Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . . CADAN tra ALSNRN FRNA PRON MAG 4 BS TA8 vIjApuranA zA. mULacaMda sarUpacaMdanA puNyArthe. jainatattvasAra. ( gUjarAtI bhASAMtara sAthaiH ) prAkRta bhArata kA orward pustaka kramAMka ... prasiddha kartA, zrI jaina AtmAnaMda sabhA. 1726 35/ ALO bhAvanagara. amadAvAdamAM " sITI presa" mA chApyo. OSHOG S vIra saMvat 2436. Atma saMvat 14. MINS NOR JAPAN FDAI vikra GRON V (sarva hakka svAdhIna.) A S
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACKNOW sujJa vAcako ! amArA jIvananA AdhAra paramapavitra paramapUjya vizvavikhyAta zrIjainadharmaprabhAva svargastha mahAtmA zrIvijayAnaMda sUrIzvarajI - zrI AtmArAmajI mahArAjajI sAhebanA paropakAraparAyaNa ziSya pravartaka mahAmuni zrI kAMtivijayajI mahArAjajInI AjJAnusAra A graMthane saMzodhI bhASAntara sAtha taiyAra karI ApanAra amArA vidvAn mitra vaidyarAja maganalAla bhAi cunIlAla vaDodarAvALA che ane mahArAjajIe pote vidvattA bharelo upodghAta lakhyoche, tethI ApanI sarve prakAranI jijJAsA pUrI thAya tema che. mAde amo ahIM te upakArI munimahArAjano ane vaidyarAjano trikaraNayoge upakAra mAnavAnI pharaja ja bajAvIe chIe. paNa te sivAya bIjo eka khulAsoM karavAnI jarura jaNAyache, A graMthanuM mUla tathA bhASAntara chapAvavAno tamAma kharca vIjApuravAsI dharmAtmA zA. mUlacaMda sarUpacaMdanA mRtyupatranA AdhAre temanA TrasTI - o zA. sUracaMda sarUpacaMda tathA dalIcaMda ravacaMda emaNe ane ekaLA bhASAMtaranI vadhAre nakalo chapAvavAno kharca vaDodarAvAsI dharmabaMdhuo jhaverI choTAlAlabhAI lAlacaMda parabhudAsa tathA gokaLabhAi dullabhadAsa emaNe Apane apane atyaMta AbhArI karyA che. temanI evI udAratAthI A upayogI graMtha vinA mUlye paNa Apa - vAnI anukulatA thaiche. tema chatAM ame temanI ja icchAnusAra je nAmanI vecANakiMmata rAkhI che tethI maLato lAbha AvAM upayogI pustaka chapAvavAnA kAmamAM ja vaparAze ane tethI thatI puNyaparaMparAnA bhAgI paNa teoja thaze. alam. zrI jaina AtmAnaMda sabhA. , - prastAvanA: bhAvanagara. paupadi 5.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) upodghAta. adhyAtmazAstrasambhUtasantoSasukhazAlinaH / gaNayanti na rAjAnaM na zrIdaM nApi vAsavam / / zrI nyAyAcArya yazovijayajI, A asAra saMsAramahodadhimA janmamaraNAdika atyugra kaSTothI mukta thavA mATe anAtha AtmAo aneka upAyo zodheche. satya dharma mATe aneka kalpanAo kareche, sUryAtApanAo saheche. jaDabhata thaDa iMdriyone dameche, ekAMta sthalomA rameche, nIrasa bhojano jameche, krodhamAnamAyAlobhAdika AtmazatruothI vegaLA raheQ gameche, namratAdi guNagaNekarI guNijanone nameche, prANiyonA mANone prapAta karatAM dekhI kamakameche ane aneka prakAranAM yogasAdhano karavA mATe rasAla bhUtalomAM bhameche. paraMtu je adhyAtmazAkhanA amRtAMjana vinA niraMjanapadAvavodha karavA dhAreche te samala netrAe nirmala sUryAvavodha karavA vicAreche. "Atmani adhikRtya adhyA tmam " e vacanathI jemA AtmasaMbaMdhI adhikAra-vicAra hoya tene adhyAtmazAstra kahevU yogya che, adhyetavyaM tadadhyAtmazAstraM bhAvyaM pun:punH| anuSTheyastadarthazca deyo yogyasya kasyacit // evA adhyAtmazAstranuM adhyayana karavU, vAraMvAra tenI bhAvanA bhAvavI-te saMbaMdhI vicAra karavo ane teno anuSThAnamAM-vartanamA makavA lAyaka artha koi yogya hoya tene Apavo-vatAvavo. arthAta Atmatatva ane anAtmatattvano vicAra karavo. AtmasaMbaMdhI jJAna saMprApta karavU. anAtma-jaDa saMbaMdhI jJAna saMpAdana karavU. e ve padA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ono bheda zuM che te viSe savistAra jJAnaprakAza karavo. e prakAza paNa svaparabodhaka hovo iSTa che. aupacArikamAtrathI sAphalya mAnavaM te kalpanAmAtrathI bhale raho paNa te tattvataH aMdhakArane prabhAkarakaranikara mAnavA samAna che. adhyAtmajJAnodaya thAya tyAre AtmA pratyeka prANinA prANone potAnA prANa samAna jANe. viSayAdhIna thai anya prANiyonA prANono vinipAta na kare eTaluMja nahi paNa ajJAnajanakalpita dharmakRtyone paNa na mAne. ahiMsAsambhavo dharmaH sa hiMsAtaH kathaM bhavet / na toyajAni padmAni jAyante jaatvedsH|| vicAra karo ke jaLathI thavAvALAM kamaLo agnithI thatAM nathI to ahiMsAthI thanAro dharma prANihiMsAthI kema thAya ? __ pApaheturvadhaH pApaM kathaM chettumalaM bhavet / . mRtyuhetuH kAlakUTaM jIvitAya na jAyate // pAparnu kAraNa vadha che te pApa chedavA kama samartha thAya? maraNakAraNa kAlakUTa jIvita mATe thAya ja nahi. jo dharmabatithI jIvahiMsA karatA AtmA anaMtasaMsArI thAya to viSayAdhIna thA karatAM anaMtasaMsArI thavAmAM koNa nA kahI zake ? adhyAtmajJAnI mithyAbhASaka paNa na hoya. ekatra satyajaM pApaM pApaM niHzeSamanyataH / dvayostulAvidhRtayostatrAyamatiricyate // eka bAju asatya bolavAthI pApa thayuM te ane bIjI vAju bIjAM saMpUrNa pApo e benI tulanA karIe to asatyajanita pApa ja vizeSa thAya. adhyAtmajJAnI lobhAdhIna thai parakIya vastu levA paNana
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) dhAre. paraM svaM taskaro gRhan vadhavandhAdi nekSate e vacanathI paradhana grahaNa karaNAra taskara gaNAya to adhyAtmajJAnIthI te kema dhAya ? temaja adhyAtmajJAnI nAma dharAvI strIvva thAya to tene zI upamA ApavI ? yadevAMgaM kutsanIyaM gopanIyaM ca yoSitAm / tatraiva hi jano rajyat kenAnyeva virajyatAm // strInuM je aMga kutsanIya ane gopanIya che temAM paNa je bAla jIva lubdha thAya te zenAthI virakta thAya ? nIcamAM nIca carmacorI upara najara nAkhI nArInayanAnaMdI yaha bhaTakato phare - kudhyAnamAM magna thai adhyAtmajJAnI kahevaDAve tene hoLInA mahArAjA jevA mahArAjA vinA vIjuM zuM kahenuM ? tathA yogamarana mahAtmAo dhana, dhAnya, svarNa, rajata, vastra, pAtra, dAsa, dAsI, strI, hasti ane azva e Adika vAhya parigraho tathA rAga, dveSa, kapAya, hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, veda, mithyAla e Adi AMtara parigraho je adhyAtmajJAnanA zatruo che teno saMcaya kema kare ? yadIcchasi sukhaM dharma muktisAmrAjyameva ca / tadA paraparIhArAdekAmAzAM vazIkuru // Azaiva rAkSasI puMsAmAcaiva vipamaJjarI / Azaiva jIrNamadirA dhigAzA sarvadoSaH // jo sukhanI, dharmanI ane muktisAmrAjyanI icchA hoyato padAthanI AzAmAtrano tyAga kara. AzA puruSono nAza karanArI rAkSasoche. AzA viSamaMjarI che. AzA jIrNa madirAche, sarva doponI bhUmikA AzAche. mATe AzAno tyAga kare tyAre ja adhyAtmaT sanAthI vAsita AtmA stuti karavA yogya thAya.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) te dhanyAH puNyabhAjaste taistIrNaH klezasAgaraH / jagatsaMmohajananI yairAzAzIrviSI jitA // dhanyache te puNyAtmAone jemaNe jagatne saMmoha karanArI AzA rUpa sarpiNIne vaza karIche. je nAmamAtra adhyAtmavAdiyo AzAdhIna thai dhanavaMtonI AgaLa dInatA bharelA zabdo vole, khuzI karavAmATe gItanRtyAdi kare ane evI evI viDaMbanAo kare temane adhyAtmazAstranuM pariNAma ke thayuM samajanuM ? tathAvidha yogi mahAzayo krodhAgnine paNa zAMta kare. krodhAnala zAMta na kare to koTi varSanA tapasI thayA kSaNamAtramA lapasI gayA enA jevI gati thAya. krodhAtmA potAnoja nAza kareche tema nathI paNa parano paNa nAza kareche, prazamarasanimagna mahAyogI zrImahAvIraprabhu mlecchAdikonA ghora upasargo thayA topaNa zAMta rasathI calAyamAna thayA nahotA, teja smaravA ane vaMdanA yogya che. adhyAtmIthI jAtikulAdino mada paNa na thAya. thAya to nIca jAtikulAdimAM jAya. mAyAjaMjALasAM paNa na baMdhAya. jo jALamAM baMdhAya to adhogatimAM ja jabuM thAya. lobhAjagaranA mukhamAM paNa na jAya. jAya to lobhAjagara adhuro nahi mukatAM Akho ja gaLI jAya. e cAra kaSAyo mahA caMDALo che temanAthI uttama yogAtmAoe vegaLA rahevuM zreyaskara che. tathA rAga, dveSa, kleza, abhyAkhyAna, pizunatA, ratyarati, paraparivAda, mAyAmRSAvAda ane mithyAtvazalya e pAtakothI nirvRttiyo zAMtAtmA bhane avazya hovI joie. pApanuM mukhya sAdhana iMdriyonuM prabaLa che. iMdriyAdhIna yaha bhakSyAbhakSya, peyAya ane gamyAgamyano vicAra paNa jo rAkhe nahi te Apa ja vicAra karo ke adhyAtmavAdiyonI paMktinI patAkA thai zake ? adhyAtmapadapaMkti lenAra mahApuruSo upara kahelAM kRtyonI chAyAnA nivAsI paNa nA thAya ane saMsAradazAthI virakta dazAyAM ja niraMtara dhyAna rAkhe, jemake,
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ A saMsAranI ApadAo kyAMkyAMthI AvI paDeche ? kALanA mukhayaMtramAM bhacaDAi koi avasara jIvaDAjatA rahevAnA che. vajrazarIriyo naSTa thai gayA to mArA jevA pAmaro kALavAyunA sapATAmAM uDI jatAM rajakaNavat darzana paNa nahi thAya, maMtrataMtrabhaipajyAdi sAdhano jIva phAve teTalAM kare paNa aMtasamaye anAdhAra AtmAne AdhArabhUta nahi ja thAya. bhale surAsura ho ke mahArAjA ho. temanI rakSAmATe rakSakazatako, kuTuMvazatako, vaidyazatako, vajratala bhUmizatako ane apAraparivArazatako tatpara ho. paraMtu azaraNa AtmAo bhUtabalivat bhUtalabhoga thayA vinA raheze ja nahi. adhyAtmavAdiyomA keTalAka to nAmanA ja adhyAtmavAdiyo, keTalAka sthApanAmAtra adhyAtmavAdiyo ane keTalAka adhyAtmajJAnopayogazUnya mAtra dravya-zabdono vakavA karanArA dravyAdhyAtmavAdiyo hoyache. jema nATakAcAryoM nAnA prakAranA vepo bhanavI svArtha sAdhe tema dravyAdhyAtmavAdiyo aneka ceSTAo-iMdriyaniruMdhanAdi vairAgyajanaka AkAro, chaTAbaMdha vacanadhArAo ane yogAbhyAsamacAro karI svArtha sAdhavA eTale ke paradhana te svadhana kevI rIte thAya tenA upAyo zodhavA ane aneka prakAranAM sAMsArika sukhanAM sAdhano bhegAM karavA sAMsArikone paNa na zobhe tevAM kRtyo dharmasAdhananA nAme karI bhaktalokonA tanamanadhanane svAdhIna karI leche. te lokApavAdano bhaya paNa mAnatA nathI ane saMta, mahaMta, mahArAja, svAmI, pUjya, AcArya ityAdi padArohaNa karI kArya sAdheche. vaLI keTalAka saMsAra-gRhasthavAsamA rahI paramaguru tarIke pUjyakoTi . dhAraNa karI bhoLI prakRtinA bhavyAtmAone bhoLavI temanAM tanamanadhana AcAryArpaNa karAvI sAMsArika sAdhano bhakto karatAM paNa adhika bhegAM karI bhaktone dAsatvakoTimAM nAkhI adhyAtmavAdi
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) yomA AgevAna thai beseche paNa samAdhinA sAdhano bhUlI asamAdhinAM sAdhano seveche. surasarUpagaMdhaspazavAlAM phaLapAkamiSTAnnAdi bhojanasAmagrInA bhoga bhogavecha, manohara puSpahArakalagIataravagairenI suMgadhimAM-garaka thai jAyache, zRMgArarasasAra kAmoddIpaka rAgarAgaNInA zravaNamAM lIna thai jAyache, suMdara strIonA hAvabhAvakaTAkSarUpa raMganATyakalAdinihALavAmAM masta banI temanA aMgaanaMgavilAsanI phAMsImAM phasAi jAyache ane putrapautrAdi saMtati parivAra tathA temanA lagnamahotsavAdi joi te divasone dhanya-kRtArtha-mahAnaMdadAyI mAneche. arthAt manorAja upara vijaya nahi meLavatAM iMdriyone vaza paDI pote akRtyomA pravRtta thai svabhaktone paNa tevA akAryamA joDI svaparahita mAne-manAve che. te paNa dravyAdhyAtmavAdiyonI rAjimAM mUkavA lAyaka che. tevA banAvaTI adhyAtmavAdiyonAM bhaNelAM-racelAM zAstro paNa zastrarUpa thai khaparano nAza karanArAM thai jAyache. jo dravyAdhyAtmavAdiyo tattvAMdha thai ema kahe ke amArA paNa aMtaHkaraNamAM tattajJAnarUpI sUryano udaya thayoche to temanAM netro, pUrvamaharSinI jJAnAMjanazalAkAthI unmIlana karavaM. te jJAnarUpI aMjanazalAkA kevI che ? tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kutosti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // adhyAtmajJAnano udaya thAya to rAgAdigaNa-viSayAMdhatA kema rahe ? sUryodaya thAya to aMdhakAra kema rahe ? aMdhakAra rahe to sUryodaya zeno ? viSayAMdhatA rahe to adhyAtmajJAnodaya zeno ? tema hoya to sarva viSayAMdho tatvajJo thai vese. bhAvAdhyAtmavAdiyo viSayakaSAyathI mana dUra rAkhI niraMtara vairAgyabhAvanAo bhAveche. jemake, dIpAgnimAM pataMga jaMtuo vaLI mareche.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) bhramarA sugaMdhane AdhIna thaha mareche. mRgo pAradhInI vAMsalI pramukhanA madhura zabdazravaNane AdhIna thai mareche. matso rasanAdhIna thai mareche, hastiyo sparzedriya vaza paDavAthI mareche. jo e pratyeka prANI eka eka iMdriyavipayathI mareche to je manuSyo pAMce iMdriyone vaza thai paDelA che te anAthonI zI gati ? jo paMceMdriyono adhIzvara mana vaza na thAya to samAdhidhAraka zI rIte thavAya ? mATe he cetana ! jo ubhayalokanuM hita karayuM hoya to manane tathA iMdriyone vaza kara. iMdriyone bhoga ApavAthI zarIra puSTa thaze te paNa hitakArI che ema kadApi nA jANa. AtmAne te ahitakArI thaze eTaluMja nahi paNa puSTikAraka padArtho zarIranA saMbaMdhamAM AvavAthI apavitra thar3a jaze . zarIranuM cAmaI, mAMsa, carabI, hADa ane rakta vagere kaMDa paNa kAmamAM na lAgatAM paDyuM rahe to manuSyo durgaMdhanA bhayathI mukhanAsikA upara kapaDuM nAkhI nAsAnAsa kareche. mUtra, purIpa, thuMka, nAsikAmaLa ane carmakhaMDa vagerene hAtha aDake to vAraMvAra jalAdi lei dhovA paDe che. evA apavitra zarIrano aMte dAha karavAmAM Ave che eTale te apavitra zarIrano aMte to nAza thai jaze. mATe sunna puruSa bhADAnI vastuno sAra leile tema A zarIravaDe saMyamakriyA, paropakAra, dAna, zIla, tapa, zubhAvyavasAya, jJAnAbhyAsa ane yogAbhyAsa karI mAro AtmA paramAnaMdapadastha thAya to sarva sAdhano saphala thayAM mAnuM. evI evI zubha bhAvanA bhAvI AtmahitakArI saMyamasAdhano karavAmAM ja pramANika adhyAtmajJAnIo sadA tatpara raheche. " adhyAtmavidyA ne adhyAtmavAdiyonA saMbaMdhamAM atra ATalo lAMbo prastAva karavAnuM prayojana e che ke prastuta graMtha adhyAtma - AtmajJAnanA vipayatuM pratipAdana karavAvALo che, teno Azaya zIghra vyAnamAM vese prastuta graMthanAM 1 jaina
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) tattvasAra, 2 jIvakarmavicAra ane 3 sUracaMdramanaHsthirIkAra evAM traNa abhidhAna-nAma rAkhavAmAM AvelAM che te zuM sUcave che ? rAgadveSAdi doSo upara jita meLavanAra jina (tIrthakara-paramezvara ) nA darzanamAM jIva (AtmA), ajIva (karmAdi), puNya, pApa, baMdha ane mokSa vagere tattvono vistArathI vicAra karelo che. te sAmAnya lokane pratibodha karavAnA hetuthI lokaprasiddha dRSTAMto sAthe sArarUpe A laghu graMthamAM Apelo che. tethI jemaprathama nAma sArthaka samajAyache tema vIjAno artha paNa spaSTa samajAyache ane trIjA nAmamA graMthakAnuM potAnuM nAma sUcita thavAnI sAthe adhyAtmasaMbaMdha vizeSataH vyaMjita thAyache. sUra eTale sUryanADI, caMdra eTale caMdranADI ane manaH eTale madhya-suSumNA nADI jemA vAyuno saMcAra karavAthI mananI sthiratAthAya che. temanA sthirIkAra eTale sUryAdi nADIonI sthiratA *athavA sUracaMdranA ane bIjAnA mananI sthiratA-samAdhi mATe A graMtha racavAmAM Avyoche. yogasya heturmanasaH samAdhiH mananI samAdhi e yoga-adhyAtmano hetu che mATe A graMtha adhyAtmazAstranI koTimAM ja mUkavA lAyaka che. graMthAraMbhe nikaTopakArI yogIzvara zrIvardhamAna mahAvIrasvAmIne namaskArarUpa maMgala karI kiJcidvicAraM svavide samUhe e vAkyathI vastunirdeza karavAmAM Avyoche ke AtmajJAna mATe kiMcit vicAra dIvucha eTalaM ja nahi paNa sthaLe sthaLe e vipaya upara bhAra mUkI lakSa kheMcavAmAM AvyuMche. * tenAsuko vAcakamuracandranAmA rasajAphalamitthamicchatA / grantho'bhito'granthi mayA svakIyAnyadIyacetaHsthiratopasampade // 21 a, 21 zlo.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) tatsedhane sAdhugRhasthamukhpairAtmAvavodhe pariyatna essyH| 16 a. 33 zlo. te (nirAkAramA cittanI sthiratA) sAdhavAne sAdhu ane gRhastha pramukhoeM AtmAvavodha-AtmajJAnamA samastaprakAre yanna karavo. yadAtmabodhAnna paro'sti siddhaye hetustato'traiva yatadhvamadhvani, 20 a. 22 zlo. siddhi-mukti mATe AtmabodhadhI anya hetu nathI mATe eja mArgamAM-AtmajJAnamA prayatna karo. vaLI jJAnamAtrathI nahi paNa sAye cAritra-kriyAnuM ArAdhana karavAyI ja mokSanI prApti thAyache ane tyAre ja AtmajJAna prakaTa thayu ema samajAya evo praghopa karavA paNa cukyA nathI. ityAdikA ye bhagavadguNaughAH zAstreSu dRSTA atha taanprklpy| mumukSavo'sI api zaktiyogyamAdRtya sidhyantyapite krameNa // 16 a. 17 zlo. ityAdi prakAre je guNo siddhabhagavaMtamA hovAnu zAstromAM jovAmAM Aveche te guNone mumukSuo dhArIne yathAzakti AdarI krame karI siddha thAyache. yAvatkaSAyAnviSayAnniSevate saMsAra evaiSa nigadya aatmaa| etadvimukto'jani yAvadAtmAvabodhayugmokSa itIhito'yam // 20 a. 17 zlo. jyAMsudhI kaSAya ane viSayo, sevana kare tyAMsudhI A AtmA saMsAramA ja che ane AtmajJAna thayAthI jyAre kaSAya tathA viSayathI mukta thAya tyAre teja mokSamA che ema vicAravaM. kaSAya ane viSayathI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mukta thavAnuM kyAre bane ke jyAre manane vaza karavAmAM Avyu hoya. te siddhAMta paNa muktimArga batAvatAM spaSTatAthI nivedana karyoche, sarvasya caitasya manonirodho hetustato'traiva ramadhvamadhvani / 20 a. 32 zlo. e sarvano hetu manonirodha che mATe eja mArgamA ramaNa karo. have A graMthamAM adhyAtmane lagatA kayA kayA prazno viSe vicAra koche te mATe viSayonI anukramaNikA jovAnI sUcanA karIne e viSayanaM vizeSa vivaraNa karavAvALA sUtra-siddhAMta temaja sammatitakeM, tattvArtha, karmaprakRti, yogadRSTi ane yogazAstra vagere aneka mahAn graMtho chatAM A graMtha racavAmAM kaue kevA saMjogomA pravRtti karI ane e pote koNa hatA te saMbaMdhI vAcakonI AkAMkSA purI pADavA mAde atra *ekavIsamA adhikArano Avazyaka tedalo anuvAda ja karavAnaM yogya dhAruMchu. "A vicArane purAtana muniyo graMthomAM atIva vistArathI graMthana karI gayAche. paraMtu temAM A yuganA alpa buddhivALA AtmAonI mati prasAra thAya tema nathI. jIva ane karma saMbaMdhI A graMthamAM ApelA prazno koi zaive mane ati AgrahathI karyA hatA ane zrI jinezvara bhagavaMtanA matanI avahelanA na thAya ema vicArIne meM e prakAre ajANa chatAM e dhRSTatAthI zIghra uttara ApyA hatA. jema jema teNe hRdayamA tarka uThavAthI sahasA prazno karyA hatA tema tema meM tenuM kahe AgaLa karIne jaina tarIke uttara ApyA hatA. e praznonA uttara kevala laukika uktimAM-vyavahAramA prasiddha che tevA ApyA hatA.purANa * A avikAramAMnA viSayano ahIM ullekha thavAthI bhASAMtaramA te lIyo nathI.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) - prAcIna zAstromAM jemanI buddhi praveza karI zake tevI hoya te e viSayamAM purAtana yuktino Adara karo. paNa A vicAramAM mAro gocara - viSaya nathI eTalaM ja nahi paNa vidvAno e emAM mujhAya tema che, kevali vinA sarva zruta-siddhAMtane jonArA prakaTa thAya to te paNa e kahevAne samartha na thAya. mATe A mAruM sAhasa jor3ane dakSoe hasavaM nahi. zuMvALakane samudranuM pramANa pUchavAmAM Ave to te potAnI buddhithI hAthavaDe na batAve ? athavA alpa buddhivAlAne mATe emAM zAsana-bodha che mAThe e zAstra ja ho, je ukti pratyukti ane niryuktithI yukta hoya tene vidvAno zAstra kache. A mAro uyama Astikone ane nAstikone AnaMda ApavA mATe che te AstikomAM AstikatA guNano prasAra karIne ane nAstikomAM nAstikatA guNano apasAra- nAza karIne sarva saphala thAo ! A vicArane lAMvA vakhata sudhI vAraMvAra jaNAvatAM vAdathI, kadAgrahathI athavA bhrama - saMbhramathI je kA nyUnAdhika kahevAyuM hoya tethI mane je duSkRta - pApa lAgyuM hoya te tattvataH -kharekharI rIte mithyA ho ! e pramANe meM mananI samAdhi mATe yathAmati jainatattvasAra smRtimAM ANyoche, atra je kaMi utsUtra thai gayuM hoya te suvizuddha buddhivALAe vizodhI lebuM. zrI jinezvara bhagavaMtanA vacanomA e prakAre zraddhAno prasAra karAvatA meM je dharma upArjana karyoche tevaDe samasta jana karmarahita - siddhanA jevA sukhI thAo ! " uttamottama kharatara gaNa- ( gaccha ) ne dhAraNa karanAra yugavara zrIjinarAjasUrinA sAmrAjyamAM temanA paTTAcArya mahAn zrIjinasAgarasUri vidyamAna chatAM + amarasara nAme uttama nagaramAM zrIzItala + amarasara e paMjAvamAM sIkhadharmAnuyAyIonuM pavitra sthAna che. tyAM eka jaina caitya - maMdira che. temAM mUlanAyaka bhagavAn hAla vIjA che, prathama zrIzItalanAthajI mUlanAyaka hutA te bAjUe padharAvelA che,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) nAthanuM sAnnidhya prApta karIne sUracaMdre sujJAna mATe A samartha graMthanuM graMthana karyuche . 1679 varSe Azvina pUrNimAe budhavAre vijayayoge A praznottarathI alaMkRta amala - pavitra graMtha uttama padmavallabhagaNinA sAhAyyathI arhatparamAtmAnA prasAdarUpazrInI prAptimATe meM vAcakaupAdhyAya *sUracaMdra vibudhe pUrNa karyo. " A graMthanI pratilipi - nakala mane eka bhakta zravaka taraphathI bheTa dAkhala maLelI che. te 11 patrAtmaka che. patranI laMbAI 10 iMca ane poLA 4 || iMca che. patranI dareka bAjue 16 thI 21 paMkti mUla graMthanI che. dara paMktimA 57 thI 75 akSaro che. uparanIce keTalAka upayogI paryAyo ApelA che. te eTalA to sUkSma akSare lakhelA che ke koi koi paMktimA 141 akSaro samAvI dIdhAche. akSaro manohara paNa mahenata Ape tevA che. graMtha saMpUrNa karyA pachI " likhitazca saM. 1710 varSe dillI mahAnagare paM0 ravivardhanagaNinA svavAcanakRte " e pramANe lakheluM che. keTalAe bhaMDAro joyA paNa *sUracaMdravAcake potAnI paTTAvalI nIce pramANe ApalIche. ( kharatara gacchanI bRhata zAkhAmAM . ) jinabhadrasUri. 1 merusuMdara pAThaka. 1 harSa - 2 priya pAThaka. 1 cAritra - 2 udaya vAcaka. vIrakalaza. 1 sUracaMdravAcaka padmavallabhagaNi.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ koi ThekANe A graMtha jovAmAM Avyo nathI. tethI tenI vaha nakalo thai hoya ema lAgatuM nathI. vikrama saMvat 1963 nA varSamA huM vihAra karato karato vaDodarA najIkanA chANI gAme gayo hato. tyAM muzrAvaka vaidyarAja maganalAlabhAi cunIlAla vaDodarAvALA mArI pAse AvyA hatA. temanI najare e graMtha paDatAM ja temanAyAM jJAnabhakti utpanna thavAnI sAthe graMthanI kAvyaracanA sAdhAraNa ane kvacit dopita paNa chatAM temAMnA dRSTAMto vagere Adhunika keLavaNI pAmelA lokone upakAraka thAya tevAM lAgavAthI ati prasannatA paNa thai hatI. jo A graMtha bhApAMtara sahita chapAi bahAra paDatAM tenI vANI rasika ane bhavyAtmAone upakAra thAya to mArI jJAnabhakti saphala thAya evA saraLa bhAvathI tanamanathI temaNe kharekharI mahenata karI mudraNArthe svahaste tenI nakala utArI lIdhI ane te eka ja graMthanA AdhAre saMzodhI teno Azaya leine rasatyAgarUpa bAhya ane abhyaMtara tapanA prabhAve gUjarAtI bhASAmA anuvAda paNa taiyAra ko. mArI icchAnusAra te banne bhAvanagarastha zrIjainaAtmAnaMda sabhAne prasiddha karavA mATe aparNa kayo je prasiddha thayelAM joi mane atyAnaMda thAyache. thoDAM varSa upara nekanAmadAra mahArAjA zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADanI AjJAnusAra te mahAzaya taraphathI kumArapAlaprabaMdhanuM gUjarAtI bhASAMtara thayuM hatuM. te graMtha jaina temaja anya janone lAbhakArI thayelo che tevIja rIte A graMtha paNa vizvane lAbha kArI thAo! zrImaGgalamastu ! vihAra sthala-vaDodarA, / mArgazIrSa vadi10 guruvAra. muni kAMtivijaya.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ B ( 17 ) anukramaNikA. viSaya. maMgala tathA vastunirdeza. AtmAnuM lakSaNa. karmonuM lakSaNa. jIva anaMta ne temanA pRthivyAdi bheda. jIva karatAM karma anaMta guNAM ityAdi. jIva ane karmano anAdi saMbaMdha. jIvanuM karmathI mukta thaj. jIvanuM zubhAzubha karma grahaNa kara. jIvanuM jJAnavinA paNa karmane grahaNa karavuM jIvanuM iMdriyo tathA hastAdi vinA adhikAra zloka. bhASAMtarapRSTha, 1 1 1 karmane grahaNa kara. jIvane lAgelAM karmonuM nahi dekhAvabuM. jIvakarmana AdhArAdheya bhAva. - siddhonuM karmane nahi grahaNa kara. siddhone iMdriyAdi vinA anaMta sukha. siddhonuM karma grahaNa karavAnA svabhAvane muktimArganuM sadA vahetuM chatAM saMsAranuM bhavya zunya nahi thavaM. 1 1 parabrahmanuM svarUpa. parabrahma kI sRSTinI racanA ane temAM 1 1 1 3 4-6 inew no u 1 2 2 9-11 choDI devu. 6 1-11 3 1-28 3 29-33 4 1-10 1-9 5 10-17 7 1-12 ri 1-7 ja malayatuM nahi ghaTavuM. 8 8-37 1 3 3 6 7-10 10 11 12 12-13 14-15 16 17 17-20
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20-21 21-22 22-23 24 24-25 (18) izvaranI mAyAthI jagatnI racanAnuM nahi ghaTavU. 8 38-47 svataH izvarathakI jIvonA sRSTisaMhAranuM nahi ghaTa. 8 48-61 jIvane karmathI sukhaduHkha vagere thavA chatAM paramezvaramA kartA tarIke Aropa. 8 62-69 brahmanuM svarupa 9 ? jagattuM kAlAdi paMcasamavAyathI utpanna tharbu ane pralaya thavo. 9 2-3 brahmanu brahmamAM lIna tharbu ane jyotirnu jyotimAM maLI javU. 9 4-7 brahma-siddhane saMkaDAza nahi paDavI. 9 8-11 nigodiyA jIvotuM anaMta kALa nigodamAM ja duHkhI rahe vagere. 10 1-13 nigoda jIvonuM nahi dekhAvatuM. 10 14-20 nigodAdi jIvonuM AhAra karatA chatAM bhAre na thag. 10 21-24 nigoda jIvonuM anaMta kALa duHkhI rahe / tevAM karmane bAMdhavU. 10 25-37 nigoda jIvonuM mana vinA paNa karmane vAMdhavU. 10 38-41 sarva vizva nigodanA jIvotho paripUrNa / chatAM temAM vIjA dravyonu samAvag - ane avakAzanuM rahe. 11 1--8 ___ 27 24-29 22 30
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 31-32 32-34 34-35 jIvane sukha duHkha ApanAra tarIke karma vinA bIjAnuM na hovU. bhAgya svabhAva vagere nAmothI karmana ja pratipAdana. 12 1--5 koinI paNa preraNA vinA jIvane svasvarUpa yogya phaLa pamADavAno karmano svabhAva. jagatanuM svarUpa. 12 6-11 ko jaDa chatAM dravyakSetrakALabhAvanI anivArya zaktithI prerAi temanuM prakaTa thag. 12 12-40 kamene udayamAMAvavAnAbhAMgA-prakAra.12 41-51 karmanI bhukta, bhogya ane bhujyamAna avasthA. 12 52-60 mAtra iMdiya pratyakSane mAnavAmAM doSa. 13 1-25 parokSane paNa mAnavAnI jarura. 14 1-19 ceSTAdhI paNa nadekhAya te mAnavA bAvata.14 19-33 nahi dekhAtA svargAdi mAnavA bAbata. 15 1-12 svargamokSAdinAMsAdhana. siddhanA guNone __ yathAzakti sevavAthI siddhina thaq. 16 1-19 gRhasyoe dravyadharma sevavAnI ane vyavahAra sAcavavAnI jarura. AtmajJAna parama dharma. 16 20-37 paramezvaranI pratimAnA pUjanadhI puNyano saMbhava. 17 1-23 nIrAgI ane niHspRhInI sevAyI paramArthanI siddhi. 17 24-25 35-36 37-39 40-41 42-43 44-45 46-47 47-49 50-52 52
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 53-54 54 55-56 ( 20 ) bhatimA arjIva chatAM puNyanI siddhi. 17 26-28 pramANika -paMce sthApalI vastunI vizeSa mAnyatA. 17 29-37 paramezvara nirAkAra chatAM tenI mUrti kevI rIte thAya ? 17 38-41 nirAkAranI paNa sthApanA ane tenI pUjAthI lAbha. 18 1-19 pratimA pUjAnuM phala prAyaH tRta ahIM nahi maLavAnuM kAraNa. 19 1-20 paramezvaranA nAmasmaraNanI paga jarura. 19 21-29 AtmajJAnathI ja-kevala rAjayogathI muktinuM thaq. e viSayamAM vaiSNavAdi sarvanA kathananI ekavAkyatAnI ghaTanA.20 1-22 muktino sarva darzanane anusarato mArga. 20 23--35 siddhamAM niSkriyatA. 20 36-39 manonirodha-yoganA mArgamAM, ramaNa - karavAno upadeza. 20 39 57-59 59-60 61-63 64-66 66 66 *upara jaNAvelA sarva viSayonaM aA graMthamA praznottararUpe lokaprasiddha dRSTAMto ApIne nirUpaNa karavAmAM AvyuMche.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvasAra zrIgurubhyo namaH saMzuddhasiddhAntamadhIzamiddhaM zrIvardhamAnaM praNipatya satyam / karmAtmapRcchottaradAnapUrva kiJcidvicAraM svavide samUhe // 1 // AtmAyamAryAH kila kIdRzo'sti nityo virbhuzvetanavAnarupI | 1 1 nirdoSam / 2 atizayaidataM / 3 svajJAnAyaM / 4 vicArayAmi / 5 yadyapyAtmA dravyAstikanayAnnityaH paryAyAstikanayAdanityo devAdyanyataravyapadezalAbhAt / paramiha tu sakarmAkarmakarUpa sarvajIvadravyagrahaNopayogAnnityatvena grahaNaM / 6 vyApakaH kevalisamudghAtAdau sarvakokAkAzavyApakatvAt anyathA tu svakAyamAtra vyAptatvAdapi vibhuH / * cetanApi dvedhA sAvaraNanirAvaraNabhedAt / sAvaraNajJAnaM yathAsambhavaM kevalAdarvA ganyatsarvaM / kevalajJAnaM hi nirAvaraNaM / iha hi cetanAmAtragrahaNAtsarvajIvasambandhijJAnaM gRhyate tena sarvamapi jIvadravyaM cetanavaditi cetanAvAn jIva ucyate / 8 rUpaM satatamasyAstIti rUpI sarvo'pi dharmA padArthaH / na rUpI arUpI apudgaladharmA jIvaH / yadyapi mainasakArmaNazarIrasaGgato jIvaH sAtizayajJAnavatAM rUpitayA pratyakSastathApi carmacakSuSAM niratizaya mAnavatAmavyabhavAbhAptayA'rUpItyucyate /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca karmANi tu kIdRzAni jaDAni rUpINi cayAcayIni // 2 // jIvAH pRthivyAdimasUkSmavRddhanigodabhinnA hi bhvntynntaaH| nAnAvidhAvAptasajAtiyonibhinnAH samastAH kila kevliikssyaaH|| 3 // karmANi tebhyo yadanantakAni samagralokAmbarasaMsthitAni / ghanaM kimaGgayekatarapradeze 'pyanantasaGkhayAni zubhAzubhAni / / 4 / / anantasaGkhyAH kila karmavaMgaNA jIvapradeze parikalpya aikake / zubhAzubhAH kevaladRSTidRSTA muktA amUbhyaH khalu te hi siddhAH // 5 // 9 puraNagalanasvabhAvAni / 10 jIvAH kathambhUtAH / pRthivI AdimAdiryeSAM te pRthivyAdimAH paTakAyikAste ca te sUkSmAzca vRddhAzca te ' tathA / vizeSaNavizeSyabhAvasya vivakSAnivandhanatvAt sUkSmaddhazandayovizeSyatayopAdAnena paranipAto 'taH pRthivyAdayo dvidhA sUkSmA vAdarAzca / nigodA hi nigodasajJAvaMtaste'pi sUkSmA vAdarAzca / tairbheIbhinnA yete tathA / yadvAtra sUkSmaddhazabdau pRthivyAdimanigodazabdayorantarasthitI DamarukamaNivat pRthivyAdiSu nigodeSu yojyau / 11 ekasya jIvasyAsaGghayAtAH teSAmekasminnapi manovuddhayA parikalpye.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) atastu karmANi samagralokAkAzazritAnIha nirantarANi / tenaiva jIvA hi bhavanti karmAvRtA vasUnIva mRdAbilAni // 6 // kathaM vibho karmaNa Atmanazca yogo'yameSo 'jani bhinnajAtyoH / anAdisaMsiddha ihocyate yo hemAzmanorvAraNicitrabhAnvoH // 7 // dugdhAjyayorvA yugapadbhavo 'styayaM yathA punaH pAvakasUryakAntayoH / sudhAsudhIbhRcchilayoH sahotthitaH pradeve'nantakarmavargaNAH santIti / 12 vasUni svarNAni ratnAni vA / yathA khanyAdau varNAni ratnAni vA samutpadyamAnAni mRdA mRttikayA sA vyAptAnIvacchannAnIva samutpadyante tathA jIvA api saMsArasthA kamAtA eva bhavantIti sambandhaH / 13 jIvAnAmarUpitvAt karmA sApitvAt bhinnA jAtiH svabhAvaH sattA vA yayosto bhinnajAtI tayoH saMyogo'nAdisasiddhaH anAdyutpanna ityarthaH / 14 kayoriva hemAzmamoreva svarNapASANayoriva satejaskAnastejaskayorathavA itaraddhayorayavA gurulacorayavA snigdhAsnigdhayorityAdibhiH prakArabhinnajAtyArenauttarepAmapi padArthAnAM yathAsambhavaM bhinnajAtitvaM khayamaM / 15 pa .
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) karturguNAnAmatha kartRvAdinAm // 8 // karmAtmanorevamanAdisiddho yogo'styayaM kevalinaH samUcuH / asyApi bhedo viditastathAvidhAna sAmayyayogAtkanakAzmanoriva // 9 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaHsthirIkAre jIvakarmasvabhAvoktilezaH prathamo'dhikAraH / / ndrakAntayoH / 16 ye tu jagataH sakatrtRtvamAhusteSAM kartRvAdinA mate pathA karturguNAnAM ca sattvAdInAM mithaH sambandho 'naadisaaNsddhH|n hi nirguNaH kartI jagatkaraNe samartho bhAvatumarhati phattunaHkriyattAniraJjanatvAt saguNatvaM na syAt tadabhAve ca kartutva na sambhavatIti; evamapi na vaktuM zakyaM yatkattA sASTakamANa pravRttaH saguNo 'nyayA nirgaNaH evamucyamAne sAta karanekasvabhAvatvAdAnatyatvaM tathA tu kanu bhAvaH syAt, idaM tu kanuvAdanAM na mata; tanmate gha kattAra saguNataM nirguNatvaM ca-dvayamApa caktavya yathA niraJjane ni:kriya kattAra saguNavamantalInaM tayAtmanyApa kamasayogaH / 17 evaM hema pazcAtpASANo'dhavA pUrva pASANaH pravAsavarNa ityAdiko bhedaH kvApa na vaktuM zakyaH yorapi samasamaya eva sambandhastato'yameSu vastupa anAdisasido yathA sambandhaH tathA jIvakramaNArApa anAdisAMsaddhaH sambandhaH jhate-mibhajAtyorapi svayaMbhAvyaH /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) dvitIyo'dhikAraH tAdRksvabhAvAniyatarbhaviSyat-- kAlAcchubhAzobhanabhuktihetoH / jIvastu karmANi samAdadIta zubhAzubhAnIha puraHsthitAni // 1 // karmANi yogIndra jaDAni santi ... tAni svayaM nAyituM kSamante / . * AtmA tu buddhaH svayameva jAnan karmANyazastAni kathaM hi lAti // 2 // ko nAma vidvAnazubhaM hi vastu / gRhAti matvA kila yaH svatantraH / , - 18 jIvakarmaNoranAditvAdayamanAdisiddhaH saMyogaH tathApi dhurA jAni kAnicitkarmANi kRSayAta kAnicinnavAni gRhNAti iti sambandhenAyAto'yaM dvitIyaH karmagrahaNAdhikAra ucyate / tAikvabhAgAta ityAdi / jIvaH purasthitAni yathAyoga prAptAni zubhAzubhAni - mANi samAdadIta dIyAditi tatra hetutrayamAha / tAhagiti jIvasya karma grahaNasvabhAvAt punazca niyateravazyaMbhAvAt niyatibhagavatI valIya. sI ityukteH tAdRzAt bhAvinaH kAlAt / cakArAkaraNamatra trayANAmapyepAM samuditAnAmasadbhAvAdekIbhAva evAtaH pAramAdabheda eveti nara. kAraH / kosAdasmAdApa hetutrayAdAai / zubhAzo0 mukhaduHkhabhogakAraNataH / ata eva niyatisvabhAvakAlaiH praiyyaM yAdRzAni karmANi purataH
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) satyaM vijAnannapi bhavitAdRkkAlAdinodAdazubhaM hi lAti // 3 // tathA hi kaviddhavAnapIha khAdedbhaviSyanniyatipraNunnaH / khalaM vibodhannapi modakAdisvAdiSTavastUni yataH svatantraH // 4 // ananyamArgazca tathaiva kazcit sthAnaM nijeSTaM prayiyAsurAzu | prApitAni tAdRzAni gRhNAtIti pAravazyaM jIvasya jainairvyajyate / tathA cocyate tAdRzA jAyate buddhirvyavasAyazca tAdRzaH / sahAyAstAdRzA eva yAdRzI bhavitavyatA / idaM hi zAstraM prAyaH pRcchakazevAbhiprAyamAzrityoktamasti / zaivA hi jainAniti vadanti / bho jainAcAryAH jIvo'yaM sukhaiSI san zubhAni karmANi jAnan gRhNAtu paramasau duHkhadveSI san azubhAni karmANi kathaM gRhNAti / ato zubhAni karmANi grahItumanicchato'sya kazcidIzvarAdirazubhakarmagrahaNe prerako vAcyo yathA sabai bhavanmataM samaJjasaM syAditi pRcchantaM zaivajanaM samadhigamya jAnato'pi jIvasya kAdi vinaiva zubhakarmagrahaNavadazubhakarmagrahaNaM vartate iti nigadan jainAcAryaH zaivAdikaM pratyuttarayati satyaM vijAnabhityArabhyA navamakAvyapUrvArdhaparyantagranthenetyAdi svayaM jJeyaM / 19 kAlo sahAya niyas puvvakayaM purisa kAraNe paMca / samavAe sammantaM egaMte hoi micchantaM // bhAvinaH bhaviSyato ye tAdRzAH sukhadukha hetavaH kAlAdayaH eMva teSAM nodaH preraNaM tasmAt /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) zubhAzubhAnsthAnabharAnvijAnan ... .. vilaGghate svIyapadAptinodAt // 5 // tathA ca caurAH paradAragA api / vyApAriNo darzanino dvijAstathA / vidanta ete hi tathAvidhAyateH / / zubhAzubhaM karma samAcaranti // 6 // . bhikSustathA bandi RSizca bhikSAM snigdhAM ca sekSAM paribudhya bhuGkte / zUrastathA yuddhagato 'vagacchan zatrUnazaazca nihanti rodhe // 7 // rogI yathA vA nijarogazAnti-- micchannapathyaM hyapi sevate 'sau| rogAmi tatvavazAdapAyaM jAnansvayambhAvinamAtmagAminam // 8 // evaM hi kANyamAnvilAti 20 svakIyasthAnakamAptipreraNAt / 21 tathAvidhazubhAzubhahetu bhaviSyakAlAt / 22 vandI zabdasya i kRtyak iti pANinIyasUtreNa pakSe kRtahasvasya pAThaH / 23 Rpistu tatvavit yogaviditi / 24 snigdhAmarthAta svAdiSTAM mRSTAM sarasAmitiyAvat / 25 rUmAmuktaviparItA svasminarucitAM svaprakRtito bhinnarUpAmiti / 26 jJAtvA / 27 rodhe gaDharodhAdike / 28 pAravazAt / 29 kaSTaM / 30 jIvaH /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8.) zubhAzubhAni pravidannavazyam / jIvasya karmagrahaNe svabhAvo jJAnaM vinApyasti nidarzanaM yat / / 9 / / yathaiva loke kila cumbako 'pyayaM saMyojakaiojitamaMjasA bhRzam / soraM tathA 'sAramayo vicAritaM gRGgAti yenAvyavadhAnamAtmanaH // 10 // kAlAtmabhAvyAdiniyojitAnyaho svabhAvazaktezca zubhAzumAni yat / karmANi sAmIpyasamAzritAnyaya-- : mAtmApi gRhNAti tathAvicAritam // 11 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre saMracandramanaHsthirIkAre jIvasya zubhAzubhakarmagrahaNoktilezo dvitIyo 'dhikAraH / / - 31 jJAnaM vinApi jainAbhiprAyeNa jIvasya grahaNasvabhAvo'sti aba dRSTAnto yathA loke kiletyAdi / 32 koI kAntavidyutsArAdi / 33 . muNDAdi / 34 yena sAreNa lohenAthavAsAraNalohena sahAtmanaH sma syAvyavadhAnaM antaraM nAsti /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9 ) tRtIyo 'dhikAraH svAminnanAkAratayA hi jIvo nirindriyaH kena ca lAti karma / nirakSya pUrvaM tata autmaleyaM paNyAdinA nyAdadate pumAMsaH // 1 // AtmA tu nehakU, ghaTate na caitat satyaM, vinApIndriyato 'pyathAtmA / bhavyAzritaM karma samAdadIta zakteH svabhAvAcca zRNu svarUpam // 2 // yathendriyAkAravivarjito'yaM 39 kartA zRNotyeva nijAGgajApam / bhaktaM nirIkSyAtha vilAti pUjAM pANiM vinA coddharatIha bhaktAn // 3 // pApaM haratyAzu kRtaM svakairyadanantazakteH sahajAttathAtmA / 35 AtmanA leyaM grAhyaM yadvastu syAttadvastu pANyAdinA niyata mAdadate ityarthaH / 36 karAdinA / 37 gRhNanti / 38 bhaviSyatkAlabhogArha bhavitavyatAzritaM / 39 ayamiti kartRvAdilokaprasiddhaH kartA /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ neoh 10 ) loke yathA vA gurDeko rasasyai siddho nirIkSyendriyapANimuktaH // 4 // dugdhAdipAyI punIrazopI sa zabdavedhI balazukradazra | sUto'pi caitatkurute nirakSo jIvastu zakto na karoti kiM kim // 5 // vanaspatInAmapi vA yathArhati yannAlikeryyAdiSu dRzyate'pi ca / yA ghanaM kiM kila vastu sarvaM saGgRhya nIraM svayamArditaM syAt // 6 // na ceti vAcyaM payaso'sti zaktistane yabhicAritAsti / na bhedanaM mugazilAsu tadat dhAnye'mbhasaH kiM kaTuka na bhedyAH // 7 // siddhaM tathedaM grahaNIyameva vastvatra yasyAsti tadeva lAti / 40 guTikA / 41 pAradasya / 42 AhAraH / 43 vanaspatInAmapi pANyAdi vinaivAhAragrahaNaM dRzyate taca lAGgalyAdiSu gRhItamapi samIkSyate tanmUle jalasecanAttatphale nalAdhAnaM pratyakSatayopAdIyate : 44. karaDUkaNAH /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) 47 kiM cumbako lohamathojjhya dhAtUnanyAMzca gRhNAti tathAsvabhAvAt // 8 // apyevamAtmA parapulotkarAn vihAya gRhNAti hi karmapudgalAn / yAdRkSa yAdRkSa bhaviSyadAryeti tAdRkSasampreraNapAravazyataH // 9 // supto yathA vA kila kazcidaGgabhRt svamAn prapazyan kurute samaH kriyAH / noindriyeNaiva na tatra kiJcanendriyaprANamaho pravartate // 10 // jIvastathA karmabharaM hi lAti svano bhramo'yaM nanu maivamAkhyaH / mahattame tasya phale ca dRSTe mA brUhi yatsvayaM smaratyaho // 11 // yathA gRhItaM na hi karma se smaret na smaryate prAyaza eva dRSTaH / 1 , 45 karmaNaH sakAzAt bhinnAn pugalasamUhAna vihAya karma puna| hAn gRhNAti / 46 uttarakAlaH / 47 sarvAH / 48 manasA / 49 buddhI*ndriyakriyendriyalakSaNendriyadvayavalaM vinA mano nAstIti / buddhIndriyANe sparzanAdipaJca / kriyendriyANi karapAdAdipazca / 50 svamasya. 11 svamadarzako naraH / 52 karmagrAhako jIvaH /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) svapnastathA karmabharo'pi cAttaiH kazcitsmaret svapnamimaM yathekSitam // 12 // karma smaret jJAnavizeSatastathA pradhAnapuMsekSita eva yat / svapno yathArthaH phalatIha nUnaM tathaiva karmAmidaM kRtArtham // 13 // syAdaGginaH saMzaya eva nAtra vyarthIbhavatsvapnabharasya jantoH / svapno yathA kevalinastathAsti karmagrahastatkSaNanAzato yat // 14 // tathA nijAtmanyapi pazyato'tra sammIlya cetaH parikalpya sustham / utpattikAlAdavasAnasImAmAtmA sRjetkArmaNaitaijasAbhyAm / / 15 / / garbhasthitaH zukrarajontarAgato yathocitAhAravidhAnato drutam / dhAtUMzca sarvAnapi sarvathA svayamAtmA vidhatte'tra vinAkSavIryataH // 16 // 53 gRhItaH / 54 yathA vA caurAdikaH kazcidaparAdhI bandhanaM prApto nijA caritacauryAdi smarati jJAnAdeva sAdhurapi pUjAM prAptaH svazubhAcAraM smarati jJAnAt / 55zarIrAbhyAM / 56 vIryaraktamadhyaM / 67indriyavaLAdvinApi / 1 *
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) garbhAtkRte janmani sarvadaiva gRhNan kilAhAramathopalabdham / tatastatastatpariNAmataH svayaM dhAtvAdi saMpAdya karoti puSTim // 17 // tathAti romabhirAdadhadyakaH khalaM parityajya rasAna samAzrayet / punaH punaH projjhati tanmalaM balAt dadhajaHsAtvikatAmasAna guNAn // 18 // sajjJAnavijJAnakaSAyakAmAna hitaahitaacaarvicaarvidyaaH| rogAna samAdhIzca dadhAna evamAste kaMtha sakriya eSa dehe // 19 // kiM dehamadhye'sya karondriyAdikaM samasti yenaiva karoti tAdRzam / . vivecanaM prApya ca vastu tAdRzaM prAptAvadhiryAti gRhezvaro yathA // 20 // yadIdRzo'podgaliko'pyamUrtI 58 tasmAttasmAttasyAhArasya vipAkavazAt ityarthaH / 59 dehavahigyamAnAvayavarUparomagaNairAkRSya / 6. rAjasa / 61 pANIndriyAdinA / 62 pRthakaraNaM163 AhArAdi / 64 pUrNakAlaH / 65 paulasvagAvAt /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nirAkRtiH sakriya eSa jiivH| dehasya madhye sthita eva sarvamaGgaM parivyApya karoti kRtyam // 21 // dravyANi rUpINiM guruNi tadvat sUkSmANi vA lAti purAntarAmumAn / karmANi tat sUkSmatamAni no kathaM gRhAtyayaM taijasakAmaNAGgataH // 22 // jIvaH punArUpakarAdivarjita IdRgvapUrupi kathaM pravartayet / AhArapAnAdika indriyArthake zubhAzubhArammakakarmaNIha // 23 // cedindriyaiH pANimukharathAGgaiH samAH kriyAH syubhavinaM vinaiva / tadA samastAH kuNapairajantukaiH kriyAH kriyante na kathaM karendriyaiH / / 24 / / siddhaM tathaitadyadarzastazastaM sakriya ityacintyazaktirayaM jIvaH / 66 kiM kiMkatyaM karotItyAha / gurUNi dravyANi AhArapAnAdIni / 68 sUkSmANi rAgadeSAdIni / 69 dehamadhyajIvaH / 70 hstaadikaiH| 71 avayavaH / 72 bhavo'syAstIti bhavI jIvastaM / 73 mRtakaiH / 74 alastaM phalAyamatsaranindAdrohazokamAhAdikaM karma tathA mallojAnA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) karmAtmanaiva kriyate na caanggaiH| arUpiNA rUpi tatazca karma sUkSmaM kathaM nAma na gRhyate tat // 25 // dhyAnI punarbAhyagatendriyairvinA karoti karmANi yathepsitAni yat / jihAM vinA dhyAyati mAnasaM japaM zRNoti taM taM 8vasI Rte tadA // 26 // vinA jalaiH puSpaphalaizca dIpaiH sadbhAvapUjAM saphalIkaroti / dhyAtvA'tha brahmApi ca brahmavAdI na brahmatAmeSa labhahinA khaiH // 27 // jIvo'yamevaM karaNaiH karAdibhivinaiva karmANi samAzrayatyalam / acintyazaktyA niyatisvabhAvakAlezva jAtyA ca kRtapraNodaH // 28 // karmANi jIvaikatarapradeze 'pyanantasaGgyAni bhavanti cettadA / kathaM na dRzyAni hi tAni piNDI bhUtAni dRSTayA nigadantu kovidAH // 29 // di vA karma, zastaM ca karma jJAnAdirasagrahaNadhyAnAdisampAdanaguNagrahaNabhagavatsmaraNAyanekaM / 75 aGgaiH karNAdikendriyarUpaiH pANipAdAdikaizvAvayavairiti / 76 jApAdikaM Arambha / 77 tasminjApasamaye antarAtmanaiva zravasI karNAdi vinaiva zRNotyayamAtmA / 78 eSa brasavAdI brhmdhyaataa| 79 indriyaiH / 80 nthaavidhnrjnmaadinaa| 81 prernnH|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) satyaM kRtin sUkSmatamAni tAni pazyanti no carmadRzo hi mAdRzAH / jJAnI tu sajjJAnadezo bhRzodayA-tpazyedyathAcaiva nidarzanaM zRNu // 30 // pAtre ca vastrAdipu gandhapudgalAH saugandhyadaurga vyavato hi vastunaH / jJeyA na te tena hi piNDabhAvaM gatA apIkSyA nayanAdibhistu // 31 // jJAnena jAnAtyayamevametaM karmocayaM jIvagataM tu kevalI | tathA punaH siddharasAnnipItaM svarNAdi no tatra dRzAbhidRzyate // 32 // yadA tu kacidrasasiddhayogI karpe tanna tasya sattA | evaM hi karmANyapi jIvagAni jJAnI vijAnAti na cAparo 'tra // 33 // iti jainatatvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaH sthirIkAre mUrtasyApyAtmano mUrtakarmagrahaNatatpiNDAdarzananirUpaNoktilezastRtIyo 'dhikAraH // 82 dRSTeH / 83 yadi sugandhadurgandhapudgalAH pudgalAtmake pAtrAdike vastuni sthitA na dRzyAstarhi apugalAtmake Atmani atisUkSmAH karmapuGgalAH kathaM dRzyAH ityarthaH / 84 ayaM prasiyA sarvavijJAtaH kevalI /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) atha caturtho'dhikAraH karmANi mUrttAnya(mAnamUrtaH sAkRtya'nAkRtyabhiyuktireSA / nyAyyA kathaM yena hi vastu bhinna nAdhArakAdheyakatAM labheta // 1 // AkarNyatAmuttaramasya vijJAH karmasvabhAvAdatha jiivshkteH| guNAzrayo dravyamiti pravAdIt saMsArijIvasya guNastu karma // 2 // yahA hi ye kecana vizvametat sakartRkaM prAhuraho samastam / kalpAntakAle mahati pravRtte bhAvyeva lInaM khalu viSNunAni // 3 // .85 jIvaH / 86 sAkAranirAkAra / 87 mUrtImUrttatvabhedena bhinnamaparajAtIyaM / 88 tato'mUrtIrUpAdhAraAtmA mUrttAnAM rUpiNAM kamaNAM kathamAdheyabhAvaM dhAryatAM prAmotIti pRcchakAzayaH / 89 prasiddho vAdaH prakRSTo vA vAdaH pravAdaH bahutaratArkikajanoktistasmAt yathA hi siddhAtmanaH samyagjJAnadarzanacAritrANi guNAH siddhasyApi jIvadravyatvAt tathA saMsArijIvasya sakarmaNaH karma guNaH syAt jIvadravyatvAt / 90 mhaamlye|91 bhAvi bhaviSyati / 92 lInaM sthAyi / 93 kartari /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) tadA yathA bhUtagaNA guNAzca sthAsyanti lInA nanu kartRnAmni / yadA nabho'mUrttamidaM gurorlaghomUrtasya caumUrtimato nirantaram // 4 // arthasya sarvasyaM yathA vicakSaNA AdhAramAkhyannavinazvaraM mahat / kathaM tathAtmaipa na rUpavAnapi rUpINi sarvANi vahatyanAratam // 5 // mithyAtvadRSTibhramakarmamatsarAH kapAyakandarpakalA guNAstrayaH / kriyAH samagrA viSayA anekathA kiM kiM na dhatte'tra vapurgato'vyayam // 6 // mAvoca etaddhi zarIrajA guNA amI yato'smin gatapaMcake ghane / dRzyanta ete na hi kecanAzritA 94 viSNunAmni brahmanAnni vA / 95 gurogariSTasya dharAdharakAraskarAmbhodhirUparUpidravyasya / 96 laSiSTasya ghanavAtatanuvAtaparamANuna sarevarkatUlAdirUparUpisUkSmadravyasya / 97 mUrtasya sarvarUpidravyasya / 98 amUrtasya-siddhadharmAdharmAstikAyAdeH / 99 dravyasya / 100 sarvasya dravyasya sarvasya dharmAdharmajIvapudgalAstikAyalakSaNasya / 1 dravyANi 2 vastUni / 3 puruSatrIsambandhisarvakalAmIlane 136 kalA bhavanti / 4 stvaadyH| 5 AtmA / 6 zarIre / 7 guNAH /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19 ) stato vapurgA na guNAstu jIvagAH // 7 // saMdRzyamAnaM punarIdRzaM vapuradRzya evaiSa bhavI dadhAti cet / arUpirUpiDhayasaGgamo hyasau vicAryamANaH kurute na kautukam // 8 // karpUrahiGgyAdikasuSTuduSTuvastUtthagandhA gaganaM zritA yathA / tiSThanti yAvasthiti tabadeva bhoH karmANi jIvaM parivatya santi // 9 // ityAdibhiSTanidarzanaistathAguNAtmakaiH karmabhireSa aatmkH|| AzrIyate nirguNako'pi nizcitamAtmA tataH karmacito bhaivI bhavet / / 10 / / iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaHsthirIkAre mU"mUrtayoH karmAtmanorAdhArAdheyabhAvasambandhokti leshshcturtho'dhikaarH|| . 8 arUpI jIvaH rUpINi dehatadAzritAGgakarmakriyAdIni zoSapoSasnigdharukSAdidehadharmA vA teSAM yadvayaM yamalaM tamya saGgamaH / sambandhaH / 9 yAvatkAlaM yasya yAdRzI sthitivartanaM sthitikAlamityarthaH / 10 Azritya / 11 dRSTAntaH / 12 svarUpaiH / 13 yuktH| 14 karmayukto bhavI saMsArI bhavet kargamuktastu tadvyatiriktaH siddho bhavediti vyatirekadvAreNa pUraNIyaM /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) paJcamo'dhikAraH cedazriyAzreyakabhAva evaM siddho'sti karmAtmakayovazyam / jIvAstu siddhA api santyanantacatuSTayeddhAH parameSThisaJjJAH // 1 // pRcchAmi pUjyAH khalu tarhi siddhAtmAno na karmANi samAdadante / kathaM tadeSAmapi saukhyasattvAllAtAM mukarmANi niSedhakaH kaH // 2 // satyaM yatastai sakArmaNAkhyazarIrayogasya vinaashbhaavH| . - 15 AdhArAdheyabhAvaH / 16 anantajJAnAnantadarzanAnantasukhAnantavIryalakSaNAnantacatuSTayeneddhAH dIptAH prasiddhA vA / 17 parame padetiSThantIti parameSThinaH saiva saJjJA yeSAM te tathA / 18 samAdadante 6 samApUrvo dadirayaM bhauvAdikaH gRhNantIti / 19 tattasmAtkAraNAt eSAM siddhajIvAnAmapi karmANi gRhNatAs / 20 gRhNatAm / 21 tena taijasakArmaNalakSaNakarmagrahaNayogyazarIrAbhAvena zobhanakarmaNAM grahaNasyA yogAdasambandhAdabhAvAdityarthaH siddhAtmAno na karmANi lAntItyuttarasUtreNa samvandhaH evaM sarvairapi hetubhirvAkyaparisamAptiH karttavyeti /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) sukarmaNAM tena gRhItyayogAjjyotizcidAnandabhairaizca tRptyAH // 3 // sukhAsukhaprApaNahetukAlaprayoktrabhAvAdatha niSkriyatvAt / yApyanantAni mukhAni tepAM 2 22 karmANi sAntAni bhavantyamUni // 4 // itIva tatsaukhyabharasya karma heturbhavanno yadatulyamAnAt / ityAdikairhetubhireva siddhAmanana karmANi hi lAnti nityAH // 5 // loke yathA kSuttRSayA vimuktAtmanaH sutRptasya na tRptikAlam / jitendriyasyApyatha yogino'pi tuSTasya kiJcidgrahaNe na vAJchA // 6 // yadvA na pAtre parimAti kiJcit pUrNe tathA siddhigatA hi siddhAH / sadA cidAnaMdasudhAprapUrNA gRhNanti no kiJcidapIha karma // 7 // 22 siddhajIvAnAM / 23 teSAM siddhAtmanAM yadanantaM saukhyaM tadbharasya /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) tathA ca siddheSu mukhaM yadasti tadevakarmayajaM vadanti / tatkarma heturna hi siddhasaukhye yatkarma sAntaM sukhamepvanantam // 8 // yavizvavRttAntasamutthanRttaprekSAprasUtaM sukhamAzritAnAm / siddhAtmanAM nityamukhaM pravartate yathA nRNAmadbhutanRtyadarzinAm // 9 // siddheSu pUjyA na kila kriyendriyaM buddhIndriyaM no na ca kiJcanAGgam / anantasaukhyaM kathamApyate hairyajjJAnametepa tadeva saukhyam // 10 // yatheha loke kila kazcidaGgI jvarAdivAdhAvidhuraiH kadAcit / nidrAM prakurvaniti tajjanaistu sukhaM karotyeSa na bodhanIyaH / / 11 / / ityucyate tasya na taMtra kiMJci 24 tat mukhaM sAtAsAtaveDhalIyadvayakarmakSayanAzabhavaM / *tasmAtkAra-. NAt / 25 darzana / 26 pIDitaH / 27 tasya nidrANanarasya tadIyasvakavandhujanaiH / 28 jAgaraNIyaH / 29 nidrAvasthAyAM / 30 indriyasukhaM !
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) cchrotaH sukhaM nApi kriyA nirIkSyate / tathApi suptasya narasya saukhyaM vAcyaM yathA syAd bhuvi tadeva // 12 // 32. jAgratsu siddheSu sadaiva saukhyaM vinendriyaidvaitasamutthabhogas / aar hi yogI nijakAtmavodhamRtaM pivannasmi mukhIti mantA // 13 // tathA ca ko'pIha muniryathoktaH santuSTipuSTa vijitendriyArthaH / anyena puMsA paripRcchayate cet vaMzo'sIti sukhI sa jalpet // 14 // tasmin kSaNe tasya na ko'pi vastunaH sparzaH saiMto naiva ca bhuktiyuktiH / gandhagraho no na ca dRktI tadA na pANipAdAdibhavA kiyApi ca / / 15 / / tathApi santoSavatAhamasmi 31 kriyA karapAdAdisamudbhUtA / 32 jJAnavat / 33 kriyendriyabuddhIndriyayugmotpannabhogaM vinaiva / 34 jJAna / 35 sukhI vA duHkhI vA ca kIdRzo'sIti pRSThe / 36 uttamasya / 37 na ca tadA sata uttamasya vastunaH kiJciddarzanaM na ca zravaNamityarthaH /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ), sukhIti bhUyaH pratigadyate 'tH| tajjJAnasaukhyaM hi sa eva vetti na jJAnahIno gaditaM samarthaH // 16 // itthaM hi siddheSu vinendriyArthestathA kriyAbhiH sukhamastyanantam / ta eva tatsaukhyabharaM vidantyapi jJAnI na zakto vadituM yato'samam // 17 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaHsthirIkAre siddhAtmanaH karmAnAdAnoktilezaH paJcamo 'dhikAraH // 38 bhRzaM / 39 vuddhIndriyakriyendriyasamutpanagocarairvinA / 40 kriyAbhiH mnovaakaayjnitaabhirvinaaityrthH| 41 te eva siddhA eva /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) atha SaSTho adhikAraH jIvasya karmagrahaNe svabhAvastadA sa maulaM sahajaM vihAya / karmagrahAkhyaM kathameSa siddho bhavedicAraH paspivyatAM bhoH // 1 // karmAtmanoryadyapi maulasaMGgastathApi sAmayyatathopalammAt / karmagrahaM projya zivaM sametaH siddho bhavedatra nidarzanaM yat // 2 // sUte yathA caJcalatAsvabhAvo / maulstthaagnysthirbhaavsjnyH| yadA tu tAdRkparikarmaNA kRtastadA sthiro vahnigatazca tiSThet // 3 // yathA punadAhakatAguNo 'mAvasti svabhAvo na tu mUlajAtaH / asyApi nAzo'sti tathAprayogAt 42 karmagrahaNasvarUpaM / 43 anAdisamvandhaH / 44 tathA prakArasAmagrImApaNAt / 45 gtH| 46 tAdRzabhAvAnAbhivihitaH / 47 tadvIryopaghAtakArisAmagrIsambandhAt /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) saintaM saiMtIM naiva dahekadApi // 4 // baddho yathApyeSa ca mantrayogAt tathauSadhIbhirna dahevizantaM / anantamani ca cakorakaM tathA vahnideheno vigatasvabhAvaH // 5 // tathAbhrakaM hema ca ratnakambalaM siddhaM ca sUtaM na dahedrutAzanaH / tadA tu yA dAhakatA vibhAvasau maulI bajekvAtha nigadyatAmiti // 6 // yazcumbakagrAvaNi lohagrAhI svabhAva Aste sahajaH sako 'sti / tasminmRte vetarayogayukte 'petIthamateSvapi karmayogaH // 7 // bIjaMtathAGkarabhavaM dadhAti maulAtsvabhAvAdavikAri yAvat / tasmiMstu dagdhe na kilAGkarodbhava 48 saMnta sAdhu satyavAdinaM / 49 satI zIlavatavIM sItAdikAM / 50 agnau / 51 hAdipAThAta na pUrvasya dIghaH / 52 sahotpannaH / 53 mRte agninA bhasmIbhUte 'thavAnyaupadhAdinA tadarpahAriNA sNyukte| 54 yAtItyarthaH / 55 siddheSu / 56 dhAnyAdi / 57 utpattiM / 58 utpttiH|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) evaM tu siddheSu ca karmabandhaH // 8 // vAyostathA caJcalatAsvabhAvo yo vartamAnaH sahajaH samasti / khelasya madhye pavane niruddhe kathaM prayAtyeSa calasvabhAvaH // 9 // AhAramukhyAH sahajAzcatasraH saJjJA imAH projjhya zukAdayo mI | siddhAH prasiddhAH parabrahmarUpAH jAtAstato 'paiti nijasvabhAvaH // 10 // ityAdidRSTAntabharaiH svabhAvo maulo yathA yAti tathaiva jantoH / karmagraho 'yaM sahajaH prayAti siddhatvamAptasya kimatra citraM // 11 // iti jainatatvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaH sthirIkAre siddhAtmanaH karmagrahaNanirAkaraNoktilezaH SaSTo'dhikAraH // 59 khalasya dRptyAM / 60 zukAdayaH zaivazAsanamasiddhAH /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) atha saptamo 'dhikAraH praznastathaikaH paripRcchyate sakau siddhAnsamAzritya nijo palabdhaye / sarvajJavAkyAtkila yuktimArgako vahan sadAste karakasya nAlavat // 1 // no pUrva muktirasa kadApi saMsAra rUpo'pi ca bhavyazUnyaH / parasparadvepivacovilAsai rna saGgataM maGgati vAkyametat // 2 // na hi vyalIkaM bho 'styadaH paraM na citte 'lpadhiyAmabhivrajet / Stars laukiko yaM zRNvatAM zrotRnRNAM manaH sthiraM // 3 // siddhAlayaH syAlarvaNodasodaraH 61 svakIyajJAnArthaM / 62 prazaMsAyAM prasiddhauvA svArthe vA ka pratyayaH / 63 mAgi gatau bhauvAdiko gatyarthaH gacchati / 64 Apta / 65 dRSTAntaM / 66 lavaNodaH lavaNasamudraH tasya sodara iva bhrAtA iva yaH saH lavaNodasodaraH sodarazabdo 'tra prastAvAttAdRzArthaH /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 29 ) saMsAra eSo 'sti ndiihNdodrH| nadIpravAhAzca yathA mahodadhau / patanti nirgatya nadIhadAntarAt // 4 // nadIidA naiva bhavanti riktA na cAmbudhiH kahiMcidasti pUrNaH / nadIpravAho 'pi niraMtaraM yavahatyavicchinnatayAtizIghraM // 5 // itthaM hi bhavyAH pariyanti muktau nadIpravAhA iva saagraantH| saMsAra eSa hadavana riktaH payodhivannaiva mRtApi muktiH // 6 // dRssttaantdaanontikyoritiidN sAmyaM samAlocayatAM narANAM / bhavetpratItiH paramAhatAnAmarhadvacasyeva na cAparatra // 7 // anyo 'pi dRSTAnta ihocyate 'ya67 nadInAM gaGgAdInAM idAH padmadAdayasteSAmudaraM madhyasthajala pradezastadiva yaH saH tatsadRzaH saMsAraH atra luptotprekSAvAci padaM jJeyaM yayAmirmANavakaH / 68 madhyAt / 69 atruTitatayA / 70 gacchanti / 71 paramajainAnAM / 72 mithyAvAkyavati /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAkarNanIyo viditprmaannaiH| yathA hi kazcitpratibhAnvitaH sanAjanmamRtyUdbhavamAtmazaktyA // 8 // hindUkaSaDdarzanapArazIkazAstrANi sarvANi paThastrilokyAH / asaGkhyamAyurnivahannapIha hRdasya pUrNaM na bhavetkadAcit // 9 // zAstrAkSarairapyatha yojanaivaM yathaiva zAstrANi bhavastathA 'yaM / bhavanti zAstrAkSarakhadimuktAH subuddhivakSovadiyaM hi siddhiH // 10 // azrAntata~tpAThavadeva muktimArgo vahannasti nirntraayH| zAstreSvadhIteSu na zAstranAzastathaiva siddheSu bhavasya nAntaH // 11 // dRSTAntadAntikabhAvaneyaM 73 atizayavatI buddhistayA yuktaH / 74 janma Arabhya maraNaM yAvat / 75 yAvana / 76 saMsAraH / 77 siddhaaH| 78 suvuddhipuruSavidhAyamAna pATha iva / 79 sarvabhavyajIveSu siddhiM gateSu / 80 bhavasyArthAtsaMsArasthabhanyajIvasya / --
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) vijJaiH svayaM cetasi cintniiyaa| evaM hyaneke 'bhiniSanti bhUyo dRSTAntasaGghA apare 'pi yojyAH / / 12 / / iti jainatatvasAre jIvakarmavicAre mUracandramanaHsthirIkAre saMsArazUnyatAmokSAbharaNatAdRSTAntoktilezaH saptamo 'dhikaarH||
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) atha aSTamo'dhikAraH // svIminparabrahma kimucyate tat lInaM jagadyatra bhavedyugAnte / tadeva hetuH punareva sRSTeH syAdIdRzaM kena guNo na vAcyam // 1 // nizamyatAmArya manIpiNAmapi siddhAntavedAntavicArakhedinAm / svarUpametasya nivedituM yato vAcaH sphurantIha na carmacakSupAm // 2 // ye yogino" nirmaladivyadRSTayazraraucarAcAravivekacintakAH / lavdhASTasiddhiprathanA hi te 'pyaho vicArayanto na hi pAramiryati // 3 // tathApi ye lokavilokanakSamAH sarvArthayAthArthya samarthanArthanAH / 81 atha brahmavAdI jainaM prati brahmakharUpaM pRcchati / 82 punastadeva sRSTeH sarjanakAryasya kAraNaM syAdityucyate / 83 brahmaNaH / 84 yogAbhyAsakarttAraH / 85 jaGgamasthAvara / 86 etasya brahmaNaH / 87 caturdazarajjvAtmaka lokadarzanasamarthAH / 88 sarve ye 'rthAH padArthAH dravyAMNIti yAvat teSAM yat yAthAbhyaM satyatA tasya samarthanaM sampAdanaM tasyArthanaM prArthanaM yebhyaste /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) satkevalajJAnaviziSTadRSTayo nIrAgiNo 'nyopakRtau parAyaNAH // 4 // te tvIdRzaM brahma paraM nyavedayan nirvikriyaM niSkriyamapratikriyam / jyotirmayaM cinmayamIzvarAbhidhamAnandasAndraM jagatAM niSevitam // 5 // nirmAya nirmohamahaMkRticyutaM samyagnirAzaMsamanIhitArcanam / mahodayaM nirguNamaprameyakaM punarbhavaprojjhitamakSaraM yataH // 6 // vibhu prabhAvatparameSTyanantakaM nirmatsaraM rodhavirodhavarjitam / dhyAnaprabhAvotthitabhaktanivRti niraJjanAnAkRti zAzvatasthiti // 7 // evaMvidhaM brahma tadeva tatkathaM heturbhavetsRSTikulAlakarmaNi / prayojako brahmaNa eva nAsti yasvasmingatatvAtsakalasya vastunaH // 8 // 89 niHspRhaM / 90 avAJchitapUjanaM / 91 satvAdiguNatrayarahitaM / 92 vyApakaM 93 anAkAraM / 94 sarjanarUpaM yatkulAlakarma kumbhakArakriyA tatra / 95 ye tu parabrahma kartu vadanti teSAM mate
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34) kuryAdyadIdaM jagatAM hi marjanaM tadedRzaM kena karoti viSTapam / janmAtyayavyAdhikapAyakaitavakandarpadaurgasamiyAbhirAkulam // 9 // parasparadrohivipakSalakSita duHzvApadavyAlasarIsRpAlikam / sAkheTikanikasaunikaizcitaM duzcorajArAdivikArapIDitam // 10 // kastUrikAcAmaradantacarmaNe sAraGgadhenudipacitrakAntakam / durmAridurbhikSakaviDAdikaM durjAtiduryonikukITaritam // 11 // amedhyadaurgandhyakalevarAGkitaM duSkarmanirmASaNamaithunAJcitam / samAzrayaddhAtukRtAGgipudgalaM sarvANi kAlasvabhAvaliyatyAdIni api brahmagatAnyeva santi tasya brahmaNaH kAlAdiH kazcidanyaH padArthoM nArita yaH brahmaprati sarjanasaMhAre ca preryti|96ydiidypi brahma niHkriyaniraJjanAyuktAnekAvizeSaNaviziSTaM sRSTi kuryAditi bhavatAM vidhirasti tahi bhavatAM brahma svasvarUpAdviparItAM sRSTiM kathaM karotItyudAharati sapanutaiH / 9.7 - kAraNena / 98 vyAghra / 99 duSTagaja / 200 viiNchii| 1 nAzakam / 2.zarIraM / - --
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (35) sanAstikaM sarvamunIzaninditam // 12 // kiyatsvakIyAhvayabaddhavairaM kiyatvapUjApravaNAGgijAtam / nAnAtmahindUkaturuSkalokaM kiyatparabrahmanirAsahAsam // 13 // SaDdarzanAcAravicAraDambaraM pracaNDapASaNDaghaTAviDambanam / satpuNyapApotthitakarmabhogadaM svargApavargAdibhavAntarodayam // 14 // vitarkasamparkakutarkakarkazaM nAnAprakArAkRtidevatArcanam / varNAzramAcIrNapRthakpRtharavarSa 3 nAstikA hi kartAraM na manyante tahi sRSTikartustad jJAnaM nAsIdadyamI mamaiva vilopakA bhaviSyanti na cAtra pitAputravicAro vAcyaH pitA tu indriyaparavazo jJAnI anAyatito yathAtathA putrakarmaNi pravartatAM parabrahma tu nirvikAraM - sajJAnaM ceti svasmRSTininavAn kathaM nAma karotIti atha ca tasya rAgadveSau na stastarhi sRSTisaMhAro kathaM karotIti vicAryamANaM vizIyate iti samyagdhyeyam / 4 yadi brahmaNA sRSTiH kRtA tarhi munIzA yogino 'pi brahmaNaiva kRtAstahi te parabrahmacintakAH santaH sakalaM saMsArasvarUpa parabrahmakRtaM asAraM jJAtvA kathaM nindayantIti vicAryam / 5 brahma / 6 brhm|7 ctvaarH| 4 ctvaarH|9dhrm /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadravyanidravyanarAdibhedabhRt // 15 // saptabhiH kulakam // anena kiM pallavitena yena yad dRzyate tadviparItameva / kArye punaH kAraNajA guNAH syuvidvAMsa evaM nigadanti tajjJAH / / 16 // yadaitra dRzyaM kila vastvanityaM taMdrahmaNo jAtamidaM hi sRSTau / tadyoginaH kena vihAya zIghra jugupsyametadRNate virAgam // 17 // yad dveSarAgAdivirUpamujjhyaM jagatsvarUpaM vryogvdbhiH| tadeva sarvaM khalu brahmaNaiva svasminkathaM dhAryamaho yugAnte // 18 // tadA viveko 'sti na brahmarUpe 'sau vA zukAyeSu na yogavatsu / kAryaM ca dhAryaM ca yadAdipuMso nindyaM ca heyaM ca tadanyapuMsAm // 19 // 10 saMsAre / 11 sarva vastu / 12 sargakAle / 13 / vastu / 14 zukAdibhiH / 15 AdipuruSasya puraannpurusssyaarthaatprhmnaamni| 16 zukAdInAM yoginAm /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) tAjA sRSTirathApi kalpastajjo vaidadbhistviti brahma mUDhaM / 18 vijJApyate kiM na ca taistathaiSAM " vantAhRterbrahmaNi kiM na doSaH // 20 // loke tathaikAdikatrAhmaNAdighAte 'tra hatyA mahatI nigadyA / tannighnato brahmaNa eva sRSTiM kazI syAdadayA dayAloH // 21 // tajjAtasRSTiM na hi tasya hiMsA nihiMsatadbhavatIti codyate / sampAdya sampAdya sutAnsvakIyAnpitutastarhi na kopi - doSaH // 22 // lIleyamasyAsti yadIti ceddrInihiMsatasya na cAsti pApam / CONCE evaM hi rAjJo mRgayAM gatasya jIvAnnataH pAtakameva na syAt / / 23 / / 17 brahmavAdibhiH / 18 parabrahmAdikartRvAdinAM / 19 yattu sRSTikAle svasmAtsarvaM niSkASitaM tadA tu tatsarvaM vAntamitra punava saMhRtikAle sarvasyApi jagataH Atmani saMlInIkaraNAdbhakSaNamiveti tena sRSTikatA vAntAhRtidoSo 'pi na vitAritaH / 20 hatyA /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) atha svabhAvAdatha kAlato vA sRSTiM to nAsti vibhorakhatiH / svabhAvakAlau yadi ce baliSThau brahmApyazaste nudataH kSaye 'smin // 24 // etau tadevAtra ca hetubhUtau kiM brahmaNA yuktyasa kAryam / tadbrahmaNaH sRSTividhiM tathaiva saMhArakatvaM ca vadanti ye taiH // 25 // na mahimA prakaTIkRtaH kiM nirdUSaNe dUSaNamAdadhe yat / vandhyA mamAmbeti samaM nigadyate yaniSkriyaM brahma nigadya katriti // 26 // yespi vijJAnabhRto bhavanti sarve ca te brahma vicintayanti / brahmAMzakAste yadi ko ssti bhedaH 24 21 pApAptiH | 22 yadeva brahma niraJjananiH kriyanirguNanispRhAdiguNaviziSTamuktvA tadeva brahma kartRsaMhartRrAgadveSisarvasaMsArapravartakamucyate iti nirdUpaNe brahmaNi dUSaNaM sthApitamiti teSAM vaco asmanmano na raJjayati kimucyate atha ca taiH parasparavirodhi vaco aGgIkRtaM tadevAha / 23 viziSTajJAnavanto yogIzvarAH / 24 te yogIzvarAH /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaismai vicAraH kriyate tadebhiH // 27 // aMzAstadIyA yadi jantavo 'mI svayaM svapArvaM hi tadeva ne| vinaiva kaSTaM yadi tasya labdhyai nIrAgatA niHspRhattA nikAmam // 28 // nirdeSatA niSkriyatA ca tadajjitendriyatvaM ca smaanbhaavH| ityAdi kArya yadi tasya prItireSveva siddhaM tadihAkriyatvam // 29 // cedvakSyasi brahmagataH svabhAvo 'yamIdRzaH sakriyaniSkriyAdiH / kartustvanekaizca tadA svabhAvai raniyatApIha bhavetkadAcit // 30 // 25 kimartha yadi yoginaH svayaM brahmAMzakAstahiM brahmAMzAnAM ataHparaM labhyamavaziSyate yad brahma cintayanti / 26 neSyati / 27 brahmaNo labdhyai prAyai / 28 vidheyaM / 29 brahmaNaH / 30 tattasmAtkAraNAt iha brhmnni| 31 apracyutAnutpannasthirekalAvaM nityamityaneka svabhAvasya nityasya brahmaNaH sakriyaniHkriyatAyanekasvabhAvenAnityatvaprasaGgaH / 32 yadi brahmaNaH sRSTau saMhAre ca sakriyatAnyanAvasthAyAM niHkriyatA syAditi bhinnasvabhAvatA tato'nekasvabhAvatApatti tadA nityasvabhAvaparityAgAdanityasvabhAvatApi syAt prajAnyu mukhaduHkhaharzanAt brahmaNi rAgadveSayorapi dvau bhinnaravabhAvo ratastahi yathA cargadRzA na dRzyate
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) deSo 'pi rAgo 'pi dRzApi vIkSA nityaM tadevAsti yadekairUpam / AkAzavadyAptiriyaM hi yatra vAkyena paJcAvayavena kRptauM // 31 // kattaH sphuTA sakriyatA manaHsthA sRSTau yugAnte ca tadanyabhAve syAniSkriyatvaM ca tathaiva rAgadveSau janAnAM sukhaduHkhadRSTyA // 32 // yAdRkriyA tAdRzasaukhyaduHkhe cedevamUho bhatAmapi syAt / ka bailaM kiM kila tarhi siddhe svapApapuNye sukhaduHkhahetU // 33 // he brahmavAdin yadi jantavo 'mI brahmAMzakAstahi same samAH syuH| brahmeti svabhAvaH tasyApi parAvRttyA kadAcinnetreNApi brahmaNo darzanaM bhavedanekasvabhAvatvAt yadanekasvabhAvaM tannityaM na syAt / 33 nityaM tadeva yadekasvarUpaM ekasvabhAvamiti / nyAyastu evaM / brahma nityaM / ekasvabhAvatvAt / yadekasvabhAvaM tannityaM yathAkAzaM / tathA cedaM / tasmAttatheti paJcAvayatravAkyena yA nityavastuno vyAptirasti sA brahmaNi sakriyaniHkriyaraktadviSTAdibhinnabhinnAnekasvabhAvatvena na prasaktA syAdityAdi svayamUhyam / 34 kRtA / 35 sRSTisaMhArAbhAve / 36 brahmavAdIti ceduttarayati / 37 brahmavAdinAmapi /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 41 ) tairdazasAmyAda bahubhedabhinnatarhi kazcinnanu taiMkaro 'nyaH // 34 // bhinnA bhuvi jantavo 'mI sukhasya duHkhasya ca kartR brahma / toryato duHkhasukhe vidhatte brahmA sa evAstu tayorvidhAtA // 35 // niraJjanaM nityamamUrttamakriyaM saGgIryya brahmAtha punazca kArakam / saMhArakaM rAgaruDAdipAtrakaM parasparadhvaMsi vacastyadastataH / / 36 / / ato vibhinnaM jagadetadetabrahmApi bhinnaM munibhirvyacAri / atastu saMsAragatA munIndrAH kurvanti muktyai parabrahmacintA // 37 // ye kepi mAyAmiha viSNumAzritAM 43 38 brahmAMzAnAm / 39 jIvAH / 40 sukhaduHkhAdibhedakaro'nyaH padArthaH / 41 puNyapApayoH / dveSa / 42 dhyAnam / 43 ye kecana vaiSNavAH santi te ca viSNunaiva kRtaM saMgai saMhAraM ca vadanti yathA ca padmapurANe tatvAnusArimahAdevakRtabhagavatsahasranAmapAThe pratipAditam / yataH sarvANi bhUtAni bhavantyAdiyugAgame / yasmiMzca pralayaM yAnti punareva yugakSaye // ityAdyanekazaH pAThaiH paThantIti tAnAzrityAha ye ke 'pItyAdi /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) jagadvidhau hetusudIrayantyatha / praSTavyameSAmiti kiM hi mAyAM viSNuH zrito viSNumathApi mAyA // 38 // mAyA jaDA saMzrayituM svayaM no zaktA tu viSNuH parabramatulyaH / jAnansvayaM nAzrayate hi mAyAM yatpAratantryAdajaDo jaDaM zrayet // 39 // athaiSa viSNuyugapannudettAM pRthakpRthagvA pratijIvamItta / Aye yadImAM tu nudetrilokI tadaikarupAstu na bhinnarUpA // 40 // tadaikarUpyAdyadi tI pRthakpRthag jIvAnpratIta na bhavettadAnIm / anantyamasyA iyamapyanekarUpA ca jIvA api bhinnarUpAH // 41 // nAmaivamastvatra tathApi mAyA *shritaa| 44 parabrahmAdhikAroktavizeSaNaviziSTatvAt brahmatulyo vA viSNuvrahmAparapayoyo vA viSNuriti / 45 mAyAM / 46 yadI sukhamayI tadA mukhamayyeva duHkhamayI duHkhamadhyeva na ca bhinnarUpA / 47 tasyA mAyAyA ekarUpyaM ekasvabhAvatA tasmAt / 48 mAyAM / 49 jIvAnAmanekatvAt /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) jaDA satI kiM carituM kSamA syAt / karjuzca zakteratha sA samarthA tadaiva kartA sukhaduHkhayo'stu // 42 // . kiM kartuM retairaparAddhamasti cedIdRzIM tI prati jIvamIrte / nirogasAM prANabhRtAM ya IgduHkhAdi kartA sa kathaM hi kartA // 43 // dhyAyanti ye nezamime'syai sA~gasAsteSAmasau duHkhakaraH prathetyaho / ye tvIzamenaM prati sevamAnAsteSAmayaM sAtatati vidhatte // 44 // deSI ca rAgI ca bhavatAM sa kartA ya IdRzImAcarati pratikriyAm / nAmaivamastvastu paraM ya enaM nindenna vandeta gatistu kAsya // 45 // loke tridhA syAdgatirekavastuno ytsevkaasevkmdhymaatmikaaH| 50 kartum / 51 mAyAm / 52 niraparAdhAnAm / 53 krtuH| 54 sAparAdhAH / 55 sevakAnAm / 56 prsiddhiH| 57 madhyasthanakArasyobhayatrasambandho DamarukamaNivat /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdyoIyozcedgatirastitarhi madhyasthajantorapi sAstu kAcit / / 46 // asyApi kAciniyatA gatiH syAdasyAgatestahiM ca ko'sti katto / tIti vAcyaM sukhaduHkhamukhyaM yathA kRtaM karma tathaiva labhyam // 17 // itthaM ca ye kecaMna sagirante kartA svato jIvagaNAnpramRjya / saMsAribhAvaM praNidIya teSAM mahAkSaye saMharate punastAn // 48 // vAyA amI kiM jagadIzvaro 'yaM jIvAnsataH kiM prakaTIkaroti / kiM vA navA~nevakaroti kartA cedAdipakSaH zRNu tarhi vArtAm // 49 // iSTe pade cetparirakSya jIvAn yaH kAryakAle prakaTIkaroti / 58 sevakAsevakayordvayoH / 59 udAsarUpasya gatiH / 60 yavanAcAryAdayaH / 61 pratijAnate pratijJAM kurvantIti yAvata / 62 vakIyAdAtmanaH sakAzAt / 63 kRtvA / 64 dattvA / 65 ye ityaM vadanti te vAcyAH pRSThavyA ityarthaH / 66 vidyamAnAn / 67 jIvAn / 68 svavAJchite sthAne / .
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) so 'smAdRzaH karmaNi vasturakSI . prastAvanoprAptibhayAdibhItaH // 50 // azaktirapyasya niveditA yano bhinnbhinnaarthkmelviiryH| kartustvacintyA kila zaktirasti tatkiM sa lobhIti nigadyate ho // 51 // kRtvA navAneva yadaiva jantUn saMsAribhAvaM prati lAbhayecet / / maulAnkathaM mocayituM kSamo na yena svakRptAnitikiM viDambayet / / 52 / / kRtAnapItthaM yadi saMharet punaH ko 'yaM viveko jagadIzituH sataH / bAlo 'pi yo vastu nijaM prakRpta dhartuM kSamastAvadayaM dadhAti / / 53 / / lIleti cettarhi jano 'pi lIloM kurvanna nindyo bhavati pravINaiH / tapoyamadhyAnamukhaiH sa labhya69 kriyAvasare / 70 avasare yA 'prAptistadbhayAt / 71 pR. thakpRthagjIvapadArthamelanavalaH / 72 prApayet / 73 svakRnAn / 74 rakSati / 75 svacittAbhISTAgamyagamanAdikrIDAM vidadhat / 76 sa khudAI nAmA jagadIzaH /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) zvettAni rucyai yadi santi tasmai // 54 / / etAni yasmai rucaye bhavanti sa nedRzIM jAtu karoti lIlAm / loke'pi jIvAdikaghAtanotthA lIlA niSiddhAsti samaiva tena // 55 // anyAnniSedhanpunarAtmanA sRjaMstadA sa ko 'tIva vininditaH syAt / / evaM tvanAlocanakarmakAraM vayaM na kartAramimaM vadAmaH // 56 // yattvadaconyAsabharaiH sa krtaa| pUtaH svayaM svIyajanAnpunAnaH / jyotirmayAdyotthaguNai viziSTaH so 'pi svakAMzAnsvarasAdimohe // 57 // saMsArabhAve viracayya sadyo jIvatvamevaM bahuduHkhapAtraM / nudatyayaM cennahi tarhi kartR.. raMzA ime prANabhRto 'pare yat // 58 // 77 tapaHprabhRtIni / 78 janAnAM duHkhadAnarAgadveSAdividhAnasaMhArAdikAm / 79 prAgeva brahmalakSaNasadRzalakSaNaH tvaduktakattA / 80 svakIyAt kasmAcillIlAdirasAt /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) kartA kathaM saGkaTapeTakodare daurgatyadausthyAdimaye bhave 'smin / jAnanijAMzAnsahasaiva nudyAt svakasvarUpAdinipAtya ramyAt // 59 // eSA tu lIlAsti yadIzvarasya saMsAra evaiSa ttstdissttH| tadA tu saMsArijanaistadIptyai kaSTAdi kenAtha vidheyamugram // 60 // pUrvAparAnAzritavAkyametat / prajalpatAM kApi na vAkpratItiH / ye sarvasadrUpaguNAnadoSAn karturvarAMzAniti pAtayanti // 61 / / kiMtarhi vAcyaM zRNu kiJcidasti jyotirmayaM cinmayamekarUpam / draSTai prajAnAM sukhaduHkhahetuM 81 pAtayitvA / 82 paramezvarasyeSTaH / 83 paramezvaraprAptya / 84 siddhAntI kheSTaM parabrahmaparameSThilakSaNamaparanAmasiddhAkhyaM nirUpayati / 85 darzakam / 86 lokAnAM sambandhinam / 87 puNyapApalakSaNaM prati puNyapApayostasya darzakatve tayostattatphalavatvaM syAta yathA sAkSiNi sati puNyapApayoH phalAphalopalambhaH sulabho bhavati lokA api vadanti sarva kRtaM zubhAzubhaM bhagavAn vettIti taatpryaarthH|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) yogIzvaradhyeyatamasvabhAvam / / 62 / / daurgatyaduHkhe sugatiM sukhaM ca prApnoti tAdRkkRtakarmayogAt / jIvo yadAtvepa samAnabhAvaM zrayettadA gacchati brahmabhUryam || 63 || tuSTirjanAnAM paramezvarasya cetsRSTisaMhArakathApravRttyA / sphUrttiprabhAvapratipAdanArthaM tadeti vAcyA stutirIzvarasya // 64 // AstAmayaM zrIparameSThinAmA taddhayAnavAne jano 'bhiniSyAt / karttA sukhasyAtmani saMvidhAnAt saMhArakazvAtmatamopahArAt / / 65 / / yathaivaM loke kila ko spisUraH svAmyAttazastrairapi sarvazatrUn / saJjitya tatsaMhatikRnnijAGge sukhasya kRtyApi bhavetsa karttA // 66 // yathA 'tra zastrAdikavastunetuH G sthAne sthitasyApi na hi prayAsaH / 88 brahmatvaM / 89 syAt / 90 svAminaH /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 49 ) tathezvarasyApi bhavenna kAcit kiyA to niSkriyatApi siddhA / / 67 / / zUro 'pi caivaM sati zastra bhartumahopakAraM kila manyeta 'sau / adhIzabhakto 'pi tadIyanAmadhyAnotthasaukhya stameva vakti // 68 // evaM ke khalu santi santo dRSTAntasaGghAH sudhiyA samuhyAH / tathA satIzo mahimApi vizruto bhaktuzca sa~rgapratisargakartRtA / / 69 / / iti jainatatvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaH sthirIkAre parabrahmavicAroktilezo sat sdhikAraH // 91 zastranAyakasya / 92 tatsaukhyakaraM tamadhIzameva vakti tasya sevakatvAt / 93 sRSTisaMhAra /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' (50) atha navamo'dhikAraH kiM brahma siddhAparanAmakIrttitaM dhyeyaM munInAmapi zuddhacetasAm | bhavArNave yAnavadeva yogino jAnanti yanmuktigRhaM yiyAsavaH // 1 // svAmin yadIyaM na hi sRSTirutthitA sakAzato brahmaNa ityavAci cet / iyaM kutaH syAdapayAti vA kuto nigadyatAmadya rahasyametakada || 2 || trikAlavijJA iti yogino ye nirAgiNaste 'bhidadhurviziSTAH / kAlAtsvabhAvAnniyatezvavIryataH sRSTikSayau staH samavAyapaJcakAt // 3 // 94 atha jijJAmuH pRcchati brahmabhUyamityatra kiM nAma brahmetyukte tajjijJAsorAzayena vadati siddhAntI / 95 yat sidvAparanAma brahma bhavArNave saMsArasAgare yoginaH muktirUpaM gRhaM prati prAptukAmAH pravahaNavat Amananti, gRhapravezetu karttavye yathA pravahaNaM parityajyate tathA mukti gRhagamanAvasare siddhadhyAnamapi saMtyajyAtmadhyAnaM ca samabhAvalakSaNamAzritya muktigRhaM pravizantIti bhAvaH / 96 kAlaH svabhAvaniyatI, pUrvakRtaM purupakAraNaM paJcaH samavAye samyaktva, - mekatve bhavati mithyAtvam. iti jaina tatvam /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 51 ) munIzvarA brahmaNi brahma lIyate jyotistathA jyotiSi saMvizediti / kathaM pravAdo ghaTate mahAtmanA - mayaM vinA brahma purANavedinAm // 4 // nizamyatAM jJAnamidaM vadanti brahmeti vA jyotiratheti vijJAH / tadekasiddhasya hi brahma yAvat kSetraM zrayetsarvadizAsvanantam // 5 // tAvad dvitIyasya tRtIyakasya siddhasya brahmayate tadeva / evaM hyanantImita siddhanAmrAM brahmAzrayet kSetramaho tadAzritam // 6 // neti garbrahmaNi brahma NIyate jyotistathA jyotiSi sammilatyatha / ayaM pravAdo munibhiH purAtanaiH 97 purAtanatatvavidAm / 98 brahmazaddhena jJAnamuktamanekArthe, tadeva jJAnaM prakAzakatvAt jyotiriva jyotiriti jyotirapi lokA vyavaharanti tata ekasyApi paramajJAnasya brahma jyotizceti nAmadvayaM lokAH zritAstato lokAzayenocyate brahmeti jJAnaM jyotirveti / 99 jJAnam / 300 anantA ata evAmitA ye siddhA itinAmAnaH / 1 jJAnaM jyotirvA / 2 siddhajJAnAzritam /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) samAzrito yathArthavedibhiH // 7 // evaM sati prAjJavarAH kathaM na tat kSetrasya sAGkaryamatho bhavettathA / parasparAliGgitabrahmaNo 'pyaho saGkIrNatA kena bhavenna tatra // 8 // Tea kasyApi manISiNo hRdi prabhUtazAstrAkSarasaGgrahe sati sAGkaryamasyorasi naiva jAyate na cAkSarANAM paripiNDatA bhavet // 9 // evaM cidAzliSTadivaH samantato bhirbrahma paramparAzritaiH / 2. saGkIrNatA 'tho nabhasA na brahmaNA - miha pravINA iti saMvidA jaguH // 10 // itthaM hi siddhaiH paripUritaM zivakSetraM na saGkIrNamaho bhavetkadA / ... siddhAstathA siddhaparamparAzritAH. sAyabAdhArahitA jayanti bhoH // 11 // 2 iti jainatatvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaHsthirIkAre ekasiddhakSetre 'nekasiddhAvasthAnAmidhAnoktilezo navamo 'dhikAraH // 3 brahmazadvArthavAdIbhiH / 4 mithomilitajJAnasya jyotiSo vA /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55 ) atha dazamo 'dhikAraH praznaH punaH pRcchayata eSa pUjyA nigodajIvAnadhikRtya tadvat / nigodajIvAzca nigoda eva tiSThanti kenAzubhakarmaNA te // 1 // yatte hi janmAtyayamAcarantaH karmANi kartuM na labhanti velAm / tatkarmaNA kena paretaduHkhA-'' nantavyathAM te 'nubhavanti dInAH // 2 // ye teSu kecidyavahArarAzimAyAnti te syuH kramato viziSTAH / / rAzeH punarye vyavahAranAmno nirgatya jIvA abhiyAnti te 'pi // 3 // nigodajIvatvamatho labhante kathaM vyavasthA kuta Avirasti / nizamyatAM samyagayaM vicAro vicArasaJcAritacittavRtte // 4 // 5 maraNam / 6 paretA nArakAstepAM yAni duHkhAni tebhyo'pyanantA vyathA. yeSAM te|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) nigodajIveSu sadaiva duHkhaM yadasti tattAdRzajAtibhAvAt tathAvidhakSetrajanipralambhAnmahArttidodarka tathApraNodAt // 5 // yathaiva loke lavaNodavAri kSAraM sadA duHsahakarmayogAt / anantakAle 'pi bhavenna peyaM yannaiva varNAntaramAzrayeta // 6 // anantato 'nantatarastvanehA babhUva vArddharlavaNodanAmnaH / vinedRzaM karma na nAma vAcyaM tatkutra duSkarma kRtaM jalena // 7 // yatrApi gaGgAdimahAnadI bhava jalaM gataM tadgatarUpi tadrasaM / nigodakeSu vyavahArarAzito jIvA gatAste 'pi bhavanti tatsamAH // 8 // Fat meghasya mukhaM samApya peyaM bhaveccAtha sukhIbhavanti / evaM nigodAdapi nirgatA ye 7 uttarakAlatAdRkpreraNAt / 8 duSkarma / 9 lavaNodasya vAri / '
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55 ) saMlabhya jIvA vyavahArarAzim // 9 // yadvAgajJasya narasya kasyacit hRdantaroccATanamantravarNAH / tiSThanti taiH kiM kRtamatra duHkRtaM yadIdRzaM nAme nigadyate janaiH // 10 // tatsthA hi varNA yadi ke 'pi zastamantrasthitAste gaditAH prazastAH / sanmantragA ye 'pi ca mantravarNAstesyustathoccATana doSaduSTAH // 11 // kSetraM nigodasya yathA tathedaM durmAntrikasyAzubhavarNabhRd hRd / durmantravarNAbhanigodadehinaH sanmantraivarNavyavahArijanminaH // 12 // dRSTAntadArzantikateyamAtmanA saMyojanIyA samabhAvabhAvinA / evaM ca sUkSmA guravazca paNDitaiIzyAstu dRSTAntagaNAH svabuddhitaH // 13 // dakSA nigodAsubhRtaH samastaM saMvApya lokaM satataM sthitAzcet / bota 10 mAntrikasya / 11 uccATaneti durnAma / 12 zubhamantravarNavat vyavahArarAzigatajIvAH /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kena nAyAnti dRzaH pathaM yake ghanIbhavanto 'pi na bAdhayanti // 14 // satyaM nigodA atisUkSmanAmakarmodayAtsUkSmatarA bhavanti / ekAM tanuM te 'dhigatA anantA-. stathApyadRzyA nanu carmadRgbhiH // 15 // yathogregandhAmRtadehirAmaThAdikotthagandho bahudhA yathA mitho / zliSTo 'bhitiSThenna tadanyavastunaH saGkIrNatA nApi nabhobhuvastathA // 16 // evaM nigodAsumatAM parasparAzleSe'sti teSAmatibAdhanaM sadA / tathApi cAnyasya na vastuno 'sti saGkINetA naiva vihAyasazca // 17 // yathAtra gandhAdikavastusattA / jJeyA nasA naiva dRzAbhidRzyA / evaM nigodAtmabhRto'pi jainavAkyAdibodhyA manasA na vIkSyAH // 18 // te kevalajJAnavatA hi dRzyAH 13 vacA / 14 kalevara /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) yathA hi sarvatra rajo tisUkSmam / uDDIyamAnaM na ca dRzyate 'kSNA na cApi rAzIbhavane 'pi bodhyam // 19 // paraM yadAnazuSInarazmisamutthavaMzItrasareNurUpam / prakAzayogAdabhivIkSyate tat dRzyAstathA divyadRzA nigodAH // 20 // svAminigodAdyasumAna nyadan san na gauravaM kena labhedguNena ca / yathA hi sUto vividhAMzca dhAtUnaznana bhajatyeSa gariSThatAM no // 21 // vastraM yathA campakapuSpavAsitaM yathA ca kRSNAgarudhUpadhUpitam / / na maulabhArAnnanu yAti gauvaM dRSTAnta ekaH punaratra zAstragaH // 22 // siddho yathA tolakamAnapAradaH svinnaH sahemnaH zatatolakena / 15 AcchAditamaMdaze jAtaM yat chidraM tatrAgatA ye inara:mayaH sUryakiraNAstebhya utsanA ye vaMzIkArAH kiraNaprativimbAstatra yaduDIyamAnaM rajaslattrasareNurityucyane tasya yadrUpaM darzanam / 16 Aharan /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) aash nijatolakAdvarAdevaM na jIve'pi bharaH kRtAta || 23 || yathA punarmArutapUrNamadhyA dRtiH svabhArAdadhikI bhavenno / tathaiva jIvo vihitAzano 'pi svagauravAnnAdhikagauravacit // 24 // sAdho nigodAbhUto'tiduHkhitAH syuH karmaNA kena nigadyatAmidam / imaM vinA kevalinaM na kazcivijJo 'pi vijJAtumalaM vicAram // 25 // tathApi ca pratyahetave do nigadyate kiMcana karmajAtam / yadyapyamI atra nigodajIvAH sthUlAtravAntevitumakSamA hi // 26 // paratvamI ekatanuM zritA yatiSThantyanantAH pratijantuvidyAH / 19 pRthakapRthagdehagRhapramuktAH parasparapakarAtmasaMsthAH // 27 // 17 kRtAhAre / 18 karmaprakAram / 19 matyekatvAbhAvAt bhinnabhinnazarIrarUpagRharahitAH / 20 parasparadveSakAraNAlanA taijasakArmaNAravyena saMsthA saMsthitiryeSAM te /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 59 ) atyantasaGkIrNanivAsalAbhAdanyonyasambaddhanikAcyavairAH / pratyekamapyeSvabhivartamAnaanantajIvaistata ugravairam // 28 // ekasya jantoryadapIha vairamekena jIvena tadapyajeyam / ekasya jantoryadanantajIvaivairaM bhaveccettadanantakAlaiH // 29 // kathaM na bhogyaM punaredhamAnaM tadeva tenaiva tato 'pyanantam / evaM nigodAsumatAM na vairaM sAntaM na duSkarma ca nApi kAlaH // 30 // loke yathA guptigRhAzritAnAmanyonyasaMmardanipIDitAnAm / pratyekamAbaddhanikAmavairabhAjAM narANAM kila karmabandhaH // 31 // bhAvastvamISAmalamIdRzaH syAdyadeSu kazcinmiyate 'payAti vA / tadAhamAsIya sukhena bhakSya21 ekamekaM matyAtmanAtmAnaM saMvizya 2 ekIbhUya tiSThanti /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) / 3 mAyAti kiJcidaghanamaMzatazca // 32 // ityAdikaM vairamatucchamIhak pravardhamAnaM prativandi yatsyAt / tasmAdamIpAmatiduSkRtaM syAdevaM nigodAGgabhRtAmapIkSyam // 33 // tathAnisaGkIrNakapaJjarasthitAH videpabhAjazcaTakAdipakSiNaH / jAlAdigA vA timayo mithobhavadivAdhanadeSacitAH suduHkhinaH // 34 // tathA punastaskarake nihanyamAne ca satyAmanale vizantyAm / kautUhalArthaM paripazyatAM nRNAM depaM vinottiSThati karmaseJcayaH // 35 // budhAstamAhuH kila sAmudAyika bhogo yadIyo niyato 'pyanekazaH / evaM hi cetkautukataH kRtAnAM vakarmaNAmatra sudurvipAkaH // 36 // anyonyabAdhotthavirodhajanmanAmanantajIvaiH kRtakarmaNAM tadA / 22 bndhH|
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) bhogo 'pyanante 'pagate hi kAle nigodajIvairna hi jAtu pUryate // 37 // pUjyA nigodAsumatAM mano 'sti no kenedRzaM tandulamatsavad bhRzam | prajAyate karma yatastvanantakAlapramANaM paripAka evam // 38 // satyaM yadetanna mano 'styamISAM tathApi cAnyonyavibA~dhanottham / duSkarma tUtpadyataeva dviSaM nihantyeva yathA tathArhatam / / 39 / / saJjJAzcatasro'pyathavarSe mithyA yogeMH kaSAyo viratizca santi / imAni sarvANyapi karmabandhabIjAnyanantaistvadhiko virodhaH // 40 // evaM nigodAmatAM nidarzanaiH - 23 pIDana / 24 yathA / 25 viSaM jJAtamajJAtaM vA bhakSitaM mArayati tatra jJAte tu svayamanyo vA kazcidupAyamapi kRtvA jIvedapi paramajJAtaM tu mArayatyetreti zeSaH ata evaiSAM mano vinA samutpannaM parasparavairamantakAle 'pi bhujyamAnaM na pUrNa syAditi tattvam / 26 nigAMdeSu / 27 mithyAtvam / 28 kAyayogAdikaH /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) kiJcitsvarUpaM gaditaM yathAmati / yatastvidaM no kila ko 'pi vaktuM zakto vinA kevalinaM kulInAH / / 41 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre muracandramanaHsthirIkAre nigodajIvAnAM kSetrasthinigamAgamakarmavandhAdinidarzanoktilezo dagamo 'dhikAraH //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63 ) atha ekAdazo'dhikAraH svAminnidaM vizvamazeSamitthaM pUrNa nigodairyadi tarhi tatra / karmANyatho pudgalarAzayo 'pi dharmAstikAyAdi kathaM hi mAnti // 1 // satyaM yathA gAndhikahaTTamadhye karpUragandhaH prasRto 'sti tatra / kastUrikAjAtiphalAdisarvavastUtthagandho nanu mAti kiM na // 2 // tatrAsti mArtaNDatapastathaiva dhUpasya dhUmastrasareNavo 'pi / vAyuzca zabdazca sumAdigandho mAto yathA syAdatha cAvakAzaH / / 3 / / punazca kasyApi vicakSaNasya vakSontarAzAstrapurANavidyAH / vedAH smRtimantrakalAzca yantratantrANi sarvANyabhidhAnakopAH // 4 // jyotirmatiAkaraNAdividyA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) rAgA rasAzIviSayAH kssaayaaH| vArtA vinodA vanitAvilAsA dAnAdayo matsaramohamaitryaH // 5 // kSAntidhRtiduHkhasukhe guNAstraya AmnAyazaGkAbhayanirbhayAdhayaH / dhyAnAdayo mAnti yathaiva tadvad dravyANi loke 'pi vasanti nityam // 6 // loke yathA vA vanaSaNDamadhye reNustathAmI trasareNavo 'pi / sUryAtapo vahnitapaH sumAnAM gandhaH samIraH pazupakSizabdaH // 7 // vAditranAdazchadamarmarAdi sarvANi mAntIha tathAvakAzaH / evaM ca dravyairnicite 'pi loke 'vakAza eSo 'pi ca tAdRzo 'sti // 8 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaHsthirIkAre jIvapudgaladharmAstikAyAdipUrNe 'pi loke tathaivAvakAzoktileza ekAdazo 'dhikaarH||
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65 ) atha dvAdazo 'dhikAraH pRcchAmi pUjyAna praNayAdidAnI jIvastu karmANi zubhAzubhAni / bhuGkte sukhaSI kimu duHkhitaH saMstadAsti kazcinnanu karmanodakaH // 1 // vidhigraho vA paramezvaro vA kartA yamo vA bhagavAnihAstu / praNodakaH karmagaNasya yena duHkhaM sukhaM vA paribhojyate jagat // 2 // naivaM yadetAni bhavanti karmanAmAni zAstre paThitAni tadyathA / bhAgyaM svabhAvo bhagavAnadRSTaM kAlo yamo daivatadaivadiSTam // 3 // aho vidhAnaM paramezvaraH kriyA 29 jIvo hi svabhAvAt sukhaiSI duHkhadvepI / tena mukhahetuzubhakarmANi svecchayA bhuGktAm / paraM duHkhakAraNamazubhakarma bhoktaM svecchayA na samIhate / tadA 'zubhakarmabhoge tu kazcit prerako 'stu yenAyamAsmA 'zubhakarmavalAt duHkhaM bhojyate / sa ca prerako laukikaH kazcidRzyamANo 'iti pRcchAkAraH prerakapUrvikAM karmabhuktimAha / tadA karmavAdI naivamityAdivRttatrayeNottaramAha /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAkRtaM karma vidhA vidhizca / lokaH kRtAnto niyatizca kattoM prAkIrNaprAcInavidhAtRlekhAH // 4 // ityAdinAmAni purAkRtasya zAstre praNItAni tu krmttvgaiH| tadAtmano na svakarmaNo vinA sukhasya duHkhasya ca kArako paraH // 5 // sthAne tvajIvAni punarjaDAni karmANi kiM kamiha kSamANi / kazcittadeSAM pariNodako 'stu / yacchaktito 'ni sahIbhavanti // 6 // idaM tu satyaM paramatrakarmaNAmeSAM svabhAvo 'sti sadehageva / vinerakaM yAnyakhilAtmanaH svayaM svarUpatulyaM phalamAnayanti // 7 // yato 'bhivartanta ime 'tra jIvA ajIvasambandhamadhizritAH sadA / jIvantyajIvannatha jIvitArastraikAlikaH saGgama aibhireSAm // 8 // 30, karmasvabhAvaH / 31 jIvasya / 32 karmANi 33 samarthIbhavanti / 34 jIviSyanti / 39 karmabhiH / 36 AtmanAm / ,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) SaDdrayamadhye khalu dravyapaJcakaM nirjIvamevaM samavAyapaJcakam / etairajIvairapi jIvasaGkula jagatsamastaM dhiyate nirantaram // 9 // jIvAstvime svorjitakarma pudgalaiH santaH zritA duHkhasukhAzrayIkRtAH / dravyANi SaT yatsamavAyapaJcakametanmayaM hyeva jaganna cAparam // 10 // tataH sacetaH praNiceta cetasA jIvebhya ete sabalA ajIvAH / 37 dharmAdharmAkAzapudgalajIvAstikAyakAlalakSaNAni SaD dravyANi, tanmadhye jIvAstikAyamekaM vimucya zeSANi pazca dravyANi ajIvAni, evaM kAlasvabhAvaniyatipurAkRtapuruSakAralakSaNapazcasamavAyo 'pyajIva ebhirdazabhirajIvairazeSaM jIvasaMbhRtaM jagat sandhriyate / yathA dharmAstikAyena calati / adharmAstikAyena tiSThati / AkAzAsti. kAyenAvakAzaM labhate / pudgalAstikAyenAhAravihArAdikaroti / karmANyatrAntarbhavanti / yairajIvarUpairayaM jIvaH sukhaduHkhabhAg bhavati tAni karmANi jIvaH kAlAdipaJcasamavAyasAmarthyAt gRhAtti dhArayati bhuGkte zamayatIti / evaM navApi vastuni ajIvAni jIvAnAM jIvano-- pAyAH / tatra kAlastUbhayatravartamAna AyurAdisarvapramANavadvastupramANakara iti|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) yato yathA 'jI_balapraNoditA jIvAstathA syuH sukhaduHkhamAjaH // 11 // svabhAva eSo 'sti yatastu jIvA gRhNanti karmANi zubhAzubhAni / ayaM tu gRhNan gRhayAlubhAvAdettIti kurve kharasAnnijeSTam / / 12 / jaDAni karmANi na bhogakAlaM vidanti yena prakaTIbhavanti / AtmApi duHkhAni na bhoktukAmo yadeSa duSkarma puraskaroti // 13 // tadIha karmANi kiyantamuccai- . . . . vilambya kAlaM nijakAramAtmakam / sukhaM tathA duHkhamimaM nynti| kuto vinA prerakametadeSyam // 14 // 'satyaM tu karmANi jaDAni santi nAbhogakAlaM nijakaM vidanti / 38 ajIvA dharmAdharmAkAzapudgalakAlasvabhAvaniyatipUrvakRtpuruSakAradravyakSetrakAlabhAvalakSaNAsteSAM yavalaM tena preritA vyApAritAH santo jIvAH sukhaduHkhabhAjo bhavanti / pudgaleSveva karyANyantarbhavidhyanti iti bhAvaH / 39 grahaNazIlasvabhAvAt / 40 vAJchanIyam / :
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 69 ) AtmApi duHkhAni na bhoktukAmastathApi duHkhAnyayamAzrayeta // 15 // dravyAdisAmagyatathA'nivAryazaktyaiva karmANi tu tAdRzAnyapi / sphuTAni bhUtvA svakartRkaM balAdAtmAnamenaM nanu duHkhayanti // 16 // yugmam // yatheoSNakAlAdi samete kazcijjanaH zItalavastusevI / mRSTAdikAmlAdikaramyabhojI syAttasya tadyogasamutthavAtaH // 17 // varSARtuM prApya puruM prakupyati prAyo vapuHsthaH samIra ugraH / 41 dravyamAdau yeSAM tAni dravyAdIni dravyakSetrakAlabhAvarUpANi samagravastUtpatisthitinAzahetubhUtAni teSAM sAmagryaM sAmagrI samavAyastasya tatheti tAdRzI ananyarUpA sA cAsau anivAryA pratihatA balavatI vA sA cAsau zaktizca tathA prerakabhUtayA tAdRzAnyapi jaDAnyajIvAni ca karmANi dravyAdisAmagryAM satyAM prakaTIbhUya kheSAmAtmIyAnAM kArakaM karttAraM balAdenamAtmAnaM duHkhadveSiNamapi duHkhayanti duHkhinaM kurvanti ata eva kartrAdikaM vinaiva dravyakSetrakAlabhAvasAmAgryA prerakabhUtayA jaDAnyapi karmANi kaJcit kAlamAtmani sthitvApi tataH prakaTIbhUyAtmAnaM duHkhayanti sukhayanti vA na tu kartrAdimerakapreritAni iti bhAvaH / 42 bhUri /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) yato yathA 'jIvaibalapraNoditA jIvAstathA syuH sukhaduHkhabhAjaH // 11 // svabhAva eSo 'sti yatastu jIvA gRhNanti kamoNi zubhAzubhAni / pRSTha 68 upara pahelI cAra liTi pachI umerI vAMco. svakAlasImAnamavApya karmANyamUni caiSAM sukhaduHkhadAni // 12 // ceditthameveti tadAyamAtmA gRhNAti karmANi zubhAzubhAni / yadeSa duSkame puraskarAAta / / 13 / / tadIha karmANi kiyantamuccaivilambya kAlaM nijakAramAtmakam / sukhaM tathA duHkhamimaM nayanti kuto vinA prerakametadeyam // 14 // satyaM tu karmANi jaDAni santi nAbhogakAlaM nijakaM vidanti / 38 ajIvA dharmAdharmAkAzapudgalakAlasvabhAvaniyatipUrvakRtpuruSakAradravyakSetrakAlabhAvalakSaNAsteSAM yavalaM tena preritA vyApAritAH santo jIvAH sukhaduHkhabhAjo bhavanti / pudgaleSveva karyANyantarbhavijyanti iti bhAvaH / 39 grahaNazIlasvabhAvAt / 40 vAJchanIyam / .
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (69) AtmApi duHkhAni na bhoktukAmastathApi duHkhAnyayamAzrayeta // 15 // dravyAdisAmagyatathA'nivAryazaktyaiva karmANi tu tAdRzAnyapi / sphuTAni bhUtvA svakartRkaM balAdAtmAnamenaM nanu duHkhayanti / / 16 // yugmam / / yathoSNakAlAdiRtau samete kazcijjanaH zItalavastusevI / mRSTAdikAmlAdikaramyabhojI syAttasya tadyogasamutthavAtaH // 17 // varSA RtuM prApya puru prakupyati prAyo vapuHsthaH samIra ugraH / / 41 dravyamAdau yeSAM tAni dravyAdIni dravyakSetrakAlabhAvarUpANi samagravastUtpatisthitinAzahetubhUtAni teSAM sAmagya sAmagrIsamavAyastasya tatheti tAdRzI ananyarUpA sA cAsau anivAryA pratihatA balavatI vA sA cAsau zaktizca tamA prerakabhUtayA tAdRzAnyapi jaDAnyajIvAni ca karmANi dravyAdisAmagryo satyAM prakaTIbhaya skhepAmAtmIyAnAM kAraka kartAraM balAdenamAtmAnaM duHkhadveSiNamapi duHkhayanti duHkhinaM kurvanti ata eva kAdirerakaM vinaiva dravyakSetrakAlabhAvasAmAgryA prerakabhRtayA jaDAnyapi karmANi kazcit kAlamAtmani sthitvApi tataH prakaTIbhRyAsmAnaM duHsvayanti sukhayanti vA na tu kanodimerakameritAni iti bhaavH| 42 bhari /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) labdhvA ca kAlaM zaradAkhyameSa prAyeNa saMzAmyati pittabhAvAt // 18 // evaM hi vAtAdikavastunastUtpattisthitiprAntadazAtraye pi / AtmAzritamyAsya na kazcidanyo vinaiva kAlAdikamatra hetuH // 19 // karmagrahaH svepsitabhuktivatsyAt yostu zAntisthitikAryanehIM / samastadAtmArjitakarmaNAM hi bhuktizca zAntiH kila kAladravyaiH // 20 // evaM tu kAlo gadito 'sti karmaNo vAtAdivastutritayasya cApi / paraM yadA kazcanazAntyupAya ugro bhavettayapi yAti cAntarAt // 21 // kiJcitkadAcitsvadanaM yadAtmano vAtAdikRttatkSaNato 'pi jAyate / karmANi kAnIha tathAtmano 'syo 43 utpatteH / 44 nAza / 45 karmavAtayoH / 46 kAlaH / . 47 arthAt pramANabhUtatayA ! 48 vAtapittazleSmarUpavastutrayasya /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANi kSaNAttattaladAnyanIram // 22 // yadA punaH strI puruSaM bhajantI yadRcchayA svArthaparA vinerakam / vipAkakAle paripUrNatAM gate prasUyamAnA sukhitAtha duHkhitA // 23 // evaM tu karmANyapi duSTaziSTAnyanIrakANyeva nijAtmagAni / svaM kAlamApya prakaTIbhavanti yad duHkhaM sukhaM vAbhinayanti dehinam // 24 // yahAturaH ko'pyagadAna kilAharan jAnAti nAsAvahitAna hitAnatha / tadIyapAkasya gate tu kAle sukhaM tathA duHkhamayaM labheta // 25 // karmANyapItthaM punareSa AtmA gRhnana na jAnAti zubhAzubhAni / yadA tu teSAM paripAkakAlastadA sukhI duHkhayuto 'thavA svayam // 26 // viSaM tathA kRtrimamIdRzaM syA 49 sukhaduHkhAdirUpa / 50 nAsti IrakaH prerako yatra phalAdidAnakarmaNi tadanIrakam takriyAvizeSaNametat / 51 aupadhAni / 52 janaH / 53 AhArako janaH kazcit / 54 parikarmitam /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) tatkAlanAzAya tathaikamAsAt / dimAsaSaNmAsakavarSakAladivarSavarSatrayato 'pi nAzakRt // 27 // itthaM ca karmANyapi bhUribhedabhinnasthitInIha bhavanti kartuH / nije nije kAla upAgate tu tAdRk phalaM tAni vitanvate svataH / / 28 / / siddho raiso vaiSa bhavedasiddhaH sarvo gRhIto 'bhyamitena kenacit / samAgate tatpariNAmakAle duHkhaM sukhaM vA bhajate tadAzakaH // 29 // tathAtmagA duHpiTikA ca vAlako durvaatshiitaanggksnnipaataaH| svayaM tvamI kAlavalaM sametya tadantamAtmAnamativyathante // 30 // amI tathaite Rtavo 'pi sarve 55 karmaNAM kArakasya / 56 yAdRzaM karma syAdyadi zubhaM karma tadA zubhaM phalaM. yadyazubhaM kamozubhaM phalaM kurvantIti bhAvaH / 57 pakaH / 58 pAradaH / 59 rogitena / 60 paripAka / 61 siddhasyAsiddhasya vA pAradasya bhakSakaH / 62 duSTA sphoTikA duHpiTikA nirnaamikaayetyrthH| 63 pIDayanti /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) svaM svaM ca kAlaM samavApya sdyH| manuSyalokAGgabhRto nayanti sukhaM tathA duHkhamimAna svabhAvataH // 31 // evaM hi karmANi nijAtmagAni svakaM svakaM kAlamavApya satvaram / vinA parapreraNametamAtmakaM nayanti duHkhaM sukhamapyatho svayam // 32 // tathA punaH zItalikAdibolAmayodbhavA taptiradhizrayettanum / SaNmAsamAtmAnamimaM tathaiva zrayanti karmANi sametya yatsvayam // 33 // yakSmAkSibindUddatapakSaghAtA adhogazItAGgamukhAmayA ye| sahasraghauH paripAkameSAM vadanti vaidyA viditAgamA vidA // 34 // itthaM hi keSAmiha karmaNAM parIpAkaM svakAlaM samavApya yatsvayam / vinA parapreraNamatra paNDitAH 64 manuSyalokamadhyavartiprANinaH mati / 65 AdizabdAta vo. darikA'cchapiTakAdayaH / 66 kSayaroga / 67 rogAH / 68 jnyaanen|
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) paThanti saiddhAntika sindhurAye // 35 // tApo yathA pittabhavo dazAhaM zleSmako vAdazarAtramAtram / sa~vAtikastiSThati saptarAtraM doSikaiH paJcadazAhamAnam || 36 || evaM jvarANAM paripAkakAlaH svakaH svako'yaM pRthagepa uktaH / yathA tathaiSAM kRtakarmaNAmapi pRthak svakIyaH sthitikAla eSyaH / / 37 / / yathA yathA vA caritaM purAtmanA phalaM grahANAmiha bhujyate tathA / yAvatsvasImAM sahajAddazAntadarzAdiyuktaM pariNodakaM vinA // 38 // karmANi karmAntaritAni caivaM yathAtmanAnena natu kriyante / svakAlameSAM paripAkayuktaM bhuGkte tathAtmA phalamIkaM vinA // 39 // karmedamAhuH katidhA budhAH sudhA 73. 74 -- 69-71 tApaH / 72 vAJchanIyaH / 73 prerakam / 74 amRtasrAviNyA |
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 75 ) kirA girauM tvaM zRNu dakSiNa kSaNam / bhaMGgIcatuSkena caturvidhaM tattatrAdyamatrAcaritaM vihodayet // 40 // zastaM tathAzastamaho yathA bhuvi siddhAya vA sAdhujanAya bhUbhRte / zriyAiha svalpamapi pradatta / cauryAcazastaM punaratra nAzakRt // 41 // bhedo dvitIyo'trakRtaM paratra kauMdayedatra yathA prazasyam / tapovratAdyAcaritaM suratvAdidaM tadanyannarakAdidAyi // 42 // satyA yathA sattvamihAzritaM punaH zUreNa zauryaM parajanmabhogadam / tRtIyabhedastu paratra karma nirmAtamatrAsukhasaukhyadAyi / / 43 // 75 vANyA / 76 idaM karmasiddhAnte caturthoktaM / yathA iha loe phaDA kammA iha loe vejjante, iha loe kaDA kammA paraloe vejjante, paraloe kaDA kammA iha loe vejjanne, paraloe kaDA phammA paraloe vejjante iti caturbhaGgI uktA sAna yathA savAcyA / 77 karma / 78 kRtam / 79 atraivodayaM yAyAt / 80 siddhapumpAya rasasidAdimahApuruSAya / 81 rAje / 82 lakSasya / 83-84 karma /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) ekatra putre tu tathA prasUte daaridymaatraadiviyogyogH| asya grahA apyatha janmakuNDalImadhye na zastAH kRtakarmayogAt // 44 // anyatra putre tu tathA prajAte sampattimAtrAdisukhaM prabhutvam / api grahA asya tu janmapatrikAmadhye viziSTAH patitAH sukarmataH // 45 // caturthabhedastu paratra karma kRtaM paratraiva phalapradaM bhavet / yadatra janme vihitaM tRtrIyabhave vidhatte phalamAtmagAmukam // 46 // yenAtra janme vratamugramAzritaM prAgeva tasmAtpratibaddhamAyuH nRdevapazvAdibhavotthamalpaM tadA tato'nyatra bhavedbhave'sya tat // 47 // dIrghAyuSA bhojyamaho mahatkalaM drvyaadisaamyytthodyaac| yathAtra kenApi ca vastu kiJci85 / ekasmin / 86 prAptiH / 85 janmazabdo'dantoSyasti / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) trAtaM prage bhavitetyatretya // 48 // dravyAdikAlAditathAvidhaujasAtyarthaM tu taddastu na tena tatra / dine prabhuktaM tato'nyadA tagoktavyametAha~gidaM tu karma // 49 // evaM caturbhaGgikayA svakarma bhogyaM bhavedAptavacaH pramANAt / karmasvarUpaM prativedituM no kSamaM vinA kevalino yathArtham // 50 // IgvidhaM karma kiyadhiM syAtriti tatkiM zRNu bhaNyamAnam / bhuktaM ca bhogyaM paribhujyamAnaM zubhAzubhaM sarvamidaM sadRkSam // 51 // kiMvadyAvAridavinduvRndaM vasundharAyAM patitaM prazuSkam tadbhuktavattatra ca bhogyavartika yAvatpatiSyatparizoSyamasti / / 52 / / 88 paratra kRtaM karma paratra yadveyate tatsarvamidamuktam / 89 yabasurbhayA bhoktavyaM karma tatkaniprakAraM sthAdityAha / 90 sarva zubhaM vAzubhaM vA karma tridhA syAt bhuktaM bhogyaM bhojyamAnaM ceti /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) nipatyamAnaM parizuSyamANaM yAvadhadetatparibhujyamAnavat / grAhyo gRhItaH parigRhyamANo yathA guDo vA kila karma tahat // 53 // saMsArijIvA vatino'vatA vA teSAM tu karmatrayametadasti / vasundharAyA dhanabinduvRndavat bhuktaM ca bhogyaM paribhujyamAnakam // 54 // kaivalyabhAjastu yake mahAntasteSAM tu karmANi zilApravRSTivat / alpasthitInyeva tathApi taddazA trayaM tu tatrApi gaveSaNIyam // 55 // ___91 yathA mukhAntargataH kavalaH carvitaH sa bhuktakarmavat, caya'mANakavalastu bhujyamAnakarmavata, yazca caviSyate kavalaH sa bhogyakarmavata, iti karmaNAM kavaladRSTAntayojaneti / 92 yoginaH / 93 sA ca bhuktAdikA yA dazA avasthA tadazA tasyAstrayaM tadazAtrayaM bhogyabhuktabhujyamAnakarmalakSaNatrayaM / 94 kevalisatkakarmasattAyAM / tatra kevalI hi kevalotpattyanantaraM svAyuSontasamayadvayaM yAvata pratisamayaM bhuktabhogyabhujyamAnakarmA bhavati, AyuSontasamayAdanantarapUrvasamaya bhuktabhujya mAnakarmA syAt , antasamaye tu bhuktakaryA na pujyamAnakA sarvakarmaNAsantasamaye kSayakaraNAt siddhatvamAlethAta evAgre'nantaraM vakSyati sidAtmanAmiti /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 79 ) sarvatra kAdiparapraNodanAM vinaiva vyAdicatuSTayasya / / tAdRksvabhAvAdiha karmaNAM trayI. . ., bhuktAdikAsau bhavimuktajIvagA // 56 // siddhAtmanAM siddhatayA dshaatryii| na kameNAM ttkRtpuurvnaashtH|| bhuktApyavasthA bhavadeSu kevalibhavAvasAnaM na tadatra kApi sA // 57 // mayA vicAro'yamavAci karmaNAmajAnatA lokgtainidrshnaiH| . sAmAnyalokapratibodhanAya jJeyaH pravINaistu purANayuktibhiH // 58 // itthaM vinA prerakamatra karmaNAM bhuktaavihodaahrnnaanynekshH| vicAritAnyeva vicAracakSuraistabApramANaM kila pAramezvarI // 59 // iti jainatattvasAre jIrakarmavicAre sUscandramanaHsthirIkAre parameraNArahitakarmabhogoktile zo / dvaadsho'dhikaarH|| 95 dravyakSetrakAlabhAvarUpasya / 16 saMsArikevalijIvasambadhinI / 27 lokaprasidvaiH /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) atha trayodazo'dhikAraH munIza kecid bhuvi nAstikA ye na puNyapApe narakaM na mokSam / svagaM na ca pretyabhavaM vadanti ko nAma tarkaH khalu taiH zrito'sti // 1 // te nAstikA dRzyapadArthasattA no indriyaadeyvicaarmuktaaH| pratyakSamekaM vRNate pramANaM paJcendriyANAM viSayo 'sti ya~tra // 2 // pRcchAsti taiH sArdhamasau muMnInAM cennAstikairindriyagocaraH shritH| sabaistu dRzyaM yadi tarhi vastu kiM yannendriyANAM viSayaH sameSAm // 3 // rAmAdike vastuni sarvazrotasAM kiM gocaro neti yadAha nAstikaH / 98 pratyakSe / 99 AstikAnAm / 400 viSayaH / 1 ya. deva dRzyaM indriyagrahaNIyaM tadeva sata nAstikAnAM nAnyat / tatra pazcAnAmapIndriyANAM kasmin vastuni nAstikAnAM viSayo'sti tadvastu te udvaNantu tatrAhunostikAH rAmAdike / 2 indriyANAm /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 81 ) rAtrAvatadvastuni zabdarUpa - same'pi tadvaistubhramo na kiM syAt // 4 // saityaM hi rAtrau sakalendriyANi prAyeNa muhAntyabodhahAnyAH / tasmAdatarvastuni tadgrahaH syAt / tacchrotasAM cinna sadaiva satyA // 5 // punaryathA pazya janena nIrajA zaGkhaH sito'stIti nirIkSya gRhyate / punazca tenaiva rujaditena sa gRhyate kiM na bahUtthavarNaH // 6 // yathA punaH svasthamanAH svabandhUn jAnAti naivaM madhumatta eSaH / 3 na vidyate tat prAguktaM vastu rAmAdikaM yatra tadvastubhramaH rAmAdivastubhramaH mohaH kiM na syAt api tu syAdevAta eva rAtryAdau kacitkAle purupespi dhRtarAmAveSe rAmAbhramo nAstikendriyANAM na bhavati kintu bhavatyeva tadA puruSe strItvajJAnAt athavAnyasyAM striyAM svadRSTakhiyA bhramAt nAstikasyendriyajJAnaM kathaM pramANaM syAdityuktaM / 4 nAstikaH mAha satyaM iti / 5 jJAna / 6 puruSAdike / 7 rAmAbhramaH / 8 AstikaH prAha / 9 kAcakAmalI rogapIDitena / 11
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 82 ) saMnyeSu tAnyeva kilendriyANi kathaM viparyAsa iyAnabhiSyAt // 7 // purAtanaM jJAnamathendriyANAM satyaM tathA cAdhunikaM pramANam / nedaM varaM kintu purAtanaM sat tAnyeva khAnIha tu ko vizeSaH // 8 // pUrve mano'bhUdavikAri yasmAt 10 eSu astrI strIdarzaka - kAcakAmalI rogapIDita-matteSu tAnyeva svakIyasambandhAnyeva tAdRzAkArANyeva svasthAnasthAnyeva santi tarhi kathaM bhramo bhavati / nAstikasya tu rAtrirogamattatAdayo na vAcyAH syuH gRhItaikapratyakSapramANasya nAstikasya rAtryAdInAM padArthAnAmAkAravarNagandharasasparzAdizUnyAnAM karatalAmalakavat darzayitumazakyatvAt / tato nAstikasya teSAmevendriyANAmapramANatA kathaM syAdityetadevAha / 11 syAt / 12 nAstikaH pRcchayate, he nAstikatvaM brUhi purAtanaM mAcInaM jJAnaM yadindriyANAmabhUt striyAM strIjJAnaM sitaM jJAnaM samIkSya zaGkhagrahaNalakSaNaM amattasya mAtrAdiSu tajjJAnaM ityetpurAtanaM jJAnaM satyaM kiMvAdhunikaM sAmpratikaM puruSa strIgrahaNaM pItatva prAptazaGkhazaGkhatvena grahaNaM, mattasya mAtrAdiSu svairindriyaireva bhAryAtvena grahaNamevaM svAmini sevakatvena grahaNamityAdi mithyArUpaM tatsatyaM iti pRSTe nAstikaH prAha nedaM varaM AdhunikaM jJAnaM yaduktaM tatsatyaM na / kintu purAtanameva teSAM tadvastuni tadgrahaNalakSaNaM jJAnaM tadeva satyaM athaiSAM indriyANAM satyAsatyajJAnAGgIkAraH kathaM kriyate iti pRSTo nAstikaH mAha pUrvamiti /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 ) tatsAmprataM yadikRtaM babhUva / / ato mitho bheda iyAna sa kasya bhedo'styayaM mAnasikastadatra // 9 // dRzyaM mano nAsti na varNato vA kIhara nivedyaM bhavatIti bhaNyatAm / na dRzyate cennahi vartate tat khAnyeva tAnIha kathaM vikAraH // 10 // ayaM vikArastu babhUva sAkSAda yaM sarva ete nigadanti tjjnyaaH| tvaM pazya ceddaSTapadArthakeSvapi moho bhaveditthamihaiva svAnAM // 11 // tIndrijJAnamidaM hi kena satyaM satA sarvamitIva vAcyam / tadeva satyaM yadihopakAriNa upAdizan divyadRzo gataspRhAH // 12 // svasthaM manastvaM budha sannidhAya vicArametaM kuru tattvadRSTayA / zabdA ime jJAnavatopadiSTA13 nAstika /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 84 ) ste'mI yathArthA bhavatApi vAcyAH // 13 // AnandazokavyavahAravidyA aajnyaaklaajnyaanmnovinodaaH| nyAyAnayo cauryakajArakarmaNI varNAzca catvAra ime tathAzramAH // 14 // AcArasatkArasamIrasevA maitrIyazobhAgyabalaM mahattvam / zabdastathArthodayabhaGgabhaktidrohAzva moho madazaktizikSAH // 15 // paropakAro guNakhelanAkSamA aalocsngkocvikoclocaaH| rAgo ratirduHkhasukhe vivekajJAtipriyAH premadizazca dezAH // 16 // grAmaH puraM yauvanavArdhakAsthA nAmAni siddhayAstikanAstikAzca / 14 apiH samuccayArthastena mayA vAcyA eva punarbhavatA tvayApyete madvadvAcyA iti / 15 artho'bhidheyaH zabdo'yamayaM cArtha iti ca ka ucyate kiM zabdArthayoH kshcidaakaaraadirsti| 16 ayaM me priyo 'yaM cApriyazceti yadA dRzyate tadA tadvastu eva dRzyate paraM- yena kRtvA - piyazabdaH pravartate saguNastu darzayituM na zakya evamanyatrApi /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85) kaSAyamoSau viSayAH parAGmukhAcAturyagAmbhIryaviSAdakaitavam // 17 // cintAkalaGkazramagAlilajjAsandehasaGgrAmasamAdhibuddhi / dIkSA parIkSAdamasaMyamAca mAhAtmyamadhyAtmakuzIlazIlam / / 18 / / kSudhA pipAsArghamuhUrtta parvasukAladuHkAlakarAlakalyam / dAridryarAjyAtizayapratItiprastAvahAnismRtivRddhigRddhi // 19 // prasAdadainyavyasanAnyasUyA - zobhAmabhAvaprabhutAbhiyogAH / niyogayogAcaraNAkulAni bhAvAbhidhApratyayayuktazabdAH / / 20 / / 17 arghaH mUlyam / 18 Arogyam / 19 bhAvaH zabdasya praTattinimittaM tasyAbhidhAbhidhAnaM kathanaM vacanamiti yAvat tadarthaM ye pratyayAH tatvayaNimanaNAdayastairyuktA zabdAste tathA yathA viSNorbhAvaH viSNutA viSNutvaM vaiSNavaM dADham draDhimA ityAdibhAvapratyayAntaiH sarvairapi lokamadhyasthavyai ryo'rtho bhavati sa nAstikena na vAcyaH syAt tasya paJcabhirindrayairyahItumazakyatvAditi yathAsambhavaM vAcyam yadyapi cauryamAhAtmyadAritryavAjyAdizabdA atraivAntabhUrtAstathApyatImasiddhatvAdihopAttA iti na paunarutyadoSaH /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) ityAdizabdA bahavo bhavanti ye jivhAdivattena hi zabdavantaH / svarNAdivanno iha rUpavantaH puSpAdivanno'tra ca gndhbndhuraaH|| 21 // sitAdivanno rasavanta evaM na sparzavantaH pavanAdivaJca / kintvekakarNendriyarUpagrAhyAstAlvoSThajivhAdipade prvaacyaaH|| 22 // svasvotthaceSTAdivizeSagamyAH svAbhyAsasamprAptaphalAnumeyAH / svanAmayAthArthyakathAnidhAyinaH svIyapretihandivinAzakAriNaH // 23 // saMgho virodhyutthanijAhvayAntAH 20 yathA nandanamAnandaH zocanaM zoka ityAdikathanadhAriNaH / 21 AnandapratidvandvI anAnandaH zokAdiH tenAnandenAnAnandasya vinAzaH . kriyate ekasya nAze'parasyopapattau vastUnAM bhAvAbhAvau siddhau etau tu . tadA syAtAM yadA kiJcidvastu syAt tatsadbhAvastu na sAkSAt svarNAdivadRzyate sarvatra ceSTayaiva eSAM sattA upadizyate evaM naJsamAsAdimatAme- . pAmabhAvarUpeNa vinAzo lakSyate / 22 sayaH zIghaM AnandAdInAM virodhinaH zokAdayaH tebhyaH zokAdibhya uttha utpanno nijAhayasya AnandAdInAM svanAmnaH Anandati zabdasyAnto'vasAnamanuccAro yeSAM
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) itIdRzAH srvjnprsiddhaaH| . zabdAH svakIyotthaguNapradhAnA vAcyA narairAstikanAstikaizca // 24 // caturbhiHkalApakam yadIdRzA apyayi siddhazabdA yeSAM na sAkSAtkRtirindriyaiH svaiH / tatpuNyapApAdikavastUnIhA pratyakSake kasya ca khaMsya vRttiH // 25 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre mUracandramanaHsthirIkAre nAstikasyApyAnandAdizabdavat puNyapApAdizabdasattoktilezaH trayodazo'dhikAraH te tathA ataeva yasmin kSaNe yannimittAnandotpattistasmin kSaNe tanimittameva zokAyutpatterabhAvAt zokAdInAmanuccAra evaM sarvazabdeSvapyayameva dharmo' vaseyaH / 23 puMsaH / 24 indriyasya /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) atha caturdazodhikAraH viram ato ya etanmanute vadAvadaH pratyakSamekaM hi mama pramANam / tacintyamAnaM na vivekacakSuSAm zaktaM bhavetsarvapadArthasiddhayai // 1 // kiM tarhi satyaM nijagAda nAstikastaduttaraM yacchatu zuddhamAstikaH / yadekazabdena nigadyamAnaM tatsatpadaM prAhuriti pravINAH // 2 // tavidyate yannanu satpadena vAcyaM bhavedastu tadatra kiM syAt / yacchabdajAtaM gaditaM puraiva tathA punaH kiMcidanUcyate'tra // 3 // kAlaH svabhAvo niyatiH purAkRtaM tathodyamaH prANamano'sumantaH / AkAzasaMsAravicAradharmAdharmAdhimokSA narako lokau // 4 // vidhiniSedhaH paramANupudgalaH karmANi siddhAH paramezvarastathA /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 89) ityAdizabdeSu na ceSTayA'pi / kecitsudhIbhiH prtipaadniiyaaH|| 5 // kintvekataH satpadataH prarUpyAH tthaikkrnnendriygraahyvrnnaaH| svasvasvabhAvotthitatattathAvidhaphalAnumeyAH kila kevliikssyaaH||6|| ye santi zabdAstu padayAdinA saMyogajAste bhuvi santi vA no| yathA hi vandhyAsti suto'pi cAsti vandhyAsutazceti na yuktazabdaH // 7 // .. evaM nabhaHpuSpamarIcikAmbhaHkharIviSANapramukhA aneke| etAdRzA ye kila santi zabdAH saMyogajAste kila naiva yuktAH // 8 // karNendriyagrAhyatayApi naiSA sattAsti tannendriyagocaraH sain / kecittu saMyogabhavA hi zabdAH santyeva te tadiraho na praayH|| 9 // yathAhi gozRGganarendrakaJjA25 styH|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 90 ) vniiruhaagoptibhuudhraadyaaH| saMyogajAH santi viyogatazca / / . . . zabdA aneke vibudhairvivecyAH // 10 // zrotrAkSimukhyendriyarUpAhye . parantvatannAmani tasya nAmni / . . . arthe tathAnyAzritarUpaveSake , .. ! jJAnaM na netrazravasostadarthakRt // 11 // yathA sitAbhrAdisugandhivastuSu ..., zrotrAkSinAsArasanAsamutthaM / .. jJAnaM yadapyasti tathApi keSuciteSu pramANaM rasanAvabodhanam // 12 // svarNAdike vastuni karNanetra- . . . . jJAnaM sphuratyeva tathApi taMtra / ... nigharSaNAdiprabhavo 'vabodha-. .. stadarthasatyAya na kevalAkSam // 13 // : . 26 vastuni / 27 lavaNAdikhaNDe / 28.karpUrAdena mani padArthe ityarthaH / 29 satsvapIndriyeSu indriyajJAnAt nigharSaNacchedanatApatADanotyaparIkSAbhavaM yat jJAnaM tadeva svarNAdisatyatAsampAdakaM syAt nahi svarNazabde zrute cakSubhyo svarNavarNe ca dRSTe svarNa satyamiti vaktuM zakyate kintu nigharSaNAdibhavena tazcakaSapaTTalohAgnyAdihetujaM -tatsaMyogAnantara-. meva tatrendriyagocarapravRttirna svatastatmAgeveti vicAryam / - -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) mANikyamukhyeSu padArtharAziSu . . . samAkSavidratnaparIkSikAtaH / tathApi teSAmadhikonavaikrayo nigadyate ratnaparIkSakaiH kim // 14 // sarveSu sarvANi samAni khAni tadA kathaM bhinnvibhinnvkryH| parantu kazcitpratibhAvizeSo yenocyate tadgatamUlyanizcayaH // 15 // tathAhiphenAdikajoTakeSu prAyo vimuhyanti samendriyANi / pramANameteSu tadutthamattatA tenendriyajJAnamataM na sarvam // 16 // tathauSadhImantraguMDAvizeSai lokaJjinaptatanonarasya / mUrtistu no dRkpathameti nRNAM . 37N 30 mANikyamukhyeSu ratnaparIkSAvedinAM yadyapi paMJcandriyANAmapi viSayo vartate tathApi -ratnaparIkSakaiH sarvendriyAkArasAmye'pi nyUnamadhikaM vA mUlyaM tatra kenAyaM vizeSaH kriyate etadevAha / 31 ralaparIkSikA ratnaparIkSAzAstraM tasyAH sakAzAt / 32 mUlyaM / 33 mANikya / 34 satyaM / 35 guTikA / 36 adarzIkaraNAJjanena / 17 shriirN|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 92 ) tatki se nAstIti na gRhyate khaiH // 17 // tadAzritArthAdikRtestu tasya sattA tathA zaktimahezavIrAH / bhUtaM satI jAgulikA sapatnI siddhAyikAderapi tadvadeva // 18 // etasya siddhau hi parokSasiddhiH tatsedhanAt svrgpretsiddhiH| na dRzyate yannanu ceSTayApi kathaM hi tavastu sadiSyate bhoH // 19 // sthAne paraM sarvamidaM hi kevalI jJAnena jAnAti yadeva vastu sat / atastadIyaM vacanaM pramANaM .. yaducyate tena parAvabudhyai // 20 // tvaM pazya loke'pi janairna cAnyairyajjJAyate tatkila dRzyate'lam naimittikaireva yathorAgo grahodayo garbhanAgamAdi // 21 // 38 guptatanuH / 39 tasyAzritaM yatkArya AnayanasocanAdika tasya karaNAva / 40 naraka / 41 nAstikaH punaH prAha / 42 grahaNaM 43 meghdRssttyaadi| -- - -- - - - -
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (93) tathA vyatItaM sakalaM bravIti pRSTaM tu cuuddaamnnishaastrvedii| nidAnavaidyo 'khilarugnidAna nivedayatyAzu na cAnyalokaH // 22 // parIkSako vettyatha nANakasya yathA parIkSAM na paro manuSyaH / padaM padajJaH zakunaM ca tajjJo / yathA vijAnAtiH paro na tahat / / 23 / / atastvaMkaM viddhi jano 'khilau 'nyaH. sarvendriyo 'pyatra na vetti tadat / yathaiva naimittikamukhyalokastadakSataH ko'pyaparo 'sti baudhaH // 24 // evaM parokSArthamimaM samastaM jJAnI vijAnAti na sarvalokaH / prAyastvidaM vetti paropadezAjjanaH svato nendriyakeSu satsu // 25 // AcArazikSArgamasArdhanAni . rasAyanaM vyAkaraNAdividyAH / 44 tvaM / 45 indriyebhyaH / 46 jJAnam / 47 mantrAmnAya / 48 devAnA-!
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 94 ) caritravattI paradezavArttA svAdindriyAdvetti na kintu cAnyataH || 26 || hetorataH suSTuH vidhAya cittaM vicArayedaM svavikalpamuktaH / grAhyaM yadevAsti nRNAM nijaiH khai - stadeva gRhNanti hi tAni khAni // 27 // jJAnaM parokSaM hi yadindriyANAM tajjJAyate maGkSu paropadezAt zastaM tathA'zastamidaM samastaM .. vistArasaMkSepata, IkSyate 'nyataH // 28 // yathAntraMzukaM kaphapittavAta - . 49 " nADI bhramaM gulma yakRnmalAzayAH / gaNDolatApAdhikata sivAlakAH kapAlarogA galarogavidradhI // 29 // ityAdikaM yattanumadhyavastu sAmAnyamatyairnijakendriyaiH svayam na jJAyate kintu parokSazrutyA jJeyaM tadasya prazamAtsvasattA // 30 // ; 49 antrAzritaM hAnivRddhayAdikaM / vIryAzritaM hAnivRddhayAdikaM / 50 apyantrAdividradhiparyantarogagaNasya' auSadhAdinopazamAt zAntitaH sattA rAgotpatijJAnaM bhavet / ""
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 95 ) idaM "vidAM sundara, sa tvamaidaparya vijAnIhi mayocyamAnam / vastvasti yatprANabhRdaGgabhAga-, :, bhUtaM pradRzyaM na parantvamUrttam / / .31 // . ataH kilAkAravato'Ggino'GgajaM . .. tadaGgabhUtaM ca yadasti vastu / dRzyaM tadevAtha na santyanAkRte- ... rjIvasya yenAkRtayo guNAste // 32 // . . itIyatA siddhamidaM yatra khai- , grAhyaM tadeva pratigRhyate taiH| ....., anyadyadAptairuditaM tadeva satyaM nRNAM khAni tu sarvazi no // 33 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaH sthirIkAre nAstikasya pratyakSapramANAnnoindriyAvagamAdhikyoktilezaH caturdazodhikAraH are 51 vidaH paNDitAH teSAM madhye mundara / 52 jIvazarIrabhAgajAtaM vastu
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 96 ) atha paJcadazo'dhikAraH wommm punazca yadehabahiHsthavastu dRzyaM tadevAGgibhirIkSyate 'kssH| grAhyaM tu yannAsti na gRhyate tat paroktizaktyA tadapIha manyate // 1 // puMso yathA kasyacidasti kandharA pRSThasthito vaMzakamadhyago vaa| bhRGgo 'thavA lakSma ca kAlakAdi svayaM na jAnAti sa tannijaiH khaiH // 2 // yadA tu mAtrAdinijAptavRddhaistavAtra bhRGgAdi nigadyate'daH / tadApi tenApyanumanyate tat parantu khaiH svairna kadAcidIkSyam // 3 // vidan yathAsyekSakamAnavAstato 'neke pare santi tathA svarIkSakAH / ghanA na tasya tvanirIkSakaH svako 'kyevaikakastena samaM na cottaram // 4 // yuktaM paraM nAstikato ghanA janAH 53 grIvA / 54 svastikAdi / 55 tilakAdi / 56 svarge /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ('97') santyAstikA AptavacaH pramANakAH tatpretyaidarzA nivasanti bhUrizo lakSmekSavannAstikavattu lakSmavAn // 5 // satyaM mune tatphalato 'pi pRSThagaM lakSmAvaseyaM hi bhavedavazyam / parantu na svargaparetalokauM kayApi bodhyo nanu ceSTayApi // 6 // maivaM vadaH kovida zaktizambhu - gaNezavIrAdika devasaMhatiH / zaivAGgimAnyAtha turuSkapUjyAH phirastape gambarapIramukhyAH // 7 // tadIyasevotthitatAdRzena phalena vedyA na hi santi te kim / santIti cete tridazA na martyAH prAyo na dRzyAH kalikAlayogataH // 8 // dUrasthatayogyanivAsabhUmeragamyatatkSetrapathA manuSyAH / 57 parabhava / 58 lakSmekSA iva lakSmekSavat lakSmadarzakA iva / yathA lakSmavAn aGkI svAsthamapi lakSma na pazyati tathA nAstikospi svargAdi na pazyati iti samAnamuttaram / 13
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 98 ) parantu siddhAdimIya sattA no mAdRzairagataiH pradarzyA // 9 // tvaM cetasi sve paribhAvayaivaM laGkAsti vA no nanu vartate sA / tvayA mayA sarvajanairapIyamAkarNyate kena na manyate sA // 10 // evaM tadA tvamiha sthitaH san laGkAM purIM tAM mama darzayAtra / zrutveti so'bhASata nAstikAkhya ihasthitaiH kairnanu date sA // 11 // tvamitthamevAtmani - mAnayAtra sthitaistu laGkA na yathA nirIkSyate / na svargamokSAdipadaM tathaiva chadmasthapumbhiH parivIkSyamatragaiH // 12 // 1 # iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaH sthirIkAre nAstikasya sakalamatyakSe'pi kasmiMzcidvastuni nijapratyakSatAnirAkaraNoktilezaH paJcadazo'dhikAraH || 59 eSAmiyamidamIyA sA cAsau sattA ca tathA devasambandhinI sattA etatsiddhau hi siddhA etadviparItapApahetuprApyA narakagatisattetiH svayA / 60 atrasthitaiH / .
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 99 ) atha SoDazo'dhikAraH reside athAstikaM nAstika Aha zastadhIrastvastvidaM svargapadAdi nizcitam / paraM kilaitasya yadasti sAdhanaM tadbrUhi me sAmpratamAdareNa // 1 // aho tvayA sAdhu vacaH samIritaM dharmazrutau te yadabhUdidaM manaH / ekAgrataH zRNu tarhi maco yathA tavApyastu sudhIH sudharme // 2 // hiMsAmRpAdatagrahIGganAgamAH parigrahazceti same samantataH / vivarjanIyA yadimAn vivarjya siddho'bhavacchrIbhagavAn prasiddhaH // 3 // ye satyazIlakSamatopakAritA 2 5 61 yathA syAttathA / 62 zobhanA buddhi: / 63 AdAna | 64 punastvaM pazya saMsAre vasatAM yoginAM ye satyazIlAdayaH laukikA guNA alpazo'lpazo'bhUvan te sarve'pi guNA vIjabhUtAH santaH eSAM yoginAM siddhatvenAvatIrNAnAmanantAH siddhAvasthatvayogyAH ete bhavantIti tatkutastatra hetUnAha /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) sntossnirduussnnviitraagtaaH| niHsaGgatA cApratibaddhacAritAsajjJAnitAnirvikRtiprasannatAH // 4 // .. sadgoSThitAnizcalatAprakAzitAasvAmisevitvamatIvasattvatAH / nirbhIkatAlpAzanatAviziSTatAsaMsArasambandhajugupsatAdayaH // 5 // aMtredRzA alpaguNA abhUvan siddhizrito te tu bhvntynntaaH| ... kSetrasvAbhAvAdatha siddhabhAvAdhabA zivAtkevalivAkpramANAt // 6 // . . . vizeSakam // tatsevakenApi tadIyazIlavidhAyinA bhAvyamiti pratItam / ... . i tathA ca siddhA yadamUrtarUpA .. 65 saMsArasambandhenAyaM mama svAmI ahaM cAsya sevI sevakaH tahi mayA kiJcitkarmakareNa iva bhAvyamiti bhAvAbhAvaH sambandhamanubhavatyeva / 66 arthAt mumukSuSu / 67 siddhiM gatAnAM mumukSUNAM / 68 loke / 69 mayA siddhAH smartavyA.yathAhamapyetAdRzo 'punIvo bhara vAmIti vicintya siddhAnsvAmitvena sampAdha svamAtmAnaM ca tatsevakatayA prakalpya yadi tatsevAmAcarati tadezena tena bhAnyamityAha / -
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101 ) 70 gatAzanA nIruSavItarAgAH // 7 // niraJjanA niSkriyakA gataspRhAH aspardhakA ba~ndhanasandhivarjitAH / satkevalajJAnanidhAnabandhurA nirantarAnandasudhArasAcitaH // 8 // atastadutpannaguNAnugAmibhimahAnubhAvairmunibhirvidhIyate / teSAM guNAnAmanuyAnamAtmA - nurUpazaktyA teMdavAptikAGkSayA // 9 // yadyapyamISAM na guNAnsamastAn pUrNAnime sevitumatra zaktAH / tathApyamI sAdhava AtmayogyaM - zritvA balaM siddhaguNAn zrayanti // 10 // tathAhi siddhAH paribhAntyamUrttA 70 nirAhArAH / 71 gatadveSAH / 72 gatArambhAH / 73 va ndhanaM mAnasaM vAcikaM kAyikaM ca yathA idaM tavAhaM kariSye iti trikaraNenApi muktAH sandhAnaM sandhiH amAnanazIlAnAM bhavadbhirahaM mAnyaH iti sandhiH saMzleSaH so'pi trikaraNAzritastena muktAH | 74 pUrNAH / 75 sAdhubhiH / 76 anusaraNa / 77 siddhatva / 78 kiM kiM vicintya siddhaguNAnanusarantItyAha /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (102) amI tathA dehamamatvamuktAH / ..... arUpiNaste tadime zarIra- ... ... .. saMskArasatkAranikArakArAH // 11 // . . muktAzanAste 'ta ime kaicivacidAhAravarjAH punareva te tu| :, ... vidveSamuktA iti sarvasattva- . ... .... maitrIvahA eta itIva rucyAH // 12 // te vItarAgA iti bandhubandhacyutA ime te tu nirnyjnaakhyaaH| ime tataH prItivilepanAdyaiH zUnyAzca te niSkriyakAstato'mI // 13 // ArambhasaMrambhavilambhariktA . gataspRhAste 'ta ime niraashaaH| .... aspardhakAste tadamI paraistu .. . vAdavivAdarahitAstathA ca // 14 // . .' nirbandhanAste 'tha sadaivaktapta 79 atra prakaraNe idamadasetacchabdaiH sAdhava eva sarvatra grAhyAstacchandena tu prasiddhAste siddhA evAdeyAH kiM vAraMvAraM likhanena / 80 niSedhakartAraH / 81 parvaNi / 82 vizeSeNa lambhaH prAptistayA riktAH shuunyaaH| 6 ... - -
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . (103.) khecchAvihArAstadime'tha te'pi / niHsandhayo 'mI tu parasparotthasaMkhyAviraktA atha kevalekSAH // 15 // te santyamI sarvajagatsvabhAvAnityatvadarzAH punareva te tu / AnandapUrNAstadime sadAntarAH santoSapoSAtsamabhAvabhAvinaH // 16 // . ityAdikA ye bhagavadguNaughAH zAstreSu dRSTA atha tAnprakalpya / mumukSavo 'mI api zaktiyogyamAhatya siddhantyapi te krameNa // 17 // ye 'nye gRhasthAH khalu te svakIyazaktyA tathA dezata etakAna guNAn / duSkarmazAntyarthamanuzrayantaH krameNa caite'pi sukhIbhavanti // 18 // evaM tu ye ke 'pi janAH svazAsane sattAM zritAH zrIparamezvarasya / , 83 maitryAt / 84 anagArAH 85 yathA siddhApekSayA sAdhuSu dezato guNAH sAdhvapekSayA gRhastheSu dezato guNAH tata etAn tapa:prabhRtikAn guNAn / 86 zAkyanaiyAyikavaizepikAyAH / 87 mate / 88 paramezvaro'stIti tatsevanAt muktiriti ye paramezvarasya sadbhAva
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) tatpItaye te 'pi guNAnimAnanuyAnti vijJAH parabrahmalipsavaH // 19 // sAdho gRhasthA api dezato 'mI zrayantvamUneva guNAMzcirAya / parantu yatkarmaNi jIvahiMsA zrayanti cettannavaraM tadeSAm // 20 // satyaM gRhasthAH khalu te bhavanti / pAyo hi te sthUladhiyoticintAH / Arambhavantazca parigrahAdarAH sUkSmekSikAlokanakuNThebuddhayaH // 21 // ete vinAlambanamatra tattvatraye vimuhyanti tataH zubhArtham / sAkArapUjAM dhRtasAdhuveSasevAM ca dAnAdi sRjantu nityam // 22 // uccaiH kulAcArayazo'vanArtha * .. zrito gRhasthaiH sa~kalo 'pi dhrmH| tad dravyato bhAvata Atmasampade bhajante te'pi / 89 paramezvaraprItaye / 90 adhikacintAH / 91 dRSTi / 92 vaThara / 93 AlambanamAzraya AdhAro vetyAghekArthAH / 14- sAkArajinapratimAyAM-- sAdhuvaSe. pratilekhanApramArjanAdAnAdi. kartavye ca-dravyadharmatraye / 95 rakSaNAya / 96 drvybhaavbhinnH|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ( 105 ) dvidhApi dharmaM gRhiNaH zrayantvamI // 23 // prAyeNa sAvadharatA gRhasthAH sadaihikArthAdhikRtau prsktaaH| kuTumbapoSAhatabhUrisaGghayocanIcavArtAH paratantrakhinnAH // 24 // te'mI svcetHprtibhotpunnykaaryodytaa AtmarucipravRttAH / , yadeva te svIyamano'bhituSTyai kurvanti puNyaM kila kurvatAM tat // 25 // ete gRhasthA hRdaye vidadhyuritIva saGkalpya ca dravyadharmam / dravyeNa karmANi samAcarayya yathA manastuSTimidaM nidhatte // 26 // tathaiva dharmANyapi kAnicicced dravyeNa kRtvA svamanaH prasannam / kurmo'tra yenaiva gRhasthasatko vyApAra eSa draviNena sidhyet // 27 // eSAM yato dravyavatAM svadharma - 97 AjIvikAH / 98 pAravazyena khedavantaH / 99 mAnita 600 puNyAdi
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) dravyeNa sArddhaM bhavatIha cetaH / yuktaM hyado yasya valaM yadIyaM balena tenaiva mataM nijaM kriyAt // 28 // tadravyadharma gRhiNAM prakurvatAM saMsArakAryAnmanaso'stu saMvRtiH yathA tathaite dadhatAM manaH svakaM sAlambane puNyavidhAvapekSaNam // 29 // tadyAvatAmI nijakendriyANi saMvRtya saMsArarbhavakriyAtaH / tadeva pUjAdikamAzrayantAM manaH sthiraM yena manAgapi syAt // 30 // yAvattvanAkArapadArthacintA - kRtau mano na kSamamasti tadvait / susAdhvasAdhupratipattiyogyo jJAnodayo yAvadaho bhavenno // 31 // tAvatsvakIyavyavahArarakSA kAryA kulInena sanizcayena | pRSTha 106 liTi 7 " sAlambane " upara paryAya. * sAkArajinapUjAyAM sAdhuveSe pratilekhanApramArjanAdAnAdi karttavye ca dravyadharmatraye /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107 ) nindyo gRhastho na parairyato bhavet // 32 // sthira yadA cittamanAkRtAvapi tadA tu siddhasmaraNaM vidheyam / tatsedhane sAdhugRhasthamukhyairAtmabodhe pariyatna eSyaH // 33 // paurvo vidhiryo'khiladravyabhAvabhinnaH sa hi dhauradharopalabdhyai / nirvANadhAmno varayAnavatsyAtasya praveze'yamihAtmabodhaH // 34 // tadaGgane pAdavihAravadyaH zivAlayAvasthitikRnmahAtmanAM / tenAtmabodhaH paramo'sti dharmo yatsedhanAnnirvRtireva nizcitA // 35 // Whims nizvayavatA stheyaM mayA tvayaM sarvo vyavahAraH sAdhyate paraM yadA bhAvadharma udayaM sameSyati dhruvaM mokSo bhAtrI nAnyathA iti nizcayapareNa bhAvyaM tena vyavahArAvasare vyavahAraM kurvan nizcayAtmake'vasare ca nizrayaM kurvan kulIno gRhasthaH na ninyo bhavet atrAyaM bhAvaH uttamena kulIna gRhasthena yena puNyakarmaNA puNyavajjaneSu pUrvajaiH yazo'rjitaM tadviparItaM karma kRtvA'yazo nArthanIyamiti vyavahArarakSA vyavahAriNA kAryA gRhasthena satA munidharma sarvotkRSTaM kurvANaH kadApi na nindyo bhavediti tatkaraNe pUrvajAdadhikIbhavediti sarvaM vicAryam / 5 bhU /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 108 ) santyatraM yadabodhanadarzanAkhyacAritramukhyAH sakalA guNaughAH / sa Atmabodha jayati prakRSTaM jJAnAdizuddhaM yadihAstyanantam || 36 || tacchodhane'nantacatuSTayAptiyadIyapArapratipattikArye / jJAnaM na kasyApi sadA prabhu syAtsarvAtmanAkazadRzIva zAzvatam // 37 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaHsthirIkAre nAstikasya dravyabhAvabhedadvividhadharmadarzanapUrvakaM dravyadharmAdapi paramparayA bhAvadharmalAbhoktilezaH poDazo'dhikAraH / 6. AtmAvabodhe 7 jJAna' 8 AtmAvabodhasya samyaga niSe kRtAyAM 9 AkAzadarzane iva /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 109) ||ath sptdsho'dhikaarH|| athetyasau nAstika AkhyadAstikaM. yaducyate bhoH pratimArcanAdbhavet / puNyaM na tatsambhavatIpadAryA ajIvataH kA phalasiddhirasti // 1 // naivaM svacitte paricintanIyamajIvasevAkaraNAdbhavetkim / yadyAdRzAkAranirIkSaNaM syAlAyo manastadgatadhamacinti // 2 // yathA hi sampUrNazubhAnaputrikA dRSTA satI tAdRzamohahetuH / kAmAsanasthApanatazca kAmakelIvikArAnkalayanti kAminaH // 3 // yogAsanAlokanato hi yoginAM yogAsanAbhyAsamatiH 'pariSyAt / bhUgolatastadgatavastubuddhiH syAlokanAleriha lokasaMsthitiH // 4 // 10 syAt /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) kUAhikAlAnalakoTacakrastadAzritajJaptiriha sthitAnAm / zAstrIyavarNanyasanAtsamagrazAstrAvabodhastadabhIkSakANAm // 5 // nandIzvaradIpapuTAttathA ca lngkaaputtaattdgtvstucintaa| evaM nijezapratimApi dRSTA tattadguNAnAM smRtikAraNaM syAt // 6 // yadA tu sAkSAnna hi vastu dRzyaM tatsthApanA samprati loksiddhaa| tathA ca patyau paradezasaMsthe / kAcitsatI pazyati yattadaircAm // 7 // yadanyazAstre'pi nizamyate'daH zrIrAmacandre paradezasaMsthe / tatpAdukAM so'pi ca rAmavattadAbhyapUjayatzrIbharato narezvaraH // 8 // sItApi rAmAGgulimudrikA tA- - mAliGgaya rAmAptisukhaM nyamasta / 11 kUrmacakra ahicakraM ahivalayAkhyaM vA cakra sUryakAlAnalacakraM candrakAlAnalacakra koTacakraM veti vAcyam / 12 tadabhidarzakAnAm / 13 tasya patyuH acI pratimAm / 14 rAmAyaNAdAvapi /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 111 ) rAmo'pi sItAzritamauliratnamAsAdya sItAptirati vyajAnAt // 9 // nAnAsti kazcittu tayoH zarIrAkArastathApIha tayostathAvidham / sukhaM samAyAdyadajIvatopa tahIzvarAcApi sukhAya kiM na // 10 // itthaM caritre'sti ca pANDavAnAM yadroNasUripratimApurastAt / bhillaikalavyasya 'kirITivaddhanuvidyA susiddhati jagatpratItam // 11 // tathA ca caJcAdikavastvajIvaM kSetrAdirakSAkaraNe samartham / chAyApyazokasya ca zokahIM kalestu sau syAtkalahAya nRNAm // 12 // ajArajomukhyamathApyajIvaM puNyAdihAnyai bhavatIti lokaH / aspRzyakacchAyamajIvamevaM yallaGghamAnasya nihanti puNyam // 13 // gu-vadhUcchAyamapIha bhoginaH 15 svAmimUrtirapi / 16 nAmnaH / 17 arjuna / 18 chaayaa| 19 caNDAlAdisatkA chAyA /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 112 ) prolasamAnasya nihanti pauruSam / zracchAyamathApi sya ruSe vyatikrAmyata eva pumsaH // 14 // evaM padArthA bahavo'yajIvAH sukhasya duHkhasya ca hetavaH syuH / devAdhidevapratimApyajIvA satI na kiM sA sukhaheturatra // 15 // varaM nijezapratimApi tarhi dRSTA satI bhaktatamAMsi hantu / parantu yA'syAH kriyate saparyA sA'jIvataH kasya ca kiMphalA syAt // 16 // naivaM tvajIvApi satI vairArcA samarcitA puNyaphalAya nUnam / tvaM viddhi citte pratimA yadIyA yA yA sakA svotthaguNapradA syAt // 17 // yathA grahANAM pratibhA ajIvAH 20 mahezvaro mahAnAyakaH sArvabhaumAdistasya chAyA tattathA vibhASA senAsurAchAyAzAlAnizAnAmiti klIvatA evamagrepi vAcyam / 21 mahezvarasya | 22 ullaGghamAnasya / 23 svarNarUpyaratnavastrakambala siddhAnnapAnauSadhAdipadArthA aneke santi / 24 ajIvatvahetoH / 25 devagatimA |
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (113 ) satyo'pi tatpUjanatastadIyam / guNaM dadatyeva tathA satInAM kSetrAdhipAnAmatha pUrvajAnAm // 18 // vidhermurArezca zivasya zakteyAH sthApanAstA ahitA hitA vA / amAnitAzcApyabhimAnitAH syuH stUpaM tathA vA phalavana kiM syAt // 19 // revantanAgAdhipapazcimezazrIzItalAdipratimA ajIvAH / saMpUjitAstadgatakAryasiddhiM kurvanti yadacca tathA'dhipA~rcA // 20 // ye kArmaNAkarSaNavedinastathA nAmnaiva yeSAM madanAdiputrake / nirjIvake taM vidhimAcarantyaho yasmAtsajIvAnapi mUrchayanti tAn // 21 // evaM nijezapratimAmajIvAM tannAmagrAhaM stavanAM vidhaay| samarcayadbhiH kuzalaiH sapayA~ samprApito jJAnamayaH prabhuH syAt // 22 // tathA "niyojyAnapi kAMzcidAtmano 26 pitRNAm / 27 yathA / 28 svAmi- / 29 sevakAna / - - - 15
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114 ) mUtti prabhurmAnayato'vasAya / tuSyatyasau teSu tathaivamIzo 'rcito bhavettatpratimArcanAtsyAt // 23 // satyaM budhaitatparamatra yasmAvizeSa eSo 'bhinirIkSyate mahAn / devA yadete kila santi rAgiNaH pUjArthino no bhagavAnsa IdRzaH // 24 // tadAtvatIvAstu varaM yataH syAdanIhasevA prmaarthsiddhye| yathAhi siddhasya ca kasyacidA spRhAvataH sevanamiSTalabdhaye // 25 // siddhastu sAdho varivarti sAkSAdaizI tvajIvA pratimA prtisstthitaa| nAyaM vicAraH paripUjanIye dravye yataH pUjyata eva pUjyaH // 26 // ydkssinnaavrtkkaamkumbhcintaamnnicitrkvllimukhyaaH| kAnIndriyANIha vahanti yatte 7 'ciMtAH prakurvanti mataM janAnAm // 27 // vastusvabhAvAcadamI ajIvAH svato'spRhAvanta ihAGgikAmAn /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) yacchanti yadat khalu pauramezI puNyasya siddhayai pratimArcitA tathA // 28 // satyaM mune 'do'sti paraM ya ete syudakSiNAvartamukhAH pdaarthaaH| aMjIvavanto'pi viziSTajAtibhedAttathAdurlabhavastubhAvAt // 29 // ArAdhitA aGgimataM dizanti naitAgarcA kila pAramezvarI / aho yadeSA sulabhopalAdimamayI tadA kiM sadRzI vai'mIbhiH // 30 // aho vicArinnavicAritaM mA vadastvamevaM jagatIha pazya / yanmUlato vastu guNi pratItaM tato'pi yatpaJcakRtaM guNADhyam // 31 // yathAhi kazcikkila rAjaputraH prAyeNa vIryAdiguNAspadaM syAt taM projya cedurbalavaMzasambhavaM puNyAca rAjye vinivezayanti / / 32 // prAmANikAH paJca yadA tadA tvayaM 30 yathA / 31 paramezasya iyaM pAramezI / 32 amANinaH / 13 dkssinnaavrtaadibhiH|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) rAjanyakaM maulamapi prazAsti / . yadA taduktaM na karoti kazci- . sa zAsyate nandavadeva tena // 33 // vicAryate cenmanasA manuSyaimaulo guNI rAjasutaH sa yogyaH / parantu yaH kSudrakulo'pi rAjA sa eva sevyaH khalu paJcapUjitaH // 34 // evaM hi cintAmaNimukhyametad vastu pradhAnaM nijakasvabhAvAt / tato'pi mAnya bhuvi pAramezvaraM bimbaM yataH paJcabhiratra pUjitam // 35 // loke yadevAdRtamasti paJcabhiH tadeva mAnyaM kSitipairapi dhruvam / yathA vivAhArthanRpA mahAjanA nyAyotiputrAvapare'pi cettham // 36 // ye paJcabhistatkRtabhAgyanodAsaMsthApitAH santi ta eva maanyaaH| tathA svapUjAhvayakarmavIryA skRtAsti yaizI pratimA sakA'rdhyA // 37 // 34 nandanAmarAjena(rAjA?) iva zikSA dApyate / 35 pAlaka / 36.sA.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117.) prAjJA ya ete gaditAH padArthAste sarva AkArayutA bhavanti / atastadIyAkRtimantarAtmanaH kRtvArcayante'tra tadIyabimbam // 38 // AkAramukto bhagavAnprasiddhastatastadIyaM pratibimbametat / kRtvA kathaM pUjyata evamatra doSasvatadvastuni tadgraho yaH // 38 // sAdhUcyate'dastvayakA vicAriNA 'nAkAriNastvAkRtireva neSTA / idaM tu yadbhAgavataM hi bimba tacAvatArAkRtiklRptarUpam // 40 // yAdRktu saMsArakRtAvatAro 'bhUnyAsi tAdRgbhagavAnmahadbhiH / yA yA hyavasthA rucitA ca yebhyaH sA'ho tadarthaiH paripUjyate taiH // 41 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre sUracandramanaHsthirIkAre nAstikasyAjIvarUpasthApanAsevAphalapratipAdanoktilezo sptdsho'dhikaarH| 37 abhagavati bhagavAnayaM iti yA buddhiH /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 198 ) ||ath assttaadsho'dhikaarH|| yahA tvanAkArakhatopi bimba sirddhasya zuddhaM bhagavatsunAmnaH / tattatsvacittAzayacintitAzAM sAkSAdivedaM vitaratvazaGkam // 1 // yatsthApanA sA svakacittakalpyA saMto'sato vAstviha vastunaH sA / sarvApi yAdRgniMjabhAvasevitA tAdRkphalaM yacchati nAtra saMzayaH // 2 // loke'pyanAkAramayasya vastunaH AkArabhAvaH paridRzyate yathA / AjJAstyasau bhAgavatIti vAcaMvAcaM tu lekhAkriyate manuSyaiH // 3 // 38 bhagavAn iti zobhanaM nAma yasya siddhasya sa. tathA tasya yo hi siddho bhagavAn ityucyate / 39 siddhavat / 40 vidyamAnasya avidyamAnasya vA / 41 AjJA svayaM sAkSAdAkArarahitA paraM tasyA api rekhArUpa AkAraH kalpyate yA cAjJA sApi amUrtasya bhagavadAdeH svAminaH pratApasya sambandhinI tena pUrva bhagavadAdipratApo'mUrtaH amUrtasyApyasyAmUrtI AjJA asyA api amUrtIyA rekhArUpa AkAra sadbhiH kalpitaH ityarthaH / 42 svAmisambandhinI / 43 uktoktaa| 44 rekhaa|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 119 ) to laDate yaH sa tadA na sAdhunaullaGghate saiSa janeSu saadhuH| AmnAyazAstreSu marUdhavAH syAt tathA''kRtimaNDalato vilekhyA // 4 // svarodayasyAtha vicArazAstre tattvAni paJcApi ca sAkRtIni / anAkRtaM vastviti sAkRtaM yathA syAditthamAkAra ihApyanAkRteH // 5 // punarbudhekSasva yatIha santi lokeSu lokAH kila labdhavarNAH / sarvaizvatairAkRtivarjitA api varNAH prakRptAH svaikanAmasAkRtAH // 6 // 49 AjJA / 46 bhavya / 47 AgamazAstre mantrazAstre / 48 marudvAyuH dyauzca nabhaH maruJca dyozca maruddayAvau tayormarudhavoH vaayunbhsoH| 49 maNDalakAraNahetunAkRtivilekhyA yathA marutmaNDalaM cAkAzamaNDalaM ceti-uktvA tadAkAze likhyate / 50 pRthivyptejovaavaakaashlkssnnaani| 51 AkRtirAkRtamAkAraH bhAve ktaH anaakRtmnaakaarN| 53 siddhasya / 54 rcitaaH| 55 svakaM yannAma tenaiva sAkRtAH sAkArA ye te svakanAmasAkArAH AkArAdayo varNAH yathAyamAkAraH ayaM kakAraH ayaM hakAraH iti svasvanAmagrAhaM varNAH sAkArAH kalpitAH svacittakalpanayA sthApitA iti /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) yadyAkRtiH syAniyatAkSarANAM tadA sameSAM sagAkRtiH syAt / sA~ nAstyato bhinnakabhinnikaiva varNAkRtiH kApi na tatra tulyA // 7 // yAvanti rASTrANi ca santi vizve varNAkRtisteSvaparAparaiva / tayaktikAle tu samopadezaH taiH kAryamapyatra vidhIyate samam // 8 // punazca pazya tvamimAH samA lipImithyA vidhAtuM na hi ko'pi zaktaH / yA yeSu siddhAH kila taizcatAbhinarailipibhiH pravidhIyate phalam // 9 // lipyo vibhinnA iha yadyapImA vyaktiH samaivAsti tu pAThakAle / nRNAM tathA kAryakRtiH samastA tAbhiH samAnA bhavatItyavehi // 10 // 56 nanu ete varNAH mahadbhiH sthApitAH iti kathaM pratijJAyate, ucyate, yayeSAM varNAnAM niyatA zAzvatI evAkRtiH syAttadA sameSAM lokAnAM kakArAdInAM akSarANAM sadRzI evAkRtiH syAt / 57 sA tu saMvaSAM samAkRtinadRzyate sarvairapi svamanobhimatapRthakpRthageva likhyate ato hetoreva bhinnabhinnAkRtiH sarveSAmapi lipikarmakArijanAnAmiti /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) ghanaM kimAkAravivarjitAnAmihAkSarANAmiyamAkRtiH kRtA / asyA api sthApanamanyadanyat kRtaM budhaiH svasvasuguptavedane // 11 // punazcarAgA api zAbdarUpyAdAkAramuktAzca tathApi tadbudhaiH / te rAgamAlAhvaya pustakeSu nyastAH kilAkArabhRtaH samastAH // 12 // evaM tvanAkAravato'pyadhIziturAkAra eSa pravikalpya sadbhiH / yaM yaM vazaM sAdhu samiSya pUjyate sarvopyayaM teSu phalatyavazyam / / 13 / / yAhi pUjA paramezvare'trAlipte'tha nindA na lagetsamApi / te yAdRze tatra kRte tu tAdRze abhyeta AtmAnamimaM svakIyam // 14 // kuDaye yathA vajramaye nareNa kSipta maNirvA dRSadapyathA parA / te api kSepakamabhyupete na jAtu yAtastatItya kutracit // 15 // 58 AyAtaH / 59 gacchataH / 60 kSepakam / 16
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 122) kazcidraveH saMmukhamAtmanA rajo 'thavA sitAnaM kSipati kSamAsthaH / tatsarvamasyaiva sameti saMmukhaM / na yAti sUryaM ca tathocakhaM prati // 16 // yahA punaH kazcana sArvabhauma saMstauti tasyaiva phalAya saM syAt / nindedathezaM yadi kazcidaGgI syAtsaiva duHkhI janatAsamakSam // 17 // stute'dhikaM syAnnahi sArvabhaume vinindite'smiMstu na kiJcidUnam / naivaM prabhau pUjananindanAbhyAmAdhikyahAnI sta ime tu kartuH // 18 // yaddA punaH kazcidapathyapathyAhArIha duHkhaM ca mukhaM ca bhuGkte / na stastu te AhRtavastuno yad evaM ca siddhArcanamAtmagAmi // 19 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre mUracandramanaHsthirIkAre nAstikasyAnAkArasyApi bhagavataH sthApanoktilezo 'ssttaadsho'dhikaarH|| 61 kapUraM / 62 sNstvH|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) ||ath ekonviNshodhikaarH|| sAdho varaM proktamidaM paraM yathA cintAmaNimukhyamihArcakAnAm / sadyaH phalatyeva tathAtra pAramezI phalenno pratimArcitA'sau // 1 // satyaM tvaduktaM paramatra sAdho saMsthApya cetaH sthirmityvehi| yavastuno yo'sti phalasya kAlastatraiva tadastu phalayazaGkam // 2 // yathAhi garbho navabhistu mAsaiH pUrNairlabhet sUtimihaiva nArvAk / tathA punaH kAzcana mantravidyAH lakSaNa koTyAtha phalanti jApaiH // 3 // vanaspatirvA samaye svakIye sarvaH phalatyeSa na cAtmazaighyAt / sevApi rAjatridazezvarAdisambandhinI vA phalatIha kAle // 4 // saMsAdhyamAno'tra raso'pi kAle 63 pArado'pi /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ( 124 ) siddhaH phalAyAsti na sAdhyamAnaH / tathAnyadezavyavahArakarma tatkAlapUrtI phalati prakAmam // 5 // tathaiva pUjAdikamantrapuNyaM kAle sva evAsti bhavAntarAkhye / phalapradAyIti tato na dakSarautsukyameSyaM phalade padArthe // 6 // punarbudhA'va'sya hRdi svakIye pUrva praNItA ya ime pdaarthaaH| te caihikA aihikadAyinastat phalanyathAtraiva yato'grato na // 7 // manuSyasambandhibhavasya tucchakAlInabhAvAditi tucchmebhyH| prApyaM phalaM tena manuSyajanmanyaivAtra nabhyo'sti phalaM paratra // 8 // . idaM suhRt puNyabhava phalaM tu mahattataH syAbahukAlabhuktyai / 64 punarAstikaH prAha / 65 jAnIhi / 66dakSiNAvartakAdibhya paratra phalaM na syAt ananugAmitvAt, carmacakSudRzyamAnapadArthAstu jIvAnAmasahagAmino bhavanti, paramezvarapUjAdisamutthaM puNyaphalaM adRSTatvAt adRSTajIvena sahagAmi bhavatIti tattvam / 67 paraloke / . .
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 125 ) prabhUtakAlastu vinA bhavAntaraM devAdisambandhi na vartate yataH // 9 // tatpuNyalabhyaM phalametadasti prAyo'nyajanmAntarayAtajantoH / yadyatra janmanyupayAti puNyaphalaM tadA maGkSuvinAzameva // 10 // yato manuSyAyuratIva tucchaM mAnuSyakaM dehamidaM zarAru / tadbhujyamAnaM maraNAntarAgamAt santruTyatIdaM pRthupuNyajaM phalam // 11 // sukhAntarA~ duHkhabhavo mahIyoduHkhAya yatsyAdatibhItidA mRtiH / sA puNyaje'sminsati naiva yuktA tadanyajanme phalametadeti bhoH / / 12 / / anekadhotpannamanekazo yathopabhujyamAnaM bahukAlamAtram / na kSIyate puNyaphalaM tadetat prAyo'nyajanmanyudayaM sameti // 13 // 68 prApta / 69 vinazvaram / 70 madhye | 71 utpattiH / 72 mahattara / 73 phale / 74 bahukAlameva svArthe mAtramatyayaH /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) tathA ca kizcidudupuNyaM sAkSAdihaivArpayati phalAni / yathAhi divye parizuddhayati kSaNAda yaH kazcidatrAsti janeSu sUtI // 14 // zuddhAya siddhAya ca sAdhave tathA vapi pradattaM sakalArthasiddhaye / syAdaihikAmuSmikasarvasaukhyanibandhanaM bandhanahadbhavasya // 15 // jane'pi kasmaicidanuttarAya kSatrAdaye stokamapi pradattam / vAre kacitkenacidekavelaM tasyeSTasiddhayai bhavatIha nUnam // 16 // . yAvatvayaM jIvati tAvadasya sa rAjaputraH sakalArthakArI / ghanaM hi kiM duSTavipakSajAtAnmRtyantakaSTAdapi pAtyazaGkam // 17 // evaM hi kutrAvasare kilaikavAraM mahatpuNyamupArjitaM yaiH| 75 atyuna / 76 satyavAdI / 77 alpam / 78 ayaM rAjaputrAdedAtA kazcidvaizyAdiH / 79 rakSati / 80 prastAvAdenaM rAjaputrAdaye dAtAraM prati raajputraadiH|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. 127 ) teSAM tadalApi paratra loke satsaukhyasantAnavidhAnahetuH // 18 // punastvatIvogratamaM yantra puNyaM ca pApaM samupArji puNsaa| anekapuMsAmapi bhuktaye tacchAleriva straiNayujazva cokhat // 19 // yathaikakaH kazcana rAjasevA kRtvA sukhI syAtparivArayuktaH / ekastathA ko'pi nRpAparAdhI nihanyate'sau saparicchadogapi // 20 // yadyevamAdikapuNyametat sarvAtmanA svArthakaraM niruktam / / tadaitadevAdriyatAM janaughaH kiM nAmajApe vihitA pravRttiH // 21 // sAdhUcyate sAdhujana tvayedaM paraM viveko'tra kRto mahadbhiH / ime gRhasthAH khalu ye samarthAste dravyabhAvArcanakAdhikAriNaH // 22 // 81 zAlibhadrasyeva strIsamUhayuktasya bhuktaye puNyaphalamabhUt ca punaH corasyeva strIsamUhAdiyuktasya pApaphalaM bhuktaye syaatttheni| 82 pUjAdi / 83 sarvaprakAreNa / 84 pUjanaka / -
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128 ) ye yogino dravyaparigraheNa vinA vibhAntIha bhave mhaantH| teSAM tvaidhIzasmRtireva yuktA tayaiva tatsvArthakRtiH samastA // 23 // yathA viSaMgAruDahaMsajAgulImantrasya jApAcchravaNAca dehinAm / mUrchAvatAM tattvamajAnatAmapi vinazyatItthaM bhagavatsmRteragham // 24 // tathA'sthibhakSIti humAyapakSI 85 bhagavat / 86 adhIzasmRtyA / 87 teSAM yoginAM svArthasiddhiH sarvApi bhavet / 88 nanu yoginaH samyagbhagavatsvarUpaM yathAsthitaM na vidanti bhagavAnapi niHspRho nIrAgazca tataH kevalaM bhagavasmRtyA eva yoginAM kiM sidhyadityAha yathA vipamiti / nanu bhagavaddhyAyakA yoginastu yadi bhagavatsvarUpaM na jAnanti paraM bhagavAstu jAnAti ayaM dhyAtA mAM dhyAyati evaM gAruDiko gAruDAdimantrAnvetti paraM viSAtau yadyapi gAruDAdimantrasvarUpaM na jAnAti tathApyasya gAruDikAyuktagAruDAdimantraprayogAdviSanAza evaM yogino'pi samyagbhagavajjJAnAbhAve'pi bhagavannAmAkSaraprabhAvAt duSkarmakSaye pApaM bhazyatIti evamekapakSabhUte'pi jJAne'bhISTasiddhiH / 89 AstAmeka pakSajamapi jJAnamubhayapakSavikale'pi jJAne saMyogamAtrAdapISTasiddhiryathA humAyapakSiNo yasya zirasi chAyA nipatati sa pAtasAhirbhavati tatra humAyo'pi na vetti yadasya zIrSe'haM chAyAM karomi yasya zIrSe chAyA bhavetso'pi na vetti mama zIrSe humAyaH chAyAM karotyevaM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 129 ) prasiddhimAnsaMtatajIvarakSI / uDDIyamAnasya yadasya chAyA yanmurddhagA so'tra bhavennarendraH // 25 // nAyaM khago vetti yadasya zIrSe chAyAM karomIti tathetaro'pi / jAnAti naivaM mama mastake'sau chAyAM karotIti maiM dvayorna || 26 || tathApi tacchAyamahAtmatodayAdazatodeti daridratApahA / ajAnatorapyatha siddhireva kathaM smRteryAti na pApamIzituH // 27 // asmingate sarvata AtmazuddhiH satyAmamuSyoM paramAtmabodhaH / jAno kazcana karmabandhaH karmapraNAze kila mokSalakSmIH // 28 // St dvayorapyajJAne'pi anyasya narendratvaM sidhyatyevaM sevako'pi samyag - bhagavatsvarUpaM na jAnAti bhagavAnapi nIrAgatvAtsevakasyAbhISTakRtau noyacchata tathApi sevakasya svAmismaraNadarzanAdisaMyogamahAtmyAdevAbhISTasiddhiH syAditi kAvyatrayeNAha tathAsthibhakSItyAdi / 90 jJAnaM / 91 pApe / 92 Atmazuddhau / 93 paramAtmavodhe / 17
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 130 ) asyA hi satyAM sthitirakSayA syAd anntvijnyaanmnntdRssttiH| ekasvabhAvatvamanantavIrya jAgarti sajjyotiranantasaukhyam // 29 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre muracandramanaHsthirIkAre nAstikasya dravyabhAvadharmaphalasamprApaNoktileza ekonviNsho'dhikaarH| 94 mokSalakSmyAM /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131 ) // atha viNsho'dhikaarH|| rew he svAmino yUyamiti pravaktha yadAtmabodhAnna vinAsti muktiH / tItare'nyAnkathamAhurasyA hetUMstaduktina samA tathAhi // 1 // ye vaiSNavAH kecana vissnnuvaadino| viSNoH sakAzAnnigadanti muktim / ye brahmaniSThAH kila brahmaNastAM zaivAH zivAcchaktikRtAM tu shaaktaaH||2|| teSAM na cAtmAvagamo nidAnaM muktastathA nAstyatha "nirNayo'yam / yadAtmabodhAjanitaiva muktistataH kimevaM kriyate vinizcayaH // 3 // 95 vaiSNavAdayaH / 96 viSNupramukhAn hetUn / 97 tasmAtkAraNAdiyaM bhavatAM uktiranyaina samA vA'nyeSAM muktina bhavadbhiH smaa| 98 nanu yadi vaiSNavAdInAM viSNumukhyebhyo muktistahi ayaM yo nizcayo bhavadbhiH procyate sa nizcayo na aikAntikaH ko'yaM nirNayaH yadyasmAt AtmavodhAdeva muktirjAyate ayaM nizcayo na yukto muktervahuhetuprApyatvAt tattasmAtkAraNAt evaM pUrvokto yo vinizcayaH kimiti kathaM kriyate iti pRcchantamAha, satyaM yadete /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ( 132 ) satyaM yadete kila lokarUDhirUDhAstu viSNvAdikabhinnavIkSiNaH / parantu tattvArthata epa AtmaivArtho'bhivAcyo nanu viSNumukhyaiH // 4 // kathaM hi veveSTavatha viSNurAtmA vyApteratha brahma tathaiSa AtmA / zivo'pi cAtmA zivahetutaH syAcchaktistathAtmazritavIryametat // 5 // itthaM hi sarvairapi viSNumukhyaiH zabdairasAvAtmaka eva bodhyaH / tatastvato muktiriyaM na kasmAt prApyeti tattvaM hRdi tairapIkSyam // 6 // cenneti viSNupramukhebhya ebhyo muktistadA vaissnnvmukhylokaaH| santo gRhasthA iha viSNumukhyAna 99 paramArthataH / 600 kevalajJAnajAtalokAlokasvarUpo jJAnAtmanA vyApakatvena viSNuH / parabrahmasaJjJanijazuddhAtmabhAvanAtmakatvena brahmA / zivaM nirvANaM prApta yaneti zivaH karmamuktaH siddhatvAvasthAmadhizritaH, yaducyate yogavAsiSThAdau, "jIvaH zivaH zivo jIvo, nAntaraM zivajIvayoH / kamabaddho bhavajjIvaH, karmamuktaH sadA zivaH" iti yadvA atratyabhAvApekSayA zivamasyAstIti zivaH zivasattAvAn ityarthaH / 2 vicAraNIyam / /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 133 ) evAcayantaH parito japantu // 7 // paraM tapaH saMyamayuktatA kSamA niHsaMgatA rAgaruSApanodau / paJcendriyANAM viSayAdvirAgo dhyAnAtmabodhAdi vidhIyate kathaM // 8 // eSaiva sevA nanu viSNubrahmAdInAM tadeyaM kuta AzritAsti / bhostebhya eveti tadA na teSAM vAgasti hastospi yato 'nyabodhaH // 9 // taddhayAyiyogibhya iyaM pravRtti - stattaiH kuto'sau nigadopalabdhA / adhyAtmayogAditi cettadAnIM tasya praNetA'bhavadatra ko bhoH // 10 // niraJjanairniSkriyakairna cAyaM vaktuM hi yogyaH khalu viSNumukhyaiH / soyAtmayogaH kutarAvirAsIt cedAdiyogabhya iti pravAdaH || 11 || tairapyasAvAtmabhavAvabodhAdadhyAtmayogo sagato na cAnyataH | 2 jJAnam / 3 vada /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) anindriyAnniSkriyakAnniraJjanAnityaikarUpAnna tu viSNumukhyAt // 12 // svAdAtmano yosvagamo babhUva bhAvAtsamAkhyAgatarAgaroSAt / apUrvalAbhAMnnikhilArthadRSTe radhyAtmayogaH svata eva siddhaH // 13 // evaM hi yazvAtmabhavAtmabodhastasmAnnRNAM jAyata eva muktiH / asyA na hetustvaparo'sti viSNumukhyastadAtmA'vagamaspRhaiSyA / / 14 / / ye tu svabhAvAnnigadanti muktiM tatrApyasAveva nivedito'rthaH / svasyAtmano bhAva ihAptiruktA tadAtmalAbhAnnanu siddhilakSmIH // 15 // evaM samastairapi muktimicchubhi muktiH sameSyA niyatAtmavodhAt / 4 samabhAvAt / 5 amAptatAdRglAbhAt / 6 sakaladravyadarzanAt / 7 mukteH / 8 jJAna / 9 bhU prAptAvityasya bhAvaH prAptirityarthaH svasyAmano bhAvaH prAptiH yAthAtathyenAtmano'vavodhenAtmalAbha ityarthaH /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 135 ) asyA nimittaM nahi kiJcidasmAdanyanyagAdi praguNaiyeducyate // 16 // yAvatkaSAyAnviSayAniSevate saMsAra evaiSa nigadya AtmA / etaddimukto'jani yAvadAtmAvabodhayugmokSa itIhito'yam // 17 // jJAnaM tathA darzanakaM caritramAtmaiSa vAcyo na hi kiJcidasmAt / bhinnaM yadetanmaya eva dehameSa zritastiSThati karmaniSThaH // 18 // AtmAnamAtmaiSa yadA'bhivetti mohakSayAdAtmani cAtmazakyau / tadeva tasyoditamAtmaviniAnaM ca dRSTizcaraNaM tathAptaH // 19 // AtmAvabodhena nivAryamAtmA'jJAnodbhavaM duHkhamanantakAlikam / anekakaSTAcaraNairapIdaM vinAtmabodhAdanivAryamasti yat // 20 // 10 mukteH / 11 vaktavyaH / 12 karma (kapAyavipaya ?)113 AtmA / 14 yuktaH / 15 strajJAnavalena / 15 AtmanaH / 17 dazanaM / 18 arhadbhiH prmprnyyvdvcaavishissttH|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) cidrUpa AtmAyamadhiSThitastanuM karmA'nubhAvAdasakau shriirii| dhyAnAminirdagdhasamastakarmA syAcchuddha AtmA tu tadA niraJjanaH // 21 // ItIyatA siddhamidaM vidanto yadAtmabodhAnna paro'sti siddhaye / hetustato'traiva yatadhvamadhvani yenAtmanaH sthAnamaho mahodaye // 22 // munIza sAdhUdita eSa muktemArgo jinendraagmyuktisiddhH| utsarganotsargahaThAbhimuktaH zreyaHzriye kevalarAjayogAt // 23 // paraM hi yaH sarvamatAnuyAyI mArgo'sti muktedatamAtmadRSTyai / adhyAtmavidyAdhigamaikahetuH sa me nivedyaH saralaH zrama vinA // 24 // aho tvadIyA khallu sUkSmadRSTi19 prabhAvAt / 20 pravandhena / 21 bho jAnantaH bho paNDitA ityarthaH / 22 mokSe / 23 utsargApavAdalakSaNaikAntakarttavyatArUpahaTha rahitaH syAdvAdAdhizrita ityarthaH / 24 mokSa / 25 darzana / 26 jJAnAya /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) yanmakSu muktyarthamayaM vicAraH / citte samutpanna iyAnidAnI manye tadA te'tra manosti muktyai // 25 // AkarNaya tvaM mayakA nigadyamAnaM munemuktipathaM samartham / siddhAntavedAntarahasyabhUtaM gurUpadezAdAdhigamya kiJcit // 26 // mukti samicchumanujaH purastAt karotu citte sa vicArametat / AtmAhyayaM yogibhireSa zuddho buddhazca muktazca niraJjanazca // 27 // ityucyate tarhi tu kena baddho muktastvayaM baddhayata epa kasmAt / jJAtaM bhrameNeti yamUcurAyAH karmeti "moheti bhrametyavidyA // 28 // karteti mAyeti guNeti daivaM 27 jJAtvA / 28 mohetyAdAvitinaiva vibhaktyarthasyoktatvAnna vibhaktiryathA "zrIrAmeti janArdaneti jagatAM nAthoMte nArAyaNetyAnandeti dayAvareti kamalAkAntati kRSNeti vA / zrImannAmamahAmatAdhilaharIkallolamagnaM muhumuhyantaM gala dazrunetramavazaM mAM nAtha nityaM kuru 1" iti zrIbhagavataH kaveruktiH padyAvalyAM tathAtrApi /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) mithyeti cAjJAnamitItizabdaiH / sadyogino'nnigadanti tajjJA bhramaM naiva nibaddha AtmA / / 29 / / // vizeSakam // *mo'tra mithyAnijakalpanotthito 29 zabdAn / 30 bhramotreti mithyA asatyA yA nijakalpanA svamAnasikavikArastata utthita utpanno ya evaMvidho yo bhramo mithyAjJAnamanAtmIyavastunyAtmIyavastvavagamaH strIputramitramAtApitRdravyazarIrAdisahavarttivastuSu ananugAmitvenAsvIyatvAnmamedamiti mithyAjJAnaM bhramaH tena saMsAre zarIre ca manoramavastuSu raktamanonivarttanaM saMsAre zarIre ca varttamAne durvastuni duSTamanonivRttiriti vItarAgatvena raktadviSTamanastvanApAdanaM samyagjJAnaM tadviparItaM jJAnaM mithyAjJAnaM sa eva bhramaH atasmiMstadraho bhramaH yathA zukragrahaNArthaM vRkSopari cakraM sthApayanti taccakrakarNikAyAM ca kAravellakaM sthApayanti tatra ca mamedaM bhakSyamiti mithyAjJAnena bhrameNa zukra Agatya tiSThati tasya sthAnatastaccakraM svayameva ca bhramati tadbhramaNAttatrasthaH zukaH kenApyagRhIto'pi bhrabhAnmanyate yadahaM kenApi gRhIto vA pAze nipAtitaH tatazcakreNa saha svayamapi bhrAmyantaccakraM svaSTamivAgRhya svamavaddhamapivaddhaM manyamAnaH cUcUtkArAna karoti tadvelAyAmazaGkito yadi uDDIya yAti tadA muktaH syAt anyathA bhrameNAvapi tadvAhakeNa gRhItvA badhyate ityevaM nalinIzuko yathA bhrameNaivaM badhyate punarmarkaTako'pyAtmAnaM bhrameNaiva vandhayati / yathA markaTagrAhakAH caNakabhRtapAtraM sthApayanti tatrAhArArthI markaTo karaM kSipvA caNakamuSTiM baddhA tAdRzamevakaraM karSati tadA tu samuSTiH karo na nirgacchati naMdA'yaM jAnAti ahamantarA kenacid vaddhaH tadA'vaddhapi svavaddha
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 139 ) yenaiva baddho nalinIzuko ythaa| baddhaH punarmarkaTako'pi tahat tathaiSa AtmA bhramato nibaddhaH // 30 // bhrame tu mukte manasaH sakAzAdAtmaiSa mukto bhavatIti siddham / asmiMstu mukte hi bhavedabhedastadAtmanaH zrIparamAtmanazca // 31 // yadAnayorvIkSata ekabhAvaM miti manyamAnaH cIcItkArAnkurvan tadvandhakena sa vadhyate yadi tadA svabaddhAM muSTiM choTayitvA yAti tadA'vaddho bhavati paramayamapi svakIyamithyAbhramAt svaM bandhayati / evamayamAtmApi asvIye vastuni mamedamiti svabuddhiM kurvANaH karmabhirvadhyate yadA tu zarIrAdike vastani anAtmIyatAmAcarati arakto'dviSTazca tiSThati tadA saMsArastho'pi mukto bhavati yadA tvayamAtmA muktastadAntarAtmanaH pAramAtmyaM prAduHNyAta yata ucyate / vahirAtmAntarAtmAparAtmAbhedAdAtmA trividhaH tatra yAvatA heyopAdeyavicAravaikalyAt kevalendriyaviSayAsakto bhavettadA vahirAtmA heyopAdeyajJAnavAn viSayasukhaparAGmukho bhavAntarvartivasturaktadviSTamanonivRttimAn virakto'ntarAtmA ayameva yadA siddhaphevalAtmajJAnastadAparAtmetyucyate tadAtmaparamAtmanona bhedavAn bhavati yadA tu yogI AtmAnamAtmanAtmani paramAtmabhUtaM pazyati tadA yogI AtmajJAnI ucyate sa hi kevalajJAnIti paryAyAntaraM labhate tatazcAyaM karmamuktaH kriyAmuktaH bhrAntimuktazca syAta iti yogismaacaarH| atha kAvyadvayenoktAmevAvasthA dradayati yadA tvayamityAdi /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140) yogI tadAtmAvagamI nigadyate / sa kevalajJAnamayo munIzvaraH karmakiyAbhrAntivimukta uktaH // 32 // yadA tvayaM mukta iti prasiddhastadAhi sarvatra mmtvmuktH| ghanaM hi kiM saipa manaHzarIrasukhAsukhajJAnavimarzazUnyaH // 33 // na puNyapApe bhavato'sya muktito mama kriyeyaM mama caipa kaalH| saGgI mamo'yaM sukRtaM mamedamityAdyamidAnmanaso vinirjayAt // 34 // sa tAvatehAsti zarIradhArI sUkSmakriyAto'pi na niSkriyo yat / yAvadyadA sUkSmakriyApi naSTA muktastadA siddhayati siddhatApteH // 35 // vidan vimarzaH kriyatAmayaM kriyAvanto'thavA niSkriyakAzca siddhAH cenniSkriyA jJAnajadarzanotthakriyA'kriyeSveSu kathe na sidhyet // 36 // satyaM mune jJAnajadarzanodbhavA 31 vicAra / 32 sahAyaH / 33 prApteH / 34 siddheSu / /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 141 ) saiSA kriyA siddhigateSu nAsti / kathaM yataH saiSu yadA tu loke kaivalyalabdhiH samabhUttadAnIm // 37 // kiye ime yugapatsamAstAM ye jJeyadRzye iha te abhUtAM / tato nRjAta kila satkriyatvamabhUttu siddhau khalu niSkriyatvam // 38 // evaM tu niSkriyatA prasiddhA siddheSu siddhAstyavadhAraNena / sarvasya caitasya manonirodho hetustato'traiva ramadhvamadhvani // 39 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre suracandramanaH sthirIkAre AstikanAstikAnAM dvayeSAmapi paramparayA manonirviSayatApAdanena ca muktimApaNakAraNoktilezo viMzo'dhikAraH || 35 kevalajJAna / 36 punaratra nodako nodayannAha, pUjyAH siddhA api sakriyA bhavanti, kathaM, yata ucyate, siddhA jAnanti pazyanti ca tarhi jJAnakriyAM ca darzanakriyAM ca kurvantIti jJAnadarzana kriyAyAH sadbhAvAta kathaM niSkriyatvamiti niSkriyAH siddhA iti na ghaTate / naivaM yadaivAtra manuSyabhave siddhasya kevalajJAnamabhUttadaiva yajjJAtavyaM yacca draSTavyamAsIttadaivAbhUt siddhatvAvasthAyAM navaM kimapi na jAnAti na pavyati sarvA - tItAnAgatavartamAnabhAvAnAM kevalalAbhasamaye evaM jJAnAdarzanAcceti sarvaM samyaktayA dhyeyam /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 142 ) ||ath ekviNsho'dhikaarH|| reir winne- . amuM vicAraM munayaH purAtanA grantheSu jagranthuratIva vistRtam / paraM na tatra drutamalpamedhasA*maidaMyugInAnAM matiH prasAriNI // 1 // mayA parapreraNapAravazyAdajAnatApIti vidhRtya dhRSTatAm / praznA vyatAyanta kiyanta ete pareNa pRSTAH paThitottarottarAH // 2 // zaivena kenApi ca jIvakarmaNI Azritya pRcchAH prasabhAdimAH kRtaaH| mAbhUjjinAdhIzamatAvaheletyavetya makSuttaritaM mayaivam // 3 // yathA yathA tena hRdutthatarkamAzritya pRcchAH sahasA kriyanta / tathA taduktaM purato nidhAya mayA vyatAryuttaramAItena // 4 // mayA vidaM kevalalaukikoktiprasiddhamAdhIyata pRSThazAsanam / . * maidaMyugInA na ?
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (143) purANazAstrAhitabuddhayastu purAtanI yuktimihAdriyantAm // 5 // paraM vicAretra na gocaro me prAyeNa muhyanti manISiNo'pi / amuM vinA kevalinaM na vaktuM vyaktopi zaktaH sakalazrutekSI // 6 // atastu vaiyAtyamidaM madIyamudIkSya dartana haso vidheyH| bAlo'pi pRSTho nigadepramANaM vArbhujAbhyAM svadhiyA na kiM vA // 7 // yavedamevAtmadhiyAM samastu zAstraM yataH zAsanamastyathAsmAt / yaduktipratyuktiniyuktiyuktaM tahAbhiyuktAH praNayanti zAstram // 8 // yadAsti pUrveSvakhilopi varNAnuyoga etannyagadanvidAMvarAH / iyaM tadA varNaparamparApi tatrAsti tacchAstramidaM bhavatvapi // 9 // AnandanAyAstikanAstikAnAM mamodyamo'yaM saphalo'stu sarvaH /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144 ) AyeSu cAstikyaguNaprasAraNAdantyeSu nAstikyaguNApasAraNAt // 10 // ciraM vicAraM paricinvatA'mu yannyUnamanyUnamavAdi vaadtH| kadAgrahAdA bhramasambhramAbhyAM tanme mRSA duSkRtamastu vastutaH // 11 // mayA jinAdhIzavacassu tanvatA zraddhAnamevaM ya upArji sjjnaaH| dharmastadetena nirastakarmA nirmAtazamo'stu janaH smstH|| 12 // varatarakharataragaNadharayugavarajinarAjasUrisAmrAjye / tatpaTTAcAryazrIjinasAgarasUriSu mahatsu // 13 // amarasarasi varanagare zrIzItalanAthalabdhasAnnidhyAt / grantho'granthi samarthaH suvide'yaM sUracandreNa // 14 // yugmam // 37 AstikeSu / 38 nAstikeSu / 39 mithyA / 40 tttvtH| 41 gata / 42 siddh|
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (145 ) zrImatkharataravaragaNasuragirisurazAkhisannibhaH samabhUt / jinabhadrasUrirAjo 'samaH prakANDo'bhavattatra // 15 // zrImerusundaraguruH pAThakamukhyastato babhUvAtha / tatra mahIyaHzAkhAprAyaH zrIkSAntimandirakaH // 16 // tArkikaRSabhA abhavan harSapriyapAThakAH prtiltaamaaH| tasyAM samabhUvanniha surabhitatarumaJjarItulyAH // 17 // cAritrodayavAcakanAmAnasteSvabhuH phlsmaanaaH| zrIvIrakalazasagurukho gItArthAH paramasaMvimAH // 18 // 43 bRhat / 44 prtishaakhaamaaH|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) tebhyo vayaM bhavAmo bIjAbhAstatra sUracandro'haM / gaNipadmavallabhapaDadvitIko gurubhrAtA // 19 // asmatta hIrasAra pramukhA aGkurakaraNaiyaH santi / te'pi phalantu phalaughaiH suziSya rUpaiH pramApaTubhiH // 20 // nAsuko vAcakasUracandranAmnA rasajJAphalamityamicchatA / grantho'bhito'granthi mayA svakIyA - nyadIyacetaH sthiratopasampade / / 21 / / evaM yathAzemuSi jainatattvasAro mayA'smAri manaH prasattyai / utsUtramAsUtritamatra kiJcid yattaddizodhyaM suvizuddhadhIbhiH // 22 // 45 samAH /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 147 ) varSe nandaturaGgacandirakalAmAne'zvayukpUrNimA jJe yoge vijaye'hametamamalaM pUrNa vyadhAmAdarAt granthaM vAcakasUracandravibudhaH praznottarAlaGkRtaM sAhAyyAdarapadmavallabhagaNerarhatprasAdazriyai // 23 // iti jainatattvasAre jIvakarmavicAre saracandramanaHsthirIkAre granthagrathanotpannapuNyajanatAsamarpaNasvIyagacchagacchanAyakasampradAyagurunAmasvakIyagurubhrAtrAdinAmakIrtanoktileza ekaviMzo'dhikAraH sampUrNaH / // tatsampUrNe ca paripUrNo'yaM jainatattvasAro granthaH / 46 (1679) / 47 budhe / 48 padaikadeze padasamudAyopacArAt iti sUraiti sUranADI-sUryanADItyarthaH candraiti candranADItyarthaH manaiti suSumNAnADIsUcanaM yadantargataM manaH sthirIsyAt / tathA ca htthprdiipikaa| mArute madhyasaJcAra manaHsthairya prajAyate iti / tato manaHsthirIkAra iti suSumNocyate / AsAM nADInAM sthirIkAro yasminnityekasvirIkArazabdAlApAyatheSTArthamAptiH pakSe grandhakartRnAmasUcanamiti dhyeyam / /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka. (mUlanu.) pRSTha. 1 liTi. 11 war or m 11 3 21 azuddha. nidoSam lAbhAptayA / baMgaNA cchannAnIva svayamA saguNatva kartRtva pAramayoM prairya tAzA buddhi dukha nirdoSa lAmatayA vargaNA channAnIva svayamUhyam / saguNatvaM katvaM pAramAryo prerya tAdRzI buddhi 159 21 5 u rwwr 1 MMMM duHkha RSi suta 7 7 13 18. 22 kRtyak pAravazAt dAyati pazyatotra samAdhIzca Rpi bhUta Rtyaka pAravazyAt dAyatiH pazyatAtra samAdhIMzca kathaM 12 13 11 11 kaMtha m 14 22 mallo
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 15 16 w v o 16 18 22 23 24 25 25 25 26 26 27 27 27 28 31 32 32 WW 7 32 33 15 19 21 21 10 7 9 6 6 WO 12 20 12 6 16 ww 20 MY 13 18 1 14 19 18 14 22 7 taM taM vasI kAlaizva na te tena tyayameva ( 2 ) na rUpa suSTuduSTu prayokta tmano teSa pRSThe mutpana paspi na tu bhAvAnA petI saMnta ca sura haptyAM mAgi saMsAra guNo na miryati yAthAthyaM yati taM taM zravasI kAlaizca nasA ta na te tyayameva narUpa suSThuduSThu prayok tmAno teSu pRSTe mutpanna paripa nanu bhAvanA spaitI " santaM na sUra hatyA: magi saMsArA guNena miyati yAthArthya - yani
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sRSTiM 34 35 36 20 14 21 dadyamI ghadamI ' 21 parahmanAmani tasya vitAritaH sthireka tyaneka tadA parabrahmanAnna:tastasya . nivAritaH sthiraika tyeka stadA 18 darza rupA rUpA yadI yadi yo sAgasA sAgasa pRSTha 46 48 20 .14 tvadukta yathaivaM FFFFFEEEEEEEE Ans : yanmu sidvA svaduktaH yathaiva yanmu siddhA lIyate utpannA 50 17 51... 13 57 20 624 NIyate. utanA khaNDa 65 paNDa / samIra karambha sa samIra
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. sindhurA ye . manu 77 11 1 4 dUdvata sindhurAye eNyaH natu tatrIya vetya tato bhojya mUkha sidvaiH tRtIya betya hi tato 77 77 72 79 22. varaca siddhaH noi se na padana tena pade ma naiSA stadatha stadartha ___ suSTu .. parokSa yenA parokti ye'nA suracandramanaH dhi .. svako vodhyo yasa tAH svA saraNa sUracandramanaHsthi sako bodhyo yasa ___.1 1005 100 .20 101 ..20. saraNaM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 104 104 104 104 106 107 114 114 118 119 119 120 o o 120 9 0 120 9.2 123 119 17 VVVM L mr 11 1 -? 130 6 131 11 no 7 11 17 CAR ' 21 mata 121 18 thA parA maNi mantra ca o or 1 124 126 129 129 17 129 19 20 20 only 1 d 12 siddha na nuyA cettannavaraM 94 tattvaM sAlambane dhAra spRhA maNi tvanA ( . 5 ) tA marU kAze deza: taiH yanmu rApya mahA asthA tathA siMdhya nanu yA cettanna varaM tattva saoNlambane dvAra SspRhA maNI stvanA tAM marud kAro deza staiH matatayA thAparA maNI matra ca yat yanmU rapya mAhA aspa tadA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 132 17 144 145 99 w 17 133 16 137 5 137 138 138 138 142 143 143 13 19 24 20 9 11 3 16 pAM jAta (.6 . ) kutarAvi murmu ment stva bhrAmyanta saMvakaraM pRSTha pRSTho cAtma SH sagu pa 1 SAmu jJAta kuta Avi mune mu mevam stvA bhrAmyaMsta meva karaM pRSTa pRSTo vAlpa 'muM sugu
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainatattvasAra. ( anuvAda.) pahelo adhikAra, ' siddhAMta jeno saMzuddha (doSarahita ) che ane jJAnAdi atizayo vaDe je dIpta che evA satya paramezvara zrIvardhamAnasvAmIne praNipAta karIne sva-(Atma ) jJAnArthe kiMcit vicAra darzAe~chu. AtmA kevo cha ? AtmA nitya, vibhu, cetanAvAn ane arUpI che. nitya, dravya tarIke che; paNa paryAyanI apekSAe, deva manuSya nAraka athavA tiryaca gatimAM pariNAma ( avasthA ) badalAyA kareche mATe, anitya paNa che. vibhu eTale vyApaka athavA sarvatra vyApavAnI sattA sahita che paNa sAmAnyataH svazarIramAM ja vyApI raheche. cetanA eTale sAmAnya vizeSa upayoga, te AvaraNo-( guNane AcchAdana karanArAM karmoM) nA kSayAdinA pramANamAM hoyache. arUpI eTale rUpa athavA AkAraAkRti ke mUrti rahita che. karmo, kevA che ? karmo jaDa, rUpI ane pudgala che. jaDa eTale cetanA rahita che. rUpI eTale rUpa sahita che paNa atisUkSmatAne lIdhe te carmacakSayI joi zakAtA nathI. pudgala eTale puraNa (purAvavAnA athavA bharAvavAnA) ane galana ( kharI javAnA ) svabhAvavAlAM che,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) jIvo anaMta che. temanA ve bheda che. karmo rahita te siddha ane karmo sahita te saMsArI. saMsArI jIvonI bhinna bhinna jAtiyo ane *yoniyo che. je jIvo pRthvI, pANI (ap ), agni (tejas), vAyu ane vanaspati rUpI kAyA-(zarIra)mAM vatache, te mAtra sparzana indriyano viSaya grahI zakeche tethI te ekendriya jAtinA che. kRmi Adine sparzananI sAthe rasana indriya ( jihvA ) paNa hoyache tethI te dIndriya jAtinA che. jemane upalI venI sAthe trIjI ghrANa indriya (nAka) hoyache te kIDI pramukha trIndriya jAtimAM che. cothI darzana indriya ( AMkha) jemane vadhAremAM hoyache te bhramarAdi caturindriya che. jemane pAMcamI zravaNa indriya (kAna) sahita upalI cAra indriyo hoyache te deva, manuSya, nAraka ane pazu pakSI matsya sarpa nakula vagere tiryaMca paMcendriya jAtinA che. vanaspati rUpe vartatA jIvomAM be prakAra che. phala, chAla, kATha, mUla, patra ane vIja rUpI je vanaspatinA eka eka zarIramA eka jIva hoyache te pratyeka vanaspati-che. jemanAM zira, sAMdhA ane gAMTho gupta hoyache athavA jemanA- sarakhA bhAga thai zakeche athavA je taMtu rahita hoyache athavA je chedAyA chatAM ugeche evI, kAMdA, aMkurA, Adu, haLadara, gAjarAM, gaLo, kumArapAluM ityAdi je vanaspatinI eka eka kAyA-(zarIra )mAM anaMta jIvo hoyache. te *je jIvonAM utpattisthAna utpattisamaye samAna sparza, rasa, gaMdha ne varNavALAM hoya temanI eka jAtinI yoni kahelI che ane e rIte sarva jIvonI maLI corAzI lA jIvayoni kahevAya che.-jainamata. ____pRthvI (mRttikA) vageremAM caitanya hovAnuM vijJAna-(science) nI zodhothI siddha thayuMche.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) anaMtakAya athavA sAdhAraNa vanaspati che. emane nigoda evI paNa saMjJA che. pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, vAyukAya ane nigoda(sAdhA raNa vanaspatikAya ) e darekanA sUkSma ane vAdara ( sthUla ) evA be bheda che. temAM je sUkSma che te sarva lokAkAzamAM vyApI rahelA che paNa carmacakSuthI joi zakAtA nathI. bAdara pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya ane vAyukAyanA asaMkhya zarIronuM ane bAdara nigodanA anaMta zarIronuM bheguM piMDana carmacakSuthI joi zakAyache. paNa pratyeka vanaspatinA eka, be Adi saMkhyAta athavA asaMkhyAta zarIronuM piMDa najare paDI zakeche. kevalajJAnI sarva jIvone joi zakeche. jIvo karatAM karmoM anaMta guNAM che. te sarva lokAkAzamAM vyApIne rahelAM che. vadhAre zuM ? jIvanA eka eka pradezamAM zubhAzubha karmanI anaMtI vargaNAo ( samUho) rahelI che, je sarvajJathI joi zakAyache. jema khANamA ratna survaNa ityAdi mRttikAthI vyApta ( AcchAdita ) hoyache tema saMsArI jIvo sarva lokAkAzamAM niraMtara rahelA karmothI AvRta ( AcchAdita ) hoyache. bhinna jAti-( svabhAva athavA sattA) vALAM karmono ane AtmAno yoga kevI rIte thayo ? * jevI rIte khANamAM paththara-(mRttikA ?) no ane temA rahelA sonAno tathA araNinA lAkaDAno ane temAM rahelA agnino yoga * niraMjana, nirAkAra, nirguNa ane niSkriya jagatnA kartA paramezvaramA saguNAtva aMtIna che eTaleke kAno ane tenA ssvaadi| guNono saMbaMdha anAdisiddha che. kartRvAdI.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdi saMsiddha che, dudhano ane temA rahelA ghIno yoga samakAle (ekIvakhate ) thayelo hoyache, sUryakAnta maNino ane temAM rahelA' agnino tathA candrakAnta maNino ane temA rahelA amRtano yoga sAthe utpanna thayelo hoyache, tevIna rIte karmono ane AtmAno yoga kevalajJAnIoe anAdi saMsiddha kayoche.. ____ *jema tathAprakAranI sAmagrInA yoge sonu paththara-( mRttikA ?)' mAMthI jUduM par3I zake che tema AtmA paNa karmonI sAthe teno anAdi saMbaMdha chatAM karmothI bhinna ( mukta ) thai zake che. . *jema pahelu sonuM ane pachI paththara athavA pahelo paththara - bhane pachI sonu ityAdi bhakArano bheda kadI kahI zakAto nathI sema . jIva pahelo ane pachI karma athavA pahelAM karma ane pachI jIva evo bheda ghaTI zakato nathI. vaneno samasamaye-ja thayelo anAdi saMsiddha saMbaMdha che.-paryAyakAra, . .
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( pRSTha 4 paryAyakAranA kathana upara TippaNI.) jIvanI sAthe karmano pravAhathI anAdi saMbaMdha che. tema jo mAna__ vAmAM na Ave to moTAM dUSaNo Aveche, te A pramANe: 1. jo jIva pahelo ane karmanI utpatti jIvamA pachI thai ema mAnavAmAM Ave to karmarahita AtmA nirmala siddha thAya, nirmala AtmA saMsAramA ( zarIradhArI) utsanna thai zake nahi, nahi karelA karmanA phaLane bhogavavAnuM hoya nahi, vinA kare karma, phaLa bhogavavAmA Ave to siddhane paNa karmaThe phaLa bhogavag paDe ane kRta-(karelA) no nAza tathA akRta-(nahi karelA ) nuM Agamana ityAdi dUpaNa lAge. 2. jo karma pahelo utpanna thayAM ane jIva pachI thayo ema mAne to te ghaTatuM nathI. kemake jema mATImAthI ghaDo thAyache tema jemAMthI jIva utpanna thai zake evA upAdAna kAraNa vinA jIva utpanna thai zake nahi, jIve je karma karyAM na hoya tenuM phala tene hoya nahi, jIva (kartA ) vinA karma utpanna thai zake nahi, ityAdi. 3. jo jIva ane karma ekaja vakhate utpanna thayAM ema mAne to te paNa asat che. kemake je vastu sAthe utpanna thAya temAM kA ane karma evo bheda hoya nahi, jIve je karma karyu na hoya tenuM phala jIvane hoya nahi, jemAMthI jIva ane karma utpanna thai zake evAM upAdAna kAraNa vinA jIva ane karma potAnI meLeja utpanna dhai zake nahi, ityAdi. 4. jo jIva saccidAnaMdarUpa ekalo che ane karma cha ja nahi evo pakSa svIkAre to tethI jagatnI vicitratA siddha thAya nahi. / 5. jo jIva ane karma kaMi ja che nahi evaM mAnavU thAya to te paNa mithyA che. kemake jo jIvaja nathI to e jJAna kone thayaM ke kaMija che nahi. ___ eTalAvAste jIva ane karnano saMyogasaMbaMdha pravAhadhI anAdi che eja mAnavU yuktidhI siddha che.-ajJAnatimirabhAskara,
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) bIjo adhikAra. . . . wheeroen . . . . . ___ . jIva ane karma anAdi che. jIva ane karmano saMyoga anAdisiddha che. jIva keTalAMka junAM karmone khapAveche ane yathAyoga prApta-thayelA.. athavA jevAM prApta thayAM tevAM puraHsthita, zubhAzubha navAM karmone; grahaNa kareche. karmo jaDache tethI te potAnI maLe Azraya levAne samartha- nathI. AtmA buddha (cetanAyukta ) che tethI te mukhane icchato zubha karmone , jANatA chatAM grahaNa kare paNa duHkhano dveSI chatAM azubha karmone jANatAra chatAM potAnI meLe ja- kema grahaNa kare ? kayo vidvAn svatantra chatAM azubha vastune jANIne le. ? (je kALe je thavAnuM hoya te ) kALa, (jIvano karma grahaNa karavAno) svabhAva, niyati ( bhavitavyatA athavA je bhAvibhAva hoya te avazya thAyache ), pUrvakRta ( jIve pUrve karelAM karma ) ane' puruSakAra ( jIvano udyama ) e sukhaduHkhanA pAMca hetu-(paMca samavAya ) nI preraNAthI jIva jANatA chatAM jema zubha karmone grahaNa kareche tema azubha karmone paNa grahaNa kareche. dAkhalA tarIke, koi dhanavAn svatantra ane modakAdi svAdiSTa vastu tathA khalane jANatA chatAM bhAvibhAvathI prerAine khala khAyache. koi musAphara iSTa sthAnake javAno vIjA mArga nahi hoya to tyAM jaladI pahoMcavAnI icchAyI zubhAzubha sthAnako ullaMghana kareche. cora, parastrIgAmI, vyApArI, matadhArI ane brAhmaNoM tevA prakAranA bhAvibhAvane lIdhe jANatA chatAM zubhAzubha kRtyo kareche. bhikSuka, baMdIjana ( bhATacAraNa) ane RSi ( tattvajJAnI yogI) bhinAne snigdha (ghRtAdi snehayI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) yukta ) athavA rUkSa ( lukhI) jANIne jevI maLI tevI khAyache. yuddhamAM gayelo zUro gherAi jatAM zatrune ane azatrune jANatA chatAM haNe che. rogI, nija roganI zAntine icchatA chatAM ane apathyathI bhaviSyamA potAne thanAruM kaSTa pote jANatA chatAM rogadhI paravaza thai~ne ( kaMTALIne ), apathyanuM sevana kareche. tevIja rIte jIva paNa jANavA chatAM zubhAzubha karmone avazya grahaNa kareche. V jIvano jJAna vinA paNa karmo grahaNa karavAno svabhAva che. dAkhalA tarIke, lohacuMbaka saMyojakothI najIkamAM mukAyelA sAra athavA asAra - lohane vacamAM kaM vyavadhAna ( AMtaroM ) na hoyato grahaNa kareMche, tevIja rIte jIva paNa kALAdithI merAine samIpamA rahelA zubhAzubha karmone vagara vicAre ( ajANapaNe ) grahaNa kareche.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) trauMjo adhikAra jIva pote arUpI chatAM te indriyoM ane hastAdinI madada vinA karmone senAvaDe grahaNa kareMche ? koineM kaMi vastu grahaNa karavI hoyache tyAre te prathama te vastu nirIkSaNa karIne pachIthI hastAdivaDe tene lecha: AtmA pote tevo nathI tema chatAM te karmoMne grahaNa kareMge e~ kathana ke ghaMTe? ___ *-AtmA potAnI-zaktithI ane svabhAvAdithI indriyAdinI madada vinA paNa bhaviSyat kAlamAM bhogavavA' yogya karmone grahaNa karechejuvo.. - auSadhIthI. siddha karelA. pArAnI guTikA hastendriyAdi rahita chatAM dudha vigerenuM pAna karAveche, ' sIsAne tathA-- pANIne zoSI. lecha,. zabdavedha karavAnuM vala Apeche tathA zukranI vRddhi kareche. jo pAro cakSurAdi. indriyo rahita chatAM: ATalaM karI zake to AtmA jenI zakti acintya che te zuM zuM na kare ? vanaspatiyo paNa hastAdi vinA AhAra. grahaNa kareche, nALiyara pramukhanA mULamAM pANI siMcavAthI tenA phaLamAM te pANI- pahoMcyAnu pratyakSataH dekhIyache: eTaluja nahi paNa prAyaH sarva vastu potAnI meLe pANInuM grahaNa karIne AI thAyache. jo ___* jagatkartA Izvara nirindriya nirAkAra chatAM potAnI anaMtazaktithI bhaktone juveche, japAdi sAMbhaLeche, pUjAdino svIkAra kareche. ane' hasta vinA pAparnu haraNa karI uddhAra kareche.--kartRvAdI. '- atizaya zaMgAravALI strInA avalokanathI pAro kuvAmAMthI uchAmemArI uco Aveche.-lokokti.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) ema kahavAmAM Ave ke eto pANInI zakti che je vIjI vastuomAM bhedana karIne dAkhala thAyache, to temAM vyabhicAra (vAdha ) Aveche. mudgazilA (magariyo pASANa) ane koraDu kaNa (gAMgaDa dANA) phadI paNa pANIthI bhedAtA nathI. eto jene je vastu , grahaNa karavA yogya hoya te te ja vastune grahaNa kare. lohacumbakano, svabhAva che ke te loha sivAyanI dhAtuone par3I mUkIne loharnu ja grahaNa kare. tevIja rIte jIva paNa jevU jevu bhaviSyat kAlamAM banavAna hoya tevI preraNAne vaza thaine karmapudgalanuM grahaNa kareche. jema koi sUtelo mANasa je vakhate svapna joine manathIja aneka prakAranI kriyAo kareche te vakhate tenI pAMca jJAnendriyo ( sparzanAdiH) ane pAMca karmendriyo ( karapAdAdi ) emarnu vaLa pravartanuM nathI, tema AtmA paNa indriyAdinI madada vinA karmonuM grahaNa kareche. zuM tyAre e svapnabhrama che ? nA, ebu mAnavAnuM nathI. kemake svapnanuM paNa vakhate bahu moTuM phaLa hoyache. svapna jonArane jema svapna smareche tema jIvane kamagrahaNa karyAnuM smaratuM nathI ema paNa kahevU yogya nathI. kAraNa ke jema joyelaM svapna prAyaH yAda AvatuM nathI tema grahaNa karelaM karma paNa'prAyaH yAda AvatuM nathI; paNa jema koine jevU svapna joDe hoya tevU ja sAMbhareche tema karelAM karma paNa koine jJAnavizeSathI sAMbhareche. jema koi uttama puruSane svapna yathArtha phaLa Apache. tema karma paNa jIvane saphala thAyache. jema koine svapna vyartha (nipphala) thAyache tema kevalajJAnAne karma paNa tatkSaNa nAza pAmavAthI phalarahita thAyache. have utpattikALayI mAMDIne avasAna ( aMta) sudhI, AtmA zuM zuM kareche te paNa svastha citte abhyantaramA vicArI juvo. garbhanI aMdara zukra ane raja madhye rahI yathocita AhAra karI indriya vaLa
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) vinA potAnI meLe utAvaLe sarva prakAre sarva dhAtuone nipajAveche. garbhathI bahAra nikaLyA ( janma lIdhA) pachI paNa jevo maLyo tevo AhAra zarIranI aMdara grahaNa karIne tenA vipAkathI thatA pariNAmavaDe potAnI meLe dhAtvAdinA saMpAdana pUrvaka puSTi kareche. temaja romamArga AhAra lei khalane paDyo mUkI rasono Azraya leche ane tenA maLano vAraMvAra baLathI tyAga kareche. satva raja ane tama e traNa guNone dhAraNa karato sadjJAna, vijJAna, krodha, mAna, mAyA, lobha, kAma, hitAhita AcAravicAra, vidyA, roga temaja samAdhine dhAraNa kareche. e rIte AtmA zarIranI aMdara zI rIte kriyA kareche ? | dehanI aMdara tene hastAdi tathA indriyAdi hoyache ke jevaDe AhArAdi prApta karI tathApakAranuM pRthakkaraNa karache ane mudata pUrI thaye jema gharano svAmI ! jAyache tema nIkaLI jAyache ? jyAre evo pudgalathI bhinna amUrta AtmA zarIranI aMdara sthiti karIne ane zarIramAM vyApIne kriyAo kareche ane sUkSma temaja sthUla rUpI dravyone grahaNa kareche tyAre te sUkSmatama karmone kema grahaNa na kare ?* vaLI A jIva rUpa tathA hastAdi rahita chatAM AvA rUpI zarIrane AhArapAnAdika indriyonA viSayomAM tathA zubhAzubha AraMbhavALAM kAmomAM kevI rIte pravarttAveche teno. paNa vicAra karo. jo jIvanA udyama vinA indriyo ane hastapramukha aMgothIja sarva kriyAo thatI hoya to jIvarahita maDadAM karendriyAdithI kriyAo kema karatAM nathI ? AthI siddha thAyache ke zubhAzubha karma AtmAja kareche, ekalAM aMgo karatAM nathI. tyAre arUpI AtmA sUkSma evA rUpI karmone kema grahaNa na kare ? jevI rIte dhyAnI puruSa vAhyagata ___* jIva taijasa kArmaNa zarIravaDe A vadhuM kareche.-jaina siddhAnta.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) indriyonI madada vinA icchita kAryoM kareche - jihvAnI madada vinA jApa japeche, karNanI madada vinA sAMbhaLeche ane jala puSpa phala tathA dIpa e dravyo vinA sadbhAva pUjAne saphala kareche tevI rIte A jIva paNa indriyo tathA hastAdi vinA e kAlasvabhAvAdi paMca samavAyathI prerAine karmone grahaNa kareche.* jo jIvanA eka eka pradezamAM anaMta karmoM lAgelAM che to te piNDIbhUta thane dRSTI dekhAtAM kema nathI ? sUkSmatama karmo ApaNa jevA carmacakSuvALAthI joi zakAtAM nathI paNa jJAnIo mAtra potAnI divya jJAnadRSTinA udayathI temane joi zakeche. AnA upara dRSTAMta sAMbhaLo. jema koi pAtra athavA vastrAdimAM lAgelAM sugaMdhI athavA durgaMdhI vastunI gaMdhanAM pudgalo nAkathI jANI zakAyache paNa piNDIbhUta thayA chatAM nayanAdithI dekhI zakAta nathI tema jIvane lAgelAM karma paNa ApaNAthI dekhAtAM nathI. mAtra kevalajJAnI svajJAnanA prabhAve temane joi jANI zakeche. jema siddha karelA pAMrAe pAna kareluM suvarNAdi dRSTithI dekhAtuM nathI paNa jyAre koi siddha yogI puruSa tene pArAmAMthI bahAra kADheche tyAre tenI sattA ( astitva ) nizciMta thAya che tema jIvane lAgelAM karmone paNa mAtra jJAnI joi jANI zakeche, vIjo koi nahi. * brahmanuM dhyAna dharanArane indriyAdinI madada vinA brahmatvanI prApti thAya che. - brahmavAdI.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) cotho adhikAra. jIva amUrta ane karmo mUrta che. e beno saMyoga nyAyathI kevI rIte ghaTe ? bhinna vastuo AdhArAdheya bhAvane kevI rIte dhAraNa kare? * jIvanI zakti ane karmanA svabhAvane lIdhe emano saMyoga ghaTI zakache. guNano Azraya dravya che ane saMsArI jIva-dravyano guNa karma che eTale guNa (karma) guNi-(jIva)no Azraya le e nyAya che. amUrta AkAzane vicakSaNo mUrta tathA amUrta, guru tathA laghu, sarva padArthono avinAzI mahAna AdhAra mAneche. vicAra karo ke A arUpI AtmA rUpI dravyone niraMtara kevI rIte dhAraNa kareche ? mithyAtvadRSTi, bhrama, karmamatsara, kaSAya, kAma, kalA, guNa, kriyA ane viSayo emAMnuM zuM zuM zarIramA rahelo AtmA dhAraNa nathI karato? jo ema kahavAmAM Ave ke e guNo to zarIrAthi che to vicAravAna ke zarIra jIvarahita thAyache tyAre te dekhAtA kema nathI ? arthAt te guNo zarIra Azri nathI paNa jIva Azri che. vadhAre dUra zA mATe ? A dRzyamAna zarIrane adRzya AtmA kevI rIte dhAraNa karI rahyoche eno ja vicAra karo eTale arUpI AtmA ane rUpI karmoM emano saMgama kautaka utpanna nahi kare. jema kapUra, hiMga vagere sArI naratI vastunI gaMdha sthiti pramANe AkAzane Azri raheche tema karmo jIvane Azri raheche. ityAdi pratyakSa dAkhalAothI nizcita thAyache ke karmoM A. smAno Azraya leche, je bhavI ( saMsArI) kahevAyache. e rIte AsmAno ane karmano AzrayAzreya bhAva paNa siddha thayo. - * kalpAnta kALe sarva vizva nirAkAra IzvaramAM lIna thaze tyAre bhUtagaNa ane guNonI sthiti paNa temAM thaze. kartRvAdI,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . 1 (12) pAMcamo adhikAra. - parameSThi saMjJAvAlA siddhAtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIryathI dIpta che. te siddha jIvo karmone kema grahaNa karatA nathI ? jo emane sukha che to zubha karmonuM grahaNa karatAM koNa niSedheche ? siddhAtmAne karmagrahaNano ayoga che. kAraNa ke karmonU grahaNa sUkSma taijasa kArmaNa zarIravaDe thAyache, jeno siddhAtmAne abhAva che. siddhAtmAne jyotiS , cid ane AnaMdanA bhara-( samUha ) thI sadA tRpti hoyache. sukhaduHkhanI prAptinA kAraNabhUta kAlasvabhAvAdi prayojakono siddhAtmAne abhAva che. siddhAtmA niraMtara niSkriya che. athavA, siddhAtmAnuM sukha vedanIya karmanA kSayathI utpanna thayelaM anaMta che ane karmo sAnta che tethI paNa-arthAt atulya mAnane lIdhe ko siddhanA sukhanA hetu thai zake nahi. tAtparyake, siddhAtmA kamonuM grahaNa karatA nathI. jema lokamAM kSudhA ane tRSAthI mukta mutapta jIvane tRptinI kALamaryAdA hotI nathI, jitendriya tuSTa yogIne kaMDa paNa grahaNa karavAnI vAMchA hotI nathI athavA jema pUrNa pAtramA kaMi paNa mAtuM nathI tema sadA cidAnaMdAmRtathI paripUrNa siddhAtmA kiMcit karmagrahaNa karatA nathI. jema manuSyane adbhuta nRtyadarzanathI mukha thAyache tema siddhone vizvanA vartAvarUpa nATakanA prekSaNathI nitya mukha varteche. siddhone karmendriya, jJAnendriya ke zarIra kei nathI to tetro anaMta mukha kevI rIte prApta kareche ?
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) ___ lokamAM koI jvarAdithI pIDita hoya te kadAcit uMghato hoya tyAre tenAM sagAMvahAlAM te sukhamAM che, jagADazo nahi, e prakAre boleche. nidrAvasthAmAM indriyajanya sukha ke karapAdAdinI kriyA kaMi dekhAtuM nathI topaNa sUtelA mANasane sukha hovAnuM kahevAmAM Aveche tema jAgrat ( jJAnAdi upayogavALA ) siddhomAM sadA sukha hoyache. athavA, je yogI AtmajJAnAmRtanuM pAna karato potAne sukhI mAneche tevA koI saMtuSTithI puSTa ane jitendriya munine bIjo mANasa pUche ke, ' Apane kema che ? ' tyAre te 'sukhI' evo javAba Apeche. te kSaNe tene koi uttama vastuno sparza, bhojanano yoga, gaMdhagraha, darzana ke zravaNa temaja pANipAdAdinI kriyA kaMDa hotuM nathI topaNa te saMtoSI mahAtmA 'hu~ sukhI chu' ema vAraMvAra kaheche. tenuM jJAnasukha teja jANeche. jJAnahIna tenuM kathana karavAne samartha nathI. eja pramANe siddhomAM indriyonA viSayo ane kriyAo vinA anaMta sukha che. temanA sukhabharane teoja jANeche. jJAnI te kaDevAne samartha nathI kemake te nirupama che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) chaTTho adhikAra. jIvano karma grahaNa karavAno svabhAva che te mUlanA svabhAvane choDIne siddha kevI rIte thAya ? jIvano ane karmano jo ke mULano (anAdi) saMbaMdha che topaNa tathAprakAranI sAmagrI maLavAthI karma grahaNa karavAtuM choDIne jIva ziva pAmI siddha thAyache. A saMbaMdhamAM dRSTAMto sAMbhaLo. pArAno mUla svabhAva caMcala ane agnimAM asthira rahevAno ( uDI javAno) che paNa tathAprakAranI bhAvanA devAthI pAro vahnimAM sthira raheche. agnimAM dAhakatAno mUla svabhAva cha paNa tathAprakAranA prayogathImaMtrayoga athavA auSadhIvaDe bAMdhavAthI agnimAM *praveza, karanArane agnidahana karato nathI, agninuM bhakSaNa karanAra +cakorapakSIne ami potAno svabhAva badalI javAthI dahana karato nathI temaja abhraka, suvarNa, ratnakambala ane siddha pArAne agni dahana karato nathI. eve vakhate agnimAMnI mUlanI dAhakatA kyAM jAyache ? lohacumbaka pASANamAM loha grahaNa karavAno sahaja svabhAva cha paNa jyAre agnithI te mRta ( bhasmIbhUta ) thAyache athavA tenA darpa(prabhAva) ne haraNa karanArI bIjI auSadhIthI tene saMyukta karavAmA Aveche tyAre teno loha grahaNa karavAno svabhAva naSTa thAyache. teja pramANe sidomA karmayoga jato raheche. dhAnya pramukhanu vIja jyAMsudhI tenA mUla svabhAvamA vikAra thayo hoto nathI tyAMsudhI dhAnyAMkuranI utpati kareche paNa jyAre te vIja vaLI jAyache tyAre aMkurotpatti *santapurupone ane satIone agnidahana karatonathI.-lokokti. + cakorapakSI candrajyotsnAtuM pAna kareche.-viddhazAlabhaJjikA,
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) thatI nathI. tevIja rIte siddha jIvomAM karmavIja baLI javAthI navIna karmabaMdha thato nathI. vAyuno sahaja svabhAva caMcala varteche paNa jyAre pavanane pakhAlamA niruddha karavAmAM Aveche tyAre te cala svabhAva kevI rIte jato raheche ? teja rIte siddhAtmAne viSa karma grahaNa karavAno svabhAva jato raheche. A ane evAM vIjA dRSTAMtomA jema mULano svabhAva badalAi jAyache tema jIvano karma grahaNa karavAno sahaja svabhAva paNa siddhatva pAmatAM jato rahe temAMzuM vicitra che ?x ____x zukAdi muniyo AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra mUlanI saMjJAono tyAga karIne parabrahmarUpa siddha thayA che-zaivamata.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16,), sAtamo adhikAra, muktimArga ( kaLazanA nALacAnI peThe ? ) sadAkALa vaheto raheze ane saMsAra paNa bhavyazUnya thaze nahi-A vAkya paraspara viruddha vacanavilAsane lIdhe saMgatiyukta lAgatuM nathI tenu kema ? . ... bhagavAnnu e vacana asatya nathI paNa alpa. buddhivALA jIvonA cittamAM te vese nahi e svAbhAvika che. e upara eka laukika dRSTAnta che, je sAMbhaLatAMja zrotAjanonuM mana sthira thAya temache. nadIonA idamAMthI nadIpravAha nIkaLIne sadAkALa samudramaNI vaheche topaNa hudo khAlI thatAM nathI, nadIpravAha baMdha thato nathI ane samudra kadI pUrNa thato nathI. tevIja rIte saMsAramAthI nIkaLIne bhavya jIvo muktimAM jAyache topaNa saMsAra khAlI thato nathI, bhavyajIvo khUTatA nathI ane mukti bharAtI nathI. A daSTAnta ane dAntikanuM sAmya samyak prakAre avalokana karanAranI arhadvacanamAMja pratIti thaze, anyatra nahi. vIjuM paNa eka lAgu paDatuM dRSTAnta pramANanA jANakAroe sAMbhaLavA yogya che. koi buddhizALI janmathI mAMDIna maraNa paryanta traNa lokanAM sarva zAstronU, hiMduonAM cha darzana ane yavanazAstronu, Atma zaktithI paThana karato asaMkhya AyuSya nirvahana kare topaNa tenA azrAnta pAThathI tenuM hRdaya kadI zAstrAkSarothI pUrNa thAya nahi. zAstrAkSaro khUTe nahi ane zAstro khAlI thAya nahi. tevIja rIte saMsAramAthI game teTalA bhavyo muktimAM jAya topaNa mukti pUrAya nahi, bhavyo khuTe nahi ane saMsAra khAlI thAya nahi. arthAta, muktimArga antarAya vinA vahato raddeze. A dRSTAnta ane hASTantikanI bhAvanA vijoe svacittamAM cintavI levI ane evAM aneka dRSTAnto yojatrAM.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) AThamo adhikAra. parabrahmanuM svarUpa kevu che ? paropakAraparAyaNa, vItarAga, sarvajJa ane sarvadarzI Aptoe parabrahmanu nivedana A pramANe karyuche. parabrahma nirvikAra, niSkriya, nirmAya, nirmoha, nirmatsara, nirahaMkAra, niHspRha, nirapekSa, nirguNa, niraMjana, akSara, anAkRti, anaMtaka, aprameya, apratikriya, apurnabhava, mahodaya, jyotirmaya. cinmaya, AnaMdamaya, parameSThi, vibhu, zAzvata sthitiyukta, rodhavirodharahita, prabhAsahita, jagat jenuM nisevana kareche ane jenAdhyAnanA prabhAvathI bhaktonI nivRtti thAyache evA IzvararUpache. zuM parabrahma sRSTinuM kAraNa che ane yugAnte parabrahmamAMja jagata lIna thAyache ? parabrahmane sRSTi racavAnuM kaMi prayojana nathI tema temATe tene koi *meranAra paNa nathI. jo parabrahme sRSTi racI hoya to te AvI kema race? A jagat janma, maraNa, vyAdhi, kaSAya, jugAra, kAma ane durgatinI bhItithI vyAkuLa che. paraspara droha ane vipakSathI lakSita che. vAgha, hAthI, sApa ane vIMchIthI vyApta che. pAradhI, mAchI ane khATakIthI saMcita che. corI ane jArAdi vikArothI pIDita che. kasturI, cAmara, dAMta ane cAmaDA mATe hariNo, gAyo, hAthI ane cittAo, ghAtaka che. durbhikSa, durmAri ane viDvarAdithI kalita che. durjAti, duryoni ane kukITothI pUrita che. viSTA, durgandha ane phalevarodhI AMkita che. duSkarmane nirmANa karanAra maithunathI aMcita che. saptadhAtuthI niSpanna zarIrothI samAzrita che. pracaNDa pAkhaNDaghaTAthI ___ * kAlasvabhAvAdi sarva brahmagata cha,-kartRvAdI.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) viDambita che. nAstikoe sahita ane sarva munIzoe niMdita che. vitarkanA samparkavALA kutarkathI karkaza che. varNAzramanA bhinna bhinna dharma ane SaDdarzananA AcAravicAra saMbaMdhI ADambare yukta che. nAnA prakAranI AkRtivALA devatAonI emAM pUjA thAyache. puNya ane pApathI thatA karmanA bhogane ApanAruM che. svargApavargAdi bhavAntarano emAM udaya varteche, zrImanta ane nirdhana, hiMdu ane turuSka ( musalamAna ) Adi bhedothI bharelaM che. emAM keTalAka parabrahmanI sAthe vaira dhAraNa karanAra, keTalAka parabrahmanuM khaNDana ane hAsya karanAra ane keTalAka parabrahmanI pUjAnA rAgI jIvo hoyache. eno vistAra karavAthI zuM? kemake je dekhAyache te viparItaja che. parabrahmanA kharUpathI taddana bhinna che.. vidvAno to kaheche ke kAryamA upAdAna kAraNanA guNo, hovA joie. saMsAramA je anitya vastu dekhAyache te jo sRSTi samaye brahmamAMthI utpanna thai hoya to yogiyo ene jugupsanIya gaNI zIghra tyajIne vairAgya kema lecha ? jo dveSarAgAdithI virUpa jagatsvarUpa uttama yogavidone tyAgavA yogya hoya to tejasarva yugAnte parabrahmane potAnI aMdara dhAraNa karavA yogya kevI rIte thAya ? tyAre kyAMto brahmamA viveka na hoya athavA zukAdi yogiyomA na hoya ! je brahmane karavA yogya ane dhAravA yogya te anya puruSone-zukAdi yogiyone niMdavA ane tyajavA yogya ! sRSTi brahmamAthI utpanna thai ane pralaya paNa temAM thaze evaM kahenAra 'brahma atimRDha che' evaM zuM nathI nivedana karatA ? zuM emAM brahmane vAntAhatino (vamelaM khAvAno) doSa nathI lAgato? lokamAM ekAdA brAhmaNAdinI ghAta thAya to moTI hatyA thai kahevAyache tyAre sRSTino . saMhAra kI brahmane te hatyA kevI lAge ? dayAlune adayA ! svaracita sRSTino saMhAra karatAM brahmane hiMsA na lAge ema jo kahetA ho to putrone utpanna karIkarIne mArI nAkhanAra vApane paNa koi
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19) doSa lAgaze nahi. eto brahmanI lIlA che mATe saMhAra karatAM brahmane pApa na lAge evaM jo kahe hoya to mRgayAe (zikAre) gayelA rAjAne paNa jIvo mAratAM pApa nahi lAge. svabhAvathI athavA kAlathI prerAine sRSTino saMhAra karatAM vibhune pApa lAgatuM na hoya ane A azasta saMhAramA baliSTha svabhAva ane kALa brahmane preratA hoya to sRSTisaMhAramA svabhAvane ane kALane ja hetu rahevA gho. yuktimA na bese evA brahmanu zuM kAma che ? je loko sRSTi racavAnuM ane saMhAra karavAna brahmamAM Aropeche te brahmano mahimA prakaTa karatA nathI paraMtu nirdapaNamAM daSaNano Aropa kareche. brahmane niSkriya kahIne teneja pArcha jagat racanAra kahevU te 'mArI mA vAMjhaNI che' enA saMza che. je koi vijJAnavaMta che te sarva brahmanu cintana kareche. jo teo brahmAMza hoya to temanAmAM ane brahmamAM zo bheda che ? teo zene mATe cintana kareche ? e jIvo brahmAMza haze to brahma poteja temane potAnI pAse vinA parizrame lei jaze. jo brahmanI prApti mATe nIrAgatA, niHspRhatA, nivatA, niSkriyatA, jitendriyatA anesamAnatA ityAdi karavA yogya hoya ane jo brahmanI emAMja prIti hoya to brahmamA niSkriyatva siddha thayu. jo ema kahevAmAM Ave ke brahmano svabhAvaja evo sakriya niSkriyAdi che to katrtAnA aneka svabhAvane lIdhe kadAcit enAmAM anityatA paNa thAya ! dveSa paNa thAya ! rAga paNa thAya ! dRSTithI paNa e dekhAya ! brahma nitya cha evI *paMcAvayava vAkyathI karelI vyApti paNa nahi thAya ! nitya teja che je ekarUpa che, jemake AkAza. sRSTi racavAmAM ane yugAMte * 1 brahma nitya cha, 2 ekasvabhAvatva hovAthI. 3 je eka svabhAvavAlaM hoya te nitya, jemake AkAza. 4 brahma tevu che. 5 mATe brahma nitya che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) saMhAra karavAmAM karttAne manaHstha sakriyatA dekhItI lAge ! sRSTisaMhAranA abhAve niSkriyatA rahe ! temaja jIvone sukhaduHkha dekhAyache tethI enAmAM rAgadveSa paNa siddha thAya ! jo evoja tarka hoya ke je kRtya tevu sukha duHkha to pachI kAnuM zuM parAkrama ? tyAre nizcita thayuM ke, sva puNya pApaja sukha duHkhanA hetuo che. jo jIvo brahmAMza hoya to brahmAMza sarakhA hovAthI te sarve sarakhA hoya. jyAre jIvo sukhI duHkhI ityAdi bahu prakAranA dekhAyache tyAre te bhedano : karanAra brahmathI koi anya nizcaya hovo joie. jo jIvo brahmayI bhinna hoya ane sukhaduHkhano ko brahma hoya, to je hetuthI brahma sukha duHkha kare che te hetu ( puNyapApa ) no kartA paNa te (brahma) ja ho ! brahmane niraJjana, nitya, amUrta ane akriya kahIne pharIthI teneja kartA, saMhartA ane rAgadveSAdinuM pAtra kahevU e paraspara viruddha hovAthI A jagat bhinna che ane e brahma paNa bhinna che ebuM muniyoe vicAryu ane tethIja saMsArasthita muniyo mukti mATe parabrahmanuM - dhyAna kareche. *je koi IzvaranI (viSNunI) mAyAne jagatnI racanAmA hetubhUta kaheche temane vicAravAna ke, Izvara mAyAmAM Azrita cha ke mAyA IzvaramA Azrita cha ? mAyA jaDa hovAthI potAnI meLe Azraya levAne samartha nathI. Izvara brahmarUpa hovAthI jANatA chatAM mAyAno Azraya le nahi. kAraNa ke cetana paratantra hoya toja jaDano Azraya le. vaLI vicAravAnuM ke, Izvara mAyAne ekI vakhate prereche ke dareka jIvaprati pRthak pRthak prereche ? jo mAyAne ekI vakhateja preravAmAM AvatI hoya to tenI ekarUpatAne lIdhe traNe loka ekarUpa * viSNUnI mAyAthI jagatnI racanAdi pAyo-vaiSNavamata,
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) sarva sukhamayI athavA sarva duHkhamayI dhAya, bhinnarUpa na thAya, jo mAyAne dareka jIvaprati pRthak pRthak preravAmAM AvatI hoya to mAyAne anaMtatA prApta thAya, jethI mAyA aneka prakAranI thAya ane jIvo paNa bhinnarUpa thAya. " ema ho " evaM kadI kahevAmAM Ave to paNa mAyA jaDa che te zuM karI zake ? IzvaranI zaktithI mAyA vadhuM karavAne samartha hoya to Izvaraja sukhaduHkhano dAtA ho ! vAru jIvoe Izvarano zo aparAdha karyoche ke te dareka jIva prati evI mAyAne prere ? niraparAdha jIvone je e prakAre duHkhAdi de te Izvara zeno ? je IzvaratuM dhyAna karatA nathI te IzvaranA aparAdhI hovAthI Izvara temane duHkha karato hoya ne je IzvaranI sevA kareche temane e sukhanI zreNi Apato hoya to je evI pratikriyA kare te Izvara to rAgI dveSI gaNAya ! " ema ho, " evaM kadI kathana thAya to je Izvarane niMdatoe nathI tema vaMdato paNa nathI tenI zI gati ? lokamAM jIvo traNa prakAranA che. sevaka, asevaka ane madhyastha. jyAre pahelA be prakAranA jIvonI gati che tyAre madhyastha jIvanI paNa koi gati hovI joie. madhyastha jIvanI koi gati niyata hoya to teno karttA koNa che ? tyAre emaja kahetuM yogya che ke jevuM karma karyu hoya tevuMja sukha duHkha pramukha maLeche. je koi ema kache ke Izvara ( karttA ) potAmAMthI jIvone prakaTa karIne (sRjIne) saMsAribhAva pamADeche ane mahApralaya samaye pAcho temano saMhAra kareche temane pUchavAnuM ke, Izvara vidyamAna jIvone prakaTa kareche ke navAja prakaTa kareche ? jo prathama pakSa hoya to vAta sAMbhaLo. je Izvara jIvone iSTa sthAnakamAM rAkhI mUkIne kriyAbasare makaTa kare te to amArA jevo avasare nahi maLavAnA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) bhayathI vastunI rakSA karanAra hovo joie ! ethI to IzvaranI azakti prakaTa karI. jo IzvaranI acintya zakti che to zuM te lobhI che evaM kahetuM che ! jo navAja jIvone racIne saMsAribhAva pADatA hoya to mULanA svaracita jIvone mukta karavAne zuM samartha nathI ke e prakAre viDambanA deche ? jo Izvara svaracitano paNa e prakAre saMhAra kare to eno e viveka kevo ?- vALaka paNa svakRta vastune zakti pahoMce tyAMsudhI sAcave che. jo IzvaranI e lIlA hoya to lIlA karatA lokanI paNa niMdA karavI na joie. tapa yama dhyAna pramukhathI jo Izvara labhya hoya ane Izvarane e rucatAM hoya to jene e ruce te kadApi evI lIlA kare nahi. lokamAM paNa jIvAdino jemAM ghAta thato hoya evI sarva amrat Izvare niSedha karelo che. 'vIjAne niSedha kare ane pote AcaraNa kare 'e to koi atIva niMdita hoya teja kare. evaM vagare vicArthI kAma karanArane ame Izvara kahetA nathI. jo Izvara pote pavitra, svajanane pAvana karanAra ane jyotirmayAdi guNothI viziSTa hoya tema chatAM estra aMzAne svarasthI vimoha pamADI saMsAribhAvama racIne vahu duHkhanuM pAtra jIvatva preratA hoya to A jIvo izvarAMza nayI vIjA bhale ho ! Izvara nijAMzone jANatA chatAM potAnA ramya svarUpamAMthI pADIne jenA udaramAM saMkaTanI peTIche evA daurgatya dausthyAdimaya A saMsAramAM sahasA kema prere ? jo IzvaranI e lIlA hoya to A saMsAraja ene iSTa che, tyAre saMsArI jIvoe IzvaranI prApti mATe ugra kaSTAdizA mATe karavuM ? evI rIte asaMbaddha udgAra kADhanAranA vacananI kadApi pratIti thAya nahi. * L 1 tyAre zuM kaheM che ? 7+
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ je kaMi kahevAnuM (vAcya ) che te sAMbhaLo. jyotirmaya, cinmaya, sadA ekarUpa, lokonAM sukhaduHkhanA hetu je juveche ane yogIzvarone jemanuM svarUpa dhyeyatama che evA paramezvara che. jIva tathApakAranA karmanA yogathI sugati athavA durgati, sukha athavA duHkha pAmeche. jyAre jIva samAnabhAvane dhAraNa kareche tyAre brahmatvane pAmeche. paramezvara saMbaMdhI sRSTisaMhAranI kathAnI pravRtti karavAthI jo lokonI tuSTi thatI hoya to sphurti ane prabhAvana pratipAdana karavA mATe IzvaranI stuti karavI yogya che. parameSThi-paramezvarane kartA kahevArnu rahevA yo. jema lokamAM koI zUravIra potAnA svAmInAM zastrovaDe zatruone jItIne nija aMgamA sukha karavAthI kartA thAya tema paramezvarakheM dhyAna karanAra paramezvaranA dhyAnavaDe AtmAne sukha karavAthI kA che ane AtmAnA aMdhakArano apahAra karavAthI saMhA che. jema zUravIre zastra vAparavAthI zastranA svAmIne kaMi paNa prayAsa paDato nathI tema bhakte IzvaracaM dhyAna karavAthI Izvarane paNa. kaMi kriyA karavI paDatI nathI. AthI IzvaranI niSkriyatA siddha thAyache. jema zUravIra zastranA prabhAvavaDe sukha thavAthI sukha karanAra tarIke zastranA svAmIne kathana kare tema bhakta paNa dhyAnanA prabhAvavaDe sukha thavAthI sukha karanAra tarIke dhyAnanA svAmI paramezvaraneja kaheche. evAM aneka dRSTAntovaDe paramezvarakheM dhyAna karanAra bhaktane sRSTisaMhArano karttA pratipAdana ___karI zakAya.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) navamo adhikAra. brahma eTale zuM ? brahma te ja che, jene siddha kahevAmAM Aveche, zuddhacittavAlA muniyone je dhyAna karavA yogya che ane muktigRhaprati javAnI icchAvALA yogiyo jene bhavasamudramA pravahaNa samAna gaNeche. ___ jo A sRSTi brahmamAthI utpanna thai nathI to te kyAthI utpanna thai ane kyAM pralaya thaze ? trikALajJAnI vItarAga yogiyoe kathana karyuche ke kALa, svabhAva, niyati, karma ane udyama (vIrya ) e samavAyapaMcakathI sRSTi ane saMhAra thAyache. purAtana tatvavid mahAtmAo vadeche ke brahmamAM brahma lIna thAyache ane jyotimAM jyoti maLI jAyache, e pravAda brahma vinA kema ghaTe ? vijJo jJAnane brahma athavA jyoti kaheche. eka siddhanuM brahma (jJAna athavA jyoti ) sarva dizAomAM je anaMta kSetrane Azri raghuche teja kSetrane Azri vIjA siddhanuM trIjA siddhana yAvat anaMta * jema pravahaNa-( Ajha )nI madadathI samudranA kinAre pahoMcI zakAya paNa ghera pahoMcavA mATe jhAjha choDI cAlavU vigere svAlaMbana karavU paDe tema siddhanA dhyAnathI saMsArano pAra pAmI zakAya paNa muktimAM pahoMcavAmATe siddhanuM dhyAna choDI samabhAvalakSaNa AtmadhyAna pharavU paDe.-paryAyakAra.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25) siddhonuM paNa brahma rahelaM che ane tethI evaM kahevAyache ke brahmamAM brahma lIna thAyache ane jyotimAM jyoti maLI jAyache. jo ema hoya to kSetratuM sAMkarya kema na thAya tathA paraspara AliMgita (milita) brahmane saMkIrNatA kema na yAya ? jema koI vidvAnnA hRdayamA ghaNA zAstrAkSarono saMgraha chatAM tenI chAtI saMkIrNa (sAMkaDI) thatI nathI tathA akSarone paripiNDatA thatI nathI tema brahmaparaMparAzrita brahma (cid ) vaDe sarvataH AzliSTa kSetra ( diva ) saMkIrNa yatuM nathI ane brahmane sAMkarya thatuM ( saMkaDAmaNa paDatI) nathI. eja pramANe siddhothI paripUrita siddhakSetra saMkIrNa thatuM nazI ane siddhaparaMparAzrita sido sAMkaryabAdhA rahita jayavaMtA vartache.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26) dazamo adhikAra. *nigoda jIvo anaMta kALa sudhI nigodamA ja raheche. nAraka jIvone paDatA duHkha karatAM anaMta guNuM duHkha te anubhaveche ane * eka eka samayamAM aneka (-ATha-) vAra janma maraNa kareche. emane mana paNa hotuM nathI. je jIvo vyavahAra rAzimAM Aveche te krame karIne viziSTa hoya che. vyavahAra rAzimAMthI je jIvo pAchA jAyache te pharIne nigoha jevA thAyache. A kevI rIte thAyache ? nigodanA jIvo temanA jAti svabhAvathI ane mahArtidAyaka uttarakALanI tAdRza preraNAthI sadaiva duHkha pAmeche. atra dRSTAMta. lavaNa samudranuM pANI sadAkALa khAlaM hoyache. anaMta kALe paNa pIvA yogya yatuM nathI tema vAMtara paNa pAmatuM nathI. ema thatAM thatAM lavaNa samudrane anaMtAnaMta kALa thai gayo. jema lavaNa samudranu pANI meghanu mukha prApta thaye gaMgAdi mahAnadImA AvavAthI pIvA yogya thAyache, tema nigodAthI nIkaLIne vyavahAra rAzimAM AvelA jIvo mukhI thAyache. jema gaMgAdi mahAnadInuM pANI lavaNa samudramA pArcha javAthI samudra jaLanA rUpa ane rasa yukta-khAruM thAyache tema vyavahAra rAzimAyo nigodamAM pAchA gayelA jIvo nigoda jevA duHkhI thAyache. vIjeM ghaTAta. dAntrika-(bhuvAnA) hRdayamAM * nigoinA jIvo ve prakAranI rAziyomA che, avyavahAra ane vyavahAra. temAM nigoda saMjJAyI sAmAnyataH avyavahAra rAzinuM grahaNa thAyache. hirva ekondriya, dvIndriya, trIndriya ane caturindraya jIvone mana hotuM navI. paMcendriya jIvomA je saMjJI che temane mana hoyache, asaMnIne mana hotuM nathI.-jaina siddhAMta.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) durmantranA je varNo hoyache te uccATana kahevAyache. duAntrikanA hRdaya jevU nigodanuM sthAna che. dumantranA varNo jevA nigodanA jIvo che. sanmantranA varNo jevA vyavahAra rAzinA jIvo che. jema dumantramAMnA varNomAMthI je varNo sanmantramA Ave te zubha kahevAyache, tema nigodanA jIvomAMthI je vyavahAra rAzimAM Aveche te viziSTa thAyache. jema sanmantramAMnA je varNo pAchA durmantramA vaparAya te uccATana doSathI duSita thAya, tema vyavahAra rAzimAthI nigodamAM pAchA AvelA jIvo nigoda jevA thAyache. paMDitoe svabuddhithI evA nAnAM moTAM dRSTAMto yojI levAM. nigodanA jIvo samasta lokamAM vyApIne rahelA che te ghanIbhUta thatAM dRSTipathamA kema AvatA nathI ? nigodanA jIvo atisUkSma nAmakarmanA udayathI eka zarIra Azri anaMta rahelA che tathApi carmacakSuthI dekhAtA nathI. jema gaMdhA (vaja), kalevara ane hiMga vagairenI bahu prakAranI gaMdha paraspara maLIne rahyAthI anya vastune athavA AkAzane sakoNatA thatI nathI, tema nigoda jIvonA paraspara AzleSathI temane potAne sadAkALa ati bAdhA raheche paNa anya vastune tathA AkAzana sakANatA thatI nathI jema gaMdhAdika vastunI sattA nAkathI samajAyache paNa AMkhathI joi zakAtI ja nathI tema nigodanA jIvo zrIjinavacanathI manavaDe jANI (mAnI ) zakAya paNa joi zakAya nahi. kevalajJAnI mAtra temane joi zake. jema sarvatra uDatI ati sUkSma raja AMkhe dekhAtI nathI ane rAzIbhUta thato paNa jaNAtI natho parantu AcchAdita vastrapradezanA NdrimA paDelAM sUryakiraNonAM pratibiyomA uDatI trasareNu dekhAyache, te mata nigodanA jIvo divya dRSTithI dekhI.zakAyache.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) nigodAdi jaoNba AhAra kareche chatAM te kayA guNane lIdhe gurutA pAmatA nathI ? jema pAro vividha dhAtuone khAtA chatAM gariSThatA pAmato nayI, caMpAnA phulathI vAsita athavA kRSNAgaru dhUpathI dhUpita vastra mUlabhArathI gurutA pAmatuM nathI, eka tolo siddhakarelo pAro so tolA sonuM pacAvI jAya topaNa tenuM tola vadhatuM nathI ane + pakhAlanI aMdara pavana bharavAmAM Ave tema chatAM tenuM vajana vadhatuM nathI tema jIva paNa AhAra karatA chatAM gurutAmAM vaghato nathI. nigodanA jIvo kayA karmathI anaMtakALa sudhI ati duHkhita hoyache ? A saMbaMdhI saMpUrNa vicAra jaNAvavAne kevalI zivAya koi samartha nathI. topaNa teno Azaya samajAvavA sAru kiMcit karmaprakAra kahevAmAM Ave che. nigodanA jIvo sthUla Akhava sevavAne samartha nathI parantu te eka ekane viMdhane eka eka zarIra Azri anaMta rahelAche, pRthak pRthak deharUpI gRhathI rahita che, paraspara dveSanA kAraNabhUta taijasa, kArmaNa zarIramAM saMsthita che ane atyaMta saMkIrNa nivAsa maLavAthI anyonya viMdhIne nikAcita vaira bAMdheche, je pratyekane anaMta jIvo sAtha ugrapaNe baMdhAyache. have jyAre eka jIve eka jIva sAthe vAMdhelaM vaira ajeyache tyAre eka jIve anaMta jIvo sAthe bAMdhalaM vaira anaMta kAle kema na bhogavAya ? vaLI te vaira vardhamAna thatAM tethI paNa anaMta kALa sudhI kema na pahoMce ? arthAt nigoda jIvonuM vaira duSkarma ane te bhogavavAno kALa anaMta che. * guptigRha - ( ke dakhAnA ) mAM I + Air-pump zrI taddana havA rahita karelI - Vacuum yukta vastu jevI nahi paNa sAdhAraNa rote khAlI kahevAtI ane pachIthI pavana bharelI paravAla samajavI. * graMthakarttAnA samayanA keDhakhAnAne uddezI A dRSTAMta che te dhyAnamAM rAstraM, 1 1
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) pUrAyalA kedIo jema paraspara saMmardanathI pIDAyA chatA AmAthI koi mare athavA jAyato hu~ sukhe besuM ne bhakSya paNa pramANamAM kaMika vadhAre maLe evI duSTa bhAvanAthI, eka eka prati nikAcita atyaMta vaira pUrvaka karma bAMdheche-je vardhamAna thatAM temane ati duSkRta lAgeche, tema nigoda jIvonA karmabaMdha viSe paNa samajavu. juo ! ati sAMkaDA pAMjarAmA pUrAyalA pakSIo ane jALa vageremAM sapaDAyalAM mAchalAM paraspara vivAdhAthI deSayukta thayA chatAM ati duHkhI thAyache. budho kaheche ke, corane marAto athavA satIne agnimAM praveza thatI kutUhalathI jonArA dveSa vinA paNa sAmudAyika karma bAMdheche, je niyata (kharekhara ) aneka prakAre bhogavatuM paDecha. e pramANe kautukathI baMdhAyalAM karmono vipAka ati duHkhadAyI thAyache to pachI nigoda jIvoe parasparabAdhAjanya virodhathI anaMta jIvo sAthe bAMdhelAM karmono bhoga (paripAka ) anaMta kALa vItyA chatAM paNa pUro na thAya temAM zuM Azcarya che ? nigoda jIvone mana nathI tema chatAM te taMdula matsyanI peThe, jeno paripAka anaMta kALa sudhI pahoMce evAM karma zAthI bAMdhache ? nigoda jIvone mana nathI topaNa anyonya vivAdhAthI temane duSkarma to utpanna thAya ja. viSa jANatAM khAdhuM hoya athavA ajANatAM khAdhaM hoya topaNa te mAre ja. jANavAmAM hoya to pote athavA vIjA upAya kare tethI kadAcit vacI jAya paraMtu ajANapaNe to mArI ja nAkhe. tevIja rIte mana vinA utpanna thayeluM paraspara vaira anaMta kALe paNa bhogavatAM puruM thAya nahi. nigodanA jIvone mana nathI paNa mithyAtva, avirati, kaSAya ane kAyayoga je karmayoganAM vIja che te hoyache.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30) agIAramo adhikAra. sarva vizva nigodanA jIvothI paripUrNa che temAM karmo, anya pudgalarAziyo ane dharmAstikAyAdi kevI rIte samAyache ? jevI rIte gAMdhInI dukAnamA kapUrano gaMdha pasarelo hoyache temAM kastUrI tathA jAyaphalAdi vastuno gaMdha, puSpAdino gaMdha, sUryano taDakA, thUpano dhUma, vAyu, zabda, trasareNu vagere samAyache; jevI rIte vicakSaNa puruSanA hRdayamAM zAstrapurANavidyA hoyache tema chatAM veda, smRti, vyAkaraNa, kopa, jyotiS , vaidyaka, AziS, rAga, maMtra, AmnAya, dhyAna, maMtra, taMtra, kalA, vArtA, vinoda, strIvilAsa, dAna, zIla, tapa, bhAva, zAnti, dhRti, sukha, duHkha, satva, raja, tama, kaSAya, maitrI, moha, matsara, zaMkA, bhaya, nirbhaya, Adhi vagere samAya che; ane jevI rIte vanakhaMDa-jaMgalamA reNu, trasareNu sUryano taDako, agnino tApa, puppono gaMdha, vAyu, pazupakSInA zadva, vAdinanA nAda, pAMdaDAnA marmara (khaDakhaDATa) vagaire sarva samAi jAyache tathApi avakAza raheche tevIja rIte sarva loka nigodathI sadA paripUrNa chatAM sarva dravyo temAM samAyache eTaluMja nahi paNa dravyothI nicita (khIcokhIca bharAyalaM) chatAM tAdRza avakAza raheche. --women
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) bAramo adhikAra. c0000 jagatnA jIvo karma pramANe sukhaduHkha bhogave che te karmagaNane preraNA karanAra kartA, vidhi, graha, yama, paramezvara athavA bhagavAn koi hovA joie. jIva svAbhAvika rIte sukhano rAgI ane duHkhano dveSI hoya te svecchAe zubha ane azubha karmone kema bhogave ? ___ jIvano svabhAva che ke te zubhAzubha karmoMne grahaNa kare. jIvane mukha duHkhano ApanAra svakarma vinA vIjo koi nathI. karmanA siddhAntane jANanArA karmane ja bhAgya, svabhAva, bhagavAn, adRSTa, kAla, yama, daivata, daiva, diSTa, vidhAna, paramezvara, kriyA, purAkRta, vidhA, vidhi, loka, kRtAnta, niyati, kartA, prAkkIrNa lekha, prAcIna lekha, vidhAtAnA lekha ityAdi nAmothI zAstramA pratipAdana kareche. ___ karmane koi preraNA karanAra to hovo joie. karma ajIva ane jaDa che te zuM karI zake ? karmano evo svabhAva ja che ke te sadA koinI paNa preraNA vinA potAnI meLe AtmAne svasvarUpa yogya phala pamADe. je jIvo ajIvazarIranI sAthe saMbaMdha rAkhI hAla jIveche, pUrve jIvatA hatA ane bhaviSyamA jIvaze, te sarvane karmonI sAthe traikAlika saMgama hovArnu dhyAnamA rAkhaq. A samasta jagat SaD dravya ane paMca samavAya-mayache. tadanya kaMi nathI. jIva ane dharmAstikAyAdi pAMca ajIva-e cha dravyo che. dharmAstikAya jIvane cAlavAmAM sahAya kareche, adharmAstikAya sthiti karavAnI preraNA kare che, AkAzAstikAya avakAza Ape che ane pudgalAstikAya vaDe jIva AhAravihArAdi kare che. pudgalAstikAyamAM karmono aMtarbhAva thAya che. kALa AyuSyAdi sarva mamANayukta vastunuM pramANa karavAmAM upayogI che. kALAdi paMcasama
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) vAyanA sAmarthyathI jIva karmonuM grahaNa, dhAraNa, bhoga ane zamana kare che arthAt jIvo karatAM ajIvo sabaLa ! che, jemanAthI prerAine jIvo sukhaduHkhanA bhAgI thAya che. jIvo zubhAzubha karmone grahaNa kareche ane karmo svakAlamaryAdA pAmIne jIvone sukhaduHkha Apeche - e emano svabhAva che. jIva zubhAzubha karmone grahaNa kareche ane grahaNa karavAnA svabhAvathI grahaNa karatAM jANeche ke huM svAbhiprAya pramANe iSTa karUMM. e vAta mAnya karavA jevI che. parantu karmo jaDa hovAthI bhogakALane kevI rIte jANe ke te pragaTa thAya ? AtmA paNa zuM duHkha bhogavavAno kAmI che ke te duSkarmane AgaLa kare ? mATe keTalAka lAMbAkALa sudhI vilaMba karyA pachI karmoM svakarttA jIvane sukhaduHkha pamADe che te preraka vinA kevI rIte bane ? karmo jaDa che, nija bhogakALane jANatA nathI ane AtmA duHkha bhogavavAno kAmI nathI tathApi jIva duHkhane Azrita thAyache ane karmo jaDa chatAM dravyakSetrakALabhAva - sAmagrInI tathAprakAranI anivArya zaktithI prerAine pragaTa thai svakarttA AtmAne balAtkAre duHkha dekhe, dRSTAnta tarIke, koi puruSa uSNa kALamAM zItaLa vastunuM sevana kare ane te upara mITho khATo karaMbha khAya to tenA zarIramAM vAyu utpanna thAya, je varSA rutu prApta thatAM prAyaH atyaMta kopAyamAna thai zarad Rtuno saMyoga thavAnI sAthe ja pittanA prabhAvathI prAyaH zAnta thAya. svecchita bhojanathI vAtanI utpatti, vRddhi (sthiti) ane zAMti (nAza ) e RNa dazAo thavAmAM jema kALa hetu che tema AtmAne karmonuM grahaNa, sthiti ane zAMti thavAmAM kALa ja kAraNa che. e rIte AtmAe upArjana keralAM karmono kALe karIne bhoga ane zAMti thAyale topaNa jema ugra upAyathI kALa mApta
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ yayA pahelAM ja. vAtAdi zAnta thAyache tema karmoM paNa zAMta thAyache ane jema keTalIka vakhata svAdiSTha bhojana zarIramA tatkALa ugra vAtAdi utpanna kareche tema ugra karmo paNa AtmAne koInI preraNA vinA tatkALa phaLa Apeche. vIjuM dRSTAMta. koi strI bIjAnI preraNA vinA svecchAe puruSanI sAthe saMbhoga kare teno vipAkakALa paripUrNa thaye prasavatAM jema tene sukha athavA duHkha thAya tema jIve karelAM sArAM narasAM karmo koinI paNa preraNA vagara svasamaya pAmIne pragaTa thatAM jIvane sukha athavA duHkha ApeThe. koi rogI auSadha leche tyAre te hitakArI che athavA ahitakArI che ema jANato nathI topaNa jema teno paripAkakALa thatAM te sukha athavA duHkha Apache tema karmoMne grahaNa karatAM te zubha che athavA azubha cha ema jIva jANe nahi topaNa karmono paripAkakALa thAya tyAre te sukha athavA duHkha Apeche. kRtrima viSa jema tatkALa nAza karanAruM athavA eka mahine, ve mahine, cha mahine, varSe, be varSe ke traNa varSe nAza karanArUM hoyache tema karmo paNa ghaNA prakA. ranAM ane bhinna bhinna sthitinAM hoyache, je potapAtAno kALa prApta thaye potAnI meLe ja potAnA karanAra jIvane tAdRza phaLa Apeche. siddha athavA asiddha pAro koi rogInA khAvAmAM Ave teno pariNAmakALa prApta thatAM jema te rogI sukha athavA duHkha pAmeche zarIramAM thayelA phollA, vALA, durvAta, zItAMgaka ane sannipAta jema kALavaLa pAmIne potAnI meLe te te rogathI yukta jIvane duHkha deche ane sarve Rtuo jema potapAtAno kALa pAmIne manuSyalokavarti prANIone sukhaduHkha Apeche tema karmo paNa potapotAno kALa pAmIne vIjAnI preraNA vinA AtmAne satvara sukhaduHkha Apache. zItalA, orI, acchavaDA vagere vALaroganI garamInI asara jema chamahInA sudhI zarIramA raheche tema karmo paNa potAnI meLe AvIne sthiti
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe jIvano Azraya leche. jema kSaya, azibindu (motIo), uddhata pakSaghAta, ardhAga ane zItAMga vagere rogono paripAka hajAra divase zAstravizArada vaidyo jJAnabaLathI jaNAveche tema saiddhAntikomA hastisamAna paMDitoe karmono paripAkakALa paNa kahelo che. jema pittathI thayelo jvara daza divasa, kaphathI thayelo bAra divasa, vAtathI thayelo sAta divasa ane tridoSathI thayelo paMdara divasa raheche arthAta jama e jvarono paripAkakALa judo judo hoyache teya karelAM karmono paNa sthitikALa judo judo hoyache. AtmAe je pramANe pUrva AcaraNa karyu hoya te pramANe janmakuMDalImAM graho Aveche, te grahornu phala jema mahAdazA tathA antardazAdie sahita svasthiti pramANe koinI paNa preraNA vinA svabhAvathI bhogavAyache, tema anya karmothI aMtarita je karmo AtmAe kayauM hoya temanuM phala paripAkakALa prApta thaye koinI paNa preraNA vinA bhogavAya che. karma keTalA prakAre ( bhAMge ) udayamA Aveche ? karma cAra prakAre bhogavAyache. pahelo prakAra-ahIM karelaM sAraM athavA naramuM karma ahIMja udayamAM Aveche, jemake koi siddha puruSane, sAdhu puruSane athavA rAjAne ApalI svalpa vastu paNa kakSmI meLavI Apache ane corI pramukha azasta kAma ahIM ja nAzane mATe thAyache. vIjo prakAra-ahIM karelu karma paralokamAM udaya pAmeche. jema tapovratAdi prazasya AcaraNathI devatvAdi maLeche . ane tethI viruddha AcaraNa narakAdi Apeche*.trIjomakAra-parajanmamAM kareluM karma A janmamAM sukhaduHkha ApanAeM thAyache. jema eka putra * satI- sattva ane zUrAtuM zaurya parajanmamA bhoga Apeche - - kokokti.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ (35) janme chate teNe karelA karmane lIdhe dAridya ane mAtA pramukhano viyoga yAyache ane tenI janmakuMDalImAM graho paNa sArA AvatA nathI. bIjo putra janme chate tenA sukarmathI saMpatti, prabhutA ane mAtA vagerenuM sukha thAyache ane tenI janmapatrikAmA graho paNa sArA paDeche. cotho prakAra-- parajanmamAM karelu karma parajanmamA phaladAyI thAyache arthAt A bhavaryA karelu karma A bhavamA athavA vIjA bhavamAM nahi paNa trIjA bhavamAM AtmAne phaLadAyI thAya che. dAkhalA tarIke, koI A janmamAM ugra vrata (tapasyAdi) kare paNa te pahelAM te manuSye, deva athavA tiryacAdinA bhavanuM TuMkuM AyuSya bAMdhyu hoya to vratanA prabhAvathI dIrghAyuSya sahita bhogavavA yogya moTuM phaLa tene te pachInA bhavamA dravyAdi sAmagrIno tathAprakArano udaya thAya tyAre prApta zAyache, koi puruSe koi vastu savAre cAlaze ema jANIne te divase saMjogo joine vadhAre vAparI na hoya ane sAcavI rAkhI hoya tote jema bIjI vakhate bhogavI zakAya tevIja rIte karmanuM paNa samajavU. e rIte caturbhaGgIthI svakarma bhogavAyache evaM Aptavacana che. karmanuM svarUpa yathArtha nivedana karavAne kevalI vinA koi samartha nathI. karmo keTalA prakAranI avasthAvAlA hoyache ? karmo traNa prakAranI avasthAvALAM hoya che. yukta, bhogya ane bhujyamAna. zubha ane azubha sarvane mATe e sarakhuM samajavU. pRthvI upara paDIne sukAi gayelAM varasAdanAM bindu jevAM yukta karma samajavAM. pRthvI upara have pachI paDavAnAM ane sukAi javAnAM viMdu jevAM bhogya karma samajavAM. paDatA paDatAM sukAi jatAM viMdu nevAM bhujyamAna karma samajavAM. athavA, mukhamAM grahaNa karelA AhAranA koLiyA jevAM bhukta karma, grahaNa karavAnA koliyA javAM bhogya karma ane grahaNa karAtA koni
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) * yA jevAM bhujyamAna karma samajavAM vratI athavA atI sarve saMsArI jIvone yukta, bhogya ane bhujyamAna karma hoyache. kevalajJAnI mahantone baMdhAtAM karmA zilAgra upara paDatA varasAdanA biMdu jevAM alpasthitivALAM hoya. temAM paNa te jaNa avasthA samajavI. aMtanA pahelA samayayAM kevalajJAnIne bhAgya karma hotAM nathI, bhukta ane bhujyamAna kama hoya che ane aMta samaye to sarva karmano kSaya karavAthI mAtra mukta karma hoyache. kartAdi vIjAnI preraNA vinA dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA tevA svabhAvathI karmanI bhuktAditraNa dazA thAya che. siddhAtmAe karmono pUrve nAza karelo hovAthI e RNa dazA temane saMbhavatI nathI. bhukta karma evI dazA paNa kevalajJAna thayuM te bhavanA aMta sudhI samajavI, siddhAvasthAmA nahi. karma saMbaMdhI A vicAra sAmAnya lokane prativodha thAya eTalA mATe lokaprasiddha to baDe kAmAM AvyoDe. pravINa puruSoe prAcIna yuktiyo baDe samajI levo vIjAnI bheraNA vinA karmoM bhogavavAnI vAmAM evAM aneka udAharaNo vicAranipuNoe vicAro levAM. paramezvaranI vANI pramANa che.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) teramo adhikAra. -- keTalAka kaheche ke--puNya nathI, pApa nathI, svarga thI, naraka nathI, mokSa nathI, punarjanma nathI, manathI kaMi grahaNa thai zakatuM nathI ane jemAM pAMce indriyono viSaya hoya evA pratyakSa zivAya anya pramANa mAnavA yogya nathI. e zuM yuktimat che ? je vastu dRzya ( indriyagocara ) hoya te ja sat ane bIjI asat evI mAnyatA yogya nathI. jemAM pAMce indriyono viSaya hoya evI kai vastu che te temane vicArakhuM. jo kahe ke, zuM rAmAdi (vI vagaire ) vastumAM sarva indriyono viSaya nathI ? to vicAravAnuM ke, rAtrinA vakhate zabrUpathI sarakhI paNa je pUrve kahelI rAmAdi vastu nathI temAM te rAmAdi vastuno bhrama zuM nathI thato ? jo kahe ke, rAtrinA vakhate sarva indriyo avavodhanI hAni thavAthI prAyaH moha pAme che ane tene lIdhe rAmAdi nahi evI vastumAM rAmAdi vastuno-atadvastumAM tadvastuno bhrama thAya che, tyAre to siddha yuM ke indriyo dvArA thatuM jJAna hamezAM satya hotuM nathI. nIrogI puruSa zaMkha sapheda che ema joine leche. pachI teneja jyAre kAcakAmaLI roga thAyache tyAre te zaMkha bahuraMgavALo che ema zuM te nathI kaheto ? puruSatuM mana jyAre svastha hoyache tyAre te svavandhuone oLakhele paNa te ja jyAre madirAthI unmatta thayo hoyache tyAre zuM oLakhI zakeche? A ve dRSTAntomAMnA puruSomAM indriyo tenI te ja chatAM eTalo viparyAsa zAthI thayo ? e puruSotuM kayuM jJAna sAcuMpramANa : purAtana - rogAdi thatA pahelAMnuM ke Adhunika - rogAdi thamA pachInuM ? Adhunika nahi paNa purAtana sAcuM ema jo kahe to
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) indriyo tenI te ja chatAM vizeSatA zAthI thai ? pUrve mana avikArI hatuM te pAchaLathI vikArI thavAthI eTalo bheda paDayo evo jo khulAso karato e bheda zemAM thayo ? jo e bheda mAnasika hoya to mana dRzya nathI tema varNovaDe paNa te nivedana karI zakAtuM nathI ane je dRzya nathI te-nAstikanI mAnyatA pramANe cheja nahi. vikAra to sAkSAt thayo che, te kema thayo ? dRzya padArthomAM ja jo indriyo moha pAmeche to kayo satpuruSa kaheze ke, indriyajJAna sarva satyache ? divyadRSTi niHspRha upakArI puruSoe je upadizyuMche te ja satyache. svastha citte tattvadRSTithI vicAra karo ke, jJAnavaMte upadezelA *AnaMda zokAdi ghaNA zabdone nAstika Astika sarakhI rIte yathArtha mAneche. ___*AnaMda, zoka, vyavahAra, vidyA, AjJA, kalA, jJAna, mana, vinoda, nyAya, anyAya, corI, jArI, cAra varNa, cAra Azrama, AcAra, satkAra, vAyu, sevA, maitrI, yaza, bhAgya, bala, mahatva, zabda, artha, udaya, bhaMga, bhakti, droha, moha, mada, zakti, zikSA, paropakAra, guNa, krIDA, kSamA, Aloca, saMkoca, vikoca, loca, rAga, rati, duHkha, sukha, viveka, jJAti, miya, apriya, prema, dizA, deza, gAma, pura, yauvana, vArdhakya, siddhi, Astika, nAstika, kapAya, moSa (corIno mAla), viSaya, parAGmukha, cAturya, gAMbhIrya, viSAda, kapaTa, cintA kalaMka, zrama, gAli, lajjA, saMdeha, saMgrAma, samAdhi, buddhi, dIkSA, parIkSA, dama, saMyama, mAhAtmya, adhyAtma, kuzIla, zIla, kSudhA, tRpA, mUlya, muhUMta, parva, sukAla, duSkAla, vikarAla, Arogya, dAridya, rAjya, atiSaya, pratIti. prastAva hAni, smRti, vRddhi, gRddhi, prasAda, dainya, vyasana, asUyA (adekhAi), zobhA, prabhAva, prabhutA, abhiyoga, niyoga, yoga, AcaraNa, Akula ane bhAvapratyayAnta ityAdi.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ A zabdo jivhAdivat ? zabdavALA nathI, svarNAdinI peThe rUpa vALA nathI, puSpAdinI peThe sugandhavAlA nathI, zarkarAdinI peThe rasavALA nathI ane pavanAdinI peThe sparzavALA nathI. parantu tAlvoSThajivhAdi sthAnakethI bolAyache, eka karNendriya dvArA emanA varNo grahI zakAyache, emanAthI thatI ceSTAdivaDe vizeSa bodha thAyache ane svAbhyAsamAM thayelA phaLa uparathI anumAna thai zakeche. e zabdo svavirodhIno nAza kareche ane svavirodhIno janma thatAM vAra ja potAnA nAmano zIghra nAza kareche. svakIya uccAranI sAthe utpanna thatA guNaviziSTa e zabdone sarve ekasarakhI rIte vApareche. jo AvA siddha zabdono sAkSAtkAra svaiMdriyo vaDe thato nathI to apratyakSa puNya pApAdi vastumAM konI indriyonI pravRti thai zake ?
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) caudamo adhikAra. ___ eka pratyakSane ja pramANa mAnavu, te vicAra karatAM vivekacakSuvaMtone sarva padArthanI siddhi mATe samartha lAgatuM nathI. tyAre satya zuMche ? pravINo kahe che ke, je eka pada vaDe volI zakAya te satpada ane je satpada vaDe vAcya hoya te hoya ja. dRSTAMta tarIke, AnaMdazokAdi pUrve kahelA zabdo. vizeSamAM kAla, svabhAva, niyati, karma, udyama, prANa, mana, jIva, AkAza, saMsAra, vicAra, dharma, adharma, svarga, naraka, vidhi, niSedha, pudgala, paramANu, siddha, paramezvara ityAdi. e zabdomAMnA koi paNa zabdane buddhimAn ceSTA vaDe pratipAdana karI zake ema nathI. paNa vadhA zabdo satpada vaDe prarUpavA yogya che. emanA varNo eka karNendriyathI grahaNa thai zake che ane svasvabhAvathI utpanna thatA te te prakAranA phalathI anumAna paNa thai zake che. mAtra kevalajJAnI joi zake che. je zabdo ve athavA vadhAre padonA saMyogayI thAya che te (tadvAcya vastu ? ) hoya athavA na paNa hoya. vaMdhyA ane putra pRthak pRthak hoya che paNa vaMdhyAputra evo yukta zabda (tadvAcya koi vastu vizeSa ?) nathI. teja pramANe AkAzapuppa, marIcitoya (AjhavAnAM pANI), kharazRMga ityAdi aneka saMyukta zabdo yukta nathI ( arthAt tadvAcya koi vastu nathI). karNendriya vaDe grahaNa karavA yogya bhAvathI paNa emanI sattA nathI. mATe indriyagocara sarva satya nathI. keTalAka saMyogaja zabda (tadvAcya vastu ?) hoyache, tyAre temano (saMyukta zabdothI vAcyano ? )
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) viraha prAyaH hoto nathI. jemake gozRMga, narendrakeza, bhUmiruha, gopati bhUdhara vagere. keTalAka zabdo pRthak pRthak ane saMyukta paNa hoyache. AMkha kAna vagerethI grahaNa thai zake evI vastu chatAM paNa kharA karpUrAdimAM ane karpUrAdi nahi paNa tenA jevA ja lavaNa zarkarAdimAM AMkha kAna bheda pADI zakatAM nathI. AMkha, kAna, nAka ne jihAthI jo ke zarkarAkarpUrAdi sugandhI vastuo viSe jJAna thAyache to paNa temAMnA keTalAka viSe jihvAthI thayelaM jJAna pramANa gaNAyache. svarNAdi vastumAM, AMkha ane kAnanuM jJAna sphureche kharaM paNa te padArthanI khAtrI mATe mAtra indriya-jJAna nahi kintu kaSAdithI thatuM jJAna ja pramANa gaNAyace. ratnaparIkSako indriyo sarakhI chatAM ratnaparIkSikA nAmanA graMthanA AdhAre mANikyapramukha ratnarAziyonI kiMmata adhika ochI kareche paNa eka sarakhI karatA nathI temAM temanI pratibhAvizeSa kAraNa che, tevIja rIte aphINAdi joTaka (kepha?) mAM sarva indriyo moha pAmeche; paNa te khAdhAthI thatI unmattattA temanA viSe nirNaya karavAmAM pramANa gaNAyache. mATe indriyajJAna sarva satya nathI. auSadhI, maMtra, guTikA ane adarzIkaraNa (netrAMjana) thI gupta rahenAranuM zarIra lokonA dRSTipathamAM AvatuM nathI teTalA uparathI te nathI evaM zuM indriyo nathI grahaNa karatI? arthAt indriyothI tenuM astitva grahI zakAtuM nathI. to paNa te gupta puruSa AnayamocanAdi-lAva_ mUkavU vagere kArya kareche tethI tenI sattA siddha thAyache. * AthI parokSanI siddhi thAyache ane parokSanI siddhi thai eTale svarganarakanI siddhi thai ja. *zakti, maheza, vIra, bhUta, satI, jAMgulikA, sapatnI ane siddhAyikAdinI siddhi paNa tevIja rIte manAyache.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) je vastu ceSTAthI paNa na dekhAya te kevI rIte manAya ? sarvajJa bhagavAn kevala-jJAnathI jeTalI sat vastu che teTalI tamAma jANI zakeche mATe vIjAne avabodha thavAnA hetuthI te jeje vacana kahI gayAche te pramANa gaNavAM joie. juo! lokamAM paNa anya janone je nathI jaNAtuM te kharekhara tajJAtAne dekhAyache. naimittiko (jyotirvido) grahaNa, grahodaya, garbha tathA meghanuM Agamana vagere jANI zakache. cUDAmaNi ( ramaLa ? ) zAstranA jANakAra vItelI sarva vAta kahI zakele. nidAnavaidya sarva rogarnu nidAna nivedana karI zakache. parIkSako ( parakhiyA ) nANAMnI parIkSA karI zakeche. padajJa (pagI) pagalaM kADhI zakache. zAkunika zakuna oLakhI zakache. sAmAnya loko tevU kai karI zakatA nathI. ATalA uparathI ja samajAze ke indriyothI bIjo zo bodha thai zake ? tAtparyake sarva loko parokSa padArthone jANI zake nahi, mAtra jJAnI jANI zake. indriyo chatAM paNa manuSya AcAra, zikSA, vidyA, maMtra, AnnAya, sAdhana, caritra, vRtAnta ane paradezavArtA potAnI meLe jANI zakatA nathI paNa paropadezathI jANI zakele. mATe citta sthira karI ane vikalpa mukI samajo ke indriyo potAne je grahaNa karavA yogya hoya tenuM ja grahaNa karele. je jJAna iMdriyone parokSa hoya te paropadezathI zIghra samajAyache. A sarva sAruM che ke naThAraM he te vistArathI athavA saMkSepathI anyadvArA ja samajI zakAya che. aMRddhi (aMtaragaLa), zukraroga, kapha, pitta, vAta, nADI, bhrama, gulma, yakRt , malAzaya, gaMDola (kRmi ? ), tApAdhikya, vALo, kapAlaroga, galaroga ane vidhi ityAdi mbagarIragata rogone sAmAnya mANaso potAnI indriyovaDe jANI zakatA nathI. paNa parokti sAMbhaLavAthI tathA ....
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ auSadhAdivaDe zamana thavAthI roganA astitva viSe temanI khAtrI thAyache. je vastu prANInA zarIranA avayavabhUta hoya te joi zakAyache paraMtu amUrta joi zakAtI nathI. AkRtivAlA prANInA aMga upara je vastu thai hoya athavA je tadaMgabhUta hoya te ja joi zakAyace. nirAkAra jIvanA guNa joi zakAtA nathI, kemake te guNo paNa nirAkAra che. AthI siddha thayuM ke indriyone je grahaNa karavA yogya hoya tenuM ja te grahaNa kareche ane Aptoe kapuche je sAmAnya lokanI indriyo sarva joi-grahI zakatI nathI te satya che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) paMdaramo adhikAra. O C. .1 koi vastu zarIranA vahAranA bhAga upara rahelI hoya tema chatAM paNa jo te dRzya-grAhya hoya to ja prANIo tene svaindriyovaDe dekhI zakecha. je grAhya nathI tenuM grahaNa thatuM nathI. te mAtra bIjAnA kahevAthI mAnavAmAM Aveche. atra dRSTAnta. koi puruSanI garadananA pAchalA bhAga upara ke pRSTha-vAMsAnA madhya bhAgamAM bhuMga ( bhamaro) athavA svastikAdi cihna athavA tila (tala) vagere hoya tene te potAnI iMdriyobaDe joi zakato nathI. jyAre tenAM mAtRzrI pramukha Apta-vRddho kaheche ke 'tane ahIM bhaMgAdi che' tyAre te mAneche. paraMtu koi paNa prasaMge te svaindriyovaDe tene joi zakato nathI. tevIja rIte svargAdi vidyamAna chatAM svaindriyovaDe grAhya nahi hovAthI dekhI zakAtA nathI. ahIM evI zaMkA nahi karavI ke, jema bhuMgAdine jonArA ghaNA hoya che ane nahi jonAra mAtra te bhaMgAdivALo ekalo hoyache tevI rIte svargAdine jonArA ghaNA nathI. svazarIramA rahelA cihnane nahi jonAranA jevA nAstika che ane Apta vacanane pramANa mAnanArA arthAt parabhavane mAnanArA Astiko nAstika karatAM vadhAre che. ema paNa nahi kahevU ke, pRSTha (pITha) upara AvelA cihnatuM phaLa thAyache tyAre teno nizcaya thAyache tema svarga narakano koi paNa ceSTAvaDe bodha thato nathI. zaivone mAnya zakti, zambhu, gaNeza, vIra vagere devasamUha ane turuSko-(musalamAno) ne pUjya phirastA, pegaMvara, pIra pramukha temanI sevAthI thatA tAdRza phaLabaDe-lokokti pramANe jANI zakAyache te che ke nahi ? jo che to ne deva che-mayaM (manuSya ) nathI paNa kalikAlanA yogayI mAyaH dekhI zakAtA nayI ane temanI nivAsabhU
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetrano mArga paNa manuSyone agamya che. temanI sattA siddha che, je ApaNA jevA ahIM rahenArAthI darzAvI zakAya tema nathI. eja pramANe pApa hetuthI prApta thavA yogya narakagatinI sattA paNa svayameva vicArI levI. vaLI 'svacittamAM evo vicAra karo ke, laMkA che athavA nahIM? che ema to tame ame sarve sAMbhaLIe chIe. vAru te koNa mAnatuM nathI? jo mAno cho to ahIM rahyAM rahyAM batAvo. ahIM rahyAM rahyAM konAthI batAvAya ema jo kahevU hoya to jema ahIM rahelAthI laMkA na dekhAya tema ahIM rahelA chadmastha (kevalajJAna nahi pAmelA) puruSothI svargamokSAdi sthAna paNa na dekhAya.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46 ) soLamo adhikAra svargamokSAdi prApta karavA sAdhana zuM che ? hiMsA, asatya, corI, strIsaMga ane parigraha ( padArthoM uparanI mI) e sarvano sarva prakAre tyAga karavAthI svargamokSAdi prApta thAyache. jagatmasiddha bhagavAn e pAMcane choDIne ja siddha thayAche. mumukSuo ( mokSanA abhilASI sAdhu-muniyo ) mAM satya, zIla, kSamA, upakAritA, saMtoSa, nirdUSaNatA, vItarAgatA, niHsaMgatA, aprativaddhacAritA (vinA pratibaMdhe javu Avaq ) sajjJAnitA, nirvikAratA, sadgoSThitA, nizcalatA, prakAzitA, asvAmisevitA, atIvasatvatA, nirbhIkatA, alpAzanatA (thoDaM khAvU ), viziSTatA, saMsArasaMbaMdhajugupsatA ityAdi je alpa guNo hoyache te ja jyAre te mumukSuo siddhi pAmeche tyAre kSenanA prabhAvathI arthAt siddhasvarupa ziva thavAthI anaMta thAyache. AmAM kevalinu vacana pramANa che. sevaka svAmInA zIlane anusarayU~ joie. A bAta lokamAM pratIta che. tadanusAre mahAnubhAva muniyo siddhanA guNone prApta karavAnI icchAthI siddha je amUrta, nirAhAra, gatadveSa, vItarAga, niraMjana, niSkriya, gataspRha, spardhArahita, baMdhanasaMdhivarjita, satkevalajJAnanidhAnasuMdara ane niraMtara AnaMdAmRtarasapUrNa cha temanA guNotuM yathAzakti anukaraNa kareche. yadyapi siddhanA sarva guNone pUrNapaNe sevavAne ahIMA bhavamAM te samartha thatA nathI tathApi Atmayogya bala (vIrya) phoravIne siddhanA guNono Azraya to jarura leche. te A pramANe:siddho amRta prakAze che : sAdhuo deha upara mamatva rAkhatA nathI. siddho arU.pI che : sAdhuo zarIranA saMskArano tathA satkAranA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) niSedha karecha. siddho nirAhAra che : Adhuo paNa kvacit kvacit (parvadivasomAM) AhArano tyAga kareche. siddho dveSathI mukta cha : sAdhuo sarva jIvo upara ruci sahita maitrI dhAraNa kareche. siddho vItarAga che : sAdhuo bandhuonA baMdhanathI rahita thAyache. siddho niraMjana che : sAdhuo prItivilepanAdithI zUnya raheche. siddho niSkriya che sAdhuo AraMbhasaraMbhanA vilaMbha (vizeSa prApti) thI dUra raheche. siddho niHspRha che : sAdhuo koi prakAranI AzA rAkhatA nathI. siddho aspardhaka che : sAdhuo vAdavivAda karatA nathI. siddho nirbandhana che : sAdhuo svecchAvihArI che. siddho niHsaMdhi che : sAdhuo parasparanI mitratAthI virakta rahecha. siddho kevaladarzI che : sAdhuo sarva jagatsvabhAvanI anityatA jonArA che. siddho AnaMdathI paripUrNa cha / sAdhuo aMtaHkaraNa zuddha rAkheche ane saMtoSathI samabhAva bhAveche. ityAdi prakAre je guNo siddhomAM hovArnu zAstromAM jovAmAM Aveche te guNone mumukSuo prakalpI (dhArI) yathAzakti AdarIne krame karI siddha thAyache. vIjA gRhastho paNa je duSkarmanI zAMti mATe potAnI zakti pramANe te guNone dezathI ( aMzataH-sarvathA nahi ) anusareche te paNa anukrame sukhI thAyache* gRhastho tyAre bhale eja guNono cirakALa dezathI Azraya karo paNa je kAmamA jIvahiMsA thAyache teno Azraya kareche te zuM sAraM ? ___ gRhastho prAyaH sthUlabuddhi, adhikacintAyukta, AraMbhasahita ane parigraha-(dhanadhAnyAdi) mAM AdaravaMta hoyache. tethI sUkSma * zrIparamezvara che ane tenI sevAthI mukti maLeche evaM mAnanArA sarva zAsana ( mata-darzana ) nA loko parabrahma pAmavAnI icchAthI paramezvaragrItyartha e ja guNone anusareche,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) dRSTI Alokana karavAmAM temanI buddhi kuMThita rahecha ( kAma karatI nathI). AlaMbana vinA tattvatraya - ( deva, guru ane dharma ) mAM te vimoha pAmeche. mATe zubhArthe bhale niraMtara sAkAra devapUjA, sAdhuonI sevA ane dAnAdi dharma karo, ucca ( uttama ) kulAcAranA yazanA rakSaNArthe gRhastho pUrve sarva prakAranA dharmanuM sevana karatA mATe hAla paNa gRhastho AtmasaMpadA mATe dravyathI ane bhAvathI bane prakAre dharmano Azraya lyo. gRhastho prAyaH sAvadya (pApamaya vyApAra ) - mAM rakta, sadAkALa aihika arthaprAptimAM prasakta, kuTuMbapoSaNArthe ucca nIca ghaNI vArttA - ( AjIvikA ) mAM Adarayukta, paratantratAthI khinna ane manamAnyA puNyakAryamA udyamavaMta hoyache, te Atmaruci pramANe ja pravRtti kareche. mATe svacittanI abhituSTi mATe je puNya kare te karavA dyo. e gRhastho hRdayamAM jANe ema dhArIne dravyadharma kareche ke jema A mana dravyavaDe anya karmoM karAvyAthI tuSTi dhAraNa kareche temaja dravyavaDe koi prakAranA dharma paNa karIne sva manane prasanna karIe. gRhasthonA sarva vyApAra dravyathI siddha thAyache tethI dravyavatone dravyavaDe ja svadharma sAdhavAne svAbhAvika mana thAyache ane te yukta che. kemake jenuM jemAM vala hoya te ja valavaDe te potAnuM dhAryu kare. mATe dravyadharma karatA gRhasthonA mananI je prakAre saMsArakAryathI saMvRti thAya te prakAre sAlavana ( sAkAra devapUjA, sAdhusevA ane dAnAdi ) dravya dharmamAM - puNya vidhiyAM te mana- apekSA rAkho. svaindriyone saMsAra saMbaMdhI kriyAmAMthI rokIne jethI mana thoDaM paNa sthira thAya te pUjAdino ja Azraya karo. jyAMsudhI anAkAra padArthatuM ciMtana - siddha paramAtmAnuM nirAlaMbana dhyAna karavAmAM mana samartha na thAya ane musAdhukusAdhuno nizcaya karavA yogya jJAnodaya na thAya tyAMsudhI nizcayadRSTi kulIna puruSe svavyavahAranI *
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) rakSA karavI. nizcaya upara dRSTi kAyama rAkhI e rIte vyavahAra sAcavanAra gRhastha bIjAthI niMdAto nathI, jyAre nirAkAra padArthamA paNa citta sthira thAya tyAre siddhana nirAlaMbana dhyAna karavU. te sAdhavA mATe sAdhuoe ane gRhastha pramukhoe AtmajJAnamA prayatna karavo. pUrve je dravya ane bhAva e prakArano dharma kahevAmAM Avyo te sarva nirvANadhAma-( mokSarUpa mahela) nI dvArabhUmi ( AMgaNuM ) mApta karavA mATe uttama yAna ( vAhana ) samAna che ane AtmajJAna e AMgaNAmAM pahoMcyA pachI nirvANadhAmanI aMdara praveza karavA mATe AMgaNAmAMnA pAdavihAra (page cAlavA) sadRza mahAtmAone zivAla yamAM avasthiti karI ApanAra che. arthAt AtmajJAna e paramadharma che je sAdhavAthI niti (mokSa) nizcita thAyache. AtmajJAnamA jJAna darzana ane cAritra pramukha sarva guNasamUha hoyache. AtmajJAna prakRSTapaNe jayavaMta varteche kemake jJAnAdi zuddhi emAM anaMta thAyache. te thavAthI anaMtacatuSTaya ( anaMta jJAna, anaMta darzana, * anaMta vIrya ane anaMta sukha ) prApta thAyache. jema AkAzadarzanayAM tema e anaMtacatuSTayano pAra pAmavAne sarvajJa vinA koI, jJAna sarva prakAre zAzvata samartha nathI. ... ........
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) sattaramo.adhikAra. bhagavaMtanI pratimA pUjavAthI puNya thAyache e kayana jarA paNa kema saMbhave ? ajIvathI phalasiddhi kevI rIte thAya? __ ajIvanI sevAthI zuM thAya evI zaMkA manamA bIlakula lAvavI nahi. kemake jevA AkAra- nirIkSaNa thAya tevA AkAra saMbaMdhI dharmaThe prAyaH sanamAM ciMtavana thAya. saMpUrNa zubha aMge virAjita putrikA (pUtaLI) jovAmAM AvatAM. te tAdRza moharnu kAraNa thAyache. kAmAsananI sthApanAthI kAmijano kAmakrIDA saMbaMdhI vikArone anubhave che. yogAsananA avalokanathI.. yogIonI yogAbhyAsamAM mati thAyache, bhUgolathI tadgata vastunI buddhi thAyache. lokanAlithI lokasaMsthiti (lokanI racanA) samajAyache. kUrmacakra, ahicakra, sUryakAlAnalacakra, caMdrakAlAnalacakra ane koTacakra e AkRtiyothI ahIM rahyA rahyA tatsaMbaMdhI jJAna thAyache. zAstra saMbaMdhI varNoM (akSaro)no nyAsa (sthApanA) karavAthI te varNoM jonArane zAkhano bodha thAyache. naMdIzvaradvIpanA puTa-(nakazA) thI tathA laMkAnA puTathI tadgata vastunI ciMtA thAyache. evIja rIte svaIzanI pratimA temanA te te ( prasiddha) guNonI smRtinaM kAraNa thAyache, je vastu sAkSAt dRzya na hoya tenI sthApanA karavAnuM saMprati (hAla) lokasiddha che. atra dRSTAMta. potAno pati paradeza gayo hoya tyAre satI svI patinI pratimAna darzana kareche. rAmAyaNamAM sAMbhaLavAmAM Aveche ke, zrIrAmacaMdra paradeza (vanavAsa) gayA tyAre bharata narezvara rAmanI pAdukAnI rAma pramANe pUjA karatA hatA. sItA paNa rAmanI AMgaLInI mudrikAnuM AliMgana karI rAmamAptinu mukha mAnatI hatI.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma paNa sItArnu mauliratna pAmIne sItA maLyA jeTalI rati (mukha) mAnatA hatA. AmAMnA eke dRSTAMtamA koinA zarIrano AkAra nahoto tema chatAM te ajIva vastuothI tathAprakAracaM mukha yatuM hatuM. tyAre IzvaranI pratimA paNa sukhane mATe kema na thAya ? pAMDavacaritramA lokamatIta prasiddha bAta che ke droNAcAryanI pratimA pAsethI lavya nAmanA bhIle arjunanA jevI dhanurvidyA siddha karI hatI. caMcAdika (kSetramA ubhI karavAmAM AvatI puruSAkRti vagere) ajIva vastu chatAM kSetrAdinI rakSA karavAmAM samartha thAya che, vaLI lokamAM manAyache ke azoka vRkSanI chAyA zoka haraNa kareche, kali-(baheDA) nI chAyA lokamAM kalaha mATe thAyache, ajAraja (bakarInI kharIyothI uDatI dhUla) vagere puNyahAni mATe thAyache, aspRzya caMDAla vagerenI chAyA paNa ullaMghAya to puNyanI hAni karecha, sagarbhA strInI chAyA ullaMghana karanAra bhogI puruSa, pauruSa haNeke. ane mahezvaranI chAyA ullaMghana karanAra upara mahezvarano ropa pAyache. e pramANe ghaNA padArtha ajIva chatAM sukhaduHkhanA hetu thAyache. tyAre devAdhideva-(paramezvara) nI pratimA paNa ajIva chatAM ahIM mukhano hetu kama na thAya? evaM paNa mA kaho ke paramezvaranA darzanathI bharanA pApana haraNa thAya paNa pratimAnI pUjA karavAmAM Ave. ne ajIva hovAthI zuM phala Ape ? paramezvaranI pratimA ajIva patA paNa tene pUjavAthI puNya-phala jarura thAyache. jenI jevI jevI avasthA-guNa viziSTa pratimA cittamAM hoya, tenA te te guNo te matimAyI saMpAdana thai zakache. lokamAM manAyache ke, grahonI pratimAnA pUjanadhI te saMbaMdhI guNo-phala thAyache satIonI, kSetrAdhipanI, pUrvajonI, brahmAnI, murArinI, zivanI ane zaktinI sthApanAne mAnavAthI hita ane nahi mAnavAthI ahita thAyache stUpo paNa tevI
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) rIne phala Apeche revanta, nAgAdhipa, pazcipeza ane zItalAdinI pratipAnA pUjanathI pama kAmini dhAyache ane kArmaNa tathA AkarSaNa ( kAmaNa TupaNa ) jANanAmA pahanAdinA nirjIva putaLA upara je jIvo nAma lene vidhi karela te jIvo te vidhithI mUrchita thai jAyache. tebIja rIta svadezanI pratimAnI pracanA nAma grahaNa pUrvaka pUjA karanAra kuzala puruSa jJAnamaya prabhune saMprApta karecha. jema koi svAmI potAnA nokarone potAnI mUrttinuM bahumAna karatA jANI temanA upara tuSTimAn thAyache tema paramezvara paNa temanI pratimAnA arcanathI arcita yatAM masAnna thAya che. ___ upara ApelAM dRSTAMtomA ane hAntikamA mahAn vizeSa-aMtara che. je devAdi kahevAmAM avyA te sarva rAgI ane' bhagavAn-paramezvara tetrA nathI, tenu kema ? tyAre to atIva uttama. anIhanI sevA to paramArthanI siddhi- . mATe thAyaDe. jemake spRhA rahita siddha puruSanI sevA iSTalabdhiH . mAde thAyache. siddha puruSa to sAkSAt vara Apeche ane paramezvaranI pratiSThita pratimA to ajIva hoyache te | ApI zake ? paripUjanIya dravyamA e vicAra jovAno nathI. je pUjya hoya . te pUjAyache ja. dakSiNAvarta (zaMkhAdi), kAmakuMbha, ciMtAmaNi ane citrAvallI emAM kayI iMdriyo che ke te pUjAtAM lokAnuM mata-dhArelU karecha ? jema e ajIva vastuo dovAthI spRhArahita chatoM svabhAvathI prANImonA kAmitane pareche tema paramezvaranI pratimA paNa pUjAtAM puNyasidi mAde vAyache,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) dakSiNAvartta pramukha padArthoM ajIva chatAM paNa viziSTa jAtinA ane durlabhache tethI temanuM ArAdhana karaNAra prANI dhAyai te kare - che. paNa paramezvaranI pratimA tevI nayI, te to mucya pASANAdinI banAvelI hoyache eTale te emanA sadRza zIrIte thAya ? 1 je vastu mUla - svabhAvathI guNa yukta pratIta hoya tenA karatAM paNa paMcakRta (paMce mAnelI - sthApelI ) vastu vizeSa guNADhya gaNAyache. atra dRSTAMta. koi rAjaputra prAyaH vIryAdi guNaluM sthAna hoya 'tene paDato mukI vIjA koi durbala vaMzamAM utpanna thayelA puruSane tenA puNyanA yoge pramANika paMco rAjya upara besADe to te bIjo puruSa mUlanA rAjavaMzIya upara paNa zAsana- hukama calAve ane jo te tenuM kAM karato nathI to + naMdarAjAnI peThe zikSA pAyeDe have manathI vicAra karoke mUlano rAjaputra guNI ane yogya chatAM paga kSudra kulamAM utpanna thayela rAjA paMca - pUjita ( mAnya ) hovAthI sevavA yogya thAyache. teja pramANe ciMtAmaNi vastu nija svabhAvathI uttama chatAM paNa paramezvaranI pratimA mAmANika paMcothI pUjita hovAthI pRthvI upara vizeSa mAnya thAya che. juo vararAjA, mahAjana, dacaputra ane evI vIjI vAbatomAM paMca jene bhAgyanI preraNAthI saMsthApita kareche te ja mAnya thAyache temaja stra pUjAda ( saubhAgya nAma : ) * A kathana je dezakALamAM paMconI sattA sarvopari-paMca tyAM paramezvara evI manAtI hoya tene lAgu che. + naMda nAmanA nava rAjA pATalIputraSAM rAja karatA inA. naMdane cANAkyAdie rAjya uparathI dUra kI caMdraguptane i sa. pUrve 315 mAM gAdie besADyo hato ane teNe natramA naMdane mArI nAkhyo hato. - itihAsa. -
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanA prabhAvathI paramezvaranI je pratimA sthApavAmAM AvI hoya te pUjavA yogya thAyache. ____ upara je padArtho kahevAmAM AvyAche te AkArayukta hovAthI temanI AkRtine antarAtmAmAM dhAraNa karIne temanA biMba (mUrti)nI pUjA karavAmAM Ave che te yukta che. paNa bhagavAn to nirAkAra prasiddha che eTale temanuM viMva karIne kevI rIte pUjAya ? ema karavAyI , atadU vastumA tadgrahano ( abhagavaMtagAM A bhagavAn che evI buddhi karavAno) doSa kama na lAge ? nirAkAra bhagavaMtanuM viMba to avatArAkRtinI racanAche. arthAt mahAtmAoe bhagavaMtano saMsAramA avatAra (chello bhava) jevo thayo hato tevI bhagavaMtanI sthApanA karelI che ane bhagavaMtanI je je avasthA jemane rucI te avasthAmAM tenA arthIo bhagavaMtane pUjeche.. , ,
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDhAramoM adhikAra....... - - 'nirAkAra siddha bhagavaMtanI pratimA paNa sAkSAt siddhanI peThe svacittAzayamAM ciMtavelI AzAne niHzaMkapaNe vistAreche. sthApanA je che te svacittathI kalpAyache. te sat athavA asat (vidyamAna athavA avidyamAna ) vastunI bhale. ho. sarva sthApanA. sevatI vakhate jevA potAnA bhAva hoya tevu phala Apecha. ema saMzaya nathI. lokamAM paNa anAkAra vastuno AkArabhAva vatAvAyache, jemake, *AbhagavaMtanI AjJA chaH etuM je ullaMghana kare te sAdhu nahi ane ne ullaMghana na kare te sAdhu. AmnAya-(Agama athavA maMtra) zAstramA 'paNa A vAyumaMDaLa ane A AkAzamaMDaLa evI AkRti lekhAyache. vicArazAstramA paNa svarodayanAM pRthvI, apa, teja, vAyuH ane AkAza e pAMca tattvo AkRti kADhIne vatAvAyace. A dRSTAntormA jema anAkAra vastu sAkAra batAvavAmAM Aveche tema nirAkAra siddhano paNa AkAra-pratimA bhale ho. vaLI dekho! lokamAM pUrve je mahAtmA labdhavarNa (sAkSara) thai gayA temaNe AkRti vinAnA varNone svacittanI kalpanAthI A 'ka', A 'kha', evI rIte pratyekane nAma daIne sAkAra vanAvyA che. jo temAna hota ane varNo niyata hota to sarvanI AkRti sarakhI hota paNa tema che nahi bhinna bhinna ja varNAkRti che. koi tulya nathI vizvamA jeTalAM rASTra (deza) che te sarvamA varNAkRti jUdI nadI che paNa vyakti-( paThana ) samaye upadeza * A dRSTAMtamAM bhagavaMtano pratApa amUrta che ane tenI AjJA paNa amUrta che topaNa satpuruSo tenI rekhA (AkRti) kalpecheparyAyakAra
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ to sarakho thAyache ane kArya paNa sarakhaM thAyache. e sarva lipiyone mithyA karavAne koi samartha nathI. jemanAmAM je lipi siddha che te te lipibaDe phalavidhAna kareche. kyAre zuM ? jevI rIte budha puruSoe AkAra rahita akSaranI AkRti karI tenI sthApanA potapotAno mugupta Azaya jagAvavA mATe jUdI jUdI karIche ane jevI rIte rAgadArInA jANakAroe rAgo paNa zabdarUpa hovAthI AkAra rahita chatAM te savenI sAkAra sthApanA rAgamAlA nAmanA pustakamAM karIche tevIna rIte satpuruSo anAkAra paramezvarano AkAra kalpIne jeje zubha AzayathI pUjeche te sarva Azaya prAyaH temane phaleche. alipta paramezvarane jema pUjA lAgatI nathI tema niMdA paNa lAgatI nathI. jevI te kare tevI ja te svakIya AtyAne lAgeche. vajramayI dIvAlamAM koI puruSa maNi pheMke ayavA paththara pheMke to te baMne kSepakanA bhaNI ja pAchA jAya, tene choDIne kadI bIje jAya nahi. koi pRthivI upara ubho rahIne sUryanI sAme raja pheMke athavA kara pheMke to te sarva enA sanmukha ja Ave, sUrya tarapha kiMvA AkAza tarapha kaMi jAya nahi. koi sArvabhauma (cakravartI) rAjAnI stavanA kare to te karanArane ja phala thAya ane koi niMdA kare topaNa te karanAra ja janasamUha samakSa duHkhI thAya. sAvabhauma rAjAle stutithI kaMi adhika thatuM nathI tema niMdAyI kaMi ochu paDatuM nathI. tevIja rIte prabhune stutithI athavA nihAthI kaMha Adhikya ke hAni thatAM nathI. vaLI koi apathya AhAra le to te lenAra duHkha bhogaveche ane pathya AhAra le to te ( lenAra) mukha bhogaveche. AhAramAM vaparAyalI vastune kaMi thatuM nadhI. teja pramANe siddhanI pUjA te-( pUjA ) nA karanAra AtmAne lAbhakArI thAyache.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) ___ogaNIsamo adhikAra. . . siddha paramezvaranI pUjA pUjA karanArane potAne phaLadAyI che e kathana yogya che. paNa jema ciMtAmaNi pramukha padArtho svapUjakone tatkALa ahIMja phaLa Apeche tema paramezvaranI pratimAnI pUjA tUrta ahIM phaLatI nathI tenuM zuM kAraNa ? __e bAbata sthiracitte vicAra karavA jevI che, je vastune phaLavAno je kALa hoya te kALe ja te vastu phaLeche. atra dRSTAMta. garbha vahelo nahi paNa prAyaH nava mahine prasUti pAmeche. maMtra vidyA koi lakSa jApe to koi koTi jApe phaLe che. vanaspatiyo paNa ApaNI utAvaLe nahi paNa svakIya kALe phaLecha. kahevata che ke, utAvaLe AMvA pAke nahi. koi cakravartinI athavA indrAdinI sevA karI hoya te paNa kALe karIne phaLeche. pAro siddha karavA mAMDayo hoya te sAdhyamAna dazAmAM nahi paNa kALe karI siddha thAya tyAre ja phaLa Apache. dezanAM vIjAM vyAvahArika kAmo paNa teno kALa paripUrNa thAyache tyAre ja siddha thAyache. tevIna rIte ahIM karelI pUjAdikapuNya "svakAla-*bhavAntaramAMja phaladAyI thAyache. mATe phaLa denArA padA onA saMbaMdhamA dakSa puruSoe utsukatA rAkhavI yogya nathI. ciMtAmaNi pramukha padArtho aihika che ane aihika-tuccha phaLane devAvAlA che. tethI te parabhavamA nahi paNa A manuSyabhava je prAyaH tuccha kALano hoyache * A kathana yathAsthita bhAva sahita karalI dravya pUjAnA mahata phalane uddezI samajavU. sAmAnya pUjArnu sAmAnya phala to ahIM-A bhavamAM paNa maLI zake.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) temAM phaLe che. paraMtu pUjAnA puNyathI thanArUM phaLa moTuM hoyache tethI te bahukALa sudhI bhogavavA yogya thAyache ana bahukALa devAdi saMbaMdhI bhavAntara vinA vartato nathI. mATe e puNyanuM phaLa prAyaH parajanmamA gayA paMchI jIvane udayamAM Aveche. jo A janmamA puNyanuM phaLa udayamAM Ave to te jaladI nAza pAme. kemake, manuSyatuM AyuSya prAyaH atIva tuccha hoyache ane manuSya-deha vinazvara-nAzavaMta che tethI mahat puNyanuM phaLa A bhavamA bhogavatAM vacamA mRtyu AvavAthI truTI (tuTI) javAno bhaya raheche. madhyamA duHkhanI utpatti hameza mahattara duHkhane mATe thAyache. arthAt mRtyu jevU atizaya bhItidAyaka kaMi nathI, je pUjAnA puNyanuM evaM mahat phaLa bhogavatAM tharbu yukta nathI. mATe pUjArnu puNya mAyaH anya janmamA phaLeche. jema aneka prakAre parizrama veThI utpanna karelI vastu ghaNA kALasudhI aneka prakAre upabhogamA AvavA chatAM paNa kSaya pAmatI nathI tema pUjAdinuM puNya bhogavyA chatAM e prAyaH vIjA janmamAM udayamAM Aveche. ati ugra puNya sAkSAt ahIMja phaLa Apache. juo lokamAM kahevAyache ke, je satyavAdI hoyache te game tevA divya-(bhayaMkara pratijJA) mAM kaMcananI peThe saMzuddha nIkaLI jAyache. jema koi zuddha siddha purupane athavA rAAdhu puruSane svalpa paNa ApyuM hoya to te sakalArthanI siddhine mATe thAyache arthAta A loka paraloka saMbaMdhI sarva mukharnu kAraNa ane anukrame saMsAranA baMdhanane choDAvanAeM dhAyache ane jema koi anuttara (sarvottama) rAjaputrAdine koi prasaMge ekAdi vAra jarA sara Apyu hoya to te ApanAranI iSTa siddhi kareche, vadhAre zuM ? duSTa pratipakSI taraphathI thatA mRtyanta kAThamAMzI paNa tenuM rakSaNa kareche; tema koi avasare ekAdivAra pUjAdithI mahat puNya upArjana karyu hoya teA loka tathA paralokamAM
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya sukhanI paraMparA prApta karavAmAM hetu thAyache. *zAlibhadranA jIvanI peThe athavA coranI peThe eka puruSe upArjana kareluM atIva ugra 'puNya athavA pApa aneka puruSonA bhogane mATe paNa thAyache. jemake rAjAnI sevA karanAra parivAra sahita sukhI thAyache ane rAnAno aparAdha karanAra parivAra sahita mAryo jAyache. jo e prakAre paramezvaranI pUjAdinuM puNya sarva prakAranA svArthane sAdhanAruM che to janasamUha tenoja Adara karo. paramezvaranA nAmano jApa karavAmAM zAmATe pravRtti karavI? ___ - mahApuruSoe evI yojanA karavAmAM paNa viveka ja karyoche. gRhastho je samartha che te dravya ane bhAva baMne prakAranI pUjAnA adhikArI * vikrama saMvat pUrve 542-470 nA arasAmA magadhadezanA rAjagRha nagaramAM zreNika (baMbhasAra ) nA rAjyamA gobhadra nAme zeTha rahetA hatA. tene bhadrA nAmanI strIthI zAlibhadra nAme putrano janma thayo hato. zAlibhadra pUrvabhavamA zAligrAmane viSe dhanyA nAmanI garIva strIno saMgama nAme putra hato. koi eka parvanA divase pADozIone ghera khIra raMdhAtI joi saMgamane te khAvAnuM mana thayu. pADozaNonA jANavAmAM e vAta AvavAthI temaNe ApelA dudha cokhA sAkara ane ghIthI dhanyAe khIra banAvI ane thoDI saMgamane pIrasI vahAra gai. eTalAmAM koi eka mahinAnA upavAsI sAdhu tyAM bhikSArthe AvI pahoMcyA. saMgame te munine bhAva sahita potAnA bhojanamAMnI khIra vahorAvI dIdhI ane manamA vaha harSa pAmyo. te puNyanA yoge te marIne zAlibhadra thayo hato ane tenA pitA gobhadra zeTha je dIkSA lei marIne devatA thayA hatA te dararoja tene mATe ane tenI striyAdi parivArane mATe navA navAM divya AbhUpaNAdi mokalatA hatA.-jainazAstra.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, paraMtu je mahAn yogIo dravyapa-parigraha vinA A saMsAramA sadA zobheche temane mATe paramezvaranuM nAmasmaraNa ja yukta che. tenAthI temano sarva svArtha siddha thAyache. jema jherI janAvaranA viSayI mUchI pAmelA jIvonuM vipa bIjAe karelA gAruDa-haMsa-jAMgulI maMtranA jApathI utarI jAyache tema tatva nahi jANanAranu pApa paNa paramezvaranA nAmasmaraNathI nAza pAmeche. bInI eka vAta lokamAM evI prasiddha che ke humAya nAmarnu pakSI asthibhakSI (hADakAM khAnArUM) chatAM saMtata jIvanI rakSA kareche. te uDatuM uDatuM jatuM hoya tyAre je manuSyanA mastaka upara tenI chAyA paDe te rAjA thAyache. A dRSTAMtamA humAyapakSI jANatuM nathI ke huM amukanA mastaka upara chAyA karuMchu temaja jenA mastaka upara chAyA thAyache te paNa jANato nathI ke mArA mastaka upara humAyapakSI chAyA kareche. e rIte baMne ajJAna cha tathApi humAyapakSInI chAyAnA mAhAtmyanA udayathI te manuSyane daridratAnuM haraNa karanAra adhIzatA (rAjya) udaya pAmeche arthAt te rAjA thAyache. jema A dRSTAMtamA ubhaya ajANa chatAM e prakAre siddhi thAyache tema paramezvaranA nAmasmaraNathI pApa kema na jAya ? arthAt jAya ja pApa jAya eTale sarvataH Atmazuddhi thAya. Atmazuddhi thAya eTale paramAtmavodha-utkRSTAtmajJAna thAya. paramAtmabodha thAya eTale koi prakArano kamabaMdha na thAya arthAt karmano praNAza thAya karmapraNAza thAya eTale mokSalakSmI prApta thAya. mokSa thAya eTale akSaya sthiti, anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya, anaMtasukha ane ekasvabhAvatA thAya. arthAt sajjyoti jAgRta thAya.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) vIsamo adhikAra. muktinA viSayamA sarvanuM kathana ekasarakhaM thatuM nadhI. uparanA adhikAramAM AtmajJAna vinA mukti nathI - AtmajJAnayI mukti thAya che ema kahevAmAM AvyuMche. vaiSNavo viSNuthI, brahmaniSTho brahmayI, zaivo zivathI ane zAktiko zaktithI mukti thavAnuM kaheche. temanA mate AtmajJAna muktinuM kAraNa nathI. arthAt AtmajJAnathI ja mukti thAyache evo nirNaya nathI. tema chatAM AtmajJAnathI mukti thAya che evo nizcaya karavo te zuM vicAravA yogya nathI ? vaiSNavAdiko lokarUDhine leine viSNupramukha bhinna bhinna dekheche. paraMtu paramArthathI viSNu vagaire zabdovaDe A AtmAja vAcya-bodhyasamajavA yogya che. AtmAne kevalajJAna prApta thAya che tyAre sarva kokAlokanuM svarUpa tenA jANavAmAM Ave che. arthAt jJAna eja AtmA te vaDe sarvatra vyApavAthI AtmA ja viSNu che. nija zuddha AtmabhAva jene parabrahma evI saMjJA ApavAmAM Aveche tenI bhAvanA bhAvavAthI AtmA ja brahmA che. ziva-nirvANa - mokSa prApta karavAthI ane zivanuM kAraNa hovAthI AtmA ja ziva che. nija AtmavIrya-zakti phoravavAthI ( vAparavAthI ) AtmA ja zakti che. e rIte viSNu pramukha zabdovaDe AtmA ja samajavo ane AtmAthI - AtmajJAnathI ja mukti che-vIjA kazAthI mukti prApta thavA yogya nathI evaM tattva svahRdayamAM ciMtaaj, jo AtmajJAnathI mukti thatI na hoya ane viSNu pramukhathI mukti thatI hoya to vaiSNavAdi saMto ane gRhastho viSNu pramukhanI pUjA ane jAna karo paNa tapa, saMyama, niHsaMgatA :
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) rAgaroSanuM nivAraNa, paMceMdriyono viSaya thakI virAma, dhyAna ane AtmajJAna e Adi zuM kAma kareche ? jo ema kahevAmAM Ave ke tapasaMyamAdi eja viSNu pramukhanI sevA che to te konAthI pravRttimA AvI ? jo viSNu pramukhathI kahevAmAM Ave to temane vANI nathI ane hAtha paNa nathI ke jethI bIjAne jaNAvI zake. jo viSNu pramukhanuM dhyAna karanArA yogiyothI e pravRtti thai to temaNe konAthI mApta karI-jANI ? jo adhyAtmayogathI hoya to teno praNetA koNa ghai gayo ? niraMjana ane niSkriya viSNu pramukha to kahevA yogya nathI tyAre adhyAtmayoga konAthI AvirbhAva pAmyo-prakaTa thayo? jo Adi yogiyothI ema kahe, thAya to temaNe paNa AtmajJAnathI ja adhyAtmayoga jANyo, vIjAyI nahi; temaja niriMdraya, niSkriya, niraMjana ane ekasvarupa viSNu pramukhathI paNa nahi-ema kahevU paDaze. svaAtmAyakI -samabhAva bhAvavAthI, rAgadveSa javAthI, apUrva AtmalAmathI ane sarva dravyanA yathAsthita darzanathI je jJAna-bodha thAya te ja adhyAsmayoga. erIte adhyAtmayoga svataHja siddha che. AvA AtmajJAnathIja manuSyone mukti thAyache. viSNu pramukha bIjo koi muktino hetu nathI. mATe AtmajJAnanI spRhA-icchA karavA yogya che. svabhAvathIM mukti thAyache ema je kahevAmAM Aveche temAM paNa - eja artha nivedana karelo che. stra je AtmA teno bhAva te svabhAva. bhAva zabda mApti arthamAM vaparAtA bhU dhAtu uparathI thayelo che eTale teno artha paNa prApti evo ja karavo yogya che. ema karavAmAM Ave eTale svabhAvano artha AtmamApti-AtmalAbha-AtmajJAna evo thAya ane AtmajJAnathI siddhilakSmI-mukti nizcita che. e rIte sarve muktinA icchuoe AtmajJAnadhI mukti icchavA yogya che. prakRSTa guNayukta mahAtmAoe muktinuM nimitta AtmajJAna vinA vIjeM kaMi nivedana
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 63.) karyu nathI.. temanu kathana A pramANe che. jyAM sudhI *kaSAya ane viSayonu sevana kare tyAM sudhI A AtmA saMsAra ja che ane AtmajJAna thayAthI z2yAre kaSAyaviSayathI-karmathI mukta thAya tyAre te AtmA z2a mokSa cha. jJAna darzana ane cAritra paNa A AtmA ja che. AtmAthI bhinna kaMi nathI. jJAnAdimaya A AtmA jyAM sudhI karmayukta hoyache tyAMmudhI zarIrano Azraya leche ane jyAre mohano kSaya thavA pUrvaka Atmazakti-AtmajJAna prakaTa thavAthI AtmAmA AtmAne samyak prakAre jANeche tyAre tene jJAna, darzana ane cAritra udayamA Avyu ema AtmajJAnI Ato kaheche. AtmajJAna vinAnA aneka kaSTAcaraNothI paNa anivArya evaM ajJAnapaNAthI utpanna thayelaM anaMtakAlamuMje duHkha te AtmajJAnayI nivAraNa thAyache. cidrUpa A AtmA karmanA prabhAvathI jyAM sudhI zarIranaM adhiSThAna kare tyAM sudhI zarIrI ane jyAre dhyAnarUpa agnivaDe samasta karmarUpa iMdhanane bALIne zuddha thAya tyAre te ja niraMjana. atyAra sudhInA prabaMdhathI eTalaM siddha thayuM ke siddhi-mukti mATe AtmajJAna vinA vIno hetu-mArga nathI. mATe e ja mArgamA yatna karavo ke jethI AtmAne mahodaya-(mokSa) mAM sthAna prApta thAya. - upara kevala rAjayogathI mokSalakSmI maLe evo mArga vatAvavAmA Avyoche, je jaina Agama ane yuktithI siddhache ane ekAMta utsarga athavA ekAMta apavAda rUpa thI rahita che. paNa muktino koi evo saraLa mArga che ke je sarva mata-darzanane anusarato ane adhyAtmavidyAnI mAptimAM hetu hoya ane jevI zramavinA zItra AtmajJAna thAya ? : * jenAthI kapa (saMsAreno Aya prApti-lAbha) yAya te krodha, mAna, mAyA ane lobha kapAya kahevAyache.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) siddhAMta ane vedAMtanA rahasyabhUta muktino samartha mAgeM kahevAmAM Aveche te sAMbhaLo. muktinA icchu manuSye svacittamAM Avo vicAra karavo ke, " A AtmA zuddha, buddha, mukta, niraMjana ityAdi che ema yogiyonu kahevu thAyache. tyAre te mukta chatAM konAthI ane kema baMdhAyalo cha ?'' eTale tenA samajavAmAM Avaze ke, "bhramathI." bhramane ja Adya yogiyoH karma, moha, avidyA, kartA, mAyA, guNa, daiva, mithyA, ajJAna ityAdi ityAdi zabdovaDe oLakhAvI gayAche ane tene jANanArA sadyogiyo paNa A zabdone bhramanA arthamAM ja vApareche. bhramathI ja AtmA baMdhAyalo che. *bhrama ahIM potAnI * atadvastumA tadvastuno graha-svIkAra karavo te bhrama che. arthAt strI, putra, mitra, mAtA, pitA, dravya, zarIra vagere anAtmIya vastu cheA bhavamA sahavarti chatAM AtmAnI sAthe vIjA bhavamAM jatAM nathI. tema chatAM temanAmAM jANe ke te AtmIya vastu potIkI hoya evI buddhi rAkhavI te bhrama che. vIjA zabdomAM saMsArane viSe tathA zarIrane vipe vartamAna manorama vastumAMrAga karavo ane durvastumAM duSTa manovRtti rAkhavI te mithyA jJAna che. samyagjJAna to manamAthI rAgadveSa kAhI nAkhI samabhAva-vItarAga dazAno anubhava karavo te che. zuka (popaTa) ne pakaDavA mATe jhADa upara eka cakra (pai9) goThavavAmAM Aveche ane te cakranI karNikA ( nalinI-nAyaDI ? ) upara eka kArelu mukravAmAM Aveche. te kArelaM potAnu thakSya che evA bhramathI zuka tyAM AvIne veseche ane zukanA vesavAthI te cakra bhamavA mAMDeche. tyAre zuka koie tene pakaDelo nahi chatAM bhramathI pakaDayoche athavA pAza ( phAMsA) mAM nAkhyoche evaM mAnI lai cakranI sAthe pote paNa bhamavA lAgeche eTalaM ja nahi paNa cakrane potAnuM iSTa gaNI vaLagI rahIne ca ca kareche, eTale tene pakaDavAvAlA AvIna vAdhI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 30 mithyA ( asat ) kalpanAthI thayelI samajabI. jetha nalinIka ane markaTa bhramathI baMdhAyache tema A AtmA paNa bhramathI baMdhAyaloche. jyAre manamAthI bhrama jAya che tyAre A AtmA mukta thAyache ane mukta thAyache eTale AtmAno ane paramAtmAno abheda thAyache. jyAre __AtmAno ane paramAtmAno ekabhAva dekhAyache tyAre yogI AtmajJAnI lecha. paNa jo te vakhate bhrama-zaMkA rAkhyA vagara zuka uDI jAyache ___ to mukta thAyache-baMdhanamA Avato nathI. markaTa (vAMdarA)le pakaDavA mATe paNa caNA bharelaM eka pAna ( vAsaNa) mukavAmAM Aveche. tyAM caNA khAvA mATe markaTa Ave che ane pAtramA hAtha nAMkhI caNAnI muThI vALI kAhavA jAyace. paNa pAtratuM mukha nAnuM hovAthI muThI vALelo hAtha nIkaLato nathI. tyAre markaTa koie tene pakaDelo na chatA bhramathI aMdarathI pakaDyoche evu mAnI lai cIcI karavA lAgeche. eTale tene pakaDabAvAlA AvIne bAMdhI lecha. paNa jo bhrama rAkhyA baMgara baThI vALelI choDI daine markaTa cAlyo jAyache to baMdhanamA Avato nathI. jevI rIte zuka ane markeTa abaddha chatAM bhramathI potAne baddha mAnI lai baMdhAyache tevI rIte A AtmA paNa anAtmIya vastumA e potIkI che evI buddhi karavAthI-bahirAtmapaNe amuka potAne heya (tyAgavA yogya ) che ne amuka upAdeya (AdaravA yogya ) le evA vicArayI rahita thai kevala iMdriyonA viSayomA Asakti rAkhavAthI koMbaDe baMdhAyache ane jyAre zarIrAdi vastumAM anAtmIyatA AcarI-aMtarAtmAthI heyopAdeyanA vicAra pUrvaka viSaya sukhathI parAGmukha eTale ke saMsAravati vastumA rAgadveSa rahita thAyache tyAre te saMsAramA rahyA chatAM paNa zukta thAya che ane jyAre tevI rIte mukta thAyache tyAre te aMtarAtmAne kevalajJAna prakaTa thavAthI paramAtmatA mApta thAyache-paryAyakAra.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ opn (66) kahebAyache, te na phevalajJAnamaya karma--kriyA-bhrAMtithI vimukta munIzvara kaDevAyacha. A AtmA mukta-bhrama rahita che ebuM jyAre prasiddha thAyache tyAre te sarvatra mamatva rahita hoyache. vadhAre zuM ? manezarIra-sukha-duHkha-jJAna-vicArathI te zUnya hoyache. e rIte mukta yavAdI tene puNya pApa lAgatAM nathI. manano jaya karelo hovAthI A mArI kriyA, A mAro kALa, A mAro saMga (sahAyaka), A mAruM sukRta (puNya) ityAdi bheda paNa tene hoto nathI. jyAM sudhI te A lokamAM zarIradhArI hoyache tyAM sudhI tene sUkSma kriyA hoyache eTaleke te niSkriya hoto nathI. jyAre sUkSma kriyA paNa naSTa thAyache tyAre te mukta-bhrama rahita AtmA siddhatAprApta thavAthI siddha thAyache, siddha kriyAvaMta che. ke niSkriya che te vicAravA yogya che. niSkriya kahevAtA siddhamA jJAnadhI ane darzanathI thatI kriyA zuM sidana thAya ? jJAnathI ane darzanathI thatI kriyA siddhi pAmelA-siddhomAM hotI nathI. jo pUchavAmAM Ave ke, kevI rIte ? to samajAvavAnuM ke, siddhi pAmelA AtmA AlokamA chatAM temane jyAre kaivalyanI prApti thA hatI-kevalajJAna ane kevaladarzana thayuM hatuM tyAre ja jJAnathI ane darzanathI thatI ve kriyAo temane ekI varakhate thai gai hatI ane mANavA yogya tathA jovA yogya bhUta, bhaviSya ane vartamAna praNe phALanA je je bhAva ne sarva prakaTa thayA hatA. temane naIM kaMi paNa jANavAnuM ane jovAnuM hotuM nathI. arthAt mukta-bhramarahita jIvone manuSyabhavayAM sakriyatva hoyache ane sidimAM niSkriyatva hoyache, e rIne sidomAMmasiddha rIne nizcaya pUrvaka niSkriyatA siddha thai ane e sarvano henu manonigedha-yoga che gATe e ja mArgamA ramaNa karo.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka. - ( bhASAMtaranu. ).. 'zuddha. ' pRSTha. paMkti.. : azuddha. 3 8 .zazirornu ____ zarIro -apaththa apathya .cakSurAdi 7 13 / khakSuSAdi kahavAmA 8 16 pAyaH nipajAvecha - kahevAmA prAyaH nipajAveche sthUla tejasa karmo 9...14 , sthala 9 12 ___tejasa 24 . taijasa ?' 5 karmA baijasa ? sukho 18 niSkrayAdi 15 hojo 21 Akhe 23--- ---- "kiraNAnAM - 24 meta 1 15 taijasa ? 7 devayukta 24 karalAM sukhI niSkriyAdi hovIjoie AMkhe kiraNonAM 19 21 27 27 27 28 29 29 32 teSa mAva jIva tejasa dvepayukta karelA
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 37 svarga (2) svaga zakeche. 3 21 pAkecha ? javu or onr 54 55 59 * apa Adhuo saraMbha la yamAM 7 vastumA 12 22 bhojana vIjAyI 2 . saMsAra te AtmAja mokSa 24 saMsAra 21 prApti vAMdarA te sAdhuo . saMraMbha layamA vastumA antu bhAjana vIjAthI saMsAramA teja AtmA mokSamA saMsAra) (prApti bAMdarAne 63 63
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
_