vaDau maharAja " taNau sa vajIra " a & 2 kha. bIjala / 1 kha. bahI / paDe / 7 kha ga. vIyA / 16 kha. bAhai / ga. car3he / 8kha. tAM 12 kha. Upara | ga. viye / 13 ga. gajara / bhaMDArIya | jo / 22 kha. ga. 18 kha. vAdha / 16 kha saghATa | 20 kha. prasAdha / tIjai / 23 kha ga car3he / vAhai / 17 kha. ga. 21 kha. dUjau / ga. 24 kha. bAra / 25 sva. ga. giradhArIya / 27 kha barAvata / 26 kha. baDau / ga. vaDo / 30 kha. ga. mAhArAja ! 31 kha bajIra / 26 kha. sira / mAhAbala / 28 kha. [ 175 3 kha. bega / 4 kha. bIhI / 5 kha. ga. tega / 6 kha. / / 11 kha. bIyA / 15 kha. balobala / 10 kha. cahuvAMNa 14 ga. ghUra / 624. vegi - zIghra / giradhAra - giradharadAsa bhaMDArI / prasurAMNa - yavana, musalamAna / 625. gajjara - prahAra / bUra - prahAra, samUha / bhATa - prahAra | vaLovaLa - cAroM prorase / sUra-vIra / vAgha - vAghacaMda bhaMDArI ( ? ) | saMghATa - samUha / prathAdha - apAra / 626. giradhAriya - giradharadAsa bhaMDArI / aMbara - prakAsa / 627. hUra - apsarA / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] sUrajaprakAsa duvai suta 'Uda 'taNA' bhaMDAriya' kaTTiyA khAga 6 - bhayAMNa / / 627 vadanna majITha" 'javAna' 'vijesa'" / taThe zrasi auraviyau' 'ratanesa' / jaI khaga vAhata" dAraNa josa / par3e khaga bhATaka sillaha-posa / / 628 kaTe sira sUra jUTai" dhar3a keka / ubhai huya' TUka par3aMta aneka | par3e paga 3 hAtha dharA lapaTaMta 14 / 2 3 16 kiLA 15 kira' rAkhasa bALa karata / / 626 'abhai' bhuja bhAra diyau sutau ujavALa kiyau 16 bhir3ai 'ratanAgara' yUM vadhai asi auraviyau 20 8 9 2 davAMNa / 7 athAha / 'raNasAha' / garja bhAra / triNa vAra / / 630 rimarAha / / 5 kha. 1 kha Udata 2 kha. ga. baIgAMNa / 3 kha. ga. bhaDArIya / 4 kha. ga. kaTTIya / ga. bAga / 6 kha. badaMza / ga vadanna / 7 kha. maMjITha / - kha. javAMnIyabesa / ga. javAMnIvesa / kha. ghoravIyo / ga. vorathiyo / 10 kha. bAhata / 11 gya. juTe / 12 kha. hoya / 13 kha. baga / 14 kha. ga. paDhaMta / 15 kha. kolA / 16 kha kara / dIyau / 18 kha. sotau / ga. soto / 16 kha. kothau / 20 voravIyo / ga. zroraviyau / 22 kha. rAsAhaNa / ga. rAsAhara / 24 kha. bikarAla / 25 kha. bAha / 17 kha. kha. ga. vadhe / teNa samai 'rasA' hara " " vadhai vikarALa " hutA khaga vAha" / R 3 24 25 627. duvai - donoM / Uba - udayacaMda bhaMDArI / kaTTiyA kATa dii| 628. Sadaza- mukha / majITha - lAla / zrauraviyoM jhoMkA / ratanesa ( ? ) / sillaha-posa - kavacadhArI / - 21 kha. 23 kha. badhe / ga badhe / bhayaNa - bhayAnaka / 626. kiLA krIr3A, lIlA / kira mAnoM / rAkhasa- rAkSasa / 630. abha - mahArAjA abhayasiMha / ujavALa - ujjvala / raNasAha - ( ? ) / ratanAgara - - ratanasiMha bhaMDArI / ratanasiMha bhaMDArI ( ? ) / ciNa - vIra / 631. rasAhara - rAyasiMhakA vaMzaja / rimarAha - zatruoM ko sIdhA karane vAlA / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 177 satrAM' daLa Upara' dhoma sarUpa / racai judha' 'poma' taNau 'dhanarUpa' / / 631 gADhAMgura 'khIma'harau gajagAha / sajhai judha 'thAMna' taNau 'daLasAha' / vahai' khaga 'dIpa' duhAM' vikarALa / pa. jaradALa ana pakharALa // 632 ugaMtiya mausara sUra udAra / dhuvai dalasAha' bhayaMkara dhAra / halai naha kautika bAja hakAra / ubhau' ravi chatra taNA'' uNahAra // 633 sarAhatha vikrama dekhi samAtha / hajAraha hAtha dhaNI duya5 hAtha / samobhrama ThAkurasIha sadhIra / 'dharA hara pUra lar3e lakha - dhIra / / 634 hivai daLa pUra kaDhI' caMdrahAsa / daLAM khaLa Dohata mAhiyadAsa' / 1 kha. snN| 2 kha. Upari / ga. upri| 3 ga. yudh| 4 kha. ga. gaaddh'aaNgur| 5 kha. bAhai / ga. vaahai| 6 kha. duvau / ga. duhU / 7 kha. UgaMtIya / 8 ga. mosara / 9 kha. hakAri / 10 kha. vuubhau| ga. uubhau| 11 kha. tnnii| 12 kha. unnhaari| 13 kha. ga. sraaht| 14 ga. hmaarh| 15 kha. g.doy| 16 kha. dhArA 18 kha. hohata / ga. Dohita / 16 kha. maahiiyvaas| 17 kh.kttii| 631. dhoma - agni / sarUpa - samAna / poma - pemarAja bhNddaarii| dhanarUpa - pemarAja ___ bhaMDArIkA putra / 632. gAr3hAMgura - vIra, yoddhaa| khIma - khImacaMda / gajagAha - vIra, yoddhaa| thAna - thaancnd| daLasAha - dalA nAmaka vyakti / dIpa - dIpacanda / jaradALa - kavaca dhArI yoddhaa| ane - praura / pakharALa - kavacadhArI ghoDA / 633. mausara - zmazruke bAla / dhuvai - joza meM yuddha karatA hai| hala - calatA hai| kautika - kautUhala / baaj-ghodd'aa| 634. vikrama - zaurya / samAtha - samartha, vIra / duya - do| 635. hivaM - hayapati - azvapati, bAdazAha / daLa - senA / caMdrahAsa - talavAra / Dohata - vilor3ita karatA hai| mAhiyadAsa - mAIdAsa bhNddaarii| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] sUrajaprakAsa sabAsaNa' deva sutanna' sarIna / tisA siva netra 'lUNa' hara tAna' / / 635 surAyaNa pUra kiyA' riNasAja / bir3he devicaMda' ane bacharAja / sadA tar3a vaMkiya'' vAMkima'' sUra / marU'2 muhaNota ma~trI magarUra // 636 samobhrama sAMmatacaMda sakAja / vahai"khaga auri thaTAM sira vaaj'| hicai 'caMda' mecha thaTAM hamagIra / dharai graba 8 'suMdara'16 naiNa'* sadhIra // 637 gaDIra turaMga chibai21 bhuja gaiNa / racai judha sUra paNohita raiNa / lAlaMbara23 naiNa anai mukha lAla / upai14 vapa5 teja samudra ukALa / / 638 bhiDai 6 bakra'" ujaLa28 mUcha bhuhAra26 / ubhai sasi bIja taNI uNahAra / 1 kha. ga. saavaasnn| 2 kha. sutaMna / ga. suttn| 3 kha. luuNgaa| ga. luunnaa| 4 kha. ga. tIna / 5 kha. ga. sUrAyaNa / 6 kha. kIyAM / 7 kha. ga. rnnsaaj| 8 ga. vihai / 6 kha. divacaMda / ga. devIcaMda / 10 sva. baMkIya / ga. vNkiiy| 11 kha. baaNkim| 12 kha. maaruu| 13 kha. mauhauNota / ga. mauhaNota / 14 kha. chAhai / ga. vaahai| 15 kha. ga. vori| 16 kha. siri| 17 kha. baaj| 18 kha. prv| 19 kha. ga. sUdara / 20 kha. vainn| 21 kha chive / ga. chiv| 22 kha. purohita / ga. parauhita / 21 kha. lAlaMdhara / ga. laalNbr| 24 kha. propai / 25 kha. bp| 26 kha. bhiDe / 27 kha. ga. vakra / ___kha. Ujala / ga ujaLa / 26 sva. ga. bhuNhaar| 30 kha. uNihAra / 636. ane - aora / tar3a - dala, paarttii| vaMkiya - baaNkurii| vAMkima - vikrama - zaurya / mh-maarvaadd'| 637. thaTA- daloM, senaaoN| hicaM - saMhAra karatA hai, yuddha karatA hai / mecha - mleccha, yavana / praba - gii| suMdara - naiNasI muhaNotakA choTA bhAI sundaradAsa / neNa - naiNasI muhnnot| 638. gaDIra - ( ? ) / turaMga - ghodd'aa| gaMNa - prAkAza / lAlabara - lAla / 639. bhuhAra - bhauNhoN| sasi - caMdramA / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 176 bhiDai' khaga 'raiNa' karai khaLa bhUka / 'raiNAyara'2 Upara bAjata rUka / / 636 uDai kaTi peca chiLe jaLa aoTa / camakata bAdaLa bIjaLa coTa / upai rata cAcara kAcara' aMga / cale jaLa gaMga taraMga'' sucaMga // 640 paeNDIsa' baraMga' karai khaLa pAMNi / vadai4 mukhahaMta harai'5 gaMga vAMNi'6 / taTaigaja phauja'8'viLaMda'16 taNIsa / ghaNI khaga vAhideg vahAya21 ghaNIsa // 641 taThe par3i kheta kiyA22 piMDa tatra / riNA - jaLa gaMga sameLa ragatra / vaDai 24 avasAMNa vaDA25 judha vAra / dhaNI chaLa jhalli ghaNI khaga dhAra // 642 1 kha. bhiDe / 2 kha. raNAya / 3 kha. ga. vAjata / 4 ga, uDe / 5 kha. chile| 6 kha. cmkr| 7 kha. bAdala / 8 ga. vIjaLa / 6 kha. prop| 10 kha. ga. phAcara / 11 kha. naarNg| 12 kha. ga. paaNddiis| 13 ga. vrNg| 14 kha. ga. vde| 15 kha. hre| 16 kha. baanni| 17 kha. toDe / ga. toDe / 18 ga. phoj| 16 kha. bilaMda / 20 sva. bAhi / 21 kha. bahAya / 22 kha. koyA 23 kha. taMtra / 24 kha. bii| 25 kha. bddaa| 26 ga. jheli / 636 raNa - raNachor3adAsa athavA smudrsiNh| bhUka - dhvaMsa, sNhaar| raiNAyara - raNachor3a dAsa / bAjata -prahAra hotA hai| rUka- talavAra / 640. kojaLa - vijalI, talavAra / cAcara - mastaka, shir| kAcara - kkdd'ii| 441. paeNDIsa - yavana athavA talavAra / baraMga - khaMDa, TUka / varva - kahatA hai| hara-hara hara mahAdevakA zabda athavA hari hri| ghaNIsa - bahuta / / 642. piMDa - yuddha meM vIra gati prApta karate samaya apane raktake sAtha miTTIkA bAMdhA huA gola lauMdA jo pitaroMko arpita kiyA jAtA hai| riNA-jaLa - raNachor3adAsa nAmaka yoddhA / ragatra-khUna / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] sUrajaprakAsa sarassati' dvAramatI vici' sUra / payau' mratasa' 'raiNa' vaDai dhrama pUra / jaThai vari' raMbha karai' gaDha' jor3a / chaje divya deha dharai 'riNachor3a'' // 643 ayau vaikuMTha huMtA su"vimaaNnn'| ayau'6 sanakAdika le avasAMNa / vaDhe 7 vaikuMTha'8 vimAMNa' calAya / parI udharI * jiNa' saMgati'2 pAya / / 644 va~dai paga lacchi saheta visanna5 / samIpa mukattija 'deva' sutanna / akhai prathamI 8 jasa ema athAgaH / 'bhurA'' dhani tUjha taNau ' mrata bhAga / / 645 1 sva. sarasati / ga. srstti| 2 kha. bici| 3 kha. ga. paayo| 4 kha. mata / ga. mRts| 5 kha. bri| 6 kha. kre| 7 kha. gNg| ga. gtth| 8 kha. chje| 6 kha. ga. dhre| 10 kha. raNachoDa / 11 kha. ga. praayo| 12 kha. bayakaMTha / ga. vaikuMTha / 13 kha. ga. hutaa| 14 kha. ga. su| 15 kha. bimaann| 16 kha. ga. praayo| 17 kha. ga. bddh'e| 18 kha. bayakaMTha / ga. vaikuNtth| 16 kha. bimANa / 20 kha. uudhrii| 21 khe. jiNi / 22 kha. saMgati / ga. saMgati / 23 kha. baMde / 24 kha ga. lchi| 25 kha. visNnn| 26 kha. ga. sAmIpamukati / 27 kha. sutaMnna / 2 kha. prithmii| 26 kha. yemeM / 30 kha. praaNg| 31 kha. ga. bhuuraa| 32 kha. taNe / 33 kha. ga. mRta / 643. sarassati - sAbaramatI nadIkA eka nAma / dvAramatI - dvArAmatI, dvArakAnAtha / payo - prApta kiyaa| mratasa - mRtyu, avasAna / varDa - mahAna / raMbha - apsarA / gaTha___ jor3a- gaTha-baMdhana / charja - zobhita ho kara / 644. vimAMNa - vimAna, vAyuyAna / paDhe - gatimAna huaa| saMgati - saath| pAya - prApta kr| 645. lacchi - lkssmii| saheta - sahita / visanna - vissnnu| samIpa mukatti - eka prakArakI mukti jisameM mukta jIvakA Izvarake nikaTa pahu~ca jAnA mAnA jAtA hai, sAmIpya mukti / deva - devIsiMha / sutanna-putra / prakhai - kahatA hai, varNana karatA hai / prayAga - apAra, asIma / bhurA - vIra, yoddhaa| dhani - dhanya-dhanya / mrata - mRtyu / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 181 urai' pita AgaLa bAja' apAla / *lar3e tadi 'raiNa' taNau naMdalAla / javajjava kodha sa~ghATa javanna / tilattila' kIdha sileha khaLa tanna / / 646 kaTa paLa kamaLa'. srIphaLa kIdha / luhI'' ghaTa'2 kADha' jiko ghrata'5 lIdha / dhubai 6 raNatALa sajhALa nadhoma' / hakAM dhuni veda'8 karai ima homa / 647 vaDhe 6 tadi Apa taNau nija bAja' / sa.21 asamedha jiganna 23 samAja / huvai asi tAma caDha25 su dujhALa / luhAI avadhUta diya8 naMdalAla // 648 1 kha. ga. prore| 2 ga. vaaj| 3 kha. apaa| 4 kha. javvajaya / 5 ga. jamvana / *...*cinhAMkita paMktiyAM u. pratimeM nahIM haiN| 6 kha. tilltil| 7 kha. ga. silhai| 8 ma. taMna / 6 kha. kATe / ga. kaartt| 10 kha. kammala / 11 kha. ga. lohii| 12 kha. ga. pl| 13 kha. kaaddh'i| 14 kha. ga. jiko| 15 kha. ga. ghRt| 16 kha. dhube| ga. dhuvai| 17 kha. ga. nRdhoma / 18 kha. beda / 16 kha. bddh'e| 20 ga. tnno| 21 ga. vaaj| 22 kha. sjhe| 23 kha. jigAMna / ga. jign| 24 kha. ga. duvai| 25 kha. cddh'e| 26 kha. ga. lohaaN| 27 kha. avahUti / ga. avhuut| 28 kha. vIrya / 646. urai-jhoMkatA hai| pita - pitaa| prAgaLa - agaadd'ii| bAja - ghodd'aa| apAla beroka-Toka, nirbhy| reNa - raNachor3adAsa / javajjava - khaMDa-khaMDa, cUra, dhvaMsa / saMghATa - samUha / javanna - yavana, musalamAna / tilattila - khaMDa khaMDa, TUka-TUka, dhvaMsa / sileha - kavaca / tanna- zarIra / 647. paLa - mAMsa / kamaLa - mastaka, zira / strIphaLa - nAriyala / luhI- rakta / ghaTa zarIra / dhubai - prajvalita hotA hai, jozamaiM umar3atA hai| raNatALa - yuddha-sthala / samALa - AgakI lapaTa sahita / nadhoma - binA dhuMAke / hakA-prAvAja / homa - yajJa / 648. baDhe - kATatA hai| sajhe - siddha karatA hai, prasameSa- azvamedha yjny| jigA - yajJa / luhAM - zastra prhaaroN| avadhUta - masta snyaasii| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2 ] sUraja prakAsa 4 ure' asi pAMDava' jema' ajanna 1 karai bagasI judha bALakisanna * / jur3e khaga coTa par3e javanAMNa / pa~coLiya bhAMNa bakhAMNata pAMNa // 64e va~Tai ghaTa muggaLa 19 dravya vicAra / khai dhani rAtaLa dAda tiyAra" 6 - I giLe paLa mugaLa" sAMmaLa grodha / || 3 luhAM" bhara patra sakattiya lIdha / / 650 karai sudha tIratha vIra karaMka 15 I caravvara' jAMNika jogaNi cakra / jur3e 'hariyaMda' taNau majhi jaMga | isI vidha" "bALa kisanna 18 abhaMga / / 651 ha 20 sa judha dAruNa daulatasAha 1 ghar3I kha~bha camU khaLa hicaM dujar3AM 1 kha. prore / ga. zraure / 2 kha. paMDava / 3 kha jama / 4 kha prajjana / 5 kha. kissana / ga. kisana / 6 kha. ga. paMcolIya / 7 kha baaNtte| gaM. vAMTe / 8kha. mUMgala / ga. mugaLa / kha. ga. zrA / 10 kha. niyAra / 11 kha. mUMgala / 12 kha. ga. lohI / 13 kha. bhari / 14 kha sakatIya / ga. sakatiya / 15 kha. ga. karaka / 16 kha carambaNa / ga. caravaNa / 17 kha bidhi / 15 ga. kisana / 16 ga. bhudha / 20 ga. dolatasAha / 21 kha. ga. ghusyAlahacaMba | 14 'mAhava' jaMga athAha / Dohi khyusalahacaMda" / munasI 'hariyaMda' / / 652 646. prajanna - vIra zrarjuna / karane vAlA bakhzI / javanAMNa - yavana, musalamAna / 650. khaM- kahatA hai / dhani- dhanya dhanya, zAbAza / pakSI. dAda- dhanyavAda / tiyAra usa samaya / pakSI / luhAM- rakta, khUna | patra - devIkA khappara - / lodha - liyA / 659. karaMka - haDDiyoMkI ThaTharI yA khopar3I / caravara curabana jAMNika - mAnoM jogaNiraNacaMDI / jur3e - bhir3atA hai, yuddha karatA hai / prabhaMga - pIche nahIM haTane vAlA, vIra / 652. camU - senA / Dohi viloDita kara ke / syusalahacaMda hice yuddha meM saMhAra karatA hai / dujar3AM - talavAroM / khuzAlacaMda nAmaka vyakti / bagasI - sainikoM ko vetana bAMTane vAlA, kasboM meM kara vasUla - rAtaLa - - eka prakArakA mAMsAhArI sAMmaLa - eka prakArakA mAMsAhArI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 183 viDhe' caMDikA putra yUM varaNesa / kaMThIrava paurasa je - karaNaisa' / urai' asi prAraNa vIra arodha / jur3e siMghavI khaga jhATaka 'jodha' / / 653 vijAvata dUTha lar3e jiNavAra / turI kaTi prohita rau tiNavAra / 'raiNAtaraUta' lar3e caDhi raiNa' / uThe suta mitra" vilokiya' eNa / / 654 dubai asi Apa caDhe su dujhAla / nijAM" asi cADhaviyo'5 naMdalAla / bihUM'6 jhaliyA jhar3atAM khaga bUra / 'pithA' hara sUra datA brada pUra / 655 biDhe18 mahatA judhi aura vahAsa' / diye' khaga jhATaka gokaLadAsa / vairIhara'2 bADhata vIjaLa vAha / 'gopALa' karALa karai gajagAha / / 656 1 kha. biddh'e| 2 kha. ga. jayakaraNesa / 3 kha. prore / ga. or| 4 kha. bIra / 5 kha. ga. sNghvii| 6 kha. bijAvata / 7 ga. tuuro| 8 ga. ro| 6 kha. tiNabAra / 10 ga. renn| 11 kha. mitr| 12 kha. bilokiy| 13 ga. cddh'e| 14 kha. nijaM / ga. nija / 15 kha. caaddh'viiyo| ga. caadviyo| 16 kha. binhe / ga. binhai| 17 kha. ga. vada / 18 ga. viddh'e| 16 kha. aori / ma. or| 20 kha. ga. vRhaas| 21 kha. ga, dIye / 22 kha. bairiihr| 23 kha. biijl| 24 kha. baah| 653. caMDikA putra - cAraNa kavi / varaNesa - varNana karate haiM / kaMThIrava - siMha / ja-karaNesa - jayakarNa nAmaka vykti| zrAraNa - yuddha / siMghavI - prosavAloMkA eka gotra / khaga - talavAra / jhATaka - prahAra / jodha-siMghavI jodhamala / 654. vijAvata - vijayarAjakA putra / dUTha - vIra, jbrdst| turI- ghodd'aa| raiNAyara Uta - raNachor3adAsakA putra / 655. dubai - dUsare / nijAM - apane nijake / jhaliyA - zobhita hue| bUra - prahAra, samUha / vr-virud| 556. aura - jhoMka kr| vahAsa - ghor3A / vairohara - shtru| yojaLa - talavAra / vAha prhaar| karALa - bhyNkr| gajagAha - yuddha / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 sUrajaprakAsa pachaTTata' raudrava caMdraprahAsa' / damaMgaLa mAMjhala mAdhavadAsa / vadhai asi oraviyau judhavAra / rAjA 'jayasAha taNau' hujadAra // 657 'ghAsI' suta paurasa grIkhama dhAMma / rimAM vihaMDai khagi ANaMda rAma / aurai8 prasidUTha chibai asamAMna / 'narU' hara 'kehara'rau paradhAna // 658 gahammaha'' sUra dhubai gajagAha / 'sadau' khaga vAhata' dAruNa sAha / hice khaga daMgaLa naukha12 hubAsa / khatrI gura pAsahavAna khavAsa / / 656 udaisiMgha rAvata gokaLaUta'5 / pachaTTata'6 khAga'7 vaDau rajapUta / pachaTTata khAga samobhrama pALa' / daLe khala khIciya'8 sUra dayALa' // 660 1 kha. ga. pachaTata / 2 kha. cadapahAsa / 3 kha. bdhe| 4 kha. borviiyau| 5 kha. jaiyasAha / 6 kha. tnn| 7 kha. dujdaar| 8 kha. ga. ore| kha. chibe| g.chi| 10 kha. gahamaha / ga. ghmh| 11 kha. bAhata / 12 kha. nauhss| 13 kha. vaas| 14 sva. gurU / 15 kha. ga. gokalaUta / 16 kha. pachaTate / ga. pachaTata / 17 kha. g| 18 kha. biiNciiy| ga. ssiiciiy| 657. pachaTTata - pachAr3atA hai| girAtA hai| rodrava - yavana, musalamAna / caMdra prahAsa - tala vAra / damaMgaLa - yuddha / mAMjhala - madhya, meM / 658. ghAma - prAtapa, dhUpa / vihaMDe - saMhAra karatA hai| 659. gahammaha - samUha, bhiidd'| dhubai - joza pUrNa tejIse yuddha kara rahe haiM / gajagAha - yuddha / savau - saradArasiMha / daMgaLa - yuddha / naukha - zreSTha / hubAsa - ghodd'aa| pAsa havAna - rAjAkA kRpA pAtra / khavAsa - anucara / 660. daLa - saMhAra karatA hai, dhvaMsa karatA hai| khociya - cauhAna vaMzakI khIcI zAkhAkA vyakti / dayALa - dayAlasiMha / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 185 vAhai' khaga' 'kehara' rosa' vadhaMta' / vaMkI khaga 'kehara' sIsa vahaMta / phirai khaLa gehariyA jima phAga / khibai ghaNa 'kehariyA' para khAga / / 661 varaMgana kaMTha dharai varamALa / rukA uDI' sIsa caDhe'' ruMDamALa / apacchara sUra jor3e hija' prAya / jaI15 ratha baiThi' vasai jhugi 8 jAya // 662 amAvar3a teja majeja asAdhi' / vAhai khaga dhAvar3a paurasa' vAdhi' / baMgALaka jhATata khAga abIha / sajhe judha dAruNa ThAkurasIha // 663 dipai25 vapa loha varanna' siMdUra / 'sAMmAvata' jANa8 udaigira sUra / 1 kha. baahai| 2 kha. Sagi / 3 kha. rosa / ga. raus| 4 kha. bdhNt| 5 kha. bNkii| kha. bahaMta / 7 kha. ga. vAraMgana / 8 kha. dhre| kha. ruukaa| 10 kha. ga. udd'i| 11 kha. dhare / ga. cddh'e| 12 12 kha. ga. apachara / 13 kha. joDe / 14 ga. hoja / 15 ga. ji| 16 kha. vaisi| 17 kha. vs| 18 ga. bhugi| 16 kha. ga. asadhi / 20 kha. baahai| 21 ga. porasa / 22 kha. ga. baadhi| 23 kha. bNgaal| 24 kha. ga. sjhe| 25 diye| 26 kha. bpi| 27 kha. baraMna / ga. vrn| 28 kha. jAMNi / 661. kehara - kesriisiNh| rosa - josh| vakI - baaNkurii| vahaMta - prahAra hotA hai| gehariyA-holikotsava para DaMDA rAsa ramane vAle / phAga - phAga utsava / khibe camakatI hai / kehariyA - kesarIsiMha / 662. varaMgana - apsarA / rUkA - tlvaaroN| jor3e - pAsa / jaI - usa, usI, vijayI / gi - svrg| 663. amAvar3a - apAra, asiim| majeja - shiighr| asAdhi - ( asAdhAraNa ? ) / dhAvar3a- rAjakumArako dUdha pilAne vAlI strI [dhAya kA pati / vAdhi - vizeSa / baMgALaka - musalamAna / 664. dipai - zobhita ho rahe haiM / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] sUrajaprakAsaH isI' vidha' jeThiya' joma atALa / kaNaiThiya' tAsa lar3e kaLacALa // 664 jhokai asi deta khaLAM khaga jhAr3a / mahApati dhAvar3a loha marAr3a / jiko judha vAra bhojAvata jema / uchaTTata'' bAja nilAgara ema* // 665 vahai asva gAhaTato dhar3a vAdhi / aLajhata'' oyaNa aMta asAdhi'2 / aThI' husanAyaka sUta ilAja / kasI kira rAha sikhAvaNa kAja // 666 hubai dhari krodha gajAMthaTahUMta / karai hathavAha kuMbhAthaLa kUta / "paDai ruhinALa taNA paranALa / khaLakkata'5 jAMNika gairuva'khALa // 667 1 ga. isi / 2 kha. bidhi / ga. vidhi| 3 kha. ga, jetthiiy| 4 kha. ga. kaNeThIya / 5 kha. kalicAla / 6 kha. jhoke / 7 kha. jhaatt| 8 kha. mahapati / 9 kha. marATa / 10 ga. uchttt| ___*yaha paMkti kha. pratimeM nahIM hai / 11 kha. alUphata / 12 kha. ga. asadhi / 13 kha. ga. paattii| 14 kha. ga. hausanAyaka / 15 ga. khaLakata / 16 ga. gaeNruva / ....cinhAMkita paMktiyAM kha. pratimeM nahIM haiN| 664. jeThiya - jyeSTha, bdd'aa| joma - josh| pratALa - asIma / kaNaiThiya - kaniSTha, choTA / tAsa - usakA / kaLacALa - yuddha, yoddhaa| 665. jhAr3a - girA kara / loha-zastra-prahAra / marAr3a : marATa-jabaradasta / uchaTTata-kudAtA hai| bAja - ghodd'aa| nilAgara - ghor3e kA nAma jo raMga vizeSa ke kAraNa hotA hai| 666. proyaNa - caraNa, pair| aMta - prAMta / asAdhi - asaMbhava / 667. hubai- pUrNa tejIse yuddha karate haiN| gajAMthaTahUMta - hAthI dalake samUha se| hathavAha prahAra / kUta - bhaalaa| ruhinALa - raktakA nAlA / paranALa - nAlA / khaLakkata - kala-kala zabda karate hue pAnI prAdi calate haiN| jANika - maanoN| gairuva - gerU nAmaka dhAtU / khALa - nAlA / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 187 taThe kari khIja vahai taravAra' / prakALiya' bIjataNI uNihAra / gajAM kari khaMDaLa taMDaLa gAta / pivai jima kodha huvA vajrapAta // 668 khuTai jaradaita jikai ima khAMti / tuTai tima sAbaNa dAbaNa tAMti / ma~Dai kaTa tega huvai masatAMna / khaMDai a~gareja' ru nAhara khAMna // 666 pachaTTata" rUka amosaha pUra / hice paDi mIra varI' doya hura / cahaccaha'4 nArada saMkara caMDa / khahai'5 ima gUjara gUjara khaMDa // 670 aNI sara sAbaLa phUTata Uka / rudrAyaNa' vAha karai ghaNa rUka / bhayAMNakha bhekha sarAM char3a bhAra / duhUMvaLa18 dhAra ragatta, dusAra // 671 1 kha. trvaari| 2 kha ga. prkaaliiy| 3 kha. uNihAri / ga. aNuhAra / 4 kha. parva / 5 kha. bajrapAta / 6 kha. ga. jike / 7 kha. maMDe / 2 kha. jhtt| kha. SaDe / 10 ga. aNgrejh| 11 kha. pachaTata / 12 kha. amosamha / 13 kha. brii| 14 kha. ga. chch| 15 kha. ga. sshai| 16 kha. raudrAyaNa / ga. rodrAyaNa 17 kha. bAha / 18 kha. duhNbl| 16 kha. raga 668. khoja - kopa / prakALiya - asAmayika, akasmAta / bIjataNI - bijalIkI, vajra paatkii| uNihAra - samAna / khaMDaLa - dhvNs| taMDaLa - saMhAra / gAta - zarIra / piva = parva - parvata / 666. khuTai- samApta ho gye| jaradaita -- kvcdhaarii| sAbaNa - sAbuna / tAMti - tAra / 670. pachaTTata - prahAra karatA hai / rUka - talavAra / hUra - apsraa| khahai - yuddhaka ratA hai| 671. aNI - noNk| sAbaLa - bhAlA vizeSa / Uka - teja dhaar| ruvAyaNa - yavana / vAha-prahAra / bhayAMNakha- bhayAnaka, bhayAvaha / sraaN-tiiroN| char3a - bhaalaa| duhaMdhaLa - donoM ora / ragatta- khUna / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] sUrajaprakAsa 2 vapAM' vraNa coLa varNe tiNavAra / jodhapati hUMta sabhesa juhAra / sa ravi sesa mahesa sarAha / atraNa' vAra 'prabhaimala' vAha" || 672 673. dhakha 12 taI dhakha " hoNa parI bharatAra | 13 14 viDhe asi aura 4 cavatthiyavAra " / kareM maharAMpati jhATa - karodha / juTai ghaNa TUka huvaM khaLa jodha / / 673 6 17 surAM gura pUra bhilai ' 18 tajai asi bhomi 20 satrAM dhaDAM vaDhe 22 harakkhi kaTeja " dhare a~trAvaLi pAya ruLata raMga | 672. varSA - zarIra para | vraNa - varNa, abhayasiMha | sabhesa karatA hai| juhAra tIna / prabhaimala - mahArAjA abhayasiMha | 23 -- aMgi sAra / tiNavAra | 16 mahapati karaMta paga de khaga vAhata 6 kha. ga. tRNa / 13 kha. biddh'e| 1 kha bapaM / 2 kha. brama / 3 kha. baNe / ga. vaNe / 6 kha ga. sasu / 7 kha. ga. juvhAra / 8 zrASe / 11 kha Saga / ga. dhaSaM / 12 kha. ga. hoNa / zrori / ga. prora / 15 kha. ga. cavatthIyavAra / 16 kha. sUrAM 18 kha. taje / 16 kha vaDhe / 20 kha. ga. haraSi / 21 kha 22 kha. ga. dhare / / 23 ga. mahapatti | - raMbha hAra / apAra / / 674 saMghAra / dhAra / 4 kha. ga. tRNavAra / - 5 kha. haMsa / 10 kha. bAha / ga. vir3he / prabala AkAMkSA / viDhe yuddha karatA hai / cavatthiyavAra - cauthI bAra / maharAMpati- gUjara saradAra | 674. harakkhi - harSita ho kara / raMbha - apsarA / a~trAvaLa prAMteM, aMtrasamUha / pAya - paira, caraNa / ruLaMta - idhara-udhara girate haiM / 675. satra - zatrunoMkA saMghAra saMhAra / dhaDAM - zarIroM / 17 kha. ga. kaMTheja / ga. coLa - lAla / jodhAMpati - mahArAjA abhivAdana / zrakhaM kahatA hai / traNa - - 14 kha. jhile / kaMThaija / dhAra - talavAra / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 186 karai napa' vIra jaya jaya kAra / hakAM kari jAMNi rame' hoLiyAra // 675 daLAM agni bhomi jikai krama dIdha / kaI asamedha jigAMnasu kIdha / parI caMDa grIdha jaTI hita pUra / samAvata kheta par3e ima sUra // 676 ayau ratha baisi samosara iMda / vasa' suradhAma apacchara'" vIMda'' / viDhe 12 judha'3 'dhAMdhila' aori vrahAsa / pekhai 14 hatha vAga kasai'5 sapatAsa / / 677 'akhau'16 khaga vAhata'" sUra aboha / sajhe'8 khaga hAthaLa jAMNika sIha / aurai asi baMdhava doya amAMna / bhir3e khaga jhATa 'narau' 'bhagavAna' / / 678 jur3e magarUra 'mukaMda' sujAva / daLAM jhajra' ujhaLatAM dariyAva / 1 kha. nuta / ga. nRp| 2 kha. ga. rmai| 3 kha. ga. holIyAra / 4 kha. jike| 5 kha. keI / ga keh| 6 kha. ga. pdde| 7 kha. praayo| ga. praayo| 8 kha. baipti / esa. base / ga. vse| 10 kha. ga. apchr| 11 kha. vyNd| ga. vyNd| 12 kha. biddh'e| 13 kha. judhi / 14 kha. peSa / 15 kha. ga. kaseM / 16 ga. asso| 17 kha. bAhata / 18 kha. ga. sjhe| 16 kha. ga. gj| 20 kha, ga. ore / 21 kha. vajra / ga. vn| 675. hakAM-- aAvAja / hoLiyAra - holikotsava para caracarI nRtya karane vaalaa| 676. krama - caraNa, pr| dodha - diye| asamedha - azvamedha / jigAMnasu- yajJa / caMDa rgaacNddii| 677. ayo - praayaa| baisi -baiTha kr| samosara - barAbara / vauMda - dUlhA / dhAMdhila - dhAMdhala zAkhAkA rAThaur3a / pekhai - dekhatA hai / sapatAsa - saptAzva / 678. akhau - prkhNsiNh| hAthaLa - siMhakA paMjA jisase vaha prahAra karatA hai| amAna - jabaradasta / narau- nAma hai| bhagavAna - bhagavAnasiMha / 676 jur3e - bhir3atA hai| sujAva - putra / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] sUrajaprakAsa satrAM daLa vAhata jaMga samAtha / sau sau khaga jhelati hekaNi' sAtha / / 676 vaNe' vapa kuMdaNa mAMhi vaNAva' / jaDai sara sAbaLa ghAva jar3Ava / dharA' pur3a vedhi raMgai ahi dhauLa / chilai ruhirALataNI ati chauLa' / / 680 ghaNA khaLa pAr3i par3e'2 ghamasAMNa / varai bihuvai raMbha besi'5 vimAMNa" / pitA jima khAga jhaTAM mrata pAya / kiyA givAsa sujassa kahAya' // 681 huvA jhugi' vAsiya ne amara' hoya / purAsaha 4 sarAhata dhAMdhala15 doya / akhai 6 prathamI jasa bhAga asAdhi 8 / vaNe 'uNa jIvaNa hUM mrata 'vAdhi32 / / 682 1 kha. ga. eknni| 2 kha. ga. vnne| 3 kha. bnnaav| 4 kha. jtthe| ga. jaDe / 5 ga. sAvaLa / 6 kha. dhaDA / 7 kha. judha / 8 kha. bedhi / 9 sva. ga. raMge / 10 ka. vile| 11 kha. chol| ga. chol| 12 kha. ga. pdde| 13 kha. ga. vre| 14 kha. bihb| 15 kha. baisi / ga. vaisi| 16 kha. bimaann| 17 kha. ga. mRt| 18 kha. kiiyaa| 19 ga. bhugi / 20 kha. sujhasa / 21 ga. shugi| 22 kha. baasiiy| 23 sva. aMmmara / 24 kha. purAha / ga. durAsaha / 25 kha. dhAMdhila / 26 kha. ga. .prA / 27 kha. prithmii| 28 sva. ga. prsNdhi| 26 kha. ga. vnne| 3. kha. ghnn| 31 kha. ga. mRt| 32 kha. bAMdhi / 676. samAtha - samartha, yoddhA / hekaNi - eka hii| 650. kuMdaNa - sonaa| vaNAva - zRgAra, sajAvaTa / dhAva - prhaar| jar3Ava - jaTita honekI kriyA yA bhAva / ahi- zeSa naag| dhauLa - zira, mastaka / chilai - uma r3atI hai| ruhirALataNI - khUnakI, rktkii| choLa - dhArA / 6.1. ghamasAMNa - yuddha / vara-varaNa kara ke| raMbha- apsraa| baisi - baiTha kara / 682. sarAhata- sarAhanA karate haiM / dhAMdhala- rAThaur3a vaMzakI dhAMdhala zAkhAkA vIra / prakhai kahatA hai| prasAdhi - asAdhya, kaThinatAse prApta hone vaalaa| vAdhi - vizeSa, bar3ha kara / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa trihU~ khaga vAhata' prAtasa tApa / pracaMDaka 'AnaMda' 'jaita' 'pratApa' | jaThai kiramALa bhaTAM 5 bhir3e gahalota thaMbha' ratha jogAvata 'Udala " UbhaLa pachaTTata khAga haNai vajra bihAriyadAsa abhaMga Wim sahAMNiya pachaMTata 90 lar3e suta 'vIrama'' aMbara nathammala' nAhara rUpa jhAr3e " khaLa nAhara khAM khaga jhATa / hice asi aura khagAM paDihAra / 12 rAMmati 14 jamarAMNa / bhAMNa // 683 josa / posa / 93 Uttaga caMdrahAsa | khaLa" muggaLa " sAMmaLadAsa | EUR 'subhau 17 khaga vAhi" karaMta sakAja / jaThai khaga vAha' kareM 'jasarAja ' // 686 1 kha bAhata / 2 kha. gahalota / 6 kha. ga. pachaTata / 7 kha. bajra / ga. nathamala / 11 kha. ga. jhADe / unaga / 14 kha. sa / somo / 18 kha. bAha / vrajAgi / -- lAgi / / 684 nirATa | maMData sAra / / 685 683. pracaMDaka - jabaradasta / kiramALa - talavAra / ULa 684 . Udala - udayasiMha | umar3A huA, apAra / pachaTTata prahAra karatA hai / haNe - saMhAra karatA hai| vajra posa kavacadhArI yoddhA (?) abhaMga - vIra vajrAgi = vajrAGga jabaradasta / vIrama - vIramadeva | naMbara - AsamAna / 685. nathammala nirATa - siMhake samAna bhayaMkara rUpa dhAraNa kiyA huA nathamala / jhAr3e rekha karane vAlA, ghor3oM ko 686 parchaTata - prahAra karatA hai| kATatA hai, girAtA hai / khaga bhATa - talavArakA prahAra sahAMNiya- ghor3e kI dekhazikSita karane vaalaa| rAMmati khela, kriidd'aa| sAra-talavAra / UtaMga - UMca / caMdraprahAsa- talavAra / sAjhe - saMhAra zubhakaraNa yA zubharAma / karatA hai. mAratA hai / subhau 3 kha thaMbhe / 4 kha jogAva / 5 ga. udala / 8. ga. vihArIyadAsa / 6 kha. bIrama / 10 kha. 12 kha. zrari / ga. zrora / 13 kha. Unaga / ga. 15 kha. jaga / 16 kha. mUMgala / ga. muMgaLa / 17 kha. ga. 16 kha. bAha / [ 191 zrANaMda- prAnaMdasiMha / jaita- jaitasiMha / pratApa - pratApasiMha / bhaTAM- prahAroM / thaMbha - rokatA hai| bhAMNa- sUyaM / - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] sUrajaprakAsa 1 karai judha bIca' aDiga kadamma' | pachaTTata vIjaLa' 'mAMna' padamma / ma~De' 'bakhatesa' anai bhar3a 'mAla' " dugrau bhar3a 'lAla' laDaMta dukAla / / 687 bhir3e kha ( ga ) gurUra khatrIvaTa bheva / diyai khaga bhATa khaLAM jayadeva " / vadhai 'ka' "" aura " ghar3A vici " bAja 3 1 14 15 'subhAvata'"" vAhata khAga sakAja // 688 uThe riNachor3a sujAva aror3a / 16 18 ghar3AM khaLa vedhata" sela ghamor3a' I 16 vibhAr3ata roda ghar3A" haLavAha * 1 duhuMdaLa sAha || 686 apAla / 3 sarAhata rAha ubhela bagattara** posa 'lakhai' dhaja sela kiyau raMga lAla / jar3e 24 pahilA khaLa sAbaLa jAsa / diye khaga bhATa tuLachiyadAsa // 660 25 1 ga. bIca / 2 kha. lar3e / 6 kha. lAla / ga. chka / 11 kha. ori / vata / 15 kha. bAhata / 16 kha bibhAr3aMta / 20 kIyau / 24 kha. naDe / I 5 kha. 10 kha. kaddama / ga. kadama | 3 kha. bIjala / 4 kha. ga. paddama / 7 kha. dIyaM / kha. jagadeva | 6 kha badhe / rA. vadhe / 12 kha. bici / 16 kha. dhaDAM / kha. SaMDA / 21 kha. halavAha / 22 kha. bagatara / 23 kha. 25 kha. dIye / 14 kha. ga. sobhA 15 kha. ga. dhamoDa / 13 kha. ga. vAja 17 kha. bedhata / 687. aDiga - aTala, dRr3ha / kadamma-paira, crnn| mAMta mAnasiMha / padamma - padmasiMha / duno - dUsaroM / lAla - lAlasiMha / 688. khatrIvaTa - kSatriyatva / ghar3A - senA / bAja - ghor3A / 686. sujAva - putra / praror3a jabaradasta / vedhata chedana karatA hai / ghamor3a - prahAra / vibhAr3ata - dhvaMsa karatA hai, saMhAra karatA hai / roda - yavana / haLavAha - balarAma / 60. ujhela - udheDa kara, cIra kara / bagattara posa - kavacadhArI yoddhA / dhaja - ghor3A / - - - / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 163 mahabaLa sUra dinAM makaraMda / cakhAM kari coLa' lar3e bhar3a 'caMda' / jaThai bhar3a 'teja' haNUmata' jAti / jur3e haranAtha' karUra jamAti // 691 tatI khaga jhATa khaLAM sira tAMma / sajhai abadAra" cahvAMNa saMgrAma / 'abA' hata khAga jisI jhaLa aggi / vihAriyakhAM nara rAma vajAgi / / 662 gADhAgura' gUjara rausa'2 garUra / sajhai judha 'suMdara'4 'khetala'15 sUra / vakArata' roda khaLA haLa vAhi'8 / 'mannau' haradAsa laDai judha mAMhi // 663 'abhaimala' AgaLa sUra udAra / viDhe 6 ima mAMgaLiyA judha vAra' / hice raNa chor3ane 'lakhau'23 'hariyaMda' / 'vijau'34 khaga vADhata thATa 'vila~da' // 664 1 kha. caul| ga. caal| 2 kha. vNd| 3 kha. haNUMmata / 4 kha. harinAtha / 5 kha. ga. jmaati| 6 kha. jhaal| 7 kha. ga. prvdaar| 8 kha. ga. avaaht| kha. ga. pAgi / 1. kha. bihaariiyss|| ga. vihArIyaSAM / 11 kha. gAr3hAMgura / 12 kha. ga. ros| 13 kha. sjhe| 14 kha. suNdr| 15 kha. lt| 16 kha bakArata / 17 kha. pNddaa| 18 kha. baahi| 16 kha. biddh'e| 20 kha. ga. maaNgliiyaa| 21 kha. baar| 22 kha. ga. rinnchodd| 23 ga. lsso| 24 kha. bijau| ga. vijo| 25 kha. bAr3hata / 661. cakhA - netroN| coLa - lAla / caMda - caMdrasiMha / teja - tejasiMha / haNUmata jAti - hanumAnake vaMzaja, jeThavA zAkhAkA vIra / 662. tatI - teja / avA - abhayasiMha / jhaLa - pAgakI lapaTa / 663. suMdara - suMdaradAsa gUjara / khetala - khetasiMha gUjara / 664. prabhamala - mahArAjA abhayasiMha / viDhe - yuddha karate haiM, vIra gati prApta hote haiN| mAMgaLiyA- gahalota vaMzakI mAMgaliyA zAkhAkA viir| thATa- senA, dala / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sUrajaprakAsa dhAMdhU riNachor3a vAhai' khaga dhAra / dagAvata topa cahvAMNa udAra / jiko bhar3a 'khetala' krodha jar3Agi / khapAvata mecha daLAM jhaTa khAgi // 665 'bahAdara 'DUMgara'5 sejavadAra / satrAM riNa sela suM vohata sAra / isI vidha lUNa pratApa apAra / bhir3e bhar3a rITha paDai gajabhAra // 666 kavitta- khvAja-bagasa haThikhAMna' niDara'' mUjAyada' nAyaka / balU khAMna ajamati' inatullA ajarAyaka / tAja baLI jallAla choha nAhara jima chUTA / 'prabhAtaNA' bhaDa itA javana javanAMhUM jUTA' / 'bhagavaMta' hajArI 'dhanar3a' bhaDa, raNa majhi ghor3A rALiyA' / khurasAMNa desa bihaMDe" khagAM, pUraba desa ujALiyA'8 // 667 asi 'dhaniyai' auriyau', 'harI' 'gopai' kari hAkAM / 'akhai' 'uda'20 'pAsa' 'kisana' 'sUjaDai' kAjAkAM / 1 kha. vvaahai| 2 kha. ga. jiko| 3 kha. sselt| 4 kha. ga. bAhAvara / 5 kha. Dagara / 6 kha. ga. sejhbrdaar| 7 kha. vANaMta / 8 kha. ga. vidhi / 9 kha. luuNnn| 10 kha. htthiissaaNn| 11 kha. nijr| 12 kha. mujAhida / ga. mujaayd| 13 kha. ajammati / 14 kha. inaatullaa| 15 kha. juutto| 16 kha. raaliiyaa| 17 kha. bihNdde| 18 kha. ujAlIyA / 16 kha. poriiyo| ga, proriyo| 20 kha. Uda / / 695. dhAMdhU - rAThaur3a vaMzakI eka upa shaakhaa| dagAvata - topeM chur3AtA hai| jar3Agi - (?) / khapAvata - saMhAra karatA hai| 666. seja vadAra - rAjA mahArAjAoM ke palaMga bichAne vAlA, zaiyA bichAne vaalaa| 667. svAja-bagasa - khvAjAbakhza nAmaka yavana / mujAyada -(?) inatullA- inAyatu. llA khAM / ajarAyaka - jabaradasta / prabhAtaNA - mahArAjA abhysiNhke| rALiyAjhoMka diye| Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 165 mahapati 'muraLI' 'rayaNa', 'jagar3a' 'bagasai' caMdra jaite / 'ugara' kheta dauLiya' bahasi' 'dhaniya' viradaite / auriyA* turaMga jUTA aDara, chUTA bAgha chachohar3AM / sidha 'prabhAtaNI' ceLA sakaLa, lar3iyA vadhivadhi lohar3AM / / 668 vArI bhar3a viradaita'1 vadhai'2 'jIvaNau 13 vihArI / 'vachau'15 'vijau'' 6 'hamIra' 'aNadau 17 'sivau'18 agrakArI / nidho 6 mavAtIkhAMna. sarapha rAjakhAM sipAhI / sekha' sIdakka'2 sIma, vadhe itarAM khaga vAhI / varajAgi vADha6 aojhaTa vahai8, Agi khaLAM sira Upar3e / pIrasA paika pyArau pracaMDa, 'lAla' saheta. judha' lar3e // 666 'nijaru' anai 'karIma' binhai3 par3adAra vahAdara / nagAracI34 'nAharau' hAka 5 kari aura 'haimara'37 / 'rAjU' sutana 'jalAla'38 ekaI hathi traMbaka vajAvai / ika hatha' khAgAM43 unAga dhAya asUrAM daLa dhAvai / 1 kha. dauliiyo| ga. doliy| 2 ga. vahasi / 3 kha. dhniiy| 4 kha. birabate / 5 kha. oriiyaa| 6 kha. vAga / ga. vAgha / 7 kha. ga. prbhaatnnaa| 8 kha. lddiiyaa| 1 kha. ga. badhi badhi / 10 kha. baarii| 11 kha. viradaita / 12 kha. bdhe| ga. vdhe| 13. ga. jiivnno| 14 kha. bihaarii| 15 kha. chtthau| ga. bcho| 16 kha. bijau / ga. vijo| 17 kha. aNaMda / ga. anndo| 18 kha. sevo| 16 kha. nidhau| 20 kha. dhavAtISAMna / 21 kha. ga. sessr| 22 kha. ga. sodaka / 23 kha. badhe / ga. vdhai| 24 kha. baahii| 25 kha. brjaagi| 26 kha. baaddh'| 27 kha. ga. projhtt| 28 sva. bhai| 29 kha. siri| 30 kha. ga. shaitaa| 31 kha. judhi / 32 ga. vinhai| 33 kha. ga. bAhAdara / 34 kha. naagaarcii| ga. nNgaarcii| 35 kha. hkk| 36 kha. ga. gore| 37 kha. haimmara / ga. haimr| 38 kha. ga. jlaal| 36 ga. eke| 40 kha. bjaavN| 41 kha. hty| 42 kha. ga. ssaag| 668. aoriyA - prAge bddh'aae| 666. ghiradeta - virudadhArI, yazasvI / parajAgi - sudhr3ha zarIra vAle, vajAga / projhaTa - bhyNkr| 700. binhai - donoN| paDadAra = pardaHdAra - chipAne vAlA, dvArapAla / nagAracI- nagADA bajAne vaalaa| hAka-jozapUrNa prAvAja / aura-jhoMkatA hai| haimara - ghodd'aa| bk-ngaadd'aa| unaag-nNgii| ghAya- ghAva, prahAra / ghAvaM-saMhAra karatA hai| Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] sUrajaprakAsa sAhU' aulagAM goLA' samara, AchaTi khaga haMsa UchaLi / dhrapI' paraNI apachara agaMja, malAnUra hUMtA miLe // 700 dUhau - vaDI phauja iNa vidha vihada'", varaNa'' kahI visatAra' / iNa AgaLa'3 'adharAja' rau, samahara varaNaNa'4 sAra // 701 rAjAdhirAja bakhatasIMhajIrA judharau varaNaNa chaMda troTaka- judhi jhAla karALa uThata'5 jaThai / asi hAkaliyA 'bakhatesa'16 atth| cakha coLA' jhaLAhaLa rIsa caDI / bhuha 8 Upara mausara jAya bhir3I // 702 dhara-dhAraka sIsa dhama'6 dhamiyA / ataLI' - baLa vAjiMda'2 upramiyA23 / vica4 phauja raivata 5 pasAva vahai / kavi propama tAsa prakAsa kahai / / 703 - 1 kha. sAhu / ga. saahuu| 2 ga. praulgaaN| 3 kha. golo| ga. golo| 4 kha. Uchale / 5 kha. gNdhrpii| 6 kha. yaraNi / ga. prnni| 7 kha. duuhaa| ga. doho| 8 kha. bddii| 6 kha. bidhi| 10 kha. bihada / 11 kha. brnn| 12 kha. bistaar| 13 kha. prAgali / 14 kha. brnnnn| 15 kha, ga. uData / 16 ga. vsstes| 17 ga. cauLa / 18 kha. ga. bhauha / 16 sva. dhrm| 20 kha. ga. dhamIyA / 21 kha. atulii| 22 kha. baajNd| 23 kha. UpramIyA / ga. uuprmiiyaa| 24 kha. vici / ga. vici| 25 kha. kheta / ga. revaMta / 26 kha. bhai| 700. samara - yuddha / haMsa - prANa / malAnUra - ( ? ) / 701. prAgaLa - agaadd'ii| adharAja - mahArAja bakhatasiMhakI upAdhi rAjAdhirAja thI, usakA saMkSipta rUpa, adhirAja / samahara - yuddha / 702. hAkaliyA - hAMke, claaye| bakhatesa - nAgaurapati mahArAja bkhtsiNh| jhaLa haLa - atyanta teja, bhayaMkara / bhuha - bhauNhaiN| mausara - imathu, mUMcha / bhir3I- sparza kii| 703. dhara-dhAraka - zeSanAga / dhama dhamiyA - kaMpAyamAna huye, prahArayukta kiye (?) / ataLI baLa - atulya blshaalii| vAjida - ghor3A / upramiyA - ( ? ) / ravaMta-pasAva - mahArAjA bakhatasiMhake kA nAma / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha sUrajaprakAsa [ 197 asavAra sarUpa sateja isI / * jagacakhkha anai sapatAsa jisau / judhi netra bhar3AM raMga jAvakarA / prajaLe jhaLa jAMNika pAvakarA // 704 kADhiyAM' khaga sAbaLa' jhoka kiyAM / lagiyAM sira aMbara vAga liyAM / AviyA ajarAyaLa sUra isA / jamarAva taNA umarAva jisA / / 705 uNa ghUmara krodha jhaLA UjhaLI / ar3iyA asurAMNa ucAra alI / sayadAMNa juvAMNa virAMNa sajaM / gumagaMNa uphANa aroha gaja / / 706 karipAMNa sutANa kamAMNa" kasai / varasAMNa'2 sarAMNa taNA varasai' / kamAMNa kekANa uDAMNa kaLA / jhakiyA14 ghamasAMNa uphAMNa jhaLA // 707 *kha. pratimeM yaha paMkti isa prakAra hai asavAra sateja sarUpa isau / ' 1 kha. kaaddh'iiyaa| 2 ga. saavl| 3 khaH kiiyaaN| 4 kha. lgiiyaaN| 5 kha. bAga / 6 kha. ga. lIyAM / 7 kha. praaviiyaa| 8 kha. dhUmara / 6 kha. addiiyaa| 10 kha. bIrAMNa / ga. vIrAMNa / 11 kha. kabANa / 12 kha. barasAMNa / 13 kha. barasa / 14 kha. ga. jhokiiyaa| 704. jagacakkha - sUrya / mana - praura / sapatAsa - saptAzva / prajaLa - prajvalita hote haiM / jhALa - AgakI lapaTa / jANika - mono| pAvakarA- agnike / 705. sAbaLa - bhAlA vizeSa / aMbara - AsamAna / prajarAyaLa - jabaradasta / jamarAva ymraaj| 706. ghUmara - senA, dala / jhaLA - pAgakI lapaTa / ujhaLI- umdd'ii| sayadANa - yavana / juvAMNa - javAna, yuvA / gumarAMNa - garva (?) 707. su tAMNa - tAna kr| kamAMNa - kamAna, dhanuSa / parasAMNa- vrssaa| sarAMNa - tIra, bANa / kamAMNa - rAThaur3a / kekANa - ghor3A / jhukiyA - saMlagna hue| uphAMNa - ubaal| Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] sUrajaprakAsa silahAMNa a~gAMNa vedhAMNa' sarAM' / pakharAMNa kekANa abhIca parAM / ati sroNa uphAMNa' dharAMNa dhasI / jagacakhkha ugAMNa kranAMNa jisI / / 708 hiMdavAMNa" turakkAMNa hice / riNa DhAMNa vIrAMNa natAMNa'' race / karar3akka huvai silahakka kar3AM / dhamacakka bhacakkata sela dhar3AM // 706 vadhi' cakka ucakkata'2 rAhaviye / kari hakka'4 kaTakka raTakkadeg5 kiya'6 / vijaLAM17 silahakka jarakka vahai / ratha thAMbhi6 arakka tharakka rahai / / 710 1 kha. bedhaaNnn| 2 kha. srN| 3 kha. prN| 4 ga. uuphaaNnn| 5 kha. isii| 6 kha. krnaal| 7 kha. hiMdarvANa ana / 8 kha. ga. turakAMNa / 6 kha. braaNnn| 10 sva. ga. ntaaNnn| 11 kha. baMdhi / ga. vdhi| 12 kha. ga. ucakkata / 13 kha. bIya / ga. viiry| 14 kha. ga. hakkaka / 15 sva. rttkkii| 16 kha. ga. kiiye| 17 kha. biijlaa| ga. viijlaaN| 18 kha. bahai ! 16 kha. thaami| 20 kha. rhe| 708. silahAMNa - kavaca, silaha / aMgAMNa - zarIra / vedhAMNa - vedhate haiN| sraaN-baannoN| pakharAMNa - kavaca / abhIca - yoddhA (?) / sroNa - khUna / dharAMNa - bhUmi / ugAMNa - udaya-kAla / RnAMNa - kiraNeM / 706. hivANa - hiMdU / turakANa - turka, yavana / hice- yuddha karate haiN| riNa-DhAMNa - yuddha sthala / vIrAMNa - yuddhapriya bhairava jinakI saMkhyA rAjasthAnImeM bAvana mAnI jAtI hai, anyatra causaTha hI yoginieM aura causaTha hI vIra hote haiN| natAMNa - natya / karar3akka - dhvani vizeSa / silahakka-kavaca / dhamacakka - yuddha / bhacakkata-prahAra yA prahArakI dhvani / 710, baSi - pUrNa / cakka - dishaa| ucakkata -(?) / haka - prAvAja / raTaka mAkramaNa, hmlaa| viLA -- tlvaareN| jaraka - prhaar| mAMbhi- roka kara / bharaka-sUrya / parakka- cakita ho kara / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 166 camarALa daLAM ati rIsa caDhI / kari krodha . dhirAja narAja / kaDhI / satra thATa ghar3A' cavagAMna sirai / kaviyAMNa raivaMta' - pasAva karai // 711 taravAra vahai' asavAra saTe / jaradaita huvai doya TUka jaThai / kari jINa sapakhkhara bAja' kaTe / dahoI khaLa ema turI davaTai // 712 prAya dAMta caDhe sragi daita itAM / kari jhATa uDAvata , sIsa kitAM / dhara hUM aMtarIkha karI. nidharai / kari hAra mahesa sigAra' karai // 713 dhar3a dhAra apAra luhA' dhararai / bhabharUka' bhayaMkara patra" bharai / parivAra saheta huvai trapatI / jugaNI vasaTha'5 sagati jitI // 714 kamadhaja'6 gajAM sira ghAva karai / judha mAraNa dAraNa dAva dharai / 1 kha. dhdd'aa| 2 kha. ga. revNt| 3 kha. bhai| 4 kha. juuk| 5 kha. ga. jtthe| 6 sva. kaTi / ga. krii| 7 ga. vaaj| 8 kha. ga. vahIDai / 9 dbttai|| 10 kha. krin| ga. krini| 11 kha. siNgaar| 12 kha. ga. lohii| 13 kha. bhbhruut| 14 kha. pana / 15 kha. cvstthii| 16 kha. kamadhajja / 711. camarALa - yavana, musalamAna / dhirAja - rAjAdhirAja, mahArAjA bakhatasiMha / narAja talabAra / satra - zatru / thATa - dala / cavagAMna - maidAna / kapi- vAnara / DANa chlaaNg| 712. sapakhkhara - kavaca sahita (ghodd'aa)| bAja - ghor3A / bahoI - daur3ate haiN| davaTai - daur3atA hai| 713. aMtarIkha - prAkAza / mahesa - mhaadev| 714. bhabharUka - rAjasthAnI loka kathAnoM meM prasiddha eka bhUta bhaabhro| saheta - sahita / trapatI - tRpta honekA bhAva / jugaNI -rnncNddii| Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] sUrajaprakAsa lar3atA aMga loha chachoha lagai' / jagi' jAMNika jvALa ahUti jagai' / / 715 araNAMga pataMgaja I uphaNai / vapa srovaNa ghAva jar3Ava vaNai / sara soka vajaMta parAM saNaNai / timahIja. jar3Ava turaMga taNe / / 716 bhacake' 11 bakhatesa'13 gusai13 bhariyo / vrajarAja'5 upAsaka vIphariyau / judha' jAMNika krodha'8 mate ajarai / kari dAMmaNi dhAra saMgrAMma karai / / 717 kari jAMNika Ayudha iMdra karai / dhaDachai6 khaLa joma sadeha20 dharai / 'abhamAla' kaNaiThiya22 tAma isau / judha4 laMka kaNaiThiya5 rAMma jisau / / 718 1 kha. lge| 2 kha. jg| 3 kha. ga. jge| 4 kha. ga. arnnNg| 5 kha. ga. uphnne| 6 kha. bp| 7 kha. ga. sovaNa / 8 kha. baNe / vnne| kha. vrjt| 10 kha, timahIMja / 11 kha. ga. bhck| 12 ga. vsstes| 13 kha. guNe / 14 kha. bhriiyo| 15 kha. vRjraaj| 16 kha. biiphriiyau| 17 kha. judhi / 18 ga. kraudh| 19 ga. dhar3ache / 20 saMdeha / 21 kha. dhre| 22 kha. ga. kaNeThIya / 23 kha. taam| 24 kha. judhi / 25 kha. kaNeThIya / 715. loha - zastra-prahAra / chachoha - teja, tIkSNa / ahUti - pAhUti / / 716. praraNAMga - lAla zarIra / pataMgaja-cinagAriyAM sii| vapa - vapu, zarIra / srovaNa - rakta, khuun| sara - baann| soka - tIroMke teja calanekI dhvani / parAM - paMkha / saNaNa- dhvani karatI hai| 717. bhacake - prahAra karatA hai| bakhatesa - mahArAjA bakhatasiMha / vrajarAja upAsaka - zrIkRSNakI upAsanA karane vAlA mahArAja bkhtsiNh| vIphariyo - teja krodha meM ho gye| kari - hAthameM / vAmaNi - talavAra / 718. jANika - maanoN| bar3acha - kATatA hai, saMhAra karatA hai| jom-josh| abha mAla-mahArAjA abhayasiMha / karNaThiya - kaniSTha, choTA bhAI / tAma - taba / lNklNkaa| Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 201 ghamasAMNa karai dhari pAMNa ghaNau / tiNa mausara' sUra 'ajIta' taNau / loha vAhata sIsa akAsa lagai / ima jodha lar3e 'bakhatesa' agai // 716 ati vAhata' sAbaLa khAga aDI / vapa vesaja choTiya' lAja vaDI / karanota 'abhAvata' sUra 'krana' / vadhi vAhata sAbaLa coLa vranaM // 720 ghaNa vAhata sAbaLa' teja'' ghaNau / tiNa vAra' 'patau' 3 'mahakanna'14 taNau / suta 'teja' 'karanna' daLAM sabaLAM / khaga jhATa karai 'visanesa' khaLAM / / 721 asurAM thaTa 'deva' kranota15 ar3e / lohar3AM jhaTa 'sUrijamAla' lar3e / 'aNadesa' sujAva lar3e uraDai / javanAM 'sagatesa' char3Ala jaDai / / 722 1 kha. mosara / 2 kha. bAhata / 3 kha. bAhata / 4 kha. bapa / 5 choya / ga. choTIya / 6 kha. bddii| 7 kha. bdhi| 8 kha. baaht| 6 kha. baaht| 10 kha. pAga / ga. saavl| 11 kha. stej| 12 kha. baar| 13 kha. pto| 14 kha. ga. mahakrana / 15 kha. Rnaut| 716. ghamasANa- yuddh| pAMNa - prANa, zakti / mausara - avsr| ajIta-mahArAjA ajItasiMha / 720. sAbaLa - bhAlA vizeSa / aDI- pAr3a meM, roka meM | vesaja - Ayu / karanota - rAThaur3a vaMzakI eka shaakhaa| prabhAvata - abhayasiMha karanotakA putra / RnaM karaNasiMha karaNota / coLa - lAla / vana-varNa, rNg| 721. patau - prtaapsiNh| mahakanna - mahakaraNasiMha / teja - tejasiMha / karaNa - karaNasiMha / visnes-visnsiNh| 722. deva -devIsiMha / bhanota - karaNota zAkhA ke raatthaudd'| lohar3A - shstroN| jhaTa prahAra / aNadesa - aanNdsiNh| sagatesa - zaktisiMha / ghar3ALa - bhaalaa| jar3e- . prahAra karatA hai| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] sUrajaprakAsa hathiyAM' khaga vAhata' rikha hasai / baLi kranna taNau 'suratau'5 bahasa / jhATakai khaLa paurasa baMda jhalau / dujar3AM 'muka~dAvata' sUra 'dalau' // 723 magarUra juTai khaga AghamaNau / tada' 'jIvaNa' jogiyadAsa'0 taNau / vadhi' 'nAhara Uta' khaLAM viharai 12 karimALa 'patau' ghamacALa'3 karai / / 724 judha 'mAhava' saMbhrama pAtha jisau / 'anapAla'14 karai riNatALa isau / macharIka 'madhAvata'15 'pema' ma~Dai 16 / khaga' jhATa khaLAM thaTa ghATa ba~Dai / / 725 'caturesa' 'patAvata'18 kheta caDhe / vimarIra khaLAM khaga jhATa viDhe / 1 kha. hthiiyaaN| 2 kha. bAhata / 3 rikha / 4 kha. balikaMna / ga. valikrana / 5 ga. surto| 6 ga. vahasa / 7 kha. ga. vRd| 8 ga. migruur| 6 kha. tdi| 10 kha. ga. jogiiydaas| 11 kha. bdhi| 12 kha. bihrai| 13 kha. ghnn| 14 anipAla / 15 kha. baghAvata / ga. baghAvata / 16 kha. maDai / ga. mNdde| 17 ga. pl| 18 kha. phtaavt| 16 kha. cddh'e| 20 kha. biddh'e| 723. rikha - nArada RSi / Rnna taNI - karaNota zAkhAkA raatthaudd'| suratau - sUratasiMha / bahasa - jozameM hotA hai / jhATaka - prahAra karatA hai| baMda jhalo-virudako dhAraNa karane vaalaa| dujar3AM - tlvaaroN| mukadAvata - mukundasiMhakA putra / dalau - dalasiMha / 724. magarUra - garva pUrNa / mAghamaNau - jozapUrNa, jozIlA / jIvaNa - jIvanasiMha / nAhara Uta - nAharasiMhakA putra / vihare- saMhAra karatA hai| karimALa - talavAra / patI pratApasiMha / ghamacALa - yuddh| 725. mAhava - maadhosiNh| saMbhrama - putr| pAtha - pArtha, arjun| riNatALa - yuddh| macha roka - cauhAna / madhAvata - mAdhosiMhakA putra / pema - premasiMha / 726. caturesa - ctursiNh| patAvata - pratApasiMhakA putra / kheta - yuddhasthala / vimarIra - jabaradasta, bhayaMkara / viDheM - kATatA hai, yuddha karatA hai| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 203 ghaNa vIjaLa' vAhi vahAya' ghaNI / par3iyau riNa mAMhi parI paraNI / / 726 . naraloka akhai jasa kIdha narAM / suraloka vasai dhari deha surAM / raNa mer3atiyA khaga jhATa ramai / bhir3ajAM cava - baMdha ahesa bhamai // 727 'siradAra' samobhrama jeNa sirai / kilamAM judha sUrajamAla karai / javanAM ghaTa sela vikaTTa jar3eM / paTa Upara sroNa uchaTa par3e / / 728 sohiyA ghaTa Uca'' sroNa sabai / phuTa madda ra~gaTTacau daha phabai / khaLa vAha' karai sara sela 12 khagAM / loha vAhata' loha chachoha lagAM / / 726 sajhi bAjada'4 badda daLAM sabaLAM / khaga jhATa uDAvata sIsa khaLAM / 1 kha. bIjaLa / 2 kha. bahAya / 3 kha. pddiiyo| medd'tiiyaa| 6 kha. sUrijamAla / 7 ga. viktt| 1. kha. uchaTa / ga. uuch| 11 kha. bAha / 14 kha. baajh| 4 kha. base / ga. vse| 5 sva. ga. 8 kha. UpaTa / 1 kha. ga. sohiiyaa| 12 ga. saila / 13 kha. vAhata / 726. dhojaLa - talavAra / par3iyo - vIra gati prApta huaa| parI - apsraa| paraNI. pANigrahaNa kiyaa| 727. akhe - kahatA hai / raNa - yuddha / bhir3ajAM - ghor3oM / cava-baMdha - cAroM tarapha(?) / ahesa - zeSa nAga ( ? ) / 728. siradAra - saradArasiMha / sirai-paMktimeM, zreSTha / kilamAM - yvnoN| paTa - vastra / sroNa - zoNita, khUna / 726. sohiyA - suzobhita huaa| ghaTa - zarIra / Uca - zreSTha / phuTa maha - ( ? ) / raMgaTTacau - raMgakA ( ? ) / vaha - kuNDa ( ? ) / 730. bAjada - ghodd'aa| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] sUrajaprakAsa munirAja mahesa kahai mohiyA / sAMmuhai mukha' ghAva bhalA sohiyA' / / 730 pachaTai khaga silaha - posa par3e / lohar3AM ima sUrajamAla' laDai / tadi rosa vrajAgi bhujaMga takhau / asurAM khaga' jhAr3ata' sUra 'akhau' // 731 ataLIbaLa 'bhoja' sujAva isau / jamarUpa gajAM'* ghar3a bhIma jisau / magarUra khagAM jhaTa pUra majhai / suta 'jaita' damaMgaLa 'rAMma' sa: / / 732 'giramera' taNau'1 sivadAMna gajAM / dhamacakka pachaTTata12 khAga dhajAM / bhavasIMgha sutanna" harIda' 5 bhir3e' / pachaTai khaga jAMNika vIja par3e / / 733 1 kha. muSi / 2 sohIyA / ga. sohiyaa| 3 kha. ga. ptillaha / 4 kha. sUrijamAla / 5 kha. pgi| 6 kha. jhATata / 7 kha. atuLovala / 8 kha. bhauj| 6 kha. iso / 10 kha. jjaa| 11 ga. tnno| 12 ga. pachaTata / 13 kha. ga. bhAvasiMgha / 14 kha. ga. sutn| 15 kha. harida / 16 kha. bhaDai / 17 kha. bIja / 730 munirAja - nAradamuni / mahesa - mahAdeva / 731. pachaTa - prahAra karatA hai| silaha-posa - astra-zastroMse susajjita athavA kavacadhArI yoddhaa| lohar3A - zastroMse / brajAgi - vajrAgni, bhayaMkara / bhujaMga takho - takSaka nAgake samAna / akhau-akSayasiMha / / 732. prataLobaLa - atulya blshaalii| bhoja - bhojarAjasiMha / sujAva -putra / majha mdhymeN| jaita - jaitsiNh| damaMgaLa - yuddha / rAma- rAmasiMha / giramera - sumersiNh| 733. dhamacakka - yuddha / pachaTTata - giratA hai, prahAra karatA hai| dhajAM - bhaaloN| bhavasIMgha bhAusiMha / sutana - putra / hariyaMda - harisiMha / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa judha khAga bhaTAM ghaTa huya khelata gehariyo ma~gesa khagAM jhaTa 6 cagAM daLa mAMjhiLa pIMjariyauM' 'hariyo " tUTi par3e bhUmi caDai || 734 aMga Upara loha 'hariyau' " khaga vAhata 'caMda' kadamesa bhar3e raNa loha E viphara hokarar3e Dakarai gahare " " ra~gareLa"" harai bhairavI ratarai jaLa patra bharai / uDai ajarau | harau / kareM / 1 bakare / / 735 gumare / 12 eka hAtha se hAtha prapacchararai" / kilamAM ika hAtha ju ghAva - karai / / 736 14 kareM / harai / kara jhATa silhai ghaTa doya lohara bohare " chakI "kela" juDiyo" ima laMgara rAva jyUMhI" / magarUra par3e riga kheta mahI // 737 1 5. kha. 6 kha. . ga. pIMjarIyo / 2 kha. ga. hoya / 3 kha. geharIyo / 4 kha. harIyo / ga. paDe / 6 kha. mAjhila / 7 kha. Upari / 8kha. haiyAM / ga. harayo / hokaraM / ga. hokara / 10 kha. gahare / 11 kha. raMgaraila / 12 kha. yaka / ga. pachara / 14 kha. kari / ga. kAraM / 15 kha. ga. voharaM / 16 kha. ga. kola / 17 kha. juDIyau / ga. juDiyo / 18 kha. ga. jahIM / 13 kha. 734, pIMjariyo - jisa prakArase rUIko dhunakIse dhuna kara choTe-choTe reze pRthaka kara die jAte haiM isI prakAra yoddhAkA zarIra kSata-vikSata kara diyA gyaa| gehariyo - " gaira" nRtyameM nAcane vAlA / hariyau harisiMha / pamaMgesa - ghor3A / cagayAM - yavanoM, muslmaanoN| mAMjhila - madhya / 735. ajarau - bhayaMkara / hariyau - harisiMha / caMbaharI cAMdAvata zAkhAkA mer3atiyA | kadamesa - paira, caraNa / jhar3e kaTa jAte haiN| viphare kopa karatA hai / hokarar3eteja jozIlI zrAvAja karatA hai| DakareM - dahAr3a karatA hai| bakaraM krodhapUrNa hotA hai / 736. gahare - ghanA / bhairavI - raNacaMDI / ratare - raktakA / 737 chakI - ( masta ? ) - - [ 205 magarUra-vIra, garvIlA riNa kheta- yuddha sthala | Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] sUrajaprakAsa khita piMDa' karai rata haMsa khar3e / caDhi raMbha rathAM suraloka car3e' / 4 duhar3ai judhi' 'sAhiba' mecha daLAM / khagabhATa ramai suta 'nAtha' khaLAM // 738 suta ' kAMnha' svarUpa varNe sidharai / kilamAM bhar3a 'mokama" ghAva karai / tapa 'mohaNa' jai chaka 'pUra' taNau / tar3achai ravadAM khagi 'sUra' javanAM daLa dAMti caDhaMta suta 'rAma' haNai jamarAMNa satrAM / ghar3acche khaLa" muggaLa " cADa dhaNI / taNau // 736 javAM / 6 152 'aNadau ' ' ' amarAvata' phauja' 3 praNI // 740 satra thATa paLAM gaLa de samaLAM / 14 khaga jhAr3ata'' 'Udala thATa khaLAM / kaLa hai suta bhUpa kisUM kahaNI / trijar3AM hatha bhrAta 'harida' taNau // 74 1. ka. pIr3a / 2 kha SaDe / 3 kha. caDe / 6 kha. kIyAM / ga. vaNe / 7 kha. ga. siddhara / 10 kha. dhaga / 11 kha. mUMgala / ga. muMgala phoja / 14 . bhArata / / 738. khita- kSiti, bhUmi / piMDa kareM rata apane raktase bhUmi para pitaroMkA tarpaNa karatA hai| haMsa- prANa / raMbha - apsarA mecha - yavana / nAtha - nAthUsiMha / 736. kAMnha - kAnasiMha / kilamAM-yavanoM / mokama- mohakamasiMha / ravavAM - yavanoM / sUra - sUrasiMha | 740. dAMti caDhata javAM jitane hI usake sammukha A jAte haiN| rAMma - rAmasiMha / satrAMzatrunoM dhar3acche saMhAra karatA hai| dhaNI dhanuSa / praNavau zrAnaMdasiMha / zramarAvata - amarasiMhakA putra / 741. paLa- mAMsa / gaLa- mAMsa-piMDa / samaLAM -- 5 kha. judha / 4. duhuM / ga. duhaMDe / 8kha. ga. maukama | kha. ga. dhaDachai / 12 kha. praNaMdau / ga. praNado / 13 ga. - piMDa banAtA hai aura sAhiba - sAhibasiMha / siMha thATa - dala / trijar3AM - talavAroM / hariyaMva - harisiMha / mAMsAhArI pakSI, cIla / Udala - udaya - Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kha bIjaLa / 6 kha. dIyaM / 11 ga. taNo / sUrajaprakAsa ghar3achai khaLa vIjaLa' bhATa dhajAM / 'sahasAvata' 'rAma' aNI sakajAM / jama rUpa 'anAvata' jora juTai / tiNavAra khaLAM khagi sIsa suta 'Isara' 'jora' kiyau javanAMNa harNe khaga pAMNa suta 'vIThala' jora jhaLAM dahavATa " khaLAM khaga jhATa ka bhir3a lUNa ujAsata bhUpa ''manarUpa' 10 tuTai / / 742 sarasau / 'jasau' | 4 sajhiyai / taNau / ghamaNau / mahAbaLa ghaNa ghAyaka paurasa teja ghaNau / 12 harinAtha taNau " khagi rauda ' rima thATa haNaM kuLanaMda atuLIbaLa 'jaMta' sujAva tar3achai khaLa saMbhava kAja dha saMbhava 'hIMdavaUta' - diyai / / 743 - 13 haNau 3 / / 744 2 kha. ga. koyAM 3 kha jhalAM / 4 kha. sabhI 7 kha lUMNa / 8kha. mAhAbala / 6 kha. pAyaka / 12 ga. roda / 13 kha. haNau / ga. ghaNo / rakhau / 'akhau | taThai / jaThai // 745 742. vIjaLa - talavAra / sahasAvata sahasrasiMhakA putra / rAMma - rAmasiMha / zranAvata - anAsiMhakA putra | 743. Isara - IsarasiMha / jora- zakti, bala / saraso pUrNa javanAMNa - yavana / pAMNa - prAraNa - bala / jaso - jasavaMtasiMha / bIThala - vIThaladAsa / jhaLAM - zrAga / sajhiyau - sajjibhUta huA / dahavATa dhvaMsa | [ 207 744, ujAsata * ujjvala karatA hai / zrAdhamaNau - joshiilaa| ghAyaka - saMhAra karane vAlA / 'rova haNau yavanoMkA saMhAra karatA hai / - / 5 va. dahabATa / 10 kha. ga. porasa / 745. rima thATa - zatru-dala kuLavaMda rakho kulake virudakI rakSA karane vAlA / atuLIbaLa - atulya balazAlI / jaita- jaitasiMha / sujAba - putra / prakhau akSaya siMha | - Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] sUrajaprakAsa 3 suta kAMnha khaLAM char3iyALa' 'salo " | 'mahirAMNa' kare Apamalau / judha dahalai' khagi 'Udala' rauda daLAM / suta 'daulatasAha'" daLAM ramaNau / ravadAM jhaTa rUka kareM tiNavAra udaisiMgha 'vaiNa" taNau / 719 " vAhi hAI" ghaNAM " dujar3e / 12 'padamau" ratanAvata kheta par3e '3 sabaLAM // 746 hara sIsa grahai 14 rikharAja hase " 1 mAMhi basai" / javanesa garai / vari raMbha surAMpura grahi khAga jhaTAM 'kiratesa' taNau 16 khatriyAM gura 'lAla' vadhi rAmacaMdota 1 kha. ga. chaDIyAla / 2 sva. salau / hala / 6 ga. dolata / 7 kha. beNa 10 kha. vahAI / 11 kha. gharaNI / 15 kha. hase / 16 kha vari / patrIyAM / 20 kha. rAmacaMdauta / .20 // 747 'padamesa' karai // 748 dukAla khaMDe / khaLAM vihaMDe" / 9 3 kha. ga. zrApamalau / 4 kha. dahaMDe / / ga. verakha / 12 ga. padamo / 17 kha base / ga. vase / 21 . bihaMDe / 5. ga. 8 kha. judha / kha. bAhi / 13 ga. paDe / 14 kha ga grahe / 18 ga. taNo / 16 ga 746. kAMnha - kAnasiMha / char3iyALa - bhAlA / salausalahasiMha | mahirAMNa - maharAvaNasiMha / zrApamalo - yoddhA, vIra / dahale - saMhAra karatA hai / khagi - talavAra se / Udala - udayasiMha / daulatasAha - dolatasiMha | 747. ravadAM yavanoM, musalamAnoM / rUka- talavAra / ramaNau- khelanA yA khelane vAlA / vaiNa - veNIsiMha / dujar3e - talavAreM / padamo padmasiMha ratanAvata - ratanasiMhakA putra / 748. hara- rudra, mahAdeva / rikharAja - nArada muni / javanesa - yavana, bAdazAha / gare - samUhameM / kiratesa - kIrtisiMha / padamesa - padmasiMha / 746. lAla - lAlasiMha | dukAla - vIra / khaMDe - saMhAra karatA hai / vihaMDe - dhvaMsa karatA hai / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa . [206 ghaNa vAhi' vahAyaja loha ghaNau / / tadi' kheta par3e 'dalasAha" taNau / / 746 madhi cAra dharai hara hAra mahI / judha sIsa 'padamma'10 padamma jahI / lar3i ema bare raMbha vada liyau'' / kamadhajja'2 surAMpura vAsa' kiyau // 750 'silaheta'15 taNau' 6. pakharaita sudhau / 'bakhatAvata'17 bAhata 8 khAga 'budhau' / 'manarUpa taNau'16 sivadAMna ma~Dai 20 / khaga jhATa ghaNA khaLa thATa khaMDai' / / 751 dujar3AM hatha vAhata pAva diDha2 / 'bakhatesa'23 taNau 'himatesa' viDha24 / dhasi5 'sUra' taNau 26 gayaMdAM viharai / kiramALa mahAbaLa 8 ghAva karai // 752 1. kha. baahi| 2 bahAyaja / 3 kha. lauha / 4 ga. ghnno| 5 ga. td| 6 kha. ga. pdde| 7 ga. saahi| 8 kha. vaar| 6 kha. ga. dhre| 10 kha. pama pama / ga' pdm| 11 kha liiyo| 12 ga. kamadhaja / 13 kha. baas| 14 kha. koyo| ga. yo| 15 kha. ga. silahaita / 16 kha, ga. haNe / 17 ga. vaSAtAvata / 18 ga. vAhata / 16 ga. tnno| 20 kha. maMDe / 21 kha. SaMDe / 22 kha. ga. diddh'e| 23 ga. vaSatesa / 24 kha. biddh'e| 25 kha. badhi / 26 ga. tnno| 27 kha. bihare / 28 kha. mahAbala / sa. mhaavl| 746. dalasAha - dalasiMha / 750. padamma - padmasiMha / bare - varaNa kara ke| raMbha - raMbhA, apsraa| bada-viruda, kiirti| 751. silaheta - silhsiNh| pakharata - kavacadhArI ghodd'aa| sudhau - sahita / basatAvata - bakhatasiMhakA putra / budhau- budhasiMha / 752. dujar3A hatha - khaDgadhArI yoddhaa| pAva diDhe - majabUta paira rakhA huaa| bakhatesa - bkhtsiNh| himatesa - himmtsiNh| viDha - yuddha karatA hai| sUra - sUrasiMha / gayaMda - haathii| vihare - vidIrNa karatA hai, saMhAra karatA hai| kiramALa - tlvaar| Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] 1 kha. rUDe / ukhabAra / sUrajaprakAsa rukar3AM mur3i jhATa bATa ru' / 'jayatesa' taNau 'phatamAla' jur3e | 'giramera' 'dalAvata' mecha gajAM / pachaTai kiramALa karai purajAM / / 753 13 asurAM 'caLAvata ' ' khIma' isau / tama pUMja sirai graharAja tisau / dhura 'jaita' sujAva praNIdharau / uNa vAra' 'gumAMna' lar3e ajarau || 754 urAM / 'granapALa' taraNau char3iyAla 'siradAra' dusAra kareM asurAM / taNa 'pIthala' 'kAbilasIgha' taThai / javanAMNa hA~ ghamasAMga jaThai // 755 dahar3e khagi mecha" badhi 'sAMmaLa Uta' suta 'joga' bhayAMNa khaga phATa 'gumAMna' hAM dekhatau / lar3e 'bakhatau' / haNai sabaLAM / zramAMna khaLAM / / 756 2 kha. pachaTe / 3 kha. acalAva | 4 kha. pUja / ga. puja / 6 ga. taNo / 7 kha. chaDIyAla | / 753. rukar3AM - talavAroM / muDi bhATa - prahAra ho kara jagatesa - jagatasiMha | phatamAla - phatehasiMha | giramera - sumerasiMha | dalAvata - dalasiMhakA putra purjI, khaMDa / 754. asurAM - yavanoM / caLAvata acala siMhakA putra | khIma - hImasiMha | tama - aMdherA pUra pUrNa graharAja sUrya / dhura agAr3I, prathama / jaita-jaitasiMha / zraNI anIka, senA / dhajarau - dhvajAkA gumAMna gumAnasiMha / ajarau - jabaradasta, mahAna / 755. char3iyAla - bhAlA / siradAra- saradArasiMha / dusAra - prArapAra, bhAlA / pIthala pRthvIsiMha / javanAMNa - yavana / 756. dahar3e -- dhvaMsa karatA hai| hAM - zrAvAja | dakhato - kahatA huA / sAMmaLa Uta - zyAmasiMhakA putra | bakhanau - bakhatasiMha | joga - jogasiMha / bhayANa - bhayaMkara rUpase / sabaLAM - blvaanoNko| gumAMna gumAnasiMha / zramAMna - zrapAra, bahuta / 5 kha. ga. 8kha. ga. mechi / 6 kha ga prabhAMna / - trabATa - nagAr3A / ruI - bajate / bhir3atA hai, yuddha karatA hai / prahAra karatA hai| purajAM - jur3e | pachaTai ww - - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUraja prakAsa mahIM / miLa 'rAMma' haNai khaLa kheta judhi 'deva kranota" kaMThIra jahIM / kisau / kahai gokaLadAsa sujAva judhi 'jaita' haNUM viradeta pachaTai varasIMgha' taNau praghaLAM / jisau / / 757 khaLa sAtha hara / / 758 jhar3e / haranAtha taNau " jhaTa khAga ramai ghaTa sIsa 'lakhadhIra' taNau 'saradAra' lar3e | dhaja khagga khaLAM daLa UdhamaNau / tiNa vAra 'jasau' 'paMcamukha''' taNau / / 75e cAMpAvata - ima jUTata mer3atiyA ajarA / .93 4 hada' jUTata dAraNa 'cAMpa' 15 harA / khaLa thATa sirai khaga jhATa khirai / 'suratau" " 'hariyaMda' khaga dhAra apAra 'jhujhAra" khaLAM / tiNa vAra 'sivau cali ' khAga taNai / 18 10 1 kha. ga. kanauta | 2 kha. kiso / ga. varasiMgha / 6 kha. prayalAM / 7 10 ga. taNau / 11 ga. taNo / haba / 15 kha. pAMca / 757. deva - devIsiMha | 1 sujAva sire || 760 1 3 kha daita / 4 kha. ga. biradaita / 5 kha. barasiMgha / 8kha. ga. sivo / 6 kha bali / 13 kha. ga. meDatIyA / 14 kha. . ga. bhUbhAra / 12 kha. paMcamukhakha 16 ga. surato / hanumAna / viravaita - yazasvI / 758 pachaTai - girAtA hai, mAratA hai / pradhaLAM- bahutoM ko / bhukAra - jujhArasiMha | sivau zivadAna siMha | 756, jhar3e - kaTa kara girate haiM / lakhadhIra - lakhadhIrasiMha / saradAra saradArasiMha / dhaja.. bhAlA UdhamaNau - dhvaMsa karane vAlA / jasau -jasavaMtasiMha | paMcamukha - paMcAyaraNasiMha / 760. jUTa - yuddha karate haiM / zrajarA- jabaradasta / dAraNa- jabaradasta, viir| cAMva harAcAMpAke vaMzaja, cAMpAvata zAkhAke rAThaur3a / khirai vIra gati prApta hote haiN| suratI - sUrataniha / hariyaMtra - harisiMha | [ 211 kranota - karaNota zAkhAkA rAThaur3a | kaMThIra - siNh| haNU - - Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] sUrajaprakAsa 'acaLAvata' 'teja' lar3e uraDai / pisaNAM' khaga jhATa bhraguTa' par3e / viharaMta' khaLAM khaga krIta vanau / vadhiyau' raghunAtha taNau 'visanau" // 761 ghaNa ghAya varAvata hara ghaNAM / 'padamau'8 'anapALa' taNau prisaNAM / vadhi' phILa' haNaMta dhaNI vanako / kilamAM khaga 'rUpa' taNo 'kanakau' / / 762 tapa teja khagAM jima bhANa taragau / judha jUTata 'dAna' 'sujAMNa' taNau / vadhi4 bAhata vIjaLa15 thATa bicai / 'himatesa' 'sadAvata' sUra hicai // 763 judha khAga vahai'6 jhaLa jopa taNau / uNa mausara' 'bAgha'18 'anopa' taNau / 1 kha. prisunnaaN| ga. pisunnaa| 2 kha. bhRgutttt| ga. bhRguTa / 3 kha. bihrNt| 4 kha. pgi| 5 kha. bdhiiyau| 6 bisanau / 7 kha. barAvata / 8 ga. pdmo| 6 kha. prisuNAM / ga. prisnnaa| 10 kha. ga. bdhi| 11 kha. phonn| 12 kha. haNaM / 13 kha. ghaNI vniko| 14 kha. vadhi / 15 kha. ga. bIjaLa / 16 kha. bahai / 17 ga. mosara / 18 ga. vaagh| 761. acaLAvata - acalasiMhakA putra / teja - tejasiMha / pisaNAM - shtruoN| bhraguTa - zira, mastaka / viharaMta - saMhAra karatA hai| krIta - kIti / vanau - dUlhA, pati / vadhiyo - Age bar3hA / visano - visanasiMha / 762. gharAvata - varaNa karAtA hai| hara --apsarA / padamau - padmasiMha / prisaNAM - shtruoN| phIla - haathii| haNaMta - saMhAra karatA hai / dhaNI vanako - siMha / philamA - yavanoM / rUpa - rUpasiMha / kanako - knksiNh| 763. dona -- dAnasiMha / sujANa - sujAnasiMha / badhi - bar3ha kara / vAhata - prahAra karatA hai| himatesa - himmatasiMha / sadAbata - zArdUlasiMhakA putra / hice - yuddha karatA hai, saMhAra karatA hai / 764. mausara - avasara, maukA / bAgha - bAghasiMha / anopa - anopasiMha / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 213 khaga' pUra 'sujAMNa' sujAva kharai / karimALa bahAdara jaMga karai / / 764 daLa rauda vibhAr3aNa' 'pItha' duau / himatau' bhar3a mAMDaNota* hun / grahi caMdra prahAsa jhaTAM cugalAM / muka~dAvata sUra haNai mugaLAM / / 765 thaTa mecha' karai dhara pAtha raNau / trijar3AM 'anapALa' 'sagatta'10 taNau / aNiyALa'1 aMkALa12 khaLAM uLa: / suta 'kAnha' mahAjudha 'khIma' sajhai // 766 caMdrahAsa karai judha cUMpa' taNau / tiNa vAra 'jurAvara"4 'kUpa"5 taNau / viha~Dai 6 khaLa vAgha' jahIM viratau'8 / pachaTai khaga 'nAdalaUta' 'patau' / / 767 1 kha. dhss| 2 sva. ga. dhrai| 3 kha. vibhaaddnn| 4 ga. himto| 5 kha. ga. mAMDaNa uut| 6 ga. hupro| 7 kha. vagulAM 8 kha. maica / ga. meca / kha. ga. thara / 10 kha. sgti| ga. sagata / 11 kha. ga. aNIyAla / 12 kha. atraal| 13 kha. cup| 14 kha. ma. joraavr| 15 kha. kNp| 16 kha. bihNdde| 17 kha. bAgha / 18 kha. birto| 764. sujAMNa - sujAna siNh| svara - vIra-gati prApta ho gayA / karimALa - talavAra / jaMga - yuddha / 765. daLa - senaa| rauda - yavana / vibhAr3aNa - saMhAra krneko| pItha - pRthvIsiMha / dunau- dUsarA, vaMzaja / himatau - himmtsiNh| mAMDaNota - rAThaur3a vaMzakI mAMDaNota zAkhAkA viir| caMdraprahAsa - talavAra / cugalAM - yvnoN| mukaMdAvata - mukuMdasiMhakA putr| 766. thaTa - senA, dl| mecha - mleccha, yavana / ghara - pRthvii| pAtharaNau -bichaunA / trijar3A - tlvaaroN| sagatta-zaktisiMha / aNiyALa - bhaal|| mNtraal-praaNteN| kAnha - kAnasiMha / khIma - khImasiMha / 767. caMdrahAsa - tlvaar| cUMpa - yahA~ cAMpAvata zAkhAkA vIra artha ThIka baiThatA hai / jurAvara - jorAvarasiMha / kUpa- kUpAvata zAkhAkA rAThaur3a vIra / virato - bhayaMkara rUpayukta / nAdala-Uta - nAdalasiMhakA putra / pto-prtaapsiNh| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] sUrajaprakAsa iNa bhAMta' cAMpAvata sUra aDai / loha jhATa kUpAvata' ema laDai / judha 'sAMmata-Uta' sakrodha jagAM / khaLa pAr3ata deviyasIMgha' khagAM / / 768 suta 'rAma' khatrIvaTa kAma sacai / raghunAtha samAtha bharAtha racai / suta 'sAMmata' mecha haNai sabaLA' / kamadhajja' 'javAMna' bhayAna kaLA / / 766 khaga vIjaLa megha ghar3A khamatau / hada jUTata 'vAgha' taNau 'himatau' / magarUra haThAvata kheta mahI / judha bhIma gajAM ghar3a bhIma jahI / 770 tapa dIsata sUraja' vana' taNau / tadi 'lAla' lar3e 'jasakanna' 12 taNau / vapa vesa' savAiya14 sobha vadhai / *sata 'mAna' 'savAiya'15 jaMga sadhai / / 771 1 kha. bhAMti / 2 kha. ga. kuupaavt| 3 kha. ga. deviisiNgh| 4 ga. svlaaN| 5 ga. kmdhj| 6 kha. bIjala / 7 kha. ga. mech| 8 kha. ga. ssimtau| 6 kha. bAca / 10 kha. suur| 11 kha. vajana / 12 kha. ga. jasakaMna / 13 kha. bapi bes| 14 kha. svaaiiy| 15 ga. savAIya / 768. cAMpAvata - cAMpAvata zAkhAke rAThaur3a / sUra - vIra / kUpAvata -- kUpAvata zAkhAke raatthaudd'| sAMmata-Uta - sAMvatasiMhakA putr|| 766. rAma - raamsiNh| khatrivaTa - ksstriiytv| samAtha - samartha / bharAtha - yuddha / sAMmata - sAMvatasiMha / javAna - javAna siMha / kaLA - prakAra / 770. khamatau - sahana karatA huA / vAgha - vaaghsiNh| himto-himmtsiNh| magarUra - vIra / haThAvata - haTAtA hai| kheta - yuddhasthala / 771. lAla - lAlasiMha / jasakanna- jasakaraNasiMha / vapa = vapu - zarIra / vesa - Ayu. umr| savAiya - svaiyaa| sobha - zobhA, kIrti / mAna - mAnasiMha / savAiya - savAIsiMha / sadhai - prApta karatA hai / *cinhAMkita paMktiyAM 'kha' pratimeM nahIM haiM / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 215 dhaja sAbaLa vAhata mecha dahai / * 'khar3agAvata' sUra gumAMna' khahai / ima jUTata' 'kUpaharA' ajarA / hada jUTata ghAyaka jodha harA / / 772 gaja-bhAra 'mahesa' taNau gahaNau / tiNa vAra 'karana' "jhujhAra' taNau / riNa jhATa kivAMNa uphAMNa ratrAM / 'suratAMNa' karai ghamasAMNa satrAM / / 773 asurAM khaga jhATa haNe uraI / 'jagatesa' taNau' 'daLasAha' jur3e / trijar3AM khaLa jhATata ghATa taThai / judhi 'jodha' taNau suratAMNa jaThe // 774 pachaTai khaga cAr3hata deva-purAM / sivadAMna taNau 'padamau' asurAM / khaga vAhata gaiNa bhujAM khagatau / javanAM sira 'jaita' taNau 'jagatau' / / 775 1 ga. juTata / 2 kha. taNe / 3 ga. jhuujhaar| 4 kha. kivAM / 5 kha. ssgi| 6 kha. tnno| 7 kha. pchtte| 8 kha. bAhata / 6 ga. tnno| 772. dhaja - talavAra / sAbaLa - bhAlA vizeSa / Dhahai - vIra-gati prApta hote haiM / khar3agAvata - khaDgasiMhakA putra / gumAMna - gumAnasiMha / khahai - yuddha karatA hai| kUpaharAkuMpAvata zAkhAke raatthaudd'| ghAyaka - saMhAra karane vAlA / jodhaharA - jodhA zAkhAke raatthaudd'| 773. gaja-bhAra - hAthI-samUha / mahesa - mhaadev| gahaNI - praabhuussnn| karana - karaNa siMha / jhujhAra - jujhaarsiNh| riNa - yuddh| jhATa-prahAra / kivANa - kRpANa, talavAra / uphAMNa - ubAla / ratrAM- rakta, khUna / suratAMNa - sultAnasiMha / ghamasAMNa - saMhAra / satrAM - zatruoM / 774. asurAMNa - musalamAna / jagatesa - jagatasiMha / daLasAha - dalasiMha / juI-bhir3atA hai, yuddha karatA hai / trijar3AM - talavAroM / jhATata-prahAra karatA hai / jodha- jodhasiMha / 775. pachaTai - prahAra karatA hai / padamau - padmasiMha / gaiNa - aAkAza / khagato- sparza karatA huA / jaita - jaitasiMha / jagato - jagatasiMha / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] sUrajaprakAsa nijar3A jar3aka jaradaita nabhau / ataLIbaLa' 'nAtha' sujAva 'abhau' / 'maharAMNa' 'harI' suta rAr3a mahIM / judha' jUTata paMDava bhIma jahIM // 776 'karaNI' 'aNadAvata' krodha kaLA / trijar3AM khaLa thATa karai taMDaLA / jhaLaLAhata pAvaka krodha jhaLA / khaga vAhata bhArathasiMgha khaLA / / 777 judha dhAvata sUra ghaNA vajarai / kaLa cALa" 'anAvata' hAka karai / 'bahabA' hata' vIjaLa' * dhAra'' varau / 'saradAra'15 mahAbaLa 'sAMmata' rau // 778 khaga jhATaka TUka karai khaLa hai / 'karaNesa' taNau 'bakhatesa'13 lahai / kamadhajja14 khaLAM gajaboha karai / 'kisanAvata' . 'Isara' loha karai / / 776 1 kha. pratulIbala / 2 kha. raaddi| 3 ga. juudh| 4 kha. kannau / ga. krnno| 5 kha. bAhata / 6 kha. bhArathasIMgha / 7 kha. pa. kaLicAla / 8 kha. badau / ga. boho| hai kha. ga. bAhata / 10 kha. bIjala / 11 kha. dhaari| 12 kha. ga. siradAra / 13 kha. ga. baghato. 14 kha. kamadhanja / 776. nijar3A - tlvaaroN| jar3aka-prahAra karatA hai| jaradaita - kavacadhArI yodaa| nabhI = (?) nAtha - nAthUsiMha / abhI - abhayasiMha yoddhA / maharAMNa -samudrasiMha / hari - harisiMha / rAr3a - yuddha / jUTata - saMlagna hotA hai, lagatA hai| 777. karaNI- karaNa siNh| aNadAvata - AnaMdasiMhakA putra / trijdd'aa-tlvaaroN| thATa dl| taMDaLA-dhvaMsa, sNhaar| jhaLaLAhata-prajvalita hotA hai| jhaLA-agni, praag| 77. dhAvata - saMhAra karate haiN| vajarai- jozameM hote haiM / kaLacALa - yoddhA, vIra, yuddha / anAvata - anAr3asiMhakA putr| hAka - jozapUrNa AvAja, dhaadd'| varau - varaNa karane vAlA, svIkAra karane vAlA / saradAra - saradArasiMha / sAmaMtarau-sAMvatasiMhakA / karaNesa- karaNasiMha / bakhatesa - bakhatasiMha / gajamoha - gaja-vyaha, saMhAra (?) / 776. kisanAvata - kisanasiMhakA putra / Isara- IsarasiMha / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 217 viha~Dai khaLa' jhATaka loha bahAM / 'daLa kanna'3 'pratApa' taNau dusahAM / suranAtha kevANa suraMga karai / kaLicALa savAiya jaMga karai / / 780 bhacakai khaga dAkhata bhAMNa bhalau / . daLa mecha haNe 'karaNota' 6 'dalau' / tar3achai muharai gaja DhAla taNau / trajar3A jhaTa 'hiMdavamAla' taNau / / 781 dhara dhUjata sIsa dharA - dharanau / kaLahai 'anapALa' taNau karanau' / ghamasAMNa vIrAMNa rosAMNa' ghaNau / " trijar3A hatha 'dhIraja' 'lAla' taNau / / 782 khaga vAhata'1 heka jisA"2 khaga sau / bahasa' judha 'dUda' taNau 'bagasau' / 1 kha. ga. ssg| 2 kha. hbhaaN| 3 kha. ga. kaMna / 4 kha. sutanAtha / 5 kha. savAIya: 6 kha. krnnaut| 7 kha. mauhaurau| ga. mohorau| 8 ga. trijdd'aa| ga. virANa / cinhAMkita paMktiyA~ 'kha'pratimeM nahIM haiN| 10 ga. rausANa / 11 sva. baaht| 12 kha. jisii| 13 kha. vahasa / 780. daLakanna - dlkrnnsiNh| pratApa - prtaapsiNh| dusahAM - zatruoM / suranAtha - indrasiMha / kevANa - talavAra / suraMga - lAla | savAiya - savAIsiMha / 781. bhacaka - prahAra karatA hai| vAkhata - kahatA hai| bhANa - suury| bhalI - uttama, bddhiyaa| daLa mecha - yavana senaa| karaNota - rAThaur3a vaMzakI zAkhA vizeSakA vIra / dalau- dalasiMha / tar3acha - kATatA hai / muharai- agAr3I / jar3AM - tlvaaroN| jhaTa - prhaar| hiMyavamala - hiMdUsiMha / / 782. dharA dharanau - shessnaagkaa| kaLa hai - yuddha karatA hai| karanau - karaNasiMha / ghamasANa - yuddha / vIrAMNa - vIratApUrNa, zauryapUrNa / rosAMNa - krodha, joza / jar3A-hatha - khaDgadhArI yoddhA / lAla - lAlasiMha / dhIraja - dhIrajasiMha / lAla - laalsiNh| 783. vAhata - prahAra karatA hai| bahasa - jozapUrNa hotA hai| dUda - rAva dUdAkA vaMzaja, mer3atiyA raatthaudd'| bagasau - bakhzIsiMha / . Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 sUrajaprakAsa satra khAga haNe jama hUM sarasau / 'narasIMgha'' 'phatAvata' 'nAhara' sau / / 783 judha mecha caDhAMta' dhakai jamarau' / kaLi 'soDha' taNau bhar3a 'sera' karau / zekhAvata- vadhi' heka zekhAvata phauja vanau / dhar3achai khaLa 'nadhalavata'5 'dhanau' / / 784 turakAMNa haNa khaga 'jora' taNau / tadi jUTata 'rAma' 'kisora' taNau / r3i 'soDha' samobhrama thATa jaDAM / viha~Dai khagi saMbhava sUra vaDAM / / 785 vaDhi" vAhata khAga jhaLA varaNau / tadi jhUjha' lar3e 'caMdra bhAMNa' taNau / suta jhUjha chakAM ujaLAM'' sabaLAM / khaga bAhata 'lAla' jhAla khaLAM / / 786 sujha 'gyAMna' dalAvata teNa samai / rima thATahuMtA khaga jhATa ramai / 1 kha. ga. nrsiNdh| 2 kha. cddh't| 3 kha. ga. jmrai| 4 kha. badhi / 5 kha. nambala / ga. navvala / 6 kha. vihaMDe / 7 kha. ga. vadhi / 8 kha. bAhata / 6 kha. tavi / 10 ka. ga. bhuul| 11 kha. ga. ujhalAM / 783 jamahUM sarasau - yamarAjake samAna bhayaMkara rUpa dhAraNa karane vAlA / narasiMgha - nRsiMhA vtaar| phatAvata - katahasiMhakA putra / 784. bano - dulhA, pani / dhar3achai - saMhAra karatA hai| naghaLavUta - naMdalAlasiMhakA putra / dhano - dhnsiNh| 785. turakANa - yavana, musalamAna / rAma - rAmasiMha / kisora - kizorasiMha / jaDAM. ghne| viha~Dai - saMhAra karatA hai| sabhava - ( ? ) 786. jhaLA - agni / varaNau - varNakA, rNgkaa| jhUjha - jujhArasiMha / lAla - lAlasiMha - dujhAla - viir| 787. gyAMna - jJAnasiMha / dalAvata - dalasiMhakA putra / rima - shtru| thATahuMtA- dalase / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 216 jhaTakai khaga sIsa uDai jhilamAM' / / 'ratanAvata' 'rUpa' vaDhaMta' rimAM / / 787 graha' sAbaLa sIsa uDai gajarau / 'aNadAvata' sUra 'abhau" ajarau / suta 'pIthala' 'mAhava' teNa samai / raNa khAga unAgaja phAga ramai // 788 pachaTai khaga mUgaLa sIsa par3e / 'lakhadhora' 'sujAMNa' sujAva laDai / tadi thATa haNe mugaLAMNa taNau / trijar3A hatha 'bhoma' 'sujANa' taNau / / 786 suta sUrajamAla saMgrAMma karai / kilamAM khaga' taMDaLa 'rAma' karai / suta sUra parAkrama krodha sacai / riNaDhAMNa" khagAM 'sudraseNa' 'racai' / / 760 judha 'dUjaNa'8 'bAgha' karALa jasau / javanAM khaga bAhata kALa jasau / 1 kha. jhimlaa| 2 kha. bADhaMta / 3 kha. prahi / ga. grhaa| 4 ga. prbho| 5 kha. ga. muglaanntnno| 6 kha. ga. Sagi / 7 kha. rinnttaaNnn| 8 kha. ga. dujaNa / 787. jhilamA - yuddha ke samaya zira para dhAraNa karaneke ttopoN| ratanAvata - ratanasiMhakA putra / rUpa - ruupsiNh| rimAM - shtruoN| gajarau- haathiikaa| 788. aNadAvata - AnaMdasiMhakA putra / abhau - abhayasiMha / ajarau - jabaradasta / pothala - pRthvIsiMha yA pRthviiraaj| mAhava - maadhosiNh| 786. lakhadhIra - lakhadhIrasiMha / sujAMNa - sujaansiNh| trijar3A hatha - khaDgadhArI yoddhA / bhoma - bhomasiMha / 760. kilamA - yavanoM, muslmaanoN| taMDaLa - dhvNs| rAma - raamsiNh| riNaDhAMNa - yuddhsthl| sudrasega - sudarzana cakra / 761. dUjaNa - zatru / bAgha - bAghasiMha / karALa - bhayaMkara / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 / sUrajaprakAsa riNa rUpa' kiyAM banarAva taNau tada' 'jaita' lar3e bhar3a 'bhAu' taNau // 761 huya ghAyaka jAMNi majeja hicai / harinAtha taNau ima 'teja' hicai / suta 'bhAu'5 sivau' uNavAra* isau / juDi bhAratha pAratha piMDa jisau / / 792 rima khAga haNe khagi jheli ratau / par3iyo riNa 'rAjar3a Uta' 'patau' / vari'' raMbha rathAM caDhi neha vadhai' / sura loka AvAsa 2 nivAsa sadhai13 // 763 rima'4 thATa su jhATa khagAM raNa meM5 / rAyasIMgha'6 taNau'7 sivasiMgha ramai / vadhiyo' cita dhAra pari varaNau / kaLa hai harinAtha taNau 'karaNau' / / 764 vaDha21 jhATa khagAM khaLa thATa vahai / sara sAbaLa khAga athAha sahai / 1 kha. ga. kiiyaaN| 2 kha, tdi| 3 ga. bhaauu| 4 kha. ga. hoy| 5 kha. ga. bhaauu| 6 kha. ga. sivo| 7 kha. uNabAra / 8 kha. pNdd| ga. rimaa| 10 kha. bari / 11 kha. badhe / 12 kha. prvaas| 13 kha. sadhe / 14 kha. rimaM / 15 kha. ga. mai / 16 kha. ga. raasiNgh| 17 ga. tnno| 18 kha. badhIyau / ga. vdhiyo| 16 kha. dhaari| 20 kha. ga. prii| 21 kha. bddh'| 22 kha. athaag| 761. banarAva - siNh| jaita - jaitasiMha / bhAu - bhAUsiMha / 762. majeja - zIghra / hicai - yuddha karatA hai| teja - tejsiNh| sivA-zivasiMha / bhAratha - bhArata, yuddha / pAratha = pArtha - arjuna / 793. ratau - rakta, lIna / rAjar3aUta - rAjasiMhakA putr| patau- prtaapsiNh| sadhai - prApta kiyA / 764. pari - apsraa| varaNau - varaNa krnaa| karaNI - karaNasiMha / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 221 par3iyo' raNa kheta pari' paraNe / vadhi kher3a rathAM sura deha vaNe' // 765 haba' krodha lar3e jama' krodhaharA / udAvata- iNa" aAgaLi 'Udaha' rAI 'ajarA' / khaga jhATa karai khaLa sIsa khirai / subharAMma samobhrama 'caina' sirai / / 766 pAr3atAM'' pahu~tau'1 javanAM pracaDAM / jhilamAM sahitAM sira khAsa jhaMDAM' / kaLicALi' isI vidha14 jaMga kiya5 / luha 'jhela' subhAvata' daliyai // 767 achaTai21 rima khAga cakhAM12 araNau / tiNa mausara 'Uda' 'pratApa' taNau / thaTa kAsima mor3a4 vilaMda5 thaTAM / viha~Dai 26 giramera taNau vikaTAM27 / / 768 1 kha. pddiiyo| 2 kha. ga. prii| 3 kha. bnne| 4 ga. hue| 5 kha. yamA 6 kha. yodhhraa| 7 kha. inni| 8 kha. pAgala / 6 ga. ud| 10 kha. paaddto| 11. ga. phuNto| 12 kha. jhddaaN| 13 kha. kalacAla / ga. kalicALa / 14 kha. bidhi / ga. vidhi / 15 kha. kiiye| 16 kha. ga. loh| 17 kha. jholi / 18 kha. sabhAvata / 16 kha. ga. vRd| 20 kha. lIye / 21 kha. paachtt| 22 kha. csso| 23 kha. ga. kaasiiy| 24 kha. maudd| 25 kha. bilNd| 26 kha. bihaMDe / 27 kha. bikttaaN| 765. par3iyo - vIragati prApta huaa| paraNe - pANigrahaNa kara ke| 766. huba - jozameM ho kara, AvezameM ho kara / prAgaLi - agaadd'ii| khirai -girate haiM / caina - cainsiNh| 767. pahuMtI - pahuMca gyaa| jhilamA - yuddha ke samaya sira para dhAraNa karaneke TopoM / subhAvata - zubharAmakA putra / vada -viruda, yaza / 768. achaTa - prahAra karatA hai| rima - zatru / cakhA-praraNI - lAla netra / mausara - smy| Uda - udysiNh| pratApa - pratApasiMha / yaTa'... 'vilaMda - sara-bulaMda / giramera - sumerasiMha / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] sUrajaprakAsa tadi vAhata' khAga jhulAla tanAM / 'kiratesa' samobhrama 'khImakranAM / javanAMNa vicAMNa par3e judharai / karaNota' 'madhau' vadhi loha karai // 768 sabaLAvata' 'sAMgaNa' dhAva sajhe / mugalAMLa par3e ghamacALa mare / chaka vAhata khAga pataMga chuTai / javanAM 'ajabAvata' jora juTai // 800 kaLahai 'padamau' khaga boLa' * kiye'' / dusahAMNa 'dalAvata''3 jhATa diya3 / gahataMta 'ajAvata' gehariyo / karamALa'5 vajAvata'6 'kehariyau'17 / / 801 vidhi'"vaira harAM ajarAM viratau / hucakai khaga 'rAma' taNau 'himatau' / 1 kha. bAhata / 2 kha. ga. tnN| 3 sva. ssomkrnN| 4 kha. bicAMNa / 5 kha. krnnaut| 6 kha. badhi / 7 kha. sblaat| 8 kha. bAhata / 6 ga. juTTa / 10 kha. ga. cola / 11 kha. koy| 12 kha. dlaav| 13 kha. diiyai| 14 kha. gehroyo| 15 kha. krimaal| 16 kha. bajAvata / 17 kha. ga. kehriiyo| 18 kha. bdhi| 16 kha. bara / 20 kha. birtau| 766. jhulAla tanAM-kavacadhArI yoddhaa| kiratesa - kiitisiNh| khImakanAM - khImakaraNa siMha / javanAMNa - yavana / vicAMNa - madhya, biic| karaNota madhau - mAdhosiMha karaNota zAkhAkA rAThaur3a vIra / 800. sabaLAvata - sabalasiMha kA putra / sAMgaNa - saMgrAmasiMha / dhamacALa - yuddh| majhe mdhymeN| chaka - joza, tejii| pataMga - pheNvaaraa| prajabAvata - ajabasiMhakA putra / 801. padamau - padmasiMha / khaga boLa kie - talavAra raktaraMjita kie hue| dusahANa - zatru / dalAvata - dalasiMhakA putra / jhATa - prahAra / gahataMta - masta, rnnonmt| gehariyo - holikA para 'gaira' nRtya karane vaalaa| karamALa = karavAla - talavAra / bajAvata - prahAra karatA hai, dhvanita karatA hai / kehariyo - kesarIsiMha / 802. vaira harA - shtruoN| ajarAM - jabaradasta yoddhaaoN| viratau - bhayaMkara rUpase, bhayAvaha rUpase / hucake - yuddha karatA hai, prahAra karatA hai| rAma - raamsiNh| himtauhimmtsiNh| Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 223 'navalau' 'hiradesa' taNau nijar3A / bhabharALa baraMga' karata bhar3AM / / 802 ghaDachai khaLa khAga gajAM dhakhatau / viratau' 'sadamAla' taNau 'bakhatau" / bahasai' 'navalAvata' dhAra varai / kilamAM 'siradAra' saMghAra karai / / 803 chaka 'Udala' choha chachoha chaLAM / khaga jhATa 'kalAvata'6 deta khaLAM / dusahAM khagahUMta vahai" daLatau / kisanAvata 'Udala' kAvaLatau / / 804 aDigAMNa lar3e khagapAMNa isau / judha 'pAhar3a'8 pAhar3a mera jisau / karamasihota- chaka choha cakhAM jhaLa krodha chaTai / jamarAMNa karammasiyota juTai // 805 1 kha. nvlo| 2 ga. varaMga / 3 kha. birtau| ga. virtau| 4 ga. vsstau| 5 ga. bhs| 6 kha. talAvata / 7 kha. bhai| 8 kha pAhADa paahaadd| 6 kha. ga. chuTa / 1. kha. ga. karamasIyauta / 802. navalau - nvlsiNh| hiradesa - hRdysiNh| nijar3A - tlvaaroN| bhabharALa - bar3e-bar3e tathA bahuta caur3e ghAva / baraMga - khaMDa, TUka / 803. dhakhatau- prajvalita hotA huaa| sadamAla - zArdUlasiMha / bakhatI - bakhatasiMha / bahasa - jozameM AtA hai / navalAvata - navalasiMhakA putra / saradAra - saradArasiMha / saMghAra - saMhAra, dhvaMsa / 804. Udala - udysiNh| choha - kop| chaLAM - yuddhoMmeM / kalAvata- kalyANasiMha / dusahAM - shtrunoN| daLato - dhvaMsa karatA huaa| kisanAvata - kisanasiMhakA putra / Udala - udysiNh| kAvaLato - viruddha kArya karatA huA, (saMhAra karatA huaa)| 805. aDigAMga - aDiga rahane vaalaa| khagapAMNa - talavArake bala se / pAhar3a -phaadd'siNh| pAhar3a mera - sumeru parvata / jhaLa - Aga kI lapaTa / jamarAMNa -- yamarAjake samAna / karammasiyota - karamasiMhota zAkhAkA rAThaur3a vIra / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] sUrajaprakAsa loha vAhata geNa bhujALa lagatau / 'javanA' 'lakha dhIra' taNau 'jagatau' / pachaTe khaga paurasa pAtha taNau / tiNa vAra' 'siMbhU' hara nAtha taNau // 806 bhaLa krodha 'lakhAvata' krodha phaLAM / sabaLAM camarALa haNa sabaLAM / bhir3a kAja sudhArata bhUpa taNau / tadi 'jodha' lar3e 'jagarUpa' taNau // / 807 'mukaMdAvata' paurasa' chAka matau / javanAM khaga jhATa karai 'jagatau' / tadI" 'bhUpa' dhruvai vajra mIra tahI / judha 'megha' samobhrama suta 'jaita' prathAha lar3ai khaga vAha" kareM 'subhasAha' * dhaja sobha vihAriyadAsa" haNa taMta asavAra / 4 kha bAra / 5 kha. sabalau / ga. kha. tadi / 6 kha. bajra / 10 kha. 1 kha bAhata / 2 kha. bhujAM / sabalo / 6 kha. bhiDi / 7 ga. porasa | bAha / 11 ga. vihArIyadAsa / * cinhAMkita paMktiyAM 'kha' pratimeM nahIM haiM / 3 kha. laSato megha jahI || 808 sabaLAM / 806. loha - talavAra, zastra / gaNa - prakAza / bhujALa- bhujAe~ vIra / lagatau = niraMtara, lagAtAra / lakhadhIra - lakhadhIrasiMha / jagatau jagatasiMha / pachaTai prahAra karatA hai | pAtha = pArtha - arjuna zibhu - zaMbhusiMha / 807. jhaLa krodha- krodhAgni / lakhAvata- lakhadhIrakA putra / jodha - jodhasiMha / jagarUpa - jagarUpasiMha | 808. mukuMdAvata - mukuMdasiMhakA putra / jagatau - jagatasiMha / bhUpa prahAra karatA hai, mAratA hai| mora yavana, yavana srdaar| samobhrama - putra / megha - indra / 806. jaita- jaitasiMha | sobha - zobhA, kIrti / gahataMta - raNonmatta | - khaLAM / dhajAM / gajAM ||* 806 camarALa athAha - apAra / subhasAha - zubharAmasiMha / - musalamAna / bhUpatasiMha / dhruve - megha - meghasiMha / dhaja - dhvajA / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 225 iNa bhAMta' karammasiyota' laDe / lakha dhUhar3a Uhar3a ema laDai / tana paurasa teja dujhAla taNau / magarUra karai judha 'mAla' taNau / / 810 bhar3a 'mAhava' 'suMdaraUta'" bhar3AM / dhaja sela ja. jaradaita dhar3AM / lar3i' loha 'hariMda' sujAva 'lakhau' / pisaNAMNa karai ghar3a sIsa pakhau / / 811 asurAM daLa khAgi haNe apalau / duti dAraNa' 'suMdaraUta'8 'dalau' / maMDi khelata khAga jhaTAM 'maMDaLI' / suta 'bhArahamAla' 'abhau' sabaLau / / 812 huba vojaLadeg jUTata 'rUpaharA' / dhar3acha' khaLa rALata gaMja dharA / 1 kha. bhAMti / 2 kha. karamasIyauta / ga. krmsoyot| 3 kha. ardd| 4 kha. Una / 5 kha. ldd| 6 kha. prisnnnnaa| 7 kha. dAruNa 8. kha. suuNdr| ga. suudr| 6 ga. sublau| 10 kha. bojala / 11 ga. dhar3ace / 810. dhUhar3a - rAva dhUhar3ake vaMzaja, rAThaur3a / Uhar3a - rAThaur3a vaMzako Uhar3a zAkhAkA vIra / dujhAla - vIra / magarUra - vIra / mAla - maaldev| 811. mAhava - maadhosiNh| suMdaraUta - suMdarasiMhakA putr| dhaja-talavAra / sela - bhaalaa| jaradaita - kavacadhArI yoddhA / dhar3A- zarIra / harida - harisiMha / sujAva - putra / lakhau - lakSmaNasiMha / pisaNAMNa - zatru / ghar3a - senA / sIsa - Upara / pakhau - prahAra (?) / 812. asurAM - yavanoM, muslmaanoN| apalo- svataMtratApUrvaka, muktahasta / suMdaraUta - saMdara siMhakA putra / dalau - dalasiMha / maMDaLo - rAThaur3a vaMzakI maMDalA zAkhAkA vIra / bhArahamAla - bhAramala / prabhau- abhayasiMha / sabaLau - balavAna / 513. vIjaLa - talavAra / rUpaharA - rUpasiMhakA vaMzaja arthAt rUpAvata zAkhAkA rAThaur3a / dhar3acha - kATatA hai| rALata - girAtA hai, DAlatA hai| gaMja - samUha / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] sUrajaprakAsa judha 'kehara' 'Uda' taNI' jur3iyau / 'aNadau' duragAvata grAhur3iyoM / =13 / / piMDa pUra 'patAvata' sUrapaNau / tadi 'pema' jur3e bhar3a 'megha' taNau / rAyapALa kaLodha khagAM raNadau / urar3ai 'vanarAja" taNau 'praNadau' / / 814 cauhAna - phavajAM dhaja khAMna praNI phabiyo' pisaNAMNa haNa" judha pUrabiyo 10 11 'kusaLAvata' 'rUpa' vaNAsa '" kaDhai' ma cagathAM vihaMDe' raNa rUpa masatAMna14 gayaMda jahIja" mur3e | jasAvatasiMha jur3e | jiNa vAra kahasai " khaga ghATa khar3e " vAhakau 17 ha 121 magarUra 'cavAMNa" lar3e 'muhakau // 816 1 kha zrAhuDIyo / 2 kha. banarAja / prisuNAMNa / ga. piNa / baNAsa / kha. kar3he / hija / 14 kha. ga. sIha / bohako / 19 kha. cavhANa 10 | 813. kehara - kesarAsiMha / 6 kha ha kha. bihaMDe / 3 kha. phabajAM / 4 kha. ga. phabIyau / 5 kha. 8 kha. 7 kha. pUraboyo / ga. pUravIyo / 11 kha. car3he / 12 kha. masatAMNa / 13 kha. 17 kha. SaMDe / 18 kha. / 15 kha. bahase / 20 ga. mohakau 16 13 caDhai 3 / / 815 Uda - udayasiMha / siMhakA putra / prAhur3iyau - yuddha kiyA, bhir3A / duragAvata - durga 814. patAvata - pAtAvata zAkhAkA rAThaur3a | sUrapaNau zaurya, vIratA / pema premasiMha | megha - meghasiMha | rAyapAla - rAThaur3a vaMzakI rAyapAla zAkhAkA vIra / kaLodha - vaMzaja | raNadau - ( ? ) ura- jozapUrvaka ghasatA hai / vanarAja - vanarAja siMha | dau- prAnaMdasiMha | - 16 ga. vahase / / praNadau- prAnaMdasiMha | 815. phajAM - phojoM / khAMna - yavana / zraNI - anIka, senA / phabiyo - zobhita huA, bhir3A / pisaNAMNa - zatru / pUrabiyoM - pUrviyA zAkhAkA cauhAna | kusaLAvata - kuzalasiMhakA putra / rUpa-rUpasiMha / baNAsa - talavAra / cagathAM- yavanoM, mugaloM / vihaMDe - saMhAra karatA hai / - 816. masatAMna - masta, unmatta / gayaMda - hAthI / jasa( vartAsiMha - jasavantasiMha / vAhakau - ghor3eko / magarUra - vIra / cavAMNa - cauhAna | muhako - mohakamasiMha | Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 227 gaja DhAla dujhAla amIra gare / kavarAM gura 'lAla' sujAva karai / mahuau' suta 'lAla' karai umaMgAM / khurasAMNa haNe jamarAMNa khagAM // 817 . turakA khaga ghAva ajaMbA' taNau / tadi 'rAjar3a' daMta 'ajabba' taNau / javanAM ghaNa loha karaMta jaThai / taNa 'lAla' lar3e iMdrasIMgha taThe / / 818 dhubi 'dhIra' 'dalAvata' sAra dhajAM / gaja bhAra karai saradAra 'gajAM' / lar3i 'rAMma' samobhrama krIta liyau / dujar3AM jhar3a aojhar3a 'teja' diyai // 816 hubi khAga athAga haNataI / taNa 'rUpa' 'bhavAniyadAsa' taI / vadhi' khAga savAiya'12 gaibahaNau / tadi vAhata' sUra 'harIda'' taraNau / / 820 1 kha. mAho / ga. maahupro| 2 kha. prjbb| ga. ajavva / 3 kha. ga. dhaar| 4 kha. ga. siravAra / 5 kha. kIti / 6 kha. ga. lIye / 7 sva. ga. dIye / 8 kha. haNaMta haI / 6 kha. ga. bhavAnIyadAsa / 10 ga. ti| 11 ga. vadhi / 12 svaaiiy| 13 kha. bAhata / 14 kha. ga harida / 817. gaja DhAla - yuddha ke samaya hAthIke mastaka para dhAraNa karAyA jAne vAlA upakaraNa vishess| garai - Dhera lagAtA hai| lAla - lAlasiMha / maho- maadhosiNh| lAla - lAlasiMha / umaMgAM - joza / khurasAMNa - yavana, musalamAna / jamarAMNa - vIra (?) 18. ajaMbA - ajbsiNh| raajdd'-raajsiNh| prajabba-ajabasiMha / taNa-tanaya. putr| lAla - laalsiNh| 816. dhubi - jozameM A kara / dhIra - dhIrasiMha / dalAvata - daLasiMhakA putra / sAra - prahAra / saradAra - srdaarsiNh| rAma - raamsiNh| dujar3A- tlvaaroN| jhaDa - lavAra / projhar3a - bhayaMkara rUpase / tej-tejsiNh| 820. taNa - tanaya, putra / rUpa - rUpasiMha / bharvAniyadAsa - bhavAnIdAsa / savAiya - savAI__siMha / gaivahaNau - gupta rUpase, akasmAta / sUra - sUrasiMha / harIda - hrisiNh| Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] sUrajaprakAsa mugaLAM daLa khAga haNe 'amalau' / suta sAMmaLadAsa laDai 'kusaLau' / pachaTai khaga 'maMcha' pataMga par3e / ima 'Isara' 'tejala' Uta aDai / / 821 dhakha hIdavasIMgha' sujAva' dharai / karimALa bahAdara rAr3i karai / riNa ema cuvAMNa' nisAMNa ruDai / jiNa AgaLa' jAdava vaMsa jur3e / / 822 jAdavavaMsa - jhaTa vIjaLa' mUgaLa sIsa jhar3e / ima sAMmaLa 'sUra' sujAba' aDai / dhaja dhAra" jur3e cavadhAra dhajAM / giramera sujAva jhujhAra gajAM / / 823 magarUra khagAM jhaTa jhUjha malau / kalahai 'sudraseNa' sujAva 'kalau' / 'jagamAla' sujAva jhAla jaThai / taDachai khaLa 'khemakarani'8 t|| 824 1 kha. hiMduva / ga. hiiduv| 2 kha. sjaav| 3 kha. ga. cuhaann| 4 kha. prAgali / ga. aag| 5 kha. biijl| 6 kha. ga. sujAva (sujhaav)| 7 ga. raar| 8 kha. khemakaranna / ga. khemakarani / 821. amalau -(?) / kusaLo- kushlsiNh| pataMga - phvvaaraa| Isara - IzvarIsiMha / tejala-Uta - tejasiMhakA putra / 822. dhakha - joza / hIdavasIMgha - hiMdUsiMha / sujAva - putra / karimALa = karavAla - tala vAra / rAr3i-yuddha / risa - yuddha / cuvAMraNa- cauhAna / nisAMNa - nagAr3A, bAjA vishess| rur3e - bajavAtA hai| jAdava-vaMsa - yAdava vaMza / jur3e - bhir3ate haiM, yuddha karate haiN| 823. jhar3e - prahAra karatA hai| sAMmaLa - zyAmasiMha / sUra - sUrasiMha / dhaja-dhAra - tala vAra / cavadhAra - bhaalaa| giramera - sumerasiMha / jhujhAra - juujhaarsiNh| 824. jhUjha malau - yuddha - malla = yoddhA athavA jhUjhArasiMha / subraseNa - sudarzanasiMha / kalau kalyANasiMha / jagamAla - jgmaalsiNh| taDacca - kATatA hai| khemakaranna - khemkrnnsiNh| Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUraja prakAsa aNabhaMga ''madhAvata' sUra javanAM judha' teja 'gumAMna' satra vedhi' 'jasAvata' judha' 'bhIma' samobhrama jAharaso / hathaLe khaLa 'nAhara' nAhara so / jagamAla sujAva lar3e jujavI * / hulikA tha~bha himmatasIMgha" nara mecha khapaMta paDaMta judha tALa uDai khaga bhATa viDhiyA khagi mecha khagAM viDhiyau 6 ha acharAM vari", devapurAM suta 'jaita' 'sarUpa' kiyau 'hariyaMda' lar3e bhar3a dhara rAja purohita ucakaMta 14 caDhiyau sadharau / sekha harau / rIta dhurau / 'mAhava'rau // 828 vijaimala ar3e / sivasIMgha char3Ala jar3e / jhaLAhaLasUM / sAbaLasUM / / 825 3 - huvau / / 826 nahIM / jahI / 60 / - 2 1 kha. judhi / 2 kha. bodhi / 3 ga. sAbaLasU / 4 kha. judhi / 5 kha. ma. jujavo / 6 kha. ga. hUlikA / 7 kha. himmatasiMgha / ga. himasiMgha / bar3hIyA / ga. viDhIyA / 10 kha. baDhiyau / 11 kha. bara / kIyAM / 14 kha. ga. hucakaMta | 8kha huna / 6 kha. 12 kha. car3hIyau / 13 kha. 825. praNabhaMga - vIra yoddhA / maghAvata- mAdhosiMhakA putra / chaDAla - bhaalaa| jar3eprahAra karatA hai / gumAMna gumAnasiMha / jhaLAhaLa - agni, zrAga / jasavaMta vantasiMha | sAbaLasUM - bhAlese | 826. bhIma - bhImasiMha / hathaLe prahAra karatA hai, mAratA hai nAhara - nAharasiMha | jagamAla - jagamAla siMha / sujAva - putra / jujavau - pRthaka / hulikA holikA / 827. mecha - yavana / khayaMta - yatna karate haiN| tALa - samaya / viDhiyo - kaTa gaye, vIra gati prApta hue / viDhiyo kaTa gayA, vIra gati prApta huA / zracharAM - zrapsarAe~ / varI - varaNa kara ke / devapurAM - svarga meM / 828. jaita- jaitasiMha | svarUpa - svarUpasiMha | zrathavA apanA rUpa / sadharau dRr3ha, aTala / hariyaMda - harisiMha / sekha harau zekhAvata vaMzakA vIra / dhara rAja - rAjAdhirAja, mahArAjA bakhatasiMha | dhurau prathama, zragragaNya / mAhavarau - mAdhosiMhakA / // 827 [ 226 - -- - - jasa Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] sUrajaprakAsa khagi sAvaja dhraja' vihaMDi' khaLAM / akhatesa jarada karai ujaLAM / uNa vAra khaLAM thaTa Ahur3iyau / riNa rAva dhasai' judha rohar3iyau // 826 pachaTai khaga haimara tUTa par3e / lohar3AM jhaTa bArahaTa 'kanna' laDai / girajAvara pUra karai gahaNau / kuLa mAraga sUra kisau kahaNau / 830 caDhiyau'' ani hemara'2 rosa car3e / lagiyAM dhakha 'kehara' Uta laDai / vapa'3 pAMNa upAMNa'4 caMDI varaNau'5 / kilamAMNa vakhAMNa kiyau karaNau // 831 1 kha. ga. ghjh| 2 kha. bihNddii| 3 kha. ga. uujlaaN| 4 kha. prohddiiyau| 5 kha. dhase / 6 kha. ga. rohddiiyo| 7 kha. tuutti| 8 kha. ga. baartt| 6 sva. ga. Rna / 1. kha. kre| 11 kha. cddh'iiyo| 12 kha. ga. haibhr| 13 kha. bp| 14 kha. uphAMraNa / ga. uupaaNnn| 15 kha. vrnau| 16 kha. koyo| 17 kha. ga. karanau / 826. khagi- talavArase / sAvaja- yahAM sAbala zabda honA cAhie athavA zyAmaja - haathii| (?) dhraja - bhaalaa| vihaMDi - saMhAra karatA hai| akhatesa = akSata - akhaMDita cAvala jo vivAhAdi mAMgalika avasaroM para pIle raMga kara iSTa-mitroMke yahA~ nimaMtraNa ke rUpameM bheje jAte haiN| jrd-piilaa| ujaLA - ujjvala / pAhur3iyau - bhir3A, yuddha kiyaa| riNa-rAva - vIra / rohar3iyo- rohar3iyA zAkhAkA cAraNa vIra / 830. pachaTa - prahAra karatA hai| haimara - ghodd'aa| lohar3A - talavAroM / jhaTa-bArahaTa Rnna karaNIdAna bArahaTha jo mUdiyAr3a ThAkurakA pUrvaja thaa| girajAvara - mahAdeva / gahaNI - praabhuussnn| 531. ani - anya / hemara - hayavara, ghor3A / dhakha - joza, umNg| kehara Uta - kesarI siMhakA putra / vapa : vapu - shriir| pAMNa - kAMti, dIpti / caMDI varaNau - cAraNa kvi| kilamAMNa - yavana / vakhAMNa - prazaMsA, taariiph| karaNI - karaNIdAna bArahaTha / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 231 vadhideva' parAkrama 'vIra' taNau / tadi jUTata 'pAsala' 'dhIra' taNau / sAMduvA pati 'pItha' aNI samahI / jur3iyau' 'sabaLAvata' vAgha'jahI // 832 karanI-kuLa 'mAhava' nAma kavI / caDhi kheta 'himatta ukatti cavI / thaLa jema 'kubhAvata'11 bhAga thiyA' / kara' meLa jhaLAhaLa loha kiyA // 833 jhar3a aujhar3a'5 sUta diyai'6 jhaTakAM / kara vAMNiya'8 hAka khaLAM kaTakAM / pisaNAM'6 raNa aMtaka gIta paDhe / cagathAM deg daLa vIjaLa' pUja caDhe // 834 piMDa causara dhAra22 parI paraNI / sajhi rADa 23 karI mrata'4 sejha vaNI / 1 kha. bdhidev| 2 ga. purAkrama / 3 kha. sAMduvAM / ga. saaNduuvaaN| 4 kha. juddiiyo| 5 ga. sNvlaavt| 6 kha. bAgha / 7 kha. jhii| 8 kha. sseti| 1 kha. himati / 10 ukati / 11 ka. kubhAvaha / 12 kha. ga. naagthiiyaa| 13 kha. kri| 14 kha. ga. kiiyaa| 15 ga. projhdd| 16 kha. dIyaM / 17 kha. kri| 18 kha. vAMraNIya / 16 kha. prisnnaaN| 20 kha. cagayAM / 21 kha. biijl| 22 kha. dhaari| 23 kha. ga. raaddi| 24 kha. ga. mRta / 832. prAsala-prAsiyA gotra kA cAraNa / dhIra-dhIra, AsiyA gotrakA cAraNa / sAMduvA cAraNoMkI sAMdU gotrake vIra - / pItha -pRthvIsiMha sAMdU / aNI - manIka - senA / samahI - sammukha / jur3iyau - bhir3A / sabaLAvata - sabalasiMhakA putra / 833. karanI-kuLa - jisa vaMzameM karaNI devIne avatAra liyA, cAraNa vNsh| mAha 'mAdhosiMha / kheta - yuddha-sthala / himatta-himmatasiMha / cavI - khii| 834. praujhar3a - bhayaMkara / jhaTakA -prhaaroN| kara hAtha / vAMNiya = bAMNa - talavAra / ___ hAka - jozapUrNa AvAja / pisaNAM - zatruoM / aMtaka - aMta karane vAlA, saMhAraka / - gIta - DiMgala bhASAkA chaMda vizeSa / paDhe - sunAtA hai| cagathAM - mugaloM, yavanoM / puuj-puujaa| 835. causara - puSpahAra / parI- apsraa| paraNI - pANigrahaNa kiyaa| sejha - zayyA / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] sUrajaprakAsa suta 'jIvaNa' pAta paNau sajhiyau' / lahi ammara loka udakka' liyau // 835 uNa vAra lar3ata 'phate'' ajarau / gaha pUra 'harI' suta sona~girau / hucakai judha 'kehari' 'IMda" harau / baLivaMta 'anAvata' dhAra barau // 836 bhacakai baLa dhAri bhujANa taNau / vijar3AM 'vijapAla'6 'sujAMNa' taNau / hada vAhata' khAga jhaLahaLiyau'' / mugaLAM sira' 'sAhiba' mAMgaLiyau' / / 837 bahasa 4 judha lodiya'5 khAMna baLAM / khaga vAha'6 karaMta sipAha khaLAM / bhacakaMta paMcoLiya'" bhUpa taNau18 / ravadALa'6 haNe vaDa 'rUpa' taNau / / 838 1 kha. sajhIyau / 2 kha. ga. lhi| 3 kha. uddakka / ga. uddk| 4 kha. ga. liiyo| 5 -kha. ga. phtau| 6 kha. hacakai / 7 kha. ga. iNd| 8 kha. brau| 6 kha. bijapAla / 10 sva. bAhata / 11 kha. jhlaahliiyau| 12 kha. siri| 13 kha. mAMgalIyo / 14 ga. vahasa / 15 va. ga. lodIya / 16 kha. baah| 17 kha. pcauliiy| 18 kha. ga. tnnaa| 16 kha. rabadAla / 835. jIvaNa - jIvaNadAsa nAmake cAraNa kavi / pAta paNau - cAraNa kavikA kArya / sajhiyau - prApta kiyA, siddha kiyaa| udakka - jala / 836 phatai - phatahasiMha / ajarau- jabaradasta / gaha-pUra - pUrNa joza yA garva vAlA / harI harisiMha / sonagirau- cauhAna vaMzakI sonigarA zAkhAkA vIra / hucake - bhir3atA hai, yuddha karatA hai / kehari - kesarIsiMha / iMda - indrasiMha / hro-vNshj| anAvata - anAr3asiMhakA putra / barau- joza, kAMti / 537. bhacaka- zIghra / bhujAMNa - bhujaaoN| trijar3AM - tlvaaroN| vijapAla - vijayasiMha / sujANa - sujAnasiMha / jhaLahaLiyo - pUrNa joza meM AyA huaa| sAhiba - sAhiba siMha / mAMgaLiyo - gahalota vaMzakI mAMgaLiyA zAkhAkA vIra / 838. bhacakaMta - dhvaMsa karatA hai| paMcoLiya - kAyastha / ravadALa - yvn| rUpa ruupcNd| Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 kha badhirUpa | 5 kha. ga. hariva / harau / sUrajaprakAsa vadhi 'rUpa' kiyau khaga coLa- vanau / ghar3achai varadAM ' 'mahikanna 4 'dhanau' / dhakha 'lAla' harIMda' sujAva dharai / kilamAM hujadAra saMghAra karai / / 836 vadhi vyAsa duhU~ harilAla anaM hada khAga karai judha vehadarau / rima thATa bica / na~dalAla hicai / badhi" dhAvar3a cAka lar3ai 'badarau' / / 840 11 2 hada jUTata dhAMdhala ' ko hu / daivAMNa 'sujAMraNa' 'kalyANa' duvai / prati bAhata khAga chakAM ujaLau kilamAM 'narapALa' sujAba' 'kalau' 8.41 93 huM4 .15 tada' 'dhAri' sahAMNiya" rosa dhatau" / hucakai khagi 'nAtha' 'jasau' 'himatau' / 2 kha. koyAM / ga. koyau / 3 kha. ravadAM / 6 kha. badhi / 10 kha. baMdha / ga. baMdhi / 4 kha. ga. mahina / 7 kha. duhu~ / ga. yUha | ga. vice| 6 kha. beda11 . dhAMdhala | 12 ga. davAMNa / 14 kha. uchalau / ga. ujhalau / 15 kha. ga. sujAva / vAhata 17 kha. sahANI | 15 kha tatau / ga. dhato / mahikranna - maha 839. coLa vanau - lAla varNa, lAla raMga | dhar3ache - saMhAra karatA hai / karaNa / dhanau - dhanarAja / dhakha joza, krodha / hariyaMda - harisiMha | 40. rima - zatru | dhAvar3a rAjAko dUradhapAna karAne vAlI strIkA pati / badarau - badrI - [ 233 dAsa / 841. dhAMdhala - rAThaur3a vaMzakI eka zAkhA / ivAMNa vIra sujAMNa - sujAnasiMha / donoM / narapALa - nrpaalsiNh| kalau - kalyANa kalyANa - kalyANasiMha / duvai siMha | - 13 ga. 16 kha tadi / 842. sahAMNiya - ghor3eko cAla sikhAne vAlA, ghor3oMkA zikSaka / rosa-ghatau - jozIlA / nAtha - nAthUsiMha | jasau jasavaMtasiMha | himato - himmatasiMha | Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] sUrajaprakAsa prati jUTata paurasa UjhaLiyau' mahi 'khIciya' 'sUraja' mAMgaLiyA // 842 4 cahuvAMNa kevAMNa sAhiba khAM riga hada vAjata loha jaMga rasiyA jiNa ThoDi harNe caracai / ratrAM abadAra racai / 6 havadAM / ravadAM || 843 10 duti 'Isara'"" dauDhiyadAra" daLAM / * khaga jhATa karai itimAMma khaLAM / paDihAraja pratisa mIra paLAM / * bhaTakAM "giradhIra"" ha dujhalAM || 844 badhiyau 3 gahalota 14 chakAM vaNadau / 'devarAja' sujAba" lar3e 'aNadau' / ghaNa vAhata loha chachoha ghaNA / tiNa vari itA 'adharAjataNA' / / 845 1 kha. UbhalIyau / 2 kha. ga. SIMcIya / ga. riNa / 6 kha zravadAra / 7 kha. bAjata | ga. rasiyo / 10 ga. isara / aisa | 14 kha. ga. gahalauta | 5 kha. 3 kha gamalIyo / 4 kha. cahuMvAMNa / 8kha. ga. jaMgI / 6 va. rAsIyau / 12 kha. giradhAra / 13 ga. 11 va. ga. daur3hIyadAra / 15 kha. ga. sujAva / * cinhAMkita paMktiyAM 'kha' pratimeM nahIM haiM / 842. paurasa - pauruSa, bala / UbhaLiyo - ubhar3A huA / mahi - mahAsiMha / khIciya- cauhAna vaMzakI khIcI zAkhAkA vyakti / mAMgaLiyau - gahalota vaMzakI mAMgaLiyA zAkhAkA vyakti / 843. kevANa - kRpAraNa, talavAra / ratrAM - rakta, khuun| sAhiba khAM - sAhibakhAnasiMha | abadAra - rAjA-mahArAjAnoMko jalapAna karAne vAlA / rasiyo - rasika / haNI - saMhAra karatA hai / ravadAM - yavanoM / 844. duti - dvitIya, dUsarA / Isara - IsarasiMha / dodIdAra- rAjA-mahArAjAoMke Daghor3hI ( dvAra) para dekha-rekha kA kArya karane vAlA / DyoDhokA aphsr| giradhIra-giradhArIsiMha | bujhalAM - yoddhAoM / 845. vadhiyo - baDhA / chakAM - josh| vaNadau - ( ? ) / devarAja- devarAjasiMha | aNadau - nandasiMha | chachoha - teja, phurtIlA / zradharAjataNA-rAjAdhirAja mahArAjA bakhatasiMhakA / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 235 riNa jUTata sUra bALa' ruDai / judha' jAMNaka dAMNava deva jur3e // 846 dahau-4 vijayarAja-'bakhata' thATa iNa vidha viDhe , iNa agi krodha upaadd'i| bikaTa phauja vijapALarI'', racai khagAM jhaTa' rAr3i // 847 chaMda sArasIdhubi rAga sIMdhava baMba'1 dhUsAM tUra bheri bahakkae / jogaNI cavasaThI'4 pIra jaya jaya caMDa vAMma cahakkaai5 / huvi'6 nAsa sAsa brahAsa dhamahama sroNi'" dhama dhama haikhurAM'8 / ghUgharAM pAkhara roLa ghama ghama jhoLa jhama jhama jhajjharAM // 848 jhar3avAMNakhar3ahar3a grodha jhar3aphar3a bhUta khecara bhUcarA / sikotra DAkaNi miLe sAkaNi karai rAsa bhayaMkarA / 1 ga. traaNbaal| 2 kha. judhi / 3 kha. ga. jAMNika / 4 kha. ga. dohaa| 5 kha.. bidhi / ga. vidhi / 6 kha. kha. biDhe / 7 kha. iNi / 8 kha. agr| kha. bijpaalrii| 10 kha. jhaatti| 11 kha. vaMba / ga. baMba / 12 kha. cuuNsaaN| 13 kha. hkke| 14 kha. ga. cvstthi| 15 kha. chkke| 16 kha. hubi| 17 kha. ga. proSNi / 18 kha. ga. hessuraa| 16 ga. raul| 20 sva. jhaDabANa / 21 kha. ga. sIkotra / 846. bALa - ngaadd'aa| rur3e - bajate haiN| jAMNaka - maanoN| dAMNava - daanv| jaDe bhidd'e| 847. bakhata - bakhatasiMha / viDhe - yuddha karate haiM / 848. dhUvi - pUrNa jogameM ho kara / sIMdhava - vIrarasa pUrNa rAga / baMba - ngaadd'aa| dhasAM dhauNsoN| tUra - phUMkavAdya vizeSa / prahakkaai - bAje bajate haiN| jogaNI - rnncNddii| vIra - yuddhapriya bhairava jinakI saMkhyA rAjasthAnI meM 52 mAnI jAtI hai| caMDa - eka prakArakA yuddhapriya pakSI vizeSa / cahakkaNa- cahacahAte haiN| nAsa - nAka / sAsazvAsa / brhaas-ghodd'aa| dhamahama - dhvani / sroNi-kSoriNa : kSoNI, pthvii| roLa - dhvani vizeSa / jhoLa - dhvani vizeSa / jhajjharA- ghor3eke parake aabhuussnnoN| 846. jhar3avAMNa - ( ? ) / khar3ahar3a - dhvani vizeSa / jhar3aphar3a - pakSiyoMke para phaDaphaDAne kI kriyA yA dhvani / sikotra - zAkinI / rAsa - eka prakArakA natya / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] sUrajaprakAsa arar3Ava ghora aMdhAra prodrava' rUpa raudrava rAharA / ghaNa Isa' hauphara kara ghAyala nisa giravara nAharA // 846 . 'vijapALa' hAkali jeNa veLA sUravIra sakajjayaM / dhakha pUra dhasiyA samara dhoraga dhoma cakha kamadhajjayaM / uNa vAra sAMmatasIMgha urar3e karai cALau kALarau / khurasAMNa thATAM vIca' khela' pachaTa khaga 'vijapALa'''rau // 850 uDi bAMha mugaLAM jiraha UgaLi nAraMga raMga nakkalI' / baLi' kIyA jANai15 ragatavaMsI'6 cIla taji kaji' kaccaLI' / adhasIsa dhar3a viharaMta asimara phabai 1 ima khaLa phAMDiyA23 / vadhi jAMNi karavata' kADha viharai pATa kari dhara pAr3iyA / / 851 aNabhaMga 'sAMmata' dhaNI prAgaLa7 aopamA'8 vaMda6 prAvatau / dhAvatau 'hari' hara dhasai ghUmara' jhala loha jhilAvatau / 1. kha. shraudrv| 2 kha. ga. isaa| 3 kha. bijapAla / ga. vijapAla / 4 kha. belA / 5 kha. ga. dhsiiyaa| 6 kha. ga. dhorNg| 7 ga. saaNmtsiNgh| 8 kha. krau| kha. bIci / ga. bIca / 10 kha. belhai / ga. kheleN| 11 kha. bijpaalrau| 12 kha. ga. niiklii| 13 kha. bl| 14 ga. kiyaa| 15 kha. ga. jaaNnne| 16 kha. baMsI / 17 kha. cAla / 18 kha. taji / 16 kha. ga. kNcclii| 20 kha. biharaMta / 21 kha. phv| 22 kha. phAbIyA / va. phaaddoyaa| 23 kha. bAdhi / 24 kha. karabata / 25 kha. bihre| 26 kha. ga. paaddiiyaa| 27 kha. prAgali / 28 kha. ga. vopmaa| 26 kha. ga. vRd| 30 kha. dhUmara / 646. arar3Ava - dhvani vishess| prodava - bhayAvaha / raudrava - raudrrspuurnn| hophara - dhvani vizeSa / 850. vijapALa - saMbhava hai vijayarAja bhaMDArI ho jisakI senAmeM mer3atiye rAThaur3oMkA bar3A bhArI dala thA (?) hAkali - calAI / jeNa-beLA-jisa samaya / dhakha - prabala joza / samara - yuddha / khurasANa - yavana, musalamAna / thATA- daloM, senaaoN| 851. jiraha - kavaca / UgaLi - phaTa gaI, tUTa gii| nAraMga - rakta / ragata-baMsI-cIla - raktavaMzI jAtikA sarpa vizeSa / kaccalI- kNcukii| asimara - tlvaar| 852. aNabhaMga - vIra / sAMmata - sAMvatasiMha / hari - harisiMha = hara - vNshj| ghUmara - senA / jhala loha jhilAvato - lohoM (zastroM)kA prahAra sahana karatA huA aura zatru pakSa para prahAra karatA huaa| Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 237 'satrasAla' bhar3a iMdrasIMgha saMbhrama 'dalau'' 'padamAvata' duvai / vadhi' jAMriga khelai bhagaLa vidyA' jar3alagAM dhar3a jUjavai / / 852 tiNa vAra 'jAlama' 'keharI' taNa karai khaga jhaTa khaLa kaTai / utabaMga asurAM baDhe pAchaTa'' adhara dhar3ahUM UchaTai / pAvatA jhelai jaTI pAyasa karaNa - mALA saMja kiyai / grahi gavar3a vidiyA'2 jAMNi goLA lAla bAjIgara liya'3 // 853 paga hAtha jhar3a5 jhar3a jaradaposAM uara'6 baLadhar3a Usasai / baha jAMNi rAkasataNA bALaka harakha kari kari hUlasai / 'jAlimAM' Upari mIrajAdA dhahura sAyaka dharaharai / mUsaLAM dhArI'8 jAMNi maMDiyau'6 iMdra braja' gira Uparai // 854 laha lAgiyA ne lohALa lasakara bhayaMkara gaja bhArarau / brahama hI pAra na lahai varaNa 23 'jAlamau'24 jiNa vArarau / 1 ga. dlo| 2 sva. badhi / 3 kha. lhai / 4 bidIyA / ga. vidiyaa| 5 kha. jUjuTe / ga. juujuvai| 6 kha. jAlima / 7 kha. ga. plktt| 8 kha. ga. utbNg| kha. ga. bAr3hi / 10 kha. ga. praachtt| 11 kha. koy| 12 kha. vidiiyaa| 13 kha. liiye| 14 kha. pgi| 15 kha. jhaTi jhaTi / 16 kha. uupr| 17 kha. bho| ga. boho / 18 kha. ga. dhAraha / 16 kha. ga, mNddoyo| 20 kha. vraja / ga. vj| 21 ga. upr| 22 kha. laagiiyaa| 23 kha. brnne| 24 kha. jaalimo| 852. dalau - dlsiNh| padamAvata - padamasiMhakA putra yA vaMzaja / jar3alago - tlvaaroN| jUja - pRthaka / 853. jAlama - jAlimasiMha / keharI - kesarI siNh| utabaMga = uttamAga- sira / baDhe - kaTate haiM / UchaTa - uchala kara dUra par3ate haiN| jaTI-prAyasa - mahAyogI rudra / karaNa mALA - muMDamAlA banAneko / saMja - sAmAna / gavar3a vidiyA - aindrajAlika vidyA / 854. jaradaposAM - kvcdhaarii| udhara - ura, vakSaHsthala / dhrar3a - zarIrakA madhyama bhAga / Usase - jozameM A kara / baha - bahuta / hUlasai - umar3ate haiM, harSa kara ke umar3ate haiN| jAlimAM- jAlamasiMha / mIrajAdA - yavana / ghahura -(?) / sAyaka - tIra / mUsaLApArI- mUsalake samAna bhArI dhAra (jl-dhaaraa)| 55. brahama - brahmA / jAlamau - jAlamasiMha / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] sUrajaprakAsa 'suratesa' dAruNa 'sera' saMbhrama 'pema' suta raja pALayaM / ravadALa daLa kiramALa rahacai 'kALa rUpa karALayaM // 855 daivAMNa' siMbhUsiMgha dAruNa' dusaha vAraNa niradale / vadhi rUka TUka bhabhUka vadha vadha, Uka dhAraNa UkaLe / saMbhrama 'savAI" dhamaka" sAbaLa 'gajaNa' pAr3e mugaLAM / jaradaita rata majhi par3e jAMNa vAridhI' majhi vAdaLAM // 856 vAhai' ne 'vijAvata'13 bahAdara vadhi vADha jhaLahaLa16 vIjale / judhi par3e tar3aphai mugaLa' 8 jAMNa'6 aochi" jaLa macha ucchale / suta 'haThI' 'sivapati' ghAva sAjha tega pachaTa satejarA / *phuTa21 bhraguTa UchaTa'3 rata phuhArA jAMNi maTa raMgarejarI / / 857 IMdrasIMgha suta bhar3a 'jodha' aNabhaMga 'lAla' 'suta' 'gajabaMdha' lar3e / dhubi khAga jhaDajhar3a nAga dhar3a-dhar3a prisaNa daDadar3a5 sira par3e / 1 kha. ga. daIvANa / 2 kha. daarnn| 3 kha. ga. nirdle| 4 kha. dhuvi / ga. vudhi / yaha paMkti 'kha' pratimeM nahIM hai| 5 kha. Uka paarnn| 6 kha. savAI / ga. svaai| 7 kha. kmNdh| 8 ga. sAvala / 6 kha. jaanne| 10 kha. ga. ghr| 11 kha. baadlaaN| 12 kha. baahai| 13 kha. vijAvata / 14 kha. bAhAdara / ga. vaahaadr| 15 kha. baaddh'| 16 kha. jalahala / 17 va. biijl| 18 kha. ga mugala / 16 kha. ga. jANe / 20 kha. ga. proch| 21 kha. ga. phuTa / 22 ga. bhRguTa / 23 ga. UchaTa / 24 kha. ga. iMdrasIgha / 25 kha. ga. dddddd| ___ *yaha paMkti 'kha' pratimeM nahIM hai| 855. suratesa - sUratasiMha / sera - zera siMha / saMbhrama - putra / pema - pemasiMha / kiramALa -- talavAra / 26cai - dhvaMsa karatA hai / karALayaM - bhayaMkara / 856. dAruNa - bhayaMkara / dusaha - zatru / vAraNa - haathii| niradaLe - vidhvaMsa karatA hai / rUka - talavAra / TUka - khaMDa / bhabhUka - dhvaMsa / Uka -( ? ) / savAi - savAI siMha / dhamaka-prahAra / gajaNa - gjsiNh| rata : rakta - khUna | vAridhI-samudra / 857. vAhai - prahAra karatA hai| vADha - zastrakA painA bhAga, zastrakI dhAra / vIjaLe - tala. vAreM / macha - matsya, mchlii| haThI - htthosiNh| sivapati - shivsiNh| tega - talavAra / pachaTa -- prahAra kara ke| bhraguTa = bhakuTi - mastaka / maTa - miTTIkA banA bar3A pAtra, paatr| 858. jodha - jodhasiMha / lAla - lAlasiMha / gaja-baMdha - gajasiMha / dhubi - teja / nAga hAthI / prisaNa - zatru / bahavaH - geMdake samAna giranekI kriyA yA dhvani / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 236 sAlimo' bhar3a 'saradAra' saMbhrama dhAra khagi khaLa dhokhaLa' / DamarU' DahaDDaha caMDa cahaccaha kALa kaha kaha kaLakaLe / / 858 "amara" rau 'mohakama''rA" asUrAM baha haNe dhar3a behar3A / khaga' jhATa judhi'' hoLiyAra'2 khele harakhi jAMNi DaMDehar3AM / jiNa vAra sUra 'gulAba' jUTai khaMDai daLa khurasAMgarau / satru varai4 hrAM haMsa sUrAM bhidai maMDaLa bhAMNarau // 856 urar3iyA' mugaLa16 'gulAba' Upara ravada rUpar3a rAMmaNA / jAgiyA'8 bhUta masAMNa jAMNai isA khaLa adhriyAMmaNA / dhamajagara asimara phUladhArAM uDai kamadhaja'6 UparAM / sivarAti pUje jANa'' saMkara bhUta-gaNa' bhairA harA // 860 sira uDai phUTa 21 vahai sroNita, lohi 'haThamala' suta lar3e / jaTahaMta dhArA chUTa23 jAMNa sadAsiva gaMga saaNpdd'e| 1 ga. ghossle| 2 kha. ga. uNbruu| 3 kha. ga. ddhddh| 4 kha. ga. chch| 5 kha. ga. amara / 6 kha. mauhakama / ga. mohokm| 7 kha. raaNm| 8 kha. ga. baho / 6 kha. vehddaaN| 10 kha. khgi| 11 kha. judh| 12 kha. ga. ddoliiyaar| 13 kha. ga. ssele| 14 kha. bre| 15 sva. urddiiyaa| 16 kha. ga. mugl| 17 kha. ga. uupri| 18 kha. ga. jaagiiyaa| 16 kha. ga. kamaghaja / . 20 kha. jANi / 21 kha. ga. bhutgnn| 22 kha. phidde| 23 kha. chUTi / ga. chuutt| 858, sAlimI - sAlamasiMha / saravAra - saradArasiMha / dhokhaLe -- dhvaMsa karatA hai, kATatA hai |ddhddh - DamarU vAdyakI dhvani / caMDa - rnncNddii| caha-caha - ( ? ) / hakaha - prasannatAkI ha~sI yA ha~sanekI dhvani / kaLa kaLe - kolAhala karate haiM ( ?) 856. amarau - amrsiNhkaa| mohakama - mohkmsiNh| behar3A - eka ke Upara eka, isa prakAra Dhera denekI kriyaa| hoLiyAra - holikA para nRtya karane vAlA / DaMDehar3A holikA nRtya meM khelate samaya hAthameM dhAraNa karanekA DaMDA / gulAba - gulaabsiNh| 860. uraDiyA - bar3I tejIse jozameM Akara AkramaNa kiyaa| rUpar3a - ruup| rAmaNA rAvaNa ! adhriyAMmagA - bhayaMkara / dhamajagara - yuddha / asimara - tlvaar| phUla dhArAM - talavAroM * UparI - Upara 861. sroNita = zoriNata - rkt| haThamala - htthiisiNh| gaMga - gaMgA / - sAMpar3e - snAna karate haiN| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] sUrajaprakAsa khaga jhaLaLa damaMgaLa bhagaLa khele maMgaLa rUpa amaMgaLAM / riva' maMDaLa kari karitaMDaLa ravadAM' kiyau' jima naTa kuMDaLAM // 861 rasalUdha lakhi ima ghar3A ravadAM achara ghUmara prAviyo / cADhiyA kaMTha 'gulAba' causara vara 'gulAba' vadhAviyo / dhara paDai ima divya deha dhArai sUravIra sakajjayaM / dusamaNAM saiNAM'' kahai jiNa dina dhanya mratta53 kamajjayaM / / 862 saMbhrama 'bahAdara"5 aDara'6 samaratha dhoma dharahara dhaukhaLAM / rahavaMta jama jama rUpa ravadAM samara dhama dhama sAbaLAM / suta 'bahAdara'' kuLa virada'8 sAMlima' banI chara chaka chohar3AM / uDi par3e khaLa sira rata ujhALima lar3e 'jAlima' lohar3AM / / 863 sajhai 6 'savAI' 2 0 'surata' saMbhrama ghaTA khaLa khaga jhaTa ghaNI / bhairavI rata patra pIya bhara1 bhara jAMma causaTha jogaNI / 'sagatesa'23 gokaLadAsa saMbhrama joya arijaNa jAMmaLA 14 / bIjaLAM jhAlaka khaLAM vihaMDai 25 silaha dhAraka sAMmaLAM // 864 1 kha. ga. rvi| 2 kha. rkssaa| 3 kha. ga. kiiyau| 4 kha. praaviiyau| 5 kha. caaddh'iiyaa| 6 kha. ga. vr| 7 kha. bdhaaviiyau| 8 kha. pdde| kha. ga. dhAre / 1. kha. skjhyN| ga. sakaijhayaM / 11 kha. ga. synnaaN| 12 kha. khe| 13 kha. ga. mt| 14 kha. ga. kamadhajhjhayaM / 15 ga. baahaadr| 16 kha. prdd| 17 kha. ga. bAhAdara / 18 kha. birada / 16 kha. saajh| 20 ga. svaai| 21 kha bhari bhri| 22 kha. caustthi| 23 kha. ga. sktes| 24 kha. saamlaa| 25 kha. bihNdde| 861. damaMgaLa - yuddha / maMgaLa - agni / taMDaLa - dhvaMsa / 62. rasalUdha - ulajhA huA, phasA huyA ( ? ) / dhar3A- senA / achara - apsarA / ghUmara - samUha / causara - puSpahAra / vara- pati / gulAba - gulAbasiMha / 163. bahAdara - bahAdurasiMha / dhAma - agni / dharahara - dhvani / dhokhaLA - yuddhoMmeM, yuddha meM / rahacaMta - dhvaMsa karatA hai| jama jama - jisa prakArase / samara - yuddha / dhama-dhama - prahAra yA prahArakI dhvani / sAbaLo - bhloN| jAlima - jAlimasiMha / lohar3A - talavAroM, shstroN| 864. savAI - savAIsiMha / surata - sUratasiMha / bhairavI - rnncNddii| rata - rakta / jAma - pyAlA, kaTorA (yahA~ devIke khapparake liye prayoga huA hai) / sagatesa - sagatasiMha / arijaNa - zatru / vIjaLAM - tlvaaroN| jhAlaka - dhAraNa karane vaalaa| silahadhAraka - kvcdhaarii| sAmaLo - ( ? ) / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiNa vAraH 'bhAgavaMta' 'keharI taNa baNe' trijar3A vAhato / 'bhImar3A' pAMDava jema bhAratha gaja ghar3A bhar3a gaahto|| sudha jodha kari khaga vAha satrAM. cAha kamaLa, caDhAviyA / / gajagAha' Isa athAha, gahaNA. 'sera sAha' samAviyA // 865. hada lar3e 'sAMmata' 'teja' jhaLahaLa aopa kyaLa UjAsarI / / satra ghar3AM baraghaLa karai sAbaLa dujhala gokaLadAsarau / khaLa thaTAM sira jhaTa. bUrakhAgAM karai. sUra sakAz2arau / kaLahaNi karUra. laiMta. 'kisanau' pUra chaka prathirAjarau // 866 tana jatana na karaiH lar3e vijar3A sajhai kArija samarau / khaLa natana kari jasa utana khATai 'ratana' 'dAraNa' rAmarau / suta 'ajana' vAhata dujar3a satrahAM isI jagapati' aopiyau' / ... cANUra maradana dhakai cADhaNa 'kisana' jAMNika kopiyau // 867 'suratesa' 'akhamala'' sutaNa sAbaLa jarada posAM ura jar3eM / 'amara'rau dhIrajasIMgha aNabhaMga urasa chiba'5 bhuja AhuI / 1 kha. bnne| 2 kha. baahto| 3 kha. ga. bhiimddaa| 4 kha. ga. cddh'aaviiyaa| 5 kha. ghgaah| 6 kha. ga. sjhaaviiyaa| 7 kha. baila / ga. veyl| 8 kha. ga. prithIrAjaro / 6 kha. bAhata / 10 kha. jugapati / 11 kha. propiiyo| 12 kha. ga. kopiiyo| 13 kha. aSala / 14 ga. jhar3e / 15 ga. chiva / 865. bhagavaMta - bhagavaMtasiMha / keharI- kesarIsiMha / trijar3A- tlvaaroN| vAhato-prahAra karatA huaa| bhImar3A- bhIma pAMDava / gAhato - rauMdatA huaa| gajagAha - yuddha, vIra / Isa - rudra, mahAdeva / sera-sAha-zerasiMha / 566. sAMmata - sAMvatasiMha / teja-tejasiMha / jhaLahaLa-(prabhApUrNa ?) / vayaLa- sUrya / baraghaLa-khaMDa, TUka / jhaTa - prahAra / bUra - smuuh| kaLahariNa - yuddha meN| kisanau kisanasiMha / chaka - joza / 867. jatana - rakSA / sajhe- siddha karatA hai| sAmarI--svAmIkA / jasa utana-janma bhUmikA yaza (?) / ratana - rtnsiNh| rAmarI- raamsiNhkaaH| manana-arjuna / dujar3a - talavAra / jagapati - jagatasiMha / bhopiyo- zobhAyamAna huaa| 868. suratesa - suurtsiNh| prakhamala - akssysiNh| amararau - amrsiNhkaa| urasa - praakaash| chivi-sparza kara ke| mAhu-yuddha karatA hai| Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] sUrajaprakAsa suta 'bhIma' ara sukharAja saMbhrama dahUM 'kehari' dAraNAM / 'vadhi' khIja karI' karamALa bAhI' vIja' hAthaLa vAraNAM // / 868 suta bhAvasiMgha 'bhagota'" sAbaLa" dhar3a jar3e citrAMma likhiyA jima nara cAlata haMsa 'bhUpALa' devIsIMgha saMbhrama vIca " ravadALa haNa ratrALa raudrava 3 bharai tALa vaMdhi 'jasau' 'saMbhava' sutaNa vAhata coLa khagi kaLi cALikA / kilamAMNa haya gaya par3e kaTi kaTi kahai jaya jaya kALikA / .17 14 jiNavAra " " rajaNa " sutana' 'jagapati' pisaNa sohiyau dAraNa taraNa samasara jhaLaLa vIjaLa 8 bhar3a uDi dhuja .12 tALava 2. grasi dharA / hemarA" / jAMmaNau / bhayAMmaNau // 866 vIjaLAM hAthaLa gajAM vihaMData karata samahara sAdULasIha sarUpa sUrata rAjasI ja raNa ghaNa pAr3atau / 18 - 3 kha. ga. kiramAla / 1 kha badhi / 2 kha. ga. kari / 4 kha. bAhI / 5 kha. bIja / 6. kha. bhaMgota / ga. bhagauta / 7 . sAbali / 8kha. bhar3A / 6 kha. liSIyA / 10 kha. ga. haimarA / 11 kha. bIja / 12 kha. tAlaba | 13 kha. rodrava / 14 kha. jiNabAra / 15 kha. zrarijaNa / 16 kha. sutaNa 17 kha. prisaNa / 18 kha. sohIyau / 16 va. pratimeM yaha zabda nahIM hai / 20 kha. bIjalAM / - 868. bhIma - bhImasiMha / keharI - kesarIsiMha / karamALa = karavAla - talavAra / hAthaMLa - hAthakA prahAra vAraNAM - hAthiyoM / jhAr3atau / / 870 866. bhagota- bhagavatIsiMha / jar3e prahAra karatA hai / zrasi - tlvaar| haMsa- prANa / hemarA - ghor3oM / bhUpALa - bhUpAlasiMha | vIja - bijalI / tALava - *(?) jamaNI - ( ? ) / ravavALa- musalamAna / ratrALa- rakta / raudrava - bhayaMkara / bhayAmaNau - bhayaMkara / kAMmarau / 'rAMma 'rau / 870. jaso - jasavaMtasiMha | saMbhava - zaMbhusiMha / sutaNa putra / kilamAMNa - musalamAna | zrarajaNa - arjunasiMha / jagapati jagatasiMha / pisaNa- zatru pAr3atau saMhAra karatA huA / sohiyo zobhita huA / samasara - samAna / jhaLaLa - pragni / vIjaLa - talavAra / jhAr3ato girAtA hunA, prahAra karatA huA / 871. vihaMData - saMhAra karatA hai| samahara - samara, yuddha / rAmarI - rAmasiMhakA / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 243 vimarIra 'bhairava' 'sutaNa' 'vairau" sUra bahI khaga sAhatau / pisaNarA' khAsA' jhaMDAM pahutau vikhama khaga jhaTa vAhatau // 871 varamALa' gaLa aMtrALa paga vica' jhALa vana' khaga projhaTa / ati dhajara khaga sira gajara uData'' araNa dharahara UchaTai / ghUmatta vAhata'' loha vida ghaNa'2 par3e riNa' mrata paaviyo"| . raci deha suravari achara caDhi ratha amarapura majhiAviyo'8 // 972 tiNa vAra 'hiMdava'16 'bahAdarataNa'' sela dhar3akhaLa sAlavai / judha sUra cAkai caDhe jitarai hara vara hoya hAlavai / hada sUra 'akhamala' 'sutana' 'hIduva' 'sa~bhu' vadhAM sIsa bhramaM / khaga gajara12 ujabaka haNa23 khATata araka munyaMda acaMbhramaM // 873 1 kha. bairo| 2 kha. prisunn| ga. pisunn| 3 kha. ssaa| 4 kha. par3atau / ga. pahutau / 5 kha. baahto| 6 kha. baramAla / 7 kha. bici / 8 kha. vravaNa / 9 kha. projhtt| 10 kha. ga. uuddt| 11 kha. bAhata / 12 kha. vada / 13 kha. pdde| 14 kha. ga. rnn| 15 kha. ga. mRta / 16 kha. ga. paaviiyau| 17 kha. car3hIratha / 18 kha. praaviiyo| 16 kha, hIdava / 20 kha.. ga. baahaadr| 21 kha. ga. tnn| 22 kha. ga. jaraka / 23 kha. khnne| vimarora - bhayaMkara, jabaradasta / bhairava - bhairavasiMha / vairI-vairIzAlasiMha / sAhatIprahAra karatA huaa| pisaNa - shtru| pahuMtI - pahuMca gyaa| vAhato - prahAra karatA huaa| 872. aMtrAla - praaNteN| jhALa vana - rakta vrnn| projhaTa-prahAra karatA hai| dhajara - ... bhaalaa| gajara - prahAra / araNa - rakta, khUna / UchaTa - uchalatA hai| pAviyo - prApta kiyaa| prAdhiyo- praayaa| 873. hiMdava - hiMdUsiMha / bahAvara - bahAdurasiMha / sAlave - prahAra karatA hai| judha :..." hAlave- yuddha meM zUravIra jaba senAkA sAmanA karate haiM ThIka usI samaya vIragati prApta ho kara aura apsarAkA varaNa kara ke svargakI bhora cala dete haiN| makhamala - akSayasiMha / hIvuva - hiMdUsiMha / gajara -prahAra / ujabaka - tAtAriyoMkI eka jAti yA isa jAtikA vyakti / khATata - prApta karatA hai / paraka - akaM, sUrya (yahAM sUrya-maMDala artha hai) munyaMda- munIMdra, maharSi nArada RSi / pracaMbhramaM-pAzcaryayukta / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] sUrajaprakAsa 'dAMnarau' 'abhamala' jhATa dujar3AM" kAnha' 'suta' devau' karau / 'rAMma'rau 'budha' vadhaMta' ravadAM sUra dhaja phaLa selarau / 'rAma'rau himmatasIMgha raNavaTa karai khaga jhaTa keviyAM / seviyAM jema asIsa sAjhata durata bhara patra deviyAM / / 874 magarUra 'mAMna'8 'anopa' saMbhrama 'akhau' 'mAMna' 'sujAvayaM' / khaLa thATa krodha'* upATa'' khaMData ghATa ghaNa khaga ghAvayaM / ima lar3e bhar3a thaTa dujhar3a2 aojhaTa' hAthiyAM ghar3a'4 her3atau / dhara'* vaMsa' dhUhar3a garaba dhArata maMDovara gaDha mer3atauM // 875 daIvAMNa' 'jodha' kaLodha dAraNa hicai AraNa har3ava.8 / "kisana'rai ari ghar3a vasaMta kIdhau rUka avajhaDa 'rAjaDai / khaga jhATa 'kisana' sujAva khelata puNata ravi sivA pArakhau / uNa vAra 3 'sAmaMta' eka aNabhaMga sola4 sAMmaMta sArikhau // 876 1 kha. dujhddo| 2 kha. ga. bet| . 3 kha. selr| 4 kha. hImatasIMgha / ga. hiimtsiNgh| 5 kha. keviiyaaN| 6 kha. ga. seviiyaaN| 7 kha. ga. deviiyaaN| 8 kha. mAna / 9 ga. anaup| 10 ga. krodh| 11 kha. upaadd| 12 kha. ga. dujdd| 13 kha. praujhtt| 14 kha. thAhIyAM / ga. haathiiyaaN| 15 kha. ga. dhdd'| 16 kha. baMsa / 17 kha. ga. daIvANa / 18 kha. ga. hddhdde| 16 kha. ga. ari| 20 kha. basaMta / 21 kha. raajrai| 22 kha. si / 23 kha. baar| 24 kha. saul|| 874. dAMna - dAnasiMha / prabhamAla - abhayasiMha / dujar3A - talavAroM / kAnha - kAnasiMha / devI- deviisiNh| rAmarau- raamsiNhkaa| budha-budhasiMha / badhata - saMhAra karatA - hai| raNavaTa - yuddha / keviyAM - shtruoN| asIsa - aashiirvaad| sAjhata - prApta karatA hai| durata - jabaradasta / 875. magarUra - viir| mAMna - mAnasiMha / anopa - anopasiMha / akhau - akSayasiMha / sujAvayaM - putra / khaMData - saMhAra karatA hai, khaMDita karatA hai| dujhar3a - talavAra / heDatI-hAMkatA hmaa| dhUhar3a- rAva dhUhar3akA vaMzaja rAThaur3a / 876. joSa - rAva jodhaa| kaLova - vaMzaja / dAraNa - jabaradasta / hicaM - yuddha karatA hai| har3abar3e- haDabaDAte. kaMpita hote haiN| kisana - kisnsiNh| rUka- talavAra / acamar3a-prahAra / rAjar3e - raajsiNh| kisana - kisanasiMha / sumAva - putra / puNata - kahate haiM / pArakhI - parIkSA karane vAlA / sAmaMta - sAMstasiMha / aNabhaMga - vIra / sAmaMta - yoddhaa| sArakho - smaan| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [245 samahara 'savAiya'' 'rAjasI' suta dhajara khaga cavArakA / jur3i haNai ravadAM rAyajAdau mIrajAdAM mArakAM / patra proka kari kari sagata' pIvata ghokha rata ghaTa ghAyalAM / tAyalAM mugaLAM jhATa trijar3AM 'Udahara' ajarAyalAM // 877 suta 'kAnha' mAMnar3a josa samahara 'nAtha' bhar3a rughanAtharau / 'harikisana' abhamala sutaNa jhaLahaLa sajhai judha samarAtharau / magarUra 'abhamala' 'sutana'5 mahapati urar3a joma' achehar3AM / jehar3A paMDava paMca jUTata" 'Udahara' bhar3a aihar3AM // 878 suta 'bhAu' jhaLahaLa ghAva sAbaLa raha caMdaLa ravadALarai / vica lar3e 'kUpa kaLodha 'kranna"" badhi cALabaMdha ghamacALarai / . saMbharIka 'pAtala' 'abhA' saMbhrama 'jora' suta budha jAMmaLAM / . 'sakatau' vidrAvanadAsa' saMbhrama badhi' lar3e jhaTa vIjaLAM'4 // 876 hara sikhara kUrama ghaNA khaLa haNi dhajara sAbaLa' dhauhar3A / 'kisanesa' sutaNa gaja DhAla kaLahaNa 'lAla' vihaMData lohar3AM / 1 kha. savAIya / 2 kha. skt| 3 kha. rghunaathrau| 4 ga. sjhe| 5 kha. sutnn| 6 kha. jem| 7 ga. jhUTata / 8 kha. ga. ehddaa| 9 kha. bici / ga vici / 10 ga. kUpa / 11 kha. g.n| 12 kha. bidAvanadAsa / ga. vidrAvanavAsa / 13 kha. badhi / 14 kha. biijlaa| 15 kha. saabl| 16 kha. ga. dhohaDAM / 877. savAiya - savAIsiMha / rAjasI- rAjasiMha / dhajara - bhAlA / cavadhAra - bhAlA / mArakAM - jabaradasta / proka - aMjali / sagata - raNacaMDI, shkti| ghokha - pravAha, dhArA, dhArAkI dhvani / rata - rakta / tAyalA - prAtatAyI, shtru| trijar3A tlvaaroN| Udahara - udAvata zAkhAkA raatthaudd'| prajarAyalA- jabaradasta / 878. kAnha - kAnasiMha / mAMnar3a - mAnasiMha / samahara - yuddha / nAtha - nAthUsiMha / sutaNa-putra / prabhamala - abhysiNh| urar3a - sAhasa / joma - joza / achehar3A - apaar| paMDaya - pANDava / aihar3A- aise| 876. bhAu - bhAUsiMha / jhaLahaLa ghAva - ghAvoMse pripuurnn| kaMpa- rAva kUpA rAThaur3a / kaLoSa - vaMzaja / Rnna - karaNasiMha / ghamacALarai- yuddhake / saMbharIka - cauhAna / pAtala - pratApasiMha / prabhA- abhayasiMha / jora - jorAvarasiMha / sakatI-zaktisiMha / 80. hara - vaMzaja / sikhara - zekhA kachavAha jisake vaMzaja zekhAvata kahe jAte haiM / kUrama - kachavAha / dhauhdd'aa-prhaaroN| kisanesa - kisanasiMha / kaLahaNa - yuddha / lAlalAlasiMha / vihaMData - saMhAra karatA hai| kisanesa - kishnsiNh| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] sUrajaprakAsa 'visanesa' 'anA' sujAva vadhi' vadhi vikaTa khaga jhaTa bAhatau / 'vilaMda'rA' khAsA gajAM viDhatau gayau khaLa daLa gAhatau // 88.0 sara dhajara sAvaLa gajara asimara asura sira para prAchaTai / dhaja khaMjara paMjara jar3e jamadhara par3e naha khaga pAchaTai / urasahU rALata hAra apachara phUla khaga jhaTa phaNahaNa / paLa samara uDData teNa Upara bhamara' rAtala bhaNahaNe // 881 idhikAya' isar3au gajara uDiyau ghAya khaga jur3i' ghUmarA / ... paharAya na'' sakai mALa kaMTha pari pAya na sake2 apacharA / iNa cUka Upara hasai muni-iMdra sajhai jogiMda causarAM / rosarA ghAva karaMta kiramara"3 miLe bhauhara' mausarAM // 882 ima lar3e cukha'cukha hoya par3iyau'' bhANa' kautika' bhALiyauM / taji deha nara sura deha ko tadi bIMda raMbha' varamALiyau / 1 kha. baghi bdhi| 2 kha. bikaTa / 3 kha. bilaMda / 4 kha. biddh'tau| 5 ga. UData / 6 kha. bhmr| 7 ka. raaytl| 8 kha. ga. adhikAya / 1 kha. ga. uddiiyau| 10 kha. jddi| 11 kha. ga. n| 12 kha. ga. ske| 13 kha. kiramala / 14 kha. ga. bhauhaTa / 15 kha. laDe / 16 ga. japacuSa / 17 ga. pddiiyauN| 18 kha. bhAMDi / 19 ga. kautig| 20 kha. ga. bhaaloyo| 21 kha riibh| 22 kha. baramAlIyo / ga. vara. maaliiyo| 880. anA- anaaddsiNh| viDhato- yuddha karatA huaaa| gAhato - saMhAra karatA huA / 51. sara- tIra, bAMNa / dhajara - bhAlA vizeSa / gajara - prahAra, samUha / asimara - talavAra / pAchaTa - prahAra karatA hai / dhaja- talavAra / paMjara - zarIra / jamaghara - kttaar| urasahUM - AkAzase / rALata - DAlatI hai| phnnhnne-(?)| rAtala - mAMsAhArI pakSI vishess| 582. idhikAya - adhika ho kr| isar3o- aisA / gajara-prahAra / ghUmarA - samUha, dala / cUka - saMbhrama, gaphalata / muni-iMdra - nAradamuni / sajhe - taiyAra karatA hai / jogiva - yogIndra, mahAdeva / causarA- muMDa-mAlA / kiramara - talavAra / bhauhara - bhauhoN| mausarI - zmazru yA zmazruke bAla / 853. bhANa - suury| kautika - kautUhala / bhALiyo - dekhA / bIva- dulhA / vara. mALiyo - varamAlA pahanAI, pati svIkAra kiyA / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [247 caDhi rathAM cAle' hutAM' camarAM amara-pura nija aMdarAM / / 'visanesa' kUrama ema basiyo maMjughokhA -maMdarAM // 883 kaLahai narU hara 'padaMma' kUrama auriyA ajarAyakAM / tAyakAM mugaLAM kare taMDaLa ghAya khaga ghaNa ghAyakAM / aNathAha joma dubAha ujabaka marada 'padamai' mAriyAM / gajagAha kariya' sarAha gajapati'' taNa bakhata taravAriyAM" / / 884 kevAMNa pAMNa vibhAr3a' kalamAM' sAra dhar3a bhar3a sAhiyAM5 / par3i kheta rAvata lohapUrAM parihAra'6 parAhiyAM / vara achara amarApurAM vasiyau parama sukha jadi'8 pAviyo / dhara amara vAtAM rahai dhUjima" Apa vaMsa aMjasAviyau // 885 'mahirAMNa' 'bhagavata sutaNa asimara ravada thaTa pAdhoriyo / dhUmarai jADai bIca ghor3au" eka28 hADe 26 auriyauH // 986 1 kha. cole| 2 kha. huNtaaN| 3 kha. bisnes| 4 kha. ga. yem| 5 kha. jamaghoSAM ga. mjghossaaN| 6 kha. pori / ga. prori / 7 ba. bg| 8 kha. ga. maariiyaa| 6 kha. ga. graah| 10 kha. kre| 11 kha. yahamati / ga. prhpti| 12 kha. ga. taravAriyAM / 13 kha. bibhaadd'| 14 kha. ga. kilmaaN| 15 kha. ga. sAhIyA / 16 kha. ga. parIhAra 17 kha. ga. praahiiyaa| 18 ka. dIghu / 16 kha. pAthIyo / 20 kha. rahe / 21 va. ga. dhUjima / 22 kha. bNs| 23 va. ga. aNjsaaviiyo| 24 kha. ga. bhagavaMta / 25 kha. ga. paadhoriiyo| 26 kha. ga. dhoci| 27 kha. ghoddo| 28 kha. pek| 29 kha. hdde| 30 kha. proriiyo| 883. amara-pura - svrg| aMdarAM- indrke| visanesa - viSNusiMha / kUrama - kachavAhA rAjapUta / maMjughokhA-maMdarAM - maMjughoSA nAmaka apsarAke bhvnmeN| 884. nara - narUkA / hara- vaMzaja / padama - pdmsiNh| pauriyA - jhoMka diye / aja rAyakAM - vIroM / tAyakA- AtatAyI, duSToM, asuroN| ghAyakA - ghAva yA prahAra karane vAloM athavA ghaayloN| padama - padmasiMha / gajagAha - yuddh| gajapati - rAjA (?) / taravAriyAM- talavAradhArI yoddhaanoN| kevANa - talavAra / pANa-prANa, bl| vibhAr3a- saMhAra karane vaalaa| sAra - talavAra / sAhiyAM - dhAraNa kiye hue| 885. aMjasAviyo- garvayukta kiyaa| mahirAMNa - samudrasiMha / bhagavata - bhagavatasiMha / 556. asimara - talavAra / ravada - musalamAna / thaTa - senaa| pAdhoriyo- sIdhA kiyA, sarala kiyaa| ghUmara jADe-bIca - dhanI senAke bIca / hADe- cauhAna vaMzako hAr3A zAkhAkA viir| Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] sUrajaprakAsa triMhuvai dhar3a 'abhamala' taNI, ara ghar3a 'vila~da'' asAdhi / jUTai jima' varaNI' jiya' vIjaLa* jhATA vAdhi // 887 ___ chaMda romakaMdaghar3a bhUpa 'prabhA' ra vila~da taNI ghar3a rITha jhar3a jjhar3a khAga ramai / daLa kaMdha kar3akkar3a sIsa dar3addar3a bhIca lar3atthar3a keka bhramai / dhuna keka bar3abbar3a natta' dhar3adhar3a caMDi gar3aggar3a ratta car3e / 'abhamAla' vila~da taNA muhAgaLa lauha isI vidha'' jodha' ldd'e|888 "hoya rikha har3Ahar3a pAvahathajjhar3e dhUma travadhdhar3a mecha ghar3A / tasa rUpa tar3atar3a nIjhaka najhar3a tUTata aMtar3a roda tar3AM / phipharALa far3apphar3a kUda kaLajhar3a prAya bhar3abhar3a malla ar3e / 'abhamAla' 'vila~da' taNA muha AgaLa loha isI bidha14 jodha ldd'e|| 886 1. saM. dohaaN| ga. dohoN| 2 kha. bilNd| 3 kha. arnnii| 4ga: jiiye| kha. biijl| 6 kha. baaNdhi| 7 kha. vilaMda / 8 kha. ga. nRta / 6 kha. bilaMda / 10 kha.. *cinhAMkita pattiyAM 'kha' pratimeM nahIM haiN| muMha / 11 kha. ga. vidhi| 12 kha. jodd| 13 ga. njhng| 14 ga. vidhi / 887: trihuNdai-tiinoN| prabhamala - mahArAjA abhaya siMha / ara - ari-zatra athavA aura / asAdhi - aMsAdhya, apaar| vIjaLa - talavAra / jhaattaaN-prhaaroN| vAdhi-vizeSa / 886. ghar3a - senaa| prabhA- abhysiNh| jhaDajhar3a- kaTAkaTa, mArakATa / kar3akkar3a kaTAkeTakI dhvani / bar3abar3a- geMdake samAna ThukarAye jAnekI kriyA yA dhvani / bhIca - yoddhaa| lar3atthar3a - lar3akhar3Ate haiN| ghupra - zira / bar3abar3a -- bakajhaka, pralApa / nata - nRtya, nAca / dhar3adhar3a- binA zirakA zarIra, athavA binA ziraparakA zarIrakA madhya bhAga / caMDI- rnncNddii| gar3agar3a- gttgtt| ratra - rakta / car3e- pAna karatI hai| 56. rikha- nArada RSi / hAhar3a-haMsane kI dhvani / pAvahathajjhar3a-paira aura hAtha kaTa kara girate haiM / dhUma- kolAhala / avaghar3a-tInoM orakI senAse / tasahAtha / tar3ataDe - keTane kI kriyA yA dhvani athavA bhUmi para giranekI dhvaniH / niijhk-(?)| * najhar3a-( ? ) / aMtar3a- praaNteN| roda - yavana / tdd'aaklii| phipharALa - pheNphdd'aa| phar3apaphar3a-dhvani vishess| kaLajhar3a- klejaa| bhaDabhar3a-prati bhaTa athavA dhvani vizeSa malla - yoddhA / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 246 hAthiyAM' ghaDa hUcaka bhUla akajjhaka raMbha takattaka hUra rahai / kari keyaka kaMtaka' ujhaka aMtraka vIMda' vimAMNaka dhAri bahai / pAchaTai khaga sUravi chAhar3a Upara pAhar3a Upara vIja par3e / 'abhamAla' 'vila~da' taNA muha pAgaLi loha isI vidha' jodha lar3e / / 860 boho' sIsa uDakka hicakka uvAsaka' aMdhaka keDa hu cakka uDai / jhuki'4 jIha sakallara nAraMga jhallara ralla ra bAsaga' jema laDai / hucakaMta paTata' phaTAM bhragaTAM' hika ghAva kare' kiri loha dhaDai / 'abhamAla''vila~da' taNA mukha'prAgaLi loha isI vidha'jodha l.||861 uparALa haudALa laMkALa caDhe ati kALa karALa jhaLAM bhabhaka / vahi khALa ratrALa nijhALa4 parAM25 vaji chAka baMbALa laMkALa chkai| mativALa25 karALa karALa mahAbaLa jora bhujALa dharALa jar3eM / 'abhamAla' vila~da taNA mahAgaLi loha isI vidha jodha lar3e // 892 1 kha haathiiyaaN| 2 ka. kaMtraka / 3 kha. aNtk| 4 kha. biiNd| 5 kha. vimAMNaka / 6 kha. bhaiN| 7 kha. bechaahdd| 8 kha, biij| 6 kha. bilNd| 10 kha. bidhi / ga. vidhi| 11 kha. ga, bauhau| 12 kha. ga. uvaaskk| 13 kha. ga. pradhakka / 14 kha. jhaki / 15 kha. ga. lallara / 16 kha. vAsaga / 17 kha. pttt| 18 kha. ga. bhRguttaaN| kha. ga. krai| 20 kha. bilNd| 21 kha. ga. muNh| 22 kha. ga. vidhi / 23 kha. ga. vhii| 24 kha nijhaal| 25 ka. plaaN| 26 kha. matibAla / 27 ga. pAgala / 860. hUcaka - prahAra, Takkara / akajjhaka - asta-vyasta hotI hai, alUjhatI hai| raMbha - apsraa| takattaka-tAkatI hai| kaMtaka-kAMta, pati / aNtrk-praaNteN| vimAMNaka vimAna / vIja - vjr| 861. boho- bhut| uDakka - ur3ate haiM, kaTa kara girate haiN| hicakka . uvAsaka - hicakiyAM lete haiM aura ubAsiyAM lete haiN| aMdhaka - aMdhakAsura daity| keDa-vaMza / hucakka - prahAra, yuddha / sakallara - ( ? ) / nAraMga - rkt| jhallara - ( ? ) / vAsaga-vAsuki nAga / / 862. uparALa - uupr| haudALa - haudA, ammaarii| laMkALa - viir| jhaLA - pAgakI lptteN| bhabhaka - umar3atI hai| khALa - naalaa| ratrALa - khUna, rakta / nijhALa - giddha pkssii| parAM - paMkha, paaNkheN| chAka - pyaalaa| baMbALa - jabaradasta / laMka La - siMha para savArI karane vAlI, rnncNddii| chaka - tRpta hotI hai| mativALa - mstii| bhujALa - vIra / dharALa - bhuumi| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] sUrajaprakAsa ravatALa raudALa' rosALa mahA riNa' krALa khaMDALa pAtALa karai / jhilamALa kaMdhALa karALa par3e jhar3i dhU majhi mALa jaTALa dharai / jaTiyALa chuTALa parai patra jogaNi pai jima khALa ratrALa par3e / 'abhamAla' vila~da taNA muha prAgaLi loha isI vidha"jodha lar3e // 163 *kari kALa bhar3AM tiha kALa kitAM karimALa jhar3AM jaradALa kaTai / dhamacALa aMtrALa pagAM vici dhau saLilUthaLa bathAM lahu vaina laTai / pratimALa karALa jaDaMta ghaDAM para bhALa cakhAM vikArALa jhaDe / 'abhamAla' vila~dataNA' muMha prAgaLi loha isI vidha jodha lar3e / / 864 karimALa jhUlALa baMgALa ghaNA kaTi keka'' kharALa jhaMphALa ktte'| vikarALa maMsALa hADALa vaLovaLa' paMkhaNi gALa liyai '3 jhapaTai / raNatALa saMpekhata vAga14 kasai15 ratha khaiga kanAla jaThana khaDai / abhamAla vila~dataNA' muMha pAgaLi loha isI vidha' jodha ldd'e|| 895 1 kha. ga. rosAla / 2 kha. ga. mhaarnn| 3 kha. praaNtaal| 4 kha. jddi| 5 kha. ga. jttiiyaal| 6 kha. ga. chuuttaal| 7 kha. bidhi / ga. vidhi| 8 kha. bilNdtnnaa| *rekhAMkita paMktiyAM 'kha' pratimeM nimna prakAra haiM'ghamacAla aMtrAla lohAla lagAM ghaTa pAMNa karAla SagAM pchtt| varamAla kaMThAla aMtrAla pagAM vici lUthabathA lahU prauna lau / 1 kha. karamAla / 10 kha. kNp| 11 kha. ktte| 12 kha. balAbala / 12 kha. liiye| 14 kha. ssaag| 15 kha ga. kse| 16 kha. bilNdtnnaa| 17 kha. bidhi / ga. vidhi / 863. ravatALa - viir| raudALa - yavana / rosALa - rosapUrNa / kALa - bhayaMkara / khaMDALa - khaMDa, TUka / pAtALa - prAMtra samUha (?) / jhilamALa - yuddha ke samaya zira para dhAraNa karanekA ttop| kaMdhALa - kNdhaa| jhar3i-gira kr| dhU- mastaka / majhi - madhya / mALa - muNddmaalaa| jaTALa - mahAdeva / jaTiyALa - jaTA, zirake bAla / chuTALa - chuTa hue. bikhare hue| pai - parvata / ratrALa - khUna / 864. tiha - usa / karimALa - talavAra / jhar3A- prhaaroN| jaradALa - kavaca / dhamacALa yuddha / aMtrALa - prAMteM / saLilUtha - (?) / bathAM - bAhupAza / lahu vaina - raktase (?) / pratimALa - kttaar| jar3ata - prahAra karate haiM / jhALa - krodhaagni| abhamAla - mahArAjA abhysiNh| 865. mulALa - samUha, dl| baMgALa - yavana / kharALa - zatru / jhaMphALa - ( ? ) / maMsALa - mAMsAhArI, maaNspiNdd| hADALa - haDDiyoM / vaLovaLa - cAroM ora / paMkhaNimAMsAhArI pakSI, cilla, giddhAdi / gALa - kaura / raNatALa - yuddhasthala / saMpekhata - devatA hai| khaiga - ghodd'aa| kanALa - kiraNa+pALa (rA.pra.) sUrya Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 251 dhamachaTTa' vikaTTa' garaTTa pa. dhar3a' ghaTTa uchaTTata bhaTTa ghaNA / hoya padda upaTTa causaTTa piyai hada taTTa upaTTa naraddataNA / khaLakaTTa' uchaTTa kaMdhaTTa kahai khaga khaMjara dahata haMsa khar3e / 'abhamAla' vila~dataNA" muMha prAgaLi loha isI vidha jodha laI / / 866 chappai" kavitta" eka vAra aoriyau'2 jhATa vIjUjaLa3 jhADai' / roda'5 thATa rosaMga" prisaNa' panarAsai'8 pADai / vikhama dUsarI vAra Uka jhala khAga atALe / eka sahasa' eka sau ravada vihaMDai 25 dhara3 rALe24 / 'prabhamAla' vAra tIjI aDara javana dekhi 6 sira joriyau / sUrajapasAva8 dhikhate 6 samara ausara tIjai auriyau / / 867 DasaNa jajara DolacAM bhaLaLa ujaLaLa bhAlAM / sAhi bAhi srI - hathAM lAla samasera gulAlAM / 1 kha dhmchtt| 2 kha. biktttt| 3 kha. dhr| 4 kha. stttt| 5 kha. ga. pIyeM / 6 kha. ga. lsstttt| 7 kha. bilNdtnnaa| 8 ga. praagli| 6 va. vidhi| ga. dhi / 10 kha. kvitt| 11 kha. chapa / ga. chNv| 12 kha. poriiyo| 13 sva. bIjUmala / 14 kha. ga. jhADe / 15 kha. ga. raud| 16 kha. ga. rausNg| 17 kha. ga. pri| 18 kha. panarahasa / ga. pnrhs| 16 kha. ga. paadde| 20 kha. viSema / 21 kha. sahasa / 22 kha. bihaMDe / 23 kha. pv| 24 ga. raale| 25 kha. prdd| 26 kha. deSa / 27 kha. joriiyau| 28 kha. sUrijapasAva / 26 kha. ga. visst| 30 kha. porIyo / ga. auriiyau| 866. dhamachaTTa- yuddha / vikaTTa - bhyNkr| garaTTa - smuuh| ghaTTa - shriir| uchaTTata uchalate haiN| bhaTTa - yoddhA / padda - paira / upaTTa - umar3a kr| causaTTa - rnncNddii| kaMdhaTTa- kaMdhA / haMsa-prANa / 867. rosaMga - rosspuurnn| prisaNa - shtru| vihaMDe - saMhAra karake / ghara - pRthvii| rALe - DAla diye| abhamAla - mahArAjA abhysiNh| sUrajapasAva - mahArAjA abhayasiMhake ghor3ekA naam| ghikhate - krodhapUrNa hote hue| prosara - avasara, smy| 868. usaNa = dazana - dAMta / jajara - yamarAja / DolacAM- (?) bhaLaLa - dedIpyamAna / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 sUrajaprakAsa mada pataMga sroNi' picarakAM boha khelai piye khilhAra par3e ujabakka tiNa samai / poTalAM rITha gurajAM par3e, siva nArada hasi sira vilaMdahUMta ' 'prabhamala' parI hUra paraNIya supaharaNa vasaMta hoLI ramai // 868 taThai vatAvai / tabala mraga baji taThai vINa vajAvai / rAtala para tALI / saMgIta kapALI | naTavara vIra" nacaMta taThai gAvai jogaNa " gIta, paDha sira par3a rIjha jehI satrAM, bIjaLa tALa vajAvaNI' mAruvAM anai mugaLAM maMDe, isau khela adhriyAMmaNau 4 1 17 pAkhara phUTi" pamaMga boLa' nikale 7 barachI / kADhai jAMNa" kamaLa jALa jhIvara mabhi machI / 18 cavadhAra dhamor3AM / bhar3a ghor3AM / 16 vahai' loha bejhar3AM bhidi khipATa" bhevar3A, 20 1 kha. ga. zroNa / 2 kha. ga. velhe / 3 kha. ga. poyaM / 6 kha. hUNa / 7 kha. ga. nRta / 8kha. ga. mRdaMga / 11 kha. ga. jogaNi / 12 kha. sogaMta / 15 kha. phUTa / 19 kha. bahai / 16 ka. choLa / ga. bola / 20 kha. bephaDAM / 21 kha bhayaMkara, bhayAvaha / 600 pabhaMga - ghor3A / boLa - lAla mchuaa| bejhar3a - ( ? ) bhaalaa| ghamor3AM prahAroM / 7 nata bhAva rikha rAja dhajara ghATa phUTai dhAra dubArAM / apArAM / 12 22 barachI - bhAlA dhajara - bhAlA / khi pATa - ( ? 13 kha. bajAMmaNauM / 17 kha. ga. nIkale / SapATa | 4 kha. si / 5 kha. bilaMdahaMta / 6 kha. bIMNa / 10 kha. bIra / 14 kha. adhrIyamaNau / 15 kha ga jAMNe / 22 kha. chUTai / 8. pataMga - phavvArA / sroNi- zoNita, rakta / khilhAra - khelAr3I / ujabakka - yavana / poTalAM - ( ? ) / rITha - prahAra / gurajAM - gurja / prabhamala-supaha- mahArAjA bhayasiMha | 1 866. vINa - vIraNA nAmaka vAdya / rikharAja - nArada RSi / vIra - yuddhapriya bhairava deva jinakI saMkhyA rAjasthAnI meM 52 mAnI jAtI hai / rAtala - lAla raMgakI caMcu vAlA mAMsAhArI pakSI vizeSa | kapALI - rudra / bIjaLa - talavAra / zradhiyAMmaNau - ) 93 | = 66 vizeSa / kamaLa - mukha | jhIvara - cavadhAra - cAroM ora painI dhArakA bhevar3A = bevar3A - do tahakA / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 253 ati rudhira dhar3akke uchaTai TUka phar3akke' hemarAM / taravArI' kar3akkai bIja taka, hADa bar3akkai gemarAM' / / 600 kamadha karai kevAMNa, jhATa doya vihara' jhilamA / vihara Topa sira vihara kaMgaLa dhar3a vihara kalamAM / vihara sapakhkhara jINa, aMga hoya vihara' uttaMgAM / vihara13 kar3A vajaraMga', vihara dutaMga'5 cautaMgAM / aMga sUra vihara'6 aradhoaradha pamaMga vihara pakharAiyAM / agahaTA'7 jAMNi'8 kIdhA ubhai, bhAI baMTA bhAiyAM / / 601 sarAM khagAM sAbaLAM, ghAva pUrA ghaTa ghAyA / judhi loTa jAMNaje, lAla loTaNa luTavAyA' / yama tar3aphar3atAM' ar3e, vAhine jama dAda vahA4 / DAva ghAva DoriyAM, jAMNi jagajeTha akhADai / paDi battha gaLatthiya hatha par3I8, cagadAyaLa mukha cIbarAM / bIbarAM tabala-baMdhA bahasi', khAMgI baMdhAM2 khImarAM // 602 1 ka. phvdd'k| 2 ga. haimraaN| 3 kha. ga. trvaari| 4 kha. ga. gaimraaN| 5 kha. bihr| 6 kha. ga. jhilNmmaaN| 7 kha. bihr| 8 kha. ga. ttop| 6 kha. bihara / 10 kha. ma. kilNmmaa| 11 kha. bihara / 12 kha. utNgaa| 13 kha. bihr| 14 kha. bjaNg| 15 kha. ga. dutNgaa| 16 kha. bir| 17 sva. aNghtthaa| 18 kha. jaaN| 16 kha. jANije / 20 kha. lttvaay| 21 kha. tddphNtaa| 22 kha. baahi| 23 kha. ga. daaddh'| 24 kha. bhaardd| 25 kha. ga. ddoriiyaaN| 26 kha. ga. galatthIya / 27 kha. ga. htth| 28 kha. ga. paDi / 26 kha. viivrii| 30 kha. bNdho| 31 ga. vahasi / 32 kha. bNdhii| 33 kha. ga. ssiivraaN| 900. hemarAM - ghodd'oN| taka - samAna / gemarAM - haathiyoN| 601. kevANa = kRpANa - talavAra / vihara - vidIrNa / jhilamA- yuddhake samaya dhAraNa karanekA Topa / kaMgaLa - kavaca / kalamAM- muslmaanoN| sapanara - pAkhara sahita / agahaTA - cAraNoMkI jAgIrakA gAMva / 602. loTaNa - kabUtara vizeSa / DAva - dAva, vAra / jaga-jeTha- pahalavAna / gaLatthiya - galekI pakar3a / cagadAyaLa - ghAvoMse paripUrNa, ghAyala / cobarA- musalamAna / bIbarAM- (?) / tabala-baMdhAM- tabala nAmaka kulhAr3Ike prAkArakA zastra dhAraNa karane vAlA / bahasi - (?) / baMdhAM - rAThaur3oM / khImarAM-khI- apsraa| vara-patiyoM - yoddhaaoN| Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] sUrajaprakAsa barimALA gaLa bicai', proyaNa ujhaLatA' aMtrALA / ghaNa ghAyAM ghUmatAM, karai dhamacaka kaLicALA / selAM hiyAM dusAra loha vAhai lAlaratA / vIkharatA bAbarAM, bhraguTa phATAM' haupharatA / rajapUta mugaLa bhabharUpa varaNi, dujar3AM jhATaka daur3hiyA / avadhUta jAMNi kari kari amala, datta akhAr3e por3hiyA' / / 603 keyaka rudhira-piMDa karai, tar3acha khAvai ravatALA / mAthA viNa' dhar3a mugaLa keyaka' loTai kaLicALA / keyaka phUTi dhar3a kUta, par3e vAhai pratimALA / kiyaka'4 loha chAkiyA, masata ghUmai mativALA / jaganAtha taNA aTakA'6 jahI, bigasai sira jhaTakA'" bahai 8 / ahamadAbAda, hiMdU asura, khedha vAda lAgA khahai / / 604 uDi par3e aMga aradha, aradha aMga jur3e apachara / rAMmati jAMNa1 ramai, aradha - nArI - nATesura / 1 ga. vic| 2 kha. ulajhatAM / 3 kha. dhaavaaN| 4 ga. vaassraaN| 5 sva. bhaguTa / ga. bhiguTa / 6 ka. kaattaa| 7.kha. bhabharUta / - kha. ga. taraNi / 6 kha. ga. doddh'iiyaa| 10 kha. ga. pauddh'iiyaa| 11 kha. viNa / 12 kha. keya / 13 ga. laatt| 14 kha. keyaka / 15 ka. chiikiiyaa| 16 kha. attkaa| 17 kha. phttkaa| 18 ga. vhai| 16 kha. ahmdaabaad| 20 kha. hIMdU / ga. hodU / 21 kha. jANa / 103. proyaNa - caraNa, pr| aMtrALA - praaNteN| dhamacaka - yuddha / kaLicALA - vIra / dusAra - pArapAra / lAlaratA - ldd'khdd'aataa| bAbarAM - bAloM, keshoN| bhraguTa - mukh| hopharatA- hAMphate hue| bhabharUpa - bhAbhare bhUta kI bhA~ti, bhyNkr| varaNi varNa, raMga / dujar3AM - tlvaaroN| jhATaka - prahAra / datta - dattAtraya RSi / 104. rudhira-piDa - yuddha meM vIra gati prApta hone vAle vIra dvArA apane rakta aura miTTIke sAtha banAyA huA piMDa jo pitaroMke tarpaNArtha arpaNa karatA hai, ise rAjasthAna meM eka bar3A puNyakArya mAnate the| tar3acha - tar3aphar3AhaTa / ravatALA - yoddhaa| kUta - bhaalaa| pratimALA- kttaar| chAkiyA - chake hue, masta / khahai - yuddha karate haiN| 105. apachara - apsraa| rAmati - khela, krIr3A / paradha-nArI-nATesura - taMtrameM ziva aura pArvatIkA eka rUpa / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 255 kare ghAva koparA, uDai khoparA addha kara' / jogi' jAMNi jamAti, khijai' paTTakai dhara khappara / ke ka yaka khagAM mAthA kilama, jhilama Topa sUdhA jhaDai / je jAMNi bAja tItara jakar3i, pakar3i dAva dharato par3e / / 605 bIja hajArAM' vahai' sela hajArAM' dusArAM / ghaTA hajArAM ghAva karada khaMjarAM kaTArAM / itau loha prAMtarau surAM asurAM siradArAM / vIsAM apachara varai'", hUravara 1 varai 13 hajArAM / nara kaMdha hajArAM nIjhur3a ubhe karAM jAya na liyA / tiNa vAra liyaNa'5 sira tAyakA, karaha hajArAM' saMkara'8 kiyA // 606 sAdhana kaji sivarAja, sakau sira mauhari sadhArai25 / vadhi vadhi bAvana vIra prAMriga sira mauhari adhArai / jUdha causara 24 jogaNI, aDara sUrAM sara5 ANai / siramALA gira - sutA, poya gUMtha paramANe / 1 kha. ga. addhakkara / 2 kha. ga. jogii| 3 kha. Sija / 4 kha. hjaaraaN| 5 kha. bhai| 6 kha. hjhaar| 7 ka. ghttaa| 8 ka. ghIva / 1 kha. bIsAM / 10 kha. bare / 11 kha. br| 12 kha. brai| 13 kha. ga. jaay| 14 kha. ga. liiyaa| 15 kha. jIvaNa / ga. loynn| 16 kha. kara / 17 kha. ga. hajAra / 18 kha. kiiyaa| 16 ga. skaa| 20 kha. mauri / ga. mauhauri| 21 kha. sdhaare| 22 kha. badhi badhi / 23 kha. bAMvana / 24 kha. causaThi / ga. caustth| 25 kha. ga. sira / 605. koparA = kUpara - kohanI ghuttnaa| khoparA-nAriyalakI sUkhI girIke sama do bhaag| khija- kopa karatA hai| ke 'dharatI par3e - kaI yavanoMke mastaka yuddhasthalameM jhilama Topa sahita bhUmi para gira rahe haiM, ve aise pratIta hote haiM mAnoM ur3ate hue tItara pakSIko pakar3a kara bAja pakSI bhUmi para gira gayA ho| 906. bIja - tlvaar| karava - tlvaar| nIjhur3e - kaTate haiM, kaTa kara girate haiN| taaykaaN-yoddhaaoN| 907. sivarAja - zaMkara, rudr| sako - vaha, saba / mauhari - pragAr3I, prathama / adhArai - rakhate haiN| siramALA - muNddmaalaa| gira-sutA- paarvtii| Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] sUrajaprakAsa siva cUrNa' sIsa pUtAM sahita bhUtAM sahita abhyAsiyAM' / tarabUja kheta lUTai tikari svabaLa' jamAti sanyAsiyA' / / 607 jarada posa jamarAMNa, chAMgi' sira vila~da sabhArA / khAsa gaja khAMnarA, ar3a umarAva 'bhArA' / ati baLa kari AcAra'", kamaMdha jhATakai kirammara' / coLa boLa cAcarA, uDai phAcarA addhakara'2 / jiNa dIha sIsa bhadra jAtiyAM', jughi par3iyA" kaTi jUjavA'5 / uNa vIra cugai motI amukha, haMsa grIdha bheLA huA'" / / 608 Aya Aya prAchaTai, kamadha dAraNa kaLi trALA18 / ghUmai ghAya vighAya masata bAraNa mati' bALA / vADha jhaDai vIjaLAM bar3he3 pAkhara bechADAM / iMdra vajara4 vahI25 uDai paMkha jAMNijai16 pahAr3A / vaDhi2" sUDi ghaNA rata hauda bici', uDi 'paDai paDi uchaLe 2 / janameja jAga jANai 4 bhujaMga agani kuMDa majhi AkuLe 5 // 606 1 kha cuNa / 2 kha. ga, abhyaasiiyaaN| 3 kha. sbl| 4 kha. saMnyAsIyAM / ga. snyaasiiyaaN| 5 kha. chAgi / 6 kha. bilNd| 7 va. ga. chbhaaraa| 8 kha. pAsA / 6 kha. amraav| 10 kha. praacraa| 11 kha. ga. kiraMmmara / 12 kha. ga. adhakkara / 13 kha. jaatiiyaaN| 14 kha. ga. paDIyA / 15 kha. ga. jUjuvA / 16 kha. ga. amaSa / 17 kha. ga. huvaa| 18 kha. klicaalau| ga. kaLi cALa / 16 kha. mt| 20 kha. vaalo| ga. vaalaa| 21 kha. bATa / 22 kha. biijlaaN| ga. viijhlaaN| 23 kha. bddh'e| 24 kha. bjr| 25 kha. bahi / ga. bhi| 26 kha. ga. jaannije| 27 kha. ga. bddh'i| 28 kha. ghnnii| 26 kha. hot| 30 kha. bidhi / ga. vici / 31 kha. ga. UDi / 32 ga. uuchl| 33 kha. ga. jyaag| 33 kha. jaaNnne| 35 kha. praasle| 907. cUrNa - cayana karate haiN| syabaLa - sabala / 608. jarada-posa - kvcdhaarii| jamarAMNa - yoddhaa| chAMgi - kATa kara / ar3e-bhir3ate haiM, yuddha karate haiN| kirammara - talavAra / cAcarA- mastaka / phAcarA - phaccara, khaMDa / bhadrajAtiyAM - zveta raMgake hAthiyoM / jUjavA-pRthaka / pramukha - AmiSa, mAMsa / 606. ghAya - ghAva / vidhAya - ( ? ) / bAraNa - haathii| matibALA - unmatta, masta / bADha-zastrakA painA bhaag| jhar3e-kaTa kara girate haiN| vaDhe- kaTate haiN| bechAr3A(?) / ghaNA- bahuta, adhika / rata - rakta / janameja - janamejaya / jAga - yjny| prakuLe - tar3aphar3Ate hue idhara-udhara Dolate haiN| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 257 sUMDi jhAr3i samasera, mAri sAbaLAM mahAvata / aoNa jAMNa' aAdhAra, ema' ubhau hai vaha rAvata / jaDi kapoLa jamadAr3ha, ThIka jiNa kara ThaharAyai / *daMtUsaLAM paga diyai', jaMgI haudAM caDhi jAe / ghamaroLa mIra khaMjarAM dhajara, paTakai dhara iNa vidha paDai / kilakilA coTa jAMNai' karaNa, giriyA naTa car3hi gokha 1 / / 610 chibatA urasa chachoha, curasa vIrArasa'2 cALe / eka'3 hatthI'4 pAchaTai 15 bhAMNa kautaga'6 raNabhALe / pachaTi ghAva uDi' par3e, pAva niralaMga paTAjhara / devaLa kaji DoLiyau'8 khaMbha jAMNa kArIgara / dhar3a phAr3a vahai dhar3a siMdhurAM, par3i barAr3a'1 lohI par3e / gairuvA 2 khAMni jANe 24 girAM, iMdra vajra25 par3i Udhar3e / 611 judhasthaLarau samudra sUM rUpaka bAMdhaNI praLe kALa ghaNa par3e, khALa ruhirALa khaLakkai / miLi ghaTALa28 mugaLALa vihaMDa26 jhAMphALa vaLakka' / 1 kha. jINa / ga. jANa / 2 ga. em| 3 kha. ubhA / ga. UbhA / 4 kha. ga. tthhraaai| 5 ga. diiy| 6 ga. jaaai| *yaha paMkti kha pratimeM nahIM hai| 7 kha. dhamaroli / 8 kha. bidhi / ga. vidh| 6 kha. cotti| 10 kha. ga jaaNnne| 19 kha. ga. goSaDe / 12 kha. bIrArasa / 13 kha. aika / 14 kha. ga. hthii| 15 ga. paachttau| 16 kha. kautig| 17 kha. ga. uDi / 18 kha. DolIyAM / ga. DoliyAM / 16 kha dhaja / ga. dhajha / 20 kha. ga. siiNdhraa| 21 ga. vraadd| 22 kha. geruuvaaN| 23 kha. ssaaNnni| 24 kha. jaanne| 25 kha. bjr| 26 kha. ga. ruhirAla / 27 kha. plkkai| ga. paLa ke / 28 kha. ga thaTAla / 26 kha. bihNdd| 30 ga. valakai / 610. samasera - talavAra / proNa - paira / prAdhAra - rakha kara / rAvata - yoddhaa| ghamaroLa - prahAra / dhajara - bhaalaa| kilakilA- ( bandUka-yA topa ? ) 611. chachoha - yoddhaa| curasa - shresstth| vIrArasa - vIra rasa / ekahatthI- zastra vizeSa / niralaMga- pUrNa rUpase kATane yA kaTane kI kriyaa| paTAjhara -hAthI / devaLa.....'kArIgara-hAthIke pairako kATa kara isa prakAra pRthaka kara diyA mAnoM kisI devAlayake nimitta baDhaIne kisI bar3e kASThake laTThako cIra-phAr3a kara sApha-sutharA upayogake lie banA diyA ho| siMdhuroM- hAthiyoM / barAr3a- sUrAkha, cheda, darAra / 912. ruhirALa - rudhirayukta / khaLakkai - nAle Adike pravAhakI kalakalakI dhvani yA kriyA / ___ghaTALa - senA / mugaLALa - musalamAna, mugala / jhAMphALa - ( ? ) vaLakkai - (?) Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] sUrajaprakAsa vahi aneka vikarALa2 bhAMti vikarALa vibhattI / isau dAya aNapAra, miLe jAya sAbaramattI / tadi caDhe rudhira nadI gaja tirai rekhaga viNi viDa rUparA / tAriyA jAMNi raghukuLa tilaka'", giravara saravara UparA / / 612 gaja bhir3aja'' par3i garaTTa' pragaTa baMdha' suji pAjAM / dhar3a bhar3a macha kacha DhAla, jaMgI havadAM-sa jihAjAM / miLi aMtrAbaLa sImALa, kamaLa phUla"khaLa kammaLa'6 / harakhi bharai piNahAra' jugiNa patra ghar3A rudhara 8 jaLa / haMsa jema grIdha paMkatI'6 huI, dIsai ghATa DarAMmaNau / asurAMNa vihaMDa' kIdhau 1 'abhai',riNa22 samaMda adhriyAMmaNau // 613 par3e34 'alI prAbadha'25 'alI jamAla'36 bahAdara / par3a8 'tarIna' 36 'abharAMma' 'mAMna' 'cUhar3a' khAM niDara / par3e deg khAMna siradAra, saida kAya' mAtra eha' suta / par3e sekha aliyAra, javana baMdhava 5 haphata'' juta / 1 sva. bhi| 2 kha. vikraal| 3 kha. bibhtii| 4 kha. ga. is| 5 kha. ga. ndi| 6 kha. vinn| 7 kha. bidd| 8 va. ga. taariiyaa| kha. raghukula / 10 kha. k| 11 kha. bhijaDa / 12 kha. ga. garaTa / 13 kha. ga. bNdhe| 14 kha. suNi / 15 sva. ga. phuule| 16 kha. kNmml| 17 kha. piNahAri / 18 kha. rudhira / 16 kha. ga. paMkati / 20 kha. vihNdd| 21 ga. kidho| 22 kha. rnn| 23 kha. ga. samudra / 24 kha. paMDe / 25 kha. prAvadda / ga. praabdd| 26 kha. jmmaal| ga. jammAla / 27 kha. baahaadr| 28 kha. ga. pddi| 26 kha. tniir| 30 kha. ga. pdde| 31 kha. kaaym| 23 kha. ga. ehai| 33 kha. ga. pdde| 34 kha. ga. alIyAra / 35 rU. phvNdhvaa| 36 ga. haphata / 612. vibhattI - vIbhatsa / rekhaga -( ? ) / viDa rUparA - bhayAvaha rUpake / saravara - samudra / 613. garaTTa - samUha / maMtrAvaLa - prAMteM / sImALa - zaivAla, kAI / kammaLa - zira / DarAMmaNI - bhayAvanA / asurAMNa - yavana / vihaMDa-saMhAra kara ke| adhriyAMmaNI bhayaMkara, bhayAvaha / 614. ( ? ) / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa kasamIrakhAMna mautaba kutaba, jhaTa' khAga mahamada 'phaijulA' hadAtullA' pharasa, pIrasAha kAma zrAsAkhAM gulahusana, mugaLa daravesa suji mahammada isathAna, 'sekha' mAyala' hara rahamatullA, pIroja, alAbaMdA ' tuka haidara bega husena, sAha Alama 90 11 daLa "" kukkabaMga gauhara baMdA, ujabaka 3 rosana alAha abadula 4 rajA, kheta * 13 doya irAMnarA | 15 par3e" bhar3a khAMnarA || 15 navalakhAMna aMgareja khAMna, hamasera" sunAhara" / sera vidArakhAMna. khAMna bahalola ujjabara18 / asatakhAMna alamasatakhAMna, 16 bulAkhAMna sabaghara *" / jamI khAMna jamaserakhAMna samasera sira vilaMdakhAMna ghAyala 'samara' bhATa lekha " baLi naha AgA prajAda * * baciyA ubhai pUra loha ani sraba 43 1 gaja / 30 kha. ujavakAM / e14. ( ? ) / 15. ( ? ) / 16. pUra 8 huye / 6 mahammada | 6 hamada / jhar3eM ' / 4 par3e // 614 isau tAva Ikhiyo, ghAya mugaLa 27 daLa ghAvAM / boho gaji asi ujabakAM", TUka dIThA umarAvAM / tumassa / serasa / bahAdara / jhar3e kaz ekha. ga. haMmada / . bujarakkabega | 13 kha. Ujabaka | 1 kha bhATa / 2 kha. jhaDe / 6 kha ga mahamada / 7 kha. ga. mahamada / 8 kha mAphala ! lIvaMdA | 11 kha. ga. dila / 12 zravadula rajA / ga. hujabbara / 21 kha. bela / 15 kha. ga. paDe / 16 kha. bulaSAMna | 22 kha. ga. bhaDe / 10 kha. 14 kha. 16 kha. hila pani / 17 kha. sanAhara / 18 kha. ga. vulaSAMna / 20 kha. savabbara / ma. sababbara / 23 kha. mujAba | 24 kha. baMcIyA / ga. vaciyA / 27 kha. mUgala / 28 kha. ga. cauhau / 25 kha. paDe / 26 kha. iissiiyau| 26 kha. [ 256 par3e 25 / / 16 3 kha. haddatullA / 4 kha. paDe / 5 kha prAsISAM / par3e - zastra prahAroMse pUrNa kSata-vikSata ho kara anya saba vIragati prApta Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] sUrajaprakAsa jur3e' mugaLa jAMNiyau', mAri nAMkhai' paLa mAMhai / mAMNa DAMNa taji mugaLa, lAja laMgarA tur3Ahai / vIjaLA jhATa hAthaLa vikhama, thATa par3e vyAkuLa thayau / 'abhamAla' mayaMda dekhai urar3a, gayaMda 'bilaMda''' bahuve 1 gayau / / 617 pALA hoya viNa' pamaMga, javana hAlai pamaMgA jima / uDai 13 pamaMga asavAra, tikai UDAMNa pavana tima / kaMdha dhar3a phUTAM kilama, rudhira chUTAM'5 rAtaMbara / jUTA bhaggA jAya keyaka'" tUTA bihu~dai'8 kara / judha mAMhi keyaka bAciyA jike, sara cavadhArAM saMga liyA / sira vilaMda' khAMna tiNa samai, hAthI mraga22 jima hAliyA23 / / 618 Aba joma taji asura, sura vihaMDAe'4 sAthAM / nATau rAma nabAba, hINa mada par3atA hAthAM / jAya kisU5 jIvato, dhAya asi 'abhau' dhubAvai / lagai na mAgAM lAra, virada raghuvaMsa'8 bulAvai / nAsatA khaLAM mArai nahIM, 'abhamala' viradadeg daIva tau / sira vila~da1 bhAji ahamada sahara, jiNahU~ 32 pahuMtau jIvatau // 616 1 kha. jaThaM / ga. juDe / kha. jaaNnniiyau| 3 ga. naaNsse| 4 kha. maaye| 5 kha. ga. tuddaae| 6 kha. bojlaaN| 7 kha. paDe / 8 kha. ga. dekhe| 6 kha. gy| 10 kha. villNd| 11 kha. bhajje / ga. bNjhe| 12 kha. biNi | ga. binn| 13 kha. uDe / 14 kha, ga. tike| 15 kha. ga. chttaaN| 16 kha. ga. juuttaa| 17 kha. keya ! 18 kha. bihu~ / 16 kha. baMciyA / 20 kha. saaliiyaa| 21 kha. bilNd| 22 kha. ga. mRga / 23 kha. hAlIyA / 24 kha. bihNddaae| 25 kha. kItUM / 26 kha. dhubAba / 27 kha. bird| 28 rghubs| 26 kha. nhaastaaN| 30 kha. bir| 31 kha. bilaMda / 32 kha, jiNahu~ / 617. mayaMda - siMha / gayaMda - haathii| bahuve gayau - bhAga gayA / 918. viNa - binA, rahita / pamaMga - ghor3A, hariNa / rAtaMbara- laal| bihuMdai - donoM / kara - hAtha / sara - tIra / cavadhArAM- bhaaloN| 616. prAba - kAMti, dIpti / joma - joza / asura- musalamAna, sara bulNdkhaa| sura - hindU / vihaMDAe - dhvaMsa karavA kara ke| nATau - bhAga gyaa| pahu~to - pahu~ca gayA / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [261 kavitta doDhau ima jItau 'abhamAla' vAra' nabatti' bajAe / lUTi pArabA liyA lUTi, asi gaja bahau lAe / 'vila~da'6 taNA bADhiyA, rUka jhATAM ravadAyaNa / cyAra sahasa cyArasai, aso terA asurAyaNa' / jiNa majhi'' vivarau' judau, mugaLa par3i rUpa mayaMdA / sau 4 pAlakhInasIna'5 pATha asavArAM'6 gayaMdA / a par3e sAha jANai isA, Avai Ama'' dIvAMNameM / tAjIma taNA bhar3a tInasai, ghaNA avara ghamasAMNameM / / 620 chappaya kavitta bhar3a'8 payadaLa gaja bhir3aja par3e vila~darA' aMpArAM / nako pAra2 ghAyalAM, huvA loha mai sumArAM / ulA bhaDa ekasau vIsa paDiyAne 4 jiNa vArAM55 / pamaMga par3e paMcasai26, dhamaka' selAM khaga dhArAM / sAta sai huvA ghAyala subhaTa'8, laDai 6 'abhai' jasa vada liyau / AjarA vAra majhi pohau" avaMra, judha ima kiNe na jIpiyau / / 621 1 kha. biir| 2 kha. navabatti / ga. nvvtti| 3 kha. bjaae| 4 kha. loyaa| 5 kha. ga. bauhau| 6 kha bilNd| 7 kha. baaddh'iiyaa| ga. vaaddh'iyaa| 8 vrdaaynn| 1 kha. shNs| 10 kha. asraaynn| 11 kha. mjh| 12 kha. bivrau| 13 kha. ga. myNdaaN| 14 kha. pau| 15 kha. sAlaSonasIna / 16 kha. ga. asavAra / 17 kha. ga. prAMba / 18 kha. bhaya / 19 kha. paDe / 20 kha. bilNd| 21 kha. ko| 22 kha. paay| 23 kha. ga. uulaa| 24 kha. ga. paDIyA / 25 kha. jinnbaaraaN| 26 kha. paaNcs| 27 kha. dhmss| 28 kha. subhdd| 26 kha. laDe / 30 kha. ga. vRda / 31 kha. liiyo| 32 kha. ga. maajrii| 33 kha. bAra / 34 kha. ga. poho| 35 kha. jiipiiyau| 620. prabhamAla - mahArAjA abhysiNh| nabatti - naubata, nagAr3A / prArabA-topa / asi - azva, ghodd'aa| bADhiyA - kATa DAle / ravadAyaNa - musalamAna / asurAyaNa musalamAna / vivarau - vRtAnta, bhed| mayaMda - ( ? ) ghamasAMNa - yuddha / 621. payadaLa - padAti, pyAde / bhir3aja - ghor3A / ghamaka - prahAroM / abha - mahArAjA abhaya __siNh| poho- prabhu, rAjA / avara - any| jIpiyo - jItA, vijayI huA / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] sUrajaprakAsa bhomi miLe dhar3a bhAra, miLe' daLa 'vila~da 'giradAM' / nijhAM' miLe paLa gUda miLe hAkA sarahaddA / miLe Isa ruMDamALa, miLe'' rata vapata sakattI / miLe bhAMNa rikha acaMbha, miLe pIrAM baLa mattI / AsIsa miLe'6 dIdhI hUtAM, ridhu kor3a'8 juga rAjanUM / judha jIta virada moTA jikai 6, miLe 'prabhA' mahArAja // 622 miLe'suvara raMbha hura, preta bhakha miLe3 apaMpara / miLe4 bhakha naharALa miLe6 bhakha khecara bhUcara / soca miLe sira vila~da 8 bhIca khaLa miLe 6 misattI / miLe' dAha irAMNa miLe3 muradhara kIrattI / daLa jIta 5 miLe 6 baMdhava dahuM" subhaTa 8 miLe samAjanUM / judha jIta virada moTA jikai ' miLe 2 'abhA' mahArAja // 623 1 kha. mile| 2 kha. bilNdd| 3 kha. girdaaN| 4 kha. niphaa| 5 sva. mile / 6 kha. gAla / 7 kha. ga. mile| 8 ga. sarahadAM / 6 kha. mile| 10 kha. ruddmli| 11 kha. ga. mile| 12 kha. sktii| 13 kha. mile| 14 kha. ga. mile| 15 kha. blimttii| 16 kha. mile| 17 kha. ridhuu| 18 kha. koddi| 16 ga. jike / 20 ga. maahaaraajnN| 21 kha mile| 22 kha. subr| 23 kha. mile| 24 kha. ga. mile| 25 kha. bhssss| 26 kha. ga. mile| 27 kha. ga. mile| 28 kha. bilaMda / 26 kha. ga. mile| 30 kha. bhsbhistii| 31 kha. ga. mile| 32 kha. ga. IrAna / 33 kha. mile| 34 kha. kortii| 35 kha. jiit| 36 sva. ga. mile / 37 kha. vaMha / ga. duii| 38 kha. subhddaaN| 36 kha. ga. mile| 40 kha. bird| 41 kha. jike / ga. jIke / 42 kha. mile| 43 kha. mAhArAja / ga. raajneN| 622. bhIma - bhUmi / giradAM - garda, dhUli / nijhAM - giddha pkssii| paLa-gUda - mAMsa-piMDa / Isa - mahAdeva / rata - rakta / trapata - tRpta / bhAga- sUrya / rikha - nArada RSi / acaMbha - aaashcry| pIrAM baLa mattI- ( ? ) / prabhA - mahArAjA abhayasiMha / 623. suvara - sundara pti| raMbha- raMbhA, apsraa| hara-parI, apsraa| maharALa - mAMsAhArI hiMsaka pazu / bhIca - yoddhA / misatI- bahizta, svrg| vAha - jalana / kIrattI- kIti, yaza / prabhA-mahArAjA abhysiNh| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 263 ima jIpai' Aviyo', mahArAjA' rAjesvara' / saidAMnA' vAjatAM gayaMda gAjatAM paTAjhara / pharaharatAM gaja dhajAM, ghaNA graha mahatAM ghUmara / gharaharatAM kotilAM, camara hotAM sira causara / bhari mugata thALa vadhAviyau, kAMmaNa kaLasa vRMdAviyo / a~gU' joma pUra chibatau' urasa 'abhamala' DerAM Aviyau // 624 rAti vase mahArAja' dIta Ugai'5 sajhiyA' daLa / kALa rUpa kaThaThiyA", hoya vikarALa18 jhaLAhaLa / aja' 'abhau' Aviyau pUra vaji21 vikhama traMbALA5 / vapadhUje 'sira vila~da'24 vIca5 phere16 visaTALA / tadi kahe tApa mAMne turaka, tihUM6 chaka chAMDi tarAjakA / mahi saraba arAbA de miLa, mhai' baMdA mahArAjakA 2 // 625 1 kha. jiipe| 2 kha. praaviiyau| 3 kha. ga. mAhArAja / 4 kha. ga. rAjesura / 5 kha. sAyadAnAM / ga. saidAMnAM / 6 kha. bAjatAM / 7 kha. baadhaaviiyo| 8 kha. kAmaNi / 6 kha. bNdhvoyo| 10 kha. aNg| 11 sva. chivto| 12 kha. praaviiyau| 13 kha. bse| 14 kha. ga. maahaaraaj| 15 kha. ug| 16 ga. sajhIyA / 17 kha. ktthtthiiyo| 18 kha. bikraal| 19 kha. aje| 20 kha. praadhiiyo| 21 kha. baji / 22 ga. baabaalaa| 23 kha. dhuuje| 24 kha. bilaMda / 25 kha. biic| 26 kha. pharai / 27 kha. bisttaalaa| 28 ga. maane| 26 kha. bihuuN| 30 va. ga. sahara / 31 kha. ga. mai| 32 ga. mAhArAjakA / 624. jIpa - vijayI ho kara / saidAMnA = zAdiyAnA - maMgala vAdya / paTAjhara - masta haathii| pharaharatAM - phaharAte hue| gahamahatAM- bhIr3a yA samUha banAte hue| ghUmara - senA, dl| causara - cAroM ora / mugata - motI / SadhAviyo - svAgata kiyA / kAMmaNa - kAminI, strii| vaMdAviyo - abhivAdana krvaayaa| aMgU- zarIra / prabhamala - mahArAjA abhysiNh| 625. bIta - prAditya / kaThaThiyA - prasthAna kiyA, ravAne hue| ajai - ( ajaya, jisako koI jIta na sake ? ) / vikhama - viSama, bhayaMkara / bALA - magAr3oM / visaTALA - madhyastha / tApa - rauba, aAtaMka / chaka-(?) / baMdA - sevaka / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] sUrajaprakAsa par3e' pAya sira vila~da', jAMNai saraNAya sadhArAM / mhai baMdA hukamakA ema' kahiyau uNa vArAM / avara rakhata prArabAM kile vaMciyA 'adhikArAM' / jikai kiyA sahI nijara, kilA' deg sahita'' koThArAM / jadi hoya rUMkha patajhar3a jihI, subhar3AM viNi dukha saaliyau"| AgarA disI sira-vila~da15 ima, hINa mANa hoya hAliyau 6 // 626 ghAyala ujabaka ghaNA, mare" mukkAMma mukkAMmAM'8 / tiyAM' halai20 gADatau 1 gAma ThAMmAM gaDha gAMmAM / majala majala melato23 mIra khAMnAM umarAvAM / hAthiyoM jima madahINa gayau4 paurasa taji gAMvAM / ahamadAbAda 26 bici" Agarai, ghora8 huI mugaLAM ghaNI / kahatAM na pAra pAvai tikau 6, giNatAM nahIM jAvai ' giNI / / 627 hauM ijati bhaMga dvaigau asura, miLe na tiNa mUhamada' / gayau dilI taji prAgare, vidha7 iNahUMta 'vila~da' / / 628 1 kha. ga, paDe / 2 kha, bilNd| 3 kha. ga. jAMNi / 4 kha. ga. mai| 5 ga. aima / 6 kha ga. khiiyau| 7 kha. bNciiyaa| ga. vacIyA / 8 kha. ga. jike| 6 kha. ga kiiyaa| 10 kha. kilo| 11 kha. shitaa| 12 kha. ga. ruup| 13 kha. binni| 14 kha. ga. saaliiyau| 15 kha. bilaMda / 16 kha. ga. haaliiyau| 17 kha. ga. mr| 18 kha. ga. mukaaNmaa| 16 kha. ga. tiiyaaN| 20 kha. ga. hle| 21 kha. gaagaaddto| 22 kha. melhto| 23 kha. ga. hAthI / 24 ga. gyo| 25 ga. porasa / 26 kha ga. ahamadAvAda / 27 ga. vici / 28 kha. ghori| 26 kha. ga. tikaaN| 30 ga. nheN| 31 kha. jaae| 32 kha. ga. gnnii| 33 kha. dohA / ga. dohau| 34 kha. ga. Ijati / 35 ga. mile| 36 sva. mahamaMda / ga. gahamada / 67 kha. bidhi / ga. vidhi / 626. saraNAya = sadhAra - zaraNa meM Aye huekI rakSA karane vaalaa| rakhata - dhana-daulata / pAravA - topa, baMdUka, astra-zastra prAdi sAmAna / vaciyA- avaziSTa rahe / subhar3A- yoddhaaoN| hAliyo - calA, calA gyaa| 627. mukkAma mukkAmA - sthAna-sthAna pr| majala - yAtrAmeM Thaharane kA sthAna, maMjila / ghora - gora, kabra / 928 ijati - ijjata, prtisstthaa| vidha iNahUMta - isa prakArase / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 265 kavitta chappaya' ahamadapura aopiyA', amala vajIra' 'bhArA' / iLA vadhai ANaMda prajA sukha vadhai apArA / dhAr3Ayata dhUjiyA', sahata marahaTA sakAjA / satari sahasa dhara sakaLa, maMDai thAMNA mahArAjA / sAharai vAga 'abhamala' supaha kari mukAma Uchaba' kiyau / jyotikha'' trikALadarasI tiyAM'', dIpamALa muharata diyo' 5 // 926 dIpamALa dina ubhaLa16, sakau' daLa bahaLa' 8 siMgAre / sahara uchava siNagAra, jarI javahUra'6 jaratAre / AvAdAna pravAsa karai' chir3akAva12 gulAbAM / sAhavAMna23 jarakasI, maMDai4 par3adA maharAvAM / ji* gilama vichAyata takhata chatra, tArakasI caMdra tAMNiyA 6 / mahArAja padhAraNa maMtriyAM8, kilAMbIcaDaMbara kiyA' // 630 1 kha. ga. pratiyoM meM yaha zabda nahIM hai| 2 kha. propiiyaa| 3 kha. vjjiir| 4 kha. bdhe| 5 kha. dhuujiiyaa| 6 ga. mrhaattaaN| 7 kha. ga. maMDe / 8 ga. maahaaraajaa| kha. baagi| 10 kha. ga. uchv| 11 kha. ga. kiiyau| 12 kha. ga. jotiSa / 13 kha. jiiyaa| ga. drsiitiiyaaN| 14 kha. ga. mahurata / 15 kha. ga. diiyo| 16 ka. yujhala / 17 kha. ga. sko| 18 kha. vh| 16 kha. jahUra / ga. jvhr| 20 kha. prAvAsa / 21 kha. kre| 22 kha. chaDakAva / 23 kha. ga. sAIvAna / 24 kha. ga. mNdde| 25 kha. chaki / 26 kha. taagiiyaa| 27 kha. ga. mAhArAja / 28 kha. maMtrIyAM / 26 kha. bIci / ga. vIca / 30 kha. ga. ddbbr| 31 'kha. ga. kiiyaa| 926. prabhArA- mahArojA abhayasiMhakA / iLA --pRthvI / dhAr3Ayata - DAkU, Dakaita / abhamala - mahArAjA abhayasiMha / trikALadarasI - trikAlako dekhane vAle (trikAlajJa ) dIpamALa - diipaavlii| 630. maharAvA - dvAra prAdike Upara kA arddha-maMDalAkAra bhAga / tArakasI-dhAtuke tAroMkA banA kAma / caMdra - candovA, sAyavAna (?) / DaMbara - sajAvaTa / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] sUrajaprakAsa pahari' tAsa pausAka' , bhaLaLa javahara dhara' bhUkhaNa / aMbara gulAbAM atara ghaNA kari DaMbara virada ghaNa / sAja kanaka naga sasatra' karai bulagAra" sakAjA / subhaTa maMtrI duja sukavi, mahA uchaba mahArAjA" / gaja bhir3aja jarI javahara garaka, dopa musALAM vaNi' DaMbara / uNa vAra camara hotAM 'abhau', gaja caDhiyau'2 dhArai gumara // 631 vaji" naubata murasaLAM, halai 6 caturaMga bhaLAhaLa / joti musAlAM jagai jhaLaLa posAka jhaLAhaLa / pUri ghari ghari dIpaka', koDi koDeka aNaMkaLa / ahamadapura propiyo', kanaka dvArakA taNI kaLa / Aviyau' sahara majhi pohau uchapa, lakhAM dhamaLa maMgaLa labhau / *tadi dharai chatra baiThau takhati, ahamadapura chatrapati abhau // 632 1 kha. prhi| 2 ga. posAka / 3 kha dhri| 4 kha. ddbbr| 5 kha. ga. sastra / 6 sva. kase / ga kre| 7 kha. bulagAra / 8 kha. subhdd| 6 kha. ga. maahaa| 10 kha. ga. maahaaraaj| 11 kha. bnni| 12 kha. cddh'iiyo| ga. cddh'iyo| 13 kha. dhAre / 14 kha. baji / 15 kha. nauvati / 16 kha. ga. hle| 17 kha. ga. puri| 18 kha. ga. dIpakka / 16 kha propiiyo| 20 kha. dvaarikaa| 21 kha. AvIyo / ga. praaviiyo| 22 kha. ga. pohau| *yaha paMkti kha' prati meM nahIM hai| 631. tAsa - eka prakArakA bahumUlya jaradojIkA kpdd'aa| bhaLaLa - dedIpyamAna, camaka yukta / javahara - javAhirAta / bhUkhaNa - praabhuussnn| aMbara - eka prakArakI sugaMdhita vastu / bulagAra - (?) / musALA - moTI battI jisake nIce pakar3aneke lie kAThakA moTA dastA lagA rahatA hai, mshaal| DaMbara - cakAcauMdha, prakAza / prabho - mahArAjA abhayasiMha / gumara - gavaM / 632. murasaLo - vAdya vizeSa / caturaMga - senA / bhaLAhaLa - dedIpyamAna / jhaLaLa - cakA caudha karatI huI, dedIpyamAna / koDi - umaMga, utsAha / koDeka - umaMgameM / aNakaLa - vIra / propiyo - zobhita huaa| kaLa - prakAra, bhAMti / poho- raajaa| dhamaLamaMgala - mAMgalika gAyana / labhau- prApta huaa| chatrapatI- raajaa| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa nati' raMga rAga aneka , karai natikAra' kaLAvaMta / karai salAma aneka, niDara anamI sira nAvaMta' / asapatirA AparA, subhar3a bahu maMtrI sakAjA / sAjhe nijara salAma rajai iNa vidha' mahArAjA / kari kari asIsa kavi guNa kahai, soyA Uca samAjarau / ravi caMda jitai kAyama rahau, rAja teja mahArAjarau // 633 dahA cakrabati dina dina caugaNe, sukha tapa teja sakAja / satari sahasa muradhara sahita, mAMNa dhara mahArAja'' // 634 jotAM jor3a na dUsarau, dhara hiMduvAMNAM dhAma / 'abhamala' sUra15 huvai'2 'urai' 'sAhU' jasau saMgrAma / / 635 dAtarAM dAtA dujhala, sUrAM sUra sakAja / atuLIbaLa rAjai 'abhau', ise teja tapa Aja' / / 636 chaMda motIdAMma sakau ana rAja sadITha samAja / 'abhaimala' jor3a karai kuNa'" Aja / ' 1 kha. ga. nRti| 2 ga. nRtikAra / 3 kha. nAmata / 4 kha. bauho| 5 kha. bidhi / ga. vidhi| 6 kha. ga. maahaaraajaa| 7 kha. maahaaraajrau| 8 kha. dohaa| ga. dohA / 6 kha. ga. cakravati / 10 kha. ga. mAhArAja / 11 kha. ga. tuuN| 12 kha. ga. tuhuMdai / *cinhAMkita padyAMza 'kha.' pratimeM nahIM hai| "yahAMse Age 'kha' pratimeM nimna paMktiyAM aura prApta huI haiM-- , "sAhU poho deSi jikai tapasAra / helAM jima mokaliyo hujadAra // " 13 kha. ga. isa / 14 kha. praap| 15 kha. kuMga / noTa:-ye paMktiyAM 'kha' prati meM do bAra likhI huI haiN| 633. natikAra - nRtya yA nAca karane vaalaa| kaLAvaMta - gAyaka-samudAya, dakSa, pravINa / __nAvaMta - jhukAte haiN| raja- prasanna hotA hai| asIsa - AzISa / guNa - kvitaa| 934. cakrabati - rAjA / mANa- upabhoga karatA hai / 635. jor3a-samAna, tulya / 636. dujhl-viir| rAja- zobhAyamAna hotA hai| tp-aishvryH|| 637. sakau - saba / ana rAja - anya raajaa| abhemala - mahArAjA abhayasiMha / jor3a smaantaa| Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] sUrajaprakA 3 sahU' paha Apa jise ma~travesa / pagAM lagi kIdha dhaNI jima pesa // / 637 cha dikhaNI daLa paurasa bAdhi / ayau' 'ka~TharAja' karUra asAvi 1 sUvA" jima' mAra diyA " jhaTa sAra / 11 12 suratti ujaiNataNA' siradAra / / 638 13 0 14 5 isau " ' ka~TharAja' jikau' 919 daLa pUraba chibai sAMmhAM tiNa hUMta saMgrAMma miLa" uvarAja" maMtrI e37, ( ? ) / 38. chaLe (vaLa ) ? davAMNa - vIra / 18 16 davAMNa / samAMNa / 16 23 juTA tiNahUMta jikai 25 daLAM kari bhUjha luTai 4 lAhAM khaLa mAri * DerAM kamaMdhaja bhUpataNau jasa lar3Ayaka 'kaMTha' dhikhaMtiya lAya / suja dIdha bhajAya / 27 bhar3AM 'ma~triya' sakAja / maharAja / / 636 jamarAMNa / dakhiNAMNa / asi lIdha / 3 kha zrAya / 4 kha. maMtrabesa / 5 kha laga / 2 kha. ga. pauhau / 7 kha. ga. Ayau / 12 kha. sUrati / 13 8 10 kha. mAri / kha. sUbA / 6 kha. ga. jiNa | prajeNataNa / ga. ujeNa / 1 kha. ga. sAhU | 6 ka. badhi / 11 kha. dIyA 15 kha. ga. jiko / 16 kha. daIvAMNa / 17 kha. prAyo / 15 kha. ga. pUra / 16 kha. chive / ga. chivaM / 20 kha. ga. mile / 22 kha. mAhArAja / 23 kha. jike| ga. tike / 24 kha. lUTe / ? 25 ga. mAra / 26 ka. kha. derAM / 27 kha. dhiSaMtIya / ga. dhiSaMtI / 28 kha. maMtrIyAM / ga. maMtrIya / 26 kha suji / 14 kha. Isau / ga. iso / ga. zrayo / 21 kha. yuvarAja / kIdha // 640 - kaMTharAja - kaMThAjI nAmaka marahaThA / suratti - sUrata nagara / 636. sAMmhAM - sAmane | 40 jamarAMga - jabaradasta / bhUjha - yuddha | dakhiNAMNa - dakSiNa dizA, dakSiNa dizAkA / 41. lar3Ayaka - lar3AI karane vAlA, lar3AkU / kaMTha - kaMThAjI / dhikhaMtiya - prajvalita | lAya - dAvAgni, zrAga suja usa vaha / dIdha - diye / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajatrakAsa mAre' daLa lUTaiya'paMca' mukAMma / nave khaMDa sIsa huvau jasa nAMma // 641 kuLibhAMNa / bhaMDAriyatA maMtrI dilI ' ' amaresa' hutau daivAMNa' / jikau" piDa' sUra dasA paravINa' 10 99 2 I hai syAMma dharama su- lINa" / / 942 14 17 1 liyAM'' suta 'khIma' bhujAM raja lAja asappatihaMta sUM kodha" arajja 6 / jikai vidha kIdha phatai mahArAja* 22 kahI ghara gujjara" kaththa e" sakAja / / 943 su 23 katha eha khai ma 12 3 .24 mahammada sAha 1 khAsa vicai paha" vAha | 27 ga. dIlI / 12 kha. piMDa | 1 kha. ga. mAre / 2 kha. ga. lUTeya / 3 kha pAMca ga. huvo / 6 kha. ga. bhaMDArIya / 7 kha tAma / 10 kha. davAMNa / dir3ha / ga. ditu / 18 kha. ga. sukIdha / guga. gujara ga. mahamadasAha / 25 kha. zrASe / ga. zrASe / 28 kha pauhau / ga. pauha / 11 kha. ga. jiko / 15 ga. sulIna / 16 kha. ga. loyAM 16 kha prarambha / ga. zraraja / 20 ga. mAhArAja / 21 kha. 22 kha. kattha / ga. katha / 23 kha. aiha / 24 kha mahaMmadasAha | 26 kha. aMba / ga. prAMba / 27 kha. bica / / - [ 26e 4 ga. namai / 5 kha. hUvau / 6 . hutau / ga. huto / 14 kha. 41. sIsa - Upara, para / 42 bhaMDAriya- zrosavAla vaMzakA eka gotra / kuLi bhAMga - apane vaMzakA sUrya / zramaresa amarasiMha bhaMDArI jo dillI meM bAdazAhake pAsa mahArAjA abhayasiMhajI kI ora se vakIla ke rUpameM rahatA thA / daiyAMNa - diivaan| jiko baha ( amarasiMha bhaMDArI ) rahe | su-loNa - vaha svAmibhakta thA / - 13 kha. paravIra / 17 kha. labha / ga laja / 43. khIma- amarasiMha bhaMDArIkA pitA khImasI bhaMDArI / raja - rAjya / prasappatihUta - bAdazAhase / jikai - jisa vidha prakAra / kaththa - vRttAnta, hAla | 44. - kahatA hai| paha- prabhu rAjA / vAha - zAbAsa, dhanya dhanya / - Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] sUrajaprakAsa puNaM' pahare pAMNa grahaMtAM pAMNa / sake tima hIja kahai suratAMNa / / 944 phuramANa saneha dilesa / 5 7 diyA " munasaba' badhArAi desa / sArI" jovatAM ani hidusthAna' / duvau" naha jor3a kau khaga 4 diyA * 11 nAtha aphera / phartapura bhUMjhaNa javanna nabAba' rahai nita jera / 3 vikApura 3 jesalamera haipura prAMna duraMga baLe" pura DUMgara" vAMsahavALa" / sevai paga rAvaLa bheji rasALa / luNApura nAyaka jera lagAMNa / rahai paga sevaka cALaka .12 dAMna / / 645 14 vila~da' 1 umeda" / / 646 4 kha. dIyAM / / 1 kha. puNe / 2 kha. ga. pohau / 3 . ga. grahaMtAMI / 6 kha. munasappa / 7 kha vadhArAIdesa / ga. vadhArAidesa sathana / 10 ga. duvo / bIkApura / ga. vIkApura / ga. cale / 17 kha. DuMgara / 11 kha. javvana / ga. javana / 14 kha. bilaMda | - rAMNa / / 647 8. sAro / 15 kha. ga. umaMda | 18 kha. bAMsabAhAla / ga. vAMsahavAla / 12 kha. navAva / 44. puNe - kahatA hai / pAMNa - hI / 45. phuramANa - paravAnA, AjJApatra | dilesa dillIza, bAdazAha / badhArAi bar3hatI, vRddhi | sArau - saba / ani anya dUsarA duvau dUsarA jor3a - samAna / khaga dAna - vIratA aura vadAnyatA / 5 kha. dIyA / kha. hodu13 kha. 16 kha. bale / 16 kha. lUNApura / - 1 946. aphera - vIra / javanna - yavana / jera- zrAdhIna / vikApura bIkAnera | vilaMba = bulaMda - bar3A athavA sara buleMda / zrahaipura - hipura, nAgapura, nAgaura / 47. vaLe- aura phira pura DUMgara - DUMgarapura / vAMsahavALA vAMsavAr3A / rasALa - bheMTa ? cALaka rAMNa - cAlukya vaMzakA rAjA / - Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 271 sirohiya' IDara rAja samAja / ridhU haLavada' jhAlAMpati rAja / jAr3ecA siMgAraja rAvaLa jAMma / vaLe bhujanerataNau variyAMma / / 648 sarAcaMda pArakaresa sadhesa / huvai paga sevaka prAya hamesa / sarAM lagi sAMbhari tIra samaMda / namai pagi Aya itA nara iMda // 646 bharai DaeNDa raita taNI vidha'' bhAya / *prathIpati" pheri lagAvata pAya / su sau'2 gajahaMta karaMta salAma / mahA hama tamma sahai atimAMma / / 650 dakhai tadi nIjara'4 daulatidAsa / * prathIpata'5 dITha karaMta prakAsa / isI16 vidha'7 pAya namata apAra / jiyAM pala haMta karata jahAra // 651 1 kha. ga. siirohiiy| 2 kha. hlvdd| 3 kha. jaaddec| 4 kha. ga. vle| 5kha. bhujnairtnnau| 6 kha . ga. sUrAcaMda / 7 kha. hushre| ga. hau| 8 kha. pgi| 6 ga. rati / *cinhAMkita paMktiyAM 'kha' pratimeM nahIM haiN| 10 kha. bidhi / ga. vidhi / 11 kha. ga. prithiipti| 12 ga. to| 13 ga. dArSa / 14 ga. nijhara / 15 kha. ga. prithIpati / 16 ga. isi / 17 kha. bidhi / ga. vidhi / 648. ridhU - nizcaya / jAr3ecA - yAdava vaMzakI eka shaakhaa| rAvaLa-jAMma - jAmanagarakA rAjA jAmarAvala / bhujanera - bhujanagara / variyAMma - zreSTha / 946. surAcaMda - eka pradezakA nAma / pArakarema - eka pradezakA nAma / saMdhesa - siMdha pradeza, siNdhudesh| sarAM samaMda - sAMbhara jhIlase lekara samudraparyanta / pagi - crnnoNmeN| nara-iMda - narendra, raajaa| 950. vidha - prakAra / bhAya - samAna / hama tamma - rauba, aAtaMka / ati-mAMma = ehatamAma - adhikAra-kSetra athavA intajAma, prabaMdha ( ?) 951. dakhe - kahate haiN| nojara daulatidAsa - aApakI najara - daulatake hama dAsa haiM / jiyAM - jaise / juhAra - abhivAdana / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] sUrajaprakAsa isai' tapa taja rajai 'ajamAla" taNau maharAja kavitta chappa 'abhaimala' Aja / 6 isai teja tapi prAja, rajai 'abhamala' maharAjA / varaNa hUMta vasesa sudana khaga rAja samAjA / satara sahaMsa gujarAta dharA nava sahaMsa muradvara / eka sahaMsa dhara pravara, amala itarI dhara Upara " vaNi samaMda hRda 12 cakravati vibhau, urar3a rIjha chaka AviyoM surijaprakAsa guNa iNa samai, kahai srI mukha" kahAviyo " / / 653 10 | .14 17 18 o khaMDa - prasasta - balamIka, haNUM nATaka ' adhyAtama | droNa paraba' raghuvaMsa', sArasuta vyAyakaraNa hima / haTha pradIpa asTaMga vaLai tapa sAra graMtha vara / ATha graMtha jyotisa 3, .22 sarasa saMgItaha sAgara / , 4 kha. tathA 7 kha. varaNaNa / 1 kha ite / 2 kha. rajamAla / ga. pratiyoM meM yaha zabda nahIM hai / 8. biseSa ga. baseSa | uppara / 12 kha. ga. hadda | ga. zrImuSi / 3 kha. mahArAja / ga. mAhArAja / 5 kha tana / 6 kha. ga. mAhArAjA / 6 kha. ga. sasAjA / 10 kha. ga. eka / 13 kha. ga. zrAvIyau / 14 kha. iNi / 15 11 kha. ga. kha. zrImuSi / 16 kha. ga. kahAnIyo / 17 ga. nATika / 18 kha. parava / 16 kha. ga. rughavaMsa / 20 kha. vaiyAkaraNa / ga. bayAyakaraNa / 21 kha. ga. aSTaMga | 22 kha. ga. bale / 23 kha ga jotisa / // 652 52. tapa - aizvayaM / prabhaimala - mahArAjA abhayasiMha / raje zobhAyamAna hotA hai / ajamala - mahArAjA ajItasiMha / 53. tapi - aizvarya / rajaM zobhita hotA hai / zrabhamala - - sAhasa / rIjha guNa- kAvya / kahAviyoM zreSTha dAna / khaga - talavAra / muraddhara - mAravAr3a hukUmata / vibho - vaibhava / urar3a prakAsa - sUrajaprakAsa nAmaka graMtha / 54. khaMDa- prasastabalamIka - vAlmIki rAmAyaNa / haNUM nATaka - hanumad nATaka / zradhyAtama - adhyAtma rAmAyaNa / droNa paraba - mahAbhAratAntargata droNa parva nAmaka aMza / sArasuta - sArasvata nAmaka vyAkaraNa / hima- hemacaMdra jainakA vyAkaraNa | haThapradIpa - ( yoga kA grantha ? ) | mahArAjA abhayasiMha / sudana - | zramala adhikAra, rAjya, dAna / chaka pUrNaM / surijakahalavAyA / - - Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa [ 273 sUra saMgAra' vinoda vIra dharama sAsatra dhAraNa / alaMkAra khaTa bhAkha, vivadha bhAkhA * visatAraNa / kavi kisaba rAgamALA sakaLa, vrahama gInAMna vatAvasI / sUrijaprakAsa guNa sIkhasI, atarA guNa tai pAvasI / / 654 kaLapabicha subha karaNa, sUra dAtA rijhavArAM / nATa - sAla ura taNau, sUba kAyarAM gavArAM / gahara pUra baha guNAM'', mahA kavitAM mana mohai / rAjAM ani rAiyAM' 2, sIsa gaja aMkusa sohai / pragaTa sI dasa disa Upara, tiko' 'amara dhara aMbara tima / sUrajiprakAsi' 'abhasAharau', jAsa sUraja'8 prakAsa' jima / / 655 hA. satraisai 1 samata2 satyAsiya 23, vija24 dasamI25 sani jIta / vadi6 kAtika 7 guNa varaNiyau 28, dasamI vAra adIta / vaNiyau 6 guNa ika va rasa vica, ukati aratha aNapAra / chaMda anusTupa kariu jana, sata paMca sAta hajAra / 1 kha. ga. zRMgAra / 2 kha. binod| 3 kha. ga. biir| 4 kha. ga. dhrm| 5 kha. vividha / ga. bibidha / 6 kha. ga. kisava / 7 sa. ga. vtaasii| 8 kha. suri / 6. kha. suuri| 10 kha. ga. bho| 11 kha. gunni| 12 kha. ga. raaiiyaaN| 13 kha. siis| 14 kha. ga. dsai| 15 kha. ga. uupraa| 16 kha. ga. tiko| 17 kha. sUrajaprakAsa | ga. sUrajaprakAsi / 18 kha. suurij| 16 sva. ga. prkaas| 20 kha. dohA / ga. dauhaa| 21 kha. ga. strs| 22 kha. saMbata / 23 kha. ga. satyAsIya / 24 kha. bij| 25 kha. ga. dasami / 26 kha. bdi| 27 kha. ga. kaatig| 28 kha. brnniiyau| ga. vrnniiyau| 26 kha. ga. bnniiyau| 30 va. barasa / 31 kha. ga. vici / 32 kha. anuSTup / ga anuSTupa / 954 brahama-gInAMna - brahma-jJAna / 655. kalapavicha - kalpavRkSa / nATasAla - jabaradasta | gahara - gAMbhIrya / prabhasAha - mahA rAjA abhysiNh| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] sUrajaprakAsa 'abhA'taNo subha najara ati, vadhi' chaka sukavi vidhAMna' / kurava dAMna lahiyo' adhika, kahiyau' karaNIdAMna / / 656 kavitta chappaya harakha ghaNA chaka hUMta, kahai guNa ghaNA kavesara' / jaMga ghaNA jItasI, mahArAjA rAja Isura / mulaka ghaNA dAbasI, ghaNA karasI sukha vida, ghaNA / ghaNA lAkha pasAva, ghaNA desI gaja sAMsaNa / 'abhamAla' ghaNA karasI uchaba, kavi guNa ghaNA kahAvaso / ima ghaNA varasI tapasI 'gaMbhau' prasidha ghaNA vada pAvasI / / 657 dhuva sumera aMbara dharA, sUraja caMda sakAja / mahArAjA'ra 'abhamAla'rau, ridhU itA jugarAja // 658 *sUraja' hUMta pragaTayau karaNa", suNyau 5 savehI" loi / 'karaNai sUraja' prakAsa kiya, rasa adabhuta hai soi // 656 1 kha. badhi / 2 kha. ga. bidhaan| 3 kha. ga. lhiiyo| 4 kha. ga. kahIyo / 5 kha. ga. kvesur| 6 kha, ga. maahaaraajaa| 7 kha. rAjesura / 8 kha. varasa / 6. kha. vRda / ga vRd| 10 kha. prati meM yaha zIrSaka nahIM hai| ga. dohaa| 11 kha. sUrija / ga. suurjh| 12 kha. ga. bhaahaaraajaa| 13 ga. suurjh| 14 ga. krn| 15 ga. sunyo / cinhAMkita paMktiyAM 'kha.' prati meM nahIM haiN| 16 ga. srvhii| 17 ga. karane / 18 ga. suur| 16 adbht| 20 ga. soI / 656. prabhA - mahArAjA abhayasiMha / chaka - joza, utsAha / 957. kavesara - kavIzvara, mahAkavi, kvi| dAbasI - adhikAra meM kregaa| prabhamAla - mahArAjA abhayasiMha / guNa - kAvya, kvitaa| tapasI- aizvarya kA upayoga kregaa| abhI- mahArAjA abhayasiMha 658. dhuva - dhra va / sumera - sumerU parvata / aMbara - prAkAsa / ridhU - aTala / 656. loi - lok| karaNa- kavi karaNIdAna / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrajaprakAsa 9 grahapati sUra prakAsate, bahira divasa rUpaka sUraja prakAsatai, aMtara nitta iti zrI mahArAjAdhirAja mahArAja rAjesvara * strI strI strI strI strI prabhasIMghajI ro graMtha nAMma sUraja - prakAma kaviyA " karaNIdAna rau kahiyau saMpUraNa saM0 10 1807.... 1ga vAhira / 2 kha. mAhArAjAdhirAja / 3 kha. ga. mahArAjA / zvara / 5 kha. ga. prabhaisiMghajI / 6 kha. suurij| ga. sUrajha / 8. karanIdAMna / kha. ga. saMpUrNa / 10 'kha' prati meM nahIM haiM / mAtotama / yahAM para 'kha' prati meM || zrI rastu || || zrubhaM bhavatu || || zrI || prakAsa / ujAsa || 660 - noTa: - 'kha' tathA 'ga.' pratiyoM meM yahAM se zrAge lipikoM ke likhe hue nimna varNana alagaalaga milate haiM: - [ 275 'kha' prati meM : saMvat 1884 rA phAlguNa zuklA / 15 / zanivAsare || likhitaM boDA magadata / yodha nagare | mAnasiMha rAje zubham / / sUrajaprakAsa graMtha saMkhyA / 6224 / / lekhaka pAThakayo / 'ga' prati meM: mAse prAsAda mAse zukla pakSa SaSTI 6 tithau guruvAreM pothI mahArAjA zrI zrI zrI zrI sadhajIrI || liSataM / rAmacaMda sevaka cotharAMma sudha karatavyaM vadhnora nagara madhye lipi kRta cAturmAsa karatavyaM / mAhArAjAjI zrI praSesIMghajI dIrghAyu / maMgalaM leSakAnAMca | pAThakAnAMca maMgala | maMgalaM sarvalokAMnAM bhUmi bhUpati maMgalaM // 1 // // kavitta // 1 1 tuma pravIna vidhya jathA yogya jAnu saba guna ke gahiyA hita saba su vicAroM hauM / lIye "subha rIta viparIta kaha bIsaM nAhya parama sugyAMna vidhya sabai ura dhArau hauM / para upagArI rIta saMta saba mila prAI, soya zrama tuma dhare kArajya sudhArau hauM / sakala aratha ThAkura zrI siMghajaku suphala, phalo thiratA hamArI karau sabai guna dhArauM hauM / 1 4 kha. rAjarAje 7 kha. ga. kavIyA / saMvata 1841 varSe iti zrubha bhavatu valyANamastu leSaka pAThaka dIrghAyu vAcaM bhaNe tyAMnu bhrAstrIvacana rAma rAma vAcasIH // zrI // 11 277 11 // zrI // 60. grahapati - sUrya / ujAsa - prakAza / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 nAmAnukramaNikA aMgada 71, aMgareja 187, 253 aMgAraka 117 aMtaka 46 aMdha (aMdhakAsura) 25, 26 aMdhaka 246 aMbAnayaresa 158 prakhatesa 166 prakhamala 241,243 akhamAla 86, 133, 150 AkhA 111 akhAvata 146, 156, 166 akhAhara 52 akhau 110, 120, 143, 147, 150, - 186, 204, 207, 244 pracaLAvata 210, 212 pracaLesa 86 prachara 247 praccharA 43 acharA 247 ajaMbA 227 aMjana 241 prajanna 56, 182 prajaMba 227 prajabAvata 74, 118, 222 ajabesa 63, 118, 147, 153, 154 ajabba 62, 63, 60, 146, 227 ajamati 164 prajamAla 272 prajA 167 prajAvata 45,122.154, 161, 222 ajIta 201 ajUba 12 ajai-kapi 113 ajau 132, 148, 146, 150 aNaMda 63, 116 aNaMdAvata 66, 106, 110, 150, 216, 216 aNadesa 71 araNadesa 61, 63, 133, 137, 201 aNadau 127, 165. 206, 226, 234 praNa-vata 118 pravIta 273 pradha-rAja 166, 234 adhyAtama 272, pranapAla 65, 212, 213 anA 246 anala-paMkha 37 anopa 60, 106, 112, 137, 161, 212, 244 anAvata 64, 73, 67, 66, 122, 138, 147, 150, 216 anusTupa 273, 150, 151, 207, 216, 232 anau 63, 106, 140, 147, 151, apacchara 205 apachara 246, 254, 255 abadAra 163, 234 abadularajA 256 prabarasa 12 prabalakkha 12 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabA 163 abU gira 156 abha 125, 274 prabha-Uta 61 prabhapattiya 36 abhapatI 22 prabhamala 1, 23, 25, 244, 245, 247, 248, 252, 260, 262, 265, 267, 272 prabhamAla 26, 37, 41, 47, 126, 200, 248, 246, 250, 251, 260, 261, 274 prabhamunya 106 prabhammala 62 abhayasIMgha 17 prabha-rAMma 81, 258 amarIma 80 prabhasAha 4, 46, 273 prabhA 21, 24, 44, 77, 125, 136, 165, 164, 245, 248, 256, 262, 265 abhAyaNa 2 prabhAvata 86, 127, 201 prabha 3, 22, 24, 258, 261 prabhaimala 41, 48, 65, 68, 77, 155, 167, 163, 272 abhaisIMgha 22, 44, 46 abhau 2, 41, 73, 123, 216, 216, 225, 260, 263, 266, 274 amara 236, 241 amarA 171 amarA-pura 155 amarAvata 107, 134, 145, 161 amaresa 58, 112, 153, 157, 266 amAMna 133, 161 pramAvasa 38 prammara 58,64, 73, 156 ammaraloka 56 ammarasIMga 151 ammarasIMgha 68, 110 ammarasoMgha 157 parajaNa 242 arajjaNa 57 aradhanArI nATesura 254 araba 10, 28 arAbA 263 arijjaNa-sAha 86 alamasatakhAMna 256 alI 28, 40, 103, 167 alI-prAbadha 258 pralI jamAla 258 alI mahamaMda 103 allAha 34 allI janAMda 40 prabadAra 163 asaTammI 2 asata-khAMna 256 asapati 267 prasappati 266 asamegha 181, 186 asura (musalamAna) 41, 154, 195, 210, 215, 225, 237, 239, 246, 254, 255, 260, 267 asurAMNa (musalamAna) 66, 175, 197 asurAyaNa 261 asTaMga 272 ahamaMda 72, 78 ahamadapura 265, 266 ahamadAbAda 254, 264 prahamadasahara 260 ahiraNa 17 prAMmakhAsa 264 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I Ida 232 IDara 271 IrAna 30 Isa 71, 662 IsaphahAM 4 IsaphA 33 Isara 76, 14, 131, 207, 216, 228, 234 prAmadIvAMNa 261 prAgarA 264 prAgarai 264 prAgAmrajAda 256 prANaMda 64,61, 133, 191 prANaMdarAMma 184 prANaMdasiMgha 65 pANaMdasI 63 AbanUMsI 13 bhArakaTTa 5 mAlAtIna 10 prAvadhAnalI 40 prAsakarana 105 prAsa. 194 prAsaphA 4, 33 bhAsala 172, 231 prAsAkhA 254 prAsAvarI 16 prAsura (musalamAna) 4 ugarAvata 151 ugaresa 153 ugraseNa 153 ujabaka 256 ujabakka 77, 252 ujaiNiya 161 ujaiNa 268 ujjabara 266 uda 164 udAvata 71, 73, 104, 117, 120, 121, 134, 142, 145, 166 udagira 185 udaicaMda 173 udasiMgha 184, 208 udau 58, 133 umeda 57, 64, 74,62, 111, 118, 128, 146, 151, 270 umedaka 67, 120, 132 umedaha 123, 133, 137 urajaNa 123 urajjasiMgha 75 iMdara 107 iMdau 156 iMdra 256, 257 iMdrajIta 2 iMdra dhAnakha 6 iMdrabhANa 134, 136, 145 idrasAha 122 iMdrasiMgha 63 iMdrasIMgha 227, 237, 238 irAMNa 262 irAna 256 inatullA 164 imAma 4 isathAMna 256 Uva 53, 14, 108, 111, 130, 131, 174, 176, 221, 226 Udaka 130 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UvabhAga 143 Udala 60, 67, 18, 123, 126, 161, 206, 208, 223 UdalasAha 160 Udaha 121 Udahara 245 UdaharA 113, 221 Udaharau 116 UdAvata 65 Uhar3a 141, 225 auraga 162 kaMTha 268 kaMTharAja 268 kacarAvata 128 kachavAha 62 kachI 11 kajalIvani 5 kAjAMkA 164 kaThiyAMNa 11 kanako 212 kanaha 102 kanaujAM 34 kanna 76 kanha 26 kanhAvata 66 kapALI 252 kapirAja 2 kapirAjA 2,37 kabaDI 36 kamaMdha 2, 23, 30 57, 256 kamaMdhaja 81, 117, 126, 268 kamaMdhAya 76 kamadha 253 kamadhaja 1, 40, 196, 236 kamadhajja 57, 206, 214, 216 kamadhajjayaM 236, 240 kamadhANa 167 kamamesa 123 karaNa 274 karaNasiMha 51 karaNIdAna 74 karaNesa 216 karaNe 74, 274 karaNota 65, 123, 128, 146. 217, 222 karaNo 216, 220, 230 karana 215 karanAjaLa 51 karanI 231 karanota 123, 201 karanauta 71 karanI 217 karanna 67, 110, 118 karamasihota 223 karammasiyota 223 karIma 165 kalama (musalamAna) 247, 253 kalamma 33, 67 kalAvata 84, 67, 18, 133, 223 kalitrI 66 kaliyAMNa 53, 61, 64, 131, 135 kalo 61, 72, 119, 228, 233 kalyANa 233 kasamIrakhAMna 256 kAMna 66 kAnha 67, 133, 206, 213, 244, 245 kAjama 256 kAgar3A 12 kAtika 273 kAdamatesa 134 kAbilasIMgha 21. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] kAyamma 3, 40 kAsima 221 kitI 131 kiratesa 61, 208 kilama 4, 28, 203, 205, 206, 212, 216, 223, 233, 255, 260 kilamAMNa 22, 66, 134, 230, 242 kilamAka 160 kilamesa 63, 156 kilamma 34, 55, 86 kilammaka 112, 157, 174 kilammesa 31 kisana 164, 241, 244 kisanAvata 72, 216, 223 kisanesa 55, 60, 128, 156, 245 kisano 241 kisana 55, 133, 136 kisamasI 12 kisora 60, 138, 148, 218 kIratasiMgha 64 kuMpAvata 66 karama 158, 245, 247 keta 44, 48 kesarIhi 161 kesava 138 kehara 56, 67, 68, 148, 152, 158, 161, 162, 164, 167, 168, 184, 185, 226, 230 kehari 58, 56, 108, 110, 116, 137, 147, 167, 232, 242 kehariyA 185 kehariyo 161, 222 keharI 12, 237, 241 karavA 30 koma 2 krana 201 nota 148, 201 Rnna 51, 57, 104, 110, 135, 137, 146, 201, 202, 230, 245 kuMbhAvata 231 kuja rakkabaMga 256 kujAbata 154 kutaba 256 kumaita 12 kurAMNa 26, 33, 40 kusaLasiMha 50 kulAvata 66, 112, 118, 143, 154, 226 kulaLAhara 81 kusaLesa 50, 51, 60, 72, 74, 77, 86, 60, 65, 152, 158 kusaLo 228 kUpa 68, 80, 213 kUpaharA 215, 245 khaMDa prasata balamIka 272 khaMDIvana 50 khaghAra 10 khaMdhArI 10 khagesa 61 khar3agAvata 215 khar3agesa 72, 131 khAMkhI baMdhAM 253 khavAsa 184 khAna 81, 83, 6, 61, 63, 65, 68, 118, 226, 232, 256 khAMna bahalola 256 khAMna siradAra 258 khir3iyo 171 khociya 184, 234 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giradhIra 234 giramera 64, 135, 144, 204, 210, khoma 76, 160, 177, 210, 213, 266 khIva karanna 147 khImanAM 222 khurasANa 52, 71, 82, 62, 68, 136, 164, 236 khurAsAMNa 4, kheta 135, 165 khetala 146, 150, 171, 164 khetasiyota 143 khema 64, 127, 135 khema karani 228 khya saLahacaMda 182 khvAjA bagasa 164 gaMga 16, 84, 137, 140, 176, 236 gaMga-dhAra 54 gaMgeva 20 gajaNa 238 gajapati 247 gajabaMdha 238 gajasAha 68, 74, 17, 152 gajasIMgha 134 gajAvaMta 160 gajau 66, 147 gajjara 105 garIbahadAsa 122 gahalota 161, 234 gAjIyasAha 110 gAhar3amalla 173 giraddhara 131, 174 giraddharadAsa 174 giradhara 25 giradhAra 175 giradhAriya 175 girasutA 255 gujarAta 272 gujjara 266 guNadAsa 143 gumAna 60, 100, 106, 106, 134, 210, 215, 226 guraDa 23, 25 gulajAra 12 gulamIra 3 gulamIra khAMna 3 gulahasana 256 gulAba 236, 240 gUjara. 33, 187 gUjara-khaMDa 187 gUjarA 33 gokaLa 38, 131, 146 gokaLaUta 184 gokaLadAsa 153, 211, 240, 241 gopALa 183 gopiyanAdha 123, 132, 147 gopai 164 goyaMda 62, 140 soyaMdadAsa 68,118 gorakha 167 gorakhadAsa 167 . goradhanota 121, 148, 160 govaradhanna 61, 68, 122, 155 govida 23 gaudAvata 65 gauradhanota 120 gauhara 256 gyAMna 106, 218 grIkhama 24, 75, 148, 184 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAsI 184 111 bo vAraNa 226 dha caMga 10 caMda 71, 73, e6, 140, 143, 150, 178, 163, 205 caMdaNa 37 caMdaharau 89 caMdra 165 caMdra bhAMNa 158, 218 caMdra - seNa caMdrahAsa 73 caMpA 13 ca cakavA 12 vaha 106 are (cagayAM ) 226, 231 caturAvata 134 caturesa 148, 202 catra-koTa 158 catra- bhuja 71, 86 camarALa 46, 106, 123, 137, 166 224 carakha 6 carakha-dAra 8 naI 10 cahANa 175 cahuvaNa 155 cahvANa 155, 193, 194 cANUra 241 cAMpa 211 cAMpAvata 46, 50, 66, 214 cAMmaMDa-pUta 20 cAraNa 167, 172 cALaka 270 I cIna 5 cuMDAvata 132 cugala (cugalAM) 213 cuvaNa 228 cUMpa 213 cUra-syAMma 17 cUhar3a-khAM 258 cUhar3a khAMna 81 ceci 102 caina 158, 221 cainakaranna 127 cauDA 46 cauLAvata 64 causaTTa 251 chatau 62, 70 jagar3a 165 jagata 224 jagatAyata 66 jagatesa 60, 76, 147, 215 jagatau 224 cha jaganAtha 57, 136, 254 jagatapati 242 ja jagamAla 150, 228, 22e jagarAMma 61, 63, 116 jagau 151 jaTALa 250 jaTiyALa 250 jagarAja 65 jagarUpa 68, 136, 224 jagasAha 60 jagAvata 63, 64, 140, 145, 147, 150, 158, 156 jaDaLaga 237 janameja 256 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - . .. .. .. jAma 271 jAgAvata 64 jAr3eMcA 271 jAdava 228 jAlaMdhara 45 jAlama 237 jAlamau 237 jAlima 240 jAlimA 237 jAlimasAha 67 jilaharI 13 jIvaNa 69, 120, 145, 202, 232 jIvaNadAsa 64, 88, 120, 143, . jamaMda 13 jamajALa 115 jamadharaM 246 jamaserakhAMna 256 jamAna 137 jamIkhAMna 256 jayacaMda 1 jayatesa 210 jayadeva 162 jayarAma 172 jayasAha 122, 158, 184 jayasIMgha 146 jarakasI 265 jaLaMdhara 158 jalAla 165 jalo 216 jallAla 164 javana 201, 203, 215, 216, 221, 222, 224, 227, 226, 251, 255, 260 javanAMNa 182, 207, 210, 222 javanesa 58, 131, 140, 166, 208 javanna 111, 181, 270 javAMna 81.118, 157, 176, 214, jasakaranna 128 jasakanna 65, 131, 214 jasarAja 85, 116, 140, 168, 191 jasavaMta 59 jasA 86, 136, 161 jasAvata 61, 73, 66, 108, 106, 112, 133, 146, 148, 151, 156, 166, 226 jasAvasiMha 226 jasa 115 jaso 85, 116, 148, 207, 211, 233, 242 jIvaNau 165 jujhAra 147 jugAvata 116 jurA 112 jugiraNa 258 jujaThThala 52 judha-hara 158 jarAvara 116, 120, 157, 156 jurAbarasIMgha 112. 121 jUhAra 66, 271 jeTha 36, 78 jesaLamera 270 jaikaraNesa 183 jaicaMda 26 jaita 60, 63, 73, 84, 85, 86, 67 96, 104, 106, 121, 123, 126, 127, 131, 135, 141, 142, 146, 152, 159, 160, 191, 204, 207, 210, 211, 215, 220, 224, 226 jaitahamAla 135 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaima sAha 123 jaisalamera 143 joga 120, 136, 152, 210 jogaNi 250 jogaNI 255 jogAraMbha 84 jogAvata 66, 105, 161 jogiyadAsa 202 jodha 65, 76, 66, 100 110, 118 136, 215, 224, 235, 244 jodhahadAsa jodhahara 113 jodhaharAM 113 jodhANa 16 jodhA 45, 111 nodhAvata 104 jora 200, 218, 245 morAvara 66, 68 jorAvara aMta 73 jorAvarasiMgha 61, 63 jorAvarasadha 66, 108 joroM 68,66 jyotiSa 265 jyotisa 272 jvAlAmukhI 35 bha kAlAMpati 271 kuMbhAra 62, 148 zubhAvata 71, 104 bhUbhAra 211, 215, 228 mUMjha 104 bhUMjhaNa 270 jha jhaNa 270 bhUjha 218 ThAkurasIha 177, 185 [ C ] DAkadAra 8 DUMgara 146, 14, 270 DUMgarasIha 74 taMga 66 takhau 204 Da tarabUja 256 tariyanna 76, 81, 82 tarIna 80, 82, 83 tAjavalI 194 tAjIma 261 timaMgaLa 126 tiDAM 39 tiloka 64 toDa 36 ta turaka 227, 263 turakANa 218 turakI 10 turakkAMNa 168 tuchIvAsa 192 tuLasI 16 teja 57, 100, 121, 127, 137, 163, 201, 212, 220, 227, 241 tejakaranna 128 tejala 147, 228 tejAvata 56 tejo 112, 131 tor3A 21 toraNa 101 trikALadarasI 265 thaLI 11 thAMna 136, 177 tha Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daivANa 238 vaIvAMNa 116 daIvAMna 10 dakSa 84 vajjoNa 31 datta 142, 254 dayALa 184 daragaha daragAha 22 daravesa 256 daLakanna 128, 217 daLapati 161, 166 daLasAha 61, 74, 77, 156, 177, 215 daLasAhi 155 dalAvata 73, 107, 141, 154, 157 218, 222, 227 dalAvatasIMgha 122 valI 52 dalau 52, 60, 63, 107, 133, 146 202, 217, 225, 237 dasamI 273 dase-kaMdha 31 dAMna 18, 212, 244 dipAvata 120, 173 dilI 264 dilIpata 161 dIpa 77, 65, 177 dIpamALa 35, 265 dujjaNasIMgha 157 duraMga 74 durakebA 10 duragAvata 123, 140, 226 durajaNasIMga 155 durajjaNa 106 durajjaNa 141 durajjaNasIMgha 123, 155 dUjaNa 216 dUda 151, 217, 243 dUdaharau 87 deva 65, 146, 178, 180, 201 devakarana 64,66, 147 deukranota 148, 211 devapurA 226 devarAja 234 devAvata 71 devicaMda 177 deviyasIMgha 56, 214 devIcaMda 118 devIsIMgha 242 . dauDhiyadAra 234 daulatasAha 208 daulatasIMgha 14, 159 daulahasIMgha 156 dauliyau (dauliya) 165 dragapALa 23, 35 droNAgira 23 droNaparaba 272 dvarAvata 150 dvarau 148 dvArakA 266 dvAramatI 150 dhadhavAr3a 168 dhanar3a 164 dhanarAja 144 dhanarUpa 177 dhanAvata 58 dhaniye 165 dhaniyau 164 dhanI 120, 218, 233 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] dhara-gUjara 62, 158 dharamAvata 171 dharA 177 ghavecA 78, 134 dhAMdhala 160, 233 dhAMdhila 186 dhAMdhU 164 dhAvar3a 185, 186 dhirA 155 dhirAja 166 dhirAhara 172 dhIra 231 dhIraja 217 dhIrajasIMgha 241 dhUhar3a 51, 54, 106, 120, 172, 225, 244 naMdalAla 181,183, 233 naMdI 84 nakIba 4 nagAracI 165 nagau 132 nathammala 161 nathau 140 nadhalavUta 218 nabAba 26, 40 nabbAba 6,31 narapALa 233 narasiMgha 45, 62 narAMpati 157 narAyaNadAsa 60 narAvata 138, 140, 150 narahara 247 narU 184 narUdara 158 narau 60, 135, 186 navakoTa 50, 62 navalakhAMna 256 navalAvata 223 navalau 223 navalla 171 navasahasa 21 nabI 166 nAresura 255 nAtha 51, 63, 86, 66, 108, 120, 130, 154, 206, 216, 233, 245 nAthau 145 nAdALaUta 213 nAyaka 164 nArada 26, 80, 106, 163, 187, 252 nAhara 54, 60, 61, 104, 121, 141, 145, 146, 152, 155, 161, 226 nAharakhA 138, 161 nAharakhAMna 133, 166, 187 nAharaUta 152 nAharasAha 152 nAharasIha 121 nAharau 195 nijara 165 nibAba 45, 270 nilAgara 46 nisATa 156 nisAra 86 nIbAharau 124 neNa (naNasI) 178 naukoTa 30 pa paMcakalyANa 13 paMca-mukha 211 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] paMcoLiya 182, 232 paMDa 52, 56 paMDava 216, 245 paMDavesa 71 par3adAra 165 par3ihAra 161, 234 paTa-sicAMNa 13 paTau 101 pArAtha 37 pALa 137, 184 pAlakhI nasIna 261 pAvasa 5 pAsahavAna 184 pAhar3a 223 pAhar3asIMga 118 pita 106 pithA 183 pithAvata 136 pirAga 158 pirohita 161 piLA-akhatesa 166 pItha 213, 231 pIthala 63, 70, 60, 146, 210, paThANa 40 patajhar3a 264 patasAha 167 patA 136 patALa 35 patAkta 56, 17, 113, 122, 123, 202, 226 patau 100, 103, 111, 145, 201, 202, 213, 220 patha 21 padaMma 247 padame 247 padamesa 56, 83, 123, 140, 146, 152, 208 padamau 208, 212, 215, 222 padamma 57, 66, 73, 75, 107, 145 162 paratApa 56, 61, 102, 112, 118, pIthala Uta 65 pIthAvata 110, 136 pora 33 pIrasA paika 165 porasAha 256 pIroja 256 pura DUMgara 270 purAMNa 33, 142 purohita 226 pUbU 54 pUra 206 pUraNasIMgha 136 pUraba 164 pUrabiyau 226 pUraviyA 141 pUrabba 5 pema 65, 66, 116, 121, 200 226, 238 poma 177 pausa 114 parI 18, 107, 203, 252 pAMDava 30, 131, 182, 241 pAtala 65, 151, 245 pAtalasAha 146 pAtau 103 pAtha 46 58, 103, 110, 224 pArakaresa 271 pAratha 220 pArabatI 26 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 / pratANa 153, 162, 210 prathirAja 241 prathiIsiMgha 70 praLe kALa 2 prithIrAja 150 prohita 183 phatamAla 63, 70, 148, 153, 210 phatAvata 64, 68, 70, 75, 108, 110, 123, 148, 150, 217 phatai 232 phatecaMda 173 phataipura 270 phatau 56, 104, 121 pharasa 256 phAga 114, 126,185 phAgaNa 50 phAtamA 4 phAtiyA 28 phiraMga 5,28 phiraMgAMna 27 phiraMgiya 38 phaijulA 256 phaujadAra 6 bakhatesa 2, 65, 73, 61, 63, 65, 146, 171, 162, 196, 200, 201, 206, 216 bakhatau 210, 223 bagasAvata 138 bagasI 3 bagasa 165 bagasau 72, 217 bacharAja 120, 178 badarau 233 badriyadAsa 140 badriyasiMgha 71 badrI 68, 134 badrIyadAsa 112 balAvata 134 bali 114 balukhAMna 164 bahalIma 80 bahAdara 62, 65, 67, 120, 164 228, 238, 240, 243 bahAdaraUta 72 bahAdarasAha 65, 152 bahAdarasIMgha 61 bAgha 118, 147, 212, 219 bAraTa 167 bAraTha 171 bArahaTha 230 bAlakisana 182 bAvali 114 vAsaga 246 bAhAdaraUta 86 bijAvata 89 bilaMda 260 bIMjha 5 budha 244 bulagAra 23 ba baMkIyadAsa 142 baMgassa 65 baMgALa 36, 68, 143, 144, 166, 250 baMgALaka 18, 112, 158, 185 baeNgALiya 126 bakhata 66, 235 bakhatasIMha 196 bakhatasI 151 bakhatAvata 206 bakhatAvara 12 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 / badhau 206 bhImar3A 11, 241 bulAkhAMna 256 bhujanagara 11 baitALa 26 bhujanera 271 bha bhUma 86 bhUpati 136 bhaMDAriya 174, 175, 176, 266 bhUpALa 242 bhaMDArI 174 bhUma 88 bhagavaMta 76, 61, 67, 164, 241, 247 bhairava 54, 243 bhagavAna 66, 71, 76, 133, 130, bhairavadAsa 102 147, 152, 189 bhoja 74, 63, 137, 136, 204 bhagona 242 bhojaharA 130 bhaTI 144, 146 bhojAvata 186 bhadAbata 132 bhoma 87 bhava 121 bhavasIMgha 204 bhavAniyadAsa 227 maMcha 228 bhAMja 136 maMjughokhA 247 bhAMNa 51, 66, 108, 106, 112, maMDaLA 138 123, 135, 144 maMDaLau 225 bhAMNa-pasAva 41 maMDora 143 bhAu 76, 64, 121, 220, 245 maMDovara 143, 244 bhAuedAsa 152 macharIka 156, 202 bhAU 57, 63, 66, 152 madana 64 bhAkhara 138, 151 madhA 75, 82 bhAgacaMdota 138, 160 madhAvata 64, 76, 251, 202, 226 bhAgavaMta 16, 33 madhau 146, 222 bhATiya 143, 151 manarupa 207, 206 bhAdravA 6,34,36,38 manapa 140 bhAyaNa 161 manoharadAsa 133 bhAratha 16, 33, 56, 156, 173 mantrau 163 bhArasiMgha 216 marU 113 bhAramalota 136 bhArahamala 225 malAnUra 166 bhimAjaLa 55 maliyAgiri 160 bhIma 57, 63, 70, 71, 72, 100, malegira 87 108, 126, 134, 136, 204, mavAtIkhAMna 165 214, 216, 216, 226, 242 | mahakrana 126 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] mahanna 201 mahatA 183 mahamaMda 4, 103 mahammada 166, 256 mahammadasAha 266 maharAMNa 111, 170, 216, 166 maharAMpati 188 mahaveMca 135 mahApati 186, 188 mahArikha 67 mahikrana 151 mahinna 151, 233 mahiyAra 171 mahirAMNa 156, 208, 247 mahImurataba 76 mahunau 227 mahobatasiMgha 67 mahaukamasIMgha 100 mAMgaLiyA 160, 163 mAMgaLiyau 232, 234 mAMDaNa 64, 133 mAMDaNota 213 mANika 102 mAMna 8, 10, 116, 117, 118, 147, 150, 192, 214, 244, 258 mAMnaDa 81, 245 mAMnar3akhAna 81 mADha 153 mAdhava 73,157 mAdhavadAsa 154 mAdhavasAha 154 mAdhavasIMgha 111 mAdhAvata 63 mAyala 256 mAkSarAva 46 mAruva 252 mArU 118 mAla 53, 108, 146, 158, 162, 225 mAlavI 11 mAla-vIkha 16 mAhava 46. 56, 73, 88, 106, 110 131, 135, 137, 148, 182, 202, 216, 225, 226, 231 mAhabasAha 108, 137 mAhasiMha 46 mAhiyadAsa 177 mAheva 11 mirA 122 mIra 50, 64, 67, 107, 114, 136, 146, 150, 187, 234, 257, 264 mukaMda 53, 118, 128, 151, 170, 176 mukaMvAvata 140, 202, 213, 224 mukadesa 64, 85, 154, 168, 166 mukaMdau 151 mukanesa 135, 136 mukanna 74 mugaLa 27, 182, 213, 232, 236, 238, 236, 247, 252, 254, 256. 260, 261, 264 mugaLAMNa 108, 116, 122, 142, 219 mugaLANiyAM 1 mugaLALa 222, 257 muggaLa 52, 53, 66, 70, 72, 77, 78, 61, 6.5, 68, 102, 106, 106, 116, 125, 135, 140, 182, 161, 206 mujAIda 166 muni-iMdra 246 munirAja 204 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ momanA 10 mohakama 236 mohakAvata 14 mohaNa 121, 157, 206 mohaNasIMgha 120, 156 mohanadAsa 108 mautaba 256 mauhakAvata 63, 14 mauhakkama 61 mohaukama Uta 96 mridhau 165 munesa 165 munyaMda 243 muraddhara 272 muradhara 262, 267 muragharA 11 muraLI 165 muraharI 13 murAriya 154 mulAbAra 5 muLAvAra 10 musako 12 musida 10 musaida 10 muhako 266 muhakkama 136 muhaNota 178 muhammada 256 mUMgaLa 116 mUgaLa 84, 117, 120, 121, 140, 151, 153, 155, 156, 163, 168, 171, 219, 228 mujAyada 164 mahammada 264 megha 136, 137, 148, 224, 226 meghaDaMbara 7, 27 meghaDamara meDatarnara 77 mer3atiyA 77, 82, 100, 203, 211 mer3atau 244 mera-gira 21 mecha 51, 64, 136, 146, 151, 170, 206, 210, 213, 214, 215, 217 mokama 57, 206 mokamasIMgha 147 mokaLaUta 85 raMbha 30, 18, 106, 113, 155, 165, 188, 160, 206, 208, 206, 220, 246, 262 raMbhA 34 ragatavaMsI 236 raghu 72, 258 raghunAtha 41, 78, 121, 180, 212, 214 raghupati 24 raghuvaMsa 272 rajapUta 254 raNachor3a 163 raNadhIra 146 raNAvata 134 ratana 25, 154, 241 ratanAgara 71, 161, 176 ratanAvata 208, 219 ratanesa 61, 86, 66, 176 ramAiNa 173 ramAkaMtha 25 ramAyaNa 16 rayaNa 165 raLIyAvara 47 ravada 206, 208, 238, 236, 240, 244, 245, 247, 251 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] rakhavAyaNa 261 ravadALa 2, 30, 35, 44, 54, 57, 60,71, 86, 126, 232, 242, 245 rasA 176 rasAvata 146 rasau 154 rahamatulA 256 rahamANa 66 rAMNai 8 rAMNaga 157 rANiyavAsa 12 rAma 2, 28, 31, 35, 37, 48, 56, 63, 67, 66, 70, 86, 18, 116 521, 136, 152, 162, 200, 204, 206, 207, 208, 210, 211, 214, 222, 228, 240, 241, 242, 244, 256 rAmacaMdresa 173 rAMmacaMdrota 208 rAMmaNA 64, 236 rAmanabAba 260 rAMmasI 63 rAmAyaNa 2, 41, 40 rAMmau 73 rAvaNa 2,20, 45 rAidraha 11 rAudra 11 rAgamALA 273 rAghAvata 65 rAjakhAM 195 rAMjar3a 51, 57, 69, 113, 123, 136, 146, 165, 207 rAjar3a-Uta 220 rAjar3e 244 rAjasI 245 rAjAdhirAja 196 rAThaur3a 80 rAphajI 28, 33 rAyapALa 141, 226 rAyamalota 62, 85 rAyasiMgha 65 rAyasIMgha 66, 220 rAvaLa 135, 270, 271 rAsAvata 56 rAsau 131, 150 rAha 44 rAhadAra 16 rikha 47,76, 83, 202, 262 rikha-rAja 208, 252 riNa-chor3a 62, 143, 154, 180, 162, 164 riNAjaLa 176 ruMDamALa 106, 142 rughanAtha 60, 68, 245 rughau 131 rudAvata 62 rudra 127 rudraggaNa 84 rudrAyaNa 187 rUpa 150, 153, 233 rUpaharA 225 rUpAvata 140 rUmaharI 10 rUma 82, 86 63, 66, 107, 118, 121, 141, 147, 150, 153, 212, 216, 226, 227, 232, 233 reMNAyara 57 raivata pasAva 166, 169 raMNa 116, 135, 136, 178, 176, 180 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va parada [ 18 ] reNAtara-Uta 183 raiNAyara 176 vaMko 141 ravA 5 vaMdAvanadAsa 138 roda 108, 110, 115, 118, 116, vakkhata 71 122, 144, 146, 150, 165, vakhata 154 162, 163, 248, 251 vakhatAvara 76 rodra 52, 78 vakhatesa 56, 66 rosana alAha 256 vanarAja 226 rosanI 10, 12 banarAva 67 rohar3a-rAMNa 167 vanirAja rohar3iyau 230 vamalliya 78 rauMda 65 varaMgana 185 rauda 46, 67, 207, 208, 213 varasALa 2 raudALa 250 varasIMgha 211 raudra 78 valA 158 raudrava 156, 184 vasaMta 41, 82, 252 raudrAMNa vAMko 141 vAMsahavALa 245 vAgha 104, 106, 214 laMka 2, 23, 26, 41, 200 vAghAvata 63 laMkI 17 vAda ahamada 2 lakhadhIra 58, 131, 177, 211, 219, cAyaNa 16 224 vAraMga 165 lakhamaNa 24 vArI 165 lakhAvata 116, 131, 224 vikApura 270 lakha 162 vijapALa 22, 60, 137, 141, 148, lakhau 120, 146, 163, 225 232, 235, 236 lachamaNa 2 vijapALau 22, 25 lAkha pasAva 274 vijAvata 62, 62, 116, 135, 150, lAkhaurI 12 lAla 65, 72, 100, 104, 131, vijesa 176 150, 153, 154, 171, 173, bijedasamI 273 165, 208, 214, 217, 218, vijaimala 226 245 vijau 146, 163, 165 lUNapura 270 vidAMmI 12 lodiya 232 vira-mAMNa 140 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] vilaMda 38, 36, 41, 44, 45, 76, saMgItaha sAgara 272 66. 176. 163, 221, 246, saMgau 133, 138 247, 246, 250, 251, 252, saMgrAma 122, 146 256, 261, 262,264, 270 saMjAba 12 viladesa 31 saMbhara 153 villAyata 27 saMbharavALa 153 visanesa 134, 201, 246, 247 saMbharIka 245 visanau 212 saMbhu 243 visanna 58, 114, 171 samaMda 13 vihAriya 106, 138, 136, 143, 151, 195 sakatAvata 108, 148 vihAriyakhAM 163 sakatesa 62, 134, 140 vihAriyadAsa 104, 162, 224 sakatI 245 ghojhAjaLa8 sagata 213 vIThaLa 18, 143 sagatAvata 54, 58 voThaLadAsa 66, 133 sagatesa 52, 73, 105, 147, 153, vIdaharA 138 201, 240 bIra 26, 70, 231 sagatI 215 . vIra-bhadra 26, 37, 252, 255 satAvata 146, 157 vIrama 62,157, 161 satAha 100 vIrAMNa 168 satidAna 171 vIsahatha 25 satyAsiyau 273 veda 142, 181 satrasAla 62, 122, 37 vaiNa 63, 135, 208 sadamAla 223 vaiNAvata 65 sadAvata 65, 100, 212 vaitALa 26 sadau 143, 184 vairiyasAla 135, 157 sanakAdika 180 vairau 243 sani 273 vyAsa 73, 173, 233 sapatAsa 18, 23, 47, 186, 167 vrajagira 237 sabaja 12 vrajapALa 146 sabaLAvata 68, 120. 153, 155, vrajarAja 24, 200 222, 231 brahmAMNa 171 sabaLesa 57, 74, 12, 106 118, vidAvanadAsa 245 160 sa samIpamukati 180 saMkara 26, 163, 225 samau 65 saMgIta-sAra 272 sameLa 60 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 / samasera bahAdura 256 / sayada 3,18,40 sayadANa 167 saraNA 12 saradAra 77, 83, 66, 211 216, 227 sarapha 165 sara-bulaMda 25, 36 sarassati 190 sariyana 81 sarInaha 40 sarUpa 76, 226, 242 salema 103 salau 208 savAi 238 savAiya 110, 112, 116, 214, 227, 245 savAiyasIMgha 116 savAI 240 savAIsiMgha 89 sahadeva 183 sahasamAla 146 sahasAvata 140, 151, 207 sahANiya 161 sAMgaNa 222 sAMduvAM 231 sAMbhari 271 sAMbhaLa 118 sAMmAbata 185 sAma 65,64 sAMmaMta 71, 68, 131, 216, 236, 244 sAMmata 72, 100, 148, 153, 214, 216 sAMmataUta 214 sAMmata caMda 178 sAMmata sAha 65 sAMmata siMgha 76 sAMmata sIMgha 236 samiLa 112 sAMmaLa Uta 210 sAMmaLadAsa 191, 228 sAMvata 63 sAMvaLa 64, 86, 135 sAMvaLadAsa 76 sAjoti 36 sAtama 2 sAdala 121, 123 sAdULasIha 242 sAbaramatta 78 sAbaramattI 258 sArasuta vyAkaraNa 272 sAlAMNa 5 sAlima 240 sAlimo 236 sAhaMsamala 56 sAha 4, 192 sAhapAlama 256 sAhaba 136 sAhavAna 265 sAhijAdau 2 sAhiba 61, 146, 152, 206, 232 sAhibakhAM 264 sAhibakhAMna 56, 65, 74, 132, 136, 141, 157, 161 sAhibajyAdau 2 sAhibasiMgha 104 sAhibasIMgha 161 sAhU 160, 196, 267 siMgha-prabhA 165 siMghaLadIpa 5 siMghavI 183 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ 21 ] siMdalI 12 siMdUra 616 siMgha 144 siMdhala 143 siMdhava 101 siMbhU 66, 224 siMbhUsiMgha 238 sikhara 245 sidha guTakA 16 siradAra 61, 70, 76, 88, 8, 96, 100, 103, 107, 121, 122, 152, 203, 210, 233 siravilaMdakhAMna 2, 26, 256, 260, 262, 263, 264 sirohiya 271 siva 146, 252 sivar3Apati 161 sivadAMna 72, 104, 106, 118, 122, 142, 148, 204, 206, 215 sivarAja 255 sivarAti 234 sivasAha 131 sisiMgha 220 sivasIMgha 226 sivAvata 65 sivau 73, 134, 161, 165, 211, 220 sIMgha 112 sIMghaumeda 122 sIMdhava 235 sIdaka 165 sIha 112, 121 soha-gumAna 134 suMdara 146, 178 163 suMdara-Uta 225 suMdaradAsa 106 sukharAja 242 sujAMNa 74, 147, 161, 212, 213, 216, 233 sujAvata 53, 141, 152 sujAhara 53 sudraseNa 216 subhakanna 166 subharAMma 116, 221 subhasAha 116, 224 subhA 126 subhAvata 162, 221 subhe 166 subhau 161 sumera 274 suraMga 12 sura (hiMdU) 4,41, 101, 255, 260 surajapasAva 17 surajja pasAva 46 surata 240 suratAMNa 72, 73, 136, 145, 215, 270 suratesa 60, 74, 63, 238, 241 suratau 202, 211 suranAtha 217 surAMpura 165 surAcaMda 271 surAvata 60 suresa 74 surau 156 sUja. 164 sUjAvata 53 sUra 85, 61, 122, 144, 145, 146, 148, 146, 154, 156, 206, 206, 228 sUraja pasAva 37, 251 sUrajaprakAza 274 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] - - - - sUrajamalla 171 sUrajamAla 123, 136, 146, 203, 204, 216 sUrajiprakAsa 273 sUrata 242 sUratasiMgha 146 sUratasIMgha 120, 138, 140 sUratti 268 sUraprakAsa 275 sUrAvata 146 sUrijaprakAsa 272 sUrijamAla 201 sUlaharI 13 sekha 28, 166, 165, 256 sekha aliyAra 258 sekhaharau 226 sekhAvata 62, 218 seja badAra 164 . sera 76, 76, 80, 81, 22, 23, 68, 218, 238 seravidArakhA 256 serasa 256 sera-sAha 241 saida 258 saiyada 40 soDha 218 sonaMgarA 155 sonaMgirau 232 sobha 62 sovanA 11 sosanI 12 syAMma 97, 100, 143 svarUpa 206 haMsA 12 haThapradIpa 272 haThamala 236 haThamAla 131 haThi-khAMna 194 haThI 62, 64, 74, 86, 105, 107, 134, 144, 145, 157, 234 haNamaMta 23, 36, 138, 164, 165 haNamata 21 haNUnATaka 272 haNumAna 134 haNUM 211 haNamata 163 hadamAla 116 hadAtullA 256 havau 113, 160 hamasera 256 hamIra 165 hayagrIva 142 hara kisanna 60 haradAsa 193 haranAtha 58, 71, 78, 105, 110, 120 harasIMgha 77, 193, 211, 224 harahamada 256 harida 56, 76, 86, 63, 206, 225 hari 106 hari kisana 245 harinAtha 77, 136, 148, 146, 155 207, 220 hariyaMda 142, 146, 147, 154, 184, 163, 211, 226 haribhANa 66 hariyo 205 harirAMma 135 harilAla 233 hc haMsa 12 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 ] harI 13, 63. 116 23, 152, himmata 152 156, 160, 194, 216, 232 himmatasIMgha 226, 244 harevI 10 hIMda 152 halavada 271 hIdavaUta 207 halavAha 146, 162 hIdavasIMgha 228, 243 haLavAhi 193 homatasIMgha 154 haLirAMma 150 hujadAra 174, 233 hADai 247 humAU 140 hiMdava 243 hula 161 hiMdavamAla 217 husena 256 hiMdavasiMgha 86 husenAbAda 10 hiMdavAM 31 hidavAMNa 4, 168 hUra 34, 43, 64, 104, 107, 112, hiMdALa 77, 86, 138, 152 168, 212, 246, 252, 255, hiMduvAMNa 267 262 hiMdu 254 harakka 48 hima 231, 272 hedara-bega 256 himatAuta 74 hema 35 himatesa 80, 157, 206, 212 holiya 50 himatau 213, 214, 222. 233 holI 252 . Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma chappaya kavitta prathama paMkti zrabhamala jayacaMda prema sabaLa daLa liyAM sakAjA 'dhaniye' riyo 'hari' 'go' karihAkAM ahamadapura zropiyA mala bajIra zrabhArA zrAba joma taji zrasura sura vihaMDAya sAthAM zraya zrA zrachaTe kamadha dAraNa kaLi cALA zrAsAkhAM gulahusana mugaLa daravesa mahammada ika bhATo Avakho piye dubbAra sarAbo ima jIpaM zrAviyo mahArAjA rAjesvara ima trive ghar3a Dara bhIca magarUra 'prabhA' rA ima lar3atAM UmarAM zraraja kIdhI jiNa vArAM isa teja tapi zrAja raje 'zrabhamala' maharAjA isI tAtha Ikhiyo, ghAya mugaLa vaLa ghAvAM uDi par3e zraMga radha radha aMga jur3e pachara uNa mausari 'prabhamAla', sUra hAkale sakAjA eka vAra oriyo bhATa vIjUmaLa jhAr3e kamadha karai hair, bhATa doya vihara jhilamAM kari sanAMna bhrama kareM dharai prama dhyAna syAMma dhama kitAM kase preraka UMca pausAkAM Upara her rudhira piMDa kareM tar3accha khAve rakhatALA koTa topa kamadhajAM jike lopaM jamarAMNAM khaMDa prasasta balamIka haNU nATaka adhyAtama khamA khamA bolatA loka lArAM zraNapArAM khaLaLa saMkaLa mada khaLaLa masata ghUmata madagaLa khvAjA bagasa haThIkhAMna niDara mujAyada nAyaka gaja bhir3aja par3i garaTTa pragaTa baMdha suji pAjAM gahi baMdUka phiraMgAMna meghaDaMbara bhabhi maMDe 'giradhara' 'ratana' garUra varNa haravaLa 'vijapALI' grIva par3e sira gur3e bhar3AM ghar3a par3e bhir3ajjA ghAyala ujabaka ghaNA mare mukkAma mukkamAM cilataha philama car3hAya sasatra zraMga kase sacelA pariziSTa 2 chaMdAnukramaNikA pR0 1 7 1 194 7 668 265 7 626 260 16 7 256 7 606 256 615 prakaraNa padyAMka 26 7 70 263 7 624 21 7 61 41 272 23 6 272 256 7 254 7 37 7 251 7 253 7 16 7 26 254 7 40 7 67 194 258 27 2 r 60 67 67 7 7 7 114 653 617 605 101 867 601 56 71 604 112 Y 25 1 7 264 7 24 7 65 26 667 613 7 7 7 74 7 66 2 627 * x Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 25 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka chappaya kavitta 27 28 257 7 7 7 72 76 611 7 108 55 256 167 251 21 35 7 60 265 17 256 700 267 914 caDhe ema kaLicALa pUra pakharALa pamaMgAM caDhe sekha caMdavaLAM mugaLa vara goLaja goLI chibatA urasa chachoha curasa vIrArasa cAlai jama rupI jiNavAra eka goLo gaDhi pAe jarada posAM jamarAMNa chAMgi sira vila~da sabhArA jalA dhoya UjalAM kATa kaDhiyA arAbAM DasaNa jajara DolacAM bhaLaLa ujaLaLa bhAlAM tIna pahara ravi tapai jiyAM Upara jaga jANe vagai nALa ravadALa ja. vikarALa jaMjIrAM dIpamALa dina ujhaLa sako vaLa vaLa siMgAre nakha ahiraNa dhajanaLI kaLi bAz2a pIDA caka navala khAMna aMgareja khAMna hamasera sunAhara 'nijaru' ane 'karIma' binhai paDadAra vahAdara nija sarIka pavana rau dhAva dhakhapaMkha jima dhAva nati raMga rAga aneka kare natikAra kaLAvaMta pakharetAM dhajapUra silaha sasatrAM riNa sAjA par3e alI prAvadha pralI jamAla bahAdara par3e pAya sira vilaMda jAMNa saraNAya sadhArAM parI hUra paraNiyA taThe nata bhAva vatAvai pahari tAsa pausAka bhaLaLa javahara dhara bhUSaNa pAkhara phUTi pamaMga boLa nikale barachI pALA hoya viNa pamaMga javana hAle pamaMgAM jima pUji sakati 'prabhapatI' suraMga cilataha sAdhAre praLe kALa ghaNa par3e khALa ruhirALa khaLakkai praLakALa ghaNa para prasaNa ghaNaghora aMgArAM barimALA gaLa bicai zroyaNa ujhaLatA maMtrALA bAra hajAra baMgALa vila~da tiNa vAra vakAra bIja bacA bAMNikAM bharai tIrA bhUthAraNa bIja hajArAM vahai sela hajArAM dusArAM bhar3a paya daLa gaja bhir3aja par3e vileMdarA apArA miLe suvara raMbha hUra preta bhakha miLe apaMpara rati vase mahArAja dIta Uga sajhiyA daLa loha DAca dhari lINa maLe hAthaLa dusamAlA baji naubata murasalA hale caturaMga bhaLAhaLa dhArI bhar3a virabaita badha jovaNo vihArI 258 264 252 266 626 866 252 260 100 618 22 257 7 7 7 612 16 603 254 6 36 6 7 7 58 606 21 623 6 207 255 261 262 263 18 266 165 6 125 7 54 632 666 G G Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 } . chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka 902 77 907 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 " 2 75 610 76 troTaka 205 223 sarA khagAM sAbaLAM ghAva pUrA ghaTa ghAyA 253 7 sAkaNi DAkaNi sakati sakati cavasaThI samosari 26 7 sAtama nisA sarabba, anai nisadina prsttmmii| sAdhana kaji sivarAja sako sira mohari sadhArai 255 sAlAMNa rA sucaMga siMghaLa dIparA sakAjA sila sasatra kasi sUra viDhaMga caDhiyau vijapALau 22 sosA jAMmaga sora, bhAra gADA bANAM bhara 28 7 saNe kIdha prabhasAha kilama tAkIda hukammAM suta bagasI sAdhiyau pApa suta suNe DarAyau saMDi jhADi samasera mAri sAvaLA mahAvata 257 7 hALaboLa chakahUMta hale prasi caDhaNa jhaLAhaLa haidaLa paidaLa hasata hale daLa baLa hilohaLa 307 hoya siMdhU daLa hale tUra bAjatAM traMbAlAM aMga Upara loha uDai prajarau 'pracaLAvata' teja lar3e uraI 212 achaTe rima khAga cA araNau 221 aDigAMNa lar3e khA pAMNa isau aNabhaMga 'madhAvata' sUra ar3e atalIbala (bhoja) sujAva isau prativAhata sAbala khAga ar3I 201 'anapAla' taNau char3iyAla urA 210 praraNAMga pataMga ja I UphaNa 200 7 asavAra sarUpa sateja isau asurAM 'pracalAvata' 'khoma' isI 210 7 asurAM khaga jhATa haNaM uraI 215 asurAM thaTa 'deva' 'nota' par3e 201 asurAM daLa khAgi haNe apalo 225 prAya dAMta caDhe na gi daita itAM 163 iNa bhAMta karammasiyota lar3e 225 iNa bhAMta cAMpAvata sUra aDai 7 ima jUTata mer3atiyA ajarA 211 uNa ghUmara krodha jhaLA UjhaLo 167 uNa vAra lar3ata 'phata' prajarI 232 kamadhaja gajAM sira dhAva kara 1967 kara jhATa sila ghaTa doya kara 205 7 768 805 825 226 204 6 6 720 6 6 la 755 716 704 754 774 722 812 713 6 0 214 768 M 706 1to 715 737 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka troTaka 216 7 7 2007 777 833 718 GGG 222 167 217 214 230 208 206 227 215 205 801 705 776 783 770 826 746 738 817 773 204 216 'karaNI' praNavAyata krodha kaLA karanI kuLa 'mAhava' nAma kavi kari jAMNaka Ayudha iMdra karai karipAMNa sutANa kamAMNa kase kaLahai 'padamau' khaga boLa kiye kADhiyAM khaga sAbala jhoka kiyAM khaga jhATaka TUka kara khaLa hai khaga vAhata heka jisA khaga sau khaga vIjaLa megha ghar3A khamato svagi sAvaMja dhraja vihaMDi khaLAM khatriyAM gura 'lAla' dujhAla khaMDe khita piMDa karai rata haMsa khar3e gaja DhAla dujhAla amIra gare gajabhAra mahesa taNau gahaNau gahare raMgarela' hara gumarai 'giramera' taNau sivadAMna gajoM graha sAbala sIsa uDe gajarau ghaNa dhAya varAvata hara ghaNAM ghaNa vAhata sAbala 'teja' ghaNau ghamasAMNa kara dhari pAMNa ghaNau caMdrahAsa kara judha cUMpa taNoM car3hiyau ani haimara rosa caDe 'caturesa' 'patAvata' kheta car3he camarAla dalAM ati rosa car3hA cahANa kevAMNa ratrAM caraca chaka Udala choha chachoha chaLAM javanAM daLa dAMti caDhaMta javAM judha khAga jhaTAM ghaTa poMjariyo judha khAga vaha jhala 'jopa' taNo judha-dUjaNa' 'bAgha' karALa jisau judha dhAvata sUra ghaNA vajare judha 'bhIma' samobhrama jAhara sau judha 'mAhava' saMbhrama pAtha jisau judha mecha caDhAMta dhakai jamarau judhi jhAla karALa uThata jaThaM 788 762 212 201 721 716 767 831 6 6 726 202 166 234 6 6 223 6 206 6 6 212 6 711 843 804 740 734 764 761 778 826 725 784 6 216 216 6 6 226 202 218 6 6 6 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma troTaka [ 28 ] prathama paMkti jhar3a praur3a sUta diye jhaTakAM bhaTa khAga ramai ghaTa sIsa jhar3e bhaTa vIjaLa mUgaLa, sIsa par3e jhaLa krodha 'lakhAvata' krodha jhalAM tada dhAri siMhAMNiya rosa dhatau tadi vAhata khAga bhulAla tanAM tapa teja khagAM jima bhAMNa taNa tapa dIsata sUraja vrana taNa taravAra vaha asavAra taThe turakAM khaga ghAva zrajaMbA taNau turakoNa haNaM khaga tharTa 'jora' taNa thaTa mecha kareM dhara pAtharaNa daLa rauda vibhAr3ata 'pItha' duzrau dahar3e khagi mecha hAM dakhatau gar3ai 'hathavAhata' pAva viDhe duti 'Isara' doMDhiyadAra daLAM dhakha vavasIMgha sujAva dhare thar3ache khaLa khAga gajAM ghakhatau dhar3a khala vIjala kATa dhajAM ghar3a dhAra luhA ghara dhaja sAbaLa vAhata mecha vahai dhara dhAvaka sosa dhama dhamiyA ghara ghUjata sIsa dharA - gharanau ghuvi dhIra 'dalAvata' sAra dhajAM 'naramecha' khapaMta paData nahIM naraloka zrakhaM jasa kIdha narAM nijar3AM jar3ake jaravaMta bhauM pachaTe khaga cADhata devapurA pacha khaga mUgaLa sosa par3e pachaTai khaga silaha posa par3he pachaTe khaga hemara tUTa par3e pacha varasIMgha tau praghaLa pAr3ato pahuMtI javanAM pracaMDA piMDa causara dhAra parI paraNI piMDa pUra 'patAvata' sUra paNI pR0 prakaraNa padyAMka 231 7 834 211 7 756 228 7 823 224 7 807 233 842 222 766 212 763 771 712 818 785 766 765 756 752 644 204 230 211 221 231 226 7 7 7 214 7 166 7 227 7 218 7 213 7 213 7 210 7 206 7 234 7 822 225 7 223 7 803 207 7 742 166 7 714 215 7 772 196 7 703 217 7 780 227 7 86 226 7 807 203 7 727 216 7 776 215 7 216 7 7 7 7 7 7 7 775 786 731 830 758 767 835 Ex Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] chaMda kA nAma prathama paMkti troTaka pR0 prakaraNa padyAMka 226 7 815 232 838 225 7 811 217 761 717 232 837 207 744 228 824 202 724 206 750 200 6 6 6 6 6 6 6 6 226 7 7 211 224 228 208 6 6 6 6 757 808 221 747 135 6 6 phavajAM dhaja khAna aNi phabiyo bahasa judha lodiya khA~na baLA bhar3a 'mAhava' 'suMdara' Uta bhar3A bhacaka khaga dAkhata bhAMNa bhalo bhacakai 'bakhatesa' gusa bhariyo bhannakai baLa dhAri bhujANa taNau bhir3a lUNa ujAsata bhUpataNau magarUra khagAM jhaTa jhUjhamalo magarUra juTe khaga prAghamaNau madhicAra dharai hara hAra mahI masatAMna gayaMda jahIja mu. miLa rAMma haNe khaLa kheta mahI 'mukaMdAvata' paurasa chAka mato mugaLA vaLa khAga haNe amalau ravadAM jhaTa rUka kara ramaNau riNa jhUTata sUra traMbAla rur3a rima khAga haNe khagi jheli ratau rima thATa sU jhATa khagAM raNa meM rima thATa haNe kuLa brada rakho rukar3A mur3i jhATa traMbATa rur3e loha vAhata geNa bhujALa lagatI vaDha jhATa khagAM khaLa thATa vahai vaDhi vAhata khAga jhaLA varaNI vadhi cakka ucakkata rAhaviye vadhi deva parAkrama 'vIra' taNau vadhiyo gahalota chakA vaNadau adhirUpa kiyau khaga coLa vanau vadhi vyAsa dahU~ rima thATa vicaM vidhi vaira harAM ajarau viratau vihaMDe khaLa jhATaka loha bahAM saji bAjava badda vaLAM sabaLAM satra thATa paLAM gaLa de samaLAM 'sabaLAvata' 'sAMgaNa' ghAva sajhe 'siradAra' samobhrama jeNa sire silahANa aMgAMNa vedhAMNa sarAM 220 207 763 764 745 753 806 765 210 224 220 218 168 231 234 233 710 832 845 836 840 7802 7 780 730 GG 8 8 8 8 8 8 8 8 233 222 217 203 206 222 203 168 800 728 7 708 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma noTaka 218 787 206 226 233 748 221 [ 30 ] prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka silaheta taNau pakharata sudhau 2067 751 suja gyAMna 'dalAvata' teNa samai suta 'Isara' jora kiyau sarasau 743 suta 'kAnha' khaLo char3iyAla salo suta 'kAnha' svarUpa varNa sigharai 206 7 736 suta 'jaita' athAha lar3e sabaLAM 224 806 suta 'jaita' 'sarupa' kiyo sadharau 828 suta 'rAma' khatrIvaTa kAma saca 214 7 suta sUrajamala saMgrAma kare 216 760 sohiyA ghaTa U~ca sroNa sabai 726 hathiyAM khaga vAhata rikha hase 723 hada jUTata dhAMdhaLa krodha huve 841 hara sIsa grahai rikharAja hasa 208 hiMdavANa turakkoNa hicca 198 706 huba krodha lar3e jama krodha harA 766 huba vIjaLa jUTata rUpa harA 225 habikhAga prathAgahaNataI 227 820 huya ghAyaka jAMNi majeja hice 220 79 2 ijati bhaMga hago asura 628 ima dhikatAM riNa UmarA 44 130 isA bAji dahu~dai daLAM 17 7 751 cakrabati dina dina caugaNI 267 jotA jor3a na dUsarau 267. 635 trive dhar3a prabhamala taNI 240 dAtArA dAMtA dujala 267 'bakhata' thATa iNa vidha viDhe 235 847 ghar3I phauja iNa vidha vihada 701 ima jIto 'prabhamAla' cAra nabatti bajAe 261 620 samaMda 'vilaMda' daLa sabaLa athaga prAviyo 'prabhamala' 41 7 113 pArAMma rAr3iyAM chaka upATa UpanA asila bhairAka aMga 10 7 27 ehar3A gayaMda khuTahar3a aror3a aM pahala tela pherai aroha aibiyAM majhe lAgA udAra audrAva taNA ghaNa ke prapAla 813 264 99999999999999,999999,99999999999 934 8.7 dAr3hI paddharI 17 23 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka paddharI 47 02 38 14 22 kaMThaLa vUThAlU rUpa kaMdha katakka hAra kaLahaLa hAka kasi sirI gar3ada nisa saMgha koSa kadaNA kachI chakai kuraMga gAta rA jikai tama sikhara gAta khaiga sahajja majhi DAMNa khAya ghaNa ghAva ghaTa naha pAMNa ghATa cakha zrAraNa dhikhatA rUpa coLa cahanaI harevI rUpa caMga jilaharI AbanUsI jamaMda jhATaki rUmAlAM girada jhAr3i tana rUpa ghaTA bhAdrava taNAsa tariyalA najara prAMNe taiyAra tahadAra gAdiyAM dhare tAma tariyaMda jisA ratha prApatApa te pITha dhAra tAMNasa taMga taM bhAraNa bAraha maNa satola dahavai daLa maigala isA dUTha duja rAja nayaNa sasi bIja DAca dai uvara Takara DhAhai duraMga dhara pharara car3he nIsAMNa dhAra nakha ulaTa kaTorA sama anopa pAMDavAM khuraharAM jhapaTa pAya baMdha joTa vIdha kasi jerabaMdha vaha abarasa musakI para saMjAba bekhatA tAva maja nassabAja magarUra hauda jaMgiyAM majhazAra majhi khagAM zATa khelhai malaMga rUma harI husenA bAda rAti rosanI vidAMmI presa sUda raudrANa bhacaka bhAlA garITha lAkhorI suraMga ajUba leta suji tAmra tuMDa kaMdhA samAtha sovanA tAjI cyAra sAla arohai kitAM jUMga bechAr3a aMgA 9,99,999999,99999999999999999999999 & 24 bhujaMgI 32 87 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] chaMda kA nAma prathama paMkti prakaraNa padyAMka pR0 34 31 7 63 7 81 A 6 6 6 33 7 91 mmmmmmmmmm or mam 31 7 82 31 7 84 89 86 85 32 7 7 94 347 137 62 482 7 bhujaMgo asolA rasI rehiyAM hAtha prAMNa ahaMkAra nabbAba dajjoNa ho isA thATa IrAna nau koTa svALAM uThI dhU vilaMdesa prAyo achAyo uThI rAphajI prAviyA cyAra yArI uTha IsaphAM prAsaphAM nAma pAkha kilammAM ana vAda lagau kanaujAM kilammesa rAjA taNA bhIca kopa jhar3e phINa ghor3A mukhe seta jhArA DhaLakkaM gajAM cammarAM krIba DhAlA thaTa sAmaMdrAM hAthiyAM pALi thAI bhayAMNaMkha gADA kitA jUga bhArU laLakkai gajAM pogarA nALa lobhA ghahai haimarAM saukha jAMNa vivANa vivAMNAM parAM tA calA saukha vAgI motIdAma aMgobhrama 'megha' cALe kuLa propa 'akhA' hara bAhata khAga unaMga 'kho' 'aNadAvata' vIjaLa Uka 'kho' khaga khela ramai daivAMNa 'akhau' khaga vAhata sUra aboha 'akhauM' prithIrAja sujAva prapAla aDi khaMbha jhoka lagai avasAMNa aDI khaMbha mAdhavasIMgha abhaMga praDe khaga 'jaitahamala' athAha arDa bhar3a rAmamalota 'ajabba' aMDe 'lakhadhIra' taNau 'amaresa' aDe suta govaradhanna aThela 'ajabAvata' sAbaLa hAtha upADi 'ajo' 'raghunAtha 'ubhe daivANaM ghaTA dachi jyAga ghaTA gaja ema ar3e 'ratanesa' 'mohokama' Uta praNI kaDha vAhata khAga apAla aNI kaDha 'sUra' taNo 'pariyAga' praNI sira sAbaLa phUTata Uka aNI sira sela bhiDai avagADhi 147 521 186 7 150 144 111 135 678 532 507 379 475 7 165 176 45 135 132 111 7 382 324 122 7 422 187 164 7 7 671 586 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka 64 147 202 516 437 125 371 106 62 311 590 255 444 77 127 217 48 163 73 144 694 237 185 362 677 186 180 motIdAMma 'anAvata 'ammara' khAga unAMga 'anAvata' dUTha 'gajo' uNadhAra anekaha khAga haNe 'prabha' eka 'anau' 'hari' 'teja' varNa daivANa 'prabhammala' bhUpa 'umeda abhaMga 'prabhA' chaLi ema lar3e daivAMNa 'prabhA' chaLi mer3atanera abhaMga 'prabhAvata' krodha sajhe aNathAha 'prabha' bhujabhAra diyau aNathAha 'prabhamala' agna 'phatAvata' ema 'amala' prAgaLa jodha apAra 'prabhamala' prAgaLa sUra udAra 'prabhau' bhar3a 'jaita' taNo avanADa amAvar3a teja majeja prasAdhi 'pravA' saha khelata phAga bhupALa ayau ratha baisi samosara iMda prayau vaikuMTha huMtA su vimAMNa prarI khaga jhATata dhoma ameLa pIra khaga jhADi chibai asamAna parI sira tor3a ragatra uphAMNa parI ghaTa sAbaLa aMta aLUjha prarI thaTa hUra varAya aneka asurAM ghaTa bADhata khAga aror3a ikhai pita Upara loha apAra ikhai ratha yAMbhi pradIta acaMbha itAbhar3a cAraNa kroSa prasAdhi itI kahatAM guNa lAgiya vAra iloLata sroNa vicai khaLa ema isI kara le guNa jhATa upATa isI vidha 'mAna' lar3ata aboha isI vidha loha kara aNathAha isI vidha sAbaLa sroNa akhAya isI vidha selaha pausa ujhela isau 'kaMTharAja' jiko daIvANa isau bhar3a 'kehara' rau daivANa 99999999999999999999999999999999999 488 616 173 246 547 154 106 55 172 614 36 126 106 452 . 118 156 128 405 555 361 268 167 567 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 34 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIvAma 45 177 7 132 162 666 660 120 303 414 566 160 158 171 162 174 176 612 686 623 640 466 425 104 142 122 145 ugA mukha bAraha dIta udAra ugaMtiya mausara 'sUra' udAra ujhela bagatara posa apAla uTha 'kisanesa' sutanna 'anopa' uTha 'kusalesa' taNo daIvAMna uTha khaga vAhata rosa umaMga uTha 'jagatesa' khaLAM ajarata uTha catrakoTa baLA ujavA uTha mahiyAra 'navalla' apalla uThe riNachor3a sujAva aror3a uDai asi Upara loha apAra uDai kaTi peca chiLe jaLa proTa uDai khaga prAchaTa sIsa apAra uDa khaga jhATaka jaMga athAha uDe jhaLa-maMgaLa jhALa aMgAra utArata nIra khaLA pravagADha udAvata 'jIvaNa' vIjaLa dAva usiMgha 'rAvata' 'gokaLa' Uta upADai vIra bajaMga prarAdhi umA muktAphaLa le var3avAra 'umevaha' jodha lar3e pravanAr3a ubhI huya jAMNika gokha aTAri . ubhe huya TUka par3e asurAMNa urai prasi pAMDava jema ajanna urai pita prAgaLa bAja apAla urai judha bIca turI 'ajabesa' uvakkata ghAva ragatra ulALa ubosata sIsa lar3e dhar3a eka UdAvata 'sAma' lar3e avanAr3a eko asi tUTi par3e avasAMNa eko bhar3a jor3a phabai bhar3ayaita bhore asi pAraNa dhoma pratALa kara ghaNa jhATaka lauha karALa kaTa judha bIca aDiga kadamma kaTa paLa kamaLa strIphaLa kodha 184 514 66. 172 454 436 130 133 125 170 182 181 153 154 607 646 646 7 545 276 207 7 126 126 438 436 148 46 162 7 7 657 647 181 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 ] chaMda kA nAma prathama paMkti motIvAma pR0 176 66 prakaraNa padyAMka 7 629 7 325 588 6 6 6 61 667 221 533 583 182 563 513 332 233 827 272 145 6 6 6 6 172 6 6 558 384 6 kaTe sira khUra juTa dhar3a keka 'kanhAvata' 'pema' ramai khaga krodha kara uvarAva dusAra kaTAra karai karimALa jhaTAMpati kAma kara ruga jhATa haNa kilamAMNa kara judha 'bhAkhara' rI mahinna' kara ghajavAha vA kar3akaMta kara sudha tIratha vIra karaka karA 'subha sAha' vahai kiramAla 'kalAyaraNa' bIca lar3ata karUra 'kalAvata' loha kare kalicALa 'kalo' sivadAna tagau kalabhULa kasIsata TaMka prahAra kabANa kasosata bANa jubAMNa kabANa kahai vada prAya khaLAM daLa kApa kilammaka thATa harSa kiramALa kilammaka thATa haNa laga kopa kitAM bhar3a sIsa par3e bhar3a keka kuMbhAthaLa vedhi kaDha dhaja kUta khagAM jhaTa 'nAhara' 'naMda' 'khagesa' khagAM jhaTa bAhata raudrava khara khagAM jhaTa deta gajA siri svIja khar3e asi 'sera' disI caDhi khAMga bar3e haMsa 'bhoma' par3e kaTi khAna khattAM aMga tIra pharakki paMkhAra khaLakkata ghATa bahai ratakhALa khaLA daLa bhUka kara bhala khaMDa khahai 'prajabAbata' "sAhi bakhAna' khahai 'khar3agesa' taNo 'raghu' khoja khahai 'jasakenna taNo 'khar3agesa' khatrI gura khApa hutA khaLakApa khAsA gaja khAMna tanA sira khIja khuTa jaradaita nikai ima khAti khegavaka ucakka khATakka khaNakka gaI ki krodha jhaLAhaLa jAgi 6 214 154 6 6 306 6 116 6 80 6 270 6 127 6 442 123 426 243 232 102 348 187 48 124 7 8 7 666 145 431 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 36 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIdAma 178 7 638 184 7 659 1937 663 177 632 6 6 52 . 102 112 158 346 385 6 6 6 6 137 481 261 156 108 163 6 6 6 6 6 6 6 6 6 7 580 // 5 gaDIra turaMga chibai bhujagairaNa gahammaha sUra dhubai gaja gAha gADhA gura gUjara rosa garUra gADhAM mura 'khoma' haro gaja sAha gAhai nara haimara gaMmara gAhi ghaDacchata phAMka ur3e khaLadhUTha ghaTAmiLi phauja traMbAgaLa ghora ghar3I duya ema karai ghamasAMNa ghaNA khaLa pAr3i par3e ghamasAMNa ghaNA khaLa thATa sira kharA ghAva ghaNA dhar3a pahatha sobhata ghAva ghaNA rata DUba phaTA khiLa ghATa ghaNU khaga jhATa kara jhaLa ghAMma ghamor3ata muggaLa sAvaLa dhAya ghamohata sela gajAM pari ghAva ghamor3ata sela sila baMdha dhoMga 'ghAsI' suta paurasa grIkhama dhAma cakA khaTa jhATa haNe camarALa cakA camarALa kara khagacUra caDhe khaLa hI ka turI ura coTa caDhe ratha neha 'haThI' vara cAhi calai madamatta paTAjhara cAla cala sara bedhi sile ghaTa coLa cahUMdaLa mecha kara khaga coTa 'cabhuja' 'caMda' taNau viracALa cAMpAvata ema lar3e kiLacALa cAvA khaLa mugaLa bhAMji achaMga 'caur3A' hara tAma karai cakha coLa 'cauLAvata' mIra jhaTA khaga cauja caur3A majhi pAya vadhe chaka cAhi cauthe dina khAga jhaLAM kaLi cALa char3A jhali vAha karai char3iyALa chaLa dikhaNI daLa porasa bAMdhi chaugo sira sonaharo chavagALa jaI khaga vADhata khAMna 'javAMna' 154 320 658 480 106 373 6 6 100 6 6 6 7 365 341 36 156 ~ 71 7 226 206 163 53 7 ur 64 7 201 255 257 6 6 6 6 6 78 127 268 7 445 6 118 7 406 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma motIdAma [ 37 ] prathama paMkti jaI chaka Upara teja sarAja jaI dhakha vA mAraNa joma 'jagAvata' kIratasiMgha vrajAgi 'jagAvata' 'ajjaba' jaita juhAra nagAvata 'mAla' khaLAM jamarAva jagAvata mohakamasiMgha sajosa nagI havado bhidi sabaLa jAMma jar3avakata loha kar3akkata saMdha kkata sela bhide jaradALa jaTA rudra krodha khagAM jagavaMta jaThe 'praNado' bhar3a 'teja' sutanna naThe 'karanAjaLa' krodha vranAga naThe khaga vAhata dAruNa jaita na khir3iyoM ika prAgi bajAgi jaThai 'gajasAha' karanna sujAva jaThe dhara sIsa par3e ur3i jAMma naThe prathisiMgha parAkrama jAgi maTha rata chIMcha gajAM sira jAya naThe rahiyau ravi kautaka joya nama ddaDha khAga kase jamarAMNa jamAta sameta duhU jamarAMNa 'jasAvata' daulatasoMdha jagANi 'jasAvata' 'mAdhava' dAraNa nobha 'jasAvata' sUratasiMgha vrajAgi 'nasAvata' sUra 'subhai' ajaraMga 'jarsa' dhakhi krodha dharai jamajALa nasau khata vAhata yUM vahijAta jAMNe daLa rAMmaNa Upara jAya jikai pita 'kehari' dAraNa jaMga juTA tiNa hUMta jikai jamarAMNa jur3aMta 'jasAvata' zrANi vrajAga jur3e 'pALa' 'kisora' sujAva bhuDe ima jodha harAM jajareta ima sAbaLa vyAkuLa jIva pR0 114 66 7 7 7 7 158 7 147 7 115 7 x 63 57 68 61 127 51 84 171 67 106 70 164 161 162 76 prakaraNa padyAMka 156 167 563 520 363 178 216 307 443 155 7 280 611 7 328 356 225 584 7 7 7 7 7 67 7 7 7 7 7 7 6 73 7 146 7 166 7 115 7 85 164 7 167 7 268 7 54 138 113 7 142 7 6) 7 390 210 318 7 573 578 263 567 238 516 562 366 287 587 566 640 166 4 387 500 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] chaMda kA nAma prathama paMkti prakaraNa padyAMka motIdAMma 60. 7 122 7 133 7 186 423 467 U 297 222 268 679 887 186 142 71 502 230 465 567 183 227 60 158 577 jur3e 'kusaLesa' taNo svaga jAsa jur3e khaga geMda jahIM taLa jor3a juDe khaga jhATa 'kalAvata' jodha jur3e khaga jhATa kaLoghara 'jaita' jur3eM gaja bAja dhikhe gajagAha juI chaka choka kaMThIrava jema jur3e bhaDa 'mAhava' 'mAna' sujAva jur3e magarUra 'mukaMda' sujAva juI tiNa vAra 'udAvata' 'jaita' jur3e 'ratanAgara' 'bhIma' sujAva jur3e 'rAyapALa harauM raNa jeta jur3e rAyasiMgha caDhe ghaNa josa jur3e gharavA raMbha Uchaba jANi jur3e 'siradAra' taNau varajAga juI suta 'Udala' paurasa jora judha hara mAgaLa dAruNa jodha 'jaisA chaLa paurisa jhAla jagatti joe lugha Upara bhAji na jAya 'jogAvata' 'Udala' ujhajhaLa josa 'jogAvata' dhAra ghasaMta 'javAMna' jodhA bhar3a eha paTAyata jAMNi jodhAvata sAhiba siMgha sujosa jorAvara 'Udala' saMbhrama jodha jorAvarasiMgha 'padamma' sujAva jorI 'aNadAvata' jeta juhAra jhar3a khaga prAtasa rUpa jhilamma jhaDaM khaga thATa lohAM jhilamilla jhajhakkata bAraMga phera jhukaMta jhapaTTata nALa damaMga jhaLAsa jhaLAhaLa 'vIrama' Uta jhaMjhAra jhAI khaLa nAharakhA khaga jhATa jhALAhaLa sAbaLa vAhata bhUla jhuka ghara haimara sUra jajhAra' jhoka asi deta khaLAM khaga jhAr3a Dohai ravadALa jhakotLa DaMDALa 107 358 105 111 300 6 6 6 6 1 355 223 6 6 6 455 130 107 165 76 586 260 62 6 6 6 6 6 6 191 . 7 36 186 47 7 7 7 346 108 665 141 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma motIdAMma [ 36 ] prathama paMkti taI adha sosa baDhe tahatAja taI khaga jhATa judA sira tana taI svaga dhAra haNe khaLa tAMma taI daLa dekhi paTAkara tema taI dhaka hoNa parI bharatAra taI para 'sAMvata' krodha atALa taI bhar3a ' sAhiba khAMna' sutanna taI bhuja sAbaLa kodha tribhAga taI 'haNamaMta' kaLA judha tAMma taI harabhAMNa pachaTTata tega takai sira isa liye musatAka tachaM khaLa 'pema' khagAM bhaTa tAMma taThe kari khIMja vahai taravAri taThe chaka choha 'visanna' sutanna taThe par3i kheta kiyA piMDa tatra taThe 'paratApa' taNI khaLa tana taThe rughanAtha taNau 'suratesa' taThe mohakAvata 'sAMma' sateja taThe 'sabaLesa' samobhrama 'teja' suta bhAu lar3aMta 'tiloka' taThe haThamAla 'kisora' sutanna taNai 'dalasAha' taNo 'suratesa' taNau bhrama 'pUraNa' sIMdha tarAja tatI khaga jhATa khaLAM sira tAMma tapaM khaga pAMNi piye jaLa tema tikai kuLa sUra huvA tina vAra tikau carijja kisau ghara tAsa tiko savAra birca tiNa vAra tiyAM ima sobha phabai riNatALa turI judha meli lar3eM 'sagatesa ' bAgaLa zrIha vaha traha tUra trihaM khaga vAhata prAtasa tApa dakhaM tadi nIjara daulatidAsa dar3oM jima sosa ur3e khaga dAva daLAM bhomi jike krama dIdha pR0 80 66 7 138 7 56 7 7 7 188 PS3 65 66 7 138 7 66 7 m 82 222 275 121 421 187 668 171 7 610 176 7 642 118 7 406 60 7 188 22 x m 57 prakaraNa padyAMka 64 ni 267 327 472 182 603 316 205 211 484 105 316 175 7 317 7 357 74 7 241 136 7 477 163 7 662 111 7 381 172 7 615 7 613 366 168 52 7 156 172 116 11/1/0 7 7 7 7 7 6) 60 55 7 67 7 331 161 7 683 271 7 651 103 7 150 186 676 7 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka 174 58 154 7 7 7 .620 181 548 6 66 133 7 465 6 6 617 270 6 6 302 70 82 6 6 6 226 273 185 6 6 248 401 117 6 6 6 315 456 motIdAma . daLAM khaLa jhoki turI hujadAra 'dalAvata' sUra 'visanna' dujhAla 'dalAvata' homatasiMgha dubAha 'dalau' asi jhoki lar3e daivAMNa 'dalo' bhar3a 'kAnha' taNo daivAMNa dahUM-vaLa ghora traMbAgaLa DAka dipAvata hAtha na leta udakka diyA pharamAMNa saneha dilesa diya kapiDANa uDAMNa damaMga diye khaga jhATa nisATa dujhAla diye khaga jhATa 'phatAvata' doya diye 'bakhatAvara' mAMkar3a DAMNa vipa vapa loha varana siMdUra dubAha aneka lar3e thaTa doya duvAdhaNa deva eko jagadIsa dusai khaga jhATa par3e duratesa duse phiri jAta cahUMbaLa 'daula' dUjau asi jAMma kaTai sa udAra 'dvArAvata' sUra 'anopa' dumAla dhakadhaka sroNa caMDI patra dhAra ghaDacchata mUgaLa vIjaLa dhAra dhamaMghama vAjata sela ghamor3a dhamaMdhama saila khaLAM ghaTa dhIMga dhamor3ata sAbaLa muggaLa dhIMga ghamor3ata sAbaLa muggaLa dhIMga dharA jaradaita par3e khaga dhAra dharai asurAM daLa Upara ghaMkha dhavecA vAha kara khaga dhAra dhAMdhU riNachoDa vAhai khaga dhAra dhArUjaLa jhATa dhubai nirdhuum| 'ghirA hara nAhara mUgaLa dhIMga dhubai khaga 'kehara' bIjaLa dhAra dhubai khaLa 'nAhara bIjaLa' dhAra dhubai raNadhoma aNI ghaNa dhAra dhra khaga jhATa DaMkA baji dhroha 175 109 6 6 6 140 414 581 407 118 77 252 76 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 261 45 134 471 164 260 152 6 121 100 61 6 6 7 7 7 549 536 420 342 308 6 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pa. prakaraNa padyAMka motIvAMma 7 54 157 128 283 560 446 6 0 6 6 6 6 6 176 157 191 6 204 185 641 557 686 264 670 6 80 6 187 7 6 6 71 6 56 7 nadI gaNa jema turaMga nihaMga narAMpati jUTata paurasa nema narAM siNagAra itA karaNota narAM siNagAra dhara judha neta 'narAvata' 'rUpa' lar3e naranAha navI bagasIsa khije naranAha nijor3ata mecha dharai khatra nema paMjA khaga jhATa 'patAvata' pANi paMDIsa baraMga kara khaLa pANi paMDosaka vAha kara aNa pAla pachaMTata UttaMga caMdraprahAsa pachaTTata khAga rAThaur3a paThANa pachaTTata rUka pramo saha pUra pachaTTata raudrava caMdraprahAsa pachaTTata bIjaLi 'kehara' pANi pachaTTata loha thaTAM paMDavesa pachAr3ata jaMga amIra pamaMga paTAyata eha lar3e aNapAra paTAyata eha lar3e khagapAMNa paTAyata sUra itA paramANa par3e ghaNa mUgala sela pracaMDa par3e bhar3a roda luhI raMga pUra par3e bhar3a lohAi kheta pacIsa par3e rata vedha duhUM vajrapATa 'patAvata' roLA visA baLa pAMca 'patAvata' sUra lar3e praNapALa 'patAvata' hiMdusiMgha pracaMDa pamaMga bacheka kara praNapAra parI vari ra ga vasa 'daLapatti' pAvaM kuNa pAta kahai guNa pAra pitAmaha pAya laga saMpravaMti piye rata patta caMDI bharapUra 'pIyavaMta' sUra karanna' pracaMDa pecAM majhi stroNa vahai aNapAra pracaMDaka roda haNe rukha pApa 7 123 132 74 6 585 231 289 426 462 244 403 506 277 6 6 144 6 6 126 6 6 113 386 6 174 67 6 326 85 162 6 7 286 577 278 561 218 375 6 6 6 6 282 110 7 378 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] . chaMda kA nAma prathama paMkti mosodAma pR0 prakaraNa padyAMka 148 7 524 270 7 146 48 156 7 568 77 7 253 74 7 241 74 7 242 181 G G G GGG G G G GG 648 600 120 134 120 666 12 312 72 'phatAvata' jhUjha lar3ata aphera phatepura jhUjhaNa nAtha aphera phaujakka rosakka phArakka pharakka baMbALava loyaNa ghATa varAr3a bar3A ujabakka haNa khaga vAha bar3A khaLa rUka haNa praNabIha bar3A khaLa rUka haNa praNabIha bacheka bacheka 'pata' jiNa vAra baDhe tadi Apa taNo nija bAja barAchaka Upara thATa barAr3a baLA bhakha vIjaLa jhokata bAtha 'valAvata' loha 'udAvata' bUra 'vahAdara' 'jIvaNa' rau raNa boha bahAdara 'DuMgara' sejavadAra 'bAhAdara Uta' sakrodha bahAsa bahai aMtarikkha arohaka bAja bAhai ghaNa khAga ghaNIsa buhADi viDhe khaga jhATa kara asi beva bi? mahatA judhi aura brahAsa binai jama sUra dAdau para bApa biyA asi Upara gajjara bUra bhaMDAriya tA maMtrI kuLi bhAMNa 'bhaU' suta 'hIda' baje gaja bhAra bhayaMkara mecha ghar3A khaga bhoga bhayAMNaka dIsata yau bhamarUta bhara a~Da reta taNI vidha bhAya bhaLAhaLa chUTata sroNa bhabhakka bhaLAhaLa bojaLa rAvaLa bhAMNa bhaLAhaLa rUpa jhaLAhaLa bhAya bhaLAhaLa sela ghamor3ata 'bhANa' bhalo naTa jAMNi agai bhuvapALa 'bhAU' suta 'pothala' bhIma bhujALa bhir3e khaLa sUra 'umeda' bhuvALa bhiDaM kha (ga) garUra khatrovaTa bheva bhir3e mukha muMcha praNI bhuMvahAra 235 321 65 183 11 110 175 269 152 7 625 942 540 478 498 650 511 142 7 271 145 135 126 108 129 7 637 151 451 368 453 198 101 7 688 343 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 43 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIdAma 178 7 636 6 85 47 7 7 6 6 7 46 174 6 6 284 142 146 621 487 416 353 166 564 G 121 104 166 7 246 76 146 133 6 6 6 bhir3a bakra ujaLa mUcha bhuMhAra bhidai haMsa Uprama maMDaLa bhAMNa 'bhimAjaLa' 'mokala' Uta bhiDaMta bhujAM duya cAri bhujAM baLa bhUpa bhujAM baLa 'pAtha' samobhrama bhUpa bhuhAM bhiDi mUcha cakhAM vikarALa ma~Dai khaga jhATa khaLAM ghar3a mor3a ma~De khaga jhATa thaMDai naga mera maeNDai khaga jhATa diye kavi mauja maeNDe jadha 'nAtha' 'to' 'phatamAla' maeNDa tiNa vAra phatai judha mAha maMDa bhar3a sonagarA judha mAhi 'madhAvata' Isara loha marATa 'madho' karaNota lar3e magarUra manoharadAsa sutaghna 'amAna' mahammada sekha taNaM mahArANa mahAbaLa prAvata eka mayaMda mahAvaLa jUTata ammala mAMNa mahAbaLa muggaLa DhAhi amApa mahAbaLa sUra dinAM makaraMda mahAbaLa hUra barAvata mIra mAMmo satrasAla taNo magarUra 'mAdhAvata' rAmasi loha marATa mArU khaga bAhata 'bAgha' majeja mArU hathi ema kaDhI kiramALa miLe khaga jhATa haNe mugaLAMNa miLa gaLabAMhi parI matavALa miLe tadi heka nimakha maMjhAri miLe bhauMha mUMcha vadanna majITha muchAra bhuhAra miLe magarUra mujaida sekha taNA suta mAma muDe 'ugraseNa' taNo 'phatamAla' raca khaga prAchaTa pAvaka raMga racaM tiNa mosara jogaNi rAsa 'raNAvata' vAha kara kiramALa 6 6 468 605 400 565 347 156 102 163 6 6 6 6 175 62 6 118 G 6 310 200 408 256 411 266 264 432 6 58 6 6 6 124 168 166 6 6 604 6 542 158 562 142 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44 ] chaMda kA nAma prathama paMkti motIdAMma pR0 prakaraNa padyAMka 176 7 631 131 7 458 73 7 236 236 140 9m . 131 266 86 57 176 101 268 568 344 141 413 'rasAhara' teNa samai rima rAha 'rAso' 'kaliyAMNa' taNo riNa rAva 'rAsau' judha 'mAhaba' rau macharALa rimAM khaga jhATa ghaNAM gaMjarALi rimA khaga jhATa haNe jamarUTha rimAM ghaTa coLa karai khaga rUpa rimAM daLa bIca 'jasau' iNa rUkha rimAM sira vAhata vIjALa rUTha 'rudhau' bhar3a 'Isara' rau caDhi rosa ruko jhaTa bhUka kara camarALa 'raiNAyara' 'mokama' vAhata rUka lagI nara hai tila heka lagAMNa laga sara sroNa jaga laharAja lar3Ayaka 'kaMTha' dhikhaMtiya lAya lar3e khaga jhATa liye kuLa lAja lar3e tiNa vAra par3okhaMbha 'lAla' lar3e 'bagasau' ghaNa vAhata loha lar3eM "sidhakanna' isa judha lAha lar3e harinAtha taNo dhakha lAgi lADI jima rauda ghar3A bapa lekha liyAM suta khoma' bhujAM raja lAja luhAM rata chUTa huvau raMga lAla lohAM jhaTa bADhata rauda lagassa lohI dhakha-dhakkha vabhakkata lAla lohI vabhakatti khagAM jhaTa lAgi vaMke bhar3a oraviyau judha bAja vaTai ghaTa muggaLa dravya vicAra vaMdai paga laMcchi saheta 'visana' vaDAM ghara eha sadAM lagI vIra bar3A khaLa DhAhata sAbaLa vAha ghar3A khaLa vedhata sAbaLa vAha vaDhe vapa vIjaLa khaMDa vihaMDa vaDhe khaLa vIjaLa coLa varanna vaDhe rata pherata koca vilamma varNa vapa kuMdaNa mAhi vaNAva 234 9,999999,99999999,99,99999 173 72 128 155 101 266 447 345 643 365 323 153 256 467 182 180 645 575 571 602 160 166 7 7 128 86 160 7 448 7 28 7 680 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa, padyAMka motIdAma 176 130 7 628 7 . 457 131 7 274 672 188 185 155 662 205 647 270 441 146 527 510 256 114 107 cavanna majITha 'javAna' 'vijesa' dhadai dahuvai ghar3a dekhi bacheka vadhe chaka paurasa dUjiya vAra vadhai tariyana taNo sabacheka vapA vraNa coLa varNa tiNa bAra paraMgana kaMTha gharai gharamALa varai raMbha tAya uDAya vimAMNa ghara raMbha kaMTha dharai gharamALa vara raMbha baisi jhaLasa vimANa vaLe pura-DUMgara vAMsahavALa vahai asva gAhaTato dhar3a bAdhi vahai ima saila kaDhe khaga vIja bahai jhaTa projhaTa trIchaNa vADha ghahai khaga prAya khaLA jhaLavega dhahai khaga ema'haThI vikarALa vahai khaga rova haNe jaba vera vahai khaga vIja jyuhI khaga vUTha ghahai khaga dhUhar3a sIsa vihAra vahai dhaja sAbaLa khappa vihAra vahai rata pUra nadI jima vAra vahai rata choLa Dhahai vikarALa vahai sapharI rukha sArata bAga vahai sara sAvaLa dhAra vihAra vAhai khaga 'kehara' sesa vadhaMta vAhai khaga cUhar3akhAMna vikrALa vAhai khaga muggaLa vArovAra vica khaLa thATa kara asi veva 'vijAvata' upramate asi vAga 'vijAvata' dUTha lar3e jiNa vAra 'vijAvata' 'rUpa' lar3e riNavAra vi ika bhAyaNa tega buhAMNa viDhe khaga 'pIthala' rau bakhatesa viDhe caMDikA putra yUM varaNesa viDhe judha mer3atiyA judha vera viDhe bhar3a 'jaita' taNau 'vakhatesa' 388 216 7 68 124 124 8 8 8 8 87 264 185 266 6 6 83 245 276 474 654 6 6 6 6 6 6 150 530 574 SATARAMPARKevine gu 7 146 183 777 146 515 653 254 517 7 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAka motIdAMma 7 7 140 143 122 143 523 505 424 402 121 69 147 624 175 212 65 208 267 162 576 87 262 70 256 viDhe bhar3a mAhava rau "vijapALa' viDhe bhar3a bhATiya yU judhavera viDhe 'satrasAla' khagAM vara vIra 'vihAriya' saMbhrama jhoki vahAsa vidha dhaja sAbaLa coLa varanna vibhAr3ata mUgaLa khAga bihAra virAMNa sarUpa kiyAM jiNavAra vilaMda nivAba parA vIrayAMma pIrakka nacakka sajhakka sabakka hI jhaLa Upara vIjaLa vegi bedhe baLa muggaLa kUta baheta 'vaNAvata' 'pAtala' vIjaLa vAha sako 'anarAja' sadITha samAja sakau judha hUMta haroLa sadhIra sako dhara loka taje dukha soka satrAM adha ghATa kitAM pradha saMgha sabha khagabhATakaLasAtha sajhe khaga jhATa haNa khaLa sAtha sajhe khaga vAha khaLAM samarAtha sajhe khaLa mAra chatIsaI sAra sajhe khaLa 'sAMvaLa' rau 'pracaLesa' sajhe judha 'kesava' rau sivAna sajhe judha vAruNa daulatasAha sajhe judha 'vIda' harA khaLa sAla sajhe bhar3a tIna lakhe sariyana 'satAvata' ammarasIMgha chachoha 'sadAvata' sAMmata 'syAma' sanAha samobhrama 'kehari' pAtha samAtha / samobhrama gokaLa pAtalasAha samobhrama 'goyaMda' ammarasiMgha samobhrama 'caMda' 'sivau' dhubi sAra samobhrama jIvaNadAsa sanAtha samobhrama 'jaita' ja 'nAhara' sAha samobhrama dAruNa sUra 'kisora' samobhrama 'dUda' 'vihAriya' sUra G8 8 8 8 8 8 8G 228 156 301 132 3 182 652 81 157 486 271 556 100 58 146 6 6 6 6 6G 180 529 73 7 240 120 537 152 148 151 522 7 535 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIvAMma 145 7 512 187 456 372 106 67 215 177 136 476 541 335 18 184 samo bhrama 'nAhara' jUTata 'sUra' samobhrama 'pema' 'hiMdALa' sakAja samobhrama 'mAhava' sAmaMta sUra samobhrama 'mAhava' gyAMna sadhIra samobhrama 'rAma' pradIta sarAha sapobhrama 'rAjar3a' 'pema' sakAja samobhrama 'rAjar3a' 'reNA' sadhIra samobhrama 'rUpa' lar3e 'amaresa' samobhrama 'voThaLa' 'kehara' sUra samobhrama 'sAMmatacaMda' sakAja samobhrama 'sAMmaLa' 'jaga' sujhasa samobhrama sAhibakhAna sakAja samobhrama 'sAhiba' bhAMNa sarAha samobhrama suMdara sUrajamAla 'savAiya' 'mAna' taNo siratAja 'savAiya' vAhata khAga sakrodha sarassati dvAramatI vici sUra sarAhata vikrama dekhi samAtha sarAhata sUra hayAM khaga meM'sa saheta jhilamma par3e ghamasAMNa sahai khaga saMbhrama 'sAMmata sAha' satrAM khaga jhATaka 'gaMga' sajhesa satrAM gahi kaMdha uThAvata sIma satrAM ghar3a khAga jhaTAM ghar3a sodha satrAM 'mahapati' karata saMghAra sAMmhai sira khAga vahI ghamasAMga 'sibhU' kusALAvata bIjaLa sUra siraM 'duragAvata' sUra sadhIra sirohiya IDara rAja samAja silhai aMga pAkhara bAja dusAra sileha ghar3a pAkhara baMdhi sucaMga silabaMdha ghATa ujhelata sela silabaMdha TUka par3ata samaMga silebaMdha pAkhara baMdha sa~ghAra silhai khaga vADhata khAMna sarIra 112 383 567 152 7 538 146 526 368 110 377 180 177 203 11111, 9 9 9 9 999999999999999999999 64 76 206 483 137 108 366 116 188 412 675 281 16 326 123 148 271 47 144 117 .174 7 582 7 500 7 . 404 7 622 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 ] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIvAma 50 141 53 266 76 7 7 7 7 7 151 466 162 644 250 476 162 300 450 86 126 146 85 188 148 271 178 528 285 674 525 146 224 352 silhai ghaTa vedhata vAhata sela sajAvata sAhiba khAMna sakAja 'sujA' hara sUra 'mukaMva' sutanna suNe katha eha 'mahammada sAha sutanna harida' lar3e 'siradAra' sutaM 'jagarUpa' vrajAgi samAMma sutA 'ratanesa' mohakkama sUra sutAM 'ratanesa' arijjaNa sAha subhAM 'baLa' gAta parAkrama sIma sura triya nAma varai sasa dhIra surAM gura rAya malota sakAja surAM gura pUra jhila aMga sAra surAM gura 'sAMmata' sUra sujAva surAcaMda pArakaresa sadhesa surAyaNa pUra kiyA riNa sAja surai 'phatamAla' taNe siradAra' suhai iNa bhAMti lar3e samarAtha sohai hatha ghAva suraMga subheva haI ghar3a khAga jhaTAM dhar3a heka haI bara pAya asIsata hUra hakArata sUra vakArata heka 'haThI' riNachor3a taNo kari hAka haNa khaga jhATa amIra haroLa 'havau' bhar3a goradhanota haTALa 'harI' 'sabaLesa' taNau kari hAka 'harI' suta 'Udala' bhAMNa haThALa 'harI' suta kehara jUTata heka haroLAyahUMta harauLa haThALa hicai 'kusaLohara' ghAyala hoya hicaM caMdrahAsa raca rikha hAsa hica tadi dhAraNa jhoka hubAsa hicaM duragAvata jhoki hubAsa hicaM bhar3a siMdhala caMdra prahAsa hivai daLa pUra kaDhI caMdrahAsa huvA lagi vAsiya amara hoya 170 608 566 168 143 62 194 161 160 572 123 428 268 167 565 140 177 16. 504 635 7 62 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4] chaMda kA nAma prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka motIvAma 667 8 125 186 136 75 486 G 6 247 213 6 rasAvalA 6 117 6 124 6 123 120 6 6 126 6 6 44 7 128 K 6 - 6 - 119 118 6 6 hudA majhi caMDa caDha hulasAya hubai dhari krodha gajAM thaTa hUMta huvai khaLa vIjaLa vAhata hAtha huvai ghaNa muggaLa pokhama hema haudAM majhi loha kara kari hAka mAchaTai ajjarA prAMvatA aMdharA uDDi sIsa urA kaTIe kallarA kiDDha dhUbakkarA karabAhai karA ketarA rAharA ghUma ghUmarA naDie jUMgarA bhUlapai jhajharA DADarA voharA akkha meTattarA piMr3a nALapparA pariyAMma 'prabhA' saramA causarA uparALa haudALa laMkALa caDhe pratikALa karALa jhaLAM bhabhaka karikALa bhar3AM tiha kALa kitAM karimALa jhar3A jaradALa kadai karimALa jhulALa baMgALa ghaNA kaTi keka kharALa jhaMphALa kaTa ghar3a bhUpa 'prabhA' ra vilaMba taNI ghar3a rITha jhaDajhar3a khAga ramai dhamachaTTa vikaTTa garaTTa par3e dhar3a ghaTTa uchaTTata bhaTTa dhaNAM bohI sIsa uDakka hicakka uvAsaka aMdhaka keDa hucakka uDe ravatALa raudALa rosALa mahAriNa kALa khaMDALa pAtALa karai hAthiyAM ghar3a hUcaka jhUla prakajhaka raMbha takattaka 122 6 WWW 3 6 126 125 6 7 romakaMda 467862 7864 865 248 885 251 7 866. 7861 250 7 863 ra4 7 taeo Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chada kA nAma romakaMda sArasI 846 [ 5. ] prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka hoya rikha har3Ahar3a pAvahayajjhar3a dhUma travadhdhar3a mecha ghar3I 248 7 889 aNabhaMga 'sAmaMta' dhaNI prAmaLa propamA veda prAvatau 236 7 852 'amara' ro 'mohakama' rA asUrAM baha haNe dhar3a behar3A 236 7 / 856 iSikAya isar3au gajara uDiyo ghAya khaga jur3i ghUmarA 246 7 882 ima lar3e cukhacukha hoya par3iyo bhAMNa kautika bhALiyau 246 7 883 uDi bAMha mugaLA jiraha UgaLi nAraMga raMga nakkalI 236 7 851 urar3iyA mugaLa 'gulAba' Upara ravada rUpaDa rAMmaNA 236 7 iMdrasIMgha sutabhar3a 'jodha' aNabhaMga 'lAla' 'suta' gaja. . 'baMdha' lar3e 238 858 kaLa hai narUhara 'padma' kUrama proriyA ajarAyakA 247 7 884 kevAMNa pAMNa vibhAr3a kalamAM sAra dhar3a bhar3a sAhiyAM 247 7 885 jhar3avAMNa khar3ahar3a prIdha jhar3aphar3a bhUta khecara bhUcarA 235 7 tana jatana na kare lar3e vijar3A sajhe kArija sAmarau 241 7 867 tiNavAra 'jAlama' 'keharI' taNa kara khaga jhaTa khaLa kaTa 237 7 853 tiNavAra 'bhagavaMta' 'keharI taNa varNa trijar3A vAhato 241 7 865 tiNavAra 'hiMdava' 'bahAdara' taNa sela dhar3a khaLa sALavai 243 7 873 daivAMNa siMbhUsiMgha dAruNa dusaha vAraNa niradaLe 238 7 856 baIvAMNa 'jodha' kaLoSa dAraNa hice pAraNa har3abar3e 244 7 'dAna' rau 'abhamala' jhATa dujar3o 'kAnha' 'suta' 'devo' karo 244 7 874 ghuvi rAga soMdhava baMba dhUsAM tUra bheri trahakkae 235 7 848 paNa hAtha jhar3a jhar3a jarada posA upara baLa dhar3a Usasai 237 7 magarUra 'mAMna' 'anopa' saMbhrama 'kho' 'mAna' 'sujAvayaM 'mahirAMNa' 'bhagavata' sutaNa prasimara ravada thaTa pAdhoriyo 247 7 856 rasalUdha lakhi ima ghar3A ravadAM achara ghUmara prAviyo 240 7 862 laha lAgiyA lohALa lasakara bhayaMkara gaja bhArarau 237 7 855 vadhi 'jasau' 'saMbhava' sutaNa vAhata coLa khagi kaLi cALikA 242 gharamALa gaLa aMtrALa paga vica jhALa vana khaga projhadai 243 7 872 6 6 876 6 6 6 854 6 875 6 6 6 2 7 870 6 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda kA nAma sArasI [ 51 ] prathama paMkti pR0 prakaraNa padyAMka vAhai 'vijAvata' bahAdara vadhi vAr3ha jhaLahaLa vIjaLe 236 7 857 'vijapALa' hAkali jeNa veLA sUravIra sakajjayaM 236 7 850 vIjaLAM hAthaLa gajAM vihaMData karata samahara kAmarau 242 7 871 saMbhrama 'bahAdara' aDara samaratha dhoma dharahara dhaukhaLA 240 7 samjha 'savAI' 'surata' saMbhrama ghaTA khaLa khaga jhaTa ghaNI 240 7 864 samahara 'savAiya' 'rAjasI' suta dhajara khaga cavadhArakA 245 7 sara dhajara sAbaLa gajara asimara asura sira para prAchaTa 246 7 881 sira uDaM phUTa vahai sroNita lohi haThamala suta laI 236 7 suta 'kAnha' 'mAMnar3a' josa samahara 'nAtha' bhar3a rughanAtharI 245 7 suta 'bhAu' jhaLahaLa ghAva sAbaLa raha caMdaLa ravadALara 245 7 879 suta bhAvasiMgha 'bhagota' sAbaLa dhar3a jar3e bhar3a prasidharA 242 7 966 'suratesa' 'prakhamala' sutaNa sAbaLa jarada posAM ura jaDai 241 7 868 hada lar3e 'sAmaMta' 'teja' jhaLahaLa bhopa vayaLa UjAsarI 241 7 866 hara sikhara kUrama ghaNA khaLa haNi dhajara sAbaLa dhauhaDAM 245 7 . 666 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 bhaugolika TippaNiyA~ [ sUrajaprakAsa ke tInoM bhAgoM meM prAye hue aitihAsika mahatva ke sthAnoM zrAdi kA paricaya ] ajamera rAjasthAna ke ajamera jile kA mukhya nagara hai, jo arAvalI parvata zreNI kI tArAgar3ha pahAr3I kI DhAla para sthita hai / yaha nagara 1045 I0 meM ajayapAla nAmaka cauhAna rAjA dvArA basAyA gayA thaa| I0 san 1365 meM mevAr3a ke zAsaka, 1556 meM akabara aura 1770 se 1880 taka mevAr3a tathA mAravAr3a ke bhinna-bhinna zAsakoM dvArA zAsita ho kara aMta meM 1881 meM aMgrejoM ke Adhipatya meM calA gayA / hilavAr3a ( NilavAr3A ) yaha hila pATana gujarAta ke solaMkI vaMza ke rAjAoM kI rAjadhAnI thA / ise prasiddha cAlukya mUlarAja ne basAyA thA aura yaha mahamUda gajanI ke hamale ke pUrva taka solaMkI rAjAoM kI rAjadhAnI banA rahA / somanAtha kA prasiddha ziva maMdira bhI vahIM thA jise mahamUda gajanI ne 1024-25 I0 meM AkramaNa kara ke naSTa kara diyA thA / usake bAda punaH isa para cAlukyoM kA adhikAra ho gayA aura unhoMne paryApta kAla taka rAjya kiyA / bAda meM bAgheloM ne ise jIta kara apanA rAjakula vahAM pratiSThita kiyA / yaha nagara vaibhava kI carama sImA taka pahu~ca cukA thA / 13vIM sadI ke aMta meM allAuddIna khilajI ne gujarAta para zrAkramaNa kara ke use jItA, taba yaha usI ke sAmrAjya kA nagara bana gayA / araba eziyA ke dakSiNa pazcima meM eka prAyadvIpI paThArI bhAga hai jo 12deg uttara akSAMza se 320 u0 pra0 taka tathA 350 pUrvI dezAntara se 660 pU0 de0 taka phailA huA hai / isakA kSetraphala daza lAkha vargamIla hai / yaha saMsAra kA ati uSNa pradeza hai / isakI gaNanA saMsAra ke prasiddha marusthaloM meM kI jAtI hai / yamana, asIra evaM omAna ke kSetroM ko chor3a sampUrNa araba zuSka evaM uSNa hai / yahA~ varSA bahuta kama hotI hai / kucha bhAgoM meM sardiyoM meM varSA hone se paidAvAra ho jAtI hai| riyAdha saUdI araba gaNarAjya kI rAjadhAnI hai| yaha prAyadvIpa khanija tela kA bhaMDAra hai| yahAM ke loga ghor3A UMTa, bakarI, bher3a, gadahA Adi pazu adhika pAlate haiM / musalamAnoM ke pavitra tIrtha-sthAna makkA aura madInA isI deza ke hez2Az2a prAnta meM haiN| zrADau-vaLau ( arAvalI ) yaha eka bhaMjita pahAr3a hai jo pRthvI ke prAraMbhika kAla meM Upara uThA thA / yaha parvatazreNI samasta gujarAta rAjasthAna se le kara dehalI taka, uttara pUrva se le kara dakSiNa pazcima taka Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] lagabhaga 400 mIla kI lambAI meM phailI huI hai / isakI ausata U~cAI 1000 phITa se lekara 3000 phITa taka hai / isakA sarvocca zikhara AbU parvata hai jo 5650 phITa U~cA hai / isakA adhikAMza bhAga vanapUrNa hai aura AbAdI bhI alpa hai| isake vistRta kSetra adhikAMza meM madhyastha ghATiyoM evaM bAlU ke marusthala haiM / isa parvata kI kaI vicchinna - khalAyeM bhI bana gaI haiM, jinakA DhAla tIvra hai aura zikhara samatala hai / isameM pAI jAne vAlI zilAoM meM sleTa, zisTa, nAisa, saMgamaramara, kvArTa jAiTa, zela aura grenAiTa vizeSa haiM / avadhapurI (ayodhyA) uttarapradeza kA eka bhAga jo prAcIna kAla meM kauzala rAja kahalAtA thA / isakI rAjadhAnI avadhapurI (ayodhyA) thI / yaha nagara ghAgharA ( sarayU) nadI ke dAhine kinAre para phaijAbAda jile meM sthita hai / isakA mahattva isake prAcIna itihAsa meM hI nihita hai / prAcIna ullekhoM ke anusAra isakA kSetraphala 66 varga mIla thaa| sAtavIM zatAbdI meM cInI yAtrI hvenasAMga yahAM zrAyA thA / usake lekhAnusAra yahA~ bIsa bauddha mandira the tathA 3000 bhikSu rahate the / isa prAcIna nagara ke avazeSa aba khaMDaharoM ke rUpa meM raha gaye haiM, jisameM kahIM-kahIM kucha acche maMdira bhI haiM / inameM sItA rasoI tathA hanumAna gar3hI prasiddha haiM / aba ayodhyA eka tIrthasthAna ke rUpa meM raha gayA hai / ahamadAbAda yaha nagara 23deg1* uttara akSAMza aura 72037" pUrva dezAntara gujarAta rAjya meM bambaI se 306 mIla uttara meM sAbaramatI nadI ke bAyeM taTa para sthita hai / yaha pramukha audyogika, vyApArika tathA vitaraNa kendra hai / sAbaramatI taTa para eka bhIla saradAra ke nAma para asAvala nAmaka ramya sthAna thA jo yuddha kI dRSTi se mahattvapUrNa thA, jahA~ I0 sa0 1411-12 tadanusAra vi0 saM0 1466 meM tAtAra khAM ke putra ahamadazAha ne sA~cala nAmaka grAma ke sthAna para ahamadAbAda nagara basA kara ise apanI rAjadhAnI banAyA / 1491 I0 se 1511 I0 taka kI madhya kI zatAbdI meM isakI uttarottara unnati huI / mugalakAla meM bhI yaha nagara unnati kI carama sImA para thA / yaha vyApAra, zilpa, citra, sthApatya Adi vibhinna kalAoM kA kendra thA / kintu marAThA kAla meM isakA vaibhava caupaTa ho gayA jisakA aMgrejI zAsana kAla meM punarutthAna huA / zrAMbera yaha nagara jayapura se sAta mIla uttara meM pahAr3oM ke bIca basA huA hai / nagara ke pazcimI kinAre para AMbera kA sudRDha durga hai aura zilAdevI kA mandira hai jo bahuta sundara DhaMga se banA hai / kachavAhA rAjA kAkila ne vi0 saM0 1093 meM susAvata mInoM se chIna kara AMbera bera hai / yahAM If DAlI / isakA prAcIna nAma ambikApura thA jisakA apabhraMza prAcIna samaya kA banA ambikezvara mahAdeva kA mandira bhI hai / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 54 ] AgarA yamunA nadI ke dAyeM kinAre para sthita uttarapradeza kA eka prasiddha nagara hai / vartamAna AgarA kA itihAsa lodI kAla se prAraMbha hotA hai / sikaMdara lodI aura ibrAhIma lodI ke samaya meM AgarA hI bhArata kI rAjadhAnI thaa| vi0 saM0 1466 meM yaha nagara mugala-sAmrAjya ke saMsthApaka 'bAbara' ke adhikAra meM calA gayA / I0 sana 1571 meM akabara mahAna ne Agare ke kile kA nirmANa kraayaa| kintu kile kI adhikAMza imArateM jahAMgIra aura zAhajahA~ dvArA nirmita huI haiM / isa kAla meM nagara kI dazA acchI thii| nagara meM solaha praveza dvAra the| nagara kA kSetraphala 11 vargamIla thA / AgarA tAjamahala kA nagara kahalAtA hai / yahA~ kaI vizAla evaM bhavya imArateM haiM jinase mugalakAlIna vAstukalA kI mahattA prakaTa hotI hai| AgarA pazcimI uttara pradeza kA saba se bar3A zikSA kendra hai| prAba (AbU parvata) AbU kA prAcIna nAma arabuddha hai / yaha 4000 phITa kI U~cAI para basA hai| isakI sabase U~cI coTI kA nAma guruzikhara hai, jo 5650 phITa U~cI hai| prAcIna paramparA ke anusAra yaha vasiSTha RSi kA nivAsa sthAna thaa| AryoM ke guru kA nivAsa hone ke kAraNa yaha buddhivAdiyoM ke AvAgamana kA kendra ho gyaa| yahA~ vasiSTha dvArA anAryoM kI zaddhi kI jA kara unheM Arya banAyA jAtA thaa| isI se ise arabuddha kahane lge| isa pahAr3a kA ullekha maigasthanIja ne bhI apanI bhArata-yAtrA meM kiyA thaa| prApta abhilekhoM ke dvArA yaha kahA jA sakatA hai ki yahA~ pahale zaiva mata kA prabhAva thA; bAda meM yahA~ jaina mata kA prabhAva ho gyaa| 11vIM zatAbdI meM yahA~ paramAravaMza ke kSatriyoM kA zAsana thaa| inhIM pahAr3iyoM kI sahAyatA se sirohI ke rAva suratAraNa akabara ke viruddha gurillA raNanIti dvArA mugalAI phaujoM ko taMga karatA rhaa| 19vIM zatAbdI meM prAbU, aMgrejoM ke poliTikala ejenToM kA, garmI ke liye nivAsa-sthAna banA rahA / pAbU, maMdiroM kA gRha aura kalA kA kendra hai| prAsopa yaha ThikAnA pAsopa kA mukhya nagara hai| uttarI-relave ke goThana sTezana se 15 mIla kI dUrI para tathA jodhapura nagara se 50 mIla uttara dizA meM sthita hai| yaha gujarAta kA eka prAcIna nagara hai / isake uttara meM sirohI aura mevAr3a, pUrva meM DUMgarapura, dakSiNa aura pazcima meM ahamadAbAda aura gAyakavAr3a hai| sAbaramatI nadI isakI pazcimI sImA banAtI hai / IDara kA kilA bahuta U~cI pahAr3I para banA huA hai / yaha pahAr3I arAvalI aura vidhya se milI huI hai / isako veNI vaccharAja ne banavAyA thaa| bAda meM yaha nagara jaMgalI bhIla logoM kA nivAsa sthAna rhaa| IDara ke parihAra vaMza kA aMtima rAjA amarasiMha zahAbuddIna gorI kI lar3AI meM pRthvIrAja ke sAtha lar3a kara mArA gayA aura IDara kA rAja sAMvaliyA soDa ko milA / bAda meM rAva sIhA ke putra sonaMga ne sAMvaliyA sor3a ko mAra kara vi0 saM01313 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM IDara kA rAjya apane adhikAra meM kara liyA / isa prakAra IDara para rAThaur3oM kA adhikAra ho gyaa| bAda meM isa para musalamAnoM kA adhikAra lambe arse taka rahA / kintu I0 sa0 1726 meM mahArAjA ajItasiMha ke putra AnandasiMha va rAyasiMha ne IDara para adhikAra kara liyaa| isa prakAra yaha punaH rAThaur3oM ke adhikAra meM A gayA jo bhArata svataMtra huA taba taka rAThaur3a rAjAoM ke zAsana meM rhaa| . .. . IrAna pazcimI eziyA kA ati prAcIna bhAga jo phArasa kahA jAtA thaa| isakA prAcIna nAma: AryAnA thA / yaha phArasa, turkI, IrAka aura rUsa prAdi dezoM se ghirA huA hai / prAcIna kAla se hI yaha kalA, sabhyatA aura saMskRti kA kendra rahA hai / yaha elAma ke nAma se pukArA jAtA hai / isakA zAsana purohitoM ke hAthoM meM thA / yahA~ kI sabhyatA bhArata kI prAcIna sabhyatA se milatI-julatI thii| ye sUrya aura agni kI pUjA karate the| araboM kI IrAnavijaya se lekara aba taka isakI sAMskRtika AtmA apanI mahAnatA kA paricaya detI rahI hai| IrAna aura khurAsAna bauddha dharma kA kendra rahA hai| islAma ke Agamana ke bAda yaha islAmI sabhyatA kA mahAna kendra rahA hai| isa dharma kA mahAna vidvAna 'alagijAlI' yahIM kA rahane vAlA thA, jisane kaI pustakeM likhI haiM / vartamAna IrAna peTrola, sUkhe meve, garama aura rezamI vastroM ke utpAdana karane ke kAraNa saMsAra bhara meM prasiddha hai| ujjaina isakA prAcIna nAma ujjayinI thA jo ujjanatA saMskRta ke ujjainta kA pAlI rUpAntara hai| isakI puSTi bauddhoM ke pAlI sAhitya se hotI hai / usa samaya bhArata ke solaha mahA-janapadoM meM avaMtI kA viziSTha sthAna thA aura ujjayinI usakI rAjadhAnI thii| usa samaya yaha nagara saMskRti aura kalA kA kendra thaa| maurya kAla meM bhI isakA mahattva kama nahIM thaa| azoka rAjagaddI pAne ke pUrva yahIM kA zAsaka thaa| bhArata se madhya deza kI ora Ane vAle mArgoM para hone ke kAraNa isakI vyApArika evaM rAjanItika mahattA sadA banI rhii| vikramAditya ke samaya meM yaha mAlava gaNataMtra kI rAjadhAnI thii| yahA~ anekoM yuddha hue, unameM mugalakAlIna dharamata kA yuddha itihAsa-prasiddha hai| mugaloM aura aMgrejoM ke samaya meM isakA rAjanItika mahattva nahIM rahA / udayapura I. san 1568 meM akabara dvArA citaur3a ke vijita hone para mahArANA udayasiMha ne arAvalI kI girvA nAmaka upatyakA meM udayapura bsaayaa| yaha samudra kI sataha se lagabhaga 2000 phITa U~cI pahAr3I para sthita hai evaM jaMgaloM dvArA ghirA hai / pahAr3I ke sarvocca zikhara para mahArANA ke rAja-prAsAda haiM, jinakA pratibiMba picholA jhIla meM par3atA hai / prAcIna nagara prAcIra dvArA prAbaddha hai jisake caturdika rakSA ke liye khAI khudI hai / kucha dUrI para dakSiNa meM ekaliMga kI coTI para udayapura kA prasiddha kilA hai / yaha rAjasthAna ke unnatizIla nagaroM meM se eka hai| Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] kannauja yaha nagara uttarapradeza ke pharrukhAbAda jile meM hai| isakI sthiti 27deg3" uttara akSAMza tathA 76deg56" pUraba dezAntara hai| prAcIna kAla meM gaMgA nadI isa nagara ke bAjU meM bahatI thii| IsA kI pAMcavIM zatAbdI meM yaha gupta sAmrAjya kA pramukha nagara thaa| isa nagara ko chaThI zatAbdI meM huNoM ne AkramaNa kara ke naSTa kara diyA thaa| cInI yAtrI hanasAMga ne bhI isa nagara kA ullekha kiyA hai / 11vIM zatAbdI ke prAMrabhika kAla meM yavanoM ke AkramaNa ke kAraNa yaha nagara naSTa-bhraSTa ho gayA / isake bAda I0 san 1164 meM muhammada gorI ne AkramaNa kara ke isa nagara para apanA adhikAra jmaayaa| akabara ke samaya meM bhI yaha uttarapradeza ke mukhya nagaroM meM thA / vartamAna samaya meM yaha nagara sugaMdhita itra mAdi ke liye prasiddha hai| karaulI yaha rAjasthAna kA choTA-sA rAjya thA jo pUrvI sImA para 26deg35 va 26046" uttara akSAMza aura 76deg35" va 77deg26" pUrva dezAntara ke madhya meM sthita hai / isakA kSetraphala 1200 varga mIla hai| isa nagara ko vi0 saM0 1405 meM rAjA arjunadeva ne basAyA thA aura kalyANarAya ke mandira ke kAraNa isakA nAma karaulI rakkhA gyaa| prAcIna kAla meM yahA~ mInoM kI AbAdI adhika thii| ye lUTa-pATa adhika kiyA karate the jisase isa nagara kI tarakkI nahIM haI / rAjA gopAlalAla ne ina mInoM ko dabA kara zahara kI tarakkI kii| kAgo ' yaha sthAna jodhapura se 1 mIla uttara dizA meM sthita hai| prAcIna graMthoM ke AdhAra para yaha kahA jAtA hai ki yahA~ kAkabhusuNDajI RSi ne tapasyA kI thii| isI se ise kAgA kahate haiM / yahA~ kA jala bar3A svaccha tathA svAsthyaprada hai / yahA~ zItalAdevI kA bar3A sundara mandira hai, jo pahAr3a kATa kara usakI caTTAna ke nIce banAyA gayA hai / yahA~ prati varSa caitra kRSNA aSThamI ko zItalA kA melA lagatA hai, jo tIna-cAra dina taka rahatA hai| isake samAna jodhapura meM jana-samUha ke lihAja se dUsarA melA nahIM lagatA / yahA~ ke pujArI gahalota vaMza ke mAlI hai| yahA~ kA bAga pahale bar3A sundara thA aura isa bAga ke anAra bhArata bhara meM prasiddha the, kintu mahArAjA sara pratApasiMha ke dvArA yaha bAga samUla naSTa karavA diyA gyaa| yahA~ eka gauzAlA bhI hai / kAgA ke pAsa zmazAna bhI haiN| kAgA jodhapura ke tIrtha-sthAnoM meM ginA jAtA hai| kizanagar3ha yaha nagara rAjasthAna ke pUrvI bhAga meM basA huA hai / moTA rAjA udayasiMha ke 14 putroM meM se kisanasiMha jahA~gIra ke pAsa rahatA thaa| bAdazAha jahA~gIra ne usakI sevAoM se prasanna ho kara seTholAva jAgIra meM diyA thA, jisake khaMDahara aba bhI kizanagar3ha ke pazcima kI tarapha maujUda haiM / usI sthAna para vi0 saM0 1666 meM kisanasiMha ne kisanagar3ha bsaayaa| yaha nagara phUlerA se ajamera jAne vAlI pazcimI relave kA sTezana hai / nagara choTA hone para bhI bahuta sundara DhaMga se basAyA gayA hai / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 57 ] koTau koTA nagara rAjasthAna ke pUrvI dakSiNI bhAga meM hADotI ke paThAra para 24deg30" uttara akSAMza aura 75deg40 pUrvI dezAntara para sthita hai / yaha nagara rAjasthAna kI prasiddha nadI cambala ke dakSiNI pUrvI kinAre para basA huA hai / yaha nagara caudahavIM zatAbdI meM koTiyA bhIla ke nAma se basAyA gayA thaa| usa samaya yahA~ bhIloM kA adhikAra thaa| prAcIna lekhoM ke anusAra yahA~ nAgavaMzI aura mauryavaMzI rAjAoM kA bhI rAjya rahA hai / isake bAda vi0 saM0 1688 tadanusAra I0 sa0 1631 meM yaha cahuvAna vaMza ke hAr3A rAjapUta rAva ratanasiMha ke kaniSTha putra mAdhavasiMha ke adhikAra meM A gyaa| taba se bhArata ke svatantra hone ke pUrva taka yahAM isI vaMza kA rAjya rhaa| giranAra yaha bahuta prAcIna sthAna hai| kAle patthara kI parvata-zreNI jo lagabhaga 12 mIla taka calI gaI hai / isake madhya bhAga meM eka bar3A durga hai / ise graharipu ne banavAyA thaa| isakI sundara ghATI ke mukha para neminAtha kA pavitra parvata giranAra khar3A hai, jahA~ kaI jaina maMdira haiN| isake mukhya bhAga para hI prAcIna nagara jUnAgar3ha hai| pahale yaha soraTha kahalAtA thA, vahA~ kA svAmI rAva khaMgAra thaa| isa nagara ke daravAje se hI yAtriyoM ke pada-cinhoM se banI huI pagaiMDI sonarekhA nadI ke kinAre-kinAre usake udgama sthAna giranAra ke zikhara taka calI gaI hai, jahA~ samatala bhU-bhAga hai| yahA~ para jaina tIrthaMkaroM ke caitya bane hue haiN| isa maidAna se giranAra ke zikhara taka car3hane kA jhAr3iyoM meM ho kara eka bIhar3a mArga ambAdevI ke mandira taka calA gayA hai| giranAra parvata kI chaH alaga-alaga coTiyA~ haiM jinameM sabase U~cI coTI gorakhanAtha nAma se prasiddha hai| golakuNDA bahamanI sulatAnA ke samaya meM golakuNDA tailaMgAnA pradeza kI rAjadhAnI thA / 15vIM zatAbdI meM bArA malika kula kutuba-ula mulka (Barra Malick Kull Kutbul Mulk) jo sulatAna muhammada bahamanI kI mAtahatI meM AyA, jise gAjI kA khitAba diyA gayA aura use tailaMgAnA kA zAsaka banA diyaa| 1510 I0 meM yaha svataMtra ho gayA / usake bAda 1576 I0 meM samrATa akabara ne rAjA mAnasiMha ko bheja kara ise mugala sAmrAjya meM milA liyA / zAhajahA~ ke sayama meM isake zAsaka puna: svataMtra ho gaye the / auraMgajeba ne golakuNDA ke navAba ko, jo ziyA musalamAna thA, naSTa kara ke golakuNDA ko punaH mugala-sAmrAjya meM vilIna kara diyaa| kher3a yaha prAcIna nagara uttarI relave kI bAhar3amera zAkhA ke bAlotarA sTezana se kucha dUrI para hai| nagara ujar3I dazA meM aba taka maujUda hai| yahA~ ke prAcIna viSNu aura ziva-mandira 12vIM zatAbdI ke utkRSTa namUne haiN| usa samaya yahA~ guhiloM kA adhikAra thaa| DAbhI inake mantrI the| inakA paraspara vamanasya thaa| isa vaimanasya se lAbha uThAne ke liye rAva sIhAjI ne isa Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 58 . ] para adhikAra karane ke liye AkramaNa kiyA kintu bIca meM hI lauTanA par3A parantu unake putra prAsathAna ne kher3a para adhikAra kara ke isako apanI rAjadhAnI banAyA / khetar3I yaha jayapura rAjya ke eka bar3e jAgIradAra ke ThikAne kI rAjadhAnI kA nagara hai| yahA~ pahAr3I para eka kilA hai / yahA~ kI pahAr3I meM tAMbe kI khAneM haiN| cATasU yaha jayapura rAjya kA eka kasbA hai| yahA~ para DUMgarI-zelara mAtA kA bar3A melA lagatA hai| cittaur3agar3ha yaha durga pahAr3I para banA huA hai jo samudra kI sataha se 1850 phuTa U~cA hai| isakI lambAI lagabhaga sADhe tIna mIla aura caur3AI karIba AdhA mIla hai / yaha ati prAcIna durga hai / isako mauryavaMzI rAjA citrAMgada ne banavAyA thaa| mauryoM ke bAda vikrama kI AThavIM zatAbdI ke aMta meM guhilavaMzIya rAjA bAppA rAvala ne aMtima mauryavaMzI rAjA mAna se chIna liyA thaa| yaha anekoM bAra basA aura ujar3A hai| isa para kucha samaya taka mAlave ke paramAroM tathA gujarAta ke solaMkiyoM va musalamAnoM kA Adhipatya bhI rahA hai / mahArANA udayasiMha ke samaya vi0 saM0 1624 taka yaha mevAr3a kI rAjadhAnI bhI rahA hai / jayapura rAjasthAna kA prasiddha nagara jayapura jo 26deg56 uttara akSAMza tathA 75deg58 pUrva dezAntara para sthita hai| isa nagara ko mahArAjA savAI jayasiMha dvitIya ne vi0 saM0 1784 poSa vadi 1 budhavAra ko basAyA thaa| isake pUrva isa rAjya kI rAjadhAnI aAMbera thI jo vartamAna rAjadhAnI se 7 mIla dUra pahAr3iyoM se ghirA huA hai| jayapura nagara apanI sundaratA aura banAvaTa ke liye bhArata bhara meM prasiddha hai, ata: yaha bhArata kA perisa kahalAtA hai / vartamAna jayapura samasta rAjasthAna kI rAjadhAnI hai / AbAdI ke lihAja se yaha nagara rAjasthAna meM sarva prathama hai| jahAjapura yaha ati prAcIna sthAna hai / logoM kA kathana hai ki janamejaya kA nAgayajJa yahIM huA thA, ata: isakA nAma yajJapura huA aura usakA apabhraMza jahAjapura hai| nAgelA tAlAba aura nAgadI nadI usa yajJa kI paricAyikA hai / jahAjapura ke irdagirda anekoM prAcIna sthAna haiM, jahA~ cauhAnoM ke zilAlekha milate haiN| dhaur3a gAMva ke rUThI rANI ke mandira ke vi0 saM0 1225 ke lekha meM pRthvIrAja kI rANI kA nAma suhavadevI likhA hai jo rUThI rANI ke nAma se prasiddha hai| isake alAvA bhI vi0 saM0 1228 aura 1226 ke zilAlekha haiN| isa kasbe ke lohArI va prAMvaladA gAMvoM meM vi0 saM0 1211 aura 1234 kA cauhAna rAjA vIsaladeva aura somezvaradeva ke rAjyakAla ke zilAlekha mile haiM, jinameM siMdarAja aura jehar3a kI mRtyu kA ullekha hai| Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] jAlora jodhapura ke jAlora paragane kA mukhya sthAna hai aura sUkar3I nadI ke kinAre para basA huA hai| prAcIna sudRr3ha gaDha ke bhagnAvazeSa haiN| pahale ise paramAroM ne basAyA thaa| bAda meM jAlora cauhAnoM kI rAjadhAnI rhaa| zilAlekhoM ke anusAra isakA nAma jAbAlIpura aura kile kA nAma suvarNagiri milatA hai / yahAM kI prAcIna vastuoM meM topakhAnA hai, jo alAuddIna khilajI ke samaya meM cauhAnoM se musalamAnoM ke hAtha meM calA gyaa| isake uttarI dvAra para phArasI meM eka lekha hai jisa meM muhammada tugalaka kA nAma hai / isa nagara se jaina tathA hinduoM se sambandha rakhane vAle kaI lekha mile haiM / eka vi0 saM0 1174 kA bIsala kI rANI melaradevI dvArA sindhu rAjezvara ke maMdira para suvarNa kalaza car3hAye jAne kA ullekha hai| isa prakAra isakI prAcInatA ke aneka zilAlekha mile haiN| jaitAraNa yaha prAcIna sthAna jodhapura ke jaitAraNa tahasIla kA mukhya sthAna hai| yahA~ prAcIna kAla meM sIMdhaloM kA adhikAra thA / kintu sUjAjI ke pAMcaveM putra rAva UdAjI ne vi0 saM0 1536 meM sIMdhaloM ko harA kara jaitAraNa para apanA nayA rAjya kAyama kiyA thaa| jaitAraNa rAva UdA ko sUjAjI ne jAgIra ke rUpa meM nahIM diyA thA varan apane bala-vikrama se nayA rAjya kAyama kara ke UdAvata zAkhA kA itihAsa prArambha kiyaa| bAda meM jaitAraNa khAlase ho gayA aura UdAvatoM ko nIMbAja mila gayA jo Aja bhI UdAvatoM kA bar3A ThikAnA hai| jaitAraNa vi0 saM0 1614 meM UdAjI ke vaMzajoM ke hAtha se nikala gayA aura usa para musalamAnoM kA adhikAra ho gyaa| musalamAnoM se punaH rAThaur3oM ne jIta liyaa| jaisalamera yaha nagara rAjasthAna ke pazcima meM antima sImA para 26deg5 uttara akSAMza aura 66030 pUrva dezAntara para sthita hai / yaha nagara isa rAjya kI rAjadhAnI hai, jisako caMdravaMzI bhATI rAjapUta rAvala jaisala ne vi0 saM0 1212 meM basAyA thaa| isakA prAcIna nAma jaisala nagara, balladeza aura mAMDa bhI milatA hai / I0 sa0 1294 meM bAdazAha allAuddIna khilajI ne isa para AkramaNa kara isa nagara ko vIrAna kara diyA thaa| isake bAda I0 sa0 1266 meM rAvala dUdA dvArA yaha punaH prAbAda kiyA gayA, kintu rAvala ghar3asI ke samaya meM nagara adhika unnata huaa| jodhapura . yaha mAravAr3a rAjya kI rAjadhAnI thA / yaha 24deg30 va 27deg40 uttara akSAMza aura 70 va 75020 pUrva dezAntara para sthita hai| isa nagara ko rAva jodhAjI ne vi0 saM0 1515 tadanusAra I. sa. 1458 meM basA kara pAbAda kiyaa| isake pUrva rAjya kI rAjadhAnI maMDovara thI jo jodhapura nagara se 6 mIla dUra hai| yaha nagara mahArAjA yazavantasiMha kI mRtyu ke bAda kucha samaya taka mugaloM ke adhikAra meM bhI rahA / kintu mahArAjA ajItasiMha ne ise punaH prApta kara liyA, taba se isa para unhIM ke vaMzajoM kA adhina kAra rhaa| yaha AbAdI kI dRSTi se rAjasthAna kA dUsarA nagara hai| Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 ] DIDavAnA . . "DIDavAnA -- - yaha DIDavAne paragane kA mukhya nagara hai| cittaur3a ke kIrtistambha se jJAta hotA hai ki yaha pradeza mahArANA kumbhA ke prAdhIna thA aura vaha yahA~ kI namaka kI jhIla va khAnoM se kara liyA karatA thA / yaha nagara uttara relave kA relave sTezana hai| yahA~ ke prAcIna aura navIna mandira va haveliyAM dekhane yogya haiN| DUMgarapura yaha nagara bhUtapUrva DUMgarapura rAjya kI rAjadhAnI thA, jo ki 23deg25" uttara akSAMza aura 73040" pUrva dezAntara para sthita hai / isakI uttarI sImA mevAr3a aura mAhI nadI se milatI hai / yaha nagara cAroM ora pahAr3iyoM se DhakA hai jisa para ki prAcIna kAla meM meroM kA adhikAra thaa| ina meroM ke svAmI DUgariyA mera ko mAra kara rAvala karaNa ke beTe mAhapa ne apanA adhikAra kara DUMgarapura nagara basAyA / isa nagara ko basAne meM rAhapa ne bhI sahAyatA dI thI, yaha mevAr3a kI khyAtoM se pramANita hotA hai| DhaMDhAr3a * * DhUDhAr3a jayapura rAjya kA prAcIna nAma hai / isake viSaya meM kaI kalpanAe~ kI gaI haiN| hindI vizva koza ke anusAra galatA ke DhuMDhuM daitya se DhUMDhAr3a vikhyAta hai|' TADa sAhaba ke anusAra jobanera ke eka prasiddha zikhara DhUr3ha para cauhAna rAjA bIsaLadeva ne daitya rUpa meM tapasyA kI thI taba se DhUDhAr3a vikhyAta huA hai / / jayapura se 15 mIla uttara meM acaraula ke pAsa kI pahAr3iyoM se DhUMr3ha nadI nikalatI hai / ataH sambhavataH isa nadI ke nAma para rAjya kA nAma DhUMDhAr3a huA ho / 3 jayapura ke samIpa DhUr3ha nAma kI eka bastI hai aura usI ke samIpa Amera ke parvata kA eka ati ucca zikhara DhuDhAkRti meM dRSTigocara hotA hai, isa kAraNa se bhI Amera rAjya DhUMDhAr3a ke nAma se vikhyAta ho sakatA hai / tArAgar3ha - yaha itihAsa-prasiddha durga rAjasthAna ke arAvalI parvatazreNI kI tArAgar3ha nAmaka pahAr3I para sthita hai / isI pahAr3I kI talahaTI meM ajamera nagara basA huA hai| kahate haiM ki isa durga kA nirmANa chaThI zatAbdI meM mahArAjA ajayapAla cauhAna ne kiyA thaa| yaha sudRr3ha aura suramya durga jodhapura ke mahArAjA ajItasiMha ke adhikAra meM bhI rahA thaa| mugalakAla meM yaha mugaloM ke adhikAra meM aura bAda meM aMgrejoM ke adhikAra meM calA gyaa| isa samaya yaha durga bhArata sarakAra ke adhikAra meM hai| phArasa ke uttara pUrva meM pAyA huA madhya eziyA kA bhU-bhAga jo turka, tAtArI, mugala mAdi jAtiyoM kA nivAsa-sthAna hai| 1 hindI vizvakoza, pRSTha 63 2 TAD rAjasthAna, pRSTha 560 . 3 vIra-vinoda, bhAga 2 pRSTha 1250 .4 jayapura kA itihAsa, bhAga 1, pRSTha 13, I0 san 1937, hanumAna zarmA Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 61 ] prAcIna itihAsa ke anusAra 'zaka' tUrAnI jAti ke hI the, jinakA IrAna vAle prAya se hamezA yuddha hotA rahatA thA / IrAniyoM ne tUrAniyoM ko parAjita kara kaI sthAnoM para adhikAra kiyA thA / prAcIna tUrAnI agni kI pUjA karate the aura pazuoM kI bali car3hAte the / ve prAyoM kI apekSA asabhya the / ina tUrAniyoM ke utpAtoM se eka bAra sArA yUropa aura eziyA taMga thA / bhArata para AkramaNa karane vAle caMgejakhA~, taimUra, usamAna Adi isI tUrAnI jAti ke antargata the, jinhoMne sAre eziyA ko apane pratyAvAroM se vicalita kara diyA thA / dillI bhArata kA bahuta prAcIna aura prasiddha nagara jo yamunA nadI ke kinAre basA huA hai aura bahuta samaya taka hindU samrAToM aura musalamAna bAdazAhoM kI rAjadhAnI rahA / yaha nagara 1912 I0 se briTiza bhArata kI rAjadhAnI bhI banAyA gyaa| dillI nagara kaI bAra basA aura kaI bAra ujar3A / kahate haiM ki indraprastha ke mayUravaMzI rAjA dila ne sarva prathama ise basAyA thA, isI se isakA nAma dillI pdd'aa| yaha bhI pravAda hai ki rAjA anaMgapAla ke purohita dvArA isa nagara kI nIMva rakhane ke pUrva eka kIlI zeSa nAga ke karaNa para gAr3I gaI / rAjA ke dvArA nikAle jAne para lahU-dhArA nikalI to rAjA ne punaH usa kIla ko gAr3a diyA para vaha DhIlI raha gaI jisase usakA nAma DhIlI par3a gayA jo bigar3a kara dillI ho gyaa| vartamAna samaya meM yaha bhArata kI rAjadhAnI hai / dvArakA yaha gujarAta va kAThiyAvAr3a kI eka prAcIna nagarI hai / purANAnusAra yaha sAta puriyoM meM mAnI jAtI hai / yaha hindunoM ke cAra dhAmoM meM hai / hindU tIrtha-yAtrI yahAM A kara bar3I zraddhA se dvArakAnAtha kI chApa lete / rAjasthAnI meM ise dvArAmatI, dvArAvatI bhI kahate haiN| zrI kRSNa bhagavAna jarAsaMdha ke utpAtoM ke kAraNa mathurA se yahAM A kara basa gaye the aura ise apanI rAjadhAnI banA lI thii| isakA dUsarA nAma kuzasthalI bhI hai / nAgaura nAgaura isI vibhAga kA mukhya nagara hai aura rAjasthAna ke bahuta prAcIna nagaroM meM se eka hai / saMskRta graMthoM meM ise ahichatrapura yA nAgapura likhA hai / nAma se hI jJAta hotA hai ki yahA~ nAgavaMziyoM kA rAjya thA aura yaha jAMgala deza kI rAjadhAnI thA / bijolyA 'mevAr3a' ke vi0 saM0 1226 ke zilAlekha se jJAta hotA hai ki yaha cauhAnoM ke bhI adhikAra meM rahA thA / yahIM se jA kara cauhAnoM ne sAMbhara ko apanI rAjadhAnI banAyA / prAcIna kAla meM sAMbhara, ajamera aura nAgaura Adi kA rAjya sapAdalakSa kahalAtA thA, jisakA apabhraMza rUpa savALaka ( savALakha) hai| nAgaura ke AsapAsa ke bhAga ko Aja bhI savALakha kahate haiM / nAgaura ke baramAyoM ke maMdira ke stambhoM para khude I0 sa0 1561 ke aura 1564-65 ke hasana kulIkhA~ kI masajida meM aura 1677 ke akabarI masjida ke lekha isakI prAcInatA ke pramANa haiM / zrAIna-I-akabarI ke lekhaka abbula phajala aura zekha phaijI nAgaura ke zekha mubAraka ke putra the Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 62 ] aura akabara kI sabhA ke nau ratnoM meM the| yahA~ ke kaI phArasI lekha zahara ke parakoTe kI cunAI meM ulTe-pulTe lage hue vidyamAna hai| nADola (nADUla) yaha bahuta prAcIna aitihAsika nagara pazcimI relave ke rANI sTezana se 14 mIla kI dUrI para hai| yaha gor3avAr3a ke jainoM ke 5 tIrthoM meM se eka hai / yaha nagara mAravAr3a ke cauhAnoM kI mUla rAjadhAnI thii| karnala TaoNDa ko isa nagara se vi0 saM0 1024 aura 1036 ke cauhAna vaMza ke saMsthApaka rAjA lakSmaNa ke samaya ke lekha mile the| usane inako laMdana kI raoNyala sosAyaTI ko pradAna kara diyA / purAtatva kI dRSTi se yahA~ kA sUrajapola nAmaka daravAjA mahattvapUrNa hai / ise rAva lAkhaNa ne banavAyA thaa| isake pAsa hI nIlakaMTha mahAdeva kA maMdira hai jo bahuta prAcIna hai| nagara ke bAhara uttarI kinAre para somezvara kA maMdira hai jisameM vi0 saM0 1147 kA cauhAna rAjA jojaladeva ke samaya kA lekha hai jisameM yahA~ kA padmaprabha kA jaina maMdira bhI bahuta prAcIna aura darzanIya hai| nagara ke bAhara ke maMdira aba naSTa prAyaH ho gaye haiN| nAranaula paMjAba ke paTiyAlA rAjya meM mahendragar3ha nijAmata ke antargata nAranoLa tahasIla kA mukhya nagara jo 2803" uttara akSAMza aura 760-10' pUrva dezAntara para challaka nadI ke kinAre para sthita hai| paTiyAlA rAjya meM paTiyAlA ke bAda dUsarA yahI mahattvazAlI nagara rahA hai| kahate haiM ki rAjA lUnakarana ne apanI strI nAralauna ke nAma para isa nagara kA nAma nAranauLa rkhaa| kintu kaI logoM kA mata hai ki mahAbhArata-kAla meM dillI ke dakSiNI bhAga kA deza nara-rASTra kahalAtA thaa| zAyada isI kA apabhraMza nAranaula ho| musalamAna itihAsakAroM kA mata hai ki yaha alatamasa ke dvArA basAyA gayA thaa| yaha nagara itihAsa-prasiddha zerazAha aura ibrAhima khAna kI janma-bhUmi hai / isake dAdA kI mRtyu yahIM huI thI jisakA smAraka aba bhI isa nagara meM maujUda hai / yaha nagara anekoM bAra ujar3A aura basA hai / mahArAjakumAra abhayasiMha ne bhI isa nagara ko lUTA thaa| pAlanapura yaha nagara pAbU parvata se 34 mIla dUra pATana jile meM dhanerA ke pAsa mAhIkA~TA, sirohI aura dA~tA ke pUraba meM banAsa nadI ke kinAre para sthita hai / isa nagara ke AsapAsa sarasvatI Adi anya nadiyAM bhI bahatI haiM / yaha nagara samatala maidAna meM hai| nagara se 12 mIla dUra uttara meM U~cI pahAr3iyeM haiM jo prAbU taka calI gaI haiN| prAcIna samaya meM yaha nagara prahlAdana pATana ke nAma se prasiddha thaa| candrAvatI ke rAjA dhArAvarSa ke bhAI prahlAdanadeva ne isa nagara ko basAyA thaa| kintu isake naSTa hone ke bAda 14 vIM zatAbdI ke madhya meM cauhAna vaMza ke rAjA pAlanasI dvArA punaH basAyA gyaa| kaI loga ise pAla paramAra dvArA basAyA huA mAnate haiM / I0 sa0 1303 meN| devar3A cauhAnoM ne prAbU aura caMdAvatI para adhikAra kara liyA thaa| isake bAda I0 sa0 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 63 ] 1370 meM jhAlorI ( jAlorI) aphagAna malika yusupha ne jo bihAra kA sUbedAra thA, makkA jAte hue rAste meM DIsA aura pAlanapura para adhikAra kara liyaa| kaI loga ise vIsaladeva kI vidhavA patnI popAM bAI se liyA batAte haiM / pAlI yaha pAlI jile kA mukhya nagara hai| rAjapUtAne meM rela kA praveza hone ke pahale yaha nagara vyApAra kA kendra thA / yahA~ ke vyApAriyoM kI koThiyA~ gujarAta ke sUrata, mAMDavI, navAnagara aura ahamadAbAda taka meM thI / pAlI ke vyApArI prAcInakAla se hI IrAna, arabistAna, aphrIkA, yUropa Adi dezoM se mAla maMgavAte aura yahA~ kA mAla vahA~ bhejate the / aba bhI yahA~ kapar3e kI bar3I mIla hai va kapar3e kI raMgAI va chapAI kA kAma sundara hotA hai / yahA~ ke brAhmaNa pAlIvAla nAma se prasiddha hue / inameM naMdavAne bohare bar3e dhanADhya the / yahA~ ke prAcIna mandiroM meM somanAtha kA maMdira mukhya hai / dUsarA zrAnandakaraNajI kA maMdira hai / tIsarA prAcIna maMdira naulakhA hai| yahAM kI mUrtiyoM ke prAsanoM para vi0 saM0 1944 se 1706 taka ke jIrNoddhAra ke lekha khude haiM / pIcholA isa jhIla ko vikrama kI 15 vIM zatAbdI meM mahArANA lAkhA ke samaya meM pIcholI gAMva ke nikaTa banavAyA thA / yaha udayapura ke rAjamahaloM ke pazcimI kinAre para vistIrNa sarovara hai / isa jhIla meM kaI choTe-bar3e TApU haiM, jina para bhinna-bhinna samaya ke anekoM suMdara sthAna bane hue haiM, jinameM jaga nivAsa aura jaga maMdira nAmaka mahala jala ke madhya meM bane hue haiM / inheM mahArANA jagatasiMha dvitIya va mahArANA karNasiMha ne banavAyA thA / jaga-nivAsa kI apekSA jaga - maMdira prAcIna hai aura isameM aitihAsika sAmagrI adhika hai / isameM prAcInatA hI hai - prAdhunika sajAvaTa dRSTigocara nahIM hotI / pIcholA ke dakSiNI kinAre para pahAr3iyoM zrRMkhalA calI gaI haiM jahAM matsya zaila para ekaliMga gar3ha nAmaka prAcIna durga banA huA hai / jisase tAlAba kI zobhA aura bhI bar3ha gaI hai / phatahapura zekhAvATI jile kA eka pramukha nagara hai / yaha zekhAvata kachavAhoM kA ThikAnA thA / isako rAvarAjA lakSmaNa siMha ne AbAda kiyA thA / badanaura yaha mevAr3a rAjya kA prathama zreNI kA ThikAraNA hai aura rAThaur3a vaMza kI mer3atiyA zAkhA ke AdhIna hai / badanaura pazcimI relave ke byAvara sTezana se 26 mIla kI dUrI para hai / isa nagara ke cAroM aura pakkA zaharapanAha hai| nagara meM praveza ke lie pUrva dizA meM sUrajapola nAmaka daravAjA hai / isake alAvA revatajI kA daravAjA aura pazcima meM cAMdapola daravAjA bhI hai / Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] bAMsavAr3A __ yaha rAjasthAna ke sAdhAraNa aura choTe nagaroM meM hai| yaha 23.10 uttara akSAMza aura 74deg2" pUrva dezAntara para sthita hai| isakA pazcimI bhAga UpajAU aura ghanA basA huA hai, zeSa bhAga cAroM tarapha pahAr3oM aura jaMgaloM se ghirA hone ke kAraNa kama AbAda hai| isake Asa-pAsa bhIloM kI bastI adhika hai / prAcIna zilAlekhoM ke anusAra yaha nagara vi0 saM0 1536 se pUrva basAyA gayA mAlUma hotA hai jisakI puSTi DUMgarapura ke citalI gAMva se mile zilAlekha se hotI hai| akabara ke zAsanakAla meM isa para mugaloM kA adhikAra ho gayA thA kintu thor3e hI samaya bAda punaH isa para rAvala ugrasena ne adhikAra kara liyaa| bIkAnera rAjasthAna kA yaha marusthalIya nagara isa pradeza ke ThIka uttara meM 27deg12deg uttara akSAMza aura 72015" pUrvI dezAntara para sthita hai / jodhapura ke rAva jodhAjI ke putra bIkAjI ne vi0 saM0 1545 meM isa pradeza ke jAToM ko dabA kara vahA~ eka nagara basAyA jisakA nAma bIkAnera rakkhA aura use apanI rAjadhAnI bnaayaa| isa nagara ke Asa pAsa ke ilAke ko jAMgala pradeza kahate haiN| isIliye yahAM ke rAjA jaMgaladhara bAdazAha kahalAte the| yahA~ kA pAnI khArA hai aura pAnI kI bahuta kamI rahatI hai / burahAnapura yaha aitihAsika nagara bhArata ke dakSiNI bhAga meM khAnadeza meM sthita hai| mugalakAla meM yaha nagara vANijya kA kendra thaa| pharukhIvaMza kA bAdazAha alIkhAna ke rAjya kI rAjadhAnI yahI nagara thA / yaha usa samaya rezama aura sUta ke vyApAra ke liye prasiddha thaa| yaha rAjya bhArata ke prasiddha samrATa akabara ke samaya meM alaga ikAI ke rUpa meM thaa| I0 san 1591 meM zekha phaijI ko akabara ne apanA rAjadUta banA kara burahAnapura bhejA thaa| savAI rAjA sUrasiMha ke dehAvasAna ke bAda mahArAjA gajasiMha kA yahIM rAjyAbhiSeka huA thaa| bandI nagara yaha nagara rAjasthAna ke dakSiNa pUrva meM sthita hai| yaha nagara prAcIna kAla meM eka mukhya nagara thA aura koTA rAjya isI ke antargata thaa| kintu I0 san 1631 meM koTA rAjya alaga ho gyaa| bAdazAha zAhajahA~ ne ise bUndI ke rAva ratnasiMha ke dUsare putra mAdhavasiMha ko sauMpa diyaa| taba se bUndI aura koTA do alaga-alaga rAjya ho gye| prAcIna kAla meM bUndI nagara para mauryavaMzI rAjAoM kA adhikAra thaa| unase cauhAna vaMza ke hAr3A rAjapUtoM ne apane adhikAra meM kara liyaa| yaha nagara tIna pora pahAr3iyoM se ghirA hai / isake uttara meM tArAgar3ha nAmaka sudRr3ha durga banA huA hai aura isake nIce hI bUndI nagara basA huA hai| isa durga ko rAva narasiMha ne vi0 saM0 1411 meM banavAyA thaa| bhInamAla (zrImAla nagara) yaha jAlora jile kA prAcIna nagara hai jo jasavantapurA se 20 mIla uttara pazcima Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] meM basA huA hai / isako zrImAla nagara bhI kahate the / yahA~ ke nivAsI brAhmaNa zrImAlI nAma se aba taka prasiddha haiM / vi0 saM0697 ke karIba prasiddha cInI yAtrI hvAnasAMga gujarAta hotA huA yahA~ AyA thaa| usa samaya yaha nagara gujarAta kI rAjadhAnI thaa| yahA~ vaidika dharma ko mAnane vAloM kI saMkhyA adhika thii| yaha nagara vidyA kI bhI eka pITha thaa| 'brAhmasphuTasiddhAnta' ke raciyatA brahmagupta ne vi0 saM0 685 meM isI nagara meM uparokta grantha kI racanA kI thI / 'zizupAla-vadha' mahAkAvya kA kartA mAgha kavi yahIM kA rahane vAlA thaa| yahAM prati prAcIna jaya svAmI nAmaka sUrya kA mandira hai, jisakA jirNoddhAra vi0 saM0 1117 meM paramAra vaMzIya rAjA kRSNarAja ke samaya meM huA thaa| vikrama kI 11 vIM zatAbdI ke Asa-pAsa bane jaina mandira bhI dekhane yogya haiN| maMDora yaha jodhapura nagara se 5 mIla uttara meM hai| yahAM kA kilA pahAr3I para hai| isakA prAcIna nAma mAMDavapura milatA hai| kahate haiM ki jahA~ paMcakuNDa sthAna hai, vahA~ mAMDavya RSi kA Azrama thaa| paMcakuNDa ke pAsa hI rAjakIya zmazAna haiM jahAM prAcIna rAjAoM aura rAniyoM ke smAraka bane hue haiN| maMDora meM bhI prAcIna rAjAoM ke smAraka bane hue haiN| jinameM mahArAjA ajItasiMhajI kA devala vizAla aura darzanIya hai / yahA~ se thor3I dUra mahArAjA abhayasiMhajI ke samaya kA banA tetIsa karor3a devI-devatAoM kA devAlaya hai, jo eka patthara kI caTTAna kATa kara usake nIce banAyA gayA hai / yahA~ 16 mUrtiyA~ haiM jinameM 7 devatAoM kI aura 6 bar3e vIra puruSoM kI haiN| inake pAsa hI kALA-gorA bhairU va gaNezajI kI bar3I pratimAyeM haiN| maMDora ke bhagnAvazeSoM meM eka jaina mandira bhI hai jo dazavIM zatI kA pratIta hotA hai| maMDora kA bagIcA bar3A sundara hai / yaha pahale nAgavaMzI kSatriyoM ke adhIna rahA, isI se isake pAsa nAgakuNDa aura nAgAdri nadI hai| yahA~ prativarSa bhAdoM kRSNA 5 ko nAgapaMcamI kA melA lagatA hai| bAda meM yaha pratihAroM (IdoM) aura unase rAThaur3oM ko daheja meM milaa| taba se yahA~ rAThor3oM kA adhikAra huaa| mAMDalagaDha mevAr3a kI rAjadhAnI udayapura se 100 mIla uttara pUrva meM mAMDalagar3ha kA kilA hai| isako kisane banavAyA thA yaha anizcita hai / isakI AkRti maMDala ke samAna hone se hI yaha mAMDalagar3ha khlaayaa| yaha gar3ha pahale ajamera ke cauhAnoM ke rAjya meM thA, kintu bAda meM pRthvIrAja ke bhAI harirAja se kutubuddIna ebaka ne chIna liyA / punaH ise hADautI ke cauhAnoM ne apane adhikAra meM kara liyaa| hAr3oM se yaha kilA mevAr3a ke mahArANA khetA ke adhikAra meM AyA / yaha gar3ha 1850 phuTa U~cI pahAr3I para banA huA hai| isake cAroM ora prAdhA mIla lambAI kA koTa banA huA hai / gar3ha meM do jalAzaya bhI haiM jo duSkAla meM sUkha jAte the, isa kAraNa ina jalAzayoM meM do kue khudavA diye, jinameM jala kabhI nahIM ttuutttaa| yahA~ RSabhadeva kA jaina mandira aura U~Dezvara aura jalezvara ke zivAlaya darzanIya haiN| Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ]. mer3atA . yaha eka prAcIna nagara hai| isakA prAcIna nAma meDantaka milatA hai, jisakA apabhraMza mer3atA hai | maMDovara ke pratihAra sAmanta bAuka ne vi0 saM0 894 meM mer3ate ko apanI rAjadhAnI banAyA thaa| rAva jodhAjI ke putra rAva dUdAjI ko yaha nagara jAgIra meM milA thA / bAda meM ise rAva mAladeva ne jaimala mer3atiyA se chIna kara naSTa-bhraSTa kara diyA thA / atra yahA~ prAcIna vastunoM meM kevala 12 vIM zatAbdI ke AsapAsa ke do staMbha, lakSmI kA maMdira va usakI prAcIna mUrtiyeM zeSa haiM / musalamAnoM ke samaya ko bahuta sI masjideM bhI haiM / yahA~ ke jaina maMdira navIna haiM kintu unakI mUrtiyeM prAcIna haiM jina para 15 vIM va 17 vIM zatAbdI ke lekha khude hue haiM / revA nadI ( narmadA ) ati vegavAna pravAha vAlI yaha nadI narmadA ke nAma se prasiddha hai / isakA prAcIna aitihAsika nAma revA hai / yaha vindhyAcala parvata kI zAkhA amarakaMTaka parvata se nikala kara gujarAta ke pazcimI bhAga meM bahatI hai| gujarAta prAnta kA eka prAcIna vyApArika nagara bhar3oMca isI ke kinAre para sthita hai / lAlakoTa isa nAma ke do prAcIna kile haiM jinameM se eka zrAgare meM aura dUsarA dillI meM hai / inameM se prathama Agare ke kile kA nirmANa samrATa akabara ke samaya meM huA thA kintu isa kile meM kucha imArateM jahA~gIra aura zAhajahA~ ke samaya meM bhI banI thii| dUsarA kilA dillI meM zAhajahA~ ke samaya meM banavAyA gayA thA / ye lAla patthara ke bane hue haiM / vigira (vindhyAcala parvata ) vindhyAdri prasiddha parvata zreNI jo bhAratavarSa ke madhya bhAga meM pUrva se pazcima ko phailI huI hai / yaha parvata AryAvarta deza kI dakSiNa sImA para hai / isake dakSiNa kA pradeza dakSiNa patha kahalAtA hai / isase do prasiddha nadiyeM narmadA aura tAptI dakSiNa aura pazcima dizA meM baha kara araba kI khAr3I meM giratI haiN| isa parvata kI aneka zAkhAe~ satapur3A, hindakuza zrAdi nAma se vikhyAta haiM / purANAnusAra yaha sAta kula parvatoM meM hai aura manu ke anusAra madhya pradeza kI dakSiNI sImA hai / yaha parvata aneka prakAra kI vanaspatiyoM aura phala-phUloM se bharA par3A hai| isI parvata ke bhAga meM eka TIle para vindyavAsinI kA maMdira hai jo prati prAcIna pratIta hotA hai / saMkhodhAra (zaMkhoddhAra) yaha prAcIna bhU-bhAga dvArikApurI ke nikaTa hai aura nokhA maMDala ke nAma se prasiddha hai / pahale yaha prasiddha baMdaragAha thA aura nokhAporTa kahalAtA thA / rAva zrAsanAthajI ke tIsare bhAI aja ne yahA~ ke zAsaka (svAmI) bhojarAjajI ko mAra kara apanA adhikAra kara liyA / aja ne svayaM apane hAtha se vahA~ ke rAjA kA mastaka Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 67 ] kATA thA, isalie usake vaMza ke loga bADhela rAThor3a ke nAma se prasiddha hue jo aba bhI usa bhAga meM kahIM-kahIM AbAda haiN| sapharA (kSiprA nadI) bhAratIya itihAsa kI yaha prasiddha nadI vindhyAdri parvatamAlA ko kSipra nAmaka jhIla se nikala kara madhya bhArata meM bahatI hai| mAlava pradeza kA prAcIna nagara ujjayinI isI ke kinAre hai / rAThaur3a vaMza ke deza-bhakta va parAkramI vIra durgAdAsa ne apane jIvana kA aMtima samaya yahIM vyayatIta kiyA thA aura unakI mRtyu bhI isI ke kinAre para huI thii| Aja bhI unakI chatrI yahA~ maujUda hai| sarasvatI nadI yaha nadI mAhI kA~TA se nikala kara pAlanapura ke dakSiNI bhAga meM siddhapura ke pAsa se bahatI huI kucha dUra pATaNa ke pAsa bhUmi ke andara hI andara bahatI hai / vahA~ se banAsa ke sAtha sAtha anavarapura ke dakSiNa meM bahatI huI pATaNa meM AtI hai| ___ yaha varSA Rtu meM tejI se bar3hatI hai / zeSa samaya meM isakI dhArA bahuta kSINa aura maMda gati se calatI hai aura retIlI bhUmi ke andara hI andara bahatI huI kaccha ke rana meM giratI hai| ise saMskRta meM antaH salilA kahate haiN| sAMbhara yaha nagara jodhapura aura jayapura rAjyoM kI sImA para rAjapUtAne meM 26deg-55 'uttara akSAMza aura 75deg11' pUrva dezAntara sAMbhara jhIla ke kinAre basA huA hai| yahA~ kI pramukha sAMbhara jhIla jo samudra kI sataha se 1200 phuTa UMcAI para hai, bharane para isakA kSetraphala 90 vargamIla ho jAtA hai / yahA~ kA namaka bhArata meM saba jagaha prasiddha hai| yahA~ cauhAnoM kI kula devI zAkaMbharI kA prAcIna maMdira hai| isIlie zAkaMbharI kA parivartita rUpa nAma sA~bhara pdd'aa| yaha nagara 8 vIM zatAbdI se hI cauhAnoM kI pradhAna rAjadhAnI mAnA jAtA hai| ataH Aja bhI cauhAnoM ko sA~bhara rAva, sAMbharI, saMbharI Adi se sambodhita karate haiN| yaha 13 vIM zatAbdI se 1708 I0 taka musalamAnoM ke adhikAra meM rahA / bAda meM jodhapura aura jayapura ke zAsakoM ne punaH ise apane adhikAra meM kara liyaa| sAhajahAMpura (zAhajahA~pura) yaha nagara prAgare ke pAsa haradoI jile meM hai| prAcIna samaya meM yaha vaibhavazAlI nagaroM meM se eka thA kintu aba yaha sAdhAraNa nagara hai / jodhapura ke mahArAjakumAra abhayasiMhajI ne Agare kI ora jAte hue isa nagara ko lUTA thA aura ise bilakula naSTa kara diyA thaa| sirohI zivabhANa ke putra sahasramalla gaddInazIna hokara sahasamala ke nAma se prasiddha hue| inhoMne vi0 saM0 1482 (I0 saM0 1425) meM vaizAkha sudI 2 ko vartamAna sirohI nagara basAyA / yaha zahara siraNavA nAmaka pahAr3I ke nIce basAyA huA hai aura pUrva sirohI Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjya kI rAjadhAnI hai| yaha pazcimI relave ke piMDavAr3A sTezana se 16 mIla dUra hai| mahArAva sesamala ne ise basAyA thaa| rAjamahala pahAr3a para base hue haiM jinakA saundarya dUra-dUra se dikhAI detA hai / inameM se mukhya aura purAnA hissA (bhAga) jo apane sauMdarya ke lie atyadhika prasiddha hai mahArAva akherAja ne banAyA thaa| zeSa hisse bhinna-bhinna samaya meM bane hue haiM / rAjamahaloM ke nIce thor3I dUra para jaina-maMdiroM kA samUha hai| jo derAsarI nAma se prasiddha hai / ina jaina-maMdiroM meM caumukhIjI kA mandira mukhya hai jo vikrama saM0 1634 (I0 saM0 1577) mArgarzISa sudI 5 ko banA thA / yahA~ ziva aura viSNu ke mandira bhI haiN| zahara ke nikaTa mAna-sarovara nAmaka eka bar3A tAlAba bhI hai jo ati suMdara hai / sivapurI (zivapurI) mahArAva sivabhAga ne jinakA nAma zobhA thA siraNavA nAmaka pahAr3I ke nIce vi. saM0 1462 meM sivapurI nAmaka nagara basAyA aura ukta pahAr3I para kilA bhI bnvaayaa| yaha zahara mahArAva sivabhAMraNa ke nAma se sivapurI kahalAyA gayA jo vartamAna sirohI se anumAnataH do mIla pUrva meM khaNDahara ke rUpa meM adyAvadhi vidyamAna hai jisako loga purAnI sirohI kahate haiM / kAlAntara meM yahI sivapurI sirohI kahalAyA jAne lgaa| sUrata - yaha gujarAta kA eka prasiddha bandaragAha thaa| thevanoTa (Thevenot) ke lekhAnusAra 1666 meM isakI AmadanI 1200000 thii| yaha bar3A samRddhizAlI nagara thaa| isakA kilA tAptI nadI para banA huA hai jo samudra taTa se 12 mIla dUra hai / hvenasAMga ke kathanAnusAra 'sarata' yA 'saurASTra' sAtavIM sadI meM utthAna kI carama sImA para thaa| usa samaya yaha nagara isa prAyadvIpa ke sampUrNa bhAga ko ghere hue thA aura ballabhI nagara bhI isI ke antargata thaa| prAcIna lekhAnusAra isakI khyAti bhI pUrNa prAyadvIpa ke lie san 640 taka thii| sojata isa tahasIla kA mukhya nagara hai| yaha pazcimI relave ke sojata roDa sTezana se karIba 6 mIla dUra hai / isakA sudRr3ha prAcIna kilA pahAr3I para banA huA hai / yahA~ prAcIna samaya meM sonagarA vaMza ke cauhAnoM kA adhikAra thaa| bAda meM mahArAjA ajItasiMha ne ise apane kabje meM kara liyA jo bahuta samaya se rAThor3oM ke adhikAra meM rahA / wwwwwwwwww Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 4 [sUrajaprakAza ke tInoM bhAgoM meM Aye hue aitihAsika, paurANika aura sAhityika vyaktiyoM kA paricaya aMdhaka isakI utpatti pArvatI ke pasIne se batAte haiM / hiraNyAkSa ke tapa se prasanna hokara ziva ne ise yahI putra diyA thaa| isake sahasra bAhu, sahasra sira aura do sahasra netra the| yaha aMdhoM kI taraha jhUma-jhUma kara calatA thaa| isIse aMdhaka khlaayaa| pArvatI kI avajJA ke kAraNa ziva kA isase ghora yuddha huA / isake rakta-binduoM se anekoM rAkSasa paidA hone lge| taba mAtakA kI utpatti kI gaI jo rakta ko pI jAtI thii| mAtRkA ke tRpta hone para punaH naye aMdhaka paidA hone lage / viSNu kI yukti se sAre aMdhaka vilIna ho gaye / mukhya aMdhaka ko ziva ne trizUla para laTakA diyA / stuti karane para ziva ne usako ganAdhipatya bnaayaa| matAMtara se yaha diti kA putra thA / jaba diti ke samasta putroM kA vadha ho gayA taba diti kI prArthanA para aMdhaka kI utpati huI / yaha itanA atyAcArI huA ki isake AtaMka se trailoka kaoNpa uThA / aMta meM yaha ziva ke hAthoM mArA gyaa| kalyANadAsa mehar3a ye DiMgala ke kavi mehar3a, jAr3A ke putra the aura jodhapura ke mahArAjA gajasiMhajI ke kRpApAtroM meM the| ye asAdhAraNa guNa-sampanna pratibhAvAna vyakti the| inakI racanAe~ adhikatara vIra jAtiyoM aura vIra puruSoM kI prazaMsA meM likhI milatI haiN| inakI asAdhAraNa kAvyapratibhA ke kAraNa hI mahArAjA gajasiMhajI ne inako lAkha pasAva pradAna kiyA thaa| ___ bUMdI ke vIra hAr3A rAva ratanasiMha para likhI huI kavitA "rAva ratanasiMha rI veli" inakI prasiddha racanA hai| kavi bhAravi jIvana paricaya :- pahlava rAjA siMha viSNu varmA kA sabhA-paNDita thaa| isakA racita grantha kirAtArjunIya mahAkAvya hai| isake caritra ke viSaya meM logoM ko bahuta kama mAlUma hai / avanti sundarI kathA ke anusAra bhAravi kA dUsarA nAma dAmodara thaa| yaha kauzika gotrIya nArAyana svAmI kA putra thaa| yaha elicapura (Ellichpore) kA thaa| isakA samaya I0 saM0 570 kA anumAna kiyA jAtA hai / I0 saM0 634 ke pApahola ke zilAlekha meM kAlidAsa ke sAtha isakA bhI nAma khudA hai / isaliye saptama zataka ke prAraMbha meM bhAravi kI kIrti prasRta thii| kItha ke kathanAnusAra I0 660 ke lagabhaga racita kAzI ke vRtti graMtha meM bhAravi kA nirdeza prAyA hai| isaliye yaha mAna lenA Avazyaka hogA ki I0 624 ke kama se kama WW Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 70 ] 100 varSa pahale bhAravi vidyamAna thaa| Apahola ke zilAlekha se yaha bhI anumAna ho sakatA hai ki bhAravi dakSiNa kA nivAsI thaa| kItha ne bhAravi kA samaya I0 sa0 500 ke lagabhaga mAnA hai / dUsare 550 ke lagabhaga mAnate haiM / kAlayavana yaha bar3A parAkramI rAjA huA hai / isake janma ke viSaya meM yaha kathA pracalita hai ki maharSi gArya ko yAdavoM ne bharI sabhA meM napuMsaka kaha kara apamAnita kiyA thaa| isase kSubdha ho gArya ne bAraha varSa taka kevala lohacUrNa khA kara putraprApti ke liye ziva kI ghora tapasyA kii| isI ke phalasvarUpa gopAlI nAma kI apsarA ke garbha se kAlayavana kA janma huaa| isakA pAlana eka yavana rAjA ne kiyA thA, isI se isakA nAma kAlayavana pdd'aa| kAla bar3A parAkramI thaa| isane jarAsaMdha ke sAtha yAdavoM para AkramaNa kiyA, jisase bhayabhIta ho sAre yAdava kRSNa ke kahane se dvArikA bhAga gaye / svayaM kRSNa bhI himAlaya meM jA chipe| kAlayavana bhI kRSNa kA pIchA karatA huA vahA~ pahuMcA, jahA~ mAndhAtA kA putra mucakuMda so rahA thaa| isane mucakuMda ko hI kRSNa samajha kara pA~va kI Thokara mAra kara use jgaayaa| nidrA bhaMga hone para mucakuMda ne netra uThA kara kAlayavana kI ora dekhA jisase vaha bhasma ho gyaa| kisanAjI pAr3hA durasA Ar3hA kA putra mahAn pratibhAvAn kavi kisanAjI pAr3hA mahArAjA gajasiMha kA kRpApAtra thA / isakI phuTakara racanAyeM va gItoM kA saMgraha milatA hai| isakI kavitA se prabhAvita ho kara mahArAjA gaja siMha ne isako sojata tahasIla kA gAMva pAMceTiyA pradAna kiyaa| kesodAsa gADaNa yaha gADaNa zAkhA kA cAraNa kavi thaa| isakA janma jodhapura rAjyAntargata gADaNoM kI bAsaNI meM sadAmala ke ghara vi0 saM0 1610 meM huA thaa| yaha sadaiva sAdhuoM kI taraha geruyA vastra pahinatA thaa| "beli kRSNa rukmaNI rI" ke racayitA rAThaur3a pRthvIrAja ne isakI prazaMsA meM yaha dohA kahA thA 'kesau' gorakha nAtha kavi, celau kiyau cakAra / sidha rUpI rahatA sabada, gADaNa guNa bhaMDAra // 1 // kesodAsa jodhapura ke mahArAjA gajasiMha ke kRpApAtroM meM thaa| 'guNa rUpaka baMdha' kI racanA para prasanna ho kara mahArAjA gajasiMha ne isako lAkha pasAva kA puraskAra diyA thaa| isake racita graMtha (1) guNa rUpaka baMdha, (2) rAva amarasiMha rA dUhA, (3) nIsAMNI viveka vAratA, (4) gaja guNa caritra Adi haiN| mAdha kavi isakA samaya I0 sa0 660 se 675 taka kA mAnA hai| saMskRta sAhitya kI prAcIna Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 71 ] paramparA meM mAgha kavi kI atyanta prazaMsA kI gaI hai| isakA viracita 'zizupAla-vadha' nAmaka eka mahAkAvya upalabdha hai| mAgha kavi ne apane viSaya meM bahuta kucha kahA hai| isake pitA dattaka sarvAzraya aura pitAmaha suprabhadeva the / yaha suprabhadeva rAjA varmalAta kA maMtrI thA / isa rAjA kA ullekha I0 sa0 625 ke eka zilAlekha meM vidyamAna hai isalie mAgha kavi kA samaya isake anusAra saptama zataka kA uttarArdha (I0 sa0 650 se 700) nizcita hotA hai| yaha kavi gurjara deza kI uttara sImA para dakSiNa mAravAr3a meM prAbU pahAr3a aura lUnI nadI ke bIca meM vidyamAna bhInamAla yA zrImAla nagara meM janmA thaa| isI gAMva kA nivAsI prasiddha jyotiSI brahmagupta bhI thA / yaha mAgha kavi cittaur3a ke rAjA dvitIya bhoja kA samakAlIna thaa| bhoja nAma ke tIna rAjA hue haiN| dvitIya bhoja citaur3a meM I0 sa0 650 se 675 taka rAjya karatA thA / mAgha zrImAlI brAhmaNa thaa| yaha bar3A hI dAnI thaa| isane anta samaya meM bhI dAna dekara hI prANa chor3A thaa| mAdhodAsa dadhavAr3iyA __ kesodAsa gADaNa ke samakAlIna bhakta kaviyoM meM mAdhodAsa dadhavADiyA kA nAma bhI bar3e Adara ke sAtha liyA jAtA hai / isakA janma jodhapura rAjya ke balUdA grAma meM huA thaa| isake pitA kA nAma cUMDAjI thA / isakA janmakAla nizcita to nahIM hai para kaI vidvAna apanI aTakala se vi0 saM0 1610 aura 1615 ke madhya mAnate haiN| jodhapura ke nareza sUrasiMha isake AzrayadAtA thA / pRthvIrAja rAThaur3a se bhI isakA paricaya thaa| 'veli' ko suna kara yaha bar3A prasanna huA aura mukta kaMTha se isakI prazaMsA kI, isa para pRthvIrAja ne bhI isakI prazaMsA meM yaha dohA kahA cUMDai catrabhuja seviyo, tataphaLa lAgau tAsa / cAraNa jIvo cAra juga, marau na mAdhodAsa / / isakA racanAkAla satrahavIM zatAbdI kA madhya mAnA jAtA hai kintu mizra baMdhuoM ne vi0 saM0 1664 mAnA hai| jIvana ke aMtima kAla meM yavana isakI gAyeM curA kara le gye| patA lagane para apane putra sahita unakA pIchA kiyA aura unase yuddha karate hue vi0 saM0 1660 meM vIragati ko prApta huaa| muMNota nairaNasI naiNasI kA janma vi0 saM0 1667 (I0 sa0 1610 tA0 6 navambara) ko huA thaa| isakA pitA jayamala mahArAjA gajasiMha ke zAsanakAla meM rAjya ke dIvAna thA / naiNasI bhI vIra, vidyAnurAgI, nItijJa aura itihAsa-premI vyakti thaa| isane rAjya ke vidrohI saradAroM kA damana kara ke apanI vIratA kA paricaya diyaa| usakA likhA huA aitihAsika graMtha 'naNasI rI khyAta' ke nAma se prasiddha hai / isameM rAjapUtAnA, gujarAta, kAThiyAvAr3a, kaccha, madhyabhArata, baghelakhaMDa aura buMdelakhaMDa ke itihAsa kI pUrNa sAmagrI hai| naiNasI kA anya graMtha 'jodhapura rAjya kA gaijeTiyara' hai jisameM isa rAjya ke sAre paraganoM kA hAla hai| yahI nahIM naiNasI ne jodhapura kI phasaloM aura AmadanI ke lihAja se mardumazumArI kara rekhacAkarI niyata kii| Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 72 ] isI kAraNa se naiNasI ko rAjapUtAne kA abdula phajala kahA jAtA hai / aise vIra puruSa ne vi. saM0 1727 (I0 sa0 1670 meM) apane peTa meM kaTAra mAra kara zarIrAMta kara diyaa| rAjasiMhajI bArahaTha mahArAja gajasiMha ke samaya ke prasiddha kavi rAjasI gAMva jAlIvAr3A ke rahane vAle the| isakI mRtyu para mahArAjA gajasiMha ne bahuta zoka prakaTa kiyaa| eka samaya dillI jAte hue mahArAjA kI savArI jAlIvAr3e se nikalI to mahArAjA ko bArahaTha rAjasiMha kI yAda A gaI / mahArAjA hAthI se utare aura cAra dohe marasie ke kahe iNa khUnI rahamAMNa sUM, paratana lAgau pAMNa / ratana amolaka 'rAjasI,' jo kima dIje jANa / / 1 hatha jor3A rahiyA hamai, gaDhavI kAja garattha / U 'rAjar3a' chatradhAriyAM, gayau joDAvaraNa hattha / / 2 'rohar3a' rUpaga raccaraNau, mo vasa karaNau manna / muradhara rayaNAyara mAha, 'rAjar3a' gayau ratanna / / 3 hema sAmora kavi hema, sAmora gotra kA cAraNa bIkAnera rAjyAntargata sIthala gAMva kA nivAsI thaa| yaha jodhapura ke mahArAjA gajasiMha kA kRpA-pAtra thaa| saMskRta, prAkRta aura phArasI kA vidvAna hone ke kAraNa isakA vizeSa sammAna thaa| isakA racanAkAla saMvat 1685 ke AsapAsa mAnA jA sakatA hai / isakA likhA huaA 'guNa bhAkhA caritra' nAmaka graMtha milatA hai jisameM mahArAjA gajasiMha kA caritra varNita hai| lakhau bArahaTha yaha rohar3iyA zAkhA ke cAraNa mAravAr3a rAjya ke sAkar3A paragane ke gAMva nAnaNiyAI ke rahane vAle the / yaha bAdazAha akabara ke kRpApAtroM meM the| aisA kahA jAtA hai ki bAdazAha akabara ne inako mathurA ke pAsa sADhe tIna lAkha kI jAgIra pradAna kI thI, aura ise 'varaNa pAtasAha' kI upAdhi bhI dI thii| inakA racita 'pAbU-rAsau' prasiddha hai| jodhapura ke mahArAjA sUrasiMha ne inheM lAkha pasAva diyA thaa| saMkara bArahaTha satarahavIM zatAbdI ke pUrvArddha ke kaviyoM meM bArahaTha saMkara bhI ullekhanIya kavi hue haiN| ye rohar3iyA zAkhA ke cAraNa the / vi0 saM0 1643 meM jodhapura ke mahArAjA udayasiMhajI ke samaya rAjya ke cAraNoM ne AUvA gAMva meM dharanA diyA thA usameM ye bhI maujUda the| bokAnera ke prasiddha rAjA rAyasiMha dvArA inako savA karor3a kA dAna diyA gayA thA jo sarva prasiddha hai| jodhapura mahArAjA sUrasiMha ne isakI racanAoM se prabhAvita hokara isako lAkha pasAva diyA thaa| khetasI lAlasa zeragar3ha tahasIla kA gAMva jur3iyA ke rahane vAlA thaa| mahArAjA sUrasiMha aura usake Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 ] bAda mahArAjA gajasiMha kA kRpApAtra rahA / mahArAjA gajasiMha ne apane samaya ke prasiddha va pratibhAvAna pandraha kaviyoM ko lAkha pasAva pradAna kie unameM se eka yaha bhI thaa| isako jodhapura tahasIla kA gAMva bhATilAI pradAna kiyA gyaa| yaha gAMva aba taka isake vaMzajoM ke adhikAra meM rahA / cAMNUra yaha bar3A parAkramI rAkSasa huA hai| yaha kaMsa kA anucara thaa| bhAgavata purANa kI kathA ke anusAra yaha pichale janma meM maya nAmaka dAnava thaa| yaha malla yuddha meM bar3A nipuNa thaa| kRSNa ko mArane ke liye kaMsa ne isako dhanuSayajJa ke samaya mukhya dvAra para rakSaka ke rUpa meM rakkhA thA, jahA~ isane kRSNa ko malla yuddha ke liye lalakArA thaa| kRSNa ne vahIM para cANUra kA vadha kiyA / isIliye kRSNa ko cANUra-sUdana bhI kahate haiM / jAlaMdhara (jalaMdhara) ziva ke tRtIya netra kI agni se utpanna eka ati parAkramI rAkSasa thaa| eka samaya indra ziva ke darzanArtha kailAza gayA, vahA~ eka bhayaMkara puruSa ko baiThe dekhA, usase pUchane para kucha bhI uttara na milA to indra ne vajra-prahAra kiyA, jisase vaha nIlakaMTha ho gayA aura bhAla kA tRtIya netra khula gyaa| usakI jvAlA indra ko bhasma karane lgii| indra kI prArthanA para ziva ne vaha jvAlA samudra meM pheMka dii| usase eka bAlaka paidA hayA jisake rone kI dhvani se saMsAra baharA ho gyaa| use brahmA ko sauMpA gyaa| usane brahmA kI goda meM leTe-leTe brahmA kI mUMcha noca dii| usakA nAma jAlaMdhara rakhA aura vara diyA ki ziva ke sivAya use koI mAra na ske| isakI utpatti gaMgA ke va samudra ke saMyoga se bhI batAte haiN| brahmA ne ise asuroM kA rAjya diyA / maya daitya ne isakI rAjadhAnI kI racanA kii| vRndA ke sAtha isakA vivAha huaa| pArvatI ke rUpa se mugdha ho isane kailAza para AkramaNa kiyaa| usa samaya viSNu ne jAlaMdhara kA rUpa banA vRndA ke satItva ko naSTa kara ke cakra dvArA isakA sira chedana kiyA / vRndA satI ho gaI aura zApa diyA ki tretA meM viSNu kI patnI rAkSasa dvArA apaharaNa kI jAyegI aura viSNu ko bana-bana bhaTakanA pdd'egaa| jAlaMdhara ke zava se nisRta teja ziva ke teja meM vilIna ho gayA / dakSa prajApati satI inakI putrI thii| ye kAraNavaza ziva se dveSa rakhate the| eka samaya dakSa ke dvArA racita yajJa meM ziva kA bhAga nahIM rakhA gayA, na unheM nimantrita hI kiyA gyaa| satI binA nimantrita kiye bhI apane gaNoM ko sAtha lekara pitA dakSa ke yajJa meM gii| vahA~ ziva kA bhAga na dekha kara ati krodhita huii| usI samaya yajJa kuNDa meM kUda kara jIvana kA aMta kara diyaa| ziva ke gaNoM ne dakSa ke yajJa ko vidhvaMsa kara diyaa| durasau bADhI durasA pAr3hA gotra ke cAraNa mehA kA putra thaa| isakA janma saMvat 1592 meM jodhapura rAjya ke dhuMdalA gAMva meM huA thaa| isakI mAtA dhannIbAI ne jo bogasA govinda kI bahina Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] thI, nirdhanatA ke kAraNa isakA pAlana-poSaNa bar3I kaThinatA se kiyaa| bagar3I ThAkura pratApasiMha sUMDA dvArA isakA pAlana-poSaNa va zikSA-dIkSA huI / isI kA eka dohA nimna hai---- mAthai mAvItAMha, janama taNau kyAvara jitau| 'sUDauM' sudha pAtAha, pALaNahAra pratApasI / / isako bIkAnera ke rAjA rAyasiMha dvArA cAra gAMva, eka karor3a kA puraskAra aura eka hAthI prApta huA thaa| kAvya racanA ke phalasvarUpa durasA ko dhana, yaza evaM sammAna bahuta prApta huaa| akabara ke darabAra meM bhI isakI bahuta pratiSThA thii| isake racita graMthoM meM 'viruda chihattarI, kiratAra bAvanI, zrI kumAra ajAjInI bhUcaramorI nI gajagata' prasiddha haiN| yaha hindU dharma, hindU jAti aura hindU saMskRti kA ananya upAsaka thaa| rAjasthAnI sAhitya meM durasA kA sthAna bahuta U~cA hai| naraharadAsa (naraharidAsa) yaha rohar3iyA gotra ke cAraNa lakkhA kA putra thaa| isakA janma vi0 saMvat 1600 ke uttarArddha meM huA thaa| aThArahavIM zatAbdI ke prArambhika kAla ke bhakta kaviyoM meM isakA nAma ullekhanIya hai / isakA likhA huaA 'avatAra caritra' eka prasiddha graMtha hai| isake atirikta kavi kI rAjasthAnI muktaka racanAyeM bhI upalabdha haiN| 'amarasiMha rA dUhA' aura aneka phuTakara gIta isakI kAvya-pratibhA kA pramAraNa dene meM pUrNa samartha haiM / bhakti isakA mukhya viSaya thaa| mallinAtha prasiddha TIkAkAra mallinAtha kA samaya I0 kI 14vIM zatAbdI kA pUrvArddha mAnA gayA hai| isakA pUrA nAma 'kolAcala mallinAtha sUri' thaa| kRSNamAcArI ke anusAra yaha telagu brAhmaNa thaa| isane kaI saMskRta kAvyoM kI TIkA kI hai| isake racita kAvyoM meM 'raghuvIra carita' mahAkAvya hai jisameM rAma ke vanagamana se lekara rAjyAbhiSeka taka kI kathA hai| Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 5 (yavana rAjya kI kucha vizeSa bAteM) jejiyau (jajiyA kara) yaha eka dhArmika kara thA jo islAma ko svIkAra nahIM karane vAle nAgarikoM para lagAyA jAtA thaa| islAma ke anusAra khalIphA dharma aura rAjya donoM kA saMcAlaka mAnA jAtA thaa| unakA dharma-grantha kurAna hI dharma aura kAnUna donoM kA pratipAdaka grantha mAnA jAtA hai| musalamAna jisa deza ko vijaya karate the vahA~ ke nAgarikoM se jo islAma ko maMjUra nahIM karate the unase eka prakAra kA kara liyA jAtA thA, jo jajiyA kahalAtA thaa| .yaha kara AmadanI ke anusAra liyA jAtA thaa| yaha adhika AmadanI vAloM ko adhika aura kama AmadanI vAloM ko kama denA par3atA thaa| ___ navarojI (nau roja kA melA ) yaha musalamAnoM kA dhArmika utsava thA, jo IrAnI prathA ke anusAra prati varSa, varSa ke prAraMbha ke dina se manAyA jAtA thaa| pahale yaha utsava 6 dina taka calatA thaa| bhArata meM yaha utsava akabara ne hI apane rAjya meM prAraMbha kiyA thA aura usane 16 dina taka bar3hA diyA thaa| mugala zAhI ke yuga meM yaha utsava garmiyoM meM manAyA jAtA thaa| isa utsava meM striyA~ aura puruSa samAna rUpa se sammilita hote the, kintu inake sthAna alaga-alaga hote the| usa utsava ke avasara para samrATa kA zAnadAra darabAra lagatA thaa| isa avasara para pradarzanI bhI lagatI thii| isa numAiza meM mugala kArIgarI kI anekoM vastueM bikane AtI thiiN| isa utsava meM mugala sAmrAjya ke adhInastha rAjA bhI zarIka hote the / 4 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zaryAti 2 kavi 3 ghuSTa sukanyA - cyavana dhASTra : kArUSA: 4 karuSa 1ka Anarta 1kha uttAnavahiM 1 bhUriSeNa revata 1 1ka (1) kakucI 1ka (2) revatI Adi 100 putra pariziSTa 6 sUrya vaMza [graMtha ke prathama bhAga meM Ae hue sUryavaMza kA purANAnusAra vaMza-vRkSa ] vivasvAn saMjJA ( zrAddhadeva ) manu = zraddhA 5 pRSadha 6 nabhaga - nAbhAga abarISa zUdrAH - 6ka zaMbhu 6kha ketumAn 6ga virUpa | paSadazva 7ka vikukSi (zazAda ) nAMgirasa brAhmaNa inhIM kI bhAryA se utpanna hue the / 7kha daMDa 7 ikSvAku == rathItara ilA (kanyA) sadyumna (putra) 6 nRga sumati 1 eka utkala dakha gaya va vimala bhUtajyoti T vasu pratIka T 6ka oghavAn hakha proghavatI (dakSiNApatha ) sudarzana 7 zakuni 76 nimi 7Ga anyAnya (uttarApatha ) T 100 putra | inhoMne eka hajAra sAMvatsarika satra kiye the / 10 diSTa ( nAbhAga) malaMdana vatsaprIti I prAMzu 11 nariSyaMta citrasena I dakSa ( vakSa ) pramati (prajani) T khanitra L cAkSuSa ( kSupa ) T mIDhvAn kUrca indrasena T vItihotra satyazravA [ 76 ] Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ka 7gha kakutstha (puraMjaya) mithi (janaka) viza UruzravA anenAH udAvasu viviMza devadatta agnivezya yA kAnIna pRthu nandivardhana khanInetra vizvagazva (vizrAzva-vizvagandhi) suketu karaMdhama jAtUkaNya Adra devarAta avikSita bRhaduktha (vRhadratha) marutta (cakravartI) yuvanAzva (prathama) zAvasta (zrAvasta) [ 10 ] mahAvIrya nariSyaMta bRhadazva dhatimaMta dama kuvalayAzva (dhuMdhumAra) sudhati rASTravardhana (rAjyavardhana) dhRSTaketu sudhRti 7ka(1) kapilAzva ka(2) bhadrAzva 7ka (3) dRr3hAzva haryazva nara pramoda --- kevala haryazva (prathama) * inhoMne eka hajAra sAMvatsarika satra kiye the / * zrAvastI nagarI bsaaii| Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbarISa 7ka (3|1| ) yauvanAzva 1 harita 7ka ( 3 / 1) kRzAzva 7ka (32) akSayAva ( rAnI haimavatI ) 7ka (3) nikumbha saMhatAzva ( bahulAzva ) devamIr3ha vibudha (vizruta) mahAdhRti kRtirAta mahAromA svarNaromA purukutsa ( narmadA ) mucakuMda 50 kanyA ( saubhari ) | 7ka (3|1|zrA) 7ka ( 3 / 1 / 3) 7ka (3|1|I) hrasvaromA prasenajita (senajita ) I yuvanAzva ( rAnI gaurI ) (biMdumatI) mAndhAtA ( biMdumatI ) trasadasyu 1 saMbhUta T hArItA: * uttara-pUrva eziyA meM sAiberiyA ke rAjAgaraNa / anaraNya 76 pratIpaka (pratIka) T kRtiratha 150 saubhareyA + sIradhvaja (janaka) - kuzadhvaja dharmadhvaja 10 1 bandhumAn ( dhuMdhumAna ) T vegavat I budha ( baMdhu) 1 tRNAbadu (alaMbuSA apsarA ) vizravas vizAla hemacandra | sucandra 1 dhUmrAkSa sRjaya (saMyama ) sahadava kRzAzva [ 78 ] Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ka (3||1||traa) 75 trasadazva somadatta 7gha (ka1) kRtadhvaja 7gha (ka2)mitadhvaja haryazva (dvitIya) haSadvatI sumati (svamati) kezidhvaja khAMDikya vasumanA (vasumata) janamejaya druta (bhIta) (Rtu) tridhanvA bhAnumAn zrayAruNa . ] satyavrata (trizaMku) satyaratA 10 harizcandra [ rohita zatadyumna (pradyumna) zuci muni sanadvAja (Urjavaha) Urdhvaketu (zakuni) aja (aMjana) purujit (Rtujit) harita caMcu (capa) aja vijaya 7ka (3 / 1 / 1) sudeva 7ka (3312) pariTanemi ruruka (bharuka) zrutAyu Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 (ka) supAzrvaka 7ka (331prA1) vRka (dhRtaka) yAdavI bAhu (asita) kezinI sagara=sumati citraratha kSemadhi sATha hajAra putra asamaMjasa samaratha aMzumAn dilIpa (prathama) 2 ] satyaratha uphguru [ bhagIratha upagupta zruta vasvanaMta nAbha (nAbhAga) yuyudha aMbarISa subhASaNa siMdhudvIpa zruta jaya ayutAzva (ayutAyu, ayutAjita) RtuparNa sarvakAma (ArtaparNI) vijaya Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ka (321mA1) 71 (ka) Rtu sudAsa sunaka (kalmASapAda) mitrasahamadayaMtI vItahavya azmaka dhRti mUlaka (nArikavaca) bahulAzya zataratha kRti elavila vizvasaha dilIpa (dvitIya)-(khaTvAMga) cakravartI dIrghabAhu kosalyA-dazaratha sumitrA kaikeyI rAma lakSmaNa zatrughna bharata Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ka (3-1-yA1ka) 7ka (3-1-prA1kha) 7ka(3-1-prAga) 7ka (3-1-15). lava kuza aMgada candraketa subAhu sUrasena takSa puSkara / 7ka (3-1-yA1kha-1) 7ka (3-1-prA1kha-2) 7ka (3-1-prA1ga-1) 7ka (3-1-Aga-2) 7ka (3-1pAragha-1) 7ka( -1-12-2) vananAtha susaMdhi bhAnuratha (bhAnUmAn raNaMjaya atithi zaMkhana marSa (marSaNa) pratIkAzva sajaya niSadha ghyuSitAzva sahasvAn supratIka zuddhodhana nala (nabha) vizvasaha vizrutavAn marudeva zAkya puMDarIka hiraNyanAbha bRhadvalaX sunakSatra lAMgala (rAhula) kSemadhanvA puSya vRhadratha kinnara prasenajita [ 82 ] devAnIka dhruvasandhi bRhatkSaya aMtarIkSa kSudraka sudarzana kSaya sutapA (suparNa) raNaka (kSulika) ahinagu (ahIna) pAriyAtra (pAripAtra) agnivarNa vatsavyUha amitrajita suratha dala zIghra divAkara vRhadrAja sumitra bala sahadeva bahi (dharmI) prasuzruta (zeSa kAlama 2 para) (zeSa kAlama 3 para) x yaha mahAbhArata yuddha meM abhimanyu ke dvArA mArA gyaa| bRhadazva (zeSa kAlama 4 para) kRtaMjaya (zeSa kAlama 5 para) Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 83 ] purANoM ke anusAra ikSvAku vaMza sumitra se samApta ho jAtA hai / usake prAge vaMzavRkSa nimna prakAra calatA hai 1 . naiNasI kI khyAta bIkAnera kA zilAlekha saM0 1650 prAcIna khyAta saM0 1725 vapula nanapAla sItuMga bharata prAcIna khyAta saM0 1715 papullI narapAla setuMga bharata paMja tuMganAtha bharata paMjarAja baMbha baMbha baMbha tuMganAtha bharata puMjarAja baMbha ajeya caMdra abhaDa yazva vijayacaMdra jayacaMdra acaMdra abhaicaMda vicaMda jaicaMda abhayacaMda vijayacaMda jayacaMda abhacaMda udaicaMda narapati kanakasena sahajaseta (sena) medhasena vIrabhadra devasena vimalasena dAnasena mukuMdasena bhUdharasena rAjasena thirapAla zrIpuMja varadAIsena setarAma varadAyIsena sItarAma sIha varadAIsena setarAma sIho varadAIsena setarAma sIho sIho AsathAna grAsathAna prAsathAna nagens 1 uparyukta vaMzavRkSa kA saMbaMdha dAna-patroM se milane vAle zuddha vaMzavRkSa se jor3ane ke sAtha diyA gayA hai / yahAM se Age mahArAjA abhayasiMha va mahArAjakumAra rAmasiMha taka kA vaMzavRkSa dAna-patroM ke anusAra hai jo zuddha mAnA jAtA hai / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84 ] * dAna-patroM ke anusAra zuddha vaMzAvalI 1 yazovigraha (vi0 saMvat) ? 2 mahIcandra (naM0 1 kA putra) - vi0 saMvata ? 3 candradeva (naM0 2 kA putra) vi0 saM0 1148-1156 4 madanapAla (naM. 3 kA putra) vi0 saM0 1154 5 govindacandra (naM. 4 kA putra) , 1161-1211 6 vijayacandra (naM0 5 kA putra) __, 1224 7 jayacandra (naM0 6 kA putra) , 1226-1250 8 harizcandra hirasU, varadAIsena, prahasta (naM. 7 kA putra) vi0 saM0 1253 9 setarAma (naM0 8 kA putra) vi0 sa0? 10 rAva sIho (naM. 6 kA putra) , 1269-1330 11 pAsathAna (naM. 10 kA putra) 1330-1348 12 dhUhar3a (naM0 11 kA putra) 1348-1366 13 rAyapAla (naM0 12 kA putra) 14 kanapAla (naM0 13 kA putra) 15 jAlaNasI (naM0 14 kA putra) 16 chAr3o (naM0 15 kA putra) vi0 saM0 1385-1401 17 tIr3o (naM0 16 kA putra) 1401-1414 18 salakho (naM0 17 kA putra) 1422-1431 16 vIrama (naM0 18 kA putra) 20 cUMDo (naM0 16 kA putra) 1451-1480 21 raNamalla (naM0 20 kA putra) 1484-1465 . 22 jodho (naM0 21 kA putra) 1510-1545 23 sAtala (naM0 22 kA putra) 1545-1548 24 sUjo (naM0 23 kA bhAI) 1548-1572 25 rAva gAMgo (naM0 24 kA putra) 1572-1588 26 mAladeva (naM0 25 kA putra) 1588-1616 27 caMdraseNa (naM0 26 kA choTA putra) 1616-1637 28 rAjA udaisiMha (naM0 26 kA jyeSTha putra) 1640-1651 26 sUrasiMha (naM0 28 kA putra) 1651-1676 30 gajasiMha (naM0 26 kA putra) 1676-1665 31 mahArAjA jasavantasiMha (naM0 30 kA putra) 1695-1735 32 ajItasiMha (naM0 31 kA putra) 1763-1781 33 abhaisiMha (naM0 32 kA putra) 1781-1805 34 rAmasiMha (naM0 33 kA putra) 1805-1808 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana grantha-mAlA pradhAna sampAdaka - padmazrI muni jinavijaya, purAtattvAcArya ++++++++++ prakAzita grantha 1. saMskRta, prAkRta, apabhraMza 1. pramANamaMjarI, tArkikacUr3AmaNi sarvadevAcAryakRta, sampAdaka paM0 paTTAbhirAmazAstrI, vidyAsAgara / 2. yantrarAjaracanA, mahArAjA savAI jayasiMha - kArita / jyotirvid, jayapura | 3. maharSi kulavaibhavam, sva0 paM0 madhusUdanagromA praraNIta, bhAga 1, paM0 giridhara zarmA caturvedI / 4. mahaSikula vaibhavam, sva0 paM0 madhusUdana ojhA praNIta, bhAga 2, mUlamAtram / mImAMsAnyAyakesarI mUlya - 6.00 sampAdaka - sva0 paM0 kedAranAtha - zrI 5. tarkasaMgraha, annaMbhaTTakRta, sampAdaka - DaoN. jitendra jeTalI, ema.e., pI-eca. DI., 6. kAraka saMbaMdhodyota, paM0 rabhasanandIkRta, sampAdaka - DaoN0 hariprasAda zAstrI, pI. eca. DI. / 7. vRttidIpikA, maunikRSNa bhaTTakRta, sampAdaka - sva. paM. puruSottamazarmA caturvedI, 8. zabdaratnapradIpa, ajJAtakartRka, sampAdaka - DaoN. hariprasAda zAstrI, ema. e., mUlya - 2.00 6. kRSNagIti, kavi somanAthaviracita, sampAdikA - DaoN. priyabAlA zAha, ema. e., pI-eca. DI., DI. liT / 10. nRttasaMgraha, ajJAtakartRka, sampAdikA-DaoN. priyabAlA zAha, ema. e., pI-eca. DI., DI.liT / mUlya - 1.75 mUlya - 1.75 mUlya - 2.75 11. zRGgArahArAvalI, zrIharSa kavi-racita, sampAdikA - DaoN. priyabAlA zAha, ema. e., pI-eca.DI., DI.liT / 12. rAjavinoda mahAkAvya, mahAkavi udayarAjapraNIta, sampAdaka- paM0 zrIgopAlanArAyaNa bahurA, ema. e., upasaJcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura / mUlya - 2.25 13. cakrapANivijaya mahAkAvya, bhaTTalakSmIdharaviracita, sampAdaka-paM0 zrI kezavarAma kAzIrAma zAstrI / mUlya - 3.50 14. nRtya ratnakoza ( prathama bhAga ), mahArANA kumbhakarNakRta, sampAdaka-pro. rasikalAla choTAlAla pArikha tathA DaoN0 priyabAlA zAha. ema. e., pI-eca. DI., DI. liT / mUlya - 3.75 15. uktiratnAkara, sAdhasundara gariviracita, sampAdaka - padmazrI muni zrIjinavijayajI, purAtattvAcArya, sammAnya saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura / mUlya - 4.75 16. durgApuSpAJjali, ma0ma0 paM0 durgAprasAdadvivedikRta, sampAdaka- paM0 zrIgaGgAdhara dvivedI, sAhityAcArya / mUlya - 4.25 17. karNakutUhala, mahAkavi bholAnAthaviracita, inhIM kavivara kI apara saMskRta kRti zrIkRSNalIlAmRta sahita sampAdaka - paM0 zrIgopAlanArAyaNa bahurA. ema. e., mUlya - 1.50 18. IzvaravilAsa mahAkAvya, kavikalAnidhi zrIkRSNabhaTTa viracita, sampAdaka- bhaTTa zrImathurAnAthazAstrI, sAhityAcArya, jypur| sva. pI. ke. gor3e dvArA aMgrejI meM prastAvanA sahita / 16 rasadadhikA, kavividyArAmapraNIta, sampAdaka - paM0 zrIgopAlanArAyaNa mUlya - 11.50 bahurA, ema.e. mUlya - 2.00 20. pathamuktAvalI, kavikalAnidhi zrIkRSNabhaTTaviracita, sampAdaka- bhaTTazrImatharAnAthazAstrI, sAhityAcAyeM / mUlya - 4.00 21 kAvyaprakAzasaMketa bhAga 1 bhaTTasomezvarakRta, sampA0 - zrI rasikalAla cho0 pArIkha, aMgrejI meM vistRta prastAvanA evaM pariziSTa sahita mUlya - 12.00 mUlya - 1.75 sampAdaka-ma0 ma0 mUlya - 10.75 sampAdaka - paM0 mUlya - 4.00 mUlya - 3.00 ema. e., mUlya - 1.75 sAhityAcArya / mUlya - 2.00 pI.eca.DI. / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] 22. kAvyaprakAzasaMketa, bhAga 2 bhaTTasomezvarakRta, sampA0-zrIrasikalAla cho0 pArIkha, mUlya-8.25 23. vasturatnakoSa, ajJAtakartRka, sampA0-DaoN. priyabAlA zAha / mUlya-4-00 24. dazakaNThavadham, paM0 durgAprasAdadvivedikRta, sampA0-50 zrIgaGgAdhara dvivedI / mUlya-4.00 25. zrIbhuvanezvarImahAstotra, sabhASya, pRthvIdharAcAryaviracita, kavi padmanAbhakRta bhASya sahita pUjApaJcAGgAdisaMvalita / sampA0-paM. zrIgopAlanArAyaNa bhuraa| mUlya-3.75 26. ratnaparIkSAdi-saptagrantha-saMgraha, Thakkura pherU viracita, saMzodhaka-padmazrI muni jinavijaya, puraatttvaacaary| mUlya-6.25 27. svayaMbhUchanda, mahAkavi svayaMbhUta, sampA0 pro0 eca. DI. velaNakara / vistRta bhUmikA (aMgrejI meM) evaM pariziSTAdi sahita mUlya-7.75 28. vRttajAtisamuccaya kavi virahAGkaracita, , , , mUlya-5.25 26. kavidarpaNa, ajJAtakartRka, mUlya-6.00 30. karNAmataprapA, bhaTTasomezvarakRta sampA.-padmazrI muni jinavijaya / / mUlya-2.25 31. tripurAbhAratI laghustava, laghupaNDitaviracita, sampA0 mUlya-3.25 32. padArtha ratnamaJjUSA, paM0 kRSNamizraviracitA, sampA0 mUlya-3.75 33. vRttamuktAvalI, kavikalAnidhi zrIkRSNabhaTTa kRta; saM0 paM0 bhaTTazrImathurAnAtha shaastrii| mUlya-3.75 2. rAjasthAnI aura hindI 34. kAnhaDadeprabandha, mahAkavi padmanAbhaviracita, sampA0-pro0 ke.bI. vyAsa, ema. e.| mUlya-12.25 35, kyAmakhAM-rAsA, kavivara jAna-racita, sampA0-DaoN. dazaratha zarmA aura zrInagaracanda naahttaa| mUlya-4.75 26. lAvA-rAsA, cAraNa kaviyA gopAladAnaviracita, sampA0-zrImahatAbacanda khaaraidd'| mUlya-3.75 37. vAMkIdAsarI khyAta, kavirAjA vAMkIdAsaracita, sampA-zrInarottamadAsa svAmI, ema. e., vidyAmahodadhi / mUlya-5.50 38. rAjasthAnI sAhityasaMgraha, bhAga 1, sampA0-zrInarottamadAsa svAmI, em.e.| mUlya-2.25 36 rAjasthAnI sAhityasaMgraha, bhAga 2, sampAo-zrIpuruSottamalAla menAriyA, ema. e., sAhityaratna / mUlya-2.75 40 kavIndra kalpalatA, kavIndrAcArya sarasvatIviracita, sampA0-zrImatI rAnI lakSmIkumArI cUMDAvata / mUlya-2.00 41. jugalavilAsa, mahArAja pRthvIsiMhakRta, sampA0-zrImatI rAnI lakSmIkumArI cuuNddaavt| mUlya-1.75 42. bhagatamALa, brahmadAsajI cAraNa kRta, sampA0-zrI udarAjajI ujjvala / mUlya-1.75 43. rAjasthAna purAtattva mandirake hastalikhita graMthoMkI sUcI, bhAga 1 / mUlya-7.50 44. rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAnake hastalikhita granthoM kI sUcI, bhAga 2 / mUlya-12.00 45 muMhatA naiNasIrI khyAta, bhAga 1, muMhatA naiNasIkRta. sampA0-zrIbadrIprasAda saakriyaa| mUlya-8.50 46. , , , 2, , mUlya-6.50 47. raghuvarajasaprakAsa, kisanAjI pADhAkRta, sampA0-zrI sItArAma lALasa / mUlya-8.25 48. rAjasthAnI hastalikhita grantha-sUcI, bhAga 1 saM0 padmazrI muni zrIjinavijaya / mUlya-4.50 46. rAjasthAnI hastalikhita grantha-sUcI, bhAga 2-sampA0-zrI puruSottamalAla menAriyA ___ ema.e., saahityrtn| mUlya-2.75 50. vIravANa, DhAr3hI bAdarakRta, sampA0-zrImatI rAnI lakSmIkumArI cUMDAvata / mUlya-4.50 51. sva0 purohita harinArAyaNajI vidyAbhUSaNa-prantha-saMgraha-sUcI, sampA0-zrIgopAlanArAyaNa bahurA, ema. e. aura zrIlakSmInArAyaNagosvAmI dIkSita / mUlya-6.25 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. sUrajaprakAsa, bhAga 1-kaviyA karaNIdAnajI-kRta, sampA0-zrI sItArAma laals| mUlya-8.00 53. " " 2 , " mUlya-6.50 mUlya-6.75 55. nehataraMga, rAvarAjA budhasiMhakRta-sampA0-zrIrAmaprasAda dAdhIca, ema.e. mUlya-4.70 56. matsyapradeza kI hindI-sAhitya ko dena, pro. motIlAla gupta ema.e..pI-eca.DI. malya-7.00 57. vasantavilAsa phAgu, ajJAtakartRka, sampA0-zrI ema. sI. modii| _ mUlya-5.50 58. rAjasthAna meM saMskRta sAhitya kI khoja-esa. Ara. bhANDArakara, hindI-anuvAdaka zrI brahmadatta trivedI, ema. e., sAhityAcArya, kAvyatIrtha mUlya-3.00 56. samadarzI prAcArya haribhadra, zrIsukhalAlajI siMghavI, mUlya 3.00 presoM meM chapa rahe graMtha saMskRta 1. zakunapradIpa, lAvaNyazaricita, sampA0-padmazrI muni zrIjinavijaya / 2. bAlazikSAvyAkaraNa, Thakkura saMgrAmasiMharacita, sampA0-padmazrI muni shriijinvijy| 3. nandopAkhyAna, ajJAtakartRka, sampA0-DaoN. bI.je. saaNddesraa| 4. cAndravyAkaraNa, prAcArya candragomiviracita, sampA0-zrA bI. DI. doshii| 5. prAkRtAnanda, raghunAthakavi-racita, sampA0-padmazrI muni zrIjinavijaya / 6. kavikaustubha, paM0 raghunAtharacita, sampA0-zrI ema. ena. gore / 7. ekAkSara nAmamAlA-sampA0-muni zrIramaNikavijaya / 8. nRtyaratnakoza, bhAga 2, mahArANA kuMbhakarNapraNIta, sampA0-zrI Ara. sI. pArikha aura DaoN. priyabAlA zAha / / 6. indraprasthaprabandha, sampA0-DaoN. dazaratha zarmA / 10. hamIramahAkAvyam, nayacandrasUrikRta, sampA0-padmazrI muni shriijinvijy| 11. sthUlibhadrakAkAdi, sampA0-DaoN0 AtmArAma jaajodiyaa| 12. vAsavadattA, subandhukRta, sampA0-DaoN0 jayadeva mohanalAla zukla / 13. prAgamarahasya, sva0 paM0 sarayUprasAdajI dvivedI kRta, sampA0-pro0 zrIgaGgAdhara dvivedI / rAjasthAnI aura hindI 14. muMhatA naiNasIrI khyAta, bhAga 3, muMhatA naiNasIkRta, sampA0-zrIbadrIprasAda sAkariyA / 15. gorA bAdala padamiNI caUpaI, kavi hemaratanakRta sampA0-zrIudayasiMha bhaTanAgara, ema.e. 16. rAThoDArI vaMzAvalI, sampA0-padmazrI muni zrIjinavijaya / 17. sacitra rAjasthAnI bhASAsAhityapranthasUcI, sampA0-padmazrI muni zrIjinavijaya / 18. mIrAM-bRhat-padAvalI, sva0 purohita harinArAyaNajI vidyAbhUSaNa dvArA saMkalita, ___sampA0-padmazrI muni shriijinvijy| 16. rAjasthAnI sAhityasaMgraha, bhAga 3, saMpAdaka-zrIlakSmInArAyaNa gosvaamii| 20. rukmiNI-haraNa, sAMyAMjI jhUlA kRta, sampA0 zrI puruSottamalAla menAriyA, ema.e.,sA.rala 21. santa kavi rajjaba : sampradAya aura sAhitya DaoN0 vrajalAla brmaa| 22. pazcimI bhArata kI yAtrA, karnala jemsa TaoNDa, hindI anu0 zrIgopAlanArAyaNa bahurA, ema.e. 23. buddhivilAsa, bakhatarAma zAhakRta, sampA0-zrIpadmadhara pAThaka, ema. e. aMgrejI 24. Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts Part I, R.O.RI. (Jodhpur Collection ), ed., by Padamashree Jinvijaya Muni,. Puratattvacharya. 25. A List of Rare and Reference Books in the R.O.R.I., Jodhpur, compiled by P.D. Pathak, M.A. vizeSa-pustaka-vikretAoM ko 25% kamIzana diyA jAtA hai| Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________