Book Title: Jain Tattva Sar Sangraha Satik
Author(s): Ratnashekharsuri
Publisher: Ranjanvijayji Jain Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022148/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina tattva sAra saMgraha saTIka (mahA mahopAdhyAya zrI sUracaMdragariNa viracita) gurjara bhASAnuvAda anuvAdaka pa. pU. AcArya vijaya ratnazekhara sUrizvarajI mUlya- sadupadeza Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. . . "...... . SKC MAN hen. zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI jita-hIra-buddhi-tilaka guruvarebhyo namaH anuyogAcArya paMnyAsa pravara zrI tilaka vijayajI gaNivarya granthamAlA puSpa kra. 6 zrI jaina tattva sAra saMgraha saTIka gurjara bhASAbATa - anuvAdaka pa0 pU0 vidvadvarya prAcArya vijaya ratnAvara asarabarajA - prakAzaka - zrI raMjanavijayajI jaina pustakAlaya, mAlavAr3A (jilA jAlora-rAjasthAna) vora saMvat-2505 vikrama saMvat-2035 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA pustaka prakAzana no samasta kharca zrI jaina jJAna khAtA, mAlavAr3A tarapha thI prApela che. mudraka sarasvatI prinTiga presa bhInamAla (rAja.) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA mahA mahopAdhyAya zrI sUracaMdra gariNa viracita zrI jaina tattva sAra saMgraha no gurjara bhASAnuvAda Apa saunI samakSa mUkatAM mane atyanta zrAnanda thAya che. AtmA anaMta jJAnamaya, anaMta darzanamaya, anaMta cAritramaya ane vIryamaya zuddha sphaTika jevo nirmala hovA chatAM karma nA yogeja anAdi kAla thI saMsArI svarUpa vAlo che. AtmA sAthai thayela karma nA saMyoga no jo sarvathA nAza thaI jAya to zrAtmA zuddha svarUpa ne pAmyA vinA rahe nahIM / jIva ane karma to saMbaMdha granAdi kAla thI che parantu pramuka vastu nA saMyoga thI te mukta thaI zake che. jIva nA pratyeka grAtma pradeze anaMta zubhAzubha karmo rahelAM che paraNa ApaNe te karmo joI zakatA nathI. eTale yA pustaka nA vAMcana thI jijJAsu bhAI baheno ne Atma saMtoSa thaze aura vicAra karavA mATe amUlya sAmagrI malaze / A pustaka thI Apa AtmA ne karma nuM lakSaNa, jIvo karatAM karma anaMta che, jIva karmoM thI AvRtta che, karmo thI jIva zI rIte mukta thaI zaMke, jIvo nuM karma grahaNa, jIvo nuM adRzya paNuM jIva ane karma to saMbaMdha, para brahma nuM svarUpa, karma thI jIva ne sukha - duHkha, brahma ne siddha, nigoda nA jIvo ne temanI dRzyatA, nigoda nA jIvo nuM karma baMdhana, sukha - duHkha nuM kAraNa karma, zradRSTa svarga nuM pramANapaNuM, prabhu pratimA pUjana thI puNya, mukti no sarva darzanAnusArI mArga ANG Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigere no vividha dRSTAnto bar3e spaSTIkaraNa karI jijJAsuno ne saMtuSTi male tevI rIte samajhAvavA prayatna karyo che. viSaya nI gUr3hatA hovA chatAM aneka akATya pramANo dvArA viSaya nA mUla marma ne samajhAvI viSaya ne saralatama banAvavA prayatna karyo che. mUla ane gAthArtha sAthe vizada vivecana karI sAmAnya mAnava ne paNa pustaka mAM rasa male tevo prayatna karavAmAM Avyo che. AzA che jijJAsumo pustaka thI lAbhAnvita thaze ane temane mATe yA pustaka upayogI nIvar3aze. __ gurjara bhASA mAM grantha no anuvAda vizada vyAkhyA ane vivecana sAthe karavAthI A grantha vAMcavA ane samajhavAmAM pAThako nI ruci vadhaze kAraNa ke suSka viSaya ne sarasa banAvavAno me pUrNa prayatna karela che. prastuta graMtha nA sampAdana mAM zrI pArzvanAtha jaina chAtrAlaya mAlavAr3A nA gRhapati zrI nainamala surANAjI e pUrNa sahayoga prApyo che / temanA utsAha thI A kArya sarala banyaM ane Aje yA vRhad pustaka ApanA samakSa vidyamAna che. presa nI bhUlo rahI gaI hoya athavA koI anya doSa ApanI dRSTi mAM Ave to sudhArI vAMcavA vinaMti che. mahAvIra nirvANa saMvat 2505 prAcArya ratnazekhara sUri / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama adhikAra dvitIya tRtIya caturtha paMcama SaSTha saptama aSTama navama dazama 99 19 "" "" 91 91 " "" 93 ekAdaza dvAdaza trayodaza caturdaza paJcadaza Sor3aza saptadaza aSTAdaza ekonaviMza viMzatitamo ekaviMzatitamo adhikAra " "" " 11 " "" 11 19 19 anukramaNikA "1 pRSTha saM. 1 26 36 66 77 61 100 106 160 16e 166 201 235 248 266 276 267 322 32e 353 377 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - abhiprAya - parama pUjya AcArya bhagavaMta zrImadvijaya ratnazekhara sUrIzvarajI dvArA gurjara bhASA meM anudita 'zrI jaina tattva sAra saMgraha' sacamuca eka advitIya pustaka hai jise par3hakara aura vaNita viSaya para manana karake sAdhAraNa manuSya bhI tattva ke gUr3ha rahasyoM ko samajhane meM saralatA anubhava kreNge| karma ke vividha pahalUtroM ko Apane apane anubhava janya vicAroM aura vizada vivecana dvArA sundara DhaMga se spaSTa kiyA hai| maiMne parama pUjya AcArya bhagavaMta kI kucha anya pustakeM bhI dekhI haiM jinase maiM atyanta prabhAvita huyA huuN| prastuta pustaka meM Apane AtmA evaM karma ke lakSaNa, jIva karmoM se AvRtta hai, jIvoM kA karma grahaNa, jIva aura karma kA saMbaMdha, para brahma kA svarUpa, sukha-duHkha kA kAraNa karma Adi gahana viSayo ko sAmAnya bhASA meM vivecana sahita spaSTa kiyA hai jisase pAThakoM kI ruci meM kamI hue binA ve Age par3hane kI ora AkRSTa hote raheMge / prastuta pustaka meM prastutikaraNa ke samasta guNa vidyamAna haiN| jisase pustaka upayogI hone ke sAtha eka acche sAthI kA kArya kregii| pUjya AcArya bhagavaMta ne asvastha hone para bhI isa kArya meM jitanI tatparatA evaM kauzala kA paricaya diyA hai, vaha vAstava meM kisI divya zakti kI satpreraNA kA suphala hI hai / kiM bhunaa| nainamala surANA 'khuzadila' ema.e.,bI.eDa., sAhitya ratna Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - apanI dRSTi meMvivekavAna prANI isa agAdha bhavasAgara ko pAra kara ananta sukha kI kAmanA karatA hai / ' 'sukhaM me bhUyAt duHkhaM mA bhUta" arthAt mujhe sukha hI sukha ho, duHkha na ho / aisI icchA rahane para bhI "na ca duHkhena sama bhinna" arthAt niratizaya sukha ko prApta nahIM kara pAtA kAraNa ki mAnava meM viveka kA abhAva hone se sat evaM asat kA vivecana karane kI zakti vilupta ho jAtI hai| viveka ke abhAva meM bhautika padArthoM meM hI usakI niSThA rahatI hai aura indriyoM kI svAbhAvika pravRtti 'bhUtAni khAni vyataNat svayaM bhU' ityAdi Agama se prAzu vinazi sukha meM hI manuSya sukha mAnatA hai| anya darzanoM kI taraha 'jaina tattva sAra' nAmaka grantha meM nizreyasa (mokSa) prApti ke sarala sAdhanoM kA vivecana hai / isa aAgama ke adhyayana se vivekazIla mAnava ko unmArgagAmI uddAma mana ko nigrahita karane kI sarala yukti prApta hotI hai / ataH manuSya ko kriyamANa ina jar3a karmoM se nitya zuddha, buddha, mukta evaM pUrNAnanda svarUpa AtmA kA bandhana kaise hotA hai tathA mumukSu jIva ko ina jar3a karmoM ke bandhana se mukta hokara kaivalyaikarUpatA mukti prApti kA sarala sAdhana isa prastuta 'jaina tattva sAra' grantha meM varNita hai| kliSTa saMskRta bhASA meM bahu vistAra yukta isa grantha ke sAra ko pa0 pU0 zraddheya AcArya mahodaya zrI ratnazekhara sUrijI mahArAja ne apane sUkSma adhyayana aura anubhava ke Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA sarva sAdhAraNa ke upakAra ko lakSya kara gAgara meM sAgara kI taraha sampUrNa grantha kA sAra saMkSepa meM upanibaddha kiyA hai / isake mArmika adhyayana se "yad gatvA nivartante" isa apunarAvRtti dhAma ko mumukSu varga anAyAsa hI apane mukti ke sAdhanoM ko prApta kara avazya hI Atma kalyANa ke liye agrasara hoMge, aisI maiM pUrNa AzA karatA huuN| prAcArya campAlAla zAstrI, udayapura. - kucha kahU~ - isa 'jaina tattva sAra' grantha meM pUrvAcAryoM ne bahuta vistAra pUrvaka varNana kiyA hai lekina kaliyuga meM mAnava isa kaThina evaM kliSTa grantha ko samajha nahIM sakatA hai, isalie samAja ke upakAra ke uddezya se pa0 pU0 AcArya zrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA0 ne apane sUkSma adhyayana aura vizada anubhava se isakA saMkSepa meM bola cAla kI gujarAtI bhASA meM varNana kiyA hai| - mumukSu AtmA isakA mArmika adhyayana karake jar3a rUpa karma se mukta hokara apanI AtmA kA kalyANa kara sakate haiM / sAMsArika viSaya to sarvathA duHkhaprada hI haiM para nirantara vipada yukta, nirantara janma-maraNa duHkha dvandvoM se bhavya prANI hI mukti ke liye sannaddha hotA hai / "antakaH paryavasthAtA janminaH santatAvAya / iti tyAjye bhave bhavye muktA tiSThate janaH / " -muni ratnendu vijaya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchavAgar3a dezoddhAraka camatkArI mahApuruSa dAdA zrI jitavijayajI mahArAja nA praziSya ratna anuyogAcArya gaNanAyaka paMnyAsapravara 201001 - zrImat tilakavijayajI gariNavarya jI jI jArI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 pUjya anuyogAcArya gaNanAyaka paMnyAsapravara zrImat tilakavijayajI gariNavara nA ziSyaratna zrI jaina tattva sAra saMgraha gurjara bhASAnuvAdaka vidvadvarya pU0 zrAcArya zrI vijaya ratnazekhara sUrizvarajI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM arha zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI jita-hIra - buddhi- tilaka guruvarebhyo namaH + mahopAdhyAya zrI sUracandragariNa viracita zrI jaina tattva sAra saMgraha saTIka (gurjara bhASAnuvAda) // prathama adhikAraH // maMgala ane vastu no nirdeza mUlam - saMzuddha siddhAntamadhIza middhaM, zrI vardhamAna praNipatya satyam / karmAtmapRcchaM taradAna pUrva kiJcidvicAraM svavide samUhe / / gAthArtha: nirdoSa siddhAntavAlA, parama aizvaryavAlA, atizayo var3e dedipyamAna ane satya svarUpa evA zrI vardhamAna svAmI ne praNAma karIne potAnA jJAna mATe karma ane grAtmA sambandhI praznonA uttara devA pUrvaka kaka vicArU chu / vivecana: koI paraNa Agama, graMtha, athavA caritrano prAraMbha karatAM pahalAM maMgala, abhidheya, sambandha, ane prayojana ema cAra vastupro avazya batAvavI joiye, evI jaina zAsana nI praNAlikA che te mujaba ahiyAM pararaMga cAra vastuno batAvI che / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) 'zreyAMsi bahu vidhnAni'- hamezAM zubha kAryo vidhnothI bharelAM hoya che, eTaleja mahApuruSo koI paNa zubha kArya karatAM pahelAM pota potAnA iSTadeva ne namaskAra karavA rUpa maMgala no prAraMbha kare che, iSTadeva ne namaskAra rUpa maMgala vidhna no nAza karavA samartha bane che tema ahiyAM paNa iSTadeva ne namaskAra karavA rUpa maMgalAcaraNa kayuM che. jaina zAsana mAM iSTadeva tarIke arihaMta bhagavaMto ane siddha bhagavaMto ema be gaNAya che, temAM paNa jaina zAsana nI sthApanA karavA dvArA parama upakArI tarIke arihaMta bhagavaMto gaNAya che. evA arihaMta bhagavaMto bhUtakAla mAM anaMta thaI gayA. vartamAna kAlamAM pAMca mahAvideha kSetra mAM 20 arihaMta bhagavaMto mokSa mArga no upadeza prApI vicarI rahyA che ane bhaviSya kAla mAM paraNa anaMtAnata arihaMta bhagavaMto thaze. te pramANe yA bharata kSetra mAM paNa bhUtakAla mAM anaMta arihaMta bhagavaMto thaI gayA che ane bhaviSyakAla mAM paNa anaMtAnaMta arihaMta bhagavaMto thaze, tema pA avasarpiNI kAla mAM zrI RSabhadeva prabhu thI mAMDI zrI vardhamAna svAmI paryata (zrI mahAvIra svAmI)24 arihaMto bhagavanto thayA che. zAstrakAra mahArAjAno mAM paNa koI eka tIrthaM kara bhagavaMta nI, koI pAMca tIrthaMkara bhagavaMtonI, koI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauvIsa tIrthakara bhagavaMto nI, koI jJAna nI athavA koI namaskAra mahAmaMtra nI ema sva icchA mujaba stuti dvArA magalAcaraNa vidhna nivAraNa mATe kare che. tema ahiyAM graMthakAra upadhyAya bhagavaMte zrI vardhamAna svAmI nI stuti rUpa vidhna nivAraNArthe maMgalAcaraNa karyu che.. zrI vardhamAna svAmI nI stuti karavAmAM be hetupro rahelA che. prathama hetu to e che. ke hAlamAM zrI vardhamAna svAmI nA nAma nu jaina zAsana cAlatu hovAthI tero zrI ApaNA najIkanA parama upakArI che. bIjo hetu e che ke mahAvIra svAmInA badale vardhamAna svAmInu nAma letAM bhAvanI vRddhi thAya. ema vardhamAna svAmi nI stuti karavAmAM be hetupro rahelA jaNAya che. A saMsAra mAM manuSya janma, Arya kSetra, uttama kula sadguruno yoga, jina vANInuzravaNa Adi jaina zAsana nI ArAdhanA ne yogya dharma sAmagrI pAmI, yogya AtmAo ucca saMskAra pAmI jaina zAsana nI ArAdhanA karI sakala karma no kSaya karI mukti pada ne pAme che parantu jaina zAsana nI ArAdhanA ne yogya sAmagrI, ucca saMskAro ane samyaktva virati vigere prApta karavAmAM jaina Agama no mukhya phAlo hoya che. te paNa jaina Agama vItarAga ane sarvajJa bhagavaMtoe batAvela hovA thI nirdoSa hoya che tethI nirdoSa siddhAMta vAlA evaM vizeSaNa grahaNa karyu che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4.) . sAmAnya rIte to zeTha, sArthavAha, rAjA, mahArAjA, cakravartI, deva, devendro, brahmA, viSNu, maheza vigere sarvane aizvarya hoya che valI pA aizvarya to saMsAranA bhauktika sukha pUratu hoya che parantu aSTa pratihArya ane cautrIza atizaya vigere parama aizvarya - to arihaMta bhagavaMto ne ja hoya che valI e aizvarya jaina zAsana ne prApta karavAmAM parama AlaMbana rUpa. bane che mATe parama aizvarya bAlA evu vizeSaNa grahaNa karya che. ......... - . dhAnyanI prApti mATe jema yogya bhami, yogya bIja ane vRSTi prAdi yogya sAmagrI nI AvazyakatA hoya che tema dharma nI prApti mATe paNa yogya jIva, ane yogya dharma dezanA Adi sAmagrInI paNa AvazyakatA hoya che. saMsAra nI asAratA, viSaya nI virAgatA, kaSAya nI mahattA ane dharma bIja nuAropaNa paNa dharma dezanA dvArAja thAya che. temAM paNa tIrthaMkara bhagavaMto vacanAtizaya temaja jJAnAtizaya vAlA hovAthI mokSa yogya AtmApromAM jaldI dharmana - bIjAropaNa karI zake cha mATe aizvarya thI dedipyamAna ebu vizeSaNa grahaNa kayuM cha.. _ 'puruSavizvAse vacana vizvAsaH' arthAt puruSanA vizvAsathI temanA vacana var3e vizvAsa thAya che. krodha, lobha, bhaya ane hAsya e cAra bhUTha bolavAmAM kAraNa bhUta che. krodha lobha, bhayaM ane hAsya e cAre mohanIya karmanA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) baMdhanA udaye thAya che. mohanIya karmanA nAzathIja e cAre nAza pAme che. tIrthaMkara bhagavaMto ne mohanIya karma no nAza thayela hovAthI e cAre paNa nAza pAmI gayelAMja che. tethI tIrthakara bhagavaMto ne jhUThu bolavAna koI kAraNa nathI. eTale tIrthakara bhagavaMto satya svarUpa hovA thI satya svarupa vizeSaNa grahaNa kyuM che. vAMcanAra-bhaNanAra varga ne Agama-gratha Adi mAM kayo viSaya che te jANyA bAda AgamAdi vAMcavAnu-bhaNavAnu mana thAya che mATe AgamAdinA prAraMbha mAMja teno viSaya batAvavo joiye. tene abhidheya kahevAya che. tevIja rIte A graMtha mAM AtmA ne karma sambandhI prazna ane uttara ApavAmAM pAvela che te yA graMtha no viSaya abhidheya kahela cha. jaina zAsana mAM mati kalpanA ne sthAna nathI parantu jinezvara devonA vacanAnusAra je hoya teneja ahiyAM sthAna che. eTale granthAdino sambandha batAvavo joiye. ahiyAM granthakAra 'kiJcidvicAraM samUhe' e zabda thI graMtha no sambandha batAve che. huM kaIka vicArU chu.. kaiMka zabda thI saMkSepamA jaNAvU chu arthAt bIje sthale vistAra thI pUrvAcAryoe batAvela che, temAMthI hu~ jaNAvu chu eTale A graMtha no sambandha pUrvAcAryoe vistArathI racelA matho nI sAthe che. temaja huM mArI mati kalpanAthI A pratha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) racato nathI parantu pUrvAcAryonA vacana ne anusAre ja graMtha cu chu ema paraNa sUcavyu prane 'svavide' zabda thI potAnA jJAna mATe kahI potAnI moTAI nathI parantu potAnI laghutA paNa sUcavI / 'prayojana' eTale graMtha racavAno hetu te prayojana be prakAranu sva ane para. te paraNa ve prakAra nu. anantara ane parampara. 'svavide' zabda thI potAnu anantara prayojana, potAnA jJAnanI prApti. bIjAne paraNa jJAna male e para nu anantara prayojana. sva ane para banne nuM parampara prayojana mokSanI prApti jANavu . AsmA ane karma lakSaNa C mUlam: zrAtmAyamAryAH kila kI dRzo'sti, nityo vibhuzca tana vAna rUpI tathA ca karmANi tu kI dRzAni, jar3Ani rUporiga cayAcayoniH 2 / gAthAthaH- he pUjyo ! A AtmA kharekhara kevo che ? A AtmA nitya, vyApaka, cainanyayukta ne arUpI che temaja karmo jar3a, rUpI, pUraNa galana svabhAva vAlAM che. vivecanaH - jaina zAsana syAdvAdamaya che. dareka padArtho mAM aneka dharmo rahelA che. jemake ekaja strI mAM mAtRtva, bhaginItva, strIttva Adi aneka dharmo rahelA che. te strI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) mAM putra nI apekSAe mAtRtva, bhAI nI apekSAe bhaginIsva, svAminI apekSA e strItva vigere aneka dharmo rahelA che. ema dareka padArtha ne aneka dRSTi thI vicArI te padArtha mAM rahelAM sarva dharmo svIkAravAM, tenu nAma 'syAdvAda' kahevAya che.. . . sAta naya yane sapta bhaMgI dvArA vastunA svarUpa no nirNaya karavo e jaina zAsana no khAsa siddhAnta che. dareka vastu ne dravya ane paryAya ema ve hoya che. mUla vastu te dravya kahevAya che ane teno ghATa, AkAra Adi paryAya kahevAya che. jemake sonu e mUla dravya che ane baMgar3I Adi tenA paryAyo che. tevIja rIte AtmA e mUla dravya che ane manuSya bhavAdi tenA paryAyo che. yA rIte dareka padArtha mAM dravya ane paryAya no vicAra karavo. yA pramANe AtmA nA dravya ane paryAyonI paNa vicAraNA karavI. dareka vastune dravya dRSTie vicAravI te dra vyAstika naya, ane paryAya dRSTie vicAravI te paryAyAstika naya. dravyAstika naya dareka vastu nitya che ane payAMyAstika naya dareka vastu anitya che. banne nayonI dRSTie dareka vastu nityAnitya che. tema prAtmA paraNa banna nayonI dRSTie nityAnitya che. parantu ahiyAM dravyAstika naya nI. dRSTie prAtmA nitya kahela che. :: vibhu' eTale vyApaka, je padArtha jagata mAM sarva jagyAe vyApI zake te sarva vyApI ane alpa jagyAe vyApI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) zake te deza vyApI. darekasaMsArI AtmA pota potAnA zarIra mAM zarIra pramANa mAM vyApI ne rahelo che te deza vyApI. siddha bhagavaMto potAnA aMtima zarIra nA pramANa nA traNa bhAga mAMthI be bhAga pramAraNa vyApI ne siddha zilA nA Upara eka yojananA chellA cauvIzamA bhAga mAM aloka ne sparzI ne rahe che te mukta AtmAaonI draSTie deza vyApI ane jyAre koI AtmA kevalI1 samudghAta kare che te samaye te AtmA cauda rAja loka mAM vyApI jAya che te sarva vyApI. e badhI dRSTie AtmA vyApaka jaNAya che. caitanya be prakAracche . eka AvaraNa sahita ane bIjuAvaraNa rahita.badhA karmadhArI (saMsArI)prAtmApronu caitanya karma thI Acchita hovA thI AvaraNa sahita 1.je kevalI bhagavaMta ne nAma, gotra, ane vedanIya e traNa karma nI sthiti jo potAnA AyuSya karbha nI sthiti thI adhika bhogavavI bAkI rahe tema hoya to te traNeya karma nI sthitione AyuSya karma nI jeTalI sthiti vAlI banAvavA potAnA Atma pradezone zarIra bahAra kADhI pahele samaye lokanA nIcenA cheDA thI Upara nA cher3A sudhI 14 rAja pramANa U~cau ane svadeha pramANa jAr3o Atma pradezono daMDAkAra racI, bIje samaye uttara thI dakSiNa (athavA pUrva thI pazcima) laukAMta sudhI kapATa AkAra banAvI, trIje samaye pUrva thI pazcima (athavA uttara thI dakSiNa ) bIjo kapATa AkAra banAvavAthI maMthAna AkAra (cAra pAMkhaDA vAlA ravaiyA no AkAra )banAvI. cauthe samaye aAMtarApurI (te kevalI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya gaNAya che. ane siddha bhagavaMto nucaitanya karmanA AvaraNa thI rahita hovAthI AvaraNa rahita caitanya gaNAya che. e dRSTie caitanya vAlo AtmA hovAthI AtmA caitanya vAna kahevAya che. ___ varNa, gaMdha, rasa ane sparza vAlA padArtho rupI gaNAya che ane varNa, gaMdha, rasa ane sparza rahita vAlA padArtho arupI gaNAya che. AtmA varNa, gaMdha, rasa ane sparza rahita hovAthI arUpI kahevAya che. karma sahita saMsArI AtmA nI apekSAe jIva rupI gaNela che. karma dhAraka jIva kevala jJAnIgro nI dRSTie rUpI paNe pratyakSa hovA chatAM niratizaya jJAnIgronI apekSAe apratyakSa hovAthI arUpI kahela che. eTale prAtmA arUpI kahela che. __ caitanya rahita hovAthI ko jar3a che. varNa. gaMdha, rasa ane sparza sahita hovAthI rupI che ane pUraNa ane galana eTale sar3aNa-par3aNa svabhAva vAlA che. bhagavaMta nA AtmA) saMpUrNa lokAkAzamAM vyApta thaI jAya che. tyAra bAda pAMca me samaye aAMtarAnA prAtma pradezo saMharI, cha8 samaye maMthAna(nI be paoNkha) nA Atma pradezo praharI, sAtame samaye kapATa saMharI, pAThame samaye daMDa saMharI pUrvavat saMpUrNa dehastha thAya te kevalI samudghAta emAM pUrvokta traNa karmano prabala (udIraNA dvArA nahIM paNa) apavartanA dvArA ghaNo vinAza thaI jAya che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) jIvo nu anaMta paNu ane pRthvI prAdi tenA bhedo mUlam:jIvAH pRthivyAdimasUkSmavaddha-nigoda bhinnA hi bhavantyamantAH / nAnAvidhA'vAptasajAtiyoni-bhinnAHsamastA:kilakevalIkSyAH3 gAthArthaH- pRthvIkAya, apakAya, teUkAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e dareka nA sUkSma ane bAdara e be prakAra jANavA. sUkSma nigoda ane bAdara nigoda mAM anata jIvo che. vividha prakAra nI jAti ane yoni thI jIvonA bheda par3e che. samasta jIvo kevalI bhagavaMto thI dekhI zakAya che. vivecanaH- vizca eTale cauda rAjaloka mAM jIvo anaMtA che. temAM siddha bhagavaMto nA 15 bheda che ane saMsArI jIvo nA 14 athavA 563 bheda batAvela che. e badhA bhedo mAM sarva jIvo no samAveza thaI jAya che. joke siddha thayA bAda te jIvo mAM bheda hoto nathI parantu siddha thatA samaye avasthA Adi nI apekSAe bheda batAvela che. te 15 bheda kahela che:(1)je AtmAyo tIrthaMkara thaI ne mokSe jAya te jina siddha (2)je AtmAo tIrthaMkara thayA vinA sAmAnya kevalI thaI ne mokSe jAya te tIrtha siddha (3) tIrthanI sthApanA thayA pahelAM mokSe jAya te atIrthasiddha (4)je prAtmAno tIrthanI sthApanA thayA pahelAM mokSe jAya te atIrtha siddha (5) je Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) AtmAno gRhastha nA veSa mAM mokSe jAya te gRha liGga siddha. (6) je AtmAyo anya liGga nA veSe mukti jAya che te anya liGga siddha(7)je AtmAyo sAdhu liGge mokSe jAya te svaliGga siddha (8) je AtmAyo strI liGga mokSe jAya te striliGga siddha (6) je AtmAno puruSa liGga mokSe jAya te puruSa liGga siddha.(10)je AtmAno napuMsaka liGga siddhathAya te napusaka liDga siddha (11)je AtmAno koI paNa nimitta pAmI ne vairAgya pAme te pratyeka buddha siddha.(12)je prAtmAyo potAnI mele bodha pAme te svayaM buddha.(13)je prAtmApro bIjA nA upadeza thI bodha pAme te buddha bodhita siddha. (14) eka samaya mAM eka mokSe jAya te eka siddha.(15)eka samaya mAM aneka AtmAyo mokSe jAya te aneka siddha. ema siddha nA paMdara bhedo jANavA. jIva nA cauda bhedo:1 aparyApta sUkSma ekendriya, 2 paryApta sUkSma ekendriya, 3 aparyApta bAdara ekendriya, 4 paryApta bAdara ekendriya, 5 aparyApta be indriya, 6 paryApta beindriya, 7 aparyApta teindiya, 8 paryApta teindriya, 6 aparyApta caurindviya, 10 paryApta caurindraya, 11 aparyApta asaMjJI paMcendriya, 12 paryApta asaMjJI paMcendriya, 13 aparyApta saMjJIpaMcendriya, 14 paryApta saMjJIya paMcendriya. ema jIvanA cauda bhedo bANavA. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) jIvoM nA 563 bhedo:1 ratna prabhA 2 zarkarA prabhA 3 vAlukA prabhA 4 paMka prabhA 5 dhUma prabhA 6 tamaH prabhA 7 tamaH tamaHprabhA. e sAta nArakoM nA paryAptA ane aparyAptA gaNatA~ nAraka jIvoM nA 14 bhedo thAya che. pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya e cAra nA sUkSma ane bAdara gaNatAM ATha bheda ane tenA paryAptA ane aparyAptA gaNatAM 16 bheda. vanaspati kAya nA pratyeka ane sAdhAraNa. pratyeka nA paryAptA ane aparyAptA gaNatAM be bheda. sAdhAraNa nA sUkSma ane bAdara gaNatAMbe bheda. tenA paryAptA ane aparyAptA gaNatAM cAra bheda eTale pratyeka nA be bheda ane sAdhAraNa nA cAra bheda gaNatAM vanaspatikAya nA chaH bheda thAya. pUrvokta sola bheda mAM cha: bheda umeratAM ekendriyanA 22 bheda thAya che. beindriya, teindriya ane caurindriya ema vikalendriya gaNatAM paryApta ane aparyApta gaNatAM vikalendriya no cha: bheda thAya che. __ paMcendriya tiryaMca nA jalacara, sthala ane khecara sthala cara n| catuSpada bhujapati sarpa. ane ura pari sarpa. ema pAMcenA garbhaja samUchima gaNatAM 10 bheda. tenA paryAptA ane aparyAptA gaNatAM 20 bheda. tiryaca paMcendriya nA jANavA. ekendriya nA 22, vigalendriya nA chaH ane tiryaMca paMcendriya nA 20 bheda melavatAM tiryaMcanA 48 bheda thAya che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) 51 karma bhUminA, 30 akarma bhUminA ane 56 antadvIpa nA malI manuSya nA 101 bheda thAya. tenA garbha aparyApta ane paryApta gaNatAM 202 bheda ane aparyApta saMmUmi nA 101 gaNatAM manuSyanA 303 bheda thAya che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ne vaimAnika ema cAra bheda devanA thAya. asura kumAra, nAga kumAra. suvarNa kumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizikumAra, pavanakumAra, ane meghakumAra, ema bhavana pati nA daza bheda jANavA. aMba, aMbarISa, zyAma, zaMbala, rudra, uparudra, kAla, mahA kAla. asi patra, banaku bhI, vAlukA, vaitaraNI khara svara ane mahA ghoSa e paMdara paramAdhAmInA bhedo paNa bhuvana pati nA hovAthI asurAdi 10 nI sAthai melavatAM 25 bheda bhuvana pati nA jANavA. pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga ane gaMdharva e ATha vyaMtara nA, bhedo che. aNapatI, paraNapanI, isIvAdI, bhUtavAdI, kaMdita, mahAkaMdita, kohar3a ane pataMga e ATha vANa vyaMtara nA bhedo che. annajRAMbhaka, pAnajAMbhaka, vastrAMbhaka, gharajAMbhaka, phalajAMbhaka, puSpaphalaz2AMbhaka, zayanajAMbhaka, vidyAnRAMbhaka, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) ane aviyataz2AMbhaka e daza tiryaMcajAMbhaka devo nA bhedo che. ATha byaMtara, ATha vANa vyaMtara ane daza tiryaMcajAMbhaka devo paNa vyaMtara mAM gaNela hovAthI sarva malI 26 bhedo vyaMtara devo nA thAya che. sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArA e pAMce cara, ane sthira gaNatAM jyotiSI nA 10 bhedo thAya che. sudharmA, IzAna, sanatakumAra, mAhendra brahmaloka, lAMtarka, mahAzukra, sahasrAra, Anata, prANata, AraNa ane acyuta e bAra deva loka nA 12 bhedo thAya che. pahelA. bIjA ane pAMcamA chaTThA nI nIce traNa kilbISikanA traNa bhedo gaNavA, sArasvata, Aditya, vAhita, aruNa, gardatoya, tRSita, avyAbAdha, maruta, ane ariSTa e nava bhedo lokAMtika nA jANavA. sudarzana. supratibaddha. manorama. sarvatobhadraH suvizAla, sumanasa, saumanasa, priyaMkara ane naMdikara e nava bhedo nava aveyaka nA jANavA. vijaya, vijayaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthaM siddha e pAMca bhedo anuttara vimAno nA jANavA. bAra devalokanA 12, kilbISikanA 3, nava lokAM tikanA 6, nava veyakanA 6, ane pAMca anuttara nA malI 38 bhedo vaimAnika devo nA jAvA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) bhuvana patinA 25, vyaMtara nA26, jyotiSI nA10 ane vaimAnika nA 38 malI 66 bheda cAre prakAra nA devo nA thAya che. tenA paryAptA ane aparyAptA malo kula 168 bheda devo nA thAya che. have nAraka nA 14 bheda, tiryaMcanA 48 bheda, manuSyanA 303 bheda ane devo nA 168 malI kula 563 bheda sarva jIvoM nA thAya che. sAdhAraNa vanaspatikAya ne nigoda paNa kahevAya che. cauda rAja loka mAM asaMkhyAta nigoda nA golApro che. ekeka golA mAM asaMkhyAta nigodo che ane ekeka nigoda mAM anaMta jIvo hoya che. nigoda nA jIvo ekaja sthAna mAM sAthe janme che, sAtheja mRtyu pAme che, sAtheja AhAra ane sAtheja zvAsozvAsa le che. tethI tesro sAdhAraNa tarIke paNa aolakhAya che. eka zarIra mAM anaMta jIbo sAthe rehatA hovAthI anaMtakAya paNa gaNAya che. tetro eka zvAsozvAsa mAM sADhA sattara bhava kare che. tepronu AyuSya 256 zrAvalikA pramANa hoya che asaMkhyAta samaya nI eka prAvalikA gaNAya che, eTale 256 prAvalikA pramANa vAlu aMtarmuhUrta- tezronu AyuSya hoya che. anaMta zarIra ekaThAM thavA chatAM camaM cakSu vAlA prAtmApro ne hamezA tero adRzya hoya che. phakta kevalI bhagavaMtoja tetrone joI zake che. tezro cauda rAja loka mAM saMpUrNa ThAMsI-ThAMsI ne bharelA che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIra, sAMdhA, gAMThA gupta hoya; bhAMgatAM sarakhA bhAga thatA hoya, chedAyA chatAM pharIne UgI zake te sAdhAraNa vanaspati kAya nulakSaNa jANavu. ____jIvo karatAM karmo anaMta karmANi tebhyoM yadanantakAni samagralokAmbarasaMsthitAni / ghana kimaGga yekatarapradeze' yanantasaGghayAni zubhAzumAni // 4 // gAthArtha:- jIvo karatAM karmo anaMtAM che. te kamoM samagra lokAkAza mAM rahelAM che. adhika zuM ? jIvanA koI eka Atma pradeza mAM paNa zubha ane azubha evAM anaMta karmo rahelAM che. vivecanaH- jagata mAM jIvo anaMta che. dareka jIva ne asaMkhyAta Atma pradezo hoya che. phakta gAya nA aAMcala mAphaka je ATha rucaka pradezo madhye bhAge AvelA che. te sthira hovA thI karma rahita che. te sivAya nA dareka prAtma pradeze anaMta anaMta karmo rahelAM che tethI jIva karatAM karmo anaMtAM che. e karmoM cauda rAna rUpa samagra lokamAM saMpUrNa vyApI meM rahelAM che. mUlam anantasaGkhyA:kila karmavargaNA,jIva pradeze pArikalpya ekake zubhAzumAH kevala dRSTi dRSTA muktA pramUbhyaH khalu te hi siddhAH5 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) gAyAyaH- ekeka jIva pradeze buddhi baDe kalpanA kariye to anaMta zubha ane azubha karmo rahelAM che, te karmo kevala jJAnI var3e jANI zakAya che, e karmothI mukta thayelA jIvo siddha kahevAya che, vivecana:- jIvanA pratyeka prAtma pradeze anaMta zubhAzubha karmo rahelAM che ane evA AtmA nA asaMkhyAta aAtma pradeze asaMkhyAta anaMta zubhAzubha karmo rahelAM hovA chatAM paNa ApaNe te karmo kema joI zakatA nathI ? evo prazna thAya te svAbhAvika che. tenA pratyuttara mAM graMthakAra zrI jaNAve che ke jagatamA rahelA padArtho be prakAra nA che. rUpI ane arUpI. varNa, gaMdha, rasa ane sparza vAlA padArtho rUpI che ane varNa, gaMdha, rasa, ane sparza vagara nA padArtho arupI che. arUpI padArtho to kevala jJAna sivAya jANI zakAyaja nahIH parantu rUpI padArthoM mAM paNa keTalAkaja padArtho carma cakSuthIM joI zakAya che. keTalAka rUpI padArtho paNa ghaNA bhegA thayelA hoya tyAreja carma cakSu thI joI zakAya che. parantu keTalAka rUpI padArtho to game teTalA bhegA thavA chatAM paNa carma cakSu thI joI zakAtA nathI. dAkhalA tarIke manuSya ane tiryaMca pazu Adi nAM zarIro carma cakSuthI joI zakAya che. bAdara pRthvI kAyAdi zarIro ane bAdara nigoda nAM zarIro ghaNAM zarIro bhegAM thAya tyAreja carma cakSu thI joI zakAya che. parantu mUkSma pRthvIkAyAdi nAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) zarIro ane sUkSma nigoda nAM zarIro ghaNAM bhegAM thavA chatAM paNa carmaM cakSuthI joI zakAtAM nathI. tevI rIte karmo paNa rUpI hovA chatAM carma cakSu thI joI zakAtAM nathI parantu kevala jJAna dvArAja joI zakAya che. jIvanA asaMkhyAta Atma pradeze anaMtAM karmI lAgela hovA chatAM jaina zAsana ne pAmI samyak darzana, samyakjJAna ane samyak cAritra nI ArAdhanA prabhAvanA karavA dvArA AtmA karma thI mukta banI siddha avasthA pAmI zake che. karmoM nu samagra lokAkAza mAM prazraya paNu eTaleja jIvo karmoM thI AvRtta mUlam pratastu karmANi samagra lokA- kAzAzritAnIha nirantarAriNa tenaiva jIvA hi mavanti karmA vRtA vasUnIva mRdAvilAni 6 / gAthArtha- samagra lokAkAza mAM prAMtarA rahita karmo rahelAM hovAthI suvarNaM mATI thI AvRta hoya tema jIvo prAvRta che. vivecana. sUkSma nigoda, sUkSma pRthvI kAyAdi ane bAdara vAyu kAya thI samagra jagata ThAMsI ThAMsI ne DAbar3I mAM bharela aMjana nI jema saMpUrNa bharAyela che. karmo paNa jagata mAM tevIja rIte prAMtarA rahita bharAyela che. arthAt samagra jagata sUkSma nigoda, sUkSma pRthvI kAyAdi, bAdara vAyu kAya ane karmo thI ThAMsIM ThAMsI ne bharela hovA thI jema khAna mAM sonuM cAre bAjuthI mATI bI viTAyeMla Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) hoya che tema jIvo paNa karmoM thI cAre bAjU viTAyela che. . jIva ane karmoM no anAdi sambandha mUlamkathaM vibho ! karmaNa prAtmanazca,yogo'yameSoM'jani bhinnajAtyoH / anAdisaMsiddha ihocyate yo, henAzmanovAraNicitra bhAnyoH / / 7 gAthArtha - he prabhu ! bhinna jAti vAlA karma ane AtmA nAM yA yoga kema zyo ? A banne no yoga A loka mAM anAdi kAla no yela kahevAya che. jevI rIte suvarNaM ane pASANa no, arariNa ane agni no yoga thayela che tevI rIte AtmA ane karmano yoga paNa anAdi kAlathI thayela che. vivecanaH-pA~ca prakAra nAM zarIra che. praudArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNaH vaikriya ane audArika e be zarIro bhava dhAraNIya hovAthI jyAre jIva deva ane naraka gati mAM bhaya che tyAre vaikriya zarIra nAM yoga thAya che ane manuSya ane tiryaMca gati mAM jAya che tyAre audArika zarIra no yoga thAya che valI vaikriya ane pAhAraka labdhi vAlA jIva ne te te zarIra banAvatAM vaikriya ane AhAraka zarIra no yoga thAya che. parantu taijasa ane kArmaNa zarIra no yoga dareka jIva ne anAdi kAla no hovAthI jIva ane karmano saMyoga AtmA ne anAdi kAlano che. 'prathama jIva ane pachI karma' ema mAniye to zu Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) vAMdho ? tenA samAdhAna mAM jaNAvavAnuM je karmaM rahita jIva ne karma kema lAge ? jo karma rahita jIvane paNa karma lAge ema mAniye to karma rahita evA siddha bhagavaMto ne paNa karma lAgavAM joiye. ane karma rahita siddha bhagavaMto ne karma lAgatAM nathI e nakkI che. bIjuM karma rahita siddha bhagavaMto ne paNa pharIne karma lAge to temane paNa saMsAra mAM pharIne pravavu par3e ane tezro saMsAra mAM pharIne koI kAle Ave evaM banyuM nathI, banatuM nathI ne banavAnuM paNa nathI bIjo prazna e paraNa thAya ke jo siddha bhagavaMto paNa pharIbhI karma bAMdhI ne saMsAra mAM zrAvatA hoya to mokSa nA arthI evA AtmAno karma thI mukta bavAno prayatna niSphala jAya mATe prathama jIva ane pachI karma ema mAnavAmAM bAdha katA Ave che. prathama karma ane pachI jIva mAniye to zo doSa ? tenA samAdhAna mAM jaNAvavAnuM je prathama karma ane pachI jIva mAniye to jIva nI utpatti thayA vinA karttA rUpa jIva sivAya karma nI utpatti kema thAya ? kAraNa ke karma no karttA jIva che. mATe jIva sivAya karma nI utpatti thatI nathI. ethI prathama karma ame pachI jIva e paNa ghaTatu nathI. mAno ke jIva ane karma banne nI sAthe utpatti mAniye to zo vAMdho ? tenA samAdhAna mAM paNa jaraNA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) vavAnu ke jo karma ane jIva nI utpatti sAthe mAniye to jIva ane karma e bemAM koNa kartA ? ema kartA ane karma no bheda naSTa thaI jAya ane jIva karma baMdha paNa karI na zakavAthI karma baMdha nu phala paNa jIvane malI zake nahIM, mATe banne nI sAthe sAthe utpatti mAnavAmAM paNa doSa Ave che . valI banne nI utpatti mAnavAmAM bIjo doSa paNa Ave che ke eka niyama evo che ke kAraNa vagara kArya utpanna thatu nathI. kAraNa paNa be prakAranAM che. nimitta kAraNa ane upA dAna kAraNa. kadAca nimitta kAraNa mA~ eka nimitta kAraNa . ne badale bIjo nimitta kAraNa cAle parantu upAdAna kAraNa vagara cAlatu nathI. jemake ghaDo banA -vavAmAM mATI e upAdAna kAraNa che ane gaveDo, kubhAra, cAkaDo vigere nimitta kAraNa che. jIva ane karma e banne nu upAdAna kAraNa koNa ? e prazna thAya ja.mATe e banne nI utpatti thatI nathI te siddha thAya che. jIva ekalo mAniye to zo doSa ? jIva ekalo mAniye to sasAra mAM koI jIva sukhI, koI jIva dukhI, koI rogI to koI nirogI, koI rAjA to koIraMka, koI buddhihIna to koI viddhAna ema je vicitratA ane vibhinnatA dekhAya che tenu kAraNa zu ? mATe jIva Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) sAthe karma paNa rahelu che ane karmanA yogeja prA badhI vicitratA che, ema nizvaya thAya che . __jo karma ekalu mAniye to zo doSa ? jo karma ekalu mAniye no jIva binA karma grahaNa karanAra koNa ? valI jIva mAtra mAM jJAnAdi guNono sadbhAva dekhAya che to jIva binA jJAnAdi guNono svAmI koNa ? mATe jIva paNa mAnavo joiye. eTale jIva paNa anAdi no, karma paNa anAdi no ane jIvanane karma no saMyoga paNa anAdi no che. evo jaina zAsana no siddhAnta che te satya cha . jIva arupI ane karma rUpI e banne jAti alaga hovA chatAM banne no yoga kema thAya ? . pratyuttara mAM jaNavavAnu ke sonu ane pASANa, araNI ane agni e alaga jAti che chatAM jema banne no yoga thayelo cha tema jIva ane karma e vanne nI alaga jAti hovA chatAM banne no yoga thaI zake che. sonu tejavAna che, pASANa nisteja che' sonu bhAre che. pASANa halako che. sonu druta che, pASANabaddha che, ane sonu snigdha anepASANa rUkSa che chatAM banne no yoga thAya che . jIva ane karma bhinna jAti vAlA hovA chatAM banne no yoga thaI zake che ... . Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mUlam - dUgdhAjyayorvA yugapaddhavo'stvayaM yathA punaHpAvakasUryakAntayoH / sudhAsudhAbhRcchilayoHsahotthitaH,katu guNAnAmathakartRvAdinAma 8 gAthArtha - dUdha ane ghIno, agni ane sUrya kAnta maNI no, amRta ane candrakAnta maNI no ane kartA nA guNo no ane prANiyono yoga eka sAthe thayelo che, tema jIva ane karma no yoga eka sAthe thayelo che. vivecana-dUdha ane ghI no yoga ekasAtheja rahelo che. agni ane sUryakAnta maNI no yoga eka sAtheja rahelo che. amRta ane caMdrakAntamaNI no yoga eka sAtheja rahelo che. ane Izvara ne kartI tarIke mAnanAra nA mate Izvara nA guNo ane prANiyono yoga anAdi kAla thI eka sAtheja rahelo che. tema jIva ane karmano yoga para anAdi kAla thI eka sAtheja rahelo che. satva, rAjasa ane taijasa ema traNa prakAra nA guNo che. e traNe prakRti nA guNo che parantu AtmA nA guNo nahI. Izvara jagata no karttA che, ema mAnanAra nA siddhAnta mAM Izvara mAM nirguNa paNu ane saguNa paNu ema be dharmo mAnelA che. have prazna e thAya che ke jo Izvara ne nirguNa mAnavAmAM Ave to Izvara jagata-kartA banI zakato nathI. kAraNa ke nirguNa evo jagata - kartA Izvara niSkriya ane niraMjana hovAthI tenA mAM sagurama Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) para saMbhavatu nathI. ane saguNapaNA nA prabhAve Izvara mAM kartRtva saMbhave nahIM, mATe Izvara mAM nirguNa paraNaM saMbhavatu nathI jo jagata banAvavAnA samaye saguNapara ane te sivAya nA kAla mAM nirguNapaNa ema mAnavAmAM Ave to karttA tu anityapagu thaI jAya. ane jo karttA anitya thaI jAya to jagata banAvI zake nahIM, mATe Izvara ne jagata - karttA mAnanAra nA mate Izvara mAM saguNapaNu ema banne dharmo mAnela che. eTale niraMjana ne niSkriya karttA mAM saguNaparaNa andaramAnela che, mATekarttA ne guragono yoga paNa anAdi kAlano mAnelo che tema AtmA ane karma no yoga paNa anAdi kAla thI mAnela che. yA mata 'jagata no karttA Izvara che' ema mAnanAra no che hiyAM to phakta jagata kartRtva mAnanAra ne samajhAvavA mATe dRSTAMta rupe batAvela che . jaina zAsanamAM Izvara rAga-dveSa rahita, niraMjana, nirAkAra maraNAya che. sattva, rAjasa ane tAmasa e traNa guNo thI mukta, aDhAra doSa rahita jJAnAdi ananta guNo nA bhaNDAra ane saMsAra thI nirlipta hoya che. AvA prakAra no Izvara kadI paNa jagata banAveja nahI. are, evo Izvara AvA prakAra nI upAdhi mAM zA mATe par3e ? eTaleja jaina zAsana Izvara ne jagata kartA tarIke mAnatuM nathI. . * Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jIvo nI karmoM thI mukti mUlam - karmAtmanorevamanAdi siddhoM, yogo'styayaM kevalinaH samUcuH / asyApibhedoviditastathAvidhAt sAmagra yayogAtkanakAzmanorima gAthArtha- karma ane prAtmA no prA yoga anAdi siddha che ema kevala jJAnIyo kahe che . sonu ane patthara nI jema tevA prakAra nI sAmagrInA yoge eno paNa bheda prasiddha che . vivecana- AtmA ane karma no saMyoga be prakAre che . vyaktigata ane pravAha nI apekSAe . vyaktigata rItie saMsArI prAtmA samaye - samaye AyuSya choDI jJAnAvaraNIya,darzanAvaraNIya,vedanIya, mohanIya nAma, gotra ane aMtarAya e sAta karmo no baMdha kare che. eTale samaye samaye aAtmA sAthe karmano baMdha thAya che. parantu pravAha nI apekSAe aAtmA ane karmano saMjoga anAdi kAla no che . jo AtmA ane karmano saMyoga anAdi kAlano che te saMjoga no viyoga kevI rIte thAya, e prazna thAya te svAbhAvika che. tenA pratyuttara mAM jaNavavAnu ke sonu ane patthara no saMjoga anAdi kAla no che parantu tevA prakAra nI sAmagrI nA yoge teno viyoga Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) i thAya che. jemake mATI thI mizrita sonA ne tevA prakAra nI sAmagrI ane tevA prakAranI tapAvaNI dvArA sonu ane mATI alaga thAya che tema sasArI zrAtmA paNa anAdi kAla thI AtmA sAthe thayelA karmo nA... sambandha no manuSya bhava, prArya kSetra, uttama kula, sad gurU no yoga ne dharma zravaNa Adi sAmagrI dvArA samyagdarzana, samyag jJAna, samyag cAritra ane samyag tapa dvArA jainazAsana nI sundaraprArAdhanA karI nAza karI zake che arthAt anAdi kAla no AtmA sAthe no sambandha tor3I zake che T 7 // atha dvitIyo'dhikAraH // jIvo nu zubhAzubha karmoM nu grahaNa mUlam- Z tAdRkasvAbhAvAnniyaterbhaviSyatkAlAcchu nAzobhanabhuSita hetoH / jIvastukaraNa samAdadIta, zubhAzubhAnIha puraH sthitAni / / 1 gAthArtha - tevA prakAra no svabhAva tevA prakAra nI niyati, tevA prakAra no kAla ane tevA prakAra nA sukha duHkha nA bhoganA kAraNa thI jIva mAgala rahelA zubhAzubha karmo grahaNa kare che. , Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) .. vivecana-- jaina zAsana koI paNa kAryaM mAM svabhAva, kAla , bhavitavyatA , karma ane udyama ema pAMca kAraNo mAne che . e pAMca kAraNa vinA koI paraMga kArya thatu nathI. joM ke kvacit dareka kArya mAM koI paNa kAraNa nI mukhyatA athavA gauNato hoya che parantu dareka kAryaM mAM pAMce kAraNo avazya hoya che . . samyaktva nI prApti mAM pAMca kAraNo kevI rIte kAraNa bhUta bane che teatre barAbara samajhAvavAmAM Ave che .............. . . mokSa mAM javAM mATe ayogya te abhavi ane yogya te bhavi. abhavi AtmA koI paNa kAle samyaktva pAmI zakato: nathI parantu bhavi prAtmAja samyaktva pAmI zake che.. emAM bhavi prAtmA samyaktva pAme che temAM svabhAvaja kAraNa bhUta che . ..... 1. anaMtAnaMta pudgala parAvartana kAla pA saMsAra mAM jIvane paribhramaNa karatAM pasAra thaI gayo parantu jyoM sudhI bhavi prAtmA paNa chellA eka pudgala parAvartanakAla mAM na Ave tyAM sudhI samyaktva pAmI zakato nathI. jyAre chaillA pudgala parAvartana kAla mAM bhavi AtmA paNa avi tyAreja samyaktva pAmI zake che. te samaye kAlaz2a samyaktva pAmavAmAM kAraNa bhUta che ... Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) jJAnAvaraNoya karma nI utkRSTa sthiti 30 kor3A kor3I sAgaropamanI, darzanAvaraNIya karmanI utkRSTa 30 koDAkor3I sAgaropamanI, vedanIya karmanI utkRSTa sthiti 30 kor3A kor3I sAgaropamanI, mohanIya karmanI utkRSTa sthiti 70 kor3A kor3I sAgaropamanI, nAma karma nI utkRSTa sthiti 20 kor3A kor3I sAgaropamanI , gotra karma nI utkRSTa sthiti 20 koDA koDI sAgaropamanI ane antarAya karmanI utkRSTa sthiti 30 koDA koDI sAgaroSamanI ema AyuSya sivAya sAta karmoM nI utkR -STa sthiti khapAvIne palyopama no asaMkhyAta mAM bhAga nyUna eka koDA koDI sAgaropama pramANa sthiti bAkI rahe . tene yathA pravRttikaraNa kahevAya che , challA eka pudgala parAvartana kAla mAM AvavA chatAM paNa yathA pravRttikaraNa karyA vagara koI paNa AtmA samyaktva pAmI zakato nathI. parantu yathApravRtti karaNa karyAM pachIja samyaktva pAmI zake che , temAM karmaja samyaktva pAmavAmA~ kAraNa bhUta che . Avu yathA pravRttikaraNa paNa AtmA anaMta vAra kare che, parantu yathApravRttikaraNa karanAra badhA AtmAo samyaktva pAmI zakatA nathI. je AtmA nI bhavitavyatA nI paripAka sthiti na thaI hoya te bhaviprAtmA paNa samya ktva pAmI zakato nathI. parantu je bhavi AtmA nI bhavi Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) tavyatA no paripAka sthiti thaI hoya teja AtmA samya ktva pAmI zake che. ahiyAM bhavitavyatA nI paripAka sthiti mAM bhavitavyatAja kAraNa bhUta che. __saMsAra mAM yA jIva dareka prakAra nI paudgAlika vastupro pratye mithyAtva nA yoge rAga-dveSa karato Avyo che. zrAvo rAga-dveSa AtmA mAM dRDha thato jAya che. evA atyanta dRDha thayelA rAga-dveSa ne jJAnI bhagavaMto rAga-dveSa nI gAMTha tarIke varNave che. jyAre prAtmA mAM koI pUrve nahI grAvela evo jaina tatvo pratye nI ruci jagADavAmAM sahAyaka ane saMsAra pratye nI udA - sInatA rUpa bhAva pragaTa thAya che tene apUrvakaraNa kahevAya che ane apUrvakaraNa dvArA rAga-dvepa nI gAMTha tor3e che. AtmA mAM rahela mithyAtva nAM daliyAM je udaya mAM Ave che tene khapAvavAM ane je udaya mAM nathI pAvyAM te dabAvavAM tenu nAma anivRttikaraNa . chellA eka pudgala parAvartana kAla mAM aAvyA chatAM, yathA pravRtti karaNa chatAM ane bhavitavyatA nA paripAka thavA chatAM paNa apUrvakaraNa karyA vagara bhavi aAtmA samyavatva pAmI zakato nathI. parantu apUrvakaraNa dvArA rAga-dvepa nI gAMTha no nAza karyA pachIja bhavi aAtmA samyaktva pAme che . apUrvakaraNa dvArA rAga-dveSa nI gAMTha no nAza karavA mAM udyama eja kAraNa bhUta che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) ema pAMce kAraNo malavAthIja koI paNa kArya nI utpatti thAya che. cauda rAja loka mAM sarvatra karmo rahelAM che parantu jyAre jIva mana, vacana ane kAyA nA yoga mAM pravarte che tyAre svabhAvAdi pAMca kAraNo ne yoge potAnI Agala rahelA karmo grahaNa kare che . mUlamkarmANi yogIndra? jar3Anisanti,tAnisvayaMnAyituM kSamante / prAtmAtubuddhaHsvavamevajAnan,karmANyazastAnikathaMhilAti / / 2 / / gAthAtha- he yogIndra ! karmo jaDa eTale cetana rahita che. tegro potAnI mele to jIva no Azraya levA mATe samartha nathI. AtmA to jJAnI che eTale jANato chato potAnI meleja azubha karmoM ne zA mATe grahaNa kare ? vivecana-- jagata mAM padArtho be prakAra nA che , caitanya vAlA ane caitanya rahita, te jaDa. caitanya vAlo padArtha svatantra rItiye icchA mujaba koI paNa pravRtti karI zake che parantu jar3a padArtho svatantra rItiye icchA mujaba koI paNa pravRtti karI zakatA nathI. jar3a padArtho mAM je pravRtti dekhAya che temAM jIva nI avazya preraNA hoya che. jIva nI preraNA binA jar3a padArtha thI kaI paNa pravRtti thaI zake nahI. tethI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) jar3a padArtho cetana evA jIva no svayaM zrAzrayaM levAne samartha nathI. 6 tamo kahezo ke jar3a evA karmoM jIva no svayaM Azraya levAne samartha na hovA thI jIva no Azraya letA nathI parantu jIva svayaM zubhAzubha karmoM grahaNa kare che. tamArI mAnyatA mujaba jo jIva svayaM zubhAzubha karmoM grahaNa kare che to jIva svayaM zubha karmo grahaNa kare te bAbata to mAnI zakAya parantu jJAnI evo AtmA svayaM azubha karmoM kema grahaNa kare ? prAvo prazna thAya te svAbhAvika che . teno pratyuttara granthakAra zrI Agala nI gAthA mAM Ape che. mUlam - ko nAma vidvAnazuma hi vastu, gRhNAti matvA kilayaH svatantraH / satyaM vijAnannapi bhAvikatAhak kaal| dinodAdazubhaM hi lAti |3 gAthArtha - vidvAn ane svatantra evo AtmA jANI ne azubha karmoM ne kema grahaNa kare ? karma nA vipAka ne jANavA chatAM paNa bhavitavyatA ane kAlAdi nA preraNA thI azubha karmo paNa jIva grahaNa kare che. vivecana - saMsAra mAM abhayadAna prane supAtra dAna vigere dAnAdi ane jinezvara devanA darzana-pUjana, bhakti Adi dharma kriyA dvArA zubha karmoM bAMdhavAtho deva, devendra, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) narendra, cakravartI aAdi padaviyo, lakSmI, sattA, niro -gatA svajana milana vigere zubha phalo male che. ane jIva hiMsA, jhUTha, corI maithuna, parigraha, vizvAsaghAta, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kleza, cAr3I - khAvI, kUDU kalaMka devu, rarSa, zoka, nindA karavI, mAyA-mRSA vAda ane mithyAtva Adi azubha karmo no baMdha karavAthI naraka gati , tiryaMca gati , dAridraya , daurbhAgya , aMdhApo , baherApaNu, lUlAparaNu, laMgar3AparaNu parAdhInatA, viSakanyAparaNu, bobar3ApaNu, svajana-viyoga, kurUpatA, mUrkhapaNu vigere azubha rUpo male che, prAvu jANanAra evo vidvAn ane svatantra hovA chatAM azubha karmo no kema grahaNa kare ? tenA pratyuttara mAM jaNAvavA nu ke vidvAn ane svatantra evo AtmA azubha karmo nA vipAka ne jANavA chatAM paNa bhavitavyatAdi nI preraNA thI azubha karmo grahaNa kareche. lamtathAhi kazcid dhanavAnapIha, khAveda bhaviSyantripati prnnunH| khalaM vivodhanapi modakAdi, svAdiSTa vastUniyataH svayaMtra / 4 gAthArtha- te pramANe lADU Adi svAdiSTa vastu nA svAda ne jANato chato ane svataMtra evo dhanavAna paNa bhavitabyatAdi nI preraNA thI khAla ne paNa khAya che tema bhavitavyatAdinI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) preraNA thI viddhAn ane svataMtra evo jIva paNa azubha karmoM grahaNa kare che. vivecana. ahiyAM granthakAra zrI gahana vastu ne paNa dRSTAMta dvArA spaSTa karatAM samajhAve che ke jema modaka no svAda mITho ane rasa vAlo lAge che ane khA~la nosvAdaphIko ane nIrasa lAge che ema jANavA chatAM paNa dhanavAna manuSya khAMla ne paNa bhavitavyatAdi nI preraNA thI khoya che. tema vidvAn ane svataMtra AtmA paNa bhavitavyatAdi nI preraNA thI azubha karmoM paNa grahaNa kare che. mUlamananya mArgazca tathaiva kazcit syAnaM lijeSTaM prayiyAsurAzu / zubhAzumAnasthAnabharAnvijAnan, vilaMdhatesvIyapadAptinodAta 5 gAthArtha-potAnA iSTa sthale jaldI javAnI icchA vAlo. sva sthAna nI prApti nI preraNA thI zubhAzubha sthAno ne jANato chato paNa manuSya bIjo javAno mArga na hovAthI zubha mArga nu ullaMghana karI kutsita mArge jAya che . vivecana- dareka mANasanI icchA zubha eTale sundara, sarala, upadrava rahita, bhaya rahita ane jaldI pahocI zakAya evA mArge javAnI hoya che, e svAbhAvika che. parantu tevA prakAra no mArga na male to jANato chato paNa azubha eTale kharAba, vAMko, upadravo vAlA, bhava vAlA ane lAMbA mArge paNa icchita sthAne javAnI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) utAvala nA kAraNe mANasa jAya che. tema jIva azubha karmI grahaNa karavAnI icchA na hovA chatAM paNa bhavi -tavyatAdi nA yoge azubha karmo ne grahaNa kare che . mUlamtathAca caurA:paradAragApi, vyaapaariyodshninodvijaastthaa| vidantaetehi tathA vidhIyateH, zubhAzubhaMkarma samAcaranti / 6 / gAthArtha- cora loko, parastrI gamana karanArAyo vyApAriyo , anyadarzaniyo ane brAhmaNo pota potAnA karma nA phala ne jANavA chatAM zubhAzubha karma kare che. vivecanajema corI karanAra jANe che ke corI karavAthI vadha, baMdhana, kaidanI zikSA (sajA) vigere phala male che. parastrIgAmI paNa parastrIgamana karavAthI rAjadaMDa vadha Adi phala male che te jANe che. vyApAriyopaNa anoti, vizvAsa ghAta Adi karavAthI apayaza Adi phala male che te jANe che. anya darzaniyo ane brAhmaNe paNa potAnA karma na kevA prakAra nu zubhAzubha phala male che te jANe che chatAM paNa bhavitavyatAdi nA yoge zubhAzubha karma kare che. tema jIva paNa jANavA chatAM bhavitavyatAdi nI preraNA thI zubhAzubha karmo grahaNa kare che. mUlammikSustathAbandiRSizcamikSAM snigdhacirUkSAparibudhyabhuGa kte| zUrastathA yuddhagato'vagacchan, zatrUna zatrUzca nihanti rodhe|7| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) gAthArtha- bhikSu, bandI ane RSi snigdha ane rUkSa bhikSA jANavA chatAM khAya che. yuddha mAM gayela zUravIra jANatA chatAM paNa zatru ane mitra ne haNe che . vivecana- bhikSu ane bandI eTale bhATa, cAraNa A AhAra rasa vAlo ane prA AhAra nIrasa che ema jANavA chatAM paNa paratantratA nA yoge banne prakAra nA AhAra ne khAya che. RSi paNa rasavAlA ane nIrasa AhAra ne jANavA chatAM sama bhAvanA yoge banne banne prakAra nA AhAra ne khAya che ane lar3AI mAM gayela zUravIra paNa zrA mitra che, ane pA zatru che ema jANavA chatAM paNa senApati nI AjJA nI paravazatA nA kArage banne ne ho che. tema jANavA chatAM paNa jIva bhavitavyatA nA yoge zubhAzubha banne karmo grahaNa kare che . mUlamrogI yathA vA nijaroga zAnti-micchatrapathyaM hyapi sevte'sau| rogAbhibhUtatvavazAdapAyaM. jAnantvayAvina pAtmagAminam / gAthArtha- potAnA roga nI zAnti nI icchA vAlo rogI kupathya nA yoge thatA kaSTa ne jANavA chatAM paNa roga nI paravazatA thI kupathya ne khAya che . vivecana rogI ne potAno roga jaldI nAza pAme evI icchA avazya hoya che ane zarIra ne pratikUla khorAka leMvA thI roga nI vRddhi thAMya che ema jANavA chatAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa roga nA para vazapaNa thI prakRti vaza banI kupathya nu sevana kare che. tema jIva sukha no abhilASI hovA chatAM ane azubha karma nupaNa duHkha hoya che ema jANavA chatAM paNa bhavitavyatAdi nA yoge jIva azubha karmo paNa grahaNa kare che . jJAna vinA paNa jIvoM nu karma grahaNa mUlamevaM hi karmANya sumAn vilAti zubhAzubhAni pravidannavazyam / jIvasyakarma grahaNesvabhAvo, jJAnaM vinA'pyastinidarzanaMyat / / gAthArtha- e pramANe jANato chato paNa jIva avazya zubhAzubha karmo ne grahaNa kare che. jJAna vinA paNa karma grahaNa mAM jIvano svabhAva kAraNa bhUta che te dRSTAnta thI batAvAze . . vivecana nAgamo mAM pAMca prakAra nAM zarIra batAvela che. audArika, vaikriya, AhAraka taijasa ane kArmaNa. manuSya ane tiryaca no je zarIra dekhAya che te audArika deva ane nArako nu zarIra te baikriya. vaikriya zarIra nA paNa be bheda-mUla baikriya zarIra ane uttara vaikriya zarIra. devaprane nArako nAM bhava dhAraNIya je zarIra te mUla vaikriya zarIra ane tezro kAraNavazAt je navu zarIra banAve te, bikriya labdhidhAraka manuSya ane tiryaco vaikriya labdhi dvArA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) je vaikriya zarIra banAve te ane vAyu kAya je vaikriya zarIra banAve te uttara vaikriya zarIra. cauda pUrviyo jyAre potAne jaina tatva sambandhI koI paNa prakAra no saMzaya thAya tyAre tenA nivAraNa mATe athavA samavasaraNa Adi nI Rddhi jovA mATe je eka cUr3A hAtha pramANa AhAraka labdhi dvArA je zarIra banAve te AhAraka zarIra. zarIra mAM rahelI je garamI ke AhAra pacAvavAmAM upayogI bane che te taijasa zarIra. ane jenA dvArA jIva karma grahaNa kare che te kArmaNa zarIra . audArika ane vaikriya zarIra te te bhava pUratAja hoya che. uttara vaikriya ane AhAraka zarIra kAraNa vazAt banAve tyAreja hoya che. taijasa ane kArmaNa zarIra AtmA nI sAthe anAdi kAla thI rahelAMja che. e banne zarIro prAtmA jyAre karma thI mukta bane tyAreja alaga paDe che . jIva jyAre koI paNa pravRtti vAraMvAra kare che tyAre te pravRtti nA yoge vAraMvAra tevA saMskAra par3avAthI te pravRtti jIvanA svabhAva rUpa banI jAya che . tema ahI paNe saMsArI AtmA anAdi kAla thI saMsAra mAM rAga-dveSa nA yoge kArmaNa zarIra nA kAraNe karma baMdha kare che . karma nA baMdha yoge saMsAra mAM janma, jIvana ane mRtyu rUpa bhava karavA paDe che. valI karma baMdha kare che ane valI pAchA bhavo kare che . Ama karma baMdha nI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) paraMparA anAdi kAla thI AtmA nI cAlU hovAthI AtmAno kArmaNa zarIra nA yoge karma grahaNa karavAno svabhAva thaI gayo che. kArmaNa zarIra nA yogeja zrAtmA saMsArI che ane karma nA viyoge AtmA paramAtmA bane che. mATe jANatAM chatAM paNa jIva zubhAzubha karmo grahaNa kare che. temAM jIvano karmagrahaNa no svabhAvaja kAraNa bhUta che. karma grahaNa mAM jIvano tevA prakAra no svabhAva hovAthI jJAna vinA paNa jIva zubhAzubha karma grahaNa kare che te dRSTAMta dvArA AgalanI gAthAo mAM barAbara samajhAvAze. mUlam - yathaivaloke kila cumbako'pyayaM, saMyojakairyojitamaMjasA bhRzam / sAraMmatathA'sAramayo'vicAritaM gRhNAtiyenAvyavadhAna bhAtman / gAthArtha- jema lokamAM lohacumbaka mUkanAra var3e prAMtarA rahita mUkAyela loha cumbaka nAma no patthara sAra vastu athavA asAra vastu ne vicAra karyA vagara jaldI niraMtara grahaNa kare che. vivecana lohacumbaka nAmanA patthara ne kaI vastu sArI che ne kaI vastu kharAba che tenuM jJAna hotu nathI. chatAM paNa jo koI mANasa lohacumbaka nAmanA patthara ne sArI athavA khoTI vastu nI najIka mUke to loha cumbaka no te bastu ne grahaNa karavAno svabhAva hovAthI te sArI athavA khoTI vastu ne potAnI tarapha khece che. tema jJAna vinA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) paraNa jIva karma graharaNa karavAno teno svabhAva hovAthI zubhA zubha karmo grahaNa kare che. mUlam kAlAtmabhAvAdiniyojitA nyaho, svabhAvazaktezcazubhAzumAniyat karmAriNasAmIpyasamAzritAnyayamAtmA'pi gRhNAtitathA'vicAritam gAthArtha - vicAra vinA paraNa jIva kAla, svabhAva ane bhavitavyatAdinI preraNA thI potAnA karma grahaNa karavAnA svabhAva nI zakti thI najIka mAM rahela zubhAzubha karmograharaNa kare che. vivecana svabhAva, kAla, karma, bhavitavyatA ne udyama e pAMce kAraNa malavA thI kArya nI utpatti thAya che. koI vakhata koI kAraNa, to koI vakhata bIjo kAraNa mukhya hoya che. parantu bIjAM cAre kAraNo gauNa paNe prava zya hoya che. jIvadvArA vicAra vinA paNa zubhAzubha karmoM grahaNa karavAmAM bIjAM kAla, karma, bhavitavyatA ne udyama e kAraNo nI sAthe jIva no karma grahaNa karavAno svabhAva mukhya kAraNa rUpa che. // atha tRtIyo'dhikAraH // jIva nuM indriya ane hAtha vinA paraNa karma grahaNa mUlam svAmizanAkAratayA hi jIvoM, nirindriyaH kena ca lAtikarma / nirIkSya pUrva tata zrAtmaleya, pANyAdinA nyAvadate pumAMsaH | 1| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gAthArtha- he svAmi, indriya ane prAkAra rahita evo jIva kayA kAraNa thI karma grahaNa kare ? kAraNa ke loka paNa levA yogya vastu prathama joI ne pachI hAtha Adi vaDe grahaNa kare che. vivecana- jagata nA jIvo no svabhAva evo che ke tema nI dRSTi hamezA pratyakSa pramANa thI jovA ne TevAyelI che. temAM paNa saMsAra vyavahAra mAM je rIte jovAne TevAyela hoya te pramANe jIvo jue che ane tenI viruddha jyAre koI paNa bAbata Ave eTale zaMkA paidA thAya te svAbhAvika che. ahiyAM paNa teja bAbata batAve che ke mANasa koI paNa vastu levI hoya tyAre levA yogya vastu prathama prAMkha thI jue che ane pachI hAtha var3e grahaNakare che. parantu prAtmA ne indriya nathI ane hAthapaNa nathI. to indriya binA AtmA joI paNa zakato nathI. evo prazna jijJAsu ne thAya te svAbhAvika che teno uttara Agala nI gAthAmAM jaNAvAzo mUlamprAtmAtunehaka ghaTatenacaitat satyaM vinA'pIndriyato'pya yAtmA / bhAvyAzritaM karma samAdadIta,zakteHsvabhAvat caRNusvarupaM / / 2 gAthArtha- AtmA tevA svarupa vAlo nathI eTale te vastu ghaTI zakatI nathI. te vastu satyache parantu indriya vinA paNa AtmA bhaviSya kAla mAM tevA prakAra nu karma bhogavavAnuhovAthI tathA tevAprakAranI zaktinA svabhAva Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) thI karma grahaNa kare che, tenu svarUpa sAMbhalo. vivecana-vyavahAra mAM koI paNa vastu grahaNa karavI "hoya tyAre prathama cakSu dvArA te vastu jIva jue che ane pachI te vastu hAtha var3e grahaNa kare che parantu AtmA to indriya ane hAtha rahita che to karma ne joI paNa zake nahIM ane grahaNa paNa karo zake nahIM, eTale aAtmA karma grahaNa kema kare ? aAno graMthakAra zrI pratyuttara prApatAM jaNAve che ke aAtmAnu svarUpa be prakAra nuche-zuddha caitanya maya ane azuddha caitanya maya. ATha karmoM no nAza thayA bAda ananta jJAnamaya ananta darzanamaya, anaMta cAritra maya ane ananta vIrya maya evu karma rUpa upAdhi rahita zuddha caitanya maya ane anAdi kAla thI kArmaNa zarIra nA yoge AtmA nA asaMkhyAta prAtma pradeze (aATha nANI sthAne rahelA Atma pradezo choDI) anaMta karma vargaNAthI pAvarAyela AtmA nu azuddha caitanya maya. audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa e pAMca zarIro mAM thI koI paNa zarIra AtmA nI sAthe hoya yA na hoya parantu kArmaNa zarIra nA yogeja AtmA karma grahaNa kare che. eTale indriya ane hAtha hoya yA na hoya parantu indriya ane hAtha vinA paNa kArmaNa zarIra nA yoge bhaviSya kAla mAM tevA prakAra nA karma bhogavavAnA kAraNe tathA saMsArI AtmAno karma grahaNa karavAnA svabhAva nA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) hovA thI AtmA karma grahaNa kare che. mUlamyathendriyAkkAra vijilo'yaM, kazRiNotyeva nijAGgijApam bhakta nirIkSyA'thavilAtipUjA,pAriNavinAyoddharatIhamaktAn / 3 gAthArtha-indriya ane AkAra rahita jagat kartA paramezvara potAnA bhakta nA jApa ne sAMbhale che, bhakta ne joI pUjA grahaNa kare che ane ahiyAM eTale saMsAra mAM hAtha vinA bhakto no uddhAra paNa kare che. vivecana- jaina siddhAnta mujaba jar3a ane caitanya rUpa A jagata Izvare banAvyu nathI parantu svabhAveja jagata anAdi kAla thI che. sukha ane duHkha paNa Izvara Apato nathI parantu jIva pote upArz2ana karela zubhAzubha karmo nA udaye sukha-duHkha pAme che. niraMjana, vItarAga ane saMsAra thI mukta banela Izvara ne jagata banAvavAnu koI prayoz2anapaNa nathI, mATe jagata no kartA Izvara nathI. prAvI jaina zAsana nI mAnyatA che. parantu jagata mAM eka evI mAnyatA paNa pravarte che ke pA jagata brahmA banAve che, viSNu jagatanu rakSaNa kareche ane mahAdeva jagatano nAza kare che. evI mAnyatA vAlA eTale Izvara ne jagata-kartA tarIke mAnanAra ne graMthakAra zrI pratyuttara prApe ke ke indriya ane hAtha rahita evo Izvara jema kAna vagara bhaktonA jApa ne sAMbhale che, cakSu vagara bhakta ne joI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) ne hAtha vinA paNa pUjA grahaNa kare che, ane hAtha vinA paNa jagata nA jIvo no uddhAra kare che, tema indriya ane hAtha vinA AtmA nI karma grahaNa karavAnI zakti nA yoge jIva karma grahaNa kare che. mUlampApaM haratyAzu kRtasvakarya-danantazakteH sahajAttathA''tyA / loke yathAvA gur3ako rasasya,siddho nirakSendriya pAriNamuktiH / 4 gAthArtha-jema Izvara potAnA bhakto nA pApo ne potAnI svAbhAvika anaMta zakti thI dUra kare che athavA jema loka mAM indriya ane hAtha rahita evI acetana golI tevA prakAranI auSadhi thI saMskAra pAmela hovAthI pArA nA rasane grahaNa kare che, tema indriya ane hAtha rahita evo AtmA potAnA tevA prakAra nA svabhAvathI karma grahaNa kare che. vivecana- have teja vastUne dRSTAMta dvArA dRDha karatAM jaNAve che ke jema indriya ane hAtha vagara paNa AtmA potAnA karma grahaNa karavAnA svabhAva nA lIdhe zubhAzubha karmo paNa grahaNa kare che. cetana vastu nu dRSTAMta prApyA bAda have teja vastu ne acetana vastunu dRSTAMta ApI dRr3ha karatA jaraNAve che ke acetana evI golI indriyAdi nahIM hovA chatAM paNa te prakAranI auSadhi thI saMskAra pAmela hovAnA kAraNe Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) pArA nA rasa ne grahaNa kare che. tema indriyAdi rahita evo prAtmA paNa tevA prakAra nA karma grahaNa karavAnA potAnA svabhAva nA lIdhe zubhAzubha karmo grahaNa kare che. mUlamdugdhAdi punIra zoSI sazabdavedhI bala zukradazca / sUto'picaitatkurutenirakSojImastuzaktonakarotikikim 5 / gAthArtha-acetana evo pAro paNa dudha Adi piye che. taravAnA rasa nu zoSaNa kare che, lakSya no vegha kare cha bala ane vIrya ne Ape che, to zakti vAlo evo jiva zu-zuna kare ? arthAta badhuja kare che. vivecana-zakti be prakAra nI che-eka sAmAnya zakti ane bIjI voga, utsAha, bala, vIrya evI viziSTa zakti sAmAnya zakti to jar3a evA dareka padArtho mAM paNa rahelI hoya che. pudgala eka samaya mAM cauda roja loka nA eka cher3AthI bIjA cher3A sudhI jaI zake che. te sivAya bIjI paNa aneka zaktiyo pudgala maya evA jar3a padArtho mAM rahelI hoya che parantu te badhI zakti pro cetana dravya vagara pragaTa thaI zakti nathI. jIva svayaM potAnA udyama dvArA zaktiyo pragaTa karI zake che. sAmAnya zakti vAlo ane acetana evo pAro paNa dUdha Adi nu pAna kare che, taravAnA pANI nu zoSaNa kare che, zabdAnu sAre lakSya no vedha karavAnu sAmarthya dharAve che ane Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) bala-vIrya prApe che to anaMta zakti vAlo prAtmA potAnA karma grahaNa karavAnI svAbhAvika zaktinA lIdhe kema karmo grahaNa na karI zake ? arthAt jarura grahaNa kare che. mUlamvanaspatinAmapivAyathAhRti-ryatrAlike'ryAdiSudRSyate'pica / yadvAgha kilavastusarva, sar3agRhanIrasvayamAditasyAt / / 6 gAthArtha- jema vanaspatiyo no AhAra nAliyera Adi mAM dekhAya che, ghaNuzu kahiye ? sarva vastu pANIne saMgrahI ne potA nI mele bhonI thAya che. vivecana- svAbhAvika zakti vastu mAM kevIrIte rahela che, te graMthakAra zrI dRSTAMta dvArA batAvI te viSaya ne vizeSa puSTa kare che. dareka vanaspati nA mUlamAMja pANI nu siMcana thAya che, parantu pANI nAlIyera mAM paNa jaNAya che: to mUla mAM siMcAyela pANI ne vRkSanA Toca sudhI koNa pahocAr3e che ? eTale nakkI thAya che ke vanaspati potAnI svAbhAvika zakti thI pANI ne grahaNa karI Uce Toca sudhI pahocAr3avAnu kAmakare che. vadhArezu kahiye ? badhI vanaspatiyo eja rIte pANI ne saMgrahI ne poteja dareka vastu ne bhInI rAkhe che. tevIja rIte aAtmA paNa potAnA karma grahaNa kara vAnA svabhAva nA lIdhe karma grahaNa kare che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) mUlam naceti vAcyaM paya so'stizakti stadbhedaneyadvyabhicAritAsti / nabhedanaM mudgazilA sutadvat, dhAnye'mbhasaH kikaTukAnabhedyA / 7 gAthArtha- padArtha bhedavA mAM pANI nI zakti che ema na kahevu, kAraNa ke magazeliyA patthara ne paNI bhedI zakatu nathI. jo pANI dhAnyane bhedI zake che to kAMgaDu ne pANI kema bhedI zakatu nathI ? vivecana- grahIM vAdI zaMkAuThAve che ke padArthaM bhedavAmA pANInI zakti che parantu vanaspati nI zakti nathI, eTale vanaspatinA mUla mAM pANI siMcavAthI je vRkSanA Toca sudhI pANI jAya che te zakti pANI nI che, vanaspati nI nathI. ema kahe doSarUpa che. te batAvatAM teno pratyuttara ApatAM graMthakAra zrI kahe che ke padArtha bhedavAmAM pANI nI zakti che to pANI magazeliyo patthara ne kema bhedI zakatu nathI. valI vAdI kahe che ke magazeliyo patthara kaThora hovA thI pANI magazeliyA patthara ne bhedI zakatu nathI. tenA paNa javAbamAM graMthakAra zrI jagAve che ke jo magazeliyopatthara kaThora hovAthI pANI tene bhedI zakatu nathI, parantu jyAre badhAM dhAnyo ne pANI bhedI zake che to zA mATe kAMgar3a ne pANI bhedI zakatu nathI ? eTale nizcaya thAya che ke padArthoM ne bhedavAnI zakti pANI mAM nathI tethIja vanaspati nA mUla mAM sicAyela pAraNI ne Toca sudhI paho - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) cAr3avAnu kAma vanaspati potAnI svAbhAvika zakti thI kare che, pANI nI zakti thI nahI. dareka padArtha mAM potA nI svAbhAvika zakti rahelI che. tevIjarIte AtmA potA nI karma grahaNa karavAnI svAbhAvika zakti thI karma grahaNa kare che. mUlamsiddha tathedagRhaNIyameva, vastvatra yasyAsti tadeva lAti / kicumbakolohamayAjma-yaghAtUnanyAMzcagahNAtitathAsvabhAvAt 8 gAthArtha- eTalu siddha thayu ke je vastu grahaNa karavA yogya hoya teja vastu ne grahaNa kare che. zu loha cumbaka tevA prakAra nA svabhAva thI loDhA ne chor3I bIjI dhAtuno ne grahaNa kare ? vivecana- prA jagata mAM padArtho be prakAra nA checetana ane acetana. banna prakAra nA padArtho ne pota potA nA svabhAva avazya hoya che. svabhAva pramANe dareka padArtho kAma kareja. jJAnAdi guNo mAM ramaNatA karavI e pAtmA no svabhAva che. sar3aNa-par3aNa vidhvaMsa e pudgala no svabhAva che. zItalatA e pANI no svabhAva che. uSNatA e agnino svabhAva che. ema dareka vastuno pota potAno svabhAva hoya che svabhAva sambandhamA prazna hoI zakato nathI. jemake pANI zItala kema ? to ekaja jabAba ke te teno svabhAva che. dareka padArtha potAnA mUla svabhAva ne chor3ato Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) nathI, parantu potAnA mUla svabhAva para prAvI jAya che. jemake pANI garama karavA chatAM paNa pAchu zItala thaI jAya che. tema loha cumbaka potAnA loDhAnA AkarSaNa karavAnA svabhAva nA kAraNe lor3hAne choDo vIjI dhAtupro ne grahaNa karato nathI. mUlamapyevamAtmAparapudgalotkarAn,vihAyagRhNAtihikarmapudgalAn / yAhakSayAdRkSa bhaviSyadAyatiH,tAdRkSa sampreraNapAravazyataH / / gAthArtha- e pramANe jevA prakAra no bhaviSya kAla hoya tevA prakAra nI preraNA nA vaza thI ane prAtmA nA grahaNa nA svabhAva thI para pudgalo chor3I karma pudgalo ne jIva grahaNa kare che. vivecana cauda rAja loka mAM ATha prakAra nAM pudgalo rahelA che arthAta pudgalo nI ATha prakAra nI jAti che. jaina pAribhASika zabdo mAM jAti ne vargaNA kahe cha(1) praudArika vargaNA (2) vaikriya vargaNA (3) AhAraka vargaNA (4) taijasa vargaNA (5) zvAsozvAsa vargaNA (6) bhASA vargaNA (7) manaH vargaNA (8) kArmaNa vargaNA. jenA dvArA audArikazarIra banAvIzakAyate audArikavargaNAjenA dvArA vaikriya zarIra banAvI zakAya te vaikriya vargaNA, jenA dvArA prAhAraka zarIra banAvI zakAya te AhAraka vargaNA, zarIra mAM je garamI rahelI te taijasa zarIra ane evu Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) taijasa zarIra jenA dvArA banelu che te taijasa vargaNA, jenA dvArA zvAsozvAsa banAvIzakAya te zvAsozvAsavargaNA jenA dvArA bhASA-vacana yoga banAvAya che te bhASA vargaNA jenA dvArA mana yoga banAvAya che te manaH vargaNA ane je kArmaNa nAmanu zarIra jenAdvArA banelu che te kArmaNavargaNA ___ kArmaNa zarIra vinA AtmA pAThe vargaNApro nAM pudgalo paNa grahaNa karI zakato nathI arthAt kArmaNa zarIra dvArAja AThe vargaNA nAM pudgalo grahaNa kare che mATe jevA prakAra no bhaviSya kAla hoya tevA prakAra nI preraNA ne vaza AtmA nA karma grahaNa karavAnA svabhAva thI jIva anya pudgalo ne chor3I karma pudgalo ne grahaNa kare che. mUlamsuptoyathAvAkilakazcidaGgabhat. svapnAnaprapazyanakurutesamA:kriyA nauindriyeNaiva na tatrakiJcanendriya dvayaprANamaho pravartate / / 10 // gAthArtha- jema koI nidrAdhIna prANI svapno ne joto chato mana var3e sarva kriyAno kare che. temAM kyAMya jJAnendriya ane karmendriya nu teja pravartatu nathI. vivecana indriya vinA paNa jIvo karma grahaNa karI sake che te dRSTAMta dvArA vizeSa puSTa karatAM jaNAve che ke indriyo nA be prakAra che-eka jJAnendriya ane bIjI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) karmeMndriya sparzendriyaM rasanendriya. ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya arthAt cAmar3I, jIbha, nAka, grAMkha ane kAna e pAMca jJAnendriya; hAtha para Adi karmendriya jyAre prANI UMghato hoya tyAre jJAnendriya ane karmendriya ema be indriyo mAM thI eka paNa indriya nI pravRti hotI nathI. chatAM paNa prANI mana bar3e svapna mAM badhI kriyAo kare che. tema indriyaM vinA jIva paNa karma grahaNa kaeNrI zake che. mUlam - T 4. jIvastathA karmabhara hilAti, svapnoM bhramo'yaM natu maitramAravyaH / mahattame tasya phale ca dRSTe, pAna, hiyatsvapnamayaM smaratyaho 11 gAthArtha- tevIja rote jIva karma samUha ne grahaNa kare che svapna e bhrama che ema na kahevu kAraNa ke uttama svapnonu phala dekhAya che, svapnanu smaraNa thAya che ema na kehavu, vivecana- indriya vinA paNa prANI svapna mAM badhI kriyAo mana thI kare he tema indriya vinApaNa jIva karma grahaNa kare che. te bAbata mAM vAdI zaMkA karatAM jagAve che ke dRSTAMta barAbara ghaTatu nathI kAraNa ke svapna e to bhrama che. karmo nuM phala dekhAya che parantu svapno nuM phala dekhAtu nathI, mATe svapna e bhrama che. tenu samAdhAna karatAM graMthakAra zrI jagAve che ke svapna e Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) bhrama nathI. jema karmoM nu phala dekhAya che tema uttama svapno nupaNa phala dekhAya che, mATe svapna e bhrama nathI have vAdI bIjI zaMkA kare che ke svapno nu to smaraNa thAya che parantu karmo na to smaraNa thatu nathI. tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnu ke badhA svapnonu smaraNa thatu nathI, parantu koI svapna nu smaraNa thAya che. mUlamyathA gahata nahi karma sa smaret, na smaryate prAyaza eva dRSTaH / svatastathAkarmabharo'picAttaH, kazcitsamaretsvapnamimaMyathekSitam karmasmaret jJAna vizeSatastathA, pradhAnasekSita eva yadvat / svapno yathArthaH phalatIhanUna, tathaiva karmAttamidaM kRtArtham / / 13 // gAthArtha grahaNa karela karmanu kema smaraNa thatu nathI ? ghaNu karIna joyela svapnapaNa jema smaraNa mAM prAvatu nathI tema karma samUha paNa smaraga mAM prAvatu nathI. jema koIka svapnanu smaraNa thAyache tema jJAna vizeSa thI koIka viziSTa puruSa ne karma nu smaraNa paNa thAya che. prA saMsAra mAM koI viziSTa puraSa ne pAvela svapna phaladAyaka baneM che. tema grahaNa karAela karma paNa phala dAyaka bane che, vivecana vAdI zaMkA kare che ke bhale badhA svapnonu smaraNa na thatu hoya parantu koIka svapna nu to smaraNa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) thAya che. parantu karmo na to smaraNa thatu nathI. mATe svapna nu dRSTAMta barAbara ghaTatu nathI. tenA pratyutara mAM jaNAvavAnu ke jema koI svapnoM na smaraNa thAya cha tema jJAna vizeSa thI viziSTa jJAnI puruSo ne karmo nu paNa smaraNa thAya che. mATe dRSTAMta barAbara ghaTe che eTale jIva jema indriya vinA mana thI badhI kriyAno kare che tema indriya vinA paNa jIva ko grahaNa kare che mUlamsyAdaGginaH saMzaya eva nAtra, vyarthImavatsvapna marasya jantoH / svapnoyathAkevalinastathaH sti, karmagrahastakSaraNanaHzano yat / 14 gAthAtha-jema prANI ne svapno no samUha vyartha thAya che yA viSaya mAM prANI ne saMzaya nathI. tema kevalI bhagavaMta ne paNa je samaye karma baMdha thAya che teja samaye karma no nAza paNa thAya che. vivecana- hajU vAdI zaMkA kare che ke svapna sambandhI Apela dRSTAMta barAbara ghaTatu nathI, kAraNa ke prANI ne je svapno Ave che te svapno no samUha jAgRta thayA bAda tarataja nAza pAmI jAya che. yA bAbata mAM koI paNa prANI ne saMzaya nathI, parantu karmo to nAza pAmatAM nathI. to javAba mAM jaNAvavAnu ke jema svapno no samUha tAtkAlika nAza pAme che, tema kevalI bhagavaMto ne paNa je samaye karma no baMdha thAya che teja samaye karma Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) no nAza thAya che. mATe indriya vinA paNa jIva karmo grahaNa karI zake che. mUlamtathAnijAtmanyapi pazyato'tra, sammIlyacetaH parikalpyasustham / utpattika lAdavasAnasa mA-mAtmAsRjetkArmaNataMjasAbhyAm 15 gAthArtha- tevIja rIte nU ahIM aAMkho kholI ne ane mana svastha banAvI ne jUe to dhyAna pAvaze ke AtmA utpatti kAlathI mAMDI aMta samaya sudhI taijasa kArmaNa var3e sRjana kare che. vivecana-jIva jyAre garbha mAM Ave che tyAre tene zarIra ane indriya aAdi hotAM nathI to AhArAdi grahaNa rupa kriyA kevI rIte kare che ? yA bAbata mAM tU aAMkho kholI ane mana svastha karI vicAre to mAlUma par3aze ke utpatti samaya thI mAMDI ane aMta samaya sudhI jIva je pAhArAdi grahaNa rUpa kriyA kare che te sarva taijasa ane kArmaNa zarIra var3eja kare che. to jema indriya vinA AhArAdi jIva grahaNa kare che tevIja rIte indriya vinA paNa jIva karma grahaNa karI zake che. mUlamgarbhasthitaH zukrarajontarAgato yathocitAhAra vidhAnatodrutam / dhAtU zvasarvAnapisarvathAsvaya-mAtmAvidhatte'travinAkSavIyaMtaH 16 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) gAthArtha- garbha mAM rahela jIva indriya vinA svayaM zukra ane raja mAM rahela yathocita AhAra karavAthI ra. dhAturo ne sarva prakAre kare che. vivecana- teja prakAre dRSTAMta dvArA teja vastu ne puSTa karatAM graMthakAra zrI pharamAve che ke jIva jyAre garbha mAM rahela hoya tyAre tene indriya Adi hotI nathI chatAM paNa jIva indriya nI zakti vinA paNa potAnI mele zukra ane raja mAM rahela yathocita AhAra karavA dvArA sarva dhAtumo ne sarva prakAre puSTa banAve che tevIja rIte indriya vinA paNa jIva karma grahaNa karI zake che. mUlamgarmAtkRte janpani sarvadeva gRhNana kilAhAramathopalabdham / tatastatastatraNA taHsvayaM dhatvaHdisaMpAdyakarotipuSTim 17 gAthAtha- garbha no vaza thI garbha mAM hamezAM kharekhara malela AhAra ne te te rUpe pariNamAvI ne jIva svayaM dhAtupro ne utpatra karIne puSTi kare che. mUlamtathA hati romamirAdadhadyakaH, khalaMparityajyarasAna samAzrayet / punaHpunaHprojjhatitanmalaMbala'ta.dadhadrajaHsAttvikatAmasAnguNAn sajjJAna vijJAna kaSAyakAmAn hitAhitA cAravicAravidyAH / rogAn samAdhIzca dadhAna eva-mAstekathaM sakriya eSadehe / / 16 / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) gAthArtha-yA jIva rUvAToM var3e AhAra ne kheMcI ne dhAraNa karato chato rukSa bhAga ne chor3I ne rasAdi ne grahaNa kare. valI bala pUrvaka maloM ne chor3e che. ane pharI rAjasa, satva ane tAmasa guNoM ne dhAraNa karato chato pharI samyak jJAna, zilpa viSayaka jJAna, kaSAya, bhogo hitakAraka, ahitakAraka, sadvyavahAra, asad vyavahAra, vicAra, vidya, roga ane samAdhi dhAraNa kare che. pAvo jIva deha mAM kevI rIte kriyA vAlo rahe cha ? mUlamki dehamadhye'sya karendriyAdikaM, mastiyenaiva karotitAdRzam / vivecana prApyacavastuta dRza. prAptavadhiyati gahezvaroyathA / 20 gAthArtha- zu zarIra madhye rahela aa jIva ne hAtha ane indriyAdi hoya che ? ke jethI pahelAM batAvela AhArAdi nu grahaNa karavu, RkSa bhAga na choDavu ane rasonu grahaNa karavu vigere pUrNa kAla paryaMta jIva kare che ane pachI jema ghara no mAlika pUrNa kAla gharamAM rahI ne pachI bahAra jAya che tema jIva pachI bIjA janma mAM jAya che. vivecan- saMsArI jIvana jIvavA mATe prANa avazya dhAraNa karavo par3e che prANa dhAraNa karyA sivAya saMsArI jIvana jIvI zakAyaja nahI. eTaleja prANa no yoga te janma ane prAraNa no viyoga te maraNa kahevAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e pAMca indriya; mana bala, vacana bala ane kAyabala e traNa bala ane zvAsozvAsa ane AyuSya ema daza prANa gaNAya che, ekendriya ne sparzendriya, kAyabala, zvAsozvAsa ane ayuSya ema cAra prANa hoya che. beindriya ne rasendriya ane vacanabala ema be adhika gaNatAM chaH prANa, teindriya ne ghrANendriya badhatAM sAta prANa, caurindriya ne cakSurindriya vadhatAM pATha prANa, asaMsI paMcendriya ne zrotendriya vadhatAM nava prANa ane saMsI paMcendriya ne mAna bala vadhatAM dasa pAraNa jANavA. __kArya nI utpatti kAraNa vagara thatI nathI arthAta kAryamAM kAraNa nI AvazyakatA avazya hoyaja. prANa e kArya cha ane paryApti e kAraNa che. tethI paryApti vinA prANa banI zakatAja nathI AhAra paryApti, zarIra paryApti. indriya paryApti, zvAsozvAsa paryApti, bhASA paryApti ane mana paryApti e chaH paryApti che ekendriya AhAra, zarIra, indriya ane zvAsozvAsa ema cAra; bei ndriya teindriya ane caurindriya ane asaMsI paMcendriya ne eka bhASA paryApti vadhatAM pAMca paryApti ane saMsI paMcendriya ne mana paryApti vadhatAM cha: paryApti hoya che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5.7) je jIva sva yogya paryApti pUrI karI maraNa pAme te paryApto kahevAya che parantu svayogya paryApti pUrI karyA vinA maraNa pAme te paryApto kahevAya che. jIva jyAre eka bhava mAM thI bIjA bhava mAM jAya che tyAre te bhava sambandhI zarIra chor3I ne jAya che. parantu taijasa ane kArmaNa nAma nAM be zarIra mRtyu pAmyA bAda bIjA bhava mAM paraNa sAthe laI jAya che eTale utpatti sthAna mAM paNa taijasa ne kArmaNa sivAya ekapaNa zarIra hotu nathI ane utpatti sthAna mAM jaI prathama paryApti racavAnuM kArya jIva kare che. saMsArI jIvana jIvavA mATe pudgalo nA prAlaMbana dvArA jIva je zakti prApta kare che te paryApti kahevAya che AhAra paryApti :- utpatti sthAna mAM rahela grAhAra nAM pudgalo ne le zakti bar3e grahaNakarI khala eTale mala prAdi " rasa eTale zarIra racanAdimAM upayogI rUpe pariNAmA ve tenu nAma AhAra paryApti. zarIraM paryApti :- rasa yogya pudgalo ne je zakti bar3e sAta dhAtu rUpe zarIra maya banAve te zarIra paryApti. indriya paryApti :- rasa rUpe jUdAM par3elAM pudgalo mAM thI temaja sAta dhAtu maya zarIra rUpe racAyela pudgalo mAM thI indriya yogya pugadlo graharaNa karI indriya rUpe pariNAmAva vAnI je zakti tenuM nAma indriya paryApti. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) zvAsozvAsa paryApti :- je zakti vaDe zvAsozvAsa yogya pudgalo grahaNa karI zvAsozvAsa rUpe pariNamAve te zvAso zvAsa paryApti. bhASA paryApti :- jezakti var3e jIvabhASA yogya pudgalo grahaNa karI bhASA rUpe pariNamAve te bhASA paryApti. manaH paryApti :- je zakti var3e jIva mana yogya pudgalo grahaNa karI mana rUpe pariNAmAve te mana paryApti. garbha mAM paryApti ane prANa vigere nI racavAnu kArya, satvAdi guNo nudhAraNa, samyak jJAna prAdi guNo, kaSAya, bhoga, sadvyavahArAdi, ahita hitAdi nu jJAna, roga ane samAndha nu dhAraNa karavu vigere garbha kAla thI jIvana paryata zarIra mAM rahela jIva, indriya ane hAtha vinA zunathI karato ? arthAt indriya ane hAtha Adi vinA paNa jIva Upara jaNAvela sarva bAbato kare che, tema indriya ane hAtha vinA paNa jIva karma grahaNa kare che. mUlamyadIdRzo'paudgaliko'pyamUrto nirAkRtiH sakriya eSa jIvaH / dehasyamadhyesthita eksarva-maGga parivyApya karotikatyam / / 21 gAthArtha- pUrve kahela svarUpavAlo prAjIva apaudgalika, amUrta, nirAkAra ane kriyAvAlo hovA chatAM dehanI aMdara raheloja sarva aMga mAM vyApI ne kriyA kare che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) vivecana - pudgala rahita, arUpI ane nirAkAra evo prAtmA jema tejasa kArmaNa zarIra var3e indriya ane hAtha vinA paNa garbha mAM sarva prakAranI kriyA kare che tema apau dagalika, arUpI ane nirAkAra evo AtmA indriya ane hAtha vinA paraNa taijasa kArmaNa zarIra var3e karmo paNa grahaNa kare che. myUlam-- dravyANirUporiNagururiNata dvat, sUkSmAriNabAlAti purAntarAsumAn / karmANitatsUkSmatamAminokathaM gRhNAtya yaMtaijamakarmaNAGgataH / 22 gAthArtha- teja pramANe zarIramA rahela jIva moTA rUpI drabyo ane rAga dveSAdi sUkSma dravyo taijasa kArmaraNa zarIra var3e grahaNa kare che to sUkSma evAM karmo kema grahaNa na kare ? vivecana dravya nA be prakAra che. sthUla eTale moToM dravyo jema ke AhAra Adi moTAM dravyo je rUpI dravyo gaNAya che. sUkSma eTale taddana nAnAM dravyo jemake rAga-dveSa Adi. temaja karmo aAdi rUpI dravyo hovA chatAM laddana nAnAM dravyo. jIva zarIra mAM rahelA moTAM AhArAdi rUpI dravyo temaja rAga-dvoSa Adi sUkSma rUpI dravyo taijasa kArmaNa zarIra var3e indriya ane hAtha vigere vinA paNa grahaNa kare che to jIva indriya ane hAtha Adi vinA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) sUkSma evAM karmo paNa taijasa kArmaNa zarIra bar3e kema grahaNa na kare ? arthAt grahaNa kareja che. mUlamjIvaH punA rUpakarAdivajita, IdRgvapUrUpi kathaM pravartayet / pAhArapAnAdikaindriyArtha ke, zubhAzubhArambhakakarmaraNIha / 23 gAthArtha- rUpa ane hotha rahita evo jIva rupI evA zarIra ne indriyamATe AhArAdi mAM ane zubha-azubha upArjana karanAra kAryo mAM kema pravartAve ? vivecana-jIva zarIra ne indriyAdi mATe AhAra-pANI Adi grahaNa karavAmAM ane zubha-azubha kAryo mAM pravartAye che te samaye jIva ne rupa- indriya-hAtha Adi hotAM nathI chatAM paNa te indriyAdi mATe aAhAra- pANI mAdi grahaNa karavAnI ane zubhAzubha kAryo nI pravRtti mATe zarIra ne pravartIve che to rupa, indriya, hAtha Adi vinA paNa jIva zubhAzubha karmo kema grahaNa na kare ? arthAt grahaNa kareja . cedindriyaH pANimukhairathAGga, sapA:kriyAH syubhavinaM vinaiva / tadAsamastAHkuNapairajantukaH, kriyAHkriyantenakathaMkarendriyaH // 24 gAthArtha- jo jIva vinA indriyo, hAtha, mukha Adi avayavo var3e sarva kriyA thAya to jIva rahita mar3adAMno Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha Adi dvArA sarva kriyA kema na kare ? vivecana- jIva vinA indriyo ane hAtha, mukha Adi avayavo bar3e sarva kriyAno thAya che ema maniye to zI bAvakatA ? tenA pratyuttaraM mAM jaNAvavAnu je jo jIva vinA indriyo ane hAtha, mukha Adi avayavo var3e sarva kriyA thAya to jIva rahita mur3adAMno paNa hAtha Adi dvArA sarva kriyAyo kema na kare ? parantu jIva rahita mur3adAMno hAtha Adi dvArA sarva kriyA karatAM nathI tethI jIva vinA indriyo ane hAtha, mukha Adi avayavo bar3e sarvaM kriyAno thatI nathI. mUlam - siddha tazaitAdazasta zastaM. karmAtmanaibakriyate na caanggH| prarUpiNA hastitazcakarma, sUkSmaM karAnAmanagRhyate tat / / 25 gAthArtha yAtmA vaDeja zubha ane azubha karmo-kAryo karAya che parantu zarIranA aMgo var3e nahIM, ema siddha thayu to AtmA var3e rupI ane sUkSma evu karma kema na grahaNa thAya ? vivecana-AtmA var3eja zubha ane azubha kAryo thAya che parantu zarIra nA avayavo vaDe aAtmA vinA zubhAzubha kAryoM thatAM nathI ema siddha thayu. to AtmA jo zubhAzubha kAryo karI zake che to AtmA rupI ane sUkSma evu karma kema grahaNa na karI zake ? arthAt grahaNa karI zake che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mUlamdhyAnIpunabAhyagatendriyavinA, karotikarmANi yathepsitAniyat / jihvAMvinAdhyAyatimAnasaMja,zRNotitaMtazravasIRtetadA 26 gAthArtha- dhyAnI evo jIva bAhya indriyo vinA icchita karmoM kare che. jema jIbha vinA mAnasa jApa jape che ane kAna vinA jApa samaye sAMbhale che. vivecana- indriya vinA paNa keTalAMka kAryo thaI zake che te batAvavA mATe graMthakAra zrI jaNAve ke dhyAna mAM pravRtta thayela jIva indriyo vinA paNa potAne icchita kAryo kare che. dAkhalA tarIke dhyAnI evo prAtmA jIbha vinA paNa mAnasika jApa jape che ane kAna vinA paNa jApa samaye sAMbhale che. mUlamvinA jalaH puSya phalazcadIpaH, sadbhAvapUjA saphalI karoti / dhyAtvArthabrahmApicabrahmavAdI,nabrahmatAmeSalabhedvinAkhaH / 27 gAthArtha- jala, puSpa, phala ane dIpaka vinA paNa dhyAnI puruSa sadbhAva pUjA ne kare che . brahmavAdI brahmanu cintvana karIne indriya vinA paNa zu brahma ne nathI melavato ? arthAt melave che. vivecana dhyAnI puruSa jala, puSpa, phala ane dIpaka vinA paNa sadbhAva pUjA kare che. sadbhAva pUjA mAM indriyo nI AvazyakatA hotI nathI, kAraNa ke sadbhAva Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjA mana var3e thAya che, mATe indriyo vinA paNa sadbhAva pUjA thaI zake che. valI brahmavAdI brahma ne melave che temAM paNa indriyonI jarUra par3atI nathI, kAraNa ke brahma ne melavavA mAM brahma nA dhyAna nI jarUra par3e che arthAt brahma nA dhyAna bar3e brahma melavAya, ane dhyAna mana thI thAya che eTale indriyo vinA para brahma vAdo zu brahma nA dhyAna bar3e brahma ne nathI melavato ? arthAt melaveja che mUlamjIvo'yamevakaraNaiHkarAdibhi-dinaivakarmAriNasama zrayatyalam / acintyazaktyAniyatisvabhAva-kAlaizca jAtyAca kRtapraNodaH 28 gAthArtha- pA jIva bhavitavyatA, svabhAva, kAla ane jAti nI preraNA thI ane acitya zakti var3e indriya ane hAtha vinA paNa karmo ne dhAraNa kare che. vivecana-pATalAM dRSTAMto indriya ane hAtha vinA paNa jIva karma grahaNa kare che te bAbata mAM batAvyA bAda chekTe graMthakAra zrI jaina zAsana nI mAnyatA mujaba kevI rIte indriya ane hAtha Adi vinA paNa karmo grahaNa kare che te batAvatAM jaNAve che ke taijasa kArmaNa zarIra vAlo pA prAtmA tevA prakAra nI bhavitavyatA, karma grahaNa karavAno svabhAva, kAla paNa hetu rUpa hoya manuSya janma Adi jAti nI preraNA ane prAtmA nI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI svAbhAvika acintya zakti bar3e indriya ane, hAtha Adi vinA paNa karmo dhAraNa karI zake cha arthAt . karmo dhAraNa kare che. jIva sAthe lAgelAM karmoM nu adRzya pagu mUlamkarmANi jIvaikatarapradeze 'pyanantasaGkyAni bhavanti cettadA / kathaMnadRzyAnihitAnipiNr3I-bhUtAnidRSTyAnigadantu kovidAH26 gAthArtha- he vidvAno, jo AtmA nA ekeka pradeza mAM anaMta karmo rahelAM che to samUha rUpa thayelAM karmo dRSTi var3e kema dekhAtAM nathI te kaho.. .... vivecanaH-saMsAra mAM jIva ne ghaNe bhAge pratyakSa najare vastu jovAnI Adala che. ane pratyakSa dekhAya tyAre vastu pratyenI zraddhA paidA thAya che ane te vastu mAne che tema ahiyAM karmo najare pratyakSa dekhAtAM nathI, tethI zaMkA thAya te svAbhAvika che. tethI saMzaya thavA thI pUche ke zAstra mAM kahela che ke AtmA nA asaMkhyAta pradeza che. nAbhi sthAne rahelA pATha pradezo chor3I dareka prAtma pradeze anaMtAnaMta karmo rahelAM che. jo AtmA nA ekeka Atma pradeze anaMta karmo lAgelA hoya to karmo no ATalo samUha pratyakSa naz2are kema dekhAto nathI ? Avo saMzaya thAya che, mATe he paMDito, tamo teno uttara Apo teno uttara Agala nI gAthA mAM jaNAve che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) mUlamsatyakatin ! sUkSmatamAnitAni,pazyantinocarmadRzohimAdRzAH jJAnItusajjJAna dRzobhRzodayA-tpazyedyapAtreva nidarzanaMRNu 30 gAthArtha- he paMDita, tArU kathana satyache. karmo atyanta sUkSma hovAthI ApaNA jevA carma cakSu vAloro karmo joI zakatA nathI, parantu samyag jJAna rUpI dRSTi vAlA jJAnI puruSo karmo ne joI zake che. to dRSTAMta sAMbhala. vivecanna-jaina Agamo mAM jJAna nA pAMca prakAra batAvyA che-matijJAna, zra ta jJAna, avadhi jJAnaM, manaH paryAya jJAna ane kevala jJAna. e dareka no viSaya alaga alaga hoya che. matijJAnI pAMca indriya ane mana dvArA pota potAnA kSayopazama pramANe dravya ane paryAyo jAge che. temAM indriya ane mana no viSaya paNa alaga alaga hoya che. sapheda, lAla, pIlo, lIlo ane kAlo e pAMca varNoM ne cakSu dvArA jaNAya che. sugaMdha ane durgandha e gaMdho nAka dvArA jaNAya che. tIkho, kar3avo tUro, khATo ane madhura e pAMca raso jIbha dvArA jaNAya che. ThaMr3o, garama, cikAza vAlo, lUkho, halako, bhAre, kharabar3o ane suvAlo e pATha sparzo sparzendriya dvArA jaNAya che. sacita, acita, ane mizra e traNa prakAra nA zabdo kAna dvArA jaNAya che. dareka padArtho nu cintvana karavU te mana dvArA thAya che. eTale varNa, rasa, gaMdha, sparza Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) zrata e pA~ce indriya no viSaya che ane padArtha nu cintvana karavu te mana no viSaya che. zrutajJAnI pAMce indriya ane mana dvArA pota potAnA kSayopazama pramANe Agama athavA sAMbhalela padArtha nu dravya ane paryAya thI jANe che avadhijJAnI amuka hada sudhI indriya ane mana vinA rUpI padArtha nu pratyakSa pota potAnA kSayopazama pramANe dravya ane paryAya thI jANe che. manaH paryAyajJAnI aDhI dvIpa mAM rahela saMjJI paMcendriya nA manobhAvo jAgo che. kevalajJAno ekaja samaya mAM trikAlavI sarva dravya ane sarva paryAyo ne pratyakSa jAge che. cakSu no viSaya rUpI ane sthUla padArtho jovAno hovAthI carma cakSu vAlAno phakta rUpI ane sthUla padArtho joI zake che parantu rUpI hovA chatAM sUkSma padArtho carma cakSu vAlAao joI zakatA nathI. karmo rUpI hovA chatAM sUkSma hovAthI carma cakSu vAlApro joI zakatA nathI, parantu kevala jJAnI pro karmasamUho sUkSma hovA chatAM kevala jJAna var3e jANI zake che. mUlampAtrevavastrAdiSu gandhapudgalAH saugaMdhyadaurgadhyavato hivastunaH / jJeyAnasA tena hipiNDabhAvaM, gatA apIkSyA nayanAdibhistu 31 gAthArtha-pAtramA ane vastra Adi mA~ sugaMdha ane durgandha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) vAlA padArtho nA gaMdha vAlA pudgalo paNa prAMkha Adi thI jovA yogya nathI. vivacana- pratyeka indriya no viSaya alaga alaga hoya che. je indriya no je viSaya hoya teja viSaya ne indriya thI jANI zakAya,parantu alaga indriya no viSaya alaga indriya tho jAgI zakAya nahIM. nAsikAno viSaya gaMdha jAgavAno che to sugaMdhane durgandha nAsikAthI jANI zakAyache paNa sugandha ane durgandha aAMkha Adi thI joI ke jANI zakAya nahIM jemake pAtra ane vastra Adi mAM sugandha ane durgandha maya padArthoM rahelA sugandha ane durgandha nAka thI jANI zakAya che parantu ekaThAM thayela sugandha ane durgandha vAlA~ pudgalo aAMkha Adi thI joI ke jANI zakAya nahIM. tema karmono samUha paraNa sUkSma hovA thI carma cakSu thI dekhI zakAto nathI. mUlamjJAnena jAnAtyayameva metaM, karmoccayaM jIvagataM tu kevlii| ta(ya)thApuna:siddharasAnnipItaM,svarNAdinotarahazAbhidRzyate 32 gAthArtha- jIva mAM rahela karma samUha ne jJAna bar3e kevalI bhagavAna jAraNe che. dAkhalA tarIke auSadhi thI siddha thayela pArA mAM rahelu sonu aAMkha bar3e joI zakAtu nathI. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) vivecana-rUpI ane sthUla padArthoM jovAno aAMkha no viSaya che parantu rUpI ane sUkSma padArtho jovAno aAMkha no viSaya nathI eTaleja karmoM rUpI chatAM paNa sUkSma hovAnA kAraNe aAMkha thI joI zakAtAM nathI, parantu kevala jJonI bhagavaMto kevala jJAna var3e karma nA samUha ne jAraNI zake che. apane kevala darzana var3e joI paNa zake che. vyavahAra mAM paNa auSadhi thI siddha thayela pArA mAM rahelu sonu prAMkha no viSaya hovA chatAM paNa aAMkha thI joI zakatU nathI parantu prayoga thI te paNa joI zakAya che. yadA tu kazcidrasasiddha yogI, karSedyadaitannanu tasya sttaa| evaMhikarmANyapijIvagAni, jJAnIvijAnAtinacAparo'tra // 33 gAthArtha- jema koI siddha puruSa pArA nA rasa mAMthI sonu bahAra kheMcI kADhe che tyAre sonu temAM raheluche ema nakkI thAya che. e pramANe jIva mAM rahela karmo paNa jJAnI jANe che parantu bIjo jANato nathI. vivecana-pArAnA rasa mAM rahelu sonu auSadhi Adi nA kAraNe aAMkha thI dekhAtu nathI parantu koI siddha puruSa pArAnA rasa mAM rahela sonA ne bahAra kheMcI kADhe che tyAre sonu aAMkha thI dekhI zakAya che. e pramANe jIva mAM rahela karmo nA samUha ne jJAnI jANI zake che ane joI zake cha parantu bIjo jANI zakato nathI ane joI zakato nathI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) // atha catadhikAra ra jIva ane karma nausAdhAra Ardheya sambandha mUlamkarmANi mUrtInya sumAna mUrtaH, sAkatyanAkRtya bhiyuktireSA / nyAyyA katha yena hi vastubhinna nAdhArakAdheyakatA lamate / 1 gAthAtha- karmo rUpI che ane prAtmA arUpI che . to sAkAra ane nirAkAra no saMyoga nyAyayukta kevI rIte hoya ? alaga jAti vAlA no AdhAra ane Adheya bhAva kevI rote ghaTe ? vivecana-sarakhA svabhAva vAlI ane eka jAti vAlA vastu no saMyoga thAya che. vastu bhitra svabhAva ane bhitra jAti vAlA vastu no saMyoga kevI rIte thAya evo prazna thAya te svAbhAvika che. ahiyAM paraNa karma rUpI che ane AtmA arUpI che, karma sAkAra che ane AtmA nirAkAra che. to te batra no saMyoga kevI rIte thAya Avo prazna thAya te svAbhAvika che; valI je vastu jemAM samAya te vastu AdhAra kahevAya che. ane je vastu samAya che te vastu prAdheya kahevAya che. jema ke dravya mAM guNa samAya che. mATe dravya AdhAra gaNAya che ane guNa prAdheya gaNAya che. AtmA drabya che ane samyak darzanAdi Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) AtmA nA guNo che, mATe AtmA ane samyak darzanAdi guNo no AdhAra Adheya bhAva ghaTI zakeche parantu pAtmA ane karma e babano AdhAra prAdheya kevI rIte ghaTe ? mUlam- .. prAkaNyaMtAmuttaramasya vijJAH !, karmasvabhAvAdathajIvazakteH / guNAzrayoM dravyamitipravAdAt, saMsArijIvasya guNastukarma // 2 gAthArtha-he paMDita puruSo ! Ano uttara sAMgalo. karma no svabhAva ane jIva nI zakti thI tevA prakAra no saMjoga thAya che. guNo no prAzraya dravya che evA tArkika vacana nA anusAre saMsArI jIva no karma paNa guNa che. vivecana-AtmA anAdi kAla thI che tema karma paNa anAdi kAla thI che. te pramANe prAtmA ne karmo no saMjoga paNa anAdi kAla thI che. zuddha Atma dravya ne karmo lAgatAM nathI, parantu AtmA ne kArmaNa nAma nu zarIra anAdi kAlathI lAgeluche ane kArmaNa zarIra nA yogeja AtmA mana, vacana ane kAyAnA yoga nI pravRti karatA najIka mAM rahela karmo ne potAnA tarapha kheMcI le che ane pachI jIva karma baMdha kare che. mATe karma nA svabhAva nA lIdhe ane saMsArI jIva nI tevA prakAra nI zakti nA lIdhe AtmA ane karma no saMjoga thAya che. 'guNAzrayo dravyam' e tAkiko nu vacana che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) e vacananA anusAre guNonA Azraya bhUta dravya cha, arthAt guNo hamezAM dravya mA~ rahe che. to AtmA dravya cha tema karma e pAtmA nI apekSAe guNa paNa che. jema samyag darzanAdi aAtmA nA guNo cha tema karma dhArI saMsArI AtmA no karma paNa guNa hovA thI AtmA rUpa dravya mAM karma rUpa guNa rahI zake che. mATe e batra no AdhAra prAdheya bhAva ghaTI zake che. mUlamyahA hi ye kecana vizvametat, sakartRkaM prAhuraho ! samastam / kalpAntakAle mahati pravRtta, bhAvyevalInaM khaluviSNunAmni 3 gAthArtha- athavA keTalAka kahe cha ke yA sarva vizva kartA thI thayelucha teronA mate utkRSTa kalpAMta kAla thaye chate viSNu nAma nA karttA mAM lIna thaI jazeja. vivecanaje lokonI evI mAnyatA cha ke viSNu prA sarva jagata ne banAve che parantu jyAre utkRSTa kalpAta kAla Ave tyAre aa samagre jagata viSNu mAM lIna thaI jAya che. evI mAnyatA vAlA ne javAba ApatAM graMthakAra jaNAve che ke jema tamArA mata mujaba utkRSTa kalpAMta kAlanA samaye yA samagra vizva viSNa mAM lIna thaI jAya che, to jema Izvara mAM jagata samAI javAthI Izvara ane jagata no aAdhAra prAdheya bhAva ghaTI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) zake che, tema AtmA ane karma no AdhAra Adheya bhAva ghaTI zake che. mUlam - 1 tadAyathA bhUtagaraNA guraNAzca, sthAsyanti lInAnanu kartR nAmni / yadvAnabhomUttaM pidaMgurorlagho- mUMrttasya cAmUttimatonirataram 4 zrarthasya sarvasyayathA vicakSaraNA, zrAdhAramAkhyannavinazvaraM mahat / kathaM tathAtmaiSa na rUpavAnapi rUpINi sarvAriMga vahatyanAratam 5 gAthArtha- te samaye jema bhUta padArtho ane tenA guNo jagata karttA mAM lIna thaI raheze athavA prarUpI evaM AkAza moTA ane nAnA rUpI padArthoM ne hamezAM dhAraNa kare che. eTaleja avinAzI ane moTu AkAza sarva padArthoM nuM AdhAra bhUta kahelu che. to arUpI evo AtmA nirantara sarva rUpI padArthoM ne kema vahana kare ? vivecana laukika dRSTi e pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza e pAMca bhUta padArthoM tarIke manAya che. gaMdha, rasa, sparza Adi bhUta padArtho nA guNa gaNAya che. temaja sattva eTale jIva vigere paNa tenA guNa garaNAya che ema mAnanAra nAma te kalpAMta kAla samaye sarve bhUta padArthoM ne tenA guNo Izvara mAM samAI jAya che. athavA arUpI evaM prakAza hamezAM pRthvI, parvata Adi moTI vastupro ghana, vAtAdi sUkSma vastupro, sarva Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) rUpI dravyo, siddha, dharmAsti kAya, adharmAsti kAya Adi arUpI dravyo, tathA dharmAsti kAya, adharmAsti kAya ane pudgalAsti kAya vigere sarva dravyo dhAraNa kare che to arUpI evo AtmA sarba rUpI dravyo ne dhAraNa kema na kare ? arthAt kareja, eTale AtmA ane karma no AdhAra prAdheya bhAva ghaTI zake che. mUlammithyAtvadRSTibhramakarmamatsarAH, kaSAyakandarpakalAguNAstrayaH / kriyA:samagrAviSayAanekadhA,kiniSatte'travapurgato'pyayam 6 gAthArtha- zarIra mAM rahela AtmA, mithyAtva dRSTi bhrAnti, doSa, kaSAya, kAma, kalA, sattvAdi guNo ane aneka prakAra nI samagre kriyAno zuzu dhAraNa nathI karato ? arthAt kareja che. vivecana-mithyAtva, dveSa, kaSAya viSaya vigere mohanIya karma nA bhedo che. bhrAnti e jJAnAvaraNIya karma no prakAra che. kalA e buddhi no viSaya che. sattvAdi guNo paNa karmanAja prakAra che. temaja karmanA yoge bIjI aneka prakAra nI kriyAno e badhu jIvamA~ja che, arthAt prA badhu jIve dhAraNa karela che, to AtmA ane karma no AdhAra Adheya bhAva kema ghaTI na zake ? arthAt jarUra ghaTI zake che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) mUlammAvocaetaddhi zarIrajAguraNA, pramIyato'smin gatapaMcakeghane / dRSyantaetenahi kecanAzritA-statovapurgAna guraNAstujIvagAH 7 gAthArtha- A badhA guNo zarIra nA che, ema na kahevU kAraNa ke jo zarIra nA guNo hoya to jIva rahita zarIra mAM guNo kema dekhAtA nathI ? mATe e zarIra nA guNo nathI, parantu jIva nA guNo che... vivecana- vAdI ema kahe cha ke mithyAtva Adi prA badhA guNo jIva nA nathI parantu zarIra nA guNo che. tenA pratyuttara mAM jaNAvavA nu ke jo mithyAtvAdi A badhA guNo zarIra nA mAniye to bAdhakatA Ave che, kAraNa ke jo prA badhA guNo zarIranA mAniye to maraNa bAda zarIra to hoya che, parantu zarIra nA gaNotA A badhA guNo dekhAtA kema nathI ? tenu kAraNa zu ? mATe A badhA guNo zarIra nA nathI parantu A badhA guNo saMsArI jIva nA che. mUlamsaMdRzyamAnaM punarIdRzaM vapu-radRzya evaiSa mavi dadhAti cet / arupirupidvayasaMgamo hyasau, vicAryamAraNaHkurute na kautukam / gAthArtha-jo adRzyamAna evo jIva dRzyamAna evA zarIra ne dhAraNa kare che to arUpI ane rUpI e yugala Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) no saMgama vicAra tAM zuM kautuka na kare ? arthAt kautuka kareja. vivecana- grahiyAM eka evI zaMkA thAya che ke prApaNe zarIrane dekhI zakiye chIye, parantu jIva to dekhavAmAM prAvato nathI. tathA jIva rUpI che, ane zarIra ane tenA Azrita zarIra nI badhI kriyAo, snigdha rukSa vigere zarIranA badhA dharmo rUpI che. grarUpI no svabhAva alaga che ane rUpI no svAva alaga che to arUpI ne rUpI batra vastupro nuM milana vicAratAM zu kautuka na kare ? arthAt z2arUra kareja. teno pratyuttara Agala nI gAthAmAM batAvAya che. mUlam karpUragvi diksussttudussttu-vstutthgndh| gaganaM zritA yathA / tiSThantiyAvat sthiti tadvadevamoH karmANi jIvaparivRtya santi gAthArtha - kapUra ne hiMga Adi sArI ane kharAba vastupro nA gaMdho jema prakAza ne prAzrayi ne rahelA che, tema karmoM paraNa jIva ne grAzrayI rahelAM che. vivecana- grarUpI ane rUpI padArtho no saMyoga kema thAya ? prAvI zaMkA samAdhAna karatAM graMthakAra zrI jaNAve che ke karpUra Adi sugaMdhI padArtho nA sugaMdho ane hiMga prAdi durgaMdhI padArthoM nA durgadhI rUpI hovA chatAM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) arUpI evA AkAza ne prazrayi ne jema rahelA che tema zarIra, tenA guNo, tenI kriyA Adi ane karmoM rUpI hovA chatAM rUpI evA jIva ne prazrayi kema na rahI zaMke ? arthAt jema karpUrAdi padArtho nA sugandho ane hiMga Adi padArthonA durgandho rUpI hovA chatAM paNa rUpI evA AkAza ne Azrayi ne rahelA che. tema zarIra tenA guNo, tenI kriyApro Adi ane karmoM rUpI hovA chatAM paNa prarUpI evA jIvane prazrayi ne rahelA che. mUlam - ityAdibhirhaSTa nidarzanenaistathA guNAtmakaiH karmabhireSAtmakaH / zrAzrIyatenigu ko'pi nizcita-mAtmAtataH karmacitobhavo bhavet gAthArtha- pUrvokta pratyakSa dRSTAMto var3e A jIva guNa svarupa karmoM bar3e Azraya rupa thAya che, tathA guNasvarupa karmo var3e prA jIva mukta paraNa thAya che arthAt guNa svarupa karmo thI rahIta paNa thAya che. vivecana-upara batAvela dRSTAMto var3e karma paraNa saMsArI AtmA no guNa hovA thI batra saMjoga paraNa thAya che. ane banna mAM AdhAra prAdheya bhAva para ghaTI zake che. ane te guraNa rupa karmoM thI AtmA mukta paNa bane che, eTale siddha paraNa thAya che. 05.00.... *** Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) // atha paMcamo'adhikAraH // siddha bhagavanto ne karma nu agrahaNa mUlamcedA zrayA zreyaka bhAva evaM siddho'sti karmAtma kayoravazyam jIvAstusiddhAprapisantyananta catuSTayeddhAH parameSThisaMjJA(:) 1 pacchAmipUjyA:! khaluhisiddhA-tmAnonakarmANi samAdadante / kathaMtadeSAmapisaukhyasattvA-llAtAMsukarmANi niSedhakaHkaH ? 2 gAthArtha-jo AtmA ane karma no AdhAra prAdheya bhAva siddha thayo to cAra anaMta catuSTaya vAlA ane parameSThi evA siddha bhagavaMto kema karma grahaNa na kare ? emane paNa sukha no bhAva hovA thI tesrone zubha karmo grahaNa karatAM koNa roke ? vivecana- prANa be prakAra nA che-dravya prANa ane bhAva prANa. pAMca indriya, mana, vacana ane kAyA na bala, zvAsozvAsa ane AyuSya e daza dravya prANa che ane anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, ane anaMta vIrya e cAra bhAva prANa che. saMsArI jIva ne dravya prANa ane bhAva prANa ema banna prakAra nA prANo hoya che, parantu siddha bhagavaMto ne phakta e cAra bhAva prANaja Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. jo AtmA ane karma no aAdhAra prAdheya bhAva siddha thayo to anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya e cAra anaMta catuSTaya vAlA ane parameSThi evA siddha bhagavanto karmo kema grahaNa karatA nathI ? mAno ke duHkhanI icchA na hovA thI azubha karmo grahaNa na kare parantu sukhanI to icchA cha to zubha karmo kema grahaNa na kare ? athavA zubha karmo grahaNa karatAM temane koNa rokanAra cha ? teno uttara Agala nI gAthA mAM jaragAvAze. mUlamsatya yatastaijasakAmaNa khya-zarIra yogasya vinAza mAvaH / sukarmaNAMtena gRhItyayogA-jjyotizcidAnandamaraizca tRptyA: 3 sukhAsukha prAparaNa hetu kAla-prayoktra nAvAdatha niSkriyatvAt / yadvApyanantAni sukhAniteSAM, karmANisAntAni bhavantyamUni 4 itIva tatsaukhyaM bhAsya karma. hetarbhavenno yadatulyamAnAt / ityAdi kahaitubhirevasiddhA-tmAnonakarmAriNahilAMti nityAH 5 gAthArtha-tAru kahevu satya che, parantu taijasa kArmaNa nAmanA zarIra no vinAza thavAthI zubha karmonA grahaNa nA sambandha no abhAva che. jyoti jJAna ane aAnanda nA samUha thI tRpti che. sukha ane duHkha nA hetu bhUtakAla nI preraNA karanAra nathI. siddho niSkriya che. siddhonu Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) sukha anaMta che jyAre karmo nuM sukha aMta vAlU che. siddho nA sukho mAM kAraNa bhUta thaI zakatA nathI. eTalAM kAraNothI siddho nizcaya karIne karmo grahaNa karatA nathI. vivecana- siddha bhagavaMto kayA kayA kAraNo thI karmo grahaNa karatA nathI. te mATe nIce nAM pAMca kAraNo batAvyAM che. ( 1 ) saMsArI AtmA taijasa kArmaNa nAma nA zarIra dvArA karmo grahaNa kare che, kAraNa ke tene anAdi kAla bhI taijasa kArmaNa nAma nu zarIra lAgela che. parantu siddha bhagavaMto ne grAThaka nA kSaya samayeja taijasa kAraNa nAma nu zarIra nAza pAmela hovA thI tezro zubha ke azubha batra mAM thI eka paNa karma grahaNa karatA nathI. ( 2 ) mANasa jo bhUkhyo hoya toja khAvA nI icchA thAya che parantu je pUrNaM bhojana karI tRpta thaI gayo hoya tene khAvAnI icchA thatI nathI, tema siddha bhagavaMto jyoti, Atma jJAna ne AtmAnaMda thI tRpta thayela hovAthI temane bIjI paudgalika sukha nI icchA thatI nathI mATe tesro karma grahaNa karatA nathI. ( 3 ) kAla, svabhAva, bhavitavyatAdi nI praraNA thI para jIva karma grahaNa kare che parantu siddha bhagavaMto ne kAladinI preraNA paraNa hotI nathI tethI siddha bhagavaMto karmo grahaNa karatA nathI. (4) saMsArI jIva kriyAvAn Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) hovA thI karma grahaNa kare che parantu siddha bhagavaMto kriyA rahita hovA thI karma grahaNa karatA nathI. (5) karmo thI prApta thatu sukha aMta vAlUche, jyAre siddha bhagavaMto nu sukha anaMta che. to anaMta sukha prApta thayA bAda aMta vAlA sukha mATe koNa prayatna kare ? mATe siddha bhagavaMto karma grahaNa karatA nathI. valI siddha bhagavaMta nA sukha mAM karma kAraNa bhUta banI zakatu nathI. vigere kAraNo thI siddha bhagavaMto karma grahaNa karatA nathI. mUlamloke yathA kSutta SayA vimuktAtmAnaH sutRptasyana tRptikAlaM / jitendriyasyApyathayogino'pi.tuSTasyakicidgrahaNonavAJchA 6 yadvAna pAtrepagmiAtikicit, pUrNa tathAsiddhagatAhisiddhAH / sadA cidAnaMdasudhA prapUrNA, grahNanti no kiMcidapoha karma 7 gAthArtha- jevI rIte loka mAM bhUkha ane tarasa thI vimukta thayela ane sArI rIte tRpta thayela aAtmA ne tRptikAla nI maryAdA hotI nathI. saMtoSa pAmela ane indriya ne jItanAra yogI puruSa ne kaI paNa grahaNa karavAnI icchA hotI nathI. athavA pUrNa bharAyela pAtra mAM kaI paNa samAI zakatu nazI. tevIja rIte hamezA jJAna rUpa amRta ane AnaMda amRta bar3e paripUrNa evA siddha bhagavaMto koI paNa karma grahaNa karatA nathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) vivecana - mAragasa jyAre bhUkha ane tarasa thI pIr3Ato hoya tyAreja tene khAvA ane pIvA nI icchA thAya che. parantu pUrNa peTa bharAyela hoya tyAre bhUkha ane tarasa thI mUkAyela mAraNasa ne khAvAnI icchA thatI nathI. temaja saMsArI jIva ne kSudhA vedanIya ane pipAsA vedanIya nA udayeja bhUkha ane tarasa lAge che, parantu siddha bhagavaMto ne vedanIya karma no nAza thayela hovAthI temane koI prakAra nI icchA thatI nathI. mATe sadA kAla tero tRptaja hoya che. saMtoSI ane indriya jItanAra evA yogI purUSa ne kaI paNa grahaNa karavAnI icchA thatI nathI. tevIz2a rIte siddha paramAtmAno ne paNa grahaNa karavonI icchA thatI nathI. pUrNa pAtra mAM jema kaI paNa adhika vastu samAI zakatI nathI tema jJAna rUpa amRta ane AnaMda rUpa amRta thI siddha bhagavaMto pUrNa bharelA che. evA kAraNo thI siddha paramAtmAno karma grahaNa karatA nathI. mUlamtathA ca siddheSu sukhaM yadasti, tad vedya karma kSayajaM vadanti / tatkarma heturna hi siddhasaukhye, yatkarma sAntaM sukhamedhanantam 8 gAthArtha-siddha bhagavaMto ne je sukha che te vedanIya karma nA nAza thI thayeluche, tethI siddha bhagavaMto nA sukha mAM karma Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) kAraNa rUpa thaI zakatu nathI. karma che te aMta vAlu che ane siddho ne viSe sukha anaMta che. vivecana - saMsAra mAM je sukha thAya che te zAtA vedanIya karmaM nA udaya thI thAya che parantu siddha bhagavaMto ne je AtmA nuM anaMta sukha prApta thAya che te vedanIya karma no kSaya thavAthI thAya che, mATe siddha bhagavaMto nA sukha mAM karma kAraNa bhUta thatu nathI. jIva prathama ahiMsA Adi dvArA zAtA vedanIya karma bAMdhe che. pachI te karma to abAdhA kAla pUrNa thaye, te zAtA vedanIya karma udava mAM Ave che ane te karma nI sthiti pUrNa thaye nAza pAme che. eTale saMsArI AtmA prone je sukha thAya che te vedanIya karma nA udaya thI thAya che. ane jyAre vedanIya karma no nAza thAya, eTale te sukha no aMta thAya che. mATe karma thI prApta thatu sukha aMta vAlu che, parantu siddha paramAtmAnoM ne je sukha " thAya che te vedanIya karma nA nAza thI thAya che, ane te sukha AtmA nA ghara nuM hovA thI anaMta kAla paryaMta rahe che. te khukha zAzvata ne ananta hoya che. mUlam - sukhamAzritAnAm / vadvizvavRtAntasamutthanRtta - prekSAprabhUtaM siddhAtmanAM nityasukhapravarttate, yathAnRmApadbhuta nRtyadarzinAm Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) gAthArtha jema vicitra nATaka jovAthI manuSyo ne sukha thAya che tema siddha nA jIvo ne saMsAra nA banAvo thI utpatra thayela nRtya nA jovA thI zAzvata sukha thAya che. vivecana- siddha paramAtmAmo nA sukha nI upamA saMsAra nI koI paNa vastu nI sAthe ghaTAvI zakAtI nathI chatAM jema samudra keTalo moTo che te bAlaka ne samajhAvavA mATe be hAtha paholA karI 'samudra pATalo moTo che' ema samajhAvAya che. tema saMsArI jIvoM ne Atmika vastu samajhAvavA mATe koI paNa saMsArI vastu nA dRSTAMta dvArA samajhAvAya che. eTalA mAM siddha nu sukha kevA prakAra nu hoya che te samajhAvavA mATe eka gAmar3iyA nIla nu dRSTAMta prApavAmAM Avyu che: koI eka nagara mAM eka rAjA che. te ghor3A nI parIkSA karavA mATe ghor3A para besI jaMgala tarapha jAya che, parantu ghor3o vakragati vAlo hovA thI jema-jema ghor3A ne Ubho rAkhavA rAjA prayatna kare che, tema-tema ghor3o eka bhayaMkara aTavI tarapha cAlyo jAya che, eTalA mAM svAbhAvika rIte rAjA ghor3A nu mokaDDu DhIlu mUke che, tyAM ghor3o Ubho rahI jAya che. rAjA ghor3A para thI nIce par3I jAya che ane bebhAna thaI jAya che, tathA ghor3o paNa vadhu thAka nA kAraNe mRtyu pAmI jAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) eTalA mAM eka bhIla tyAM Ave che, ane rAjA ne aceta joI zItala pANI nA siMcana dvArA ane ThaMDA pavana dvArA zuddhi mAM lAve che. pachI potAnI jhaMpar3I mAM laI jaI bhojana karAvI, ThaMDupANI pAI, sundara rIte bhakti kare che ane rAjA paNa barAbara svastha thaI jAya che. thor3I vAra bAda rAjA nusainya paNa tyAM prAvI jAya che. have jyAre rAjA potAnA nagara tarapha prayANa kare che, tyAre potAne jIvanadAna denAra mahA upakArI te bhIla ne paNa atyanta Agraha pUrvaka potAnI sAthe laI jAya che. nagara mAM bhavya praveza mahotsava pUrvaka lAvyA bAda rAjA te bhIla ne potAnA mahela no najIka mAMja sarva prakAra nI sundara sAmagrI thI yukta eka mahA prasAda mAM UtAro Ape che ane aneka sevako ne tenI sevA mAM roke che.. hamezAM vividha prakAra nAM pakavAno, zAka, zAla, dAla, Adi dvArA tenI sundara bhakti karavAmAM Ave che. vividha prakAra nA nATako, gIto dvArA tenu mana raMjana karavAmAM Ave che. Ama be mahinA pasAra thaI jAya che. eka samaya potAno svajano yAda AvavAthI potAnA sthAne javAnI te bhIla rAjA pAse anujJA mAMge che. potAnA upakArI ne rAkhavA mATe ghaNI icchA hovAthI tene rahevA mATe rAjA ghaNu samajhAve che. chatAM parANe anujJA melavI bhIla jaMgala mAM potAnA sthAna Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) para Ave che. potAnA badhA sambandhI, kuTumba, strI, putra odi nu milana thAya che ane badhA harSa-vibhora bane che. have sambandhIgro bhIla ne kuzala samAcAra jANyA bAda pUche che ke tamo pATalA badhA divasa kyoM gayA hatA ? te sthAna kevu hatu ? tyAM tame zemAM rahetA hatA ? tyAM zuzu khAdhU ? zu zu kayu Adi aneka prazno karyA. yA badhA prazno nA bhIle uttara prApatAM jaNAvyu ke eka bhavya nagara mAM rAjA nA jevA moTA prAsAda mAM hu raheto hato; pakavAna vigere khAto hato ane nRtya Adi joto hato. __Ama nagara nu, mahela nu, bhojana nu ane nATaka Adi ne bhIle varNana kayu. parantu janmathIja aTavI mAM rahenAra te lokoe nagara, mahela, tevA prakAra ne bhojana nATaka Adi nu nAma paNa sAMbhalyu nhotu. to tezro te vastu zI rIte jAzI zake ke joI zake, mATe kaI paNa tetro samajhayA nahIM. tyAre chevaTe te bhIle nagara ne pallI nI sAdhe, mahela ne moTA jhupar3A sAthe, lADU Adi ne moTA koThA nA phala sAthe sarakhAvI samajhAvyu. tema jJAnI bhagavaMto paNa siddha bhagavaMto nA sukha ne saMsArI vastupro sAthe savAvI samajhAve che. tevIz2a rIte ahiyAM paNa jema saMsArI jIva ne saMsAra nAM vicitra prakAra nAM nArako jovAthI je sukha thAya che tema siddha nA jIvo ne Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) paNa saMsAra nA banAvo thI utpanna thayela nRtya jovAthI zAzvata evaM AtmA nuananta sukha thAya che. / indriyo vinA paNa siddhoM ne anaMta sukha mUlamsiddhaSupUjyAnakilakriyendriyaM buddhindriyaMnonacaJcinAGgam / anantasaukhyaM kathamApyate tai-yaMjJAnameteSu tadeva saulyam 10 gAthArtha-he pUjyo, siddha bhagavaMtoM ne karmendriya, jJAnendriya ane zarIra nA aMga vigere nathI chatAM tezro anaMta sukha kema melave ? teprone jJAma eja sukha che. vivecana- saMsArI jIva ne je sukha no anubhava thAya che te cakSu Adi jJAnendriya, hAtha Adi karmendriya ane mukha Adi zarIra nA avayavo dvArAja thAya che. jyAre siddha bhagavaMto ne cakSu Adi jJAnendriya, hAtha aAdi karmendriya ane mukha Adi zarIra nA avayavo nathI to siddha bhagavaMto ne sukha no anubhava kema thAya ? ema zaMkA thAya te svAbhAvika che. eTale teno uttara prApatAM graMthakAra zrI jaNAve che ke sukha be prakAra nu che. eka zarIra sambandhI ane bIjuAtmika. zarIra sambandhI sukha zubha karmo nA yoge utpatra thAya che. eTaleja saMsArI jIva ne indriyAdi dvArA sukha no anubhava thAya che, parantu Atmika sukha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) vedanIya karma no nAza thayA bAda prAtmA nA jJAnAdi guNo thI prApta thAya che. ane siddho ne vedanIya karma no nAza thavA thI jJAnAdi guNoM dvArA AtmA nu anaMta sukha prApta thAya che, mATe siddho ne jJAna eja sukha hoya che. mUlamyathehaloke kila kazcidaGgI, jvagadibApAvidhuraH kadAcit / nidrAM prakurvaniti tanAta sukha karotyeSa nabodhanIyaH 11 ityucyatetasyanatatra kicca cchataHsukha nApikriyA nirIkSyate / tathApi suptasya narasyasaukhyaM vAcyaM yathAsyAdbhavitadvadeva 12 jAgratsu siddhaSu sadaiva saukhyaM. vinendriya dvatasamutthabhogam / yahAhi yogo nijaka bAdhA-mRtabinnasmisukhotipantA 13 tathAcako'pohamuniyoktaH santuSTipuSTAvijitendriyArthaH / anyenapuMsAparipRcchayatecet. tvakodRzo'sotisukhIsajalpet 14 tasminkSaNetasyanako'pivastunaH,zaHsatonavacabhuktiyukti / gandhagrahoMnonacahakchutotadA, napANipAdAdibhava kriyApica 15 tathApi mantoSavatAhamasmi, sukhIti bhUyaH pratigadyate'taH / tajjJAnasaukhyaM hisaekvetti, na jJAnahInogaditu samarthaH 16 gAthArtha- jema ahiyAM saMsAra mAM koI prANI tAva Adi nI pIr3A thI duHkhI thayelo hoya te samaye kadAcit nidrA leto hoya tyAre sagAM saMbaMdhIgro ema kahe che ke pA sukha mAM che mATe koIe jagAr3avo joiye nahIM. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) te avasthA mAM tene kAna nu sukha nathI, koI kriyA paNa tenI jovAtI nathI to paNa sUtelA manuSya ne sukha che tema banne prakAra nI indriyo thI utpatra thayelA bhoga vinA paNa jJAna vAlA siddho ne sukha hoya che. athavA potAnA Atmabodha rUpI amRta pAna karato chato yogI potAne sukhI mAne che. temaja saMsAra mAM svajJAna rUpa amRta pAna karI, saMtoSa thI puSTa banela ane jItendriya evA muni ne bIjo koI puruSa pUche ke tU kevA prakAra no sukhI che ? tyAre te muni kahe che ke hu sukhI chu. te samaye tene koI paNa vastu no sparza nathI, bhoga no sambandha natho, gaMdha nu grahaNa karavU nathI, darzana ke zravaNa nathI ane hAtha-paga Adi nI koI kriyA paNa nathI. to paNa saMtoSI muni potAne sukhI kahe che, kAraNa ke pUrva kahela jJAna dvArAja pote sukha no anubhava kare che arthAt jJAna dvArAja sukhI hoya che. ajJAnI aAtmAte kahevAne samartha nathI. vivecana- duHkha traNa prakAra nu che-pAdhi, vyAdhi ane upAdhi nu. Adhi eTale mana nu duHkha, vyAdhi eTale zarIra nu duHkha arthAta roga vigere nu ane upAdhi eTale dhana kuTumba Adi naduHkha. roga ane upAdhi saMbaMdhI duHkho hovA chatA~ paNa mana para vadhAre AdhAra che. batre prakAra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) nuM duHkha hotrA chatAM paraNa tenI jo mana para asara na hoya to duHkha jaNA nathI. ane banna e prakAra nu duHkha na hovA chatAM paNa jo tenI mana para asara hoya to duHkha jaNAya che. eTale vAstavika rItie mana nuMja duHkha che. mana jo zubha pariNAma mAM vartatu hoya to duHkha nA prasaMge paNa duHkha no anubhava thato nathI. ane mana jo azubha pariNAma mAM vartatu hoya to sukha nA prasaMge paNa duHkha no anubhava thAya che. samyag jJAna dvArAja AtmA mAM zubha pariNAma pragaTa thAya che. samyag jJAna dvArA pragaTela zubha pariNAma mAM vartato grAtmA saccidAnanda rUpa sukhano anubhava kare che. saMsAra mAM paNa eka mAnasa tAva nI pIr3A thI bahuja vyAkula thayela hoya ane teja samaye tene nidrA pravI gaI hoya tyAre tenA saMbaMdhI kahe che ke, "bhAI sukha mAM che, mATe koI jagAr3azo nahIM " have vicAro ke A samaye tene kAna vigere koI indriyo nuM sukha nayI, hAthapaga Adi nI koI kriyA paNa nathI. chatAM paNa te sukhI kahevAya che. temAM mAnasika zAnti eja sukha gaNAya che. tema indriyo thI utpana thatA bhoga binA paraNa pradhi, vyAdhi ne upAdhi saMbaMdhI duHkha nA prabhAve phakta ananta jJAna dvArAja siddha bhagavaMto ne sukha hoya che. grathavA koI yogI puruSa potAnA AtmajJAna mAM masta banavAthI pote Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r . . I 7 . . 1 . . potA ne sukhI mAne che. ahiyAM paNa yogI puruSa pAse indriya saMbaMdhI bhoga nAM koI paNa sAdhano na hovA chatA phakta prAtmajJAna dvArAja sukha no anubhava kare che. tema siddha bhagavaMto ne paNa ananta jJAna dvArAja sukha no anabhava thAya che. tevIja rIte saMtoSa thI bharapUra, pAMce indriyo ne jItanAra ane AtmajJAna mAM masta evA koI muni ne koI bIjo puruSa pUche ke tamo kevA prakAra nA cho ?. tyAre te muni pratyuttara prApe che ke hu sukhI chu. te samaye paNa muni ne koI vastu no sparza nathI, bhoga no paNa sambandha nathI, gaMdha no paNa yoga nathI, darzana ke zravaNa paNa nathI ane hAtha ke paga Adi nau koI niyA paNa nathI, to paNa Atma-saMtoSI muni potAne sukhI mAne ,che... te potAnA Atma jJAna dvArA malela sukhanAja kAraNe. tema siddha bhagavaMto ne paNa potAnA anaMta prAtma jJAna dvArAja sukhano anubhava thAya che, parantu ajJAnI AtmA ne Atma sukha no anubhava thato nathI. .. lamaityahisiddhaSudhinendriyArca-stathAkriyAbhiH sukhamastyanaMtamaH / taevatatsaukhyabharavidantyapi, jJAnInasaktovadituyato'samama.17 gAthArtha-e pramANe kharekhara indriyo nA bhoga vinA ane mana, vacana ane kAyAnI ceSTA vinA paraga. siddho tmajJAna 'malala . Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne je anaMta sukha hoya che te sukhanA samUha ne zAnA jANatA chatIM kahevAne 'samarthaM nathI. vivecana- jagata mAM keTalIka vastupro evI paNa che ke jene jIva pote jAgI paNa zakato hoya ane anubhava paNa karI zakato hoya, chatAM te vastu kevI cha, ta bIjAne batAvI zake nahIM. jemake ghI no svAda lenAra manuSya ghI nA svAda ne pIte jANe "che, 'tainI anubhava paNa pote kare che, chatoM bIjA ne batAvI zakato thI. tavAja rIte indriyoM 'nA bhoga vinA ane mana, vacana, kAyA nI ceSTA vinA paNa siddha bhagavaMto ne AtmA nA anaMta jJAna dvArA je anaMta sukha hoya che. te, sukhanA samUha ne kevalI bhagavaMto pote jAne ke chavAM bIjA- ve kahI. zakatA. nathI.. Y .. ||ath SaSTho'dhikAraH // siddha bhagavaMto ne karma grahaNa svabhAva nu varjana jovasya karmaprahaNe svabhAva-stadA sa maulaM sahaja vihAya / karmagrahAsyaM kathameSa siddhI, bhavedvicAra: paripaThyatA bhoH 1 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) gAthArtha-jIva no karmagrahaNa karavAno svabhAva che te mUlathI utpanna thayela ane svAbhAvika che. evo karmagrahaNa no svabhAva chor3IjIva kevIrIte siddhathAya che te jaNAvo. vivecanaH-taijasa ane karmaNa nAmanu zarIra jIva ne anAdikAla nu lAgelu che tethIjIva no karma grahaNa no svabhAva paNa anAdi kAla no hovAthI te svabhAva svA bhAvika banIgayoche. toprAvo mUlagata ane svabhAvikasvabhAva chor3I jIva siddha kemabanaievo praznathAya te svAbhAvika che tethI yA prazna pUchavAmA Avela che have AgalI gAthA mA teno uttara devAya che. nUlamkarmAtmanoryadyapimaulasaGga-stathApisAmagrayatathopalambhAt / karmagrahaprojmayazivasametaH siddhoMbhavedatranidarzanaM yat // 2 // gAthArtha-joke AtmA ane karma no sabaMdha anAdikAla no cha parantu tevAprakAra nI sAmagrInA yoge jIva karma grahaNa no svabhAva chor3I muktimAM jAya che. pA viSaya mAM dRSTAMta kahevAze. vivecana- pro saMsAramA saMbaMdho paNa aneka prakAranA jovAmAM Ave che. jemake keTalAka saMbaMdho koI be vastu nA saMbaMdho thAya che eTale navo saMbaMdha thAya che ane pachI pAcho Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) e saMbaMdha TUTI paNa jAya che. jema ke sonAnI vITI mAM hIro jar3avAmAM Ave che, tyAre sonA ane hIrAno je sambandha thAya che te keTalAka evA saMbaMdho paNa hoya che je saMbaMdho anAdi kAlanA hoya ane anaMta kAla sudhI rahe che. jemake prAtmA no ane tenA guNa rUpa jJAnAdi no sambandha. keTalAka evA sambandho paNa hoya che ke je anAdi kAlathI hovA chatA te sambandho TUTI paNa zake che, jemake mATI ane sonA no sambandha. evIja rIte prAtmA ane karmano sambandha anAdi kAlano hovA chatAM tevA prakAra nI sAmagrI nA yoge banne no sambandha TUTI paNa jAya che te mATe dRSTAMta dvArA batAvavAmAM Avaze . mUlamsUteyathAcaJcalatAsvabhAvo,paulastathAgnyasthirabhAvasaMjJaH / yadAtutAhArikarmaNAkRta-stadAsthirovahnigatazcatiSThet // 3 // gAthArtha-pArA mAM caMcalatA no svabhAva che. temaja agni mAM asthiratA no mUla svabhAva che. chatAM tevA prakAra nA saMskAra nA yoge agni mAM rahela pAro sthira thAya che . vivecanaH- pAro eTalo badho caMcala svabhAva no che ke pApaNe tene bhego kariye to paNa hAthamAMthI sarakI jAya che. chatAM tejapArA ne tevA prakAra nI bhAvanA dIdhA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) bAda teja pAro agni mAM rAkhavAtho sthira thaI jAya che jema pArA no mUla svabhAva caMcanatA vAlo hovA chatAM tevA prakAranA saMskAra nA yoge mUla svabhAva badalI jAyache tema prAtmA no karma grahaNa no mUla svabhAva hovAchatAM tapasaMyama nI arAdhanA dvArA te svabhAva paNa badalI jAya che. mUlamyathApunahikatAguNo'gnA-vastisvabhAvo nanu mUnajAtaH / asyApinAzo'stitavAprayogAt,santasatInavadahekadApi / / / gAthArtha-agni mAM bAlavAno svabhAva mUla thI che, chatAM tevA prakAranA prayoga thI teno nAza thAya che. sAdhu tathA satI strIne te agni kadApi bAlato nathI.. vivecana:- agni mAM bAnavAno svabhAva mUla thI hovA chatAM tenI zakti ne ghAta karanAra tevA prakAra nI sAmagrI nA yoge agni nA mUla svabhAva no nAza thAya che, athavA tapobala thI, athavA satyapaNAnA yoge sAdhu tathA satya vAdI ne, tathA ziyala nA prabhAva thI satI strI ne te agni bAlI zakato nathI. mUlambaddhoyabApyeSa ca mantrayogAta tathauSadhIbhirnadahedvizantama / praantamarinaca ckorktthaavhnirdhenovigtsvbhaavH|| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) gAthArthaH maMtra nA prayoga thI tathA auSadhi baDe baMdhAyela agni temAM praveza karanAra ne bAlato nathI. bAlavAno svabhAva naSTa thavo che, evo agni te agni ne bhakSaNa karanAra cakora pakSI ne vAlato nathI. vivecanaH-valI bIju dRSTAMta paNa jaNAvatAM kahe che ke jema agni no ma la svabhAva bAlavAno hovA chatAM maMtranA prayoga thI agni mAM rahela dAhakatA guNa no nAza thavAthI, athavA auSadhi Adi tho paNa dAhakatA guNano nAza thavA thI te agni mAM praveza karanAra ne agni vAlI zakato nathI. athavA dAhakatA guNa no nAza thayA vAda te agni ne bhakSaNa karanAra cakora pakSI ne te agni vAlI zakato nathI. eTale jema maMtra nA prayoga thI, athavA auSadhi prAdi thI agni no mUla svabhAva nAza pAmI zake che, tema aAtmA no karma grahaNa svabhAva mUla thI hovA chatAM paNa tevA prakAra nI sAmagrI nA yoge nAza pAmI zake che.. mUlamtathAbhrakahema ca ratnakambala,siddhaca sUtanadaheddha naashnH| tadAtuyAdAhakatAvibhAvasau,maulIvrajetvavAthanigadyatAmiti 6 gAthArtha-tevIja rIte abhraka, suvarNa, ratnakambala, aMne pAro vigere aauSadhiyo thI siddha thayela vastUne agni bAlato nathI. to te samaya agni no dAhakatA guNa kyoM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che ? te bolo. vivecana:-teja vastunI puSTI mATe bIjAM paNa dRSTAMto batAvAya che jema ke abhraka, suvarNa, ratnakambala ane pAro vigere auSadhi thI siddha thayela hoya to tene agni bAlI zakato nathI. to agni no mUla svabhAva bAlavAno che, to agni mAM rahela dAhakatA guNa kyoM gayo? teno javAba Apo. eTale jema agni mAM dAhakatA guNa hovA chatAM auSadhi thI siddha thayela abhraka Adi ne agni bAlI zakato nathI arthAt auSadhi Adi thI magni no dAhakatA muNa rUpa mUla svabhAva naSTa thAya che tema AtmA no karma grahaNa svabhAva paNa tevA prakAranI sAmagro nA yoge naSTa thaI zake che. lamyazca mbakagrAvariNa,lohagrAhI,svabhAvaprAste,sahajaHsako'sti tasminmRte vetarayogayukte, -'paitItthameteSvapi krmyogH|7| gAthAtha-jema loha cumbaka nAmanA patthara mAM lor3ha pakar3avAno svabhAva sAtheja thayelo che parantu te loha cumbaka pattharane bAlye chate athavA bIjI koI tenI nAzaka zakti sAmagrI nA yoge te svabhAva nAza pAme che tevI rIte siddho mAM te karma grahaNa no svabhAva nAza pAme che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) vivecana :- valI loha cumbaka nAmano patthara evo hoya che ke tenI pAse loDhU mUkavA mAM Ave to te loDhAne potAnI tarapha kheMce cha kAraNa ke loha cumbaka patthara mAM loDhA ne potAnA tarapha AkarSavAnI zakti che. te svabhAva paNa loha cumbaka no mUla svabhAva che- chatAM loha cumbaka patthara ne jo agni thI bAlI ne bhasma karavAmAM Ave athavA te zakti nAzaka bIjI sAmagrI nA yoge loha cumbaka mAM rahela lor3ha pakar3avAno svabhAva nAza pAme che, tema siddho mAM paNa tevA prakAra nI sAmagrI nAM yoge jIva no karma yaharaNa no mala svabhAva nAza pAme che. mUlam:bojaMtathAGka rabhavaMdadhAti,maulAtsavabhAvAdavikAriyAvat / tasmistudagdhenakilAGka rodbhava,evaMtusiddha Sunakarma bandhaH / / gAthAthaH- bIja vikAra rahita thAya tyAM sudhI bIja mAM aMkura nI utpatti rUpa svabhAva mUlathIja bIja dhAraNa kare che parantu te bIja bAlye chate aMkura nI utpatti rUpa svabhAva naSTa thAya che, tema siddho mAM karma baMdha rUpa svabhAva nAza pAme che. vivecana:- koI paNa prakAra nA dhAnya mAM, koI paNa prakAra nA bIja mAM, athavA koI paNa prakAra nI vanaspati Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68 ) / nA bIja mAM aMkura nI utpatti thavA rUpa svabhAva mUlathoja che chatAM te bIjo ne bAlI nAkhavAmAM Ave athavA havA, pANI, saMdhaTA Adi nA kAraNe bIja mAM rahela aMkura utpatti rUpa svabhAva nAza pAme che; tema siddho mAM karma rUpa aMkura nI utpatti rUpa svabhAva nAza pAmI jAya che. cUlam:vAyostathAcaMcalatAsvabhAvo, yo vartamAnaH sahajaH samasti / khalasyamadhyepavane niruddha, kathaM prayAtyeSa cala svabhAvaH? / / gAthArthaH-pavana no caMcalatA vAlo svabhAva paNa malathIja che, chatAM khala madhye rokAyela chate te svabhAva kema cAlyo jAya che ? vivecana:- pavana no paNa caMcala svabhAva mUlathIja che, chatAM masaka madhye pavana rokye chate pavana no caMcala svabhAva kyAM cAlyo jAya che ? arthAt jema pavana no caMcala svabhAva masaka madhye pavana rokye chate rokAI jAya che. tema siddho mAM paNa tevA prakAranI sAmagrI nA yoge karma grahaNa no svabhAva nAza pAmI jAya che. mUlana:pAhAramukhyAHsahajAzcatastraH, saMjJAimAHprojjhyazukAdayo'mI / siddhaaHprsiddhaaHprbrhmruupaaH,jaataastto'ptinijsvbhaavH|10 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) gAthArthaH-zuka Adi munigro Adi Adi cAra saMjJAno chor3I ne siddhi mAM gayelA chatAM parabrahmarUpa thayA tethI mUla svabhAva cAlyo jAya che. vivecanaH- ahiyAM graMthakAra zrI zaiva mata mAnanArA ne 'prAzrayI ne pratyuttara Ape che ke saMsAra mAM jIva ne cAra saMjJAmo anAdi kAlathI rahelI che. saMjJA eTale saMskArae saMjJAnA cAra prakAra che. AhAra saMjJA, bhaya saMjJA, maithuna saMjJA ane parigraha saMjJA. e cAra saMjJAo tarIke aolakhAya che. AhAra karavAnI icchA te AhAra saMjJA, potAnI vastu koI laI leze athavA koI potAne duHkha deze athavA potAne koI mArI nAkhaze e bhaya saMjJA, viSaya sevana nI icchA te maithuna saMjJA ane koI paNa vastu ne saMgrahI rAkhavAnI icchA te parigraha. tamArA mata mAM paNa e cAra saMjJAyo anAdi kAla thI jIva ne mAnelI che to zuka Adi muniyo mAM paNa e cAra saMjJA anAdi kAla thI hatI ane te cAra saMjJApro jIvano mUla svabhAva hovA chatAM zuka Adi muniyo e cAre saMjJAno no tyAga karI parabrahmarUpe thayA arthAt siddhathayA. to e cAra saMjJApro jIva no mUla svabhAva hovA chatAM chor3I zakAya che to jIvano karma grahaNa no mUla svabhAva kema nAza na thaI sake ? arthAt jarUra nAza thaI zake che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100 ) mUlam - ityAdidRSTAMtabharaiHsvabhAvo,maulo yathA yAti tathaiva jantoH / karmagraho'yaMsahajaHprayAti,siddhatvamAptasyakimatra citram? // 11 // gAthArtha - ityAdi dRSTAMto bar3e vastupro no mUla svabhAva jAya che to jIvano karma grahaNa no mala svabhAva paNa jAya ! che ane jIva siddhatva pAme che temAM Azcarya zu? vivecana:- jIva ane ajIva mA~ anAdi kAla thI rahela mUla svabhAva paNa tevA prakAranI sAmagrI ke prayoga dvArA nAza pAmI zake che. e mATe jIva ane ajIva saMbaMdhI aneka dRSTAMto dvArA siddha karI batAvyu. to jema jIva ane ajIva mAM rahela anAdi kAlano mala svabhAva nAza pAmI zake che tema AtmA no paNa karmagrahaNa no anAdi kAla no mUla svabhAva paNa nAza pAmI zake che ane te svabhAva naSTa thavA thI jIva karma thI mukta paNa banI zake cha arthAt jIva siddha thaI zake che, ema siddha thayu. . // atha saptamo'dhikAraH || mukti pravAha nI avicchinnatA ane saMsAra mAM bhavya nI azunyatA mUlam - praznastathaikaH paripRcchayate'sakau, siddhAnsamAzritya nijopalabdhaye / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) sarvajJavAkyAt kila muktimArgako, vahana sadAste karakasya nAlavat // 1 // no pUryate muktirasau kadApi, saMsAra eSo'pi ca bhavyazUnyaH / paraspara Sivaco vilAsa naM saGgati maGgati vAkyametat // 2 // gAthArtha-potAnA jJAna mATe siddho sambandhI eka prazna pUchAya che ke sarvajJanA vacana thI mukti no mArga karanAla nA pravAha nI jema hamezAM cAlU che, chatAM mukti nu sthAna pUrAtU nathI ane saMsAra bhavyo thI zUnya thato nathI-to pA vacano paraspara viruddha arthasUcaka nathI lAgatAM ? vivecana. keTalAka prazno evA pUchAya che ke jemAM paraspara vitaMDAvAda Ubho thAya che ane tenu khAsa phala kaiM paNa Avatu nathI. ulaTI dvaSa-buddhi paidA thAya che. parantu jijJAsA buddhi thI pUchAtA prazno paraspara tattvanI vRddhi karanArA baneM che. ahiyAM paNa praznakAra potAnA AtmajJAna nI prApti mATe siddha bhagavaMtoM sambandhI prazna pUchatAM kahe che ke jaina pAgama mujaba parama tAraka anaMta jJAnI vItarAga paramAtmA zrImad arihaMta bhagavaMte sthApana karela samyag darzana, samyag jJAna, ane samyag cAritra rUpa mokSa no mArga anAdi kAla Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) thI cAlU che. eTale anaMtAnaMta pudgala parAvartana kAla mAM anaMtAnaMta jIvo mokSe gayA che, chatAM mokSa nu sthAna kema pUrAI jatu nathI. ane anaMtAnaMta kAla thI saMsAra mAMthI bhavya Atmoproja mokSe jAya che, chatAM saMsAra bhavya AtmApothI zUnya kema thato nathI ? eka pAtra mAM thI bIjA pAtra mAM eka vastu nAkhavAmAM Ave to amuka kAle eka pAtra jarUra khAlI thAya ane bIjU pAtra bharAI jAya, chatAM pA bAbata mAM tevu na banavAthI paraspara viruddha vacana lAge cha to A virodhAbhAsa kema / mUlam :na hi vyalokaM bhagavadvaco'styadaH paraM na citte'lpadhiyAmabhivajet / dRzyo'sti dRSTAnta ihaiva laukiko, yaM zRNvatAM zrotRnaNAM manaH sthiraH // 3 // gAthArthaH - bhagavaMta nu vacana jhaLU hotu nathI parantu alpa buddhivAlA nA mana mAM na paNa bese-pAja viSaya mAM laukika dRSTAMta vicAraNIya che. je sAMbhalato sAMbhalanAra nu mana sthira thAya che. vivecana:- koI paNa vastu no nirNaya karavA mATe jJAna e prathama sAdhana che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama mujaba dareka Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 103 ) ne jJAna thAya che, eTaleja keTalIka vastuo viziSTa jJAnIproja samajhI zake che, parantu alpa jJAna vAlA prAtmAno na paNa samajhe, ema paNa bane. kvacit evaM paNa bane ke eka vyakti koI paNa vastu nu sAcU svarUpa samajhavA chatAM paNa svArtha ne vaza sAcI vastu nu pratipAdana na paNa kare, e paNa saMbhavita che. mATe satya vastu samajhavA mATe ane satya vastu nu yathArtha pratipAdana karavA mATe sampUrNa jJAna ane rAga-dveSa nA abhAva nI pUrNa AvazyakatA hoya che. jyAre jinezvara devo sampUrNa jJAnI eTale sarvajJa ane rAga-dveSa thI mukta eTale vItarAga hovAthI satya vastu nu yathArtha pratipAdana karI zake che. mATe emanu vacana asatya hotu nathI. kadAca alpa jJAnIgro na samajhe ema paNa bane. mATe temane samajhAvavA mATe laukika dRSTAMta batAvavAmAM Ave che jethI sAMbhalanAra varganu te dRSTAMta sAMbhalatAMja mana sthira thaI jaze. mUlam :siddhAlayaH syAllavaraNodasodaraH saMsAra eSo'sti nadIhRdodaraH / nadIpravAhAzca yathA mahodadhau, patanti nirgatya nadIhRdAntarAt // 4 // nadIhadA naiva bhavanti riktA, ___ na cAmbudhiH kahicidasti pUrNaH / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) nadIpravAho'pi niraMtaraM ya dvahatyavicchinnatayA'tizIghra // 5 // itthaM hi bhavyAH pariyanti muktau, nadIpravAhA iva sAgarAntaH / saMsAra evaM hRdavanna riktaH, payodhivannava bhRtApi muktiH // 6 // gAthArtha:- mukti lavaNa samudra nA bhAI samAna che ane saMsAra nadiyonA draha samAna che. jema nadInA pravAho nadiyonA drahomAMthI nikalI mahAn samudra mAM par3e che. nadiyonA pravAho prAMtarA rahita prati zIghra satata vahe che, parantu nadInA ho khAlI thatA nathI ane samudra kadI pUrNa thato nathI - tevIja rIte saMsAra mAMthI nadI nA pravAha nI jema bhavya AtmAo satata mokSe jAya che. chatAM drahanI jema saMsAra khAlI thato nathI ane samudranI jema muktinuM sthAna pUrNa thatu N nathI. vivecanaH- eka lAkha jojana pramANa vAlo ne thAlInA jevA AkAra vAlo jaMbUdvIpa nAma no dvIpa che. tenI cAre bAjU cAra lAkha yojana pramANa vAlo lavaraNa nAmano samudra viTalAyela che. eja jaMbUdvIpa mAM padmadraha vigere gharaNA ho AvelA che. e draho mAMthI gaMgA, sindhu vigere hajAro nadiyo Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105 ) nIkale che. e badhI nadIo lavaNa samudra mAM jAya che. e nadiyonA pravAho ati zIghra ane satata vahe jAya che. chatAMpadmadraha vigere draho kadApi khAlo thatA nathI, ane lavaNa samudra koI divasa paNa pUrAto nathI. tevIja rIte saMsAra mAMthI nikalI anAdi kAlathI anaMtAnaMta bhavya AtmAo mokSa mAM nirantara jAya che. chatAM saMsAra bhavya AtmAaothI khAlI thato nathI ane mukti nu sthAna bhavya AtmAno thI pUrNa bharAI jatu nathI. mUlamdRSTAMtadArTAntikayoritIdaM, sAmyaM samAlocayatAM narANAM / bhavetpratItiH paramAhatAnA-mahadvacasyeva na cAparatra // 7 // gAthArthaH- dRSTAMta ane hArTAntikatu sarakhApaNu jo vicAravAmAM Ave to parama zrAvako ne arhadvacana pratye zraddhA paidA thAyaja, parantu mithyAtvI AtmAaone naja thAya. vivecana:- koI paNa gahana viSaya jyAre na samajhAya tyAre dRSTAMta dvArA sundara rIte samajhAya che mATe dRSTAMta ApavAmAM Ave che tema ahiyAM paNa saMsAra khAlI kema na thAya ane mukti kema na pUrAya, e samajhAvavA mATe sundara dRSTAMta ApavAmAM Avyu che. lavaNa samudra ne mukti nA sthAnanI, saMsAra ne nadInA draho nI ane satata mukti jatA bhavya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) AtmAno ne nadI nA pravAho nI upamA pApI, sundara dRSTAMta dvArA zaMkA nu samAdhAna kayu che. pA samAdhAna thI parama jaina zrAvako ne arihaMta paramAtmA nA vacana pratye zraddhA thAyaja, parantu mithyAtvI AtmAno na samajhAya temAM mithyAtva yukta buddhija kAraNa bhUta che. anyo'pi dRSTAnta ihocyate'ya mAkarNanIyo viditprmaannaiH| yathA hi kazcitprati bhAnvitaH sa-nAjanmamRtyUd bhavamAtmazaktyA // 8 // hindUkaSaDdarzana pArazIka-zAstrANi ___ sarvANi paThastrilokyAH / asaMkhya mAyunivahannapIha, hRdasya pUrNa na bhavetkadAcit // 6 // zAstrAkSararapyatha yojanavaM, yathaiva zAstrANi bhavastathA'yaM / bhavanti zAstrAkSaravad vimuktAH, subuddhivakSovadiyaM hi siddhiH // 10 // prazrAntatatpAThavadeva mukti-mArgo vahannasti nirntraayH| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 107 ) zAstraSvadhIteSu na zAstranAza-stathaiva siddhaSu bhavasya nAntaH // 11 // gAthArtha :- A viSaya mAM bIjU paNa dRSTAMta kahevAya che, je dRSTAMta jANItA pramANo var3e sAMbhalavA yogya che. jema koI atizaya buddhi vAlo puruSa janma thI AraMbhI mRtyu paryaMta potAnI zakti thI hindU dharma sambandhI chaH zAstro, yavanonA zAstro, traNa loka nAM badhAM zAstro bharaNato chato asaMkhya varSa nu AyukAla ne vahana kare to paNa tenu hRdaya kadApi zAstro nA akSarothI bharAtu nathI. have dArTAntika nI yojanA yA pramANe:-zAstro eTale saMsAra, zAstro nA akSaro eTale siddho, buddhimAna puruSa nuhRdaya eTale mukti nusthAna, satata karAto pATha eTale aMtarAya vagara cAlU mokSa no mArga. zAstrono abhyAsa karAte chate zAstro no nAza thato nathI. teja pramANe mokSa mAM bhavya AtmAyo jate chate saMsAra no nAza thato nathI. vivecana :- e viSaya mAM ahIM bIjU dRSTAMta paNa jANItAM pramANo thI bharelU Apyu cha ke je khAsa sAMbhalavA yogya che. jema koI atizaya buddhizAlI puruSa janma thI mAMDI mRtyu paryanta potAnI sarva zakti thI nyAya sambandhI, vaizeSika sambandhI, sAMkhya sambandhI, yoga sambandhI, pUrva mImAMsaka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) ane uttara mImAMsaka sambandhI, hindU nAM zAstro ne yavano nAM zAstro ne temaja traraNa lokanAM sarva zAstro ne jANato , chato asaMkhyAta varSa kAla cAlyo jAya chatAM zAstra bharaNanAra nuLe hRdaya zAstra nA akSaro var3e bharAtU nathI ne zAstra nA akSaro no nAza thato nathI. tema saMsAra mAMthI satata bhavya AtmA mukti mAM javA chatAM saMsAra bhavya AtmAthI khAlI thaI jato nathI ane mukti nuM sthAna siddha zrAtmAnothI bharAI jatu nathI. mUlam - dRSTAntadAntika bhAvaneyaM, vijJaH svayaM cetasi cintanIyA / evaM hyaneke'bhiniSanti bhUyo, dRSTAnta saMghA apare'pi yojyAH // 12 // gAthArtha :- vidvAn puruSoe pUrve kala dRSTAMta ne dASTantika saMbaMdhI vicAraNA manamAM potAnI mele vicAravI, ane atri aneka dRSTAMto A viSayamA ghaTAvavAM. vivecana :- prA viSaya mAM pUrve batAvela dRSTAMta ane dAntika sambandhI ghaTanA potAnI mele manamAM ghaTAvavI joiye. kAraNa ke A badhA dRSTAMto vidvAn puruSoe bata. vela che. jethI vizeSa zraddhA utpanna thAya che temaja A Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) viSaya mAM bIjAM paNa aneka dRSTAMto che. te paNa jarUra vicAravAM jethI samyag jJAna sAthe samyag darzana mAM paNa kAraNa bhUta bane. // atha aSTamo'dhikAraH // para brahma nu svarUpa mUlam / svAmin ! parabrahma kimucyate tat, lInaM jagadyatra bhavedya gAnte / tadeva hetuH punareva sRSTeH, syAdIdRzaM kena guNena vAcyam // 1 // gAthArtha :- he svAmi, jemAM yuga nA ante jagata lIna thAya che te para brahma zuche ? ane valI te kayA guNa var3e sRSTi nu kAraNa thAya che ? te kahevA yogya che. vivecana - brahmavAdiyo nI evI mAnyatA cha ke A jagata nu nirmANa para brahma nA yoge thAya che. ane yuga nA aMte jagata temAM lIna thaI jAya che. evA brahmavAdiyo jaina mata vAdiyo ne pUche che ke yuga nA aMte jagata jemAM lIna thAya che te parabrahma zu cha ? ane bIjo prazna e che ke jagata nA nirmANa mAM para brahma kAraNa rUpa bane che to kayA guNa var3e temAM kAraNa rUpa bane che, ema be prazno karyA. teno uttara jaina zAstrakAro AgalanI gAthA mAM pApe che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) mUlam - nizamyatAmArya ! manISiraNAmapi, siddhAnta vedAntavicAra vedinAm / svarUpametasya nivedituM yato, vAcaH sphurantIha na carmacakSuSAm ||2|| gAthArthaH- he Arya ! sAMbhalo. siddhAnta jJAna nA rahasya nA vicAra ne jANanAra vidvAn puruSonI vAraNI enu svarUpa kavAne sphurAyamAna thAya che, parantu e bAbatamAM carma cakSu vAlA kahevAne samartha nathI. vivecana :- jagatamAM badhA padArthoM carma cakSu vAlA joI paraNa zakatA nathI ne jAraNI paNa zakatA nathI. mAtra keTalAkaja padArthoM carma cakSu vAlA joI zake che ane jANI zake che. badhA padArtho to phakta kevalajJAnI proja joI zake che ane jANI zake che. tema para brahma paNa carma cakSuvAlAo joI zakatA nathI. ne jAraNI zakatA nathI. te paNa kevalI bhagavaMtoja joI zake che ane jAraNI zake che arthAt siddhAnta nA rahasya ne jANanAra puruSo jaina Agama anusAra tenu svarUpa kahevAne samartha thAya che parantu carma cakSu vAlAgro tenA svarUpa ne kahevAne samartha nathI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 111 ) mUlamHye yoginonirmldivydRsstty-shcraacraacaarvivekcintkaaH| labdhASTasiddhiprathanAhite'pyaho! ,vicArayantonahipAramiyati3 tathApi yelokavilokanakSamAH, sarvArthayAthArthyasamarthanArthanAH / satkevalajJAnaviziSTadRSTayo,nIrAgiNo'nyopakRtoparAyaraNAH 4 tetvIdRzaMbrahmaparaMnyavedayan, nivikriyaM niSkriyama pratikriyam / jyotirmayaMcinmayamIzvarAbhidha-mAnaMdasAndra jagatAM niSevitama5 nirmAya'nirmohamahaMkRticyutaM, samyagnirAzaMsamanIhitArcanam / mahodayaM nirguNamaprameyakaM, punarbhavaprojjhitamakSaraM yataH // 6 // vibhuprabhAvatparameSThayanantakaM, nirmatsaraM rodha virodha vajitam / dhyAnaprabhAvotthitabhaktanirvati,niraJjanAnAkRtizAzvatasthiti7 gAthArtha- nirmala dRSTivAlA, sthAvara jaMgama rUpa saMsAra nA vyavahAra nA bheda nA citavana karanArA ane ATha ariNamAdi siddhi vAlA evA yogI puruSo paNa brahma nA pAra ne pAmI zakatA nathI, to paNa loka jovA mAM samartha, sarva padArtho nI satyatA nA pratipAdaka, kevalajJAnI rAga rahita ane paropakAra karavAmAM tatpara evApro e paraM brahma nu svarUpa e pramANe kAMche ke parabrahma e vikAra rahita, kriyA rahita, pratikAra rahita, prakAza rUpa, jJAnasvarUpa, Izvara nAma nu, nirantara Ananda rUpa, jagata sevita, mAyA rahita, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) moha rahita, ahaMkAra rahita, atizaya nispRha, pUjA nA abhilASa rahita, mahA udaya vAlU, guNo rahita, mApI na zakAya evaM punarjanma rahita, avinAzI, vyApaka, kAnti vAlU, parama pade rahelU, aMta rahita, IrSyA rahita, rAga dvaSa rahita, dhyAna nA prabhAva thI bhakto ne sukha dAyaka, niraMjana, AkAra, rahita, ane zAzvata sthiti vAlUche. vivecana:- ahiyAM para brahma zu che ane te jANavu keTalU kaThina che, A bAbata graMthakAra zrI darzAve che. A para brahma ne sAmAnya AtmAno to jANI zakeja nahIM, parantu nirmala zreSTha dRSTi vAlA, trasa ane sthAvara jIvo nA vyavahAra nA viveka ane bheda ne cintvanAra ane kamala nA jevA jhINA chidra mAM paNa praveza karavAnI zakti te aNimA, merU parvata karatAM paNa moTu zarIra vikurvI zakAya te mahimA, atyanta bhAre thavAnI zakti te garimA vAyu karatAM paNa halakA thavAnI zakti te laghimA, pRthvI Upara rahyA chatAM aMgulInA agrabhAga var3e merU parvata nI Toca ane sUryAdi ne sparza karavAnI zakti te prApta pANI mAM pRthvI nI jema page cAle ane pRthvI Upara pANI nI jema DUbI jaI bahAra nikale evI zakti te prAkAmya, sthAvara paNa AjJA mAne tevI zakti athavA tIrthaMkara cakravartInI Rddhi ne vistArI zake evI prabhutA te Izitva jIva ane ajIva sarva padArtha vaza thAya evI zakti Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 113 ) te vazitva vigere ATha prakAra nI siddhi vAlA evA yogI puruSo paNa vicAratA chatAM para brahma nA pAra ne pAmI zakatA nathI. parantu cauda rAja rUpa loke ane aloka jovA mAM samartha, sarva rUpI ane arUpI padArtho nA dravya ane paryAyo nA vAstavika svarUpa nA pratipAdaka, cAra ghAtI karma nA nAza thI pragaTa thayela kevala-jJAna ane kevala-darzana dharanAra, rAga-dveSa rahita evA vItarAga paramAtmA ane mokSa mArga nI sthApanA karavA dvArA paropakAra karavAmAM tatpara evA tIrthaMkara paramAtmAaoe parabrahma nu svarUpa evaM batAvyuche ke e para-brahma koI paNa prakAra nA vikAra rahita, kriyA rahita, duHkhAdi thI parAbhava hote chate pratikAra nI AvazyakatA rahita, jyotirmaya, jJAna svarUpa, Izvara nAma nu, nirantara Anandamaya, jagata nA prANiyothI sevAyelU, mAyA ane moha rahita, ahaMkAra rahita, atyanta nispRha, pUjAnA abhilASa rahita, mahAn udayavAlU, sattvarAjasa-tAmasa e traNa guNo rahita, na mApI zakAya evu, punarjanma vagara nu, avinAzI, vyApaka, kAnti thI yukta, parama pade rahelU, aMta rahita, IrSyA rahita, rAga-dveSa rahita, dhyAna nA prabhAva thI bhaktoM ne sukha dAyaka, niraMjana, AkAra rahita ane zAzvata sthiti vAlUche. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114 ) para brahma thI jagata nI racanA ane temAMja pralaya nI anupapatti evaMvidhaM brahma tadeva tatkathaM, heturbhavetsRSTi kulAlakamariNa / prayojakobrahmaraNa evanAstiya-svasmingatatvAtsakalasyavastunaH 8 gAthArtha:- jagata nA sarjana rUpa kubhAra nI kriyA mAM evA prakAraceM brahma kevI rIte hetu bhUta thAya ? brahma no prayojaka paNa nathI, kAraNa ke kAmAdi sarva vastu brahma mAMja rahelI che. vivecana :-brahma vAdiyo nI mAnyatA mujaba jagata nI, racanA karavAmAM para brahma kAraNa rUpa che. parantu jaina siddhAnta mujaba para brahma jagata racanA mAM kAraNa bhUta nathI tethI jaina zAstrakAro para brahma jagata racanA mAM kevI rIte kAraNa bhUta nathI te darzAvatAM kahe che ke jagata mAM be prakAra nA padArtho che-jar3a ane caitanya. jar3a vastu banAvavAmAM jar3a nAja svabhAva ane guNo upayogI bane che. para brahma e caitanya svarUpa che. caitanya nA svabhAva ane guNo alaga che, jyAre jar3a nA svabhAva ane guNo alaga che. caitanya nI kriyA alaga che, ane jar3a nI kriyA paNa alaga che. to alaga svabhAva ane alaga guNo vAlA padArtha thI alaga svabhAva ane guNo vAlI vastu kevI rIte banI zake? arthAt caitanya no svabhAva Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 115 ) zrane guNo tathA jar3a no svabhAva ane guNo alaga hovA thI caitanya thI jar3a vastu banI zake nahIM eTaleja yA prazna thayo che ke jagata racanA rUpa ghaTa banAvavA jevI kuMbhAra nI kriyA mAM caitanya maya para brahma kevI rIte kAraNa bhUta bane ? bIjI vAta eche ke brahmavAdI ema kahe che ke jagata racanA karavAmAM para brahma bhale svayaM kAraNa bhUta na bane, parantu para brahma ne jagata racanA karavAmAM bIjo koI prayojaka mAnavAmAM zu vAMdho ? kAla, svabhAva, bhavitavyatA, karma Adi koI paNa vastu banAvavAmAM athavA koI paraNa banavAmAM prayojaka tarIke hoya che. have e mAMthI jo koI paNa prayojaka mAniye to paraNa bAdhakatA Ave che, kAraNa ke kAlAdi sarva vastupro para para brahma mAM samAI jAya che mATe kAlAdi paraNa prayojaka hoI zakato nathI. mATe jagata nI racanA ane saMhAra karavAmAM para brahma no koI paraNa prayojaka hoto nathI. mUlama: kuryAdyadIdaM jagatAM hi sarjanaM, tadedRzaM kena karoti viSTapam / janmAtyayavyAdhikaSAyakaMtava- kandarpadaurgatyabhiyAbhirAkulam paraspara drohi vipakSalakSitaM duHzvApadavyAlasarI supAlikam / sAkheTirka meM nikasaunikai zcitaM, duzcorajArAdivikArapIDitam 10 1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) kastUrikAcAmaradantacarmaNe, sAraGgadhenudvipacitrakAntakam / durmAridubhikSakaviDvarAdikaM, durjAtiduryonikukoTapUritam / 11 amedhyadaurgandhyakalevarAGkitaM, duSkarmanirmAparaNamaithunAJcitam / samAzrayaddhAtukRtAGgipudgalaM, sanAstikaM sarvamunIzaninditam 12 kiyatsvakIyAhvayabaddhavaraM, kiyatsva pUjA pravaraNAGgijAtam / nAnAtmahindUkaturuSkalokaM, kiyatparabrahmanirAsahAsam / 13 / SaDdarzanAcAravicAraDambaraM, pracaNDapASaNDaghaTAviDambanam / satpuNya pApotthitakarmabhogadaM, svargApavargAdibhavAntarodayam 14 vitarkasamparka kutarkakarkazaM, nAnAprakArAkRtidevatAcanam / varNAzramAcIrNapRthakapathagvRSa, sadra vyanidravyanarAdibhedabhRt / 15 (saptabhiH kulaMkam) gAthArtha: jo pUrvokta svarUpa vAlU para brahma jagata nI racanA kare to janma, mRtyu, roga, kaSAya, kapaTa, kAma ane durgati nA bhaya var3e vyAkula, paraspara droha karanArA zatruo thI lakSita, duSTa zikArI pazupro thI yukta, zikAra karanAra sainiko thI vyApta, duSTa cora ane vyabhicArIyo nA upadrava thI pIr3ita, kastUrI, cAmara, dAMta ane cAmaDU vigere thI haraNa, gAya, hAthI ane vAgha nA nAza ne jaNAvanAra, duSTa mAri roga, duSkAla thI yukta, duSTa jAti ane duSTa yoni vAlA kSudra jaMtuno thI pUrita, mala, dugaMdha, maDadu vigere thI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 117 ) yukta, pApanA kAraNa bhUta maithuna vigere thI yukta, sAta dhAtuthI banelA prANiyonA zarIra vAlU, nAstiko sahita, sarva munivaroe niMdela, keTalAka ne brahma nI sAthe vaira hoya evAthI yukta, brahmanI pUjA karanAra evA keTalAko thI vyApta, hindU ne musalamAno thI yukta, para brahma nuM khaMDana ane upahAsa karanAra thI yukta, sAMkhyAdi SaD darzana nA AcAra nA samUha vAlU, pAkhaMDI prothI viDaMbanA pamAela, puNya, pApanA phala ne denAra, svarga ane mokSa vigere nA bhavana udaya vAlU vitarka no saMyoga ane kutarka thI kaThora eva N varNAzrama nA dharma vAlU, ane dhana ane nirdhana manuSyo vAlu aivA prakAra nA jagata nI racanA kema kare ? , vivecana:- brahmavAdizro no evo mata che ke parabrahmaja jagata racanAmAM kAraNa bhUta che, parantu te vAta ghaTatI nathI. te mATe jaina zAstrakAro brahma vAdiprone jagAve che ke kAraNa thI kAryathI utpatti thAya che. kAraNa be prakAranAM che eka nimitta kAraNa ane bIju upAdAna kAraNa. je vastu thI je vastu bane che, te upAdAna kAraNa ane je vastu banavAmAM je vastu sahAyaka- nimitta rUpa bane che, te nimitta kAraNa. jemake ghar3o banAvavAmAM mATI e upAdAna kAraNa che ane daMr3a, cakra, kuMbhAra, gadher3o vigere nimitta kAraNa garaNAya che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118 ) nimitta kAraNa mAM ekane badale bIjI vastu paNa cAlI zake parantu upAdAna kAraNa mAM teja vastu vinA cAlI zakatUM nathI. jemake kubhAra nI jagyAe teno putra cAlI zake, gadheDAnI jagyAe bIjU prANI paNa cAlI zake parantu mATI vinA ghaDo baneja nahIM. mATe mATI vagara cAlI zakatu nathI. mATe mATI e. upAdAna kAraNa che ane kubhAra vigere nimitta kAraNa cha arthAt upAdAna kAraNa jevA prakAra nu hoya che tevIja vastu bane che. ahiyAM upAdAna kAraNa rUpa parabrahma eTale zuddha caitanya maya, zAzvat cidAnaMda maya, sarva doSa rahita, sarva guNa sampanna, niSpApa maya, anaMta jJAna maya, anaMta darzana maya, anaMta cAritra maya, anaMta vIrya maya che, ane jagata janma, mRtyu, kaSAya, kAma, durgati, zatru, duSTa manuSya, tiryaMca, hiMsAdi thI bharapUra, azu ca maya, maithunAdi pApa maya, brahmanI nindA karanAra nAstiko, yavano, pAkhaMDio, puNya-pApa rUpa karma nA bhoga vAlU, dharma ane adharma, zrImaMta ane nirdhana vigere vicitratA vAlUche to caitanya mayAdi svarUpa vAlU para brahma, janmAdi vAlA ane jar3a svabhAva vAlA evA jamatanI racanA karavAmAM kAraNa bhUta kevI rIte banI zake ? arthAt para brahma jagata nI racanA kareja nahIM. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) mUlam: / anena ki pallavitena yena, yad dRzyate tad viparItameva / kAryepunaH kAraNajAguNAH syu-vidvAMsa evaM nigadanti tajjJAH 16 gAthArtha :- je vastu jagatamAM viparIta dekhAya che teno vistAra karabAthI zuM ? tattvajJAnI evA vidvAn puruSo e pramANe kahe che ke kAraNa mAM rahelA guNo kArya mAM dekhA che. vivecana :- jagata mAM ApaNe pratyakSa joiye chIye ke kAraNa mAM rahelA guraNa dharmo kArya mAM dekhAya che. jemake mATI mAM rahelA guNo ghar3A mAM dekhAya che. parantu grahiyAM to te viparIta dekhAya che. parabrahma mAM ne saMsAra mAM anna banna mAM alaga-alaga guraNa dharmo rahelA che. kAraNa ke parabrahma mAM guNo rahelA che| ane saMsAra mAM durguNo rahelA che. mATe pratyakSa rIte jotAM parabrahma ane saMsAra e banna vacce kAraNa- kArya no sambandha ghaTato nathI. / mUlam yadatra dRzyaM kila vastvanityaM tadbrahmaraNo jAtamidaM hi sRSTau tadyoginaH kena vihAya zIghra, jugupsyametad vRNate virAgam // 7 gAthArtha - A saMsAra mAM kharekhara je jovA yogya vastu che, vastu nAzavaMta che. te vastu jagata nI utpatti samaye brahma te Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) ne thI utpanna thayela che. to yogI puruSo ghRNA yogya vastu yA kAraNa thI chor3I ne vairAgya ne dhAraNa kare che. vivecana:- brahmavAdizro no mata evo che ke grA saMsAra mAM dekhatI je vastu che te badhI vastugro saMsAra nI utpatti samaye brahma thakIja utpanna thayela che. je vastumro utpanna thalI che te badhI vastuo nAzavaMta paNa che. parabrahma to nitya che. to nitya evA parabrahma thakI anitya evA jagata nA padArtho nI utpatti kevI rIte thaI zake ? mATe parabrahma thakI jagata nI racanA thaI nathI ema nakkI thAya che. valI parabrahma e parama UMca tattva che ane parama AdaraNIya tattva che. e kAraNa thIja yogI puruSo parabrahma ne prApta karavA mATe ghRNA yogya evA saMsAra no tyAga karI, saMyama laI, tapa vigere nuM sevana karI ane parabrahma nuM dhyAna karI parabrahma ne pAme che. jo saMsAranI vastupro gharaNA yogya na hota to yogI puruSo saMsAra no tyAga kema karatI ane je vastu parama UMca tatva mAM thI utpanna thayela hoya te vastupro ghRNA yogya paraNa kema hoya ? mATe parabrahma mAM thI saMsAra nI vastu utpanna thaI nathI te nizcita che. mUlam - yad dveSarAgAdivirUpamujjhyaM, jagatsvarUpaM varayogavadbhiH / tadeva sarva khalu brahmaNaiva, svasminkathaM dhAryamaho yugAnte ? 18 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121 ) gAthArtha:- je brahma thI utpanna thayela ne rAga-dveSAdithI vikRta thayela evaM jagata nuM svarUpa yogI puruSo var3e tyAjya che. teja jagata nuM svarUpa brahma var3e yuga nA aMte potAnA mAM kevI rIte dhAraNa karavA yogya hoya ? eja Azcarya che. vivecana :- brahmavAdizro nA mata mujaba yuga nA aMte A jagata brahma mAMja lIna thAya che teno pratikAra karatAM jaina zAstrakAro batAve che ke eka sAmAnya mANasa paNa nindanIya ane tyAjya vastu grahaNa karato nathI, to vikRta ne nindanIya evA saMsAra ne yuga nA aMte brahma potAnA mAM kevI te samAveza kare ? mUlam: tadA viveko'sti na brahmarUpe'sau vA zukAdya eSu na yogavatsu / kAryaM ca dhAryaM ca yadAdipu so nindya ca heyaM ca tadanyapuMsAm 16 gAthArtha H- tyAre brahma rUpa mAM viveka nathI athavA yogI evA zukAdi muniyo mAM viveka nathI. kAraNa ke je jagata zukAdi yogI puruSo ne nindanIya ane tyAjya che te jagata brahma kema dhAraNa kare ? ne vivecana :- vivekI puruSo nI koI paraNa pravRti hamezAM AdaraNIya ne prazaMsanIya hoya che kAraNa ke tesro je koI pravRti karatA hoya che te viveka pUrvakaja karatA hoya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122 ) parantu avivekI puruSo je koI pravRti kare che te aviveka pUrvaka karatA hovAthI temanI pravRti AdaraNIya temaja prazaMsanIya banatI nathI parantu ulaTI anAdaraNIya ane nindanIya bane che. brahma mAM jo viveka hoya to dugaMchAmaya ane tyAjya evA jagata nI racanA kema kare ? athavA brahma jo dugaMchA maya ane tyAjya evA jagata nI racanA kare che, ema mAniye to brahma mAM viveka nathI, ema lAgyA vagara rahetu nathI. parantu brahma mAM viveka nathI ema kahevu te paNa barAbara nathI. mATe brahma jagata nI racanA karato nathI. ___valI zukAdi yogI puruSo mAM viveka nathI, ema mAnavu te paNa barAbara nathI. kAraNa ke temanA mAM jo viveka na hota to nindanIya ane tyAjya evA jagata no tesro tyAgaja na karata. parantu nindanIya ane tyAjya evA saMsAra no temaNe tyAga karyo che, mATe temanA mAM viveka che, e nakkI thAya che. to vivekI evA zukAdi yogI puruSoe saMsAra no tyAga karela hovAthI te jarUra nindanIya ane tyAjya che. mATe nindanIya ane tyAjya evA jagata nI racanA brahma kema kare? arthAt brahma jagata nI racanA karato nathI, ema nakkI thAya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 123 ) mUlam tadbrahmajA sRSTirabhApi kalpa-stajjo vadadbhistviti brahma mUDhaM / vijJApyate kiM na ca taistatheSAM, vAntAhRterbahmariNa ki na doSaH 20 gAthArtha :- brahmathI sRSTi nI utpatti ne brahma thI sRSTi no nAza ema kahenAra brahmavAdiyo zu potAnA mUrkhapaNA ne sUcavatA nathI ? emanA mate vamana karela zrAhAra no zu doSa nathI ? vivecana :- koI paNa mANasa pote vamana karela prahAra ne pharIthI bhakSaNa karato nathI chatAM brahmavAdino brahma thI utpanna thayela saMsAra ne pharIthI brahma mAM lIna thaI java e mANase vamana karela AhAra ne pharIthI khAvA tulya jevu hovAthI prAvI bAbata karavI e brahma vAdigronI zuM mUrkhAI sUcaka nizAnI nathI ? valI vamana karela AhAra no doSa zuM brahma ne nathI lAgato ? arthAt jarUra lAgeja. mUlam loke tathaikAdika brAhmaNAdi - ghAte'tra hatyA mahatI nigadyA / tannighnato brahmaraNa eva sRSTi, sAkIdRzI syAdadayA dayAloH ? 21 gAthArtha:- saMsAra mAM ekAdi brAhmaNAdi no ghAta kare chate ahiyAM moTI hatyA kahI che, to brahmanI sRSTi ne haNatAM chatAM dayAlU evaM tenI kevA prakAranI nirdayatA ? Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124 ) vivecana:- brahma eTale Izvara. jagata mAM badhA prANiyo karatAM IzvaraM parama dayAlU gaNAya che. dayAlU to teja gaNAya ke je koI paNa jIva nI hiMsA kareja nahIM, karAve nahIM ane karanAra nI prazaMsA kare nahIM; parantu hiMsA nI vAta sAMbhalatAMja jene kaMpArI chUTe. koI paNa sAmAnya jIvanI paNa hiMsA karavI te hiMsA gaNAya che. brAhmaNAdi eka nI hiMsA karavI te paNa hiMsA gaNAya che, to AkhA jagata nA jIvonI hiMsA karanAra Izvara ne dayAlU gAvo ke kema ? te eka prazna che. e dRSTi e vicAratAM paNa brahma e sRSTi no kartA ane sRSTi no nAza karanAra nathI ema nakkI thAya che. mUlam:tajjAtasRSTi na hi tasya hiMsA, nihiMsatazced bhavatIti codyate sampAdyasampAdyasutAnsvakIyA-pitunatastahinako'pidoSaH 22 gAthArtha :- jo brahma ne pote utpanna karela sRSTi ne haNatAM doSa na lAgato hoya to potAnA putrone utpanna karIne haNatAM zupitA ne doSa na lAge ? : vivecana:-brahmavAdinonu evu kathana che ke potAnA banAvela jagata ne haNatAM tene doSa lAgato nathI arthAt hiMsA lAgatI nathI. tenA pratyuttara mAM jaina zAstrakAro Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125 ) jaNAve che ke kharekhara A to vicitra vAta kahevAya. vyavahAra mAM paNa eka mAragasa koI paNa jIva nI hiMsA kare to hiMsA gaNAya che to jagata nA badhA jIvo nI hiMsA karatAM hiMsA na gaNAya e kema mAnI zakAya ? kadAca ema kahezo ke pote utpanna karela jagata ne haNatAM tene doSa lAgato nathI to te vAta paNa barAbara nathI, kAraNa ke saMsAra mAM potAnA putro utpanna karIne teraNe haNatAM zu pitA ne doSa na lAge ? jarUra lAgeja. tema brahmA ne paNa jarUra hiMsA lAge che. mATe jagata brahma mAM lIna thatu nathI. mUlamloleyamasyAsti yadIti cedgI-nihiMsatastasya na cAsti pApam / evaM hi rAjJo mRgayAM gatasya,jIvAnghnataH pAtakameva na syAt / 23 gAthArtha :-Ato brahmanI lIlAche, mATe jIvo ne haNatAM brahma ne pApa lAgatu nathI, evU jo temanu vacana hoya to zikAre gayelA rAjA ne jIvo ne haNatAM zu pApa nathI lAgatu vivecana:-brahmavAdinonu evaM kathana cha ke Ato brahmanI lIlA che, mATe jIvo ne haNatAM brahma ne pApa lAgatu nathI. tenA pratyuttara mAM jaina zAstrakAro jaNAve che ke lIlA eTale bAlakrIr3A. ba lakrIr3A to lAyaka hoya teja kare che Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) ane bAlaka ajJAnI hovA thI game tevI rIte bAlakrIr3A kare to paNa kharAba na lAge athavA tenI upekSA paNa thAya, mATe ajJAnI jIva nI jevI bAlakrIr3A brahma kare te kema manAya ? bIjI vAta e paNa che ke bAlaka ajJAnI hovA chatAM je dhUla nAM ghara banAve che tyAre tenA ghara ne koI vyakti tor3e to tene ghara bhAMgyA jeTaluja duHkha thAya che. ane potAnA hAthe to gharaNe bhAge dhUla nA ghara ne bhAMgato paNa nathI. to Izvara jevo jJAnI puruSa pote banAvela jagata nA jIvo no nAza kema kare ? ane AvI bAlakrIr3A Izvara kare e Izvara ne zobhatu nathI, tema mAnyatA mAM paNa Ave nahIM. - valI tamo kaho che ke Izvara mAtra lIlA khAtara sRSTi no nAza kare che, mATe tene pApa lAgata nathI. te vAta paNa mAnyatA mAM na Ave evI che, kAraNa ke bIjo mANasa hiMsA kare to pApa lAge ane Izvara hiMsA kare to pApa na lAge te kema manAya ? ane prAvo nyAya paNa kyAMno? jo tamArA mate Izvara hiMsA kare to pApa na lAge, to zu zikAra karanAra rAjAo ne jIva hiMsA nu pApa nathI lAgatu ? jarUra lAye che. mATe Izvara sRSTi no saMhAraka cha te vAta baMdha besatI nathI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 127 ) mUlam - prathasvAbhAvAdathakAlatovA,sRSTighnatonAstivibhoradhAptiH / svabhAvakAlauyadicedabaliSThau,brahmApyazastenudataHkSaye'smin 24 etau tadevAtra ca hetu bhUtau,ki brahmaraNA yuktyasahena kAryam / tadbrahmaNaHsRSTividhitathaiva, saMhArakatvaM ca vadanti ye taiH 25 na brahmamahimA prakaTIkRtaH kiM, nirdUSaNe dUSaNamAdadhe yat / vandhyAmamAmbetisamaMnigadyate,yaniSkriyaMbrahmanigadha katriti 26 gAthArthaH-svabhAva athavA kAlanI preraNA thI saSTi ne haNatAM Izvara ne pApa lAgatuna hoya ane sRSTi saMhAra mAM brahmAne te be preraNA karatA hoya to svabhAva ane kAlane kAraNa bhUta gaNo. yukti mAM na ghaTe tevA brahmanu zu prayojana ? sRSTi sRjana ane sRSTi saMhAra mAM kAraNa bhUta brahma ne kahe che te pro brahmano mahimA pragaTa nathI karato, parantu nirdoSa evA brahma mAM doSa Ape che. brahma ne niSkriya kahIne brahma ne jagata-kartA tarIke kahevueTale mArAM mAtA vaMdhyA cha ema kahevA barobara che. vivecanaH- brahmavAdilo have ema kahe che ke svabhAva ane kAla nI preraNA thI sRSTi ne haNatAM brahmane pApa lAgatu nathI. tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnu ke eka mANase koI nI preraNA thI khUna kyu-have jyAre nyAyAlaya mAM tene khar3o karavAmAM Ave ane tyAM nyAyAdhIza nI Agala tene pUchavAmAM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) AvatAM kahe ke meM amuka mANasa nI preraNA thI khUna kayu cha mATe huM nirdoSa cha to zunyAyAdhIza tenA gunhA ne mApha karaze kharA ? kadApi nahIM. tevIja rIte koI nI preraNA thI paNa pApa karavAthI pApa lAgatu nathI te vastu barAbara nathI. valI svabhAva ane kAlanI preraNA thI jo brahma sRSTi saMhAra karato hoya to brahma karatAM paNa svabhAva ane kAlane balavAna gaNavAM par3e. te paNa brahmavAdino ne iSTa nathI kAraNa ke brahmavAdiyo nA mana mujaba svabhAva ane kAla Adi sarva vastupro no paNa brahma mAM samAveza thAya che. tethI svabhAva ane kAla brahma thI balavAna nathI. temaja svabhAva ane kAlanI preraNA thI brahma jo sRSTi no saMhAra karato hoya to yukti pUrvaka vicAra karatAM brahma ne kAraNa bhUta gaNavA karatAM svabhAva ane kAlaneja sRSTi-saMhAra mAM kAraNa bhUta gaNavo joiye. ___je pro brahma jagata kartA ane jagata no nAza karanAra cha ema kahI brahma no mahimA batAvavA mAMge cha tero to brahma no mahimA batAvavAnA badale ulaTo nirdoSa evA brahma ne doSI banAve che, kAraNa ke niSpApI hovA. chatAM brahmane pApI banAve che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) valI brahma niSkriya eTale kriyA rahita hovA chatAM brahmane jagata-kartA kahI sakriya banAve che eTale 'mArI mAtA vaMdhyA cha' ema vadatovyAghAtaH jevu kahe che. mUlam - ye ke'pi vijJAnabhato bhavanti, sarve ca te brahma vicintayanti / brhmaaNshkaasteydiko'stibhedH,ksmaivicaarHkriytetdebhiH|27 gAthArtha je koI viziSTa jJAnIgro che te sarve brahma nu cintana kare che. tetro sarve brahma nA aMzo cha to brahma ane temanA be bheda zu? ane tezro zA mATe brahma nu dhyAna kare che ? vivecana:- saMsAra mAM je viziSTa jJAnI evA yogI puruSo brahma ne pAmavA mATe brahma nudhyAna dhare che. teo brahma nA aMzo gaNAya che. ane jo tezro brahma nA aMzo hoya to temanA mAM ane brahma mAM zo bheda ? ane jo temanA mAM ane brahma mAM bheda na hoya to yogI puruSo brahma nu zA mATe dhyAna kare che ? arthAt dhyAna karavAnI jarUra nathI. mUlam / aMzAstadIyA yadi jantavo'mI, svayaM svapArzva hi tadeva netR / vinavakaSTaMyaditasyalabdhyai,nIrAgatAniHspRhatAnikAmam / 28 / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) nirdoSatA niSkriyatA ca tadva-jjitendriyatvaM ca samAnabhAvaH / ityAdikAyaiyaditasyaprIti- reSvedasiddha tadihAkriyatvam / 26 / thArtha:- jo A jIvo temanAja aMzo hoya to vinA kaSTe potAnI pAse temane laI levA joiye. jo temanI prApti mATe nirantara nirAgatA, nispRhatA, nidveSatA, niSkriyatA, jitendriya para ane samabhAva nI jarUra hoya to te vastu pratye brahma nI prIti che, ema jararaMgAya che, eTale brahma mAM niSkriyatAdi che siddha thAya che. vivecana :- saMsAra mAM prANiyo brahma ne melavavA mATe niroga pazu, nispRha para, nidva eSa para indriya damana para ane sama bhAva nI AvazyakatA hoya che; kAraNa ke brahma ne ATalI vastu pratye prema che. nirAgatA Adi prApta karavA mATe brahmanI prApti icchanAra ne gharaguja kaSTa karavuM par3e che to prazna e thAya che ke saMsAra nA jIvo jo brahma nA aMza hoya to brahma temane vinA kaSTe potAnIpAse kema laI jato nathI ? ane temane brahma nA dhyAna nI zI jarUra par3e ? mATe jagata nA jIvo brahma nA aMzo nathI ema nakkI thAya che. valI niSkriyatA Adi pratye brahma ne prIti hovAthI brahma niSkriya che ema siddha thAya che. eTale brahma mAM jagata karttA para ghaTatu nathI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlam - ced vakSyasi brahmagataHsvabhAvo-'yamIdRzaHsakriyaniSkriyAdiH / kartustvanekaizca tadAsvabhAva-ranityatApoha bhvetkdaacit|30 dvaSo'pi rAgo'pi dRzApi vIkSA,nityaMtadevAsti ydekruupm| aakaashvvyaaptiriyhiytr,vaakyenpnycaavyvenkluptaa|31 gAthArtha :- jo sakriyatva ane niSkriyatvAdi rUpa prAvA prakAra no brahma no svabhAva kahe zo to brahma nA aneka svabhAvo thaze ane kvacit anityAdi paNa thaze-anitya thavA thI dvaSa paraNa thAya, rAga paNa thAya ane darzana paNa thAya. jo nitya hoya to eka svabhAva cha tathA emAM paMcAvayava vAkya thI AkAza nI jema vyApti ghaTe che. vivecana:- brahmavAdiyo no evo mata che ke brahma nA be svabhAva jANavA-eka sakriyatva no ane eka niSkriyatva mo. tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnu ke jo tamo brahma nA sakriyatva ane niSkriyatva evA be prakAra nA svabhAva gaNazo to te jagata kartA nA brahma nA aneka prakAra nA svabhAvo mAnavA par3aze ane aneka prakAra nA svabhAvo mAnavAthI kvacit anityatvAdi svabhAvo paNa mAnavA par3aze. ane anityatva mAnavAthI kvacit rAga paNa thAya, kvacit dveSa paNa thAya ane brahma nAM darzana paNa thAya. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132 ) brahma no nitya svabhAva mAnavAthI to pratijJA, hetu, udAraNa, upanaya ane nigama ema pAMca avayava bar3e AkAza nI jema vyApti lAgU par3aze parantu aneka prakAra nA brahma nA svabhAvo mAnavAmAM brahma eka rUpa nahIM hoya ane eka rUpa na hovAthI aneka rUpo mAnavAM par3e. valI aneka rUpa mAnavAthI tyAM AkAza nI jema pAMca avayavo var3e vyApti na thAya. mATe be prakAra no sakriyatva ane niSkriyatva mAnavAthI doSa utpanna thAya che. mUlam:kartuH sphuTA sakriyatA manaHsthA, sRSTauyugAntecatadanyabhAve / syAniSkriyatvaMcatathaivarAga-dveSaujanAnAMsukhaduHkhadRSTayA // 32 // yAhakriyA tAdRza saukhyaduHkhe, cedevamUho bhavatAmapi syAt / kartuMbalakikilatahisiddha, svapApapuNyesukhaduHkha hetU // 33 // gAthArtha :- sRSTi na sarjana kAle ane saMhAra kAle karttAnA mana mAM rahelI sakriyatA ane tenA prabhAva mAM rahelI niSkriyatA hoya. prANiyo nA sukha-duHkha jovA thI rAga-dveSa hoya. jevA prakAra nI kriyA, tevA prakAra nAM sukha-duHkha. A jo tamAro tarka hoya to potAnA puNya-pApa sukha-duHkha nA hetU che to karaunA parAkrama nu zu? vivecana:-valI brahma mAM sRSTi nA sarjana kAla mAM ane Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133 ) sRSTi nA saMhAra kAla mAM sakriyatA ane te sivAya nA kAla mAM niSkriyatA thAya, eTale brahma niSkriya hovA chatAM brahma mAM sakriyatA AvavAthI doSa lAgaze. tamArI mAnyatA majaba badhA jIvo ne brahmAe banAvela hovAthI temanA mAM sukha-duHkha jovAthI brahmAe rAga thI jIvo ne sukhI banAvyA ane dveSa thI jIvo ne duHkhI banAvyA. to brahmA mAM rAga ane doSa cha ema lAge. jo brahma niraMjana hovA chatAM rAga ane dveSa rUpa dUSaNa brahmA ne lAgaze. jo tamo evo tarka karazo ke jIvo nA sukha-duHkha nA kAraNa mAM jevA prakAra nI kriyA tevA prakAra nAM temane sukha-duHkha. to sukha-duHkha nA kAraNa rUpa potAnAM puNya-pApa banyAM to brahmA rUpa karttA nu parAkrama zu? arthAt karttA tarIke brahma ne mAnavA karatAM jIve karelAM puNya ane pApaja sukha-duHkha mAM kAraNa rUpa mAnavAM jethI brahma ne doSaja na lAge. mUlamhebrahmavAdin! yadijantavo'mI, brahmAMzakAstahisamesamAsyuH / tadaMzasAmyAbahubhedabhinnA-zvetahikazcinnanutatkaro'nyaH // 34 // gAthArtha- he brahmavAdI ! jo A jIvo brahma nA aMzo hoya to tenA aMzo sarakhA hovAthI badhA jIvo sarakhA hovA joiye, parantu badhA jIvo aneka prakAra nA bahu bheda vAlA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) hovA thI te jIvo no kartA bIjo koI anya hovo joiye. vivecana:-ApaNA mAM kahevata che ke jevu jhAr3a tevAM pATiyAM arthAt jevA prakAra nI vastu hoya che tevAja prakAra nI te mAMthI banelI vastupro paNa hoya che. eTale jevA prakAra nAM brahma hoya che. tevA prakAra nA brahma nA aMzo paNa hoya che. jo jIvo ne brahma nA aMzo mAnavAmAM Ave to jIvo paNa brahma nA aMzo hovA thI badhA jIvo eka sarakhA hovA joiye. parantu badhA jIvo eka sarakhA nathI. jUdI-jUdI jAta nA ane jUdI-jUdI bhAta nA che; eTale naraka, tiryaMca, manuSya, deva, ekendriya, beindriya, teindriya, caurindriya, paMcindriya, trasa ane sthAvara Adi aneka bheda vAlA jIvo che, tethI A jIvo no kartA brahma nathI, parantu teno koI bIjo kartA hovo joiye. mUlamHced brahmabhinnA bhuvi jantavo'mI, sukhasyaduHkhasyacakartRbrahma / hetoryatoduHkhasukhavidhatte, brahmAsaevA'stutayovidhAtA // 35 // niraJjanaMnityamamUrtamakriyaM, saGgoyaMbrahmA'yapunazcakArakam / sNhaarkNraagruudd'aadipaatrkN,prsprdhvNsivco'stydsttH|36| gAthArtha :- saMsAra mAM brahma thI bhinna jIvo hoya ane sukha-duHkha nA hetu rUpa puNya-pApa no kartA brahmA che to brahma Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135 ) ne niraMjana, nitya, arUpI ane akriya karIne brahma ne jagata no kartA ane jagata no saMhAraka ane rAgadvaSAdi nA pAtra rUpa kahevu eTale paraspara virodhI vacana thAya. vivecana:-brahmavAdinonuevaM kathana che ke jagata nA jIvo bhale brahma thI bhinna hoya parantu jagata nA jIvo nA sukha-duHkha nA kAraNa bhUta je puNya ane pApa che teno karttA brahmA che. tenA javAba mAM jaNAvavAnu ke je tamo brahma ne niraMjana eTale rAgarahita, nitya, arUpI ane kriyA rahita kaho cho ane bIjI bAjU jagata nA kartA ane saMhAraka tarIke ane rAga-dveSa nA pAtra rUpa kaho cho to tamArA banne prakAra nA vacana mAM paraspara virodha jaNAya che. ato vibhinna jagadetadeta-brahmApi bhinna munibhirvycaari| atastusaMsAragatAmunIndrAH,kurvantimuktyaiparabrahmacintAm / 37 / gAthArtha-eTale munigroe vicArela jagata brahma thI bhinna cha ema siddha thayu. eTalA mATe saMsAra mAM rahelA muni pugavo mukti mATe brahma nu cintvana kare che. vivecana:-zrA jagata brahma nA aMza rUpa nathI parantu jagata brahma thI alaga che ema muni pugavoe kahelute barAbara siddha thAya che. eTaleja saMsAra mAM rahelA muni pugavo mukti Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) pada pAmavA mATe brahma nudhyAna dhare che te barAbara che. ___Izvara nI mAyAthI jagata nI anupapatti mUlam - yeke'pimAyAmihaviSNumAzritAM, jagadvidhau hetumudIrayantyatha / praSTavyameSAmitikihimAyAM,viSNuHzritoviSNumathApimAyA38 gAthArtha:-je keTalAko saMsAra mAM jagata racanA mAM viSNu nA Azraye rahela mAyA ne kAraNa bhUta mAne che temane pUchavAnu ke zuviSNu nA Azraye mAyA rahelI che ke mAyA nA Azraye viSNu rahelA che. vivecana:-keTalAka vaiSNavo ema kahe che ke A jagata viSNu var3e sarjana ane visarjana karAyuche. jema ke padma purANa mAM tattvAnusArI mahAdeva kRta bhagavat sahastra pATha mAM pratipAdana kareluche ke sarve jIvo yuga nA Adi mAM utpanna thAya che ane yuga nA kSaye pralaya ne pAme che. evA aneka pATho che. tesrone Azrayi ne keTalAka vaiSNavo ema kahe che ke A jagata nA sarjana mAM viSNu ne AzrayI ne mAyA rahelI che te kAraNa bhUta che. AvI mAyA ne kAraNa bhUta mAnatA vaiSNavo ne pUchavAnumana thAya che ke viSNu mAyA ne AdhIna che ke mAyA viSNu ne AdhIna cha ? A mAnyatA mAM zu vAMdho Ave te jaina zAstrakAra batAve che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 ) mUlam mAyA jar3A saMzrayitu svayaM no, zaktAtuviSNuHparabrahmatulyaH / jAnansvayaMnAzrayatehimAyAM,yatpAratantryAdajar3ojaDaMzrayet / 36 / gAthArtha - jar3a evI mAyA to viSNu no Azraya levAne samartha nathI. para brahma tulya viSNu paNa jANatA chatA pote mAyA no pAzraya na le, je kAraNa thI cetana parAdhIna hote chate jar3a no pAzraya le che. vivecana:-saMsAra mAM koI paraNa pravRtti karavAne cetanaja svatantra che. jar3a padArtha koI paNa pravRtti svatantra rIte karI zake nahIM. Aje jar3a dvArA je pravRtti dekhAya che temAMpreraka tarIke avazya cetanaja hoya che. to mAyA jar3a hovAthI svatantra viSNu no Azraya levA samartha nathI ane zuddha caitanya maya evo AtmA paNa kadApi jar3a vastu no Azraya leto nathI. tethI para brahma tulya zuddha caitanyamaya evA viSNu paNa jANatA chatAM jar3a evI mAyA no Azraya le nahIM. parantu jar3a thI parAdhIna banela cetana jar3a vastu no pAzraya le che. mUlamathaiSa viSNuryugapannudettA, pRthakpRthagvA pratijIvamI / Adya yadImAM tu nudetrilokI, tadaikarUpAstu na bhinnarUpA / 40 tadakarUpyAdyadi tAM pRthakpRthag, jIvAnpratIta'nubhavettadAnIm / prAnantyamasyA iyamapyaneka-rUpA ca jIvAmapibhinnarUpAH // 41 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) gAthArthaH - viSNu mAyA ne eka sAthe preraNA kare che ke alaga-alaga preraNA kare che ? jo eka sAthe preraNA karatA hoya to traNe loka nA jIvo eka sarakhA hoya parantu jUdA rUpa vAlA nahIM. jo mAyA ne jUdA-jUdA jIvo pratye preraNA kare to mAyA nu ananta paNu thaI jAya to mAyA paNa aneka svarUpa vAlI ane jIvo paNa aneka svarUpa vAlA thAya. vivecana:-have jo ema mAniye ke viSNu mAyA ne preraNA kare che to zu viSNu mAyA ne eka sAthe preraNA kare che ke dareka jIva prati alaga-alaga preraNA kare che ? jo viSNu mAyA ne eka sAthe preraNA kare che e mAnavAmAM Ave to paNa doSa Ave che, kAraNa ke jo viSNu mAyA ne eka sAthe preraNA kare to traNa loka nA jIvo eka sarakhA hovA joiye. eTale badhA jIvo sukhI athavA badhA jIvo duHkhI thavA joiye, parantu bhinna svarUpa vAlA thavA na joiye arthAt keTalAka jIvo sukhI ane keTalAka jIvo duHkhI na thavA joiye. parantu jIvo jUdA-jUdA svarUpa vAlA hovAthI viSNu eka sAthe mAyA ne preraNA kare che te vAta ghaTatI nathI. - jo viSNu mAyA ne dareka jIva pratye alaga-alaga Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) preraNA kare che ema mAniye to doSa Ave che kAraNa ke dareka jIva pratye alaga-alaga jo viSNu preraNA kare to mAyA nu ananta paNu thaI jAya che. to mAyA paNa aneka svarUpa vAlI thAya ane jIvo paNa bhinna svarUpa vAlA thAya. parantu mAyA eka svarUpa vAlI hovAthI ananta svarUpa vAlI mAyA ghaTatI nathI. mUlam - nAmaivamastvatra tathApi mAyA, jaDAsatIki caritukSamAsyAt / kartuzca zaktaratha sA samarthA, tadaivakartAsukhaduHkhado'stu / 42 / kiM kartuM retairaparAddhamasti, cedIdRzaM tAM prati jIvamIH / nirAgasAMprANabhRtAya I-gduHkhAdikartAsakathaMhikartA ? / 43 / gAthArtha:-bhale ema ho to paNa mAyA jar3a hovAthI zu karavAne samartha hoya ? jo kartA nI zakti thI samartha thAya to sukha-duHkha no kartA viSNu thAya. te jIvoe kartA no zu aparAdha karyo che ke jethI viSNu te jIvo pratye tevA prakAra nI mAyA ne preraNA kare ? jo niraparAdhI jIvo nA duHkhAdi no kartA hoya to te kartA kevI rIte gaNAya ? vivecanaH-ananta svarUpa vAlI mAyA tamArA kahevA mujaba mAniye to paNa jar3a evI mAyA kaI paNa karavAne zu samartha thAya ? arthAt jar3a evI mAyA kaI paNa karavAne Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) samartha nathI. tamo kahezo ke ekalI mAyA kaI paraNa karavAne samartha nathI parantu karttA nI zakti thI mAyA kaI paNa karavAne samartha thAya che. to te vAta paraNa barAbara ghaTatI nathI, kAraNa ke jo karttA nI zakti thI mAyA kaI paNa karI zakatI hoya to sukha - duHkha no kartA mAyA nathI parantu viSNu thAya. jo viSNu jagata nA jIvo pratye mAyA ne sukha-duHkha ApavA nI preraNA karanAra che ema mAniye to paraNa vAMdho Ave che, kAraNa ke jo viSNu jagata nA jIvo prati mAyA ne sukha-duHkha ApavAnI preraNA kare to jagata nA jIvoe viSNu no zo aparAdha karyo che ke temanA prati duHkha ApavAnI viSNu mAyA ne preraNA kare che. ane jo niraparAdhI jIva prati para duHkha ApavAnI viSNu mAyA ne preraNA kare to paraNa jagata no karttA viSNu Izvara tarIke kema kaheMvAya ? mUlam : dhyAyantiyenezamime'sya sAgasA - steSAmasauduHkhakaraH prathetyaho / ye tvIzamenaM prati sevamAnA, steSAmayaM sAtatatividhatte / 44 | gAthArtha :- je pro Izvara nuM dhyAna karatA nathI tezro aparAdhI che. temane prA Izvara duHkha denAra hoya che ane je Izvara nI sevA karanAra hoya che temane Izvara sukha prApanAra hoya che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 141 ) vivecana:- vaiSNavo nuevu kathana che ke je jIvo Izvara nu dhyAna karatA nathI te jIvo Izvara nA aparAdhI hovAthI temane Izvara duHkha prApe che. ane je jIvo Izvara nu dhyAna, sevAdi kare che temane Izvara sukha prApanAra thAya che. mUlamHdvaSo carAgI bhavatAM sakartA, yaIdRzImAcarati pratikriyAm / nAmaivamassvastuparaM yaenaM, nindenna vandeta gatistu kAsya / 45 // gAthArtha :- AvA prakAra nI prati kriyA karavAthI Izvara rAgI ane dvaSI thaze. bhale tema ho, parantu Izvara nI nindA paNa na kare ane vandana paNa na kare tenI kaI gati ? vivecana :-jo Izvara potAnu dhyAna karanAra ne sukha prApe che ane na karanAra ne duHkha Ape che. evA prakAra no Izvara to rAgI ane dvaSI gaNAya. tamArA kahevA mujaba bhale Izvara rAgI ane dvaSI gaNAya, ema mAniye to paNa eka bIjo vAMdho e Avaze ke Izvara nI bhakti karanAra sukhI thaze. ane bhakti na karanAra duHkhI thaze. parantu jeno Izvara nI bhakti karatA nathI, namaskAra karatA nathI ane tenI nindA. paNa karatA nathI temanI kaI gati thaze ? mUlamloke tridhA syAdgatirekavastuno.:: : yatsevakAsevakamadhyamAtmikAH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) Adyo yozca dgatirasti tahi, madhyasthajantorapi sA'ratu kAcit // 46 // gAthArtha:-saMsAra mAM dareka padArtho nI traNa dazA hoya chesevaka, asevaka ane madhya prathama banne nI gati hoya to madhya nI kaI gati ? vivecana:-saMsAra mAM dareka padArtha nI traNa gati hoya che. tema jIvo nA paNa traNa prakAra hoya che--sevaka, asevaka ane madhyama. temanI traNa prakAra nI dazA hoya che. tema tamArA kahevA mujaba Izvara ne dhyAna karanAra sukhI thAya che ane Izvara nI nindA karanAra duHkhI thAya che parantu je Izvara nI nindA paNa karato nathI ane Izvara nu dhyAna paNa karato nathI tenI eTale madhyastha nI kaI gati thAya. mUlam - asyApi kAciniyatA gatiH syA-dasyAgatestahi ca ko'sti kartA ? / tahA~ti vAcyaM sukhaduHkhamukhyaM, yathA kRtaM karma tathaiva labhyam // 47 // gAthArtha:- enI paNa koI niyata gati hoya to pUrva kahela tenI gati no karttA koNa ? to kahevu par3e ke teNe jevA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 143 ) prakAra nu karma karela hoya tevA prakAra tu sukha-dukha male che. vivecana:-madhyastha nI paNa koI paNa prakAra nI gati to avazya hoya che. gati vagara kema cAle ? Izvara nu dhyAna karanAra ane Izvara ne dhyAna na karanAra ema be nA sukhaduHkha no karttA Izvara ke parantu madhyastha nA sukha-duHkha no kartA koNa ? teno pratyuttara vaiSNavo tarapha thI na malavAthI jaina zAstrakAro teno pratyuttara Ape che ke madhyastha paNa jevA prakAra nu zubha athavA azubha karma kare che tevA prakAra nu sukha-duHkha tene male che. potAnI mele Izvara dvArA jIvo nI utpatti ane saMhAra nI banne nI anupapatti mUlam - itthaM ca ye kecana saGgirante, kartA svato jIvagaraNAnprasRjya / saMsAribhAvaM prariNadAya teSAM, mahAlaye saMharate punastAn / 4 / vAcyA amI ki jagadIzvaro'yaM, jIvAnsataH kiprkttiikroti| kiMvAnavAnevakarotikartA, cedAdipakSaHzRNutahivArtAm / 46 / gAthArtha keTalAka loko ema kahe che ke karttA pote jIva samUha ne utpanna karI saMsArI bhAva pamAr3I mahA pralaya samaye pharIne temane saMharI le che. temane pUchavAna ke zuA Izvara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 144 ) vidyamAna jIvo ne pragaTa kare che ke navA pragaTa kare cha ? jo Adi pakSa hoya to teno uttara sAMbhalo. vivecana:- keTalAka yavanAcAryo ema bole che ke Izvara poteja jIva samUha ne utpanna karI saMsArI bhAva ne pamAr3e che. ane mahA pralayakAla samaye jIvo ne potAnA mAM pAchA saMharI le che. tyAre jaina zAstrakAro temane pUche che ke Izvara jIvo ne utpanna kare che te vidyamAna jIvo ne utpanna kare che ke navA jIvo ne utpanna kare che ? jo Izvara vidyamAna jIvo ne utpanna karato hoya to teno uttara sAMbhalo. mUlam:iSTe pade cetparirakSya jIvAna, yaH kAryakAle prakaTI karoti / so'smAdRzaHkarmaNivasturakSI,prastAvanoprAptibhayAdvibhItaH50 gAthArtha :- jo Izvara iSTa sthale jIvo ne rAkhI ne kArya avasare pragaTa kare che to avasare prApti nA bhaya thI Darela te Izvara kriyA avasare amArI jema vastu no saMgraha karanAra thAya. vivecana:-jo prathama pakSa mujaba Izvara vidyamAna jIvo ne utpanna karato hoya to ema nakkI thAya che ke Izvara jIvo ne iSTa sthale rAkhI ke che ane kArya avasare pragaTa kare che. jema eka sAmAnya mANasa je vastu nI potAne jarUra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 145 ) che, te bastu tene avasare malaze ke kema ? evI vastu prApti nA bhaya thI vastu ne saMgrahI rAkhe che. tema Izvara paNa avasare jIvo nI prApti potAne thaze ke kema ? evA bhaya thI jIvo ne saMgrahI rAkhe che. to tema saMgraha karanAra manuSya bhaya nA kAraNe saMgraha karanAra hovAthI te bhayabhIta gaNAya che. tema Izvara paNa 'mane avasare jIvo malaze ke kema' ema bhaya nA kAraNe bhayabhIta gaNAze. mUlamHazaktirapyasya niveditA ya-no bhinna bhinnArthaka melavIryaH / kartustvacintyAkilazaktirasti,tatkisalobhItinigadyateho51 gAthArtha-kahela pakSa mAM kA nI azakti jaNAvI che, kAraNa ke jUdA-jUdA jIva padArtho melavavA nI zakti kartA mAM nathI. jo vAdo kahe ke kartA nI zakti prAcintya che to te karttA lobhI kahevAya. vivecana:- Izvara prathama jIvo ne amuka sthale rAkhI make che eTale saMgrahI rAkhe che ane pachI avasare pragaTa kare che. ema jo tamo mAnatA ho to kadAca Izvara ne te vastu pAchI melavavAno jo bhaya na hoya to te jIvo ane padArtho pAchA melavavA mATe nI Izvara nI zakti nathI. tyAre vAdI ema kahe che ke jIvo ne ane padArtho ne pAchA melavavAnI Izvara Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 146 ) nI zakti ke kAraNa ke te Izvara acintya zakti vAlo che. jo tamo Izvara ne acintya zakti vAlA mAno cho to Izvara jIvo ne ane padArtho ne saMgrahI rAkhe che, mATe Izvara lobhI hovo joiye ema lAgyA vagara rahe nahIM. mUlam : kRtvA navAneva yadaiva jantUna, saMsAribhAvaM prati lAbhayeccet / maulAnakathaMmocayituM kSamona,yenasvakluptAnitikiviDambayet52 gAthArtha:- jo avasare navA-navA jIvo ne utpanna karI saMsArI bhAva ne pamAr3e to te jIvo ne mukta karavAne kema samartha nathI ke jethI pote banAvela jIvo ne yA rIte viDaMbanA kare che ? vivecana:-tamArA kahevA mujaba sRSTi sarjana nA kAle Izvara navA-navA jIvo ne utpanna karI saMsArI bhAva ne pamAr3a che ema mAniye to zu Izvara mAM navA-navA jIvo ne banAvI saMsArI bhAva ne pamAr3avAnI zakti che to te badhA jIvo ne mukta karavAnI Izvara nI zakti nathI ? jo Izvara nI te jIvo ne mukta karavAnI zakti hoya to potAnAja banAvela jIvo ne A rIte zA mATe viDaMbanA karato hoya, to teno dayA bhAva kyAM gayo ? ane Izvara ne nirdaya gaNavo te paNa ThIka nathI. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 147 ) lam kRtAnapItthaM yadi saMharet punaH ko'yaMvivekojagadIzituHsataH / bAlo'piyovastunijaprakluptaM, dhatu kSamastAvadayaM dadhAti / 53 / gAthArthaH jo Izvara e pramANe pote banAvela jIvo no nAza karato hoya to tenAmAM viveka kyAM thI? bAlaka paNa pote banAvelI vastu ne rakSaNa karavAne samartha hoya teTalA kAla sudhI rakSaNa kare che. vivecana - bAlaka jyAre dhala nA ghara caumAsA mAM banAve che. te ghara banAvatAM-banAvatAM par3I jAya che. chatAM te ghara ne sAcavavA mATe keTalo prayatna kare che, ane koI te ghara ne pAr3I nAkhe to tene keTaluduHkha thAya che. kAraNa ke bAlaka nA mana mAM potAnA ghara paraNA no bhAva baiTho che, eTale pote zakti mujaba tenu rakSaNa karavA prayatna kare che to Izvara jevo zaktizAlI potAnAja banAvelA jIvo ne mArI nAkhe che to zu Izvara mAM viveka nathI. mUlam - lIleti cetahi jano'pi lIlAM, kurvanna nindyo bhavati prviinnH| sapoyamadhyAnamukhaiHsalabhya-zrettAni rucyaiyadisanti tasmai / 54 / etAni yasmai rucaye bhavanti, sa nedRzIM jAtu karoti lIlAm / loke'pijiivaadikghaatnotthaa,liilaanissiddhaastismaivten|55 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 ) gAthArtha jo A lIlA che to lIlA karato manuSya vidvAn puruSo var3e zunindya nathI banato ? jo tapa, yama ane dhyAna var3e Izvara prApta karavA yogya che to tapAdi Izvara nI prIti mATe thAya che. jo Izvara ne tapAdi pratye prIti hoya to te AvA prakAra nI lIlA kadApi kare nahIM. saMsAra mAM paNa jIvo nA ghAta thI utpanna thayela lIlA Izvareja niSedha karelI che. vivecanaH-jo tamo kahezo ke navA-navA jIvo utpanna karavA ane pachI teno nAza karavo eto Izvara nI lIlA che. to tamone prazna pUchavAnumana thAya che ke eka sAmAnya mANasa paNa AvA prakAra nI hiMsAmaya lIlA kare to vidvAn puruSo var3e nindanIya bane che. to zu Izvara jevo jJAnI puruSa prAvI prakAra nI hiMsAmaya lIlA kare to nindanIya na bane ? avazya baneja.. valI Izvara tapa, yama ane dhyAnAdi bar3e prApta thAya che. eTale Izvara ne tapa, yama ane dhyAnAdi pratye prIti cha ema nakkI jaNAya che. vyavahAra mAM paNa mANasa je vastu pratye prIti hoya che tevIja kriyA kare che. to Izvara jIvahiMsA vAlI AvA prakAra nI krIr3A kema kare ? kAraNa ke saMsAra mAM paNa jIva-hiMsAdi vAlI sarva kriyA Izvare poteja niSedhI che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 146 ) mUlam-- anyaanissedhnpunraatmnaasRjN-stdaasko'tiivvininditHsyaat| evaM tvanAlocana karmakAraM, vayaM na kartAramimaM vadAmaH // 56 // gAthArtha :- je bIjAne niSedha karato hoya ane poteja te vastu karato hoya to te ati nindanIya bane che. e pramANe vicAra karyA vagara karanAra ne ame kartA kahetA nathI. vivecana:-je vastu tyAjya hoya tenoja niSedha karavAmAM Ave che. je vastu no niSedha Izvare poteja karyo hovA chatAM Izvara poteja tyAjya ane nindanIya evI vastu karato hoya to ati nindanIya bane emAM zu Azcarya ? Izvara jevo jJAnI puruSa AvA prakAra nI nindanIya ane tyAjya vastu jyAre vicAra karyA vinA pAcare che tyAre evI rIte vicAra karyA vagara karanAra ne ame karttA tarIke mAnatA nathI. mUlamyattvadvaconyAsa bharaiH sa kartA, pUtaH svayaM svIyajanAnpunAnaH / jyotirmayAdyotthaguraNaviziSTaH,so'pisvakAMzAnsvarasAdvimohe57 saMsAra bhAve viracayya sadyo, jIvatvamevaM bahuduHkha pAtraM / nudatyayaM cennahi tahi kartu-raMzA ime prANa bhRto'preyt|58 gAthArtha :- tamArA vacana mujaba te kartA svayaM pavitra cha ane bIjAo ne pavitra kare che, te jyotirmaya vigere thI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 ) utpanna thayela guNo thI viziSTa che. evo Izvara jo potAnA aMza rUpa jIvo ne potAnA Ananda mATe moha yukta saMsArI bhAva pamAr3I jaldI aneka du:kho nA sthAna rUpa jIva bhAva ne prere che, to A jIvo Izvara nA aMza rUpa nathI parantu alaga che. vivecana:- tamo pote mAno cho ke Izvara svayaM pavitra che, ane bIjA jIvo ne paNa pavitra kare che. eTaluja nahIM, parantu jyotirmaya Adi thI utpanna thayela guNo var3e Izvara viziSTa che. pAvo Izvara potAnA aMza thI navA jIvo banAvI moha maya saMsArI bhAva pamAr3I aneka duHkha nA sthAna rUpa jIvatva nI preraNA kare che. to yA prANImA Izvara nA aMza rUpa nathI. jo A prANImo Izvara nA aMza rUpa hota to jema saMsAra mAM mAM-bApo potAnA aMza rUpa putra-putrI Adi koI ne paNa duHkha Ape athavA duHkhI thAya tevI preraNA kare ev kyAre paNa bane kharU ? tema Izvara paNa potAnA aMza rUpa jIvo ne duHkha Ape athavA duHkhI thAya tevI kyAre paNa preraNA kare ema bane kharU ? eTale Izvara potAnA aMza rUpa jIvo ne duHkhI kare athavA duHkhI thAya evI preraNA kare to te jIvo Izvara nA aMza rUpa nathI, parantu Izvara thI te jIvo alaga che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 151 ) mUlama:kartA kathaM saMkaTapeTakodare, daurgatyadausthyAdimaye bhave'smin / jAnanijAMzAnsahasaivanudyAt,svakasvarUpAdvinipAtyaramyAt 56 gAthArtha:- Izvara jANato chato vicAra karyA vinA potAnA aMzo ne manohara evA potAnA svarUpa thI pAr3I ne saMkaTa nI peTI rUpa garbha vAlA, durgati ane duHkha nA sthAna rUpa pA saMsAra mAM kema pAr3e ? vivecana:- ajJAnI ane avivekI evAM mA-bApo paNa potAnAM bAlako ne sukha nA sthAna thI duHkha nA sthAna mAM pAr3avAnI preraNA karatAM nathI. to A saMsAra ke je ananta duHkha nA bhaMDAra rUpa che. pAbujANavA chatAM Izvara vicAra karyA vinA potAnA aMza rUpa jIvo ne manohara evA svarUpa thI pAr3I ne bhayaMkara saMkaTa nI peTI rUpa garbha vAlA, durgati ane duHkha nA sthAna rUpa prA saMsAra mAM nAkhavA nI preraNA kema kare ? arthAt naja kare. mUlam - eSA tu lolA'sti yadIzvarasya, saMsAra evaiSa ttstdissttH| tadAtusaMsArijanastadAptya, kaSTAdikenAthavidheyamugram // 60 // gAthArtha:-z2o pA Izvara nI lIlA che to saMsAra Izvara ne Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152 ) pasaMda che. to saMsArI janoe Izvara nI prApti mATe zA mATe ugra kaSTAdi karavu joiye? . vivecana:-saMsAra mAM dareka mANaso je vastu potAne priya hoya che tevA prakAranIja krIr3A kare che. jo jIvo ne potAnA sundara svarUpa thI pAr3I ne ananta duHkha nA sthAna mAM nAkhavAnI preraNA Izvara kare che tene jo Izvara nI lIlA kahevAtI hoya to jIvo ne duHkha nA sthAna mAM nAkhavAnI pravRtti Izvara ne priya che ema jaNAya che. jo prAvI pravRtti Izvara ne priya che to jagata nA jIvo zA mATe Izvara nI prApti mATe tapAdi ugra kaSTa sahana kare ? mUlam - pUrvAparAnA zritavAkyametat, prajalpatAM kA'pi na vaakprtiitiH| ya sarvasad paguNAnadoSAn, karturvarAMzAniti pAtayanti / 61 / gAthArthaH-je sarvottama svarUpa vAlA ane doSa rahita evA Izvara nA aMzo ne nAza kare che, A pUrvA para aa asambandha vAluvAkya bolanAra nA vacana nI pratIti thatI nathI. vivecanaH- koI paNa mANasa potAnA zreSTha bhAgo ne nAza pamAr3e evu banatu nathI. sarvottama svarUpa vAlA ane doSa rahita evA potAnA zreSTha bhAgo ne Izvara nAza pamAr3e evaM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 153 ) paraspara asambandha vAlu bolatA evA yavanAcAryo nuM vacana vizvAsapAtra nathI. karma thI jIva ne sukha-duHkha thAtha che to paNa Izvara Upara kA nuAropaNa nUlam - kihivAcyaMzaNukiJcidasti, jyotirmayaM cinmayamekarUpam / draSTa prajAnAM sukhaduHkha hetu,yogIzvaradhyeyatamasva bhAvam / 62 / gAthArthaH to kaiMka kahevA yogya che te sAMbhalo. prakAza svarUpa, jJAnamaya, advitIya svarUpa, eka rUpa, prajAnA sukha* duHkha nA darzaka ane yogIzvaro ne dhyeya rUpa evaM brahma che. vivecana:-have Izvara jagata no karttA ane jagata no nAza karanAra che evI mAnyatA vAlA ne jaina zAstrakAro pratyuttara Ape che ke tamo Izvara eTale brahma tene jagata no kartA ane saMhAraka tarIke mAno cho, parantu pahelAM brahma - svarUpa ke che te sAMbhalo. prakAza svarUpa, jJAna maya, eka rUpa, prajAnA sukha duHkha nA darzaka ane yogIzvaro ne dhyeya rUpa evA prakAra nA svarUpa vAluM brahma che. malam : daurgatyaduHkhe suti sukhaM ca, prApnoti tAdRkkRta karma yogAt / jIvo yavA tveSa samAna bhAvaM, zrayettadAgacchatibrahmabhUyam / 63 / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154 ) gAthArtha:- jIva tevA prakAra nA karela karma nA yoge durgati ane duHkha, sugati ane sukha prApta kare che ane jyAre A jIva sama bhAvanA prAzraya le che tyAre brahmatva ne pAme che. vivecana:-saMsAra mAM jIva rAga ane dveSa ne vaza banI jIva hiMsA, asatya, corI, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kajIyo, khoTuM pAla, cAr3I khAvI, Ananda, zoka, mAyA mRSAvAda ane mithyAtvazalya vigere pApo nu sevana karavAthI pApa no baMdha thAya che, ane te pApa nA udaye nigoda, naraka ane tiryaMcAdi durgati mAM jAya che ane tyAM bhUkha, tarasa, roga, zoka, dAridraya, garbhavedanA, naraka. vedanA ane nigoda nI vedanA vigere aneka prakAra nAM duHkho pAme che. ane darzana, pUjA, sAmAyika, dAna. ziyala, tapa, bhAva, pauSadha, pratikramaNa, vrata, niyama ane dhyAnAdi dvArA puNya no baMdha karavAthI e puNya nA udaye manuSya gati, deva gati, zarIra nuM Arogya, dIrgha AyuSya, buddhi nA paTutA, indriya nI saMpUrNatA, lakSmI, mAna, yaza Adi aneka prakAra nA sukho melave che parantu jIvana mAM samatA bhAva prApta thavA thI jIva brahmatva eTale mokSa pAme che. tuSTirjanAnAM paramezvarasya, cetsRSTi saMhArakathApravRttyA / sphUtiprabhAva pratipAdanArtha,tadeti vAcyA stutiriishvrsyaa64| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (155 ) gAthArtha-jo Izvara nI sRSTi racanA ane saMhAra nI kathA nI pravRtti var3e loko ne tuSTi thatI hoya to dedipyamAna prabhAva pratipAdana karavA mATe Izvara nI stuti kahevA yogya che. vivecana:- jo tamAre loko ne Izvara no dedipyamAna prabhAva pratipAdana karavA dvArA khuza karavA hoya athavA loko ne khuzI joitI hoya to Izvara nI sRSTi sarjana nI kathA ane Izvara no sRSTi saMhAra nI kathA karavA karatAM Izvara no koI dedipyamAna prabhAva jemAM hoya evI Izvara nI stuti karavI joiye. mUlam prAstAmayaMzrIparameSThinAmA, taddhayAnavAneSajano'bhiniSyAt / krtaasukhsyaatmnisNvidhaanaat,sNhaarkshcaatmtmophaaraat| 65 gAthAtha- tamo parameSThi ne karttA tarIke kahevArnu rahevA do. parameSThi nuM dhyAna karavAthI potAnAmAM sukha ne karavAthI manuSya karttA che ane potAnA ajJAna no nAza karavAthI te manuSya-saMhAraka che. vivecana :-Izvara ne jagata no karttA ane saMhAraka tarIke mAnavA nuM rahevA do, parantu manuSya parameSThi nuM dhyAna karavAthI potAnA AtmA mAM sukha ne kare che. mATe e dRSTie Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) manuSya sukha no kartA che ane parameSThi nuM dhyAna karavAthI potAnA AtmA mAM prajJAna rUpa aMdhakAra no nAza karavAthI te manuSya saMhAraka che. mUlam - yathaiva loke kila kospi zUraH svAmyAttazastrerapi sarvazatrUn saJjitya tatsaMhRtikRnnijAGga, sukhasyakRtyApi bhavetsaka rttA 66 gAthArtha - jema loka mAM koI zUravIra svAmI pAse lIdhela zastro var3a e sarvazatrunone jItI ne zatru no saMhArakarttA ne potAnA zarIre sukha thavAthI sukha karttA tarIke garaNAya che. vivecanaH - have graMthakAra zrI laukika dRSTAMta dvArA te vastu ne spaSTa karatAM batAve che ke jema saMsAra mAM koI zUra vIra raNa yoddho yuddha nA samaye potAnA svAmI nI pAse tho zastro laI te zastro var3e sarva zatruzrone jIte che prane jayanA kAraNa thI potAne sukha thAya che tethI zatrumro nAM saMhAra karavAthI saMhAraka tarIke garaNAya, ane potAnA sukha no karanAra hovAthI karttA tarIke garaNAya che. tema manuSya paramezvara nuM dhyAna karavAthI potAnA AtmA mAM sukha thatuM hovAthI potAnA sukhano karttA gaNAya che| ane Izvara nA dhyAna Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 157 ) thI potAnA ajJAna rUpa aMdhakAra no nAza karavAthI te saMhAraka tarIke gaNAya che. mUlamyathA'tra zastrAdikavastunetuH,sthA nesthitasyApina hi pryaasH| tathezvarasthApibhavenakAcita,kriyAyatoniSkriyatApisiddhA67 gAthArtha:- jema ahIM zastrAdika vastunA svAmI ne potAnA sthAne beThelA ne kaI paNa prayAsa karavo par3ato nathI tema Izvara ne paNa kaI kriyA karavI par3atI nathI tethI Izvara niSkriya che ema siddha thAya che. vivecanaH- Izvara jagatano karttA nathI ane teno saMhAraka paNa nathI, parantu Izvara mAM niSkriyatA rahelI che te batAvavA mATe dRSTAMta prApavAmAM Ave che ke jema potAnA sthAne beThela zastrAdika vastunA strAmo ne kaI paNa prayatna karavo par3ato nathI. tema Izvara ne paNa jagatanA sukha-duHkha mATe kaI paNa kriyA karavI par3atI nathI, mATe Izvara niSkriya che te siddha thAya che. mUlam zUro'pi caivaM sati zastrabharta-mahopukAraM kila manyate'sau / adhIza bhakto'pitadIyanAma-dhyAnotthasaukhyastakamevavakti 68 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 158 ) gAthArtha-jema zUravIra kharekhara zastranA svAmI no mahAn upakAra mAne che tema Izvara nA nAmanA dhyAna thI utpanna thayela sukhanAkarttA tarIke Izvara ne mAne che. vivecana :-vyavahAra mAM kAraNa mAM kArya no upacAra paNa thaI zake che jemake dravya sAmAyika e bhAva sAmAyika nu kAraNa che. chatAM dravya dravya sAmAyika karanAra paraNa 'meM sAmayika kayu' ema bolI zake che ane bole paNa che. vAstavika rIte to samatA Ave tyAreja sAmAyika kayu kahevAya, parantu dravya sAmAyika ne paNa sAmAyika kahI zakAya che. tema AlaMbana mAM paNa karttA no upacAra karI zakAya che. jemake AtmA potAnA udyama dvArAja saMsAra thI tarI zake che, chatAM zrI jinezvara deva nuM AlaMbana AtmA ne saMsAra taravA mATe parama AlaMbana hovAthI 'he bhagavAna, teM mane tAryo; he bhagavAna, tuM mane tAra' ema bolAya che. ahiyAM paNa AlaMbana mAM karttA no upacAra thAya che; tethI teno upakAra mAnavAmAM Ave che. zUravIra manuSya potAnA balathIja zatra ne jIte che, chatAM 'zastra ApanAra svAmie mane jItADyo' ema zastradAtA svAmI no upakAra mAne che. ahiyAM paNa AlaMbana rUpa zastradAtA ne kartA tarIke mAne che, tema Izvara nA dhyAna thI Izvara-bhakta sukha pAme che, chatAM . Izvara rUpa AlaMbana mAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156) kartA no upacAra karI tene sukha-kartA tarIke ane upakArI tarIke paNa mAne che. mUlam:evaM hyaneke khalu santi saMto, dRSTAMtasaGkAH sudhiyA sumuhyAH tathAsatIzomahimApivizru to,bhaktuzca sargapratisargakartRtA 66 gAthArtha :- e pramANe kharekhara aneka dRSTAMta samUho che te buddhimAna puruSe vicAravAM temaja Izvara prasiddha che, teno mahimA prasiddha che ane Izvara nA bhakta - sRSTi sarjana ane saMhAraka paNuM paNa prasiddha che. vivecana:-have upasaMhAra karatA zAstrakAra mahArAjA pharamAve che ke aneka dRSTAMto saMsAra mAM temaja zAstra mAM che teno buddhimAna puruSoe vicAra karavo joiye jethI khyAla mAM pAvaze ke Izvara jagata-kartA nathI ane jagata no nAza karanAra paNa nathI. parantu Izvara e zuddha tattva rUpa che, ema prasiddha che. Izvara no mahimA paNa prasiddha che tathA Izvara nA bhakta nuM sRSTi-sarjana ane saMhAraka paNuM paNa prasiddha che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 160 ) // atha navamo'dhikAraH // brahma nu svarUpa mUlam:ki brahma siddhAparanAmakItitaM, dhyeyaM muninAmapi zuddhacetasAm bhavAgave yAnavadeva yogino, jAnantiyanmuktigahaMyiyAsavaH / / gAthArtha :- brahma zu cha ? jenuM siddha evaM bIjaM nAma che. zuddha hRdaya vAlA muniprone dhyAna karavA yogya chaH mukti gRha mAM javAnI icchA vAlAo jene saMsAra rUpa samudra mAM vahAgaNa samAna jANe che. vivecana:- have brahma e zuche ? evo prazna karanAra ne graMthakAra zrI pratyuttara Ape che ke brahma nuM bIjuM nAma siddha che, e pramANe prasiddha cha; athavA AtmA nI zuddha avasthA eja brahma nAma nuM tattva che. je vastu melavavI hoya tenuM nirmala citte ane ekAgra paNe dhyAna karavAthI te vastu nI prApti thAya che, eTale AtmA nI zuddha avasthA prApta karavA mATe nirmala citta nI ane ekAgratAnI jarUra par3e che. mATe muniyo nirmala citta bar3e ane ekAgrapaNe brahma nuM dhyAna karatA hovA thI te muniyo ne dhyeya rUpa che. samudra mAM musApharI karanAra ne vahANa nI ati AvazyakatA hoya che. tema mukti rUpa gRha mAM javAnI icchA vAlA muniyo ne saMsAra rUpa samudra Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 161 ) mAM brahma nA dhyAna rUpa vahANa nI khAsa AvazyakatA hoya che. mATe brahma nuM dhyAna e vahAga rUpa che. jema gRha mAM praveza pahelAM vahANa nI jarura par3e che parantu praveza karatAM vahANa no tyAga karavo par3e che, tema mokSa rUpa gRha mAM praveza karatAM dhyAna rUpa vahANa no paNa tyAga karavo par3e che ane pachI AtmA potAnI luddha avasthA mAM sthira thaI jAya che mATe mukti rUpa gRha mAM javAnI icchA vAlA yogI puruSo brahma nA dhyAna ne bhava rUpa samudra mAM vahANa samAna che. kAlAdi pAMca thakI jagata nI uttatti ane teno nAza mUlam - svAmin ! yadIyaMnahisRSTirutthitA,sakAzatobrahmaNaityavAcicet iyaM kutaH syAdapayAti vA kuto, nigadyatAmadya rahasyametakad / 2 / gAthArtha- he svAmI, jo brahma var3e jagata nI utpatti na thaI hoya to jagata konAthI utpanna thayuM ane jagata no saMhAra kevI rIte thAya tenuM rahasya Apa kaho. vivecana :-he svAmI ! A saMsAra mAM dareka padArtho nA kartA pApaNe pratyakSa dekhAya che, ane Apa to kaho cho ke jagata nI racanA brahma thakI thaI nathI ane teno nAza paNa brahma thakI thayo nathI. to jagata konAthI utpanna thay ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) jagata no nAza konAthI thAya che. ema saMzaya thAya che, to Apa tenuM rahasya amone jaNAvo. teno uttara graMthakAra zrI Agala nI gAthA mAM jagAve che. mUlam - trikAlavijJA iti yoginoye,niraaginnste'bhidvishissttaaH| kAlAtsvabhAvAniyatezcavIryataHsRSTikSayaustaHsamavAyapaMcakAt 3 gAthArthaH- trikAla jJAnI, nirAgI ane viziSTa evA yogo puruSo kahe che ke kAla, svabhAva, niyati, karma ane udyama e pAMca samavAya kAraNa nA yoge sRSTi - sarjana ane saSTi no saMhAra thAya che. vivecana:-jaina zAsana no evo siddhAnta che ke koI paNa kArya mAM pAMce kAlAdi kAraNo avazya rahelA hoya che arthAt kAlAdi pAMca kAraNo koI paNa kArya mAM avazya hoya che kadAca gauNa-mukhya paNe hoya te saMbhAvita che. jemake AMbA UnAlA mAM thAya che temAM kAla kAraNa che. aAMbA nI goTalIja prAMbA thAya parantu bIja koI cIja thI prAMbo na thAya, temAM svabhAva e kAraNa che. athit prAMbAnI goTalI no AMbo thavAno svabhAva che UnAlo hovA chatAM gharaNA prAMbAno Upara AMbA AvatA nathI, temAM kAla ane AMbA thavAno svabhAva chatAM bhavitavyatA nA kAraNe prAMbA nathI pAvatA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM bhavitavyatA e kAraNa che. e badhuM hovA chatAM aAMbA vAvanAra nAM udyama ane tenuM bhAgya hoya toja prAMbA Ave che. ema dareka kArya mAM pAMca kAraNo rahelAM hoya che. tema A jagata nI racanA ane teno saMhAra rUpa kArya mAM kAlAdi pAMca kAraNo rahelAM hoya che. eTale e pAMca kAraNo jagata racanA ane saMhAra mAM kAraNa bhUta che, ema jJAnI bhagavaMto nuM kathana che. . brahma nubrahma mAM lIna thaQ ane jyoti nu jyoti mAM milana nUlam munizvarAH! brahmariNabrahmalIyate,jyotistathA jyotiSi saMvizediti kathaM pravAdo ghaTate mahAtmanA-mayaM vinAbrahmapurANavedinAm / 4 / gAthArtha :- he munivaro ! brahma mAM brahma muM lIna thavaM ane jyoti mAM jyoti nuM malaq evaM purAtana tattva jJAnI evA mahAtmApronuM pA kathana brahma vinA kema ghaTe ? vivecana : jaina zAsana nI evI mAnyatA cha ke koI paNa saMsArI prAtmA manuSya bhava, Arya kSetra, uttama kula ane sadgurU no saMjoga pAmI jinezvara devanI vANI na amata pAna karatAM samyaktva pAmI saMsAra nI asAranA jANI, jIvAdi tattvo nuM samyag jJAna melavI sarva virati rUpa samyak cAritra nI ArAdhanA karI, cAra ghAtI karmo khapAvI, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 164 ) kevala jJAna prApta karI ane cAra aghAti karmo no kSaya kare che; tyAre brahma mAM brahma lIna thAya ane jyoti mAM jyoti malI jAya che. Aq prAcIna tatva jJAniyona kathana che. to A kathana brahma vinA kema ghaTe ? teno pratyuttara Agala nI gAthA mAM batAvAya che. mUlama:nizamyatAM jJAnamidaM vadanti, brahmati vA jyotiratheti vijJAH tadekasiddhasyahibrahmayAvat, kSetra zrayetsarvadizA svanantam / / tAvad dvitIyasya tRtIyakasya, siddhasya brahmAzrayate tadeva / evaM hyanantAmitasiddhanAmnAM,brahmAzrayetkSetramahotadAzritam / / tenetigIrbahmariNabrahmalIyate,jyotistathAjyotiSisammilatyatha ayaM pravAdo munibhiHpuraatnaiH,smaashritobrhmythaarthvedibhiH|7| gAthArtha :- sAMbhalo, tattva jJAniyo jJAna ne brahma athavA jyoti kahe che. to eka siddha naM jJAna sarva dizAmro mAM anaMta pramANa kSetra ne AzrayI rahe che. bIjA, trIjA ema anaMta siddho nuM jJAna paNa anaMta pramANa kSetra ne AzrayI rahe che. te kAraNa thI brahma mAM brahma lIna thAya che, jyoti mAM jyoti male che. ema brahma ne yathArtha jANakAra prAcIna munipronuM A kathana che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) vivecana:-zabda zAstra mAM eka zabda nA aneka artho thAya che. jemake 'payaH' eTale 'pANI' ane 'dUdha' paNa thAya che. tema ahiyAM brahma ne jJAna paNa kahe che ane jyoti paNa kahe che. koI paNa AtmA jyAre kevala-jJAna pAme che tyAre temanuM jJAna lokAloka pramANa AkAza kSetra ne sparza che. lokAloka nuM kSetra anaMta AkAza kSetra pramANa che, tethI eka siddha nuM jJAna sarva dizApromAM anaMta kSetra pramANamAM vyApI ne rahe che. tema be siddhonuM, traNa siddhonU, yAvat anaMta siddhonuM paNa jJAna sarva dizAo mAM anaMta kSetra pramANa vyApI ne rahe che. mATe prAcIna tattvajJAnI muni puMgavo nI vANI evI che ke brahma mAM brahma lIna thAya che ane jyoti mAM jyoti male che. brahma ane siddhanuasaMkIrNa paNu mUlam evaM satiprAjJavarAH! kathaM na tat, kSetrasya sAGkaryamatho bhvettthaa| parasparAliGgitabrahmaNo'pyaho! ,saMkINatA kena bhavennatatra / / gAthArtha :-he zreSTha vidvAno ! e pramANe hote chate kSetra nI saMkar3AmaNa na thAya ? paraspara AliMgana pUrvaka rahela brahmanI zuM saMkar3AmaNa na thAya ? vivecana:- vyavahAra mAM ema jovA mAM Ave che ke eka . mAraNasa athavA eka vastu jeTalI jagyo mAM rahI zake teTa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 166 ) lIja jagyA mAM be mANasa athavA be vastu jo sAthe rAkhavAmAM Ave to saMkar3AmaraNa thavAno saMbhava che tevIja rIte eka siddhanuM jJAna jeTalA kSetra mAM samAI zake teTalA kSetra mAM anaMta siddhonuM jJAna samAya che. ema je tamo kaho cho to tyAM zuM saMkar3AmaraNa thatI nathI ? ane paraspara zuM bhegA thaI jatA nathI ? vo saMzaya thavAthI vAdIe prazna karyo che teno uttara have pachI nI gAthA mAM Ave che. mUlam - yathaiva kasyApi manISiNo hRdi, prabhUtazAstrAkSarasaMgrahe sati / sAGkaryamasyo rasinaiva jAyate, na cAkSarANAM paripiNDatA bhavet // 6 // evaM cidAzliSTadivaH samantato, na brahmabhirbahmaparamparAzritaiH saGkIrNatA'thonabhasAna brahmaNA-mivoragAitisaMvidAja guH / 10 / gAthArtha jema koI paNa vidvAn nA hRdaya mAM gharaNA zAstro nA akSaro ekaThA thayela hovA chatAM emanA hRdaya mAM saMkar3A mama thatI nathI ne akSaro ekaThA thaI jatA nathI. tevIja rIte brahma paramparA thI Azrito var3e, jyota paramparA Azrito bar3e athavA jJAna paramparA zrAzrito var3e brahma, jJAna athavA jyoti var3e ekaThA thayela kSetranI saMkADAmaraNa thatI nathI. ane brahma, jJAna ne jyoti nI prakAza var3e paraNa saMkIrNatA thatI nathI. ema catura ane vidvAna puruSo kahe che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 167 ) vivecana:-brahma, jJAna athavA jyoti e badhA paraspara prAliMgana daIne rahela hovA chatAM eka bIjA paraspara ekaThA kema thaI jatA nathI, ane eka rahI zake teTalI jagyA mAM anaMta brahma, anaMta jJAna athavA anaMta jyoti rahevA chatAM paraspara saMkar3AmagA kema thatI nathI? tenA pratyuttara mAM jaNAvavAna ke jema koI vidvAn nA hRdaya mAM ghaNA zAstro nA akSaro no saMgraha thayo hovA chatAM paNa tenA hRdaya mAM saMkar3AmaNa thatI nathI ane akSaro ekaThA thaI jatA nathI. tema brahma, jJAna athavA jyoti e badhA paraspara AliMgana daIne rahela hovA chatAM ekaThA thaI jatA nathI ane saMkar3AmaraNa paNa thatI nathI; ema catura ane vidvAna puruSo kahe che. mUlam - itthaMhi siddha paripUritaMziva-kSetra nasaGkIrNamaho! bhavetkadA / siddhAstathAsiddhaparamparAzritAH,sAryabAdhArahitAjayantibhoH11 gAthArthaH-e pramANe siddho thI pUrAela siddha kSetra sAMkaDaM thatuM nathI ane siddha nI paramparA thI pAzrita siddho saMkar3AmaNa ane bAdhA rahita jaya pAme che. vivecanaH-je AtmAmo sakala karmo no kSaya karI mukti mAM jAya che temanuM sthAna ane teyo kevI rIte rahelA che te batAvavAmAM Ave che, UrdhvalokamAM bAra devaloka, navagrevaiyaka Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 168 ) ane pAMca anuttara vimAno thI paNa Upara 45 lAkha yojana lAMbI ane paholI, ATha yojana vacamAM jAr3I ane cher3A para mAkhI nI pAMkha jeTalI pAtalI, arddha caMdrAkAra vAlI ane zvetasuvarNa jevI siddha zilA che. tenA thI eka yojana pachI aloka rahelo che. eka yojana nA cauvIzamA bhAga mAM aloka ne aDIne siddha nA jIvo 333, manuSya pramANa mAM rahelA che. koI paNa AtmA mokSe jAya tyAre tenuM je carama zarIra hoya tenA eka tRtiyAMza bhAga aocho karatAM bAkI nA be tRtiyAMza bhAga jeTalI avagAhanA pramANe aloka ne ar3I ne te siddha AtmA rahe che. jyAre pAMca sau dhanuSa nI utkRSTa kAyA vAlo jIva mukti e jAya tyAre 3331 dhanuSa pramANa te jova nI avagAhanA hoya che. eTale utkRSTa paNe eka jIva 333, dhanuSa pramANa kSetra mAM loka nA aMte ane aloka ne ar3I rahe che. anAdi kAla thI anaMtAnaMta kAla mAM anaMtAnaMta AtmApro eja sthale eTalIja jagyA mAM rahelA che. eTale anaMta siddha AtmAo paraspara AliMgana daI rahelA hovA chatAM paNa tezro paraspara ekaThA thaI jatA nathI ane emane saMkar3A maraNa paNa thatI nathI. tema brahma, jJAna ane jyoti paraspara AliMgana daI ne rahevA chatAM saMkar3AmaNa thatI nathI ane kSetra nI paNa saMkar3AmaNa thatI nathI. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 166 ) // atha dazamo'dhikAraH // nigoda nA jIvonu anaMta kAla paryanta nigoda nA du:kha mAM rahe mUlam - praznaHpunaHpRcchayateSapUjyAH!,nigodajIvAnadhikRtya tadvat / nigodajIvAzcanigodaeva,tiSThanti kenA'zubhakarmaNA te / 1 / yattehijanmAtyayamAcarantaH,karmANi kattu na labhantivelAm / tatkarmaNAkenaparetaduHkhA-nantavyathAM te'nubhavantidInAH / 2 / yeteSukecidvyavahArarAzi-mAyAnti te syuH krmtovishissttaaH| rAzeH punaryevyavahAranAmno,nirgatya jIvAabhiyAnti te'pi|3| nigodajIvatvamatho labhante, kathaM vyavasthA kuta prAvirasti / nizamyatAM samyagayaMvicAro,vicArasaJcAritacittavRtte! / 4 / gAthArtha:-he pUjyo, pUrva nI jema nigoda nA jIvo ne AzrayI ne pharI thI prazna pUchU ke nigoda nA jIvo kayA azubha karma nA yoge nigoda mAM rahe che. teone janma ane maraNa karatA-karatAM karma karavAno samaya paNa malato nathI. chatAM kayA karma thI naraka nA jIvo karatAM anaMta guNI vedanA, dIna evA tetro anubhave che. temAMthI keTalAka vyavahAra rAzi mAM Ave che. tetro anukrame viziSTa hoya che. tero paNa vyavahAra rAzi mAM thI nikalI pharI thI nigoda paNA ne pAme che, to kayA prakAre vyavasthA che ? kyAthI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) pragaTa thAya cha ? vicAra mAM saMcAra pAmela mana vAlA tame teno uttara sArI rItie sAMbhalo. vivecana:-saMsAra mAM nigoda nA be prakAra che-eka sUkSma nigoda ane bIjI bAdara nigoda. sUkSma nigoda game teTalI ekaThI thavA chatAM carma cakSa thI dekhI zakAyaja nahIM. bAdara nigoda je carma cakSa thI dekhI zakAya che, jemake baTATA, kAMdA,mUlA,lasaNa, gAjara, sAkariyAM vigere kaMdamUla jANavA. __ sUkSma nigodo cauda rAja loka mAM ThAMsI ThAMsIne bharela che. cauda rAja loka mAM sUkSma nigoda nA asaMkhyAta golA che. dareka golA mAM asaMkhyAta nigodo che ane dareka nigoda mAM anaMtA jIvo rahelA che. e nigoda mAM be prakAra nA jIvo che-avyavahAra rAzi vAlA ane vyavahAra rAzi vAlA. dareka AtmA anAdi kAla thI avyavahAra rAzi mAM hoya che. jyAre jeTalA AtmApro vyavahAra rAzi mAM thI mukti mAM jAya teTalA AtmApro avyavahAra rAzi mAM thI vyavahAra rAzi mAM Ave che. tyAra bAda te AtmAno vyavahAra rAzi vAlA tarIke gaNAya che. avyavahAra rAzi mAMthI eka vAra paNa vyavahAra rAzi mAM AvyA bAda pharIthI paNa avyavahAra rAzi mAM jAya to paNa te AtmAno vyavahAra rAzi vAlA tarIke gaNAya che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171 ) anAdi kAla thI nigoda mAM rahelA jIvo anaMta kAla paryanta nigoda mAM rahe che, eTale tesronuM janma ne maraNa te nigoda mAMja thayA kare che to kayA azubha karmonA yoge nigoda nA jIvo nigoda mAMja rahe che ? e prazna thAya te svAbhAvika che. valI nigoda nA jIvo ne janma-maraNa satata cAlU rahevA thI karma karavAno samaya paNa malato nathI chatAM yA karma nA yoga nigoda mAM naraka nA jIvo karatAM paraNa anaMta guNI vedanA nigoda nA jIvo bhogave che ? keTalAka jIvo nigoda mAM thI nikalo vyavahAra rAzi mAM Ave che ane pAchA nigoda mAM jAya che, tenI vyavasthA zuM ? arthAt kayA prakAre ? ane kyAM thI pragaTa thAya che ? A badhAno pratyuttara graMthakAra zrI temane prapatAM kahe che ke he buddhimAn ! tamo sundara vicAra vAlA hovA thI samajha pUrvaka teno pratyuttara sAMbhalo. mUlam - nigodajIveSu sadaiva duHkhaM, yadasti tattAdRzajAtibhAvAt / tathAvidhakSetrajanipralambhAn mahAttido darkatathApraraNodAt |5| gAthArtha:- tevA prakAra nI jAti nA svabhAva thI, tevA prakAra nA kSetra mAM utpanna thavAthI ane duHkha dAyaka phala Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) uttara kAla mAM jemane malavAnuM che evI bhavitavyatA nA yoge nigoda nA jIvo duHkha pAme che. vivecana:- nigoda nA jIvo nigoda mAM traNa prakAra nA kAraNa thI duHkha pAme che. prathama kAraNa to e che ke nigoda nA jIvo no tevA prakAra no svabhAvaja che. bIjaM kAraNa e che ke te kSetra mAM utpanna thayelA jIvo duHkha pAmeja che. ane trIcaM kAraNa e che ke teyonI bhavitavyatAja evA prakAra nI che ke uttara kAla mAM temane duHkha malavAnuM che arthAt svabhAva, kSetra ane bhavitavyatA nA kAraNeja nigoda nA jIvo tyAM duHkha pAme che. mUlam yathaiva loke lavaNodavAri, kSAraM sadA duHsahakarmayogAta anantakAle'pi bhavenna peyaM, yannava varNAntaramAzrayet // 6 // gAthArtha :- jema saMsAra mAM lavaNa samudra nuM pANI duHsaha karma nA yoge khArU thAya che. te ananta kAle paNa pIvA yogya na thAya ane varNAntara paNa na thAya. vivecana:- dareka vastu no svabhAva alaga-alaga hoya che. eTale svabhAva bAbata mAM praznaja na thAya. mATe svabhAva bAbata nuM dRSTAMta graMthakAra zrI Ape che ke jema saMsAra mAM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 173 ) lavaNa samudra nuM pANI khArU che, kAraNa ke emAM duHkho sahana karI zakAya tevo temanA karma no yoga che. te khArU pANI anaMta kAle paNa mIThaM thatuM nathI, temaja temAM varNAnantara thato nathI. mUlam - zranantato'nantatarastvanehA, babhUva vAddha laMvaragodanAmnaH / vinedRzaM karma na nAma vAcyaM tatkutra duSkarma kRtaM jalena // 7 // gAthArtha- lavaNa samudra anantAnanta kAla thI hato. tenuM duSkarma jo na kahevAmAM Ave to jale kyAM duSkarma karela ? vivecana :- jagata mAM vastuno be prakAra nI che zAzvata ane azAzvata. je vastu nI utpatti ane nAza hoya che te azAzvata vastu garaNAya che, parantu je vastupro nI utpatti ane nAza nathI, je kAyama nI ane prakRtrima che te zAzvata vastu garaNAya che. zAzvata vastu anAdi kAla thI che anaMtAnaMta kAla sudhI rahevAnI che. tema lavaNa samudra paNa anAdi kAla thI che ane anaMtAnaMta kAla sudhI rahevAno che, mATe te paraNa zAzvata che. jale to evaM duSkarma karyaM nathI eTale lavaNa samudra noja koI duSkarma no yoga mAnavo par3e che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 174 ) mUlam : yatrApi gaGgAdimahAnadIbhavaM, jalaM gataM tadgatarUpi tdrsN| nigodakeSuvyavahArarAzito,jIvAgatAste'pi bhvntittsmaaH| gAthArthaH jema gaMgAdi moTI nadI naM pANI lavaNa samudra mAM gayelaM tenA jevU khArU thAya che tema vyavahAra rAzi mAM thI nikalI nigoda mAM gayelA jIvo nigoda jevAja thAya che. vivecana:-'jene jevo saMga, raMga tevo jaI bese' arthAt sobata jevI asara thAya che. sArA nI sobata thI sArU thavAya che. ane kharAba nI sobata thI kharAba thavAya che. sajjana nI sobata thI sajjana thAya che ane durjana nI sobata thI durjana thAya che. jema gaMgAdi moTI nadiyo naM pANI lavaNa samudra mAM javAthI te mIThaM hovA chatAM khArU thAya che. tema vyavahAra rAzi mAM thI nikalI ne nigoda mAM gayelA jIvo paNa tenA jevAja thAya che. mUlam - tadvAri meghasya mukhaM samApya, peyaM bhaveccAtha sukhI bhavanti / evaM nigodAdapi nirgatA ye, saMlabhya jIvA vyavahArarAzim / / gAthArtha jema teja pANI megha nA saMbaMdha ne pAmI ne povA yogya thAya che, tema nigoda mAM thI nikalI ne teja jIvo vyavahAra rAzi ne pAmI ne sukhI thAya che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175 ) vivecanaH- sthAna no paNa prabhAva hoya che. jemake mANasa jo dUdha piye to lohI thAya che ane teja dUdha jo sarpa piye to tenuM jhera thAya che. teja pramANe lavaNa samudra nuM pANI khArU hovA chatAM vAdalAM nI saMsarga ne pAmI ne pIvA yogya mIThaM pANI bane che. tema nigoda mAM thI nikalelA jIvo vyavahAra rAzi ne pAmI ne sukhI thAya che. mUlam yadvAgamajJasya narasya kasyacit, hRdantaroccATana mantravarNAH / tiSThanti taiHkikRtamatraduHkRtaM,yadIdRzaM nAma nigdytejnH|10| gAthArtha :- athavA koI mAMtrika nA hRdaya mAM uccATana nA maMtro rahelA hoya che tesro var3e A saMsAra mAM duSkRtya karelaM hoya che tethI loko var3e teyonI uccATana saMjJA kahevAya che. vivecana :-akSaro badhA sarakhA hoya che, chatAM durjananA mukha mAMthI nikalela akSaro kharAba gaNAya che. tema akSaro badhA sarakhA hovA chatAM mAMtrika nA hRdaya mAM rahelA je akSarodvArA duSkArya thayuM hoya te akSaro loko mAM uccATana maMtra nI saMjJA tarIke aolakhAya che. mUlama:tarasthAhivarAyadike'pizasta-mantra sthitaastegditaaHprshstaaH| sanmantragAye'picamantravarNA-ste syustathoccATana doSa dussttaaH||11|| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) gAthArtha-je prazasta maMtra saMbaMdhI varNo mAMtrika nA hRdaya mAM rahelA hoya che te zreSTha varNo kahyA che. zreSTha maMtra saMbaMdhI varNo uccATana doSa mukta thAya che. vivecana:-teja akSaro mAMtrika nA hRdaya mAM rahelA jo sArA maMtra saMbaMdhI hoya to zreSTha kahyA che. kAraNa ke sArA maMtra saMbaMdhI akSaro uccATana doSa thI mukta hoya che arthAt akSaro tenA teja hovA chatAM sArA maMtra saMbaMdhI varNo zubha bane che ane uccATana maMtra saMbaMdhI akSaro azubha bane che. mUlamHkSetra nigodasya yathA tathedaM, durmAntrikasyAzubha varNabhRd hRd / durmantravarNAbhanigodadehinaH, sanmantravarNa vyavahArijanminaH12 gAthArthaH- duSTa mAMtrika nA azubha varNa thI pUrNa hRdaya jevaM nigoda nuM kSetra, uccAMTana maMtra nA akSaro jevA nigoda nA jIvo ane sArA maMtra nA akSaro jevA vyavahAra rAzi nA jIvo jANavA. vivecana :-dRSTAMta dvArA vastu ne ghaTAvavA thI barAbara samajhAya che. mATe have dRSTAMta batAve che ke akSaro badhA sarakhA hovA chatAM duSTa mAMtrika nA hRdaya rUpa kSetranA prabhAve te akSaro kharAba tarIke aolakhAya che. tema jIvo badhA , Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 177 ) sarakhA hovA chatAM nigoda jevA kSetra nA prabhAve nigoda nA jIvo tarIke gaNAya che. ane sArA mAMtrika nA hRdaya rUpa kSetra nA prabhAve te akSaro sArA maMtra tarIke gaNAya che, tema vyavahAra rAzi rUpa kSetra nA prabhAve vyavahAra rAzi nA jIvo gaNAya che ane. te sArA gaNAya che. mUlam dRSTAntadAAntikateyamAtmanA,saMyojanIyA smbhaavbhaavinaa| evaMcasUkSmAguravazvapaNDitai-dRzyAstudRSTAMtagaNAHsvabuddhitaH13 gAthArtha- dRSTAMta ane dArTAntika nI yojanA samabhAvI AtmA e potAnI mele ghaTAvavI. e pramANe nAnA moTAM aneka dRSTAMto paMDitoe potAnI mele buddhi thI vicAravAM.. vivecana: e pramANe zAMta citra vAlA AtmAe potAnI mele dRSTAMta ane ghaTAvavA yogya vastu je dArTAntika nI yojanA karavI. phakta ATalAMja dRSTAMto cha ema nathI parantu bIjAM nAnAM moTAM aneka dRSTAMto A bAbata para che jene paMDita puruSoe potAnI mele vicAravAM. nigoda nA jIvo nI adRzyatA mUlamHdakSAH! nigodAsubhRtaHsamastaM,saMvyApya lokaM satataM sthitAzcet te kena nAyAntidRzaHpathaMyake,ghanIbhavanto'pinabAdhayanti / 14 / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178 ) gAthArtha:-he catura puruSo ! jo nigoda nA jIvAloka mAM saMpUrNa vyApI ne rahelA hoya to kayA kAraNa thI dRSTi patha mAM AvatA nathI ? ane paraspara bhIr3AI ne rahelA hovA chatAM kema bAdhA pAmatA nathI ? vivecana:- jagata mAM je vastupro rahelI che te vastuo ApaNI dRSTi mAM Ave che to jaina siddhAnta mujaba nigoda nA jIvo cauda rAja loka mAM ThAMsI-ThAMsI ne bharelA hoya to te pro ApaNA dRSTi-patha mAM kema AvatA nathI ? ane paraspara bhIr3AI ne rahelA hovA chatAM tezro bAdhA kema na pAme ? mUlam - satyaM nigodA atisUkSmanAma - karmodayAtsUkSamatarAbhavanti / ekAM tanute'dhigatAanantA-stathA'pyadRzyAnanucarmadRgbhi // 15 // gAthArthaH-tamArU kehabuM satya che parantu nigoda nA jIvo ati sUkSma nAma karma nA udaya thI ati sUkSma hoya che. eka zarIra mAM anaMtA rahelA che ane carma cakSuthI adRzya che. vivecana:-jaina siddhAMta mAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya ema karma nI mUla pravRtti pATha che, tathA uttara prakRti 158 che te Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) yA pramANe:-jJAnAvaraNIya karma nI 5, darzanA varaNIya karma nI , vedanIya karma nI 2,mohanIya karma nI 28,AyuSya karma nI 4, nAma karma nI 103, gotra karma nI 2 ane antarAya karma nI 5 jANavI. nAma karma nI 103 prakRti mAM sUkSma nAma karma nAmanI 1 prakRti che. e prakRti nA udaye jIvo sUkSma zarIra ne dhAraNa karanArA hovA thI sUkSma hoya che. e jIvo eka zarIra mAM anaMtA rahelA che. AvA anaMtA jIvo e zarIra mAM rahelA hovA chatAM sUkSma nAma karma nA yoge eTalA sUkSma hovA thI carma cakSuthI dekhAI zakatA nathI. parantu phakta kevalI bhagavaMtoja dekhI zake che mUlamyathogragandhAmRtadehirAmaThA-dikotthagandhobahudhA yathA mitho / zliSTo'bhitiSThennatadanyavastunaH, saGkIrNatAnApinabhobhuvastathA16 gAthArtha :- jema vaja, kalevara ane hiMga Adi thI utpanna thayelo gaMdha paraspara aneka prakAre male lo rahe che parantu anya vastu thI saMkIrNatA thatI nathI, ane AkAza bhUmi nI paNa saMkIrNatA thatI nathI. vivecanaH-jema eka orar3A mAM vaja, kalevara ane hiMga Adi aneka gaMdha vAlI vastupro bharelI hoya ane te sivAya bIjI paNa vastuo bharelI hoya che, have gaMdha vAlI vastuo Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180 ) no gaMdha paraspara aneka prakAre malelo hovA chatAM bIjI vastupro nI sAthe saMkar3AmaNa thatI nathI, temaja jagyAnI paNa saMkar3AmaNa thatI nathI. mUlam - evaM nigodAsumatAMparasparA-zlaSe'sti teSAmatibAdhanaM sadA / tthaa'picaa'nysynvstuno'sti,sNkiirnntaanvvihaaysshc|17 gAthArthaH - e pramANe nigoda nA jIvo paraspara malela hovA thI ati pIr3A thAya che parantu bIjA padArtho ne pIr3A na thAya ane jagyA nI saMkar3AmaNa paNa na thAya. vivecana:-nigoda nA jIvo eka zarIra mAM anaMta rahelA hovA thI tesro paraspara jarUra ati pIr3A pAme che parantu bIjI vastupro ne pIr3A thatI nathI ane AkAza nI saMkar3AmaNa paNa thatI nathI. mUlam - yathA'nagandhAdikavastusattA,jJayA nasA naiva dRzAbhidRzyA / evaM nimodaatmbhRto'pijain-vaakyaadvibodhyaamnsaanviikssyaaH|18 gAthArtha jema ahIM gaMdhAdika vastugro nAka thI jANavA yogya che parantu aAMkha thI nahIM. tema nigodAdi jIvo jinavANI thI mana var3e jANavA yogya che parantu AMkha thI nahIM. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 181 ) vivecana:-pAMce indriyo nA viSayo ane mana nA viSayo alaga alaga hoya che jemake sparzendriya no viSaya sparza karavA yogya vastu ne jANavAno, rasendriya no viSaya svAda karavA yogya vastu ne jANavAno, ghrANendriya no viSaya suMghavA yogya vastu ne jANavAno, cakSurindriya no viSaya jovA yogya vastu ne jANavAno, zrotrendriya no viSaya sAMbhalavA yogya vastu ne jANavAno ane mana no viSaya vicAravA yogya vastu ne jANavAno hoya che. tevIja rIte keTalAka padArtho ne kevalI bhagavaMto kevala jJAna var3eja jANI zake che ane kevala darzana bar3e joI zake che. teja pramANe jema gaMdhAdika vastuno nAka thI jANI zakAya che parantu AMkha thI nahIM; tema nigoda nA jIvo jinavANI thI-mana thI jANavA yogya che, aAMkha thI nahIM. mUlam : te kevalajJAnavatA hi dRzyAH, yathA hi sarvatra rajo'tisUkSmam / uDDIyamAnaMnacadRzyate'kSaNA,nacApirAzibhavane'pibodhyam / 16 / paraM yadAchannazuSInarazmi-samutthavaMzItrasareNurUpam / prakAzayogAdabhivIkSyatetata dRshyaastthaadivydRshaanigodaaH|20| gAthArza -tepro kevala jJAnI thIja jovA yogya che. jema sarvatra rahela ati sUkSma raja ur3atI chatI prAMkho var3e jovAtI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182) nathI ane ghaNo jattho bhego thavA chatAM jaNAto nathI, parantu jema Acchita pradeza mA rahela chidra nA sUrya nA kiraNo thI utpanna thayela kiraNa nAM pratibimbo mAM ur3atI raja je trasa reNu gaNAya che te prakAza nA saMyoga thI dekhAya che, tema nigoda nA jIvo divya dRSTi thI dekhAya che. vivecana:-dareka padArtha carma cakSa thI joI zakAya che tema nathI. jemake ati sUkSma raja sarva sthale uDe che parantu te raja aAMkha thI joI zakAtI nathI. valI eja raja no samUha bhego thavA chatAM paraNa joI zakAto nathI. tema nigoda nA jIvo carma cakSu var3e joI zakAtA nathI. parantu koI makAna nA chAparA mAM je chidra hoya che te chidra mAMthI sUrya nAM kiraNo thI utpanna thayela je kiraNa nAM pratibimbo mAM je dhUla ur3atI dekhAya che te trasa reNu kahevAya che. te trasa reNu sUrya nA prakAza nA saMyoga thI dekhI zakAya che. tema nigoda nA jIvo carma cakSu thI nathI dekhAtA parantu divya dRSTi thI eTale kevala-jJAna thI kevalI bhagavaMto joI ane jANI zake che. nigoda nA jIvo nu AhAra karavA chatAM paNa bhAre paNunahIM nRlam svAminigodAdyasumAnanyadanasana,nagauravakenala bhedguNena ca / yathAhisUtovividhAMzca dhAtU-nazrana bhajatyeSa gariSThatAM no / 21 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 183 ) vastraM yathA campakapuSpavAsitaM, yathAcakRSNAgurudhUpadhUpitam / na maulabhArAnanuyAtigauravaM, dRssttaantekHpunrtrshaastrgH|22| siddhoyathAtolakamAnapAradaH, svinnaH sa hemnaH zatatolakena / navardhate'sau nijatolakAdbharA-devanajIve'pibhara kRtAhatau23 gAthArtha:- he svAmI, nigoda nA jIvo AhAra karavA chatAM kayA guNatI bhAre thatA nathI teno uttara che ke jema vividha prakAra nI dhAturo nuM bhakSaNa karato chato pAro bhAre thato nathI. caMpaka nA puSpa thI vAsita ane kRSNA guru dhupa thI dhUpita vastra svAbhAvika bhAra thI bhAre thatuM nathI, temaja sau tolA sonA thI pAka thayela tolA pramANa pAro bhAre thato nathI tema AhAra karavA chatAM nigoda nA jIvo bhAre thato nathI. vivecana:-dareka vastu mAM bIjI vastu bharavAthI tenuM vajana vadhI jAya che to he svAmin ! nigoda Adi nA jIvo AhAra karavA chatAM kayA guNa thI bhAre thatA nathI ? tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnuM ke jema aneka prakAranI dhAtupronuM bhakSaNa karavA chatAM pArA - mUla vajana karatAM vajana vadhatuM nathI. caMpaka nA puSpa thI vAsita ane kRSNA guru dhUpa thI dhUpita thayela vastra - paNa mUla vajana karatAM vajana vadhatuM nathI. temaja sau tolA sonA thI pAyela siddha thayela eka Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 184 ) tolA pArA nuM paNa mUla vajana karatAM vajana vadhatuM nathI. tema nigoda Adi nA jIvo nuM paraNa prahAra karavA chatAM mUla vajana karatAM vajana vadhatuM nathI. mUlam: yathA punarmArutapUrNamadhyA, hatiH svabhArAdadhikI bhavenno / tathaiva jIvo vihitAzano'pi, svagauravAnnAdhika gaurvcit| 24 gAthArtha :- valI jema pavana thI pUrNa bharela masaka potAnA mUla vajana karatAM adhika na thAya tema AhAra karela paNa potAnA vajana thI adhika vajana vAlo thato nathI. vivecana:- e pramANe aneka dRSTAMto dvArA siddha karI batAvavAmAM Ave che ke jIva AhAra karavA chatAM paraNa mUla vajana thI adhika vajana vAlo thatI nathI. nigodanA jIvo anaMta kAla thI duHkhI hoya che ane tevA prakAra nA karma nuM baMdhana kare che. mUla: sAdhoM ! nigodAGgabhRto'tiduHkhitAH, syuM karmaraNA ke nanigadyatAmidam imaM vinA kevalinaMnakazci dvijJo'pivijJAtumalaM vicAram / / 25 / / tathApi ca pratyayahetavedaH, nigadyate kiJcana karmajAtam / Recent nigodajIvAH, sthUlAtravAnsevitumakSamA hi| 26 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 185 ) parantvamI ekatarnu zritA ya-ttiSThantyanantAH prtijntuviddhaaH| pRthakpRthagdehagRhapramuktAH, parasparadvaSakarAtmasaMsthAH // 27 // atyantasaGa kIrNanivAsalAbhA-danyonyasambaddhanikAcyavairAH / pratyekamapyeSvabhivartamAna-manantajIvaistata ugravairam // 28 // gAthArthaH- he sAdhu puruSo ! nigoda nA jIvo kayA karma thI ati duHkhI hoya che te tamo jaNAvo ? uttara prApe che ke A bAbata ne kevalI bhagavaMta sivAya koI vidvAn paNa jANavAne samartha nathI. to paNa jANavA mATe pA karma no prakAra jaNAvAya che. jo ahiyAM nigoda nA jIvo sthUla Azravo sevavAne samartha nathI, parantu pratyeka jantu ne vIMdhI ne eka zarIra mAM anaMtA jIvo rahelA che, alaga-alaga zarIra thI rahita che, paraspara dveSa nA kAraNa bhUta taijasa kArmaNa var3e sthiti vAlA che, atyanta saMkIrNa nivAsa malavA thI paraspara bAMdhela nikAcita vaira bhAva vAlA ane pratyeka ne anaMta jovo nI sAthe ugra vaira bhAva vAlA che. vivecana:-nigoda nA jIvo koI paNa jIva nI kyAreya paNa hiMsA karatA natho, kyAreya paNa aThu bolatA nathI, kyAreya paNa corI karatA nathI, kyAreya paNa maithuna sevatA nathI temaja kyAreya paNa alpa paNa parigraha rAkhatA nathI; eTale moTAM pApo kyAreya paNa karatA nathI. chatAM kayA karma nA yoge Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186) e jIvo duHkhI hoya che ? tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnu ke A bAbata saMbaMdhI kevalI bhagavaMta vinA koI vidvAn paNa jANavA samartha nathI. to paNa jANavA mATe A karma no prakAra ahIM jaNAvAya che. joke nigoda nA jIvo moTA pApo jIva hiMsAdi karavAne samartha nathI, parantu te aone alaga zarIra na hovAnA kAraNe eka zarIra mAM anaMtA jIvo pratyeka ne vIMdhI ne rahelA hovA thI paraspara dveSa bhAva rahyA kare che. ane dveSa bhAvanA kAraNe atyanta karma baMdha paNa thayA kare che. valI jagyAnI paNa atyanta saMkar3AmaNa thavA thI paraspara nikAcita vaira bhAva paNa baMdhAya che. e rIte pratyeka jIvanI sAthe atyanta ugra vaira bhAva baMdhAvAthI nigoda nA jIvo bhayaMkara karma bAMdhe che ane e bhayaMkara karma nA udaye e jIvo atyanta duHkhI hoya che. mUlam . ekasya jantoryadapIha vaira-mekena jIvena tadapyajeyam / ekasya jantoryadanantajIvai-vairaM bhaveccettadanantakAlaH // 26 / / kathaM na bhogyaM punaredhamAnaM, tadeva tenaiva tato'pyanantam / evaM nigodAsumatAM na vairaM,sAntaM na duSkarmacanA'pi kaalH||30|| gAthArtha:- ahiMyAM eka jIva ne eka jIva nI sAthe vaira hoya to paNa ajeya hoya che to eka jIva ne anaMta jIvo Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 187 ). nI sAthe vaira bhAva thAya to anaMta kAle kema bhogya na bane valI te vaira vRddhi pAmatu anaMtAnaMta kAla sudhI kema na thAya ? e pramANe nigoda nA jovo ne vaira bhAva no aMtAvato nathI, duSkarma no aMta pAvato nathI ane kAla no paNa aMta Avato nathI. vivecana:-nigoda nA jIvo anaMta kAla sudhI atyanta duHkhI kema hoya che te batAve che ke A saMsAra mAM eka jIvane eka jIva nI sAthe vaira bhAva baMdhAI jAya che, to paNa guNa sena ane agnizarmA nI jema keTalAe bhavo sudhI aMta Avato nathI. to anaMta jIvo nI sAthe eka jIva ne vaira thAya to anaMta kAla sudhI paNa vaira no aMta na Ave emAM Azcarya jevu kaiM nathI. valI te vaira bhAva nI paraMparA vadhatI jAya to cakravartI vyAja nI jema anaMtAnaMta kAla sudhI vaira bhAva cAlyAja kare che. e pramANe nigoda nA jIvo ne anaMtAnaMta kAla sudhI anaMta jIvo nI sAthe vaira bhAva rahe che. vaira bhAva nA yoge duSkarma paNa baMdhAya che ane duSkarma nA yoge nigoda nA jIvo anaMtAnaMta kAla nigoda mAMja rahI anaMta duHkha bhogave che arthAt nigoda nA jIvo ne vaira bhAva, duSkarma ane kAla no aMta Avato nathI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 188 ) mUlam - loke yathA guptigahAzritAnA-manyonyasaMmardanipIDitAnAm / pratyekamAbaddhanikAmavaira-bhAjAM nAraNAM kila krmbndhH||31|| bhAvastvamISAmalamIdRzaH syaa-dhdessukshcimriyte'pyaativaa| tadAhamAsIya sukhena bhkssy-maayaatikinycidghnmNshtshc||32|| ityAdikaM vairamatucchamohaka, pravardhamAnaM pratibandi yatsyAt / tsmaadmiissaamtidusskRtsyaa-devNnigodaanggbhtaampiikssym||33|| gAthArtha:- jema saMsAra mAM anyonya saMmardana thI pIr3A pAmatA ane pratyeka nI sAthe bAMdhela vaira bhAva vAlA kaidino ne kharekhara karma baMdha hoya che. eprono evo bhAva hoya che ke emAMno koI manuSya marI jAya athavA nAsI jAya to haM sukhe rahUM ane khAvAnu paNa adhika male, e pramANe adhika AvA prakAra nu vRddhi pAmatu vaira bhAva pratyeka baMdI pratye te aone hoya che. tethI kaidiyo ne duSkarma baMdha thAya che. tema nigoda nA jIvo ne paNa jANI levu. vivecanaH-nigoda nA jIvo ne vaira bhAva thI kevI rIte karma baMdha thAya che te samajhAvavA mATe kaidIpronu sundara dRSTAMta batAvatAM graMthakAra zrI pharamAve che ke jema saMsAra mAM eka kaidakhAnA mAM daza samAI zake tyAM pacAsa bharelA hoya ane daza ne joiye teTalo khorAka pacAsa jaNa ne apAto hoya tyAre tetro paraspara saMkar3AmaraNa nA kAraNe pIr3A pAmatA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186 ) hovAthI vaira bhAva bAMdhavAno prasaMga upasthita thAya te svAbhAvika che. dareka kaidI ne te samaye evA prakAra nA pariNAma Ave ke emAMthI koI marI jAya athavA nAzI jAya to huM sukhe rahI zaku ane mane teTalo khorAka no bhAga paNa adhika Ave eTale AvA kaluSita bhAva thI dareka kaidI nI sAthe vaira bhAva vadhato jAya che. ane e vaira bhAva nA yoge bhayaMkara karma baMdhana paNa thayA kare che. tevIja rIte nigoda mAM rahelA jIvo ne paNa eka zarIra mAM anaMtA jIvo rahelA hovAthI saMkar3AmaNa nA kAraNe paraspara pIr3A pAmatA hovA thI A badhA jIvo marI jAya to mane rahevA mATe nI barAbara jagyA malavAthI huM sukhe rahI zaku ane eka jIvane joiye teTalA AhAra mAM anaMta jIvono bhAga hovA thI A badhA marI jAya to mane khAvA ne adhika male. evA kaluSita pariNAma thI anaMta jIvo nI sAthe vaira bhAva vadhatoja jAya che, ane vaira bhAva vadhavA nA kAraNe anaMta kAla sudhI duSkarma baMdha thayAja kare che. ane tethI anaMtAnaMta kAla nigodamAMja rahe che ane anaMta du:khanA bhoktA paNa nigoda nA jIvo bane che. mUlamHtathAtisaGkIrNa paJjarasthitAH,vidveSabhAjazcaTakAdipakSiNaH / jaalaadigaavaatimyomiyobhv-dvibaadhndvsscitaaHsuduHkhinH|3|| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 160 ) gAthArtha - te prakAre atyanta sAMkar3A pAMjarA mAM rahelAM cakalAM vigere pakSiyo vaira yukta hoya che athavA jAla Adi baMdhana mAM rahelAM mAchalAMgoM paraspara pIr3A thI vaira yukta thavAthI atyanta duHkhI hoya che. vivecana:-tevIja rIte bIjAM dRSTAMto paNa batAvAya che jemake atyanta sAMkar3A pAMjarA mAM rahela cakalAdi pakSiyo athavA jAla vigere mAM rahela eka prakAra nAM mAchalAM vigere paraspara pIr3A pAmavAthI vaira bhAva bAMdhatAM atyanta duHkhI thAya che. tema nigoda nA jIvo paNa paraspara pIr3A pAmavAthI vaira bhAva bAMdhI atyanta duHkhI thAya che. mUlam / tathA punastaskarake nihanya-mAne ca satyAmanale vizantyAm / kautUhalArthaparipazyatAMnRNAM dvaSaMvinottiSThatikarmasaJcayaH / 35 // budhAstamAhuHkilasAmudAyikaM, bhomoyadIyo niyto'pynekshH| evaMhicetkautukataH kRtAnAM, svakarmaNAmatra sudurvipAkaH // 36 // anyo'nyabAdhotthavirodhajanmanA-manantajIvaiHkRtakarmaNAMtadA / bhogo'pyanante'pagate hikAle,nigodajIvanahi jAtupuryate // 37 // gAthArtha:- teja pramANe cora haNAye chate ane pativratA strI agni mAM praveza karate samaye kutuhala thI jotA chatA manuSyo ne dveSa vinA paNa karmano baMdha thAya che. vidvAn puruSo Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (191) tene sAmudAyika baMdha kahe che. eno anubhava paNa aneka prakAre nizcita che. jo e prakAre kutuhala vaza karela potAnA karmo na A saMsAra mAM atyanta duHkha dAyaka phala che. to anaMta jIvo nI sAthe paraspara dvaSa bhAva thI utpanna thayela karmo nA phala no anubhava anaMta kAla vyatIta thaye chate nigoda nA jIvo thI kadAca na pUrAya. vivecana:- keTalIka vakhata dveSa vinA mAtra kutuhala thI paNa karma baMdhAya che te batAvatAM jJAnI bhagavaMto kahe che ke cora ne phAMsI devAtI hoya athavA pativratA strI potAnA pati pAchala agni mAM praveza karI satI thatI hoya te samaye kutuhala thI jovA chatAM paNa manuSyo ne karma no baMdha thAya che. tene jJAnI bhagavaMto sAmudAyika baMdha kahe che. enu phala paNa amuka prakAre bhogavad par3e che. jemake agni thI athavA pANI thI gAma no nAza thAya tyAre gAmanA badhA lokono nAza thavAthI badhAM ne eka sAthe pApa no udaya thavAthI pApa nu phala bhogavad par3e che. tene sAmudAyika karmo no udaya kahe che. e prakAre A saMsAra mAM kutuhala vaza karela potAnA karmo nu atyanta duHkha dAyI phala bhogavad par3e che. to anaMta jIvo nI sAthe paraspara dvaSa bhAva thI utpanna thayela karmo nA phala no anubhava anaMta kAla vyatIta thaye chate paNa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) nigoda nA jIvo thI kadAca na pUrAya evaM paraNa bane to Azcarya nahIM / nigoda nA jIvo ne mana vinA paNa karma baMdhana mUlam : pUjyAH ! nigodAsumatAMmano'stino, ke nedRzaMtandula matsyavabhRzam / prajAyate karma yatastvananta kAlapramAraNaM paripAka evam ||38| gAthArtha :- he pUjyo, nigoda nA jIvo ne mata hotu nathI chatAM taMduliyA maccha nI jema kayA kAraNa thI evA prakAranu karma baMdhAya che jethI tenA phala no anubhava anaMtakAla paryanta rahe che ? vivecana :- zAstra mAM ema lakhelu che ke 'mana eva manuSyANAM kAraNaM baMdha mokSayoH' eTale manuSyo ne mana eja baMdha ane mokSa kAraNa che arthAt zuddha mana dvArA karma thI mokSa thAya ane azuddha mana dvArA karma no baMdha thAya che. jemake prasannacandra rAjarSie azubha mana dvArA sAtamI naraka nAM daliyAM ekaThAM karyA ne zubha mana dvArAja kevala - jJAna prApta kayu. to e prazna thAya che ke nigoda nA jIvo ne mana nathI hotu N chatAM taMduliyA macchanI jema kayA kAraNa thI evA prakAra nuM karma baMdhAya che ke jenA phala no anubhava anaMta kAla paryaMta karavo par3a e ? Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 163 ) mUlam - satyaM yadetanna mano'styamISAM, tathApicAnyo'nyavibAdhanottham / duSkarma tUtpadyata eva yadva-dviSaM nihantyeva yathAtathAhRtam // 36 // gAthArtha -jo ke A jIvo ne mana nathI hotaM te satya cha, to paNa ajJAna ke jJAna dazA mAM khAdhelu jhera paNa haraNe che. tema anyonya pIr3A thI utpanna thayela duSkarma utpanna thAya che. vivecana:- mana nA be prakAra che-dravya mana ane bhAva mana saMjIpaMcendriya jIvo ne dravya mana ane bhAva mana ema banne prakAra nuM mana hoya che. parantu asaMjJI paMcendriya, ekendriya, beindriya, teindriya ane caurindriya vigere ne dravya mana nathI hotaM, parantu bhAva mana avazya hoya che. jagata mAM keTalIka vastupro evI che ke mANasa nI icchA hoya ke na hoya to paNa tenI asara thayA vagara rahetI nathI. jemake auSadha mANasa nI icchA hoya ke na hoya to paNa tene auSadha nI asara thayA vagara rahetI nathI. tevIja rIte jANatAM ke ajANatAM paNa khAdhela jhera mANasa ne haNI nAkhe che. tema anyonyanI pIr3A thI utpanna thayela duSkarma baMdhAya che ane bhAva mana rahelaM hovAthI rAga dveSAdi nI asara paNa thAya che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194) mUlam - sajJAzcatasro'pyathavaiSu mithyA,yogaHkaSAyo'viratizca santi / imaanisnnypikrmbndh-biijaanynntaistvdhikovirodhH||40|| gAthArtha:- nigoda nA jIvo mAM mithyAtva, yoga, kaSAya ane avirati e saMjJAmro paNa hoya che. e cAra karma baMdhana nAM kAraNo che. temAM ananta jIvo sAthe no dveSa paNa che, pachI zu kahevU ? vivecana:-joke AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJApro ja vadhAre prasiddhi mAM che, chatAM ahiyAM graMthakAra zrI e mithyAtva, kaSAya, avirati ane yoga ne paNa saMjJA tarIke gaNela che. e cAre karma baMdhanA hetu tarIke gaNela che, arthAt AtmA A cAra hetu mAMthI koI paNa eka, be, traNa athavA cAre hetu thI karma baMdhana kare che. jinezvara devoe batAvela jIvAdi navatattvo pratye aruci tenaM nAma mithyAtva, paMca mahAvrata Adi moTA vrato ane sthUla prANAtipAta viramaNa Adi pAMca anuvrato traNa guNavato ane cAra zikSAvrato vigere bAra vrato Adi vrato grahaNa na karavAM te avirati. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya ; ane mana, vacana, kAyA nI pravRtti te yoga e cAra karma vaMdhana nAM mUla kAraNo che. mithyAtva nAM pAMca prakAra, avirati nA bAra prakAra, kaSAya nA 25 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) prakAra ane yoga nA 15 prakAra ema 57 hetu karma baMdhanA uttara hetu rUpa che. e cAre hetu paNa nigoda nA jIvo mAM rahela che, tethI nigoda nA jIvo karma baMdhana kare che. temAM paNa paraspara pIr3A thI utpanna thayela anaMta jIvo sAthe no dveSa hoya pachI karma baMdhana - kaheja zaM? mATe mana vinA . paNa nigoda nA jIvo karma baMdhana kare che. mUlam evaMnigodAsumatAM nidarzanaiH,kiJcitsvarUpaM gaditaM yathAmati / yatastvidaMnokilako'pivaktuM shktovinaakevlinNkuliinaaH||41|| gAthArthaH- he kulIno ! e pramANe nigodanA jIvo naM kaiMka svarUpa dRSTAMto var3e potAnI buddhi anusAre kA, kAraNa ke kevalI bhagavaMta vinA nigoda nuM svarUpa kahevAne koI samartha nathI. vivecana:- graMthakAra zrI potAnI laghutA tathA nigodanA svarupa nI gahanatA batAvatAM jaNAve che ke vAstavika rItie to nigoda nA svarUpa nuM varNana karaNu te mArA jevA alpajJa ane chadmastha jIva nI zakti bahAra nI vAta che kAraNa ke nigoda caM svarUpa dharaNuja sUkSma che. eTale kevalI bhagavaMtoja tenuM varNana karavAne samartha che. chatAM meM mAnI buddhi anusAra aneka duSTAMto sAthe nigoda nA jIvo - kaiMka svarUpa varNavyuche. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196 ) // atha ekAdazodhikAra: // nigodathI pUrNa vyApta samagra vizvamA bIjA dravyono samAveza ane AkAza naM avasthAna mUlam:svAminnidaM vizvamazeSamitthaM pUrNa nigodaryadi tahi tatra / karmANyathopudgalarAzayo'pi,dharmAstikAyAdikathaMhimAnti // 1 // gAthArthaH- he svAmI ! pA samagra vizva nigodo var3e pUrNa bharAyela hoya to te vizva mAM karmo, pudgala rAziyo ane dharmAsti kAyAdi kevI rIte samAya ? vivecanaH-eka vAsaNa jo koI paNa vastu thI pUrNa bharAyela hoya to temAM bIjI eka paNa vastu no samAveza thaI zakato nathI. to A samagra vizva jo nigodo thI pUrNa bharAyela hoya to temAM karmanI vargaNAo, pudgala nI rAziyo, dharmAstikAya ane adharmAstikAya vigere padArtho no te vizva mAM kevI rIte samAveza thaI zake ? mUlam : satyaM yathA gAndhikahaTTamadhye, karpUragandhaH prasRto'sti tatra / kastUrikAjAtiphalAdisarva-vastUtthagandhonanumAtikina // 2 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197 ) gAthArtha :-tamArI vAta satya che chatAM jema gAMdhI nI dukAna mAM karpUra no gaMdha phailAyelo hoya che chatAM kastUrI, jAyaphala Adi sarva vastu no gaMdha paNa zutyAM nathI samAto ? arthAt samAya che. vivecana:-tamArI zaMkA barAbara che, chatAM jagata mAM keTalAka padArtho evA hoya che ke ekaja jagyA mAM aneka padArthoM samAI zake che. eTalA mATe ahiyAM dRSTAMta pUrvaka vastu samajhAvAya che. jemake koI eka gAMdhInI dukAna mAM karpUra no gaMdha cAre bAjU phailAyelo che, chatAM teja dukAna mAM kastUrI, jAyaphala Adi bIjI vastuprono gaMdha paNa cAre bAjU phailAyelo che. eTale jema eka vastu nA gaMdha no sAthe bIjI aneka vastupro nAM gaMdha paNa samAI zake che, tema nigodo thI bharapUra vizva mAM karma vargaNA, pudgala rAziyo,dharmAstikAya ane adharmAstikAya vigere no paNa samAveza thaI zake che. mUlam - tatrA'sti mArtaNDatapastathaiva, dhUpasya dhUmastrasareNavo'pi / vAyuzcazabdazcasumAdigandho,mAtoyathAsyAdathacA'vakAza // 3 // gAthArthaH- tyAM sUrya no tApa, dhUpa no dhumAr3o, trasa reNupro vAyu, zabda ane puSpAdi no gaMdha samAyelo che, tema bIjI vastuo nA gaMdha no paNa avakAza che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 168 ) vivecana:- valI teja vastunI puSTi karatAM batAve che ke jema te dukAna mAM karpUrAdi nAM gaMdha samAyela che,tema sUrya no tar3ako, dhUpa no dhumAr3o, sUrya kiraNo nA pratibimbo, pavana, zabda ane puSpAdi to gaMdha paNa samAyela che tema bIjI aneka vastuno nA gaMdha no paNa avakAza che. tevI rIte nigodo thI bharapUra vizva mAM, karma vargaNA, pudgala rAziyo, dhamAsti kAyAdi aneka vastuno no paNa samAveza thaI zake che. punazcakasyA'pivicakSaNasya, vakSontarAzAstrapurANavidyAH / vedAHsmRtimantrakalAzcayantra-tantrANisaNyabhidhAnakoSAH / / / jyotirmatirvyAkaraNAdividyAH,rAgArasAzIviSayAHkaSAyAH / vArtAvinodAvanitAvilAsAH,dAnAdayomatsaramohamaitryaH // 5 // kSAnti tirdu:khasukheguraNAstrayaH, aamnaayshngkaabhynirbhyaadhyH| dhyAnAdayomAntiyathaivatadvad,dravyAriNaloke'pivasantinityam / 6 gAthAthaH - valI koI vidvAn puruSa nA hRdaya mAM rahela zAstra ane purANa nI vidyA, vedo, smRti, maMtra vidyA, sarva yantra ane tantra, abhidhAna nAmano koza, jyotiH zAstra, vijJAna, vyAkaraNa vidyA, rAgo, rasonI AzISo, viSayo, kaSAyo, vArtA, vinodo, vanitA nA vilAso, dAna vigere, matsara, moha, mitratA, kSamA, dhairya,duHkha-sukha, guNo,aAmnAya, Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196 ) zaMkA, bhaya, nirbhaya paNuM, Adhipro, dhyAnAdi jema samAI jAye che tema loka mAM dravyAdi paNa satata rahe che. vivecana : - valI jema koI vidvAn puruSa nA hRdaya mAM aneka prakAra nA zAstro nI vidyA, purANo nI vidyA, smRti eTale brAhmaNo nuM dharma zAstra, aneka prakAra nA maMtro nI vidyAo, badhAM yaMtro ne taMtra, abhidhAna nAmano koSa ke jemAM eka vastu nAM aneka nAmo Ave che te. jyotiSazAstra, vijJAna, vyAkaraNa vigere nuM jJAna, nyAya zAstra, dhruva pada vigere rAgo zrRMgAra, vIra, vIbhatsa, yuddha, hAsya, vigere rasanA AzISo, pAMce indriyo nA viSayo, krodha, mAna, mAyA ne lobha vigere kaSAyo, aneka prakAra nI kathApro, mana raMjana karanAra upanyAsa vigere, striyo nA aMgo thI utpanna thatA hAva bhAva Adi ceSTAo, dAna, ziya kta, tapa Adi pravRttiyo, IrSyA, moha, ane mitratA, kSamA, dhairya, duHkha ne sukha, sattva, rAjasa ane tAmasa vigere guNo; saMpradAya, sneha, bhaya, nirbhayapaNuM, mAnasika upAdhipro, cAra prakAra nAM dhyAna vigere jema samAI jAya che tema A vizva mAM jIvAdi sarva dravyo paraNa samAI jAya che. la: loke yathA vA vanakhaNDamadhye reNustathAmI trasareNavo'pi / sUryAtapo vahnitapaH sumAnAM, gandhaH samIraH pazupakSizabda ||7|| " Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200 ) vAditranAda chadamarmarAdi, sarvAriNa mAntIha tathA'vakAzaH / evaM cadravyai nicite'pi loke - vakAzaeSo'picatAdRzo'sti |8| gAthArtha-jema saMsAra mAM vana khaMr3a mAM dhUla, sUrya nA kiraNo no pratibimbo, sUrya no tApa, agni no tApa, puSpo no gaMdha, pavana, pazu-pakSI no zabda, vAjiMtra no nAda, pAMdar3o no avAja vigere sarva vastupro samAI jAya che tema dravyothI prApta evA loka mAM prano paNa tevIja rIte samAveza thaI jAye che. vivecana :- athavA zrA saMsAra mAM jema vana khaMr3a mAM dhUla, sUrya nAM kiraNo no pratibimbo nI ur3atI raja je traraNa reNu kahevAya che te, sUrya no tar3ako, agnino tApa, puSpAdi no gaMdha, pavana, pazu-pakSio nA zabdo, aneka prakAra nA vAji - ntro nA pravAjo, pAMdar3A no avAja vigere sarva vastupro samAya che; tema nigodo thI saMpUrNa bharAyela A vizva mAM karmanI vargaNApro, pudgala nI rAziyo, dharmAstikAya, adharmAstikAya vigere dravyo, bIjA jIvo vigere aneka vastupro paNa temAM samAI zake che. AvI rIte aneka dRSTAMto dvArA vastu siddha karavAmAM AvI che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201) // atha dvAdazodhikAraH // sukha-duHkha nu kAraNa karma,bhAgya svabhAvAdi nAma vaDe karma nupratipAdana. mUlampRcchAmipUjyAnapraNayAdidAnI, jIvastukarmAriNazubhAzubhAni / bhungktesukhaissiikimuduHkhitHsN-stdaa'stikshcinnnukrmnodkH|1| gAthArtha- he pUjyo, huM vinayapUrvaka pUrcha, chaM ke jo sukhAbhilASI jIva zubhAzubha karmo bhogave che to duHkhI kema thAya cha ? karma no preraka koNa ? vivecana :-praznakAra ne A jIva sukha no abhilASI ane duHkha no dveSI hovA chatAM duHkha nA kAraNa bhUta azubha karmo kema bhogave che, Avo saMzaya thavA thI pUche ke he pUjyo ! huM vinaya pUrvaka Apane prazna pUchaM, cha, ke jIva sukha no abhilASI hovA chatAM zubhA zubha karmo bhogave che to jIva duHkhIM kema thAya che ? ane te karmo no preraka koNa ? karmo no preraka koI avazya hovo joiye. mUlama:vidhigraho vA paramezvaro vA, kAyamovAbhagavAnihA'stu / praNodakaH karmagaraNasyayena,duHkhaMsukhaM vA paribhojyatejagat // 2 // gAthArthaH-zrA saMsAra mAM vidhAtA, graho, paramezvara, jagata Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 202) kartA, yamarAja athavA bhagavAna karma nA samUha no preraka cha mATe jagata sukha-duHkha bhogave che. vivecanaH karma nA preraka tarIke vidhAtA Adi ne mAnanAra kahe che ke jIvane svayaM duHkha bhogavavAnI icchA hoto nathI. chatAM azubha karma nA yoge jova ne duHkha bhogavavaM par3e che. mATe karma no preraka hovo joiye ane tethI preraka tarIke vidhAtA, nava graho, paramezvara, jagata kartA brahmA, yamarAja athavA bhagavAna emAMno koI karmano preraka hovo joiye. mUlam - navaM yadetAni bhavanti karma-nAmAni zAstre paThitAni tadyathA / bhAgyaM svabhAvo bhagavAnadRSTaM, kAlo yamo devatadevadiSTam / 3 / aho ! vidhAnaMparamezvaraHkriyA, purAkRtaMkarmavidyAvidhizca / lokaHkRtAntoniyatizcakartA,prAkkIrNaprAcIna vidhaatlekhaaH|4| ityAdinAmAnipurAkRtasya, zAstra praNItAnitu karmatattvagaiH / tadAtmanonasvakarmaNovinA, sukhasyaduHkhasyacakArakoparaH / / gAthArthaH tamAru A kathana barAbara nathI. je kAraNa thI zAstra mAM karma nAM nAmo kahelAM che, te A pramANe bhAgya, svabhAva, bhagavAn, adRSTa, kAla, yamadaivata, deva, diSTa, vidhAna, paramezvara, kriyA, purAkRta, vidhA, vidhi, loka, kRtAnta, niyati, kartA, prAkkIrNa lekha, vidhAtA lekha Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 203 ) ityAdi nAmo karma svabhAva jANanAro eja pUrva karela karmo nAM zAstro mAM kahela che. potAnA karela karmo sivAya jIvanA sukha-duHkha no kartA bIjo koI nathI. vivecanaH jagata mAM jIvanI icchA duHkha bhogavavAnI nathI chatAM azubha karma nA baMdha nA yoge duHkha bhogavaNuM par3e che. mATe karma no koI preraka hovo joiye. ane preraka tarIke vidhAtA Adi mAM thI koI eka hovo joiye. tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnuM ke vidhAtA Adi emAMno koI preraka nathI, parantu karma zAstra nA jANakAro eja bhAgya, svabhAva, bhaga vAna,adRSTa, kAla, yama, daivata, deva, diSTa, paramezvara, kriyA, purAkRta, vidhA, vidhi, loka, kRtAMta, niyati, kartA, prAkkIrNa lekha, prAcIna lekha ane vidhAtA lekha vigere ne zAstro mAM karma nAM nAmo kahela. che. mATe e badhA karma nA preraka banatA nathI, parantu jIva nA sukha-duHkha no kartA potAnA karela karma sivAya bIjo koI preraka nathI. koI nI paNa preraNA vinA jovana svarupa nuprApta kara kama no svabhAva ane jIvanu svarupa nUlam - sthAne tvajIvAnipunarjar3Ani, karmANikiMkartuM mihakSamANi ? / kazcittadeSAMpariNodako'stu, yacchaktito'mUnisahIbhavanti / 6 / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 204) gAdhArtha:-tamoe kahela barAbara che, parantu karmo ajIva ane jar3a hovAthI kaI karavAne samartha nathI, mATe e karmo no koika preraka chele jenI zakti thI karmo samartha thAya che. vivecanaH karmo ne preraNA karanAra koika hovo joiye evI mAnyatA vAlo kahe che ke tamoe kahela ke vidhAtA vigere karmo nAja nAma che. te tamArI vAta satya che. parantu koM koI nI preraNA vinA kaI karavAne samartha nathI. kAraNa ke karmo ajIva temaja jar3a che, te thIja zaMkA thAya che. valI vyavahAra mAM paNa emaja dekhAya che ke jar3a evI paudgalika vastuno svayaM kaI karavAne samartha nathI. paudgalika badhI vastuno - saMcAlana jIvanI sahAya thIja thAya che. evo sarva ne anubhava che. to kamoM ajIva tathA jar3a hovA thI koI nI preraNA vinA kaI paNa karavAne kema samartha thAya ? eTale karmo no koI paNa preraka hovo joiye ane tenI zakti thIja karmoM kaI paNa karavAne samartha thAya che. mUlam:idaM tu satyaM paramatra karmaNA-meSAM svabhAvo'sti sadehageva / vinerakaMyAnyakhilAtmanaHsvayaM,svarupatulyaMphalamAnayanti // 7 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 205 ) gAthArthaH- tamAru kahevU satya cha parantu ahiyAM A karmo no hamezAM evA prakAra no svabhAvaja che. preraka vinA A karmo sarva jIvo ne pota potAnA svarupa tulya phala pamAr3e che. vivecana:-tamone zaMkA thAya te barAbara che. parantu jagata mAM dareka vastu no pota potAno svabhAva hoya che. jemake agni no svabhAva uSNatA che, jala no svabhAva zItalatA cha, jIva no svabhAva U~ce javAno che ane pudgala no svabhAva nIce javAno che. tema karmo no svabhAva potAnA svarupa tulya svayaM jIvane phala pamAr3avAno hovA thI koI nI paNa preraNA vinA sarva jIvo ne pota potAnA svarupa tulya phala pamADeja che. malamyato'bhivartantaime'trajIvAH, ajIvasambandhamadhizritAH sadA / jIvantyajIvanaya jIvitAra-strokAlikaHsaGgama ebhireSAm / / gAthArtha:-A saMsAra mAM je jIvo vidyamAna che, te ajIva nA saMbaMdha thI hamezAM pAzraya pAmelA jIvyA, jIve che ane jIvaze. A jIvo nA A karmo nI sAthe trikAla saMbaMdhI saMbaMdha che. vivecana:- jIvo nA be prakAra cha-saMsArI jIva ane siddha nA jIvo. karmo thI rahita thayelA te siddha nA jIvo ane Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206 ) karmo thI yukta te saMsArI jIvo. saMsArI jIvo saMsAra mAM anAdi kAla thI anaMtAnaMta kAla thayA che, saMsAra mAM rahelA jIvo ne karmoM no saMyoga paNa anAdi kAla thI hovA thI anAdi kAla thI ajIva nA saMbaMdha ne tezro pAmelA che. valI karmoM nA yoge zarIra, indriya, zvAsozvAsa, bhASA, mana vigere saMsArI jovanopayogI ghaNIja sAmagrI paNa jIva ne prApta thAya che. eTale saMsArI AtmAno jIvana eTaluM badhuM ajIva ne parAdhIna banenuM che ke ajIva vastu nA vinA saMsArI AtmA saMsArI jIvana tarIke jIvI zakato paNa nathI. mATeja jJAnI bhagavaMto nuM kathana che ke saMsArI AtmAmo bhUta kAla mAM paNa ajIva nA saMbaMdha thIja jIvyA che. vartamAna kAla mAM paNa ajIva nA saMbaMdha thIja jIve che ane bhaviSya kAla mAM paNa ajIva nA saMbaMdha thIja jIvaze. eTale saMsAro AtmA no pA karmo nI sAthe bhUtakAla, vartamAna kAla ane bhaviSya kAla ema traNe kAla saMbaMdhI saMbaMdha che. mUlamSaDdravyamadhye khaludravyapaJcakaM,nirjIvamevaM samavAyapaJcakam / etairajIvairapi jIvasaGkalaM, jagatsamastaM dhriyate nirantaram / / gAthArtha:- chaH dravya mAM pAMca dravya ajIva che. pAMca samavAya paNa ajIva che. e ajIva dravyo var3e jIva yukta sarva saMsAra hamezAM dhAraNa karAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 207 ) vivecana: - jaina siddhAnta nI mAnyatA mujaba grA saMsAra mAM chaH dravyo che - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya. e chaH dravyo mAM jIvAstikAya chor3I ne pAMca dravyo jIva che. jIva ane pudgalo ne gati karavAmAM sahAyaka ne prarupI evaM dravya dharmAstikAya, jIva ne pudgalo ne sthiratA karavAmAM sahAyaka ane grarupI evaM dravyate zradharmAstikAya, badhA dravyo ne jagyA ApanAra ane grarUpI evaM dravya te AkAzAstikAya, samaya nI maryAdA batAvakAra ane arUpI evaM dravya te kAla, jIva ne pudgala dravya prasiddha che. kAla, svabhAva, bhavitavyatA, karma ane udyama e pAMca kAraNo para ajIva che. pAMca ajIva dravyo ne pAMca samavAya kAraNo ema daza prajIva dravyo tho jIva yukta sarva saMsAra satata cAle che. dharmAstikAya nI sahAya dvArA jIva grane pudgala gati karI zake che. dharmAstikAya nI sahAya dvArA jIva ne pudgala sthiratA karI zake che. prakAzAstikAya dravya zrI jIva ane pudgaloM Adi jagyA prApta karI zake che. pudgalAstikAya thI jIva grAhAra Adi kriyA kare che. karmo paNa pudgalAstikAya hovA thI temaja ajIva dravyo hovA thI jIva sukha-duHkha no anubhava kare che. kAla dravya paraNa vartamAna AyuSya Adi nuM pramANa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 208) karavAmAM upayogI bane che. kAla, svabhAva, bhavitavyatA, karma ane udyama e pAMca samavAya kAraNoja jIva ne karma grahaNa karavAmAM, karmo bhogavavAmAM ane karmoM nAza karavAmAM kAraNa bhUta bane che. e pramANe e daze ajIva dravyo jIvo ne saMsArI jIvana jIvavAmAM upayogI bane che. mATe ajIva dravyo jIva mATe upayogI che. jiivaastvimesvojitkrmpudglH,sNtshritaaduHkhsukhaashryiikRtaaH| dravyAriNaSaTyatsamavAyapaJcaka-metanmayaMhya vjgnncaa'prm|10 gAthArtha:---A jovo pote upArjana karela karmo var3e duHkhasukha ne Azrita thayelA che. chaH dravya ane pAMca samavAya maya A jagata che. bIjU kaMi paNa natho. vivecana:- jIvo poteja zubhAzubha karmo upArjana kare che ane e karmo nA udaye jIvo sukhI ane du:khI thAya che arthAt jIvo duHkha ane sukha ne AdhIna banelA che. temaja uparokta kAraNa thI pAMca dravya ane pAMca samavAya ne paNa AdhIna banelA che. eTale A jagata chaH dravya ane pAMca samavAya ne paNa AdhIna banelA che. eTale A jagata chaH dravya ane pAMca samavAya ne paNa AdhIna banelA che, eTale A jagata chaH dravya ane pAMca samavAya mayaja che, parantu chaH dravya ane pAMca samavAya sivAya jagata mAM bIjaM kaMi paNa nathI. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206 ) mUlam: tataH sacetaH praNiceta cetasA, jIvebhyaete sabalA ajIvAH / yatoyathA'jIvabalapraraNoditA, jIvAstathAsyusuH khaduHkhabhAjaH / 11 nAthArthaH-- tethI sAvadhAna thaI mana thI jANe ke jIvo / karatAM jIvo balavAna che, kAraNa ke ajIva nA bala thI preraNA pAmela jIvo je prakAre thAya te prakAre sukha-duHkha vAlA thAya che. vivecana - jIvo chaH dravya ane pAMca samavAya kAraNa ne prAdhIna banelA hovAthI ajIva dravyo jIvo karatAM balavAna che. e chaH dravyo mAM paNa karma rUpa pudgala dravya mukhya para balavAna che. karma pudgala dravyo ne bIjAM pudgalo, pAMca dravyo tathA pAMca samavAya nI sahAya thI jIvo karatAM ajIva balavAna thavAthI jIvo nirbala banelA che. e kAraNe ajIvonI jevA prakAra nI preraNA hoya tevA prakAra nA jIvo sukhI athavA duHkhI thAya che. dravya, kSetra, kAla ane bhAva nI anivArya zakti nI preraNA thI jar3a svarUpa evA karma nu pragaTa para * mUlam : :svabhAvaeSo'stiyatastujIvAH, gRhNAntikarmANi zubhAzubhAni svakAlasImAnamavApya karmANyamUni caMSAMsukhaduHkhadAni // 12 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210) gAthArtha:--jIvo zubhAzubha karmo grahaNa kare che. te karmo potAnI maryAdA pAmI ne jIvo ne sukha-duHkha denAra che. vivecana:-jIvo pAMca dravya ane pAMca samavAya nI sahAya thI zubhAzubha karmo grahaNa kare che ane karmo jyAre udaya mAM Ave che tyAre jIvo ne sukha-duHkha Ape che. eTale jIvo ne sukha-duHkha ApavAno svabhAva che. mATeM bIjA koI nI preraNA nI jarUra par3atI lathI. ceditthameveti tadAyamAtmA, gRhNAti karmANi zubhAzubhAni / prAtmA'piduHkhAninabhoktukAmaH, yadeSaduSkarmapuraskaroti / 13 // tadohakarmAriNakiyantamuccai-vilambyakAlaMnijakAramAtmakam / sukhaM tathA duHkhamimaMnayanti, kuto vinA prerakametadeSyam / 14 / gAthArtha- jo e pramANe hoya to A AtmA zubhAzubha karmo grahaNa kare che, parantu duHkha bhogavavAnI icchA na hovA chatAM duSkarmo ne Agala kare che. to vicAraNIya che ke karmoM keTaloka kAla vilaMba karI ne potAnA karttA prAtmA ne sukhaduHkha pamAr3e che to preraka vinA kema bane ? vivecana:- jo AtmA ne sukha-duHkha devAno karmo no svabhAva cha ema mAniye to jIva zubhAzubha karmoM grahaNa kare che, parantu duHkha bhogavavAnI jIva nI icchA nathI chatAM azubha Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 211 ) karmo te te pAgala kare che te zaM vicAraNIya nathI ? keTaloka kAla gayA bAda karmo potAnA kartA prAtmA ne sukhaduHkha Ape che, to koI nI paNa preraNA vinA karmoM kevI rIte jIva ne sukha-duHkha Ape che ? mUlam - satyaM tu karmANi jar3Ani santi, nAbhogakAlaMnijakaMvidanti / aatmaa'piduHkhaaninbhoktukaam-stthaapiduHkhaanyymaashryet| 1.5 drvyaadisaamgytthaa'nivaary-shktyaivkrmaarinntutaadRshaanypi| sphuTAnibhUtvAsvakakartR kaMbalA-dAtmAnamenananu duHkhayanti / 16 / gAthArtha- satya che ke karmo jar3a che. potAnA bhoga kAla ne jANatAM nathI AtmA paNa duHkha bhogavavAnI icchA vAlo nathI parantu dravyAdi sAmagrI tathA tenI anivArya zakti thIja tevA prakAra nAM karmo pragaTa thaI ne potAnA kartA AtmA ne balAtkAre duHkha pamAr3e che. vavecana-tamAro prazna barAbara cha ke karmo jar3a che ane potAnA bhogakAla ne jANatAM nathI ane jIva paNa duHkha bhogavavAnI icchA vAlo nathI to paNa jIva duHkho no Azraya le che. parantu karmo jar3a hovA chatAM paNa koI nI preraNA vagara samagra vastu nA utpatti,sthiti ane nAza nA hetu bhUta dravya, kSetra kAla ane bhAva nI sAmagrI nA samara nA lIdhe Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 212 ) tathA tevA prakAra nI rokI zakAya nahIM tevI tenI zakti nI preraNA thI karmoM pragaTa thaI potAnA kartA prAtmA ne balAtkAre duHkha pamAr3e che. mUlam - yathoSNakAlAdiRtau samete, kazciJjanaH shiitlvstusevii| mRSTAdikAmlAdikarambhabhojI,syAttasyatadyogasamutthavAtaH // 17 varSARtuprApyapuruprakupyati, prAyo vapuHsthaH sa samIra ugr| labdhvAcakAlaMzaradAsyameSa, prAyeNasaMzAmyatipittabhAvAt / 18 evaM hi dAtAdikavastunastU-tpattisthiti prAnta dazAtraye'pi / prAsmAzritasyA'syanakazcidanyaH,vinavakAlAdikamatra hetuH / 16 gAthArtha-koI manuSya UnAlAdi mAM ThaMDo vastu, mIThI vastu ane khATI vastu khAya tenA yoge utpanna thayela vAyu varSAkAla mAM prakopAyamAna thAya che, te vAyu pitta nA kAraNa thI zarada Rtu mAM zamI jAya che. evI rIte pavana nI jema AtmA ne Azrita karmo nI utpatti, sthiti ane nAza e traNa dazAmAM kAlAdi vinA koI hetu nathI. vivecana:-koI nI paNa preraNA vinA karmo kAlAdi nA yogekevI rIte sukha-duHkha Ape che-te dRSTAMta dvArA batAve che ke jema koI manuSye UnAlA mAM ThaMDA padArthoM, miThAI vigere mIThA padArthoM ane dahI vigere khATA padArthoM khAdhA hoya ane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 213 ) tenA thI zarIra mAM utpanna thayela pavana varSA kAla mAM prakopAyamAna bane che, parantu te ugra banela pitta nA kAraNa thI zamI jAya che. jema AtmA ne Azrita karmo nI utpatti, sthiti ane nAza e RNa dazA mAM kAlAdi vinA bIjo koI hetu nathI. pavana zarada Rtu mAM tevIja rIte pavana nI mUlam karmagrahaH svepsitabhuktivatsyAt, dvayostuzAntisthitikAryanehA / samastadAtmAjita karmaNAMhi, bhulizcazAntiH kilakAladravyaiH / 20 gAthArtha -- ghaTanA e pramANe che. karmagrahaNa icchita bhojana nA samAna che. karma ane pavana e be zAnti ne sthiti karanAra kAla samAna che. te kAraNa thI AtmAe upArjana karela karmo no bhoga, ane zAnti kAla svabhAvAdi thI thAya che. -- vivecanaH- have karma sAthe dRSTAMta ghaTAve che. jema mANasa iSTa bhojana kare che tema jIva karma grahaNa kare che, ane kAla nA prabhAve jema iSTa bhojana karanAra ne pavana no prakopa thAya che. tema kAla nA prabhAve karma no udaya thatAM potAnuM phala karmo batAve che. ane kAlanA prabhAve jema pavana zAnta thAya che. tema kAla nA prabhAre karmoM no upazama athavA nAza thAya che. mATe AtmAe upArjana karela karmo nI zAnti ane sthiratA mAM kAla svabhAvAdi ja hetu rUpa che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 214 ) mUlam:evaMtukAlogadito'stikarmaNo, vAtAdivastutritayasyacA'pi / paraMyadAkazcanazAnyupAyaH,ugrobhavettA piyAticAntarAt / 21 kiJcitkadAcitsvadanaMyadAtmanaH,vAtAdikRttatkSaraNato'pijAyate karmAriNakAnIha tathAtmano'syo-grAriNakSaNAttatphaladAnyanIrakam / gAthArtha:- vAtAdi traNa vastu nI jema karma no paNa kAla kahelo che. parantu jo koI zAnti no upAya ugra hoya to pahelAM paNa zAnta thAya che. kvacit pote karela bhojana tatkAla pavanAdi ne utpanna kare che tema keTalAMka kamoM jova ne jaldI phala denAra bane che. vivecanaH-vAta, pitta ane kapha nI utpatti, sthiti ane zAnti mATe kAlAdi ja kAraNa bhUta che. koI vakhata vAyu, pitta ane kapha no ugra upAya karavAthI tarataja vAyu Adi zAnta thaI jAya che. tema koI vakhata karmoM paNa tevA prakAra nA adhyavasAya nA yoge udIraNA Adi dvArA karma nA udayakAla pahelAM paNa zAnta thaI jAya che, athavA nAza paNa pAmI jAya che. koI vakhata bhojana karanArane vAyu Adi no tatkAla prakopa thaI jAya che tema ugra karmo jIva ne tatkAla phala dAtA paNa bane che. yadA punaH strI puruSaM bhajantI, yadRcchayA svArthaparA vinerakam / vipAkakAleparipUrNatAMgate,prasUyamAnAsukhitAthaduHkhitA // 23 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 215 ) evaM tu karmANyapi duSTaziSTA-nyanIrakANyeva nijAtmagAni / svakAlamApyaprakaTIbhavantiyad,duHkhaMsukhaMvA'bhinayantidehinam / gAthArthaH-valI jema svArtha mAM tatpara evI strI potAnI icchA mujaba koI nI preraNA vinA puruSa ne bhajatI chatI, vipAka kAla pUrNa thaye chate, prasUti karatI chatI sukhI ane duHkhI thAya che. koI nI paNa preraNA vinA AtmA mAM rahela azubha ane zubha karmo potAnA kAla ne pAmI ne jIva ne duHkha ane sukha pamAr3e che. vivecana :-have bIjA dRSTAMta dvArA teja vastu ne puSTa kare che ke karmo koI nI paNa preraNA vinA vipAka kAle avazya potA nuM phala pamAr3e che. jema ke koI strI potAnA svArtha mAM tatpara evo koI no paNa preraNA vinA puruSa nuM sevana kare che ane jyAre garma kAla pUNa thaye chate putrAdi ne janma Ape che, te samaye sukhI ane duHkhI thAya che. tema jIva nI sAthe rahelAM zubhAzubha karmo paNa koI nI preraNA vinA jyAre te karmoM no udayakAla Ave che tyAre jIva ne sukha ane duHkha ApanArAM thAya che. mUlam:yadvAturaHko'pyagadAna kilAharana,jAnAtinAsAvahitAna hitAnatha tadIya pAkasya gate tu kAle,sukhaM tathA duHkhamayaM labheta // 25 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 216 ) karmANyapItthaM punareSa prAtmA,gRhNan na jAnAti zubhAzubhAni / yadAtuteSAMparipAkakAla-stadAsukhoduHkhayuto'thavAsvayam // 26 gAthArtha :-athavA koI rogI auSadha khAto chato zrA hitakArI ane A ahitakArI che, ema jANato nathI. chatAM tenA vipAka samaye sukha ane duHkha ne melave che-tevIja kamoM ne grahaNa karato chato zubhAzubha ne jANato natho, chatAM vipAka samaye sukhI tathA duHkhI thAya che. vivecana:-kamoM nuM phala sAru malaze ke kharAba, te A jIva jANato na hovA chatAM paNa kamauM potAnuM phala prApyA vagara rahetA nathI. te mATe dRSTAMta dvArA batAvAya che. jema ke koI rogI auSadha khAto chato te hitakArI che ke ahitakArI che, ema jANato na hovA chatAM paNa tenA phalanA avasare te sukha ane duHkha ne prAnta kare che. tema A jIva kamauM ne grahaNa karavAnA samaye kamauMnA zubha ane pazubha phala ne jANato nathI. to paNa koI no preraNA vinA kamauM tenA vipAka samaye jIva ne sukhI ane duHkhI banAvyA vagara rahetAM nathI. mUlam:viSaM tathA kRtrimamIdRzaMsyA-ttatkAlanAzAya tathakamAsAt / dvimAsaSaNmAsakavarSakAla-dvivarSavarSayato'pinAzakRt // 27 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 217 ) itthaM ca karmANyapi bhUribheda-bhinnasthitInIha bhavanti krtuH| nijenije kAlaupAgatetu,tAdRkphalaMtAnivitanvatesvataH // 28 // gAthArthaH- saMskAra pAmelaM jhera evA prakAra - thAya che ke je jhera tatkAla, eka mahinA mAM, be mahinA mAM, chaH mahinA mAM, varSa mAM, be varSa mAM athavA traNa varSe nAza karanAra thAya che. tema kartA nAM ghaNA bheda ane alaga sthiti vAlAM karmo pota potAnA udaya kAle potAnI mele tevA prakAra - phala vistAre che.. vivecana:-karmo no udaya kAla Avye keTalA-keTalA kAle jIva ne karmo phala prApe che, te mATe viSa nuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. jema ke jhera ajIva hovA chatAM paNa saMskAra pAmeluM jhera koI nI paNa preraNA vinA koI tatkAla, koI eka mAsa mAM, koI be mAsa mAM, koI chaH mAsa mAM, koI : eka varSa mAM, koI be varSa mAM ane koI traNa varSa mAM jIva ne mAranAra bane che tema jJAnA varaNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya e ATheya / karmo nI eka sau vIsa prakRti baMdha mAM ane eka sau bAvIsa prakRti udaya mAM Ave che, ane eka sau sur3atAlIsa prakRti sattA mAM hoya che. e karmo no jaghanya baMdha aMta muhUrta ane utkRSTa 70 kor3Akor3I sAgaropama pramANa hoya che. ema Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 218 ) aneka prakAra nA bheda vAlAM ne aneka prakAra nI sthiti vAlAM karmoM koI nI paNa preraNA vinA pota potAnA udaya kAle jIva ne potAnI mele tevA prakAra nuM zubhAzubha phala prApe che. mUlam - siddhorasovaMSabhavedasiddhaH, sarvogRhIto'bhyamitenakenacit / samAgatetatpariNAma kAle, duHkhaM sukhaMvA bhajatetadAzakaH // 26 // tathAtmagAduH piTikAcavAlako, durvAtazItAGgakasannipAtAH / svayaM tvamI kAla balaM sametya, tavantamAtmAnamativyathante |30| mI tathaite Rtavo'pi sarve, svaM svaM ca kAlaM samavApya sadyaH / manuSyalokAGgabhRtonayanti, sukhaMtathAduHkhamimAnsvabhAvataH | 31 evaM hi karmANinijAtmagAni, svakaM svakaMkAlamavApyasatvaram / vinAparapreraraNametamAtmakaM, nayantiduHkhaM sukhamapyathosvayam / 32 gAthArtha- koI rogIe siddha ke prasiddha evo sarva prakAra no grahaNa karela pAro pariNAma nA kAle tenA bhakSaka ne duHkha athavA sukha ApanAra thAya che. zarIra mAM rahela kharAba phor3A, vAlA nAmano roga, duSTavAta, zitAGgaka, sanni pAta vigere A rogoM potAnI mele kAla bala ne pAmIne te roga vAlA ne pIr3A Ape che tathA prA sarve Rtu paNa pota potAnA kAle svabhAva thI manuSya loka mAM manuSyoM ne sukha-dukha Ape che tema potAnA AtmA mAM rahelAM rahela A Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 216) karmoM paNa koI nI preraNA vagara potAnI mele pota potAnA kAla ne pAmIne aa jIva ne sukha-duHkha paNa pamAr3e che, vivecana:-sugama che. mUlam:tathApunaHzItalikAdivAlA-mayodbhavAtaptiradhizrayettanum / SaNmAsamAtmAnamimaMtathaiva,zrayantikarmANisametyayatsvayam // 33 gAthArtha:-valI tevIja rIte zItalAdi bAla rogo thI thayela garamI zarIra no chaH mAsa sudhI Azraya le che. tema karmo koI nI paNa preraNA vinA potAnI mele aa jIva no Azraya le che. vivecanaH-have ko koI nI paNa preraNA vinA kevI rIte jIva no Azraya le che te batAve che ke jema zItalA, prorI, achabar3A vigere bAla rogo thI utpanna thayela garamI chaH mAsa sudhI zarIra no Azraya le che, tema koI nI paNa preraNA vinA karmo potAno mele AjIva no Azraya le che. yakSmAkSibindUddhatapakSaghAtA, ardhAGgazItAGgamukhAmayA ye / sahastraghastra:paripAkameSAM vadantivedyAviditAgamAvidA / 34 itthaMhikeSAmihakarmaNAMparI-pAkasvakAlaMsamavApyayatsvayam / vinAparapreraNamatrapaNDitAH,paThantisaiddhAntikasindhurAye / 35 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220 ) gAzArtha : kSaya roga, aAMkha no roga, ugra pakSAghAta, addhAMga vAyu, zItAGga roga vigere rogo vaidyaka zAstra * nA jANa-- kAra vaidyo potAnA jJAna thI te yo no paripAka hajAra divasa no gaNAya che. te prakAre ahiyAM koI nI preraNA vinA, potAnA mele kAla ne pAmIne kamoM no paripAka paNa siddhAnta nA jAraNakAra paMDitoe kahela che. vivecana:--dareka vastu no paripAka kAleja thAya che, eTale phala Ape che. te batAvatAM jaNAve che ke jema kSaya roga, AMkha no motiyo, ugra evo pakSAghAta, ardhAMga vAyu, aMga ThaMDu thaI jAya tevo roga vigere rogono kAla vaidyaka zAstra nA jANakAra evA vaidyoe potAnA jJAna thI hajAra divasa no batAvyo che. tema koI nI paNa preraNA vinA potAnI mele karmoM no paripAka paNa thAya che, eTale karmo phala Ape che, ema jaina siddhAnta nA jANakAra paMDito kahe che. tApoyathApittabhavodazAha, sazleSmikodvAdazarAtramAtram / savAtikastiSThatisaptarAnaM,audoSikaHpaJcadazAhamAnam / 36 evaM jvarANAM paripAkakAlaH, svakaHsvako'yaMpRthageSa upataH / yathAtathaiSAMkRtakarmaNAmapi,pRthaksvakIyaHsthitikAlaeSyaH / 37 gAthArza:-jema pitta no tAva daza divasa no, zleSma no tAva bAra divasa no, vAyu sahita tAva sAta divasa no ane Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 221 ) traNa doSa no tAva paMdara divasa no hoya che. e pramANe tAva no paripAka kAla pota potAno alaga-alaga kahelo che. tema pA karela karmo no kAla paNa alaga-alaga kahyo che. vivecana-jema ekaja tAva alaga-alaga prakAra no hoya che tethI teno kAla paNa alaga-alaga prakAra nAM hoya che. tema karmo no kAla paNa alaga-alaga batAvyo che. jemake pitta nA kAraNe Avela tAva daza divasa, zleSma no tAva bAra divasa, vAyu thI utpanna thayela tAva sAta divasa sudhI rahe che ane vAta, pitta, kapha thI utpanna thayela tAva paMdara divasa sudhI rahe che. ema tAva no paripAka kAla alaga-alaga hoya che. tema jJAnAvaraNIya prAdi kamoM no sthiti kAla paNa dareka no alaga-alaga hoya che. malam :yathAyathAvAcaritaMpurAtmanA, phalaMgrahANAmihabhujyatetathA / yAvatsvasImAMsahajAdRzAnta-darzAdiyuktaMpariNodakavinA / 38 karmANi karmAntaritAni caivaM, yathAtmanAnena nanu kriyante / svakAlameSAMparipAkayuktaM,bhuGa ktetathAtmAphalamIrakaMvinA / 36 gAthArthaH -jIvoe je pramANe pUrve zubhAzubha karelaM hoya teM pramANe sUryAdi graho na phala koI nI paNa preraNA vinA svAbhAvika potAnI maryAdA mujaba dazA ane aMtardazA mAM bhogavAya che. tema jIva thI je pramANe karmo ane aMtakarmo karAyela hoya te mujaba koI nI preraNA vinA tenuM phala jIva paripAka kAle bhogave che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 222 ) vivecana:-graho kevI rIte phala prApe che te batAvatAM kahe che ke sUrya, caMdra, maMgala, budha, guru, zukra, zanI, rAhu, ketu, nepa cuna, harSala ane pluTo vigere graho te vyakti nI janma kuMDalI mAM paNa teja pramANe Ave che ke te jIve pUrva janma mAM jevA prakAra nAM karmo karelAM hoya che, ane sUryAdi nI dazA ane antardazA mAM tenuM phala bhogave che, tema ko ane antakarmo paNa koI nI preraNA vinA paNa tenuM phala jIva paripAka kAle bhogave che. karmedamAhuHkatidhAbudhAHsudhA-kirAgirAtvaMzRNudakSiNa! kSaraNam bhaGgIcatuSkenacatuvidhaM t-ttraa''dymtraa''critNtvihodyet|40 kama nA udaye kama AvavAnA prakAro:zastaMtathA'zastamahoyathAbhuvi, siddhAyavAsAdhujanAyabhUbhRte / zriyAihasvalpamapipradattaM,cauryAcazastaMpunaratranAzakRt / / 1 / gAthArtha :-vidvAno amRta jharatI vANI var3e 'pA karma keTalA prakAra nuM che' te kahe che ke he catura puruSa ! tU eka kSaNa sAMbhala. catubhaMgI var3e cAra prakAra nuM che. temAM prathama A bhave Acarela A bhava mAM udaya mAM Ave che. te paNa be prakAra nuM che-zubha ane azubha. jema saMsAra mAM siddha puruSa athavA sAdhu puruSa athavA rAjA ne Apela lakSmI mATe thAya che te zubha ane corI karavAthI Avela te nAza mATe. thAya che te azubha. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223 ) vivecanA-karmo keTalA prakAra nA che ema jijJAsA thavA thI pUche che ke vidvAno e keTalA prakAra nuM kA che ? teno pratyuttara prApatAM jaNAve che ke he catura puruSa ! tuM kSaNa mAtra saMbhala; te karma caturbhaMgI var3e cAra prakAra nuM batAvyu che (?) A bhava mAM karela karma nuM phala A bhava mAMja male che, jema ke koI siddha puruSa ne dAna prApavAthI pA loka mAM lakSmI Adi male che athavA koI sAdhu puruSa ne dAna ApavAthI mUladeva nI jema pAbhava mAM paNa rAjya Adi male cha, athavA koI rAjA ne bheTaNuM vigere pApavAthI rAjA nI prasannatA prApta thatAM yA bhava mAM paNa aneka prakAra nA lAbho male che, te A loka mAM zubha Acarela tenuM prAbhava mAMja zubha phala male che. ane yA bhava mAM azubha Acarela te A bhava mAM azubha Acarela te yA bhava mAM azubha phala male che. jema ke A bhava mAM corI, jArI vigere karavAthI rAjA tarapha thI tene phAMsI Adi thAya che. mATe yA bhava mAM azubha Acarela tenuM A bhava mAM azubha phala male che. yA prathama bhaMga zubhAzubha no jANavo. mUlama:bhedo dvitIyo'trakRtaM paratra, karmodayetra yathA prazasyam / tapovratAdyAcaritaM suratvA--viraM tadanyannarakAdidAyi / 42 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 224 ) gAthArtha :-ahiyAM kareluM paraloka mAM karma nA udaye phala male che te bIjo bheda jANavo. tapavratAdi yA bhava mAM karela tenaM phala deva lokAdi e zabha karma naM phala jANavaM, ane azubha karela tenuM narakAdi azubha phala jANavaM.. vivecana:-have bIjo bheda jaNAve che te yA pramANe prA loka mAM Acarela hoya ane tenuM phala paraloka mAM tenA karma nA udaye male che. tenA paNa zubha ane azubha ema be prakAra jANavA. jema ke mahAvIra paramAtmA nA jIve 25 mA bhava mAM naMdana RSie saMyama ane mAsakSamavAdi ugra tapazcaryA karI tenuM phala 26 mA bhava mAM dazamA prANata nAmanA devaloka mAM svarga mAM deva Rddhi pAmyA. te zubha saMbaMdhI bIjo bheda jANavo. ane zreNika mahArAjA nA jIve hariNI no zikAra karavA dvArA hiMsAdi karI tethI pahelI naraka mAM gayA. te azubha saMbaMdhI bIjo bheda jANavo... mUlam - satyAyathAsattvamihAzritaMpunaH, zUreNazauryaparajanmabhogadam / tRtIya bhedastu paratra karma,nirmAtamagAsukhasaukhyadAyi / 43 / gAthArtha-jema ahiyAM satI ratrIe pativratApaNuM Acarela tathA zUravore batAvela zaurya paraloka mAM bhoga denAra thAya che. paraloka mAM Acarela A bhava mAM duHkha ane sukha thAya che te trIjo bheda jANavoM. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 225 ) vivecana:-valI bIjo bheda bIjAM dRSTAMto dvArA vadhAre puSTa karatAM jaNAve che ke jema koI satI strI sItA nI jema pativratA dharma nuM pAlana kare che ane paraloka mAM devaloke jAya che athavA koI zUravIra rAjA prajA nA hita mATe zUravIratA batAve ane paraloka mAM aneka prakAra nA bhogo prApta kare che te A loka mAM kareluM ane paraloka mAM phala male che te bIjo bheda jANavo-have trIjo bheda A pramANe paraloka mAM Acarela hoya tene A bhava mAM phala male che. te trIjo bheda jANavo. .. . mUlam - ekatra putra tu tathA prasUte, dAridrayamAtrAdiviyogayogaH / asyagrahAprapyathajanmakuNDalI-madhyenazastAHkRtakarmayogAt / 44 anyatra puge tu tathA prajAte, sampattimAtAdisukhaM prabhutvam / apigrahAlasyatujanmapatrikA-madhyeviziSTA:patitAHsukarmataH / gAthArthaH- eka putra janme chate tene dAridraya ane mAtAdi no viyoga thAya che, ane tenI janma kuMDalI mAM pUrve karela karmonA yoge tenA graho paNa sArA hotA nathI. ane bIjo putra janme chate tene saMpatti ane mAtAdi nuM sukha ane prabhutva vigere tene male che-tenI janma patrikA mAM pUrva nA zubha karma kA yoge graho paNa sArA par3elA hoya che.. .. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 226 ) vivecana:- have paraloka mAM Acarela zubhAzubha karmo na phala A bhava mAM male che. te nAma no trIjo bheda batAve che. jemake koika jIve pUrva janma mAM koI ne khAvA-pIvA no antarAya karyoM hoya athavA nAnAM baccoM ne dUdha no antarAya ko hoya athavA mAtA dino viyoga karAvyo hoya. evA prakAra nA azubha karmo no baMdha karavA thI te AtmA A bhave putra rUpe janmate chate teja samaye dAridraya ane mAtA dino viyoga vigere azubha phala male che ane tenI janma patrikA mAM sUryAdi graho paNa azubha karmo nA yoge bIca sthAna mAM par3elA hoya che. ane koika jIve pUrva janma mAM koI ne dAna vigere prApyu hoya athavA bIjaM kaMi paNa zubha kArya kayu hoya te jIva A bhava mAM putra rUpe janmate chate saMpatti, mAtAdi no yoga, zeThAI, sattAdi male che. ane tenI janma patrikA mAM sUryAdi graho paNa ucca sthAna mAM par3elA hoya che. ema azubha ane zubha rUpa aa trIjo bheda jANavo. mUlam:-- caturthabhedastu paratra karma, kRtaM paratraM va phalapradaM bhavet / yadatra janme vihitaMtRtIya, bhavevidhattephalamAtmagAmukam / 46 / gAthArtha:--paraloka mAM karAyela tenuM phala paraloka mAM male te nAma no cautho bheda jANaatha va vo je bhava mAM karAyela hoya tenA vIjA bhave prAtpA ne phala denAra thAya che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 227 ). vivecana:-have paraloka mAM kareluM ane trIjA bhava mAM tenuM phala male che te saMbaMdhI cautho bheda batAvAya che. jemake koI AtmAe pUrva janma mAM zubha athavA azubha karma karela hoya parantu tenuM phala tene A bhava mAM na malatAM AvatA bhava mAM paraloka mAM AtmA ne phala male che te A cautho bheda jANavo. mUlam - yenA'tra janme vratamugramAzritaM, prAgeva tasmAtpratibaddhamAyuH / nRdevapazvAdibhavotthamalpaM,tadAtato'nyatrabhavedbhave'syatat / 47 dIrghAyuSAbhojyamahomahatphalaM, dravyAdisAmagrayatathodayAcca / yathA'trakenA'picavastukiJcitvAtaMpragemebhavitetyavetya / 48 dravyAdikAlAditathAvidhaujasA-tyarthatatadvastu na tena tatra / dineprabhuktaMhitato'nyadAta-bhoktavyametAhagidaMtukarma 146 gAthArthaH --jeNe A janma ne Azrita ugra vrata karela hoya te pahelA manuSya, deva athavA pazu Adi nuM alpa AyuSya bAMdhyaM hoya tene dravyAdi sAmagrI nA tathA prakAra nA udaya thI lAMbA AyuSya dvArA bhogavI zakAya evaM moTuM phala tyAra pachI nA para bhava mAM male che. jema saMsAra mAM koie prAtaH kAle mAre kAma prAvaze ema dhArI dravyAdi nA tevA prakAra nA aujasa thI teNe vastu rAkhI lIdhI hoya ane na khAdhI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 228 ) tyAra bAda bIje divase khAvA yogya thaze, tema tevA prakAra nuM jANavuM. paNa vivecanaH -- pUrva janma mAM karela zubhAzubha karma nuM phala tene prA bhava mAM na malatAM tenA pachI nA janma mAM phala male che. te cautho bheda viziSTa spaSTatA karatAM jaragAve che ke koI manuSye pUrva janma mAM koI evA prakAra nuM ugra vrata, tapa Adi ka ho parantu te pahelAM manuSya bhavanuM, deva bhava nuM ke pazu nuM alpa AyuSya bAMdhyuM hovAthI dravya, kSetra, kAla ane bhAva Adi nI sAmagrI nA tevA prakAra nA udaya thI lAMbA AyuSya dvArA bhogavI zakAya tevuM ugravrata ane tapAdi nuM phala yA bhava mAM na bhogavI zakAya eTale te pachInA janma mAM tenuM phala bhogave che. e cautho bheda jANavo. phala jema ke saMsAra mAM koI manuSye pahelAM koI vastu prApta karI lIdhI ane te vastu AvatI kAle prAtaH kAla mAM kAma lAgaze ema dhArI tevA prakAra nI dravyAdi sAmagrI nA praujasa thI te vastu saMgharI rAkhI te vastu bIje vvise khAvA yogya thaze tema pUrva janma mAM karela zubhAzubha karma nuM phala prA bhava mAM na bhogavatAM prAvatA janma mAM tenuM phala bhogavavA yogya thaze ema jANavaM. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 226 ) evaM caturbhaGgikayA svakarma, bhogyaM bhavedAptavacaH pramAraNAt / / karmasvarUpaMprativedituno, kSamavinAkevalinoyathArtham / 50 gAthArtha:-e rItie prApta paruSa nA vacana nA pramANa thI cAra prakAra nA bheda bar3e potAnuM karma bhogavavA yogya thAya che. kevalI bhagavaMta vinA yathArtha rIte karma na svarUpa jaNAvavAne koI bIjo samartha nathI. vivecana:- koI paNa prakAra haiM zubhAzubha karma Upara batAvela cAra prakAra nA bheda thI bhogavavA yogya thAya che, arthAt bhogavAya che. hamezAM prApta puruSo nA vacana thoja te vastu pramANa bhUta thAya che. prApta puruSo tarIke kevalI jJAnI bhagavaMtoja jaina zAsana mAM gaNela che. te kevalI bhagavaMto nuM vacana eTalA mATe ja pramANa gaNAya che ke tezro vItarAga hovA thI asatya bolavAna temane koija kAraNa nathI, valI tezro sarvajJa hovAthI vastu svarUpa ne yathArtha rIte jANI zake che mATeja kA che ke karma nA vAstavika svarUpa ne yathArtha rIte kevalI bhagavaMto sivAya jaraNAvavA ne koI samartha nathI. IdRgvidhaMkarmakiyadvidhaMsyA---ritradhetitatkiMzaNubhaNyamAnam / bhuktaMcabhogyaparibhujyamAnaM, zubhAzubhaMsarvamidaMsahanam // 51 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 230 ) AvA prakAra nuM karma keTalA prakAra nuM thAya ? 1 te traNa prakAra nuM cheH-bhogaveluM bhogavavA yogya ane bhogavAsuM - sarva zubhAzubha karma saMbaMdhI jANavu. gAthArtha. - vivecana: -- zubhAzubha karma cAra bhAMgAvAluM hoya che te jaNAvyA bAda have prazna karavA mAM Ave che ke te cAra bhAMgAvAluM zubhAzubha karma keTalA prakAra nuM hoya che ? teno pratyuttara ApatAM jaNAve che ke te karma traraNa prakAra nuM che. te traNa prakAra kayA che ? to jaNAvavAnuM ke bhukta bhogya bhojyamAna. eTale je karma baMdhAyA bAda udaya mAM prAvI ne bhogavAI gayeluM hoya te bhukta karma kahevAya che. je karma baMdhaTyaT bAda bhaviSya mAM udaya mAM AvI bhogavAze te bhogya karma. ane je karma baMdhAyA pachI vartamAna kAla mAM udaya mAM AvI bhogavAya che te bhojya mAna karma kahevAya che. karmano bhukta, bhokSyamANa ane bhujyamAna avasthA mUlam vidyathA vAridabindu vRndaM vasundharAyAM patitaM prazuSkam / tadadbhuktavattatracabhogyavatki, yAvatpatiSyatparizoSyamasti / 52 nipatyamAnaM parizuSyamANaM yAvadyadetatparibhujyamAnayat / grAhyogRhItaH parigRhyamANo, yathAguGovAkilakarmatadvat // 53 gAthArtha-jema pRthvI Upara par3elA varasAda nA bindu nA samUha nI jema bhogaveluM karma hoya che, par3avA yogya bhogya karma Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 231 ) hoya che, par3atuM bhogavavAnuM karma hoya che athavA gola nuM dRSTAMta paNa jANavaM. vivecana:-jema varasAda nA pANI nA TIpAM no samUha pRthvI Upara par3avAthI sUkAI gayelAM hoya che, tema je karma udaya mAM pAvyA bAda bhogavAI gayelaM hoya che te mukta karma jANavaM. je varasAda nA pANI nAM TIpAM no samUha pRthvI UparaM par3Ine bhaviSya mAM sUkAze eTale sUkAvA yogya pANI nA TIpAM nA samUha nI jema je karma bhaviSya mAM udaya mAM Avaze tyAre bhogavAze te bhogya karma-valI je varasAda nA pANI nAM TIpAM no samUha pRthvI Upara par3e che ane sUkAya che, tema je karma vartamAna kAla mAM udaya mAM Ave che te bhogavAya che te bhojyamAna karma eTale bhAMgavAyU~ karma jANavU athavA bIjeM gola nuM dRSTAMta jANavaM. cavAelA gola nI jema bhukta karma, cavAvA yogya gola nI jema bhogya karma ane cavAtA eva golanI jema bhojya karma jANavaM. mUlam - saMsArijovA vatino'vratA vA, teSAM tu karmatrayametadasti / vasundharAyAdhana binduvRndvt,bhuktNcbhogypribhujymaankm|54 kaivalyabhAjastuyakemahAnta-steSAMtukarmANizilAgravRSTivat / alpasthitInyevatathApitadRzA-trayaMtutatrApigaveSaraNIyam // 55 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 232 ) gAthArthaH-vratadhArI athavA avato evA saMsArI jIvo ne pRthvI Upara par3elA varasAda nA bindupro nA samUha nI jema bhukta, bhogya ane paribhujyamAna ema traNe prakAra nuM karma cirasthAyI hoya che, parantu kevalI bhagavaMto ne zilA Upara par3ela vRSTi nI jema alpa sthiti vAluM hoya che, to paNa kevalI saMbaMdhI kama sattA mAMtraNa dazA vicAravA. vivecana:-saMyamI ane asaMyamI evA sarva saMsArI jIvo ne pRthvI Upara par3elA, par3aze ane par3atA evA varasAda nA binduo nA samUha nI jema bhukta, bhogya ane paribhujyamAna ema traNa prakAra - karma che. parantu te lAMbA kAla thI sthira rahe evaM hoya che, valI kevalI bhagavaMto ne zilA Upara par3ela vRSTi nI jema alpa kAla vAluM bhukta, bhogya ane paribhujya mAna karma hoya che. kevalI bhagavaMto ne kevala jJAna pAmyA pachI potAnA AyuSya nA chellA be samaya sudhI prati samaya bhukta, bhogya ane bhujyamAna ema traNe prakAra neM karma hoya che. AyuSya nA aMta samaya nA pahelA samaye bhukta ane bhujyamAna ema be prakAra - karma hoya che ane AyuSya nA aMta samaye bhukta phakata ekaja prakAra nuM karma hoya che, kAraNa ke sarva karma no aMta samaye kSaya thAya che.... .... Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 233 ) mUlam sarvatra kartrAdiparapraraNodanAM vinaiva dravyAdicatuSTayasya / tAdRksvabhAvAdihakarmaraNAMtrayI, bhuktAdikA'saubhaSimuktajIvaga / gAthArthaH sarvatra karttA nI para preraNA vinA dravyAdi catuSTa nA tevA prakAra nA svabhAva thI bhavi ne kevalI jIvo ne bhuktAdi traNa prakAra nuM karma hoya che. vivecana - bhavya ne kevalI bhagavaMto ne Upara batAvela mujaba sarva ThekANe karttA vigere bIjA nI preraNA vinA dravya, kSetra, kAla ane bhAva e cAra nA tevA prakAra nA svabhAva thI bhukta karma, bhogya karma ane bhujyamAna karma ema ra prakAra nuM karma hoya che. mUlam - siddhAtmanAM siddhatayA dazAtrayI, na karmaraNAM tatkRtapUrvanAzataH / bhuktA'pyavasthA bhavadeSukevali bhavAvasAnaMnatadatrakA'pisA // 57 gAthArtha :- siddha thayela evA siddha bhagavaMto ne pUrva karmo no nAza thayela hovAthI e dazAtrayI hotI nathI. bhuktAvasthA paNa kevalI bhagavaMta nA AyuSya nA aMta sudhI hovA thI te paNa siddho ne hotI nathI. vivecana: -- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane antarAya ema ATha karmo no Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 234 ) nAza thavAthIja siddha paNuM prApta thAya che eTale karmoM no nAza thayela hovAthI siddha bhagavaMto ne bhuktAvasthA, bhogyAvasthA ane bhujya mAnAvasthA ema traNe prakAra nI dazA hotI nathI. siddho ne bhuktAvasthA to hovI joiye na ? evA prakAra no prazna thAya te svAbhAvika che, kAraNa ke bhuktAvasthA eTale bhogavAI gayelAM karmoM evI avasthA ane siddho ne paNa karmo to bhogavAI gayelAM cheja, to siddhone bhuktAvasthA kema na hoya ? tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnuM ke bhuktAvasthA kevalI bhagavaMto nA AyuSya nA aMta samaya sudhI hoya che. tethI siddha bhagavaMto ne bhuktAvasthA hotI nathI. mUlam - mayAvicAro'yamavAcikarmaragA-majAnatA lokagataMnidarzanaiH / sAmAnyalokapratibodhanAya, jJeyaH pravINaistupurANayuktibhiH / 58 gAthArtha jJAna rahita evA meM sAdhAraNa loko nA jJAna mATe lokaprasiddha dRSTAMto bar3e A karma no vicAra kahyo. vidvAna puruSoe prAcIna yuktizro var3e jANavo. vivecanaH - grahiyAM graMthakAra zrI potAnI laghutA batAvatAM kahe che ke mArA mAM tevA prakAra nuM viziSTa jJAna nathI tethI sAmAnya loka nA pratibodha mATe loka- prasiddha dRSTAMto vaDe kamoM no vicAra kahyo che. parantu vidvAna puruSo to yuktizro var3eja karma no vicAra samabhI zakatA hovAthI Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 235 ) tesroe to prAcIna yuktimo var3eja A karma no vicAra jANavo joiye. mUlam:itthaM vinA prerakamatra karmaNAM, bhuktaavihodaahrnnaanynekshH| vicaaritaanyevvicaarcnycurai-stdvaakprmaarnnNkilpaarmeshvrii| gAzArtha : e pramANe koI nI paNa preraNA vinA karmo nA bhoga mAM vidvAno e aneka dRSTAMto vicArelAM che. tethI paramezvara sambandhI vANI pramANa bhUta che. vivecana:-karmo jar3a ane ajIva hovA chatAM koI nI paNa preraNA vinA karmo nA bhoga saMbaMdhI vidvAn puruSoe aneka dRSTAMto dvArA spaSTatA karI che, eTale rAga-dveSa rahita evA vItarAga bhagavaMto nI vAraNI pramANa bhUta manAya che. // atha trayodazodhikAraH / / indriya mAtra nI pratyakSatA svIkAra vAmAM doSaHmUlam:munIza! kecid bhuvinAstikA ye, na puNyapApe narakaM na mokSam / svarganacapretyabhavaM vadanti,ko nAmatarkaHkhalutaHzrito'sti? // 1 // gAthArtha:- he manirAja ! keTalAka je nAstiko le tesro puNya, pApa, naraka, mokSa, svarga ane paraloka mAnatA nathI, to teprono zuM mata cha ? Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 236 ) vivecanaH-yA jagata mAM jaina, vedAMtika, pUrva mImAMsA, uttara mImAMsA, bauddha ane jaiminI vigere chaH darzano prasiddha che. yA badhA darzano, puNya, pApa, naraka, svarga, punarjanma ane mokSa vigere mAne che. phakta cArvAka nAmano nAstika vAdI AtmA puNya, pApa vigere ne nathI mAnato. to tezrono zaM mata che ? te jaNAvo. mUlama:te nAstikA dRzyapadArthasaktA, noindriyAdeyavicAramuktAH / pratyakSamekaM vRNute pramAraNaM, paJcendriyANAMviSayo'sti yatra / 2 gAthArtha-te nAstiko dekhAtA padArtha ne mAnanAra ane mana thI jANI zakAya evA vicAra thI rahita che. jemAM pAMce indriyo viSaya che evA eka pratyakSa ne pramANa bhUta mAne che. vivecana:-sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zrotrendriya e pAMce indriyo nA ATha prakAra nA sparza, pAMca prakAra nA rasa, be prakAra nA gaMdha, pAMca prakAra nA varNa ane traNa prakAra nA zabda ema pAMce indriyo nA trevIza viSayo ke je pratyakSa tho dekho zakAya ane jAraNI zakAya teja vastu ne mAnanArA che ane manathI je padArtho vicArI zakAya evA ane bIjA je avadhi jJAna, manaparyavajJAna ane kevala jJAna thI jANI zakAya ke dekhI zakAya tene nAstiko mAnatA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 237 ) nathI eTaleja tezro puNya, pApa, naraka, svarga, mokSa ane AtmAdi mAnatA nathI. mUlam - pRcchaa'stitHsaardhmsaumuninaaN,cennaastikrindriygocrHshritH| sadvastudRzyaMyadihivastukiM,yannendriyAraNAMviSayaHsameSAm / 3 gAthArtha:-muniyo nAstiko ne pUche che ke jo indriyo ne pratyakSa evo tamAro mata hoya to je dekhAya che teja sadvastu che. te zuM evI vastu ke ke je badhI indriyo ne gocara.nathI? vivecana-nAstiko puNya, pApa Adi mAnatA nathI eTale Astiko nAstiko ne yA prazna pUche ke indriyo ne pratyakSa evo tamAro mata hoya to teno artha eja thayo ke je pratyakSa dekhAya che teja vastu vidyamAna che to evI kaI vastu che ke je badhI indriyo ne viSaya bhUta nathI ?. ... mUlamHrAmAdikevastunisarvazrotasAM,kiMgocaronetiyadAhanAstikaH / rAtrAvatadvastunizabdarUpa-same'pitadvastubhramo nkisyaat|4 gAthArtha- rAmAdi vastupro sarva indriyo ne gocara nathI ? ema nAstiko kahe che. to te vicAraNIya che. je rAtre rAmAdi thI bhinna padArthoM ke je zabda ane rUpa mAM sarIkhA hoya che temA bhrama nathI thatAM ? arthAt thAya che.. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 238 ) vivecana :- evI kaI vastuno badhI indriyo nA viSaya bhUta nathI thatI ? tenA pratyuttara mAM nAstiko prazna kare che ke zuM rAmA Adi vastu badhI indriyo ne viSaya bhUta nathI thatI ? arthAt thAya che. tyAre Astiko ema kahe che ke A bAbata jarUra vicAraNIya che kAraNa ke rAmAdi thI bhinna padArthoM ke zabda ane rUpa mAM sarIkhA hoya che temAM rAmAdi no bhrama nathI thato ? arthAt temAM jarUra bhrama thAya che. jemake rAtre koI puruSa strI no veSa dhAraNa karyo hoya te puruSa ne viSe nAstiko ne paNa strI nI bhrAnti thAyaja che. eTale indriyo ne gocara eja satya vastu che ema barAbara nathI. mUlam - satyaMhirAtro sakalendriyAriNa, prAyeNa muhyantyavabodhahAnyAH / tasmAdatadvastunitagrahaHsyAt, tacchrotasAMcinnasacaiva satyA 15 gAthArthaH - satya che, jJAna thI hAni thI rAtre badhI vastugro prAyaH muMjhAya che tethI rAmAdi thI bhinna padArtho mAM rAmAdi nI bhrAnti thAya che ema nAstiko kahe che. to te vastu thI nakkI thAya che ke indriyo nuM jJAna satya nathI. vivecana :- nAstiko kahe che ke tamArI vAta satya che ke rAmAdi thI bhinna padArtho mAM paNa rAmAdi no bhrama thAya che. parantu temAM jJAna nI hAni kAraNa bhUta che, eTale jJAna nI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236 ) hAni thI rAtre badhI indriyo muMjhAya che. tethI rAmAdi thI bhinna padArtho mAM rAmAdi no bhrama thAya che. tyAre prAstiko nAstiko ne kahe che ke to eka vastu nakkI thAya che ke indriyo nuM jJAna satya nathI ? mUlam punaryathApazyajanena nIrUjA, zaGkhaH sito'stItinirIkSyagRhyate / punazca tenaiva rUjAditena sa gRhyate ki na bahUtyavarNaH | 6 gAthArtha - valI tUM jo, ke jema nIrogI puruSa thI zaMkha sapheda che ema joIne grahaNa karAya che. kAlAntare rogI evA teja puruSa thI bahu varNa vAlo zaMkha che, ema zuM grahaNa nathI karato ? vivecana :- manuSyo ne indriya jJAna thI bhrama kema thAya che te jaNAvatAM kahe che ke jema koI nIrogI manuSya thI zaMkha sapheda che ema sArI rIte joI ne nizcaya karyA pachI te zaMkha graharaNa karAya che. valI thor3A divasa pachI teja manuSya ne kamalA no ( pIliyo) roga thayo hoya tyAra bAda teja sapheda zaMkha ne gharagA raMga vAlo zaMkha che ema tene zuM nathI lAgatuM ? arthAt lAgeja the, mATe indriya jJAna satyaja hoya che ema. nathI. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240 ) mUlam:yathA punaH svasthamanAH svabandhana,jAnAti naivaM madhumatta eSaH / santyeSutAnyevakilendriyAriNa,kathaMviSaryAsaiyAnabhiSyAt? 7 gAthArtha.-valI jema svastha mana vAlo potAnA baMdhuo ne jANe che tema madirA pInAra A jANato nathI. Upara nAM dRSTAMto mAM teja indriyo viparIta kema jANe che ? ..... vivecana:-valI jema svastha mana vAlo manuSya potAnA baMdhuno ne jANe che tema madirA pInAra mANasa potAnA baMdhuno ne jANato nathI. puruSa ne strI tarIke jANanAra, kamalA nA rogavAlo sapheda zaMkha ne ghaNA varNa vAlA zaMkha tarIke jANanAra, potAnA saMbaMdhiyo ne madirA pIdhA bAda viparIta tarIke jANanAra, yA badhuM satya karatAM viparIta jANe che. to A badhI bAbato mAM indriyo nuM jJAnaja pramANa bhUta hoya to bhrama kema thAya che ? tyAre nAstiko kahe che ke indriyo viparIta jANatI nathI, parantu rAtri, roga ane madirA nA kAraNa thI viparIta jaNAya che. have nAstiko ne pUchavAroM ke rAtri vigere mAM padArtha nA AkAra, varNa, gaMdha, rasa ane sparza vigere zunya che ? parantu hAtha mAM rahela AmalA nI jema te kahe paNa azakya che. mATe nAstiko nI teja indriyo nI pratyakSatA apramANika kema che te batAve che.. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlam: ( 241 ) purAtanaMjJAnamayendriyANAM satyaM tathA cA''dhunikaM pramANam / nedaM varaM kintu purAtanaM sat, tAnyeva khAnIharuko vizeSaH ? 8 gAthArtha -: indriyo nuM prAcIna jJAna satya che ke hamaNAM nuM ? barAbara nathI. parantu prAcIna nuM satya che. to indriyo to prathama ne hamaNAM paNa teja hetI, to vizeSa zuM ? vivecana :- strI ne viSe strI paraNA nuM jJAna, sapheda zaMkha mAM sapheda paNA nuM jJAna ane sva baMdhupromA sva baMdhu paraNA nuM jJAna e prAcInajJAna satya che ke puruSa ne viSe strI paNA nuM jJAna, sapheda zaMkha mAM bahu varNa paNA nuM jJAna ne mAtA-pitA Adi mAM strI Adi paNA nuM jJAna e Adhunika jJAna pramANa bhUta che. parantu prAcIna jJAnaja satya che. to pharI thI nAstiko ne pUchavAnuM ke pahelA ane pachI paNa indriyo to tenI teja che to prathama nepachI mAM vizeSatA zuM che, te jaraNAvo ? mUlam: pUrva mano'bhUdavikAri yasmAt, tatsAmprataM yadvikRtaM babhUva / to mitho bheda iyAn sakasya, bhedo'styayaM mAnasikastadatra 18 dRzyaM manonAstinavarNatovA, kIdRg nivedya bhavatItibhaNyatAm / na dRzyate cainnahi vartatetat, khAnyeva tAnIhakathaM vikAraH ? // 10 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 242 ) gAthArtha:-pahelA mana avikArI hatuM. hamaNAM te vikArI thay. aa kono bheda cha ? te mana no bheda che. mana dekhAtuM nathI ane raMga thI paNa jaNAtuM nathI. to kevI rIte jaNAvAya te kaho. tamArA mate to je dekhAya nahI, te hotuM nathI. to indriyo no ahIM vikAra kema? vivecana:--prAcIna jJAna satya che ane arvAcIna jJAna asatya che. to indriyo to e nI eja che to temAM vizeSa zuM ? tenA javAba mAM nAstika kahe che ke pahelAM mana vikAra vagara nuM hatuM, parantu pAchala thI vikAra vAluM thavAthI bhrama utpanna thAya che. have Astika pUche che ke mana vikAra rahita ane vikAra vAlaM A bheda kono cha? ema pUchavAthI nAstika javAba Ape cha ke A bheda mana no che. tyAre Astika nAstika ne pUche ke mana to dekhAtuM nathI ane raMga thI paNa jaNAtuM nathI. to kevI rIte jaNAvA yogya cha ? te kaho. kAraNa ke tamArA mata mujaba je na dekhAya te hotuM nathI. to te udAharaNo mAM indriyo no vikAra kevI rIte hoya che. nUlamHayaM vikArastu babhUva sAkSAda, yaM sarva ete nigadanti tjjnyaaH| tvaMpazyacedRSTapadArthakeSvapi,mohobhaveditpamihaiva khAnAM / 11 tondrijJAnamidaM hi kena, satyaM satA sarvamitIva vAcyam / tadevasatyaMyavihopakAriNa,upAdizadivyadRzogataspahAH / 12 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 243 ) gAthArtha:-A vikAra sAkSAt hato, jene A sarva tatvajJo kahe che. tuM vicAra, jo pA janma mAMja dRSTa padArtho mAM paNa indriyo no moha hoya to indriyo nuM jJAna satya kema kahe? satya jJAna to teja che ke je upakArI, gata spRhA vAlA ane divya dRSTi vAlAgroe kaheluM che. vivecanaH-satya vastu mAM je bhrama thayo te vikAra hato ema badhA tatvajJa kahe che. to tuMja vicAra karake prA janma mAM paNa dekhI zakAya evA padArtho mAM paNa indriyo no moha eTale bhrAnti thAya che. to paraloka nA padArtho mAM indriyo no moha thAya temAM navAI zI? mATe mohavAlaM evaM indriyo naM jJAna satya kema hoI zake ? kharekhara satya jJAna to parama upakArI, nispRha ane divya dRSTi vAlA kevala jJAnIproja batAve che teja hoI zake che. svastha manastvaM budha ! sannidhAya,vicArametaMkuru tattvadRSTayA / shbdaaimejnyaanvtopdissttaa-ste'miiythaarthaabhvtaa'pivaacyaaH|13 gAthArtha- he catura, tuM mana sthira karI ne divya dRSTi e vicAra kara. pA zabdo jJAnIgroe batAvela che te tamAre paraNa yathArtha karavA joiye. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 244 ) vivecanA-have Astika vAdI nAstika vAdI ne kahe che ke tuM buddhizAlI che, to tuM mana svastha karIne tattva dRSTi thI vicAra kara ke indriyo nA viSaya thI thatuM pratyakSa pramANa vAluM jJAna satya che ke jJAnI bhagavaMtoe batAvela jJAna satya cha ? divya dRSTi vAlA jJAnI bhagavaMtoe A zabdo batAvela hovA thI yathArtha che ane tamAre paNa teja zabdo sAcA kahevA joiye. mUlama:AnandazokavyavahAravidyA, AjJAkalAjJAna mnovinodaaH| nyAyAnayocauryakajArakarmaraNI, varNAzcatvAraimetathAzramAH / / prAcAra satkAra samIra sevA, maitrIyazobhAgyabalaM mahattvam / zabdastathArthodayabhaGgabhakti-drohAzcamohomadazaktizikSAH / 15 paropakAroguragakhelanAkSamA, mAlocasaGkocavikocalocAH / rAgoratirduHkha sukhe vivek-jnyaatipriyaaHpremdishshcdeshaaH|16 grAmaHpuraM yauvndaadhkaasthaa,naamaanisiddhyaastiknaastikaashc| kaSAyamoSauviSayAHparAGa mukhaa-shcaaturygaambhiiryvissaadkaitvm| cintAkalaGkazramagAlilajjA, sandehasaMgrAma samAdhi buddhi / dIkSAparIkSAdamasaMyamAzca,mAhAtmyamadhyAtmakuzIlazIlam / 18 kSuvApipAsArdhamuhUrtaparva-sukAladuHkAlakarAla kalpyam / dAridrayarAjyAtizayapratIti-prastAvahAnismRtivRddhiddhiH / 16 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 245 ) prasAdadainyavyasanAnyasUyA--zobhAprabhAvaprabhutAbhiyogAH / niyogayogAcaraNAkulAni,bhAvAbhidhA pratyayayuktazabdAH / 20 gAthArthaH -prAnanda, zoka, AcAra, vidyA, AjJA, kalA,. jJAna, mana nI pAnaMda dAyika, pravRtti, nyAya, anoti,corI, jAra karma, brAhmaNa, kSatriya, vaizya, ane zUdra e cAra varNo; eTale jAtio, brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsa e cAra Azramo; AcaraNa, Adara, pavana sevA, maitrI bhAva, yaza, bhAgya, zakti, mahimA, zabda tathA artha; udaya, bhaMga, bhakti, vaira bhAva, ajJAna, ahaMkAra, bala, zikSaNa, paropakAra, gaNo rUpa vigere, krIDA, kSamA, pAlocana (jovaM te), saMkoca, gamanAdika, darzanAdi, rAga, khuza tharbu te, duHkha, sukha, viveka, jJAna, priya, sneha, pUrva Adi dizAo, deza, gAma, nagara. yauvana, vRddhAvasthA, siddhi, Astika, nAstika, kaSAya, asatya, zabdAdi viSaya, vimukha, cAturya, gAMbhIrya,kheda, kapaTa, kalaMka, zrama, apazabda, lajjA, saMgrAma, samAdhi, buddhi, dIkSA, parIkSA, damana, saMyama, mAhAtmya, adhyAtma, kuzIla, zIla, bhUkha, tarasa, mUlya, muhUrta, parva, sukAla, duSkAla,. bhayaMkara, Arogya, nirdhanatA, rAjya, adhika paNuM, vizvAsa, prasaMga, hAni, smRti, unnati, Asakti, prasannatA, dInatA, vyasana, IrSyA (guNa ne virSe doSAropaNa) zobhA, prabhAva, Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 246 ) prabhutA, abhiyoga, adhikArAdi,cittavRtti no rodha, vyavahAra, kula ane bhAvavAcaka zabdo jANavA. vivecana:-sugama che. ityAdizabdA bahavo bhavanti ye,jihAdivattena hi shbdvntH| svarNAdivannoiha rUpavantaH,puSpAdivanno'tra cgndhvndhuraaH|21 sitAdivanno rasavanta evaM, na sparzavantaH yavanAdivacca / kintvekkrnnendriyruupgraahyaa-staalvosstthjihvaavipdprvaacyaaH| svsvotthcessttaadivishessgmyaaH,svaabhyaassmpraaptphlaanumeyaaH| svanAmayAthArthyakathAnidhAyinaH,svIyapratidvandvivinAzakAriNaH / madyo virodhyutthanijAha vayAntAH,itidRzAH srvjnprsiddhaaH| shbdaaHsvkiiyotthgunnprdhaanaa,vaacyaanrairaaskinaastikshc|24 gAthArthaH-yA zabdo jiha vAdinI jema zabda vAlA nathI, sonAnI jema rUpavAlA nathI, puSpAdinI jema sundara gaMdha vAlA nathI, sAkara nI jema rasavAlA nathI, pavanAdi nI jema sparzavAlA nathI, parantu zrotrendriya thI grahaNa karavA yogya che. tAlu, proSTha, jiha vA Adi sthAno thI bolavA yogya che. pota-potAnI ceSTA Adi thI jANavA yogya che. potAnA abhyAsa thI prApta thayela phala thI anumAna karavA yogya che. potAnA nAma ne yathArtha kathana ne dhAraNa karanArA, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 247 ) potAnA zatru ne nAza karanArA potAnA zatru nI utpatti thatAMja pote nAza thanArA ane potAnA thI utpanna thayela guNa pradhAna evA pra zabdo prAstika ne nAstika banna ne kahevA yogya che. vivecana :- prA zabdo badhI indriyo thI grAhya nathI, te batAvatAM kahe che ke grA zabdo jIbha nI jema zabda vAlA nathI; sonA nI jema dekhIzakAtA nathI, puSpAdi nI sugaMdha jema suMghI kAya tema nathI, sAkara jema svAda karI zakAya tema nathI, pavana nI jema sparza karI zakAya tema nathI. phakta eka kAnathIja grahaNa karI zakAya tevA, che. tAlU, hoTha, jIbha vigere sthAno thI bolI zakAya che. emAM keTalAka zabdo phakta krodha, mAna Adi nI jema pota potAnI ceSTA Adi thI jAraNI zakAya che. keTalAka zabdo kSamA Adi nI jema potAnA abhyAsa thI prApta thayela phala thI anumAna karI zakAya che. keTalAka zabdo viveka Adi nI jema potAnA nAmanA yathArtha kathana ne dhAraNa karanArA che. keTalAka zabdo AnaMda vigere nI jema potAnA zatru nA zoka vigere ne nAza karanArA che. keTalAka zabdo duHkha vigere nI jema potAnA zatru ne sukha utpanna thatAMja potAno nAza karanArA che. keTalAka zabdo cAra Azrama, cAra jAti vigere nI jema guNa pradhAna che. e rIte Astika ne nAstika banna e ne e mAnya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 248 ) yadodRzA apyayi siddhazabdAH,yeSAM nsaakssaatkRtirindriyHsvaiH| tatpuNyapApAdikavastunIhA-pratyakSake kasya ca khasyavRtiH / 25 gAthArtha:-zrA saMsAra mAM pUrva karela prakAra vAlA siddha thayela zabdo cha terono sAkSAtkAra nAstiko ne paNa potAno zrotrendriyothI nathI thato to apratyakSa evA puNya pApa Adi padArtho mAM konI indriyo naM pravartana thAya ? arthAt na thAya. vivecanaH-prathama batAvela zabdo jyAre nAstiko ne paNa potAnI zrotrondriyothI pratyakSa thatA nathI, to pachI puNya, pApa, svarga, naraka, AtmA, mokSa Adi A apratyakSa padArthoM mAM kevI rIte indriyo pravRti kare ? arthAt jyAM pratyakSa padArtho paNa badhI indriyo thI jANI zakAtA nathI to apratyakSa padArtho nI to vAtaja kyAM karavI ? mATe pratyakSa dekhAya teja sAcaM evA nAstiko no mata khoTo Thare che. // atha caturdazo'dhikAraH // parokSa pramANa paNa mAnavA.. yogya cha mUlam:ato ya etanmanute vadAvadaH, pratyakSamekaM hi.mama pramAraNam / taccintyamAnaMna vivekacakSuSAma,zaktaMbhavetsarvapadArthasiddhaya / 1 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 246 ) gAthArtha -nAstiko mAne che ke eka pratyakSaja pramANa che. to vivekI AtmAno ne vicAraNIya che ke te sarva padArtho nI siddhi mATe zaktimAna thatuM nathI. vivecana:-ATaluM samajhAvavA chatAM haju paNa nAstikavAdI na kahevaM evaM che ke mAre to pratyakSa pramANa eja mAnya che. tyAre Astika vAdI samajhAve che ke dareka padArtha nuM jJAna karavAmAM ApaNI carma cakSutro kAma lAgatI nathI, athavA pAMca indriyo dvArA badhA padArtho nuM jJAna thaI zakatuM nathI. mATe viveka cakSu vAlAaoe to pratyakSaja mAnya che. e bAbata jarUra vicAravI joiye, kAraNa ke badhA padArtho nI siddhi karavAmAM pratyakSa pramANa kAma lAgatuM nathI, arthAt badhA padArtho nI siddhi karavAmAM pratyakSa pramANa samartha nathI. mUlam: kihi stynijgaadnaastik-stduttrNycchtushuddhmaastikH| yadekazabdena nimadyamAnaM, tatsatpadaM prAhuriti prviinnaaH| tadvidyate yannanusatpadena, vAcyaM bhaved vastu tadatra kiM syaat?| yacchabdajAtaM gaditaM puraiva, tathA punaH kiMcidanucyate'tra / 3 gAthArtha-tyAre nAstike kahya ke satya zaM che teno zuddha uttara prApo. eTale Astike kahya ke je eka zabda 'var3e Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 250) kahevAtuM hoya te satpada che,ema catura puruSo kahe che. je satpada var3e kahevA yogya hoya che te vastu hoyaja che. tyAre nAstika kahe che ke satpada zuM che ? Astika kahe che ke je zabda no samUha me pUrve kahela che te satpada vAcya che chatAM pharI thI kahevAya che. vivecana:-nAstika kahe che ke jo badhA padArtho nI siddhi pratyakSa pramANa thI nathI thatI to satya zuM che ? teno zuddha uttara prApo, have Astika kahe che ke koI paNa vastu nA samasta svarupa nuM jJAna jenA thI thAya te samyag jJAna kahevAya che, ane teneja pramANa kahevAmAM Ave che. te pramANa jaina Agamo mAM be prakAre batAvela che-pratyakSa pramANa ane parokSa pramANa. mana ane indriyo nI sahAya vinA AtmA dvArA je pratyakSa jJAna thAya che te pratyakSa pramANa jANavaM. jema ke avadhijJAna, manaH paryava jJAna ane kevala jJAna e traNe mana ane indriyonI sahAya vinA AtmA AtmAne pratyakSa thAya che tethI e traNe pratyakSa jJAna gaNAya che. mana ane indriyo dvArA AtmA ne je jJAna thAya te parokSa jJAna gaNAya che, jemake mati jJAna ane zruta jJAna e be jJAna mana ane indriyo nI sahAya dvArAja AtmA ne thAya che tethI e be parokSa jJAna gaNAya che. parantu naiyAyiko vigere cAra pramANa mAne che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 251 ) temAM indriyo ne je pratyakSa thAya te pratyakSa pramANa. jema ke pAMce indriyo dvArA je vastu jANI zakAya che te pratyakSa pramANa anumAna nA AdhAre je vastu nakkI thAya che te anumAna pramANa. jema ke mandira nI dhvajA jovAthI lAge ke ahIM mandira hovU joiye ane ghumAr3o jovAthI ahiyAM agni hovo joiye vigere anumAna pramANa, arthAt liGga jovA thI vastu nuM anumAna karavU te anumAna pramANa jANavU. Agama athavA zAstra dvArA je nakkI thAya te Agama pramANa. jemake kaMdamUla mAM anaMta jIvo hoya che te Agama pramANa jANavaM. koI paNa vastu nuM upamA dvArA jJAna thAya che te upamA pramANa. jema ke rojha gAya jevaM hoya che, te upamA pramANa, arthAt jaMgala mAM rojha ne joyA bAda vicAra Ave ke pA zaMhaze ? tyAre 'gAya jevaM rojha hoya che' te yAda prAvatAM 'gAya jevaM A rojha che.' ema je jJAna thAya te upamA pramANa jANavU. ahiyAM Agama pramANa batAve che ke koI paNa vastu nuM pAgama thI siddha karavU hoya to satpada dvArA siddha thAya che. zabdo no samaha te satpada thI kahevA yogya che, ane prathama kahela chatAM pharIthI have kahevAze. mUlam: kAlaHsvabhAvoniyatiHpurAkRtaM,tathodyamaH praannmno'sumntH| prAkAza saMsAravicAradharmA,--dharmAdhimokSAnarakoloko 4 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 252 ) vidhiniSedhaHparamANupudgalaH,karmANisiddhAHparamezvarastathA / ityAdizabdeSu na cessttyaa'pi,kecitsudhiibhiHprtipaadniiyaaH|5 kintvekataH satpadataH prarUpyAH, tathaikakarNendriyagrAhyavarNAH / svasvasvabhAvotthitatattathAvidha-phalAnumeyAHkilakevalIkSyAH / gAthArtha:-kAla, svabhAva, bhavitavyatA, pUrve karela kamoM tathA adyama e pAMca samavAya kAraNa, hRdaya mAM rahela vAyu, mana, daza prANa, AkAza, saMsAra, vicAra, dharma, adharma, prAdhi, mokSa , naraka, Urdhvaloka, vidhi, niSedha, paramANu, pudgala, kAryo, siddho, izvara ityAdi zabdo ceSTA dvArA paNa keTalAka vidvAno var3e pratipAdana karavA yogya nathI. parantu satpada thI prarUpaNA karavI tathA eka kAnathIja grahaNa karavA yogya che. temaja pota potAnA svabhAva thI utpanna thayela phala bar3e anumAna karavA yogya che. kharekhara kevalI bhagavaMto thI jovA yogya che. vivecana:-sugama che. yesanti zabdAstupadadvayAdinA,saMyogajAste bhuvisanti vA no| ythaahivndhyaa'stisuto'picaa'sti,vndhyaasutshcetinyuktshbdH| gAthArtha:--be pada Adi saMjoga vAlA zabdo vAlI vastuno jagata mAM hoya che athavA nathI paNa hotI. jemake vaMdhyA che ane putra paNa che parantu vaMdhyA-putra nathI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 253 ) vivecana:-je zabda athavA pada ghaNA akSaro no banela hoya ane jemAMthI artha nikalato hoya te zuddha pada kahevAya che. evA eka pada vAlI vastupro jagata mAM avazya hoya che. jyAre be pada, traNa pada, cAra pada Adi saMjoga vAlI vastuo jagata mAM hoya che, athavA nathI paNa hotI. jemake vaMdhyA che ane putra paNa che, parantu vaMdhyA putra jagata mAM nathI. valI be pada saMjoga vAlI vastupro hoya paNa che te rAjaputra. malamHevaM nabhaH puSpamarIcikAmbha:--kharIviSAraNapramukhA aneke / etAdRzA ye kila sntishbdaaH,sNyogjaastekilnvyuktaaH| gAthArtha :-e pramANe AkAza puSpa, mRgatRSNA jala, khara viSAraNa vigere aneka zabdo evA prakAra nA pada saMjoga vAlA che te yogya nathI eTale A bAbata mAM yogya nathI. vivecana:-bIjA paNa be pada saMjoga vAlA zabdo aneka che, jemake AkAza che ane puSpa paNa che parantu AkAzapuSpa nathI. mRgatRSNA eTale sUrya nAM kiraNo ke ane jala paNa che parantu mRgatRSNA jala nathI. khara eTale gadher3o cha sIMgaDuM nathI. eTale e prakAra nA padasaMjoga vAlA zabdo pA bAbata mAM yogya nathI eTale jagata mAM hotA nathI. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254 ) lam:karNendriyabAhyatayApi naiSAM,sattA'sti tannendriyagocaraH san / kecittu saMyogabhavA hi zabdAH,santyeva te tadviraho na prAyaH / / yathAhi gozRGganarendrakajA-vanIruhAgopatibhUdharAdyAH / saMyogajAHsanti viyogatazca,zabdA anekevibudhrvivecyaaH|10 gAthArthaH-A zabdo karNendriya thI grAhya chatAM tenI sattA nathI. tethI zrotrendriya no viSaya hovA chatAM sattA nathI. keTalAka zabdo saMyoga vAlA hovA chatAM teno prAyaH viyoga nayI. jemake gozraga, narendra keza, avanIruha, gopati ane bhUdhara vigere ane keTalAka saMjoga thI utpanna thayelA ane viyoga paNa thAya che. te paMDitoe svayaM jANavA. vivecanaH- vaMdhyA suta, AkAza puSpa, mRgatRSNA jala, khara viSANu vigere zabdo joke kAna thI sAMbhalI zakAya cha, parantu te nAmanI vastu jagata mAM vidyamAna hotI nathI. eTale indriyo thI grAhya hovA chatAM te vastu jagata mAM nathI. keTalAka zabdo saMjoga thI utpanna thayelA che parantu te be vastu alaga par3atI nathI. jemake gozRga, nRpati keza, avaniruha, gopati, bhUdhara, vigere jANabA. keTalAka saMjoga thI utpanna thayelA zabdo jUdA paraNa par3I zake che, te vidvAna puruSoe svayaM jANavAM, Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 255 ) mUlamzrotrAkSimulyendriyarUpagrAhya, parantvatannAmani tasya nAmni / arthe tathA'nyAzritarUpaveSake,jJAnaM na netrazravasostadarthakRt / 11 gAthArthaH -kAna ane aAMkha thI grAhya padArtha mAM ane tenA jevAja tenAthI bhinna padArtha mAM aAMkha ane kAna thI thatuM jJAna tenA artha ne jaNAvanAra thatuM nathI. vivecana:-indriyo saMbaMdhI jJAna sarvathA artha ne jaNAvanAra hotuM nathI te kahevAnI icchA vAlA graMthakAra zrI pharamAve che ke kAna ane AMkha thI jANI zakAya evA karpUrAdi mAM ane tenA jevAja varNavAlA ane AkAra vAlA mIThaM ane khAMr3a mAM kAna ane aAMkha thI thatuM jJAna barAbara bheda pAr3I zakatuM nathI. mATe indriyothI thatuM jJAna barAbaraja hoya che ema nathI. mUlama:yathA sitAbhrAdisugandhivastuSu, zrotrAkSinAsArasanAsamutthaM / jAnaM yadapyastitathApikeSuni-teSupramANaMrasanAvabodhanam / 12 gAthArtha- jema sAkara, karpUrAdi sugaMdhavAlI vastupro mAM kAna, prAMkha, nAka ane jIbha thI utpanna thayeluM jJAna hoya che to paNa keTalAka padArtho mAM jIbha na jJAna pramANa rUpa thAya che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 ) vivecana:-sAkara, karpU rAdi sugaMdha vAlI vastupro kAna, aAMkha, nAka ane jIbha e cAre indriyo dvArA jAraNI zakAya che eTale e padArtho nuM jJAna cAre indriyo dvArA thAya che. parantu temAM keTalAka padArthoM nuM jJAna bIjI indriyo thI spaSTa thatuM nathI, parantu jIbha dvArAja tenuM jJAna spaSTa thAya che. ane te pramANa bhUta manAya che. svarNAdike dastuni karNanetra-jJAnaM sphuratyeva tathApi tatra / nirgharSaNAdiprabhAvo'vabodha--stadarthasatyAya na kevalAkSam // 13 gAthArtha--sonAdi vastu mAM kAna ane AMkha jJAna sphurAyamAna thAya che to paNa temAM nirgharSaNAdi thI utpanna thayela jJAna tenA nizcaya mATe thAya che parantu kevala indriyo thI utpanna thayela jJAna nizcaya mATe thatuM nathI. vivecana:-sonuM vigere vastupromAM joke kAna ane aAMkha saMbaMdhI jJAna upayogI bane che, to paNa teno sAco nirNaya karavA mATe sonA ne ghasa, kApavaM, tapAvavaM ane kUTavU par3e che. parantu kevala netra thI utpanna thayela jJAna var3e sonAdi no sacoTa nirNaya thaI zakato nathI. mUlammAriNakyamukhyeSu padArtharAziSu, samAkSavidratnaparIkSikAtaH / tathApiteSAmadhikonavakrayo,nigadyateratnaparIkSakaHkim? // 14 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 257 ) sarveSu sarvANi samAni khAni, tadA kathaM bhinnvibhinnvkryH| parantukazcitpratibhAvizeSo, yenocyatetadgatamUlyAnizcayaH / 15 gAthArtha-mANikya vigere padArtho nA samaho mAM indriyo nuM jJAna samAna hoya che to paNa ratna parIkSA nA zAstra dvArA ratna nA parIkSako thI teprona mUlya adhika aochaM thAya che. tozuM kahevAya? sarva ratna parIkSakonI indriyo samAna che, to adhika aochu mUlya kema thAya ? parantu mANikya nuM adhika aochu mUlya koI nI pratibhA vizeSa thI kahevAya che. vivecana:- koI mANikya Adi ratnonI parIkSA ratna parIkSA nA zAstra thI ratna-parIkSako kare che. tyAre badhA ratna--parIkSako badhA ratno nI kImata sarakhI karatA nathI. parantu eka mANikya nI kImata adhika to bIjAnI kImata ochI AMke che. badhA ratna parIkSako nI indriyo samAna che. eTale badhAnI indriyo nuM jJAna paNa samAna hovA chatAM mUlya adhika ke aochu AMkavAmAM tamArA mata mujaba zuM kAraNa hoya che? jyAre amArI mAnyatA mujaba to ratno nI kImata vadhu ke aochI prAMkavAmAM te ratna parIkSako nI pratibhA vizeSa kAraNa bhUta che. nUlamatathAhiphenAdikajoTakeSu, prAyo vimuhyanti samendriyANi / pramAraNameteSu tadutthamattatA, tenendriyajJAnamRtaM na sarvam / 16 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 258) gAthArtha-te pramANe ahiphenAdi (aphINa prAdi)padArthoM mAM prAyaH sarva indriyo muMjhAya che. temAM ahiphenAdi thI utpanna thayela unmattatAja indriyo nA muMjhAvA mAM kAraNa bhUta bane che. te kAraNa thI zrotrendriyAdi nuM jJAna satya hotuM nathI. vivecana:-koI mANase aphINa Adi padArthoM nuM bhakSaNa kayu. tyAra bAda tenI indriyo muMjhAvA mAr3e che, eTale te indriyo thI spaSTa jJAna thatuM nathI. aphINa bhakSaNa karyA pahelA paNa indriyo tenI teja hatI ane aphoNa bhakSaNa karyA bAda paNa indriyo teja che. indriyo muMjhAya che temAM aphINa Adi padArtho nI unmattatAja kAraNa bhUta che, mATe indriyo muMjJAna satya hotuM nathI. mUlam:tathauSadhImantraguDAvizeSa--aukAjanairguptanonarasya / mUrtistumodRkpathametinuraNAM,tatkisanAstIti na gRhyatekhaiH / 17 tadAzritArthAdikRtestutasya, satA tathA shktimheshviiraaH| bhUtaM satI jAGa gulikA sapatnI,siddhAyikAderapi tadvadeva / 18 gAthArthaH-tevIja rIte auSadhi, maMtra guTikA tathA adRzya thaI zake tevaM aMjana vigere thI adRzya thayela zarIra mANasonA jovA mAM AvatuM nathI, to zuM te manuSya nathI ? jo manuSya hoya to indriyo thI kema dekhAtuM nathI ? adRzya Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 ) zarIra mAM ceSTA hoya che tethI tenI sattA che. tevIja rIte zakti, maheza, vIra, bhUta, satI, jAMgulikA, sapatnI ane siddhAyikA nI siddhi paNa jANavI. vivecanaH koI manuSya, auSadhi, maMtra, guTikA athavA adRzya thaI zakAya evA aMjana thI adRzya thaI gayA bAda tenA zarIra ne mANaso joI zakatA nathI. to zuM adRzya thanAra mANasa nuM zarIra nathI ? jo mANasa nuM zarIra hoya to indriyo var3e kema dekhAtuM nathI ? te mANasa nuM zarIra adRzya thavA chatAM lebuM, mUka vigere kriyAno mANaso joI zake che eTale zarIra nI hayAtI che, ema nakkI thAya che. mATe indriyo nuM jJAna satya nathI. tevIja rIte zakti, maheza, vIra, bhUta, satI, jAMgulikA, sapatnI tathA siddhAyikA vigere nI siddhi paNa jANI levI. ceSTA thI adRzyapaNu mAnavU mUlam:etasya siddhau hi parokSasiddhiH, tatsedhanAt svrgpretsiddhiH| na dRzyate yannanu ceSTayapiHkathaM hi tadvastusadiSyate bhoH|16 sthAne paraM sarvamidaM hikevalI,jJAnena jAnAti yadevavastu sat / pratastadIyaM vacanaM pramANaM, yaducyate tena parAvabudhya / 20 gAthArtha! -e siddhipromAM parokSa nI siddhi thAya che. tenI siddhi thI svarga ane paralokanI siddhi thAya che. je vastu Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 260 ) ceSTA dvArA paNa na dekhAya, te vastu nI sattA kema manAya ? teno uttara che ke tamArU kathana barAbara che. parantu je vastu che te kevalI bhagavaMta kevala-jJAna thI jANe che. kevalI bhagavaMto bIjA nA bodha mATe kahe che. mATe tema nuM vacana pramANa bhUta manAya che. vivecana:--auSadhi, maMtra, guTikA ane adRzya thavAnA aMjananI siddhi thavAthI parokSa vastunI siddhi thAya che. temaja parokSa vastu nI siddhi thavAthI svarga ane paralokanI paNa siddhi thAya che. praznache ke je vastu adRzya thayA bAda tenI ceSTA vigere paNa na dekhAya to te adRzya vastu kema mAnI zakAya? tenA uttara mAM jaNAvabAnuM ke tamArU kathana barAbara che. parantu prA saMsAra mAM jeTalI vastuaonI hayAtI che te badhI vastupro kevalI bhagavaMto kevala-jJAna thI jANe che. kAraNa ke kevalI bhagavaMto dvArA je kahevAya che te bIjAnA jJAna mATe kahevAya. mATe kevalI bhagavaMta nuM vacana pramANa bhUta manAya che. tvaMpazyaloke'pijana cAnya-ryajjJAyate tatkila dRzyate'lam / naimittikaireva yathoparAgo, grahodayoM garbhadhanAgamAdi / 21 gAthArtha :-taM jo; saMsAra mAM paNa je vastu anya mANaso thI na jANI zakAtI hoya te vastu tenA jANakAra thI jANI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 261 ) zakAya che. jema graho nA udaya, megha nI vRSTi Adi bIjAro thI na jaNAya parantu nimittiAno thI jaNAya che. vivecana:-valI bIjA dRSTAMta dvArA te vastunI puSTi karatAM jaNAve che ke tuM barAbara vicAra kara. saMsAra mAM paNa keTalIka vastugro evI hoya che ke badhA mANaso te vastuo jANI zakatA nathI. parantu te vastuonA viziSTa rItie jANakAroja te vastuo jANI zake che. jemake sUryAdi sUrya Adi graho nA udaya, asta, saMkramaNa, vakrI, mArgI vigere tathA meghanI vRSTi, ativRSTi, anAvRSTi vigere vastupro badhA mANaso jANI zakatA nathI; parantu jyotiSiyo, nimittiyAno vigere te vastuo jANI zake che. mUlamtathA vyatItaM sakalaM bravIti, pRSTaM tu cuudd'aamnnishaastrvedii| nidAnavaidyo'khilarugnidAnaM, nivedayatyAzunacA'nyalokaH / 22 parIkSako vettyatha nAraNakasya, yathA parIkSAM na paro mnussyH| padaM padajJaH zakunaca tajjJo,yathAvijAnAtiparonatadvat / 23 atstvviddhijno'khilo'nyH,srvendriyo'pytrnvettitdvt| yathaiva naimittikamukhyaloka-stadakSataHko'pyaparostibodhaH / 24 gAthArthaH-cUDAmaNI zAstra jANakAro bhUtakAla mAM banela pUchavAthI sarva kahe che; nidAna nA jANakAra vaidya badhA rogo Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 262 ) nuM nidAna jaldI jaNAve che parantu bIjA loko nahIM; nANAM nI parIkSA karanAra jema nANAMnI parIkSA karI zake che, parantu bIjo puruSa nahIM; pagI ane zakuna no jANakAra jema pagalAM ane zakuna ne jANe che parantu bIjo mANasa nahIM. mATe tuM jANa ke badhI indriyo thI pUrNa evA paNa manuSyo badhI vastu jANI zakatA nathI.jema nimittiyA vigere indriyo thI nathI jANI zakatA parantu bIjA jJAna thI jANe che. vivecana:-cuDAmaNI zAstra jANakAro bhUtakAla mAM mANasa nA jIvana mAM je kaMi banela hoya te saMbaMdhI prazno pUchavAthI jANI zake che, parantu bIjo koI manuSya te vastu ne jANI zakato natho. roga - nidAna karavAmAM jANakAra vaidyaja badhA rogo nuM nidAna karI dardI ne jaNAve che, parantu bIjA sAmAnya vaidyo ke bIjA sAmAnya mANaso paNa roga nuM nidAna yathArtha karI zakatA nathI. nANAMnI parIkSA karavAmAM tajjJa nANAMnI parIkSA barAbara karI zake che, parantu bIjA sAmAnya mANaso nANAMnI parIkSA barAbara karI zakatA nathI. pagIyo cora nAM pagalAM vigere barAbara olakhI zake che-pArakhI zake che, parantu bojA mANaso pagalAM barAbara aolakhI zakatA nathI. zakuna nA jANakAro durgA, gaNeza, hanumAna, khara, bhairava vigere zakuno barAbara jANo zake che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 263 ) parantu bIjA mANaso tevA prakAra nAM zakuno vigere jANI zakatA nathI. mATe tuM barAbara vicAra kara ke badhI indriyo thI pUrNa hovA chatAM badhA mAraNaso badhI vastu barAbara barAbara jANatA nathI, parantu apUrNa indriya vAlA evA nimittiyA, vaidya, nAraNA parIkSaka, pagIzro ane zakuna jAraNakAro vigereja jArI zake che. valI nimittiyA vigere paNa indriyo dvArA nathI jANI zakatA parantu bIjA jJAna thI jANe che. mATe indriyo ne pratyakSa sAcUM che te barAbara nathI. mUlam evaM parokSArthamimaM samastaM jJAnI vijAnAti na sarvalokaH / prAyastvidaM vetti paropadezA-jjanaH svato nendriyakeSusatsu / 25 gAthArtha:-- e pramANe parokSa saMbaMdhI yA sarva jJAnI jANe che parantu sarva loka jAraNatA nathI. indriyo hovA chatAM bIjo manuSya prAyaH potAnI mele jANato nathI, parantu bIjAnA kahevAthI jAraNI zake che. vivecana :- je vastuno pratyakSa nathI dekhAtI ne parokSa garaNAya che, evI badhI vastugro sarva loko jANI zakatA nathI parantu kevalI bhagavaMto jAgI zake che. jyAre bIjA loko parokSa vastu jANI zakatA nathI. to tezro kevI rIte jANI zake ? tenA uttara mAM lakhavAnuM ke bIjA loko Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 264 indriyo hovA chatAM parokSa vastusro potAnI mele jANI zakatA nathI. parantu jJAnI bhagavaMto nA sadupadeza thIM athavA zAstra zravaNAdithI bIjA loko paraNa parokSa vastuo o jAraNI zake che. mUlam: zrAcArazikSAgamasAdhanAni, rasAyanaM vyAkaraNAdividyAH / caritravRttIparadezavArttA, svAdindriyAdvettinakintu cA'nyataH / gAthArtha:- prAcAra, zikSaNa, mantra no zrAmnAya siddhi nI vidhi, rasAyana, vyAkaraNa vigere vidyA, caritra, vartana ne paradezanI vArtA potAnI indriyo hovA chatAM svayaM jANatA bathI, parantu bIjAnA kathana thI jAgI zake che. vivecana: - bIjI keTalIka vastu paNa potAnI mele dareka mANaso jANI zakatA nathI, te batAvatAM jagAve che ke dareka prakAra no vyavahAra, dareka prakAra nuM vyavahArika zikSaNa, dareka maMtra nA AmnAya dareka prakAra nI siddhi nI vidhiyo, loDhA mAMthI sonuM vigere bane tevA rasAyano, vyAkaraNa vigere vidyA, aneka prakAra nAM caritro, vartana, paradezanI vArtA, AbadhI vastu badhA manuSyo potAnI sarva indriyo hovA chatAM potAnI mele jAgI zakatA nathI, parantu bIjAnA kathana thIja jANI zake che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 265 ) mUlam:hetorataH suSThu vidhAya cittaM, vicArayedaM svavikalpamuktaH / grAhya yadevA'stinaNAMnijaHkhai-stadevagRhNantihitAnikhAni / gAthArthaH A kAraNa thI citta ne svastha karIne potAnA tarka rahita thayo chato A vicAra ke manuSyonI potAnI indriyo var3e je grahaNa karavA yogya hoya teja grahaNa karAya che. vivevanaH teja vastunI puSTi karatAM jaNAve che ke jyAM sudhI citta bIjA vikalpo chor3I ne sthira banatuM nathI tyAM sudhI sAcI vicAraNA thaI zakatI nathI. mATe tuM prathama sarva bIjA vikalpo chor3I ne mana sthira karIne vicAra kara to jarUra mAlUma par3aze ke manuSyo to potAnI indriyo var3e grahaNa karI zakAya teTalIja vastupro grahaNa karI zake che parantu indriyo nA viSaya nI bahAra nI vastupro indriyo grahaNa karI zakatI nathI, ema siddha thAya che. mUlamjJAnaM parokSaM hiyadindriyANAM, tajjJAyatemaGa kSu paropadezAt / zastaMtathA'zastamidaMsamastaM, vistaarsNksseptiikssyte'nytH|28 gAthArtha-: je jJAna indriyo ne parokSa hoya te paropadeza thI zIghra jaNAya che. zreSTha tathA kharAba A samasta vistAra thI athavA saMkSepa thI bIjA dvArA jaNAya che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266) vivecana:-jagata mAM badhI vastugro indriyo dvArA jANI zakAtI nathI ane indriyo dvArA na jANI zakAya te parokSa jJAna dvArA jANI zakAya che. parokSa jJAna bIjA nA upadeza thI thAya che. tathA jagata mAM je sArI vastupro che ane khoTI vastupro che te badhI vastupro yathArtha ane ayathArtha rItie e badhuM vistAra thI ane saMkSepa thI bIjA dvArA jANI zakAya che. mUlam:yathAntra zukra kaphapittavAta-nADIbhramaM gulmayakRnmalAzayAH / gaNDolatApAdhikatAptivAlakAH,kapAlarogA glrogvidrdhii| ityAdikaM yattanumadhyavastu, sAmAnyamayanijakendriyaH svayam / na jJAyate kintuparoktizrutyA, jJeyaM tdsyprshmaatsvsttaa|30 gAthArthaH-jema prAMtaraDAM saMbaMdhI, vIrya saMbaMdhI, kapha, vAyu, pitta, nAr3I bhrama, gulma, galAzaya roga, karamiyA, tAvanI adhikatA, uSNatA, vAlA nAma no roga ityAdi je vastupro zarIra mAM rahela hoya te sAmAnya mANaso potAnI indriyo dvArA potAnI mele jANI zakatA nathI; parantu bIjAnA kahevAthI jANe che. valI roga nI sattA ane zAnti sAmAnya mAraNaso paNa jANe che. vivecanaH-jema prAMtarar3A nI hAni ke vRddhi, vIrya nI hAni ke vRddhi, kapha no roga, pittano roga, vAyu no roga, nAr3I Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 267 ) no bhrama, gulma eTale golo caDhavo, galAzaya no roga, karamiyA, tAva nI adhikatAthI garamI, vAlA nAma no roga, kapAla nAmano roga, galA no roga, vidradhi ityAdi zarIra mAM rahela badhA rogo sAmAnya mANaso potAnI mele jANI zakatA nathI, parantu bIjAnA kathana thI jANe che. valI potAnA zarIra mAM rogo rahelA che evaM ane auSadhi Adi thI rogo zAnta thayA che evaM sAmAnya mANaso jAraNI zake che. mUlam / idaM vidAM sundara! sa tvamaidaM-payyaM vijAnIhi mayocyamAnam / vastvasti yatprAraNabhRdaGgabhAga-bhUtaM pradRzyaM na parantvamUtam / 31 gAthArtha:-he vidvAn ! meM pUrve kahela ane vartamAna mAM kahevAtA tattva ne tuM jANa, ke je vastu prANiyonA zarIra nA avayava bhUta che te dekhAvA yogya che; parantu arUpI vastu dekhI zakAtI nathI. vivecana:-nAstika pratye Astika kahe che ke tuM kharekhara vidvAna che to meM pUrve je vastupro kahI che ane vartamAna kAla mAM mArAthI je kahevAya che. te badhI vastupro nuM tAtparya athavA rahasyano vicAra. kAraNa ke prANiyonA zarIra nA avayavo dekhI zakAya che, kAraNa ke te rUpI ane syUla hovA thI dekhI zakAya che. parantu je varNa, gaMdha, rasa ane Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 268 ) sparzathI rahita evI arUpI vastuo carma cakSuthI dekhI zakatI nathI. mUlam :ataHkilAkAravato'GginogajaMtadGgabhUtaM ca yadasti vastu / dRzyaM tadevAthana santyanAkRte-rjIvasyaye'nAkRtayoguNAste // 32 gAthArthaH --eTalA mATe kharekhara AkAra vAlA prANiyonA aMga thI utpanna thayela tathA prANiyo nAM zarIra nA aMga bhUta je vastupro hoya te dekhAya che, parantu AtmA nA anAkAra evA jJAnAdi guNo joI zakAtA nathI. vivecanaH-sugama che. mUlam:itIyatA siddhamidaM yadatra khai-- hya tadeva pratigRhyate taiH / anyadya dAptaruditaM tadeva,satyaM nRNAM khAni tusarva shino|33 gAthArtha:--eTaluM kahevA var3e siddha thayu ke saMsAra mAM je indriyo var3e grAhya hoya che teja vastu ne indriyo grahaNa karI zake che. parantu tenA thI bhinna je hoya te prApta puruSoe kahela che, teja satya che; kAraNa ke lokonI indriyo sarva jonAra hoya che. vivecana:-pATalA vistAra pUrvaka kahevAthI e siddha thayu ke indriyo no je ane jeTalo viSaya hoya teja ane teTalaM Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266 ) indriyo grahaNa karI zake che. parantu tenAthI jUdI vastupronI bAbata mAM to yathArtha vAdI ne prApta evA kevalI bhagavaMtI nA vacana ne pramANa bhUta mAnavuM par3e, kAraNa ke jagata mAM rahelA rUpI ne prarUpI, sUkSma ne bAdara badhA padArtho mAraNaso nI indriyo tho jAraNI zakAtA nathI. // atha paJcadazo'dhikAraH // adRSTa svarga Adi nuM pramANa parazu mUlam punazca yadda habahiHsthavastu, dRzyaM tadevAGgibhirIkSyate'kSaiH / grAhyaM tu yannAsti nagRhyate tat paroktizaktyAtadapIhamanyate / 1 gAthArtha :- valI zarIra nI bahAra rahelI je dRzya vastu che teja prAriNothI indriyo var3e jovAya che, ane je indriyo var3e grAhya nathI te vastuo indriyo thI grahaNa karAtI nathI, parantu bIjAnA kathana thI manAya che. vivecanaH -- nAstika mata nA parihAra mATeM ane saiddhAntika mata nI puSTi mATeja bAkI rahela vastu batAvavAmAM Ave che ke je vastu zarIra nI bahAra rahelI hoya ne dekhI zakAya tevIja hoya, teneja prANipro indriyo var3e jANe che Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 270 ) ane jue che. parantu je vastu indriyo nA viSaya nI bahAra hoya te dekhI zakAya nahIM. tevI vastu bIjA nA kahevAthI jarUra jANo zakAya che. mUlam soyathAkasyacidastikandharA-pRSThasthitovaMzakamadhyagovA / bhaGgo'thavAlakSmacakAlakAdi, svyNnjaanaatistaanijHkhaiH|2 gAthArtha :-jema koI puruSa nA Doka nA puMTha nA bhAge athavA vAMsA nA puMTha nA bhAga mAM rahela bhamaro, cinha ane tilaka vigere hoya tene puruSa potAnA indriyo bar3e jANI zakato nathI ane joI zakato nathI. vivecanaH-zarIra nA bahAra bhAga mAM rahelI vastu paNa dekhI zakAya tema hoya toja dekhI zakAya che. te vastu dRSTAMta dvArA batAve che ke jema koI manuSya nA Doka nA pAchala nA bhAga mAM athavA vAMsA nA madhya bhAga mAM bhamaro, svastika vigere cinho athavA tilaka eTale tala, masA vigere manuSya pote potAnI indriyo bar3e joI zakato nathI, parantu bIjAnA kahevAthI mAne che. mUlamyadA tu mAtrAdinijAptavRddha -stavA'tra bhRGgAdi nimadyate'daH / tadApi tenA'pyanumanyate tat,parantu khaiH svairnakadAcidIkSyam / 3 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 271 ) gAthArtha-jyAre mAtA Adi prApta jano 'tAre bhamarAdi cinho cha' ema kahe che tyAre paNa tenAthI anumAna karAya cha, parantu potAnI indriyo var3e jovAtAM nathI. vivecanaH-potAnA zarIra nA pAchala nA bhAga mAM rahela bhamarAdi cinho pote joI zakato nathI, parantu jyAre tenI mAtA Adi koI paNa prApta jano kahe ke tAre pAchala nA bhAga mAM AvA prakAra nA cinho che, tyAre paNa te manuSya anumAna kare che; parantu potAnI indriyo var3e joI zakato nathI. mUlamHvidvan! yathAsyekSakamAnavAstato-'nekeparesantitathAsvarIkSakAH ghanAnatasyatvanirIkSakAsako,'Ga kyevaikakastenasamaMnacottaram / gAthArtha:-he vidvan! jema enA jonAra bIjA aneka manuSyo che tevIja rIte svarga ne jonAro ghaNA nathI. cinha nahIM jonAra, eka cinha vAlo ekaja che tethI teno uttara bhinna che. vivecana:-nAstika Astika ne kahe che ke Ano uttara barAbara nathI arthAt bhinna che, kAraNa ke cinha ne jonArA ghaNA manuSyo che parantu svarga ne jonArA ghaNA nathI. cinha ne nahIM jonAra cihna vAlo phakta ekaja cha arthAt kadAca Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 272 ) cinha ne eka jonAra na hoya parantu gharaNA jonAra hovA thI manI vAta mAnya thAya che. parantu svarga ne jonAra ghaNA nathI mATe te vAta mAnya nathI. teno uttara have batAve che. mUlam: yuktaM paraM nAstikatoghanAjanAH, santyAstikAprAptavacaH pramAraNakAH tatpretyadarzAnivasantibhUrizo, lakSmekSavannAstikavattulakSmavAn / gAthArtha evaM vivecana :- nAstika pratye prAstika pratyutara pe che ke tArI bAta satya che. parantu jagata mAM prApta puruSo nA vacana ne mAnya karanAra prAstiko ghaNA che ane nAstiko thor3A che. tevIja rIte cinha ne jonAra nI jema paraloka ne jonArA ghaNA che, jyAre cinhahvAlA nI jema nAstika to ekaja che. mATe gharaNA mAnanArA hoya te vAta mAnya hoya to prAstiko ghaNA hovA thI tAre prAstiko kahe te vAta mAnya rAkhavI joiye. mUlam: satyaM mune ! tatphalato'pi pRSThagaM, lakSmAvaseyaM hi bhavedavazyam / parantu na svargaparetaloko, kayA'pi bodhyau nanu ceSTayA'pi / 6 gAthArtha - he muni, satya che parantu cinha che te bAbata tenA phala thI jAraNavA yogya che. svarga ane naraka vigere ceSTA bar3e paNa kyAreya jANavA yogya nathI. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 273 ) vivecana have nAstika Astika pratye kahe che ke he muni! tArI vAta ThIka che parantu eka zaMkA thAya che ke cinha bhale na dekhAya paNa cinha Adi nuM phala to mANasa ne pratyakSa male che, mATe cinha nI vAta mAnya thAya che. svarga-narakAdi nuM phala malatuM , nathI ane ceSTA var3e paNa svarga-naraka kyAre jANI zakAtAM nathI mATe kevI rIte mAnya thAya. nUlam:maivaM vada kovida ! zaktizambhu-gaNezavIrAdikadevasaMhatiH / zaMva GgimAnyA'thaturuSkapUjyAH,phirastapegambarapIramukhyAH 17 tadIyasevotthitatAdRzena, phalena vedyA na hi santi te kima? santoticette tridshaanmaaH,praayondRshyaaHklikaalyogtH| dUrasthatadyogyanivAsabhUme---ragamyatatkSetrapathA manuSyAH / parantu siddhAstvidamIyasattA, no mAdRzairA gataiH pradA / gAthArtha-he vidvAn ! ema na bola. zakti, zaMbhu, gaNeza, vIra vigere devo no samUha zaiva dharmIprone mAnya che. phirasta, pegambara ane pIra vigere yavano ne mAnya che. temanI sevAthI temane phala male che tethI jANavA yogya che. tethI zuM tero nathI ? jo che to tero deva che, manuSya nathI. kalikAla nA yoge tezro dekhAtA nathI. temanuM nivAsa sthAna dUra hovAthI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 274 ) manuSyo nA jovA mAM AvatA nathI, parantu devonI sattA che. tema siddho paNa che. mArA jevA manuSyo thI jovAya tevA nathI. vivecana:-nAstika ne Astika pratyuttara Ape che ke tuM pAvU na bola. jema potAnA pAchala nA bhAga mAM rahela cinhAdi na jonAra ne te cinhAdi nA phala thI tenuM anumAna thAya che. tema zakti, zaMbhu, gaNeza, vIra Adi devo nA samaha ne zaivadharmIyo mAne che ane phirasta, pegambara ane pIra Adi ne yavanAdiko mAne che ane teone tenuM phala vigere male che. mATe teyonI sevA Adi thI devo jANavA yogya che. jo devo nI hayAtI na hota to teprone tenuM phala malata nahIM. phala male che, mATe devo nI sattA cha arthAt te devo cha parantu manuSya nathI. tame kaho cho ke devo phala vigere Ape che, to te devo Aje kema dekhAtA nathI ? teno pratyuttara e che ke kalikAla nA yoge prAyaH devo Aje dekhAtA nathI. valI te devonuM sthAna ghaNuM dUra hovAthI manuSyo nA jovAmAM AvatA nathI. parantu devo che te nakkI che. temaja siddhi pada ne pAmelA siddho paNa che, parantu mArA jevA manuSyothI joI zakAya tevA nathI. mUlama: . tvaM cetasi sve paribhAvayavaM, laGkA'sti vA no nanu vartate saa| tvayA mayA sarvajanairapIya-mAkarNyate kena na manyate saa?||10 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 275 ) gAthArthaH-tuM potAnA mana mAM vicAra kara. jo laMkA che ke nahIM ? jo che to tArA-mArA sarva jano var3e paNa pA saMbhalAya che to laMkA koNa na mAne? vivecana:-nAstika ne Astika pharIne kahe che ke taM potAnA mana mAM barAbara vicAra ke laMkA cha ke nahIM ? jo tuM kahIza ke baMkA che, to tArAthI, mArAthI ane sarva jano bar3e A laMkA cha ema saMbhalAya che. jo e pramANe laMkA saMbhalAya che to laMkA ne koNa na mAne ? arthAt jo bIjA bar3e saMbhalAtI vastuo manAya che to sarvajJa bhagavaMto bar3e kayana karAtI AtmAdi vastuo kema na manAya ? arthAt manAyaja. muulntvmitthmevaa''tmnimaanyaatr,sthitaistulngkaanythaaniriikssyte| lasvargamokSAdipadaM tathaiva,chadmasthapumbhiH parivIkSyamatragaiH / 12 gAthArthaH-A rIte taM AtmA mAM vicAra kara ke je prakAre pA sthale rahelAmo var3e laMkA na dekhAya tema chadmastha prAtmAno bar3e svarga mokSAdi na dekhAya. vivecana:-Astika nAstika pratye kahe che ke tuM tArA mAtmA mAM zAnta citte, sArI rIte vicAra kara ke jema Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 276) ahiyAM rahelA manuSyo dvArA dUra rahelI laMkA joI zakAya tevI nathI, tevIja rIte kevala jJAna rahita evA chadmastha AtmAno dvArA paNa svarga ane mokSa Adi padArtho joI zakAya tevA nathI. mATe parokSa vastupro bIjAnA kathana thI jANI zakAya tevI hovAthI parokSa vastupro paNa mAnya karavI joiye. // atha SoDazodhikAraH // svarga ane mokSa nAM sAdhano ne yathAzakti siddha guNa nI sevA bar3e siddha thavAyaM athA''stikaM nAstika Aha zastadhI rastvastvidaM svargapadAdi nizcitam / paraM kilatasya yadasti sAdhanaM, ___ tad brUhi me sAmpratamAdareNa / / gAthArtha:-have nirmala buddhi vAlo nAstika Astika ne kahe che ke A svargapadAdi nizcita bhale hoya parantu evaM sAdhana mane Adara pUrvaka kaho. vivecana:-pUrve kahela dRSTAMto sAMbhalavAthI parokSa evA svargAdi pratye nirmala buddhi thaye chate nAstika have Astika ne kahe che ke bhale svarga ane mokSa vigere nizcita hoya Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 277 ) parantu jyAre svarga ane mokSa hoya che to tene prApta karavA mATe tenAM sAdhano paNa hovAM joiye. mATe tenA sAdhano paNa Adara pUrvaka batAvo. nUlam:maho! tvayA sAdhu vacaH samIritaM,dharmazrutau te yadabhUdidaMmanaH / ekAgracetaH zRNu tarhi madvaco,yathA tavA'pyastu sudhIHsudharme / 2 gAthArthaH--are, teM sArU vacana kA ke je tArU mana dharma sAMbhalavAmAM che. ekAgracitta thI mArU vacana sAMbhala jethI tArI buddhi sArA dharma mAM thAya. vivecana:-sugama che. mUlamhiMsAmRSAdattagrahAGganAgamAH, parigrahazceti same samantataH / divarjanIyAyadimAnavivarya, siddho'bhvcchiibhgvaanprsiddhH|3 gAthArtha:- hiMsA, mRSA, corI, mithuna ane parigraha e sarve sarva prakAre chor3avA joiye kAraNa ke emane chor3I ne prasiddha siddha bhagavaMta thavAya. vivecana:- jJAnI bhagavaMto pharamAve che ke dharma nI pArAdhanA karyA vinA jIva svarga ke mokSa melavI zakato nathI. pApa no tyAga karyA sivAya vAstavika rIte dharma nI ArAdhanA thaI zakatI nathI. jaina zAsana mAM aDhAra prakAra nAM pApa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 278 ) batAvelAM che temo hiMsAdi pAMca moTA pApa gaNAvela che. bIjA dharma vAlAsoe paNa A pAMca moTAM pApa batAvyAM chakoI paNa trasa ke sthAvara, sUkSma ke bAdara jIva ne haNavo nahIM; haNAvavo nahIM ane haNatA ne anumodavo nahIM; jhuThaM bolavU nahIM; jhUThaM bolAvaq nahIM ane jhuThaM bolanAra nI anumodanA karavI nahIM; corI karavI nahIM, corI karAvavI nahIM ane corI karatAM ne anumodavI nahIM; ane parigraha rAkhavo nahIM, parigraha rakhAvavo nahIM ane parigraha rAkhanAra no anumodanA karavI nahIM. e pramANe hiMsAdi pAMce pApo no tyAga karavAthI dharma nI prApti thAya che. mATe teno avazya tyAga karavo. e pramANe tyAga karavAthI cAra ghAtI karma no nAza thavAthI kevala jJAna pAmI jIva siddha bhagavaMta thAya che. mUlam:ye satyazIlakSamatopakAritA-santoSanirdUSaraNavItarAgatAH / niHsaGgatAcApratibaddhacAritA-sajjAnitAnivikRtiprasannatAH sadgoSThitAnizcalatAprakAzitA-asvAmisevitvamatIvasattvatA nirbhIkatA'lpAzanatAviziSTatA-saMsArasambandhajugupsatAdayaH / prodRzA alpaguraNA abhUvana,siddhizritAMte tu bhavantyanantAH / kSetrasvabhAvAdathasiddhabhAvA-dhadvAzivAtkevalivAkpramANAt / 6 gAthArtha:-je satya, ziyala, kSamatA, upakAra, saMtoSa,dUSaNa rahita paNuM, vItarAgatA, nisaMgapaNuM, apratibaddha gamanAgamana, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 276 ) zreSTha jJAna yukta paNuM, vikAra rahita paNuM, prasannatA, zreSTha kathA pAlApa karavA paNuM, caMcalatA rahita, padArtha nA samUho nuM yathArtha prakAza karavA paNuM, svAmI sevA rahita paNuM,pratISa sattvapaNuM, bhaya rahita paNuM, alpAhAra paNuM, viziSTatA, saMsAra pratye durgacchatA, evA prakAra nA alpa guNo mumukSono ne hatA. mokSe gayelA mumukSutro ne te alpa guNo anaMta guNo thAya che. te anaMta gaNo gaNo tesrone kSetra nA prabhAva thI prApta thAya che ane teno nirNaya kevalI bhagavaMta nA vacana thI thAya che. vivecana:-mokSa mAM javAnI icchA vAlA AtmAyo mumukSutro kahevAya che. je AtmAno ne saMsAra nI bhayaMkaratA samajhAya che te aAtmAyo durguNo no tyAga karI guNo melavavA mATe prayatna kare che. tyAre temanAmAM prathama alpa guNonI prApti thAya che. to A pramANe mumukSutro mAM alpaguNo hoya che, jemake tetro potAnA svArtha khAtara kadI paNa satya ne chor3atA nathI, brahmacarya dhAraNa karavAmAM dRDha hoya che, game te vA prasaMge kSamA dharma no tyAga karatA nathI, svArtha no tyAga karI paropakAra karavAmAM rasika hoya che, lAlasA no tyAga karI saMtoSa dhAraNa kare che. temanuM jIvana nirdoSa hoya che. saMsArI vastupro pratye rAga ane dveSa no prabhAva hoya che, saMga rahita hoya che, koI paNa vastu no pratibaMdha no abhAva hovAthI javApAvavAmAM svataMtra hoya che, zreSTha jJAna dhAraNa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 280) karanAra hoya che, pAMce indriyonA vikAra vinAnA hoya che, prasannatA guNa yukta hoya che, Atma guNa karanAra evI zreSTha kathAno kahenAra hoya che, caMcalatA vagara nA hoya che, dareka prakAra nA padArtho nA samaha ne yathArtha rIte prakAza karanArA hoya che, svAmI sevaka bhAva vagara nA hoya che, atyanta sattva ne dhAraNa karanArA hoya che, bhaya thI rahita hoya che, alpa AhAra karanArA hoya che, viziSTa guNa ne dhAraNa karanArA hoya che, saMsAra pratye durgachA bhAva dhAraNa karanArA hoya che, evA prakAra nA aneka guNo nA dhAraNa karanArA hoya che. ane te mumukSu AtmAno jyAre mokSa mAM jAya che tyAre temane anaMta guNo nI prApti thAya che. te anaMta guNo temanA mAM siddha kSetra nA prabhAva thI utpanna thAya che ane tenI pratIti anaMta jJAnI kevalI bhagavaMto nA vacanathIja thAya che. mUlam:tatsevakenA'pi tadIyazIla-vidhAyinAbhAvyamiti pratItam / tathA ca siddhA yadamUrtarUpA, gatAzanA noruSavItarAgAH / 7 niraJjanAniSkriya kAgataspRhAH, aspardhakAbandhanasandhirvAjatAH stkevljnyaannidhaanbndhuraa,nirntraanndsudhaarsaanycitaaH| pratastadutpannaguNAnugAmibhi--mahAnubhAva niiivadhIyate / teSAMguraNAnAmanuyAnamAtmA-nurUpazaktyA tadavAptikAMkSayA / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 281) gAthArtha :-e prasiddha che ke sevake svAmI ne anusakhaM joiye. to mumukSuproe siddho nA guNo melavavA mATe amUrta, nirAhAra, gatadveSa, vItarAga, niraMjana, niSkriya, gataspRhA, spardhA rahita, baMdhana saMdhi rahita, kevala-jJAna rUpa nidhAna thI sundara ane nirantara Ananda rUpa piyUSa rasa thI pUrNa evA guNa maya siddho hovAthI temanA guNo nuM anukaraNa yathAzakti karavU joiye. vivecana:- vyavahAra mAM eka vAta prasiddha che ke svAmI ne anusakhAthI svAmI nA nuNo sevaka mAM Ave che. mATe sekke svAmI ne anusar2yA joiye. tema ahiyAM paNa mokSa nA arthI AtmAoe siddha nA guNo melavavA mATe siddho mAM rahelA arUpI paNuM, anAhAra paNuM, dveSa rahita paNuM,, vItarAgatA, niraMjana paNuM, niSkriyatA, spRhA rahita paNuM, spardhA rahita, paNuM, baMdhana ane saMdhi rahita paNuM, satkevala jJAna, nirantara AtmAnaMda rUpa piyUSa rasa thI pUrNa paNuM vigere guNo nuM yathA zakti anukaraNa karavU joiye. yadyapyamISAM na guraNAnsamastAna, pUrNAnimesevitumatra zaktAH / tathApyamIsApavamAtmayogya,zritvAvalaMsiddhaguNAnazrayanti / 1. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 282 ) nAthArtha:-- joke zrA saMsAra mAM emanA pUrNa prane samasta guNo ne sevavA mAThe A sAdhupro zaktimAna nathI, to paNa potAnA yogya bala ne zrAzrayI ne siddha nA guNo ne bhaje che. vivecana :- siddha bhagavaMto mAM anaMta guNo rahelA che ane mAM anaMta zakti che. eTale temanA samasta guNo sevavAnI alpa bala vAlA muni - mahAtmAo nI zakti nathI, to paNa temanA samasta guNo pAmavA mAThe arthAt siddha jevA thavA mATe siddha nA guNo ne potAnA bala mujaba seve che. mUlam - tathAhi siddhAH paribhAntyamUrttA, amI tathA dehamamatvamuktAH / rUparaste tadime zarIra-saMskArasatkAranikArakArAH / 11 muktAzanAste'ta ime kvacitkvaci - dAhAra varjAH punarevatetu / vidveSamuktA iti sarvasattva - maMtrI vahA eta itIva rucyAH / 12 te vItarAgA iti bandhubandha-cyutA ime te tu niraJjanAkhyAH / ime tataH prItivilepanAdya, zUnyAzcate niSkriyakAstato'mI |13 prArambhasaMrambha vilambhariktA, gataspRhAste'ta ime nirAzAH / spardhakAste tadamI paraMstu, vAdavivAdarahitAstathA ca / 14 nibaMndhanAste'thasa devakalRpta--svecchAvihArAstadime'tha te'pi / niH sandhayo'mItu parasparottha- sakhyAdviraktAzratha ke valekSAH / 15 te santyamI sarvajagatsvabhAvA - nityatvadarzAH punareva te tu / prAnandapUrNAstadimesadAntarAH, santoSapovAtsamabhAvabhAvinaH / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 283 ) gAthArtha:--siddho azarIrI, arUpI, mukttAzanA, dveSarahita, vItarAga, niraMjana, niSkriya, gataspRha, aspardhaka, nirbandhana, nisaMdhivAlA, kevaladarzI ane Ananda pUrNa che. to sAdhuaoe anukrame zarIra mamatva rahita, zarIra satkArAdi rahita, AhAra tyAga vAlA, sarva jIvo pratye maitrI bhAva vAlA, baMdhupro nA baMdhana rahita, prIti ane vilepana rahita, prAraMbha samAraMbha thI zUnya, AzA rahita, vAda vivAda rahita, svecchAe vihAra karanArA, paraspara maitrI thI rahita, sarva jagata ne anitya jonArA, zuddha bhAva vAlA ane samatA vAlA thavA prayatna karavo joiye. vivecanaH- siddha bhagavaMto nA guNo prApta karavA sAdhugroe zuM karavaM joiye te batAve che ke siddha bhagavaMto zarIra rahita che, to sAdhuaoe 'pA zarIra mArU nathI' ema zarIra Upara thI mamatva ghaTA'vaM joiye. siddho arUpI che to sAdhunoe snAna no tyAga ane zarIra pratye no prema ema zarIra saMskAra ane satkAra no tyAga karavo joiye. siddho AhAra thI rahita che, to sAdhuoe upavAsa, AyaMbila dvArA AhAra tyAga karavAno prayatna karavo joiye. siddho dveSa rahita cha, to sAdhuaoe prANI mAtra pratye maitrI bhAva dhAraNa karavo joiye. siddho vItarAga che, to sAdhuaoe svajana, parivAra, baMdhu mAdi nA baMdhana rahita thavaM joiye. siddho niraMjana cha, Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 284 ) to sAdhugroe koI nA pratye prema rahita ane vilepana rahita tharbu joiye. siddho niSkriya che, to sAdhuoe AraMbhasamAraMbha nAM kAryo no tyAga karavo joiye. siddho spRhA rahita che, to sAdhuaoe koI paNa prakAra nI AzA rahita tharbu joiye. siddho spardhA rahita che, to sAdhuoe vAda-vivAda thI zUnya thaq joiye. siddho baMdhana rahita che, to sAdhuproe icchA mujaba vihAra karavA vAlA thaq joiye. siddho saMdhi rahita che, to sAdhuaoe paraspara maitrI bhAva thI rahita tharbu joiye. siddho kevala darzana vAlA che, to sAdhuoe sarva jagata svabhAva ne anitya rUpe jonArA thaq joiye. siddho Ananda thI pUrNa che, to sAdhuoe antaH karaNa zuddha rAkhaq joiye, ane samatA bhAva vAlA thaq joiye. mUlamaHityAdikA ye bhagavadguNaughAH,zAstreSudRSTA prathatAnprakalpya / mumukSavo'mI apizaktiyogya-mAhatyasiddhantyapitekrameNa / 17 gAthArtha:- vigere bhagavaMta nA guNa samUha je zAstra mAM prasiddha che, temane avalaMbIne sAdhuno yathA zakti te guNo ne Adare che te o anukrame siddhi ne prApta kare che. vivecana:-gaNo nI prApti hamezAM guNI puruSo nI pArAdhanA dvArAja zrAya che. he mumukSu AtmAo ! jo tamAre paNa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 285 ) guNo prApta karavAnI bhAvanA hoya to zrI siddha bhagavaMta nA guNo zAstra prasiddha che te guNo ne sAdhuoe zakti mujaba AdaravA joiye jethI anukrame ghAti karmo no nAza karI,kevala jJAna pAmI prAtmA mukti pada ne pAme che. eja tattva rUpa che. mUlama:ye'nyagRhasthAHkhalutesvakIya-zaktyAtathAdezataetakAnguNAn / duSkarmazAntyarthamanuzrayantaH, krameNa caite'pi sukhIbhavanti / 18 gAthArtha:-je bIjA gRhastho cha tero paNa duSkarma nI zAnti mAThe potAnI zakti mujaba deza gaNo no Azraya le che te pro paNa sukhI thAya che. vivecana:-sarva tyAgI evA sAdhu bhagavaMto siddha bhagavaMta nA guNo no Azraya le cha arthAt guNo pratye Adara kare to lAbha melaveja, emAM kaI paNa Azcarya nathI. parantu prAraMbha samAraMbha vAlA evA gRhastho paNa deza guNo no duSkarma nA nAza karavA mATe potAnI zakti mujaba Adara kare to tero paNa sukhI thAya che. mUlamevaM tu ye ke'pi janAH svazAsane,sattAMzritAHzrIparamezvarasya / tatprItayete'piguNAnimAnanu-yAntivijJAH parabrahmalipsavaH / 16 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 286 ) gAthA - pramANe jekeTalAka loko potAnA mate Izvara ne mAnatA parabrahma melavavA nI icchA vAlA ne vidvAn evA paramezvara nI prIti mATe te guNo no Azraya le che. vivecanaH granya darzana vAlA pro paraNa Taza guNo no Azraya chete batAvatAM kahe che te ke e pramAraNe naiyAyiko, vaibeSiko, sAMkhyo, mImAMsako vigere keTalAka loko Izvara nI sevA thI mukti thAya che evA sadbhAva thI Izvara nI mAnyatA vAlA vidvAn ane parabrahma eTale mokSanI icchA vAlA Izvara nI prIti mATe kSamA Adi guNo no Azraya le che. gRhastho tho dravya dharma nu sevana ane vyavahAra thI pAlana mUlam: sAdho ! gRhasthA api dezato'mI, zrayantavamUneva guraNAMzvirAya / parantu yatkarmariNa jIvahiMsA, zrayanti cettanna paraM tadeSAm / 20 gAthArtha - he muni ! A gRhastho paNa deza thI dIrghakAla paryaMta yA guNo to zrAzraya le che. parantu je kArya mAM jova hiMsA thAya te karma no jo te gRhastho zrAzraya le to te zreSTha nathI arthAt sArU nathI. vivecana:- he muni ! yA gRhastho kSAMtyAdi deza guNo no Azraya le che te vAta to Thoka che ema nAstika kahe che, parantu nAstika bIjo eka prazna kare che ke tesro jIva hisAdi Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (287) vAlAM kAryoM paNa kare che te ThIka natho. mATe temane jIva hiMsAdi kAryo no niSedha karavo joiye. teno pratyuttara pAgala nI gAthA mAM Ape che. lam:satyaM gRhasthAHkhalute bhavanti,prAyohitesthUladhiyo'ticintAH / prArambhavantazcaparigrahAdarAH,sUkSmekSikAlokanakuNThabuddhayaH / 21 ete vinAlambanamatra tattva-traye vimuhyantitataH zubhArtham / sAkArapUjAM dhRtasAdhuveSa-sevAM ca dAnAdi sRjantunityam / 22 gAthArthaH-tArI vAta satya che parantu kharekhara te gRhastho prAyaH sthUla buddhi vAlA, adhika cintA vAlA, prAraMbha yukta, parigraha nA Adara vAlA sUkSmadRSTie maMda buddhi vAlA ane prAlaMbana vinA tattvatrayI mAM muMjhAtA evA hoya che. te kAraNa thI temanA kalyANa mATe tetro prabhunI dravya pUjA, veSa dhAraNa karanAra sAdhuo nI sevA ane dAna-dharma bhale nitya kare. vivecana:- sAdhuao naM jIvana, AcAra-vicAra, dravya, kSetra, kAla, bhAva ane avasthA alaga hoya che ane gRhastho nI avasthA, jIvana, prAcAra, vicAra Adi alaga hoya che. eTale sAdhupro sarva prakAra nA hiMsAdino tyAga karI zake che. parantu gRhastho. tevA prakAra nA hiMsAdi no tyAga karavAne samartha nathI kAraNa ke tezro sthUla buddhi vAlA hovA thI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) dharma nI samajha alpa hoya che. Arthika, zArIrika, kauTumbika Adi aneka prakAra nI gRhastha jIvana nI cintA thI bharelA hoya che. temaja gRhastha jIvana nA nibhAva mATe aneka prakAra nA prAraMbha-samAraMbha vAlA hoya che. valI dhana, dhAnya, parivAra Adi aneka prakAra nA parigraha mAM Adara vAlA hoya che. sUkSma buddhi nI dRSTie vicAratAM alpa buddhi vAlA paNa hoya che. temaja maMda buddhi nA kAraNe koI paNa prakAra nA AlaMbana vagara sudeva, suguru ane sudharma rUpa tattvatrayo mAM muMjhAyalA hoya che chatAM temanA aAtma kalyANa mATe jinezvara deva nI dravya pUjA, sAdhuaonI sevA-bhakti ane supAtrAdi sthAne dAna-dharma hamezAM bhale kare. mUlamuccaiH kulAcArayazo'vanArtham,zritogRhasthaiH sakalo'pidharmaH / tdrvytobhaavtmaatmsmpde,dvidhaapidhrmgRhinnHshryntvmii|23 gAthArthaH-Uca kula nA prAcAra ane yaza nA rakSaNa mATe sarva prakAra no dharma no Azraya gRhastho var3e levAyelo che. yA gRhastho dravya ane bhAva ema banne prakAre Atma saMpatti mATe dharma no Azraya le. vivecana:- joke gRhasthoe potAnA UMca kula nA rakSaNa mATe ane potAnI kItti nA rakSaNa mATe sarva prakAra nA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 286) dharma no pAzraya lIdheloja che. to have teso potAnI AtmasaMpatti-prAtma kalyANa mATe dravya ane bhAva ema banne prakAra nA dharma nuM pArAdhana kare eja temanA mATe hitakara che. mUlam - prAyeNa sAvadharatA gahasthAH, sadaihikArthAdhikRtau prsktaaH| kuTumbapoSAhatabhUrisaGghayo-ccInIcavArtAHparatantrakhinnAH / 24 te'mI svacetaH pratibhAtapuNya-kAryodyatA praatmruciprvRttaaH| yadeva te svIyamano'bhituSTaya,kurvantipuNyaM kilakurvatAMtat / 25 gAthArtha -pApa vyApAra mAM tatpara, sAMsArika 'dravya upArjana karavAmAM Asakta, kuTumba poSaNa mAM Adara vAlA, AjIvikA nA kAraNe parAdhIna paNA thI duHkhita ane potAne mAnya puNya mAM tatpara evA tero prAyaH potAnI ruci pramANe pravRtti kare che. tethI temanA mananA saMtoSa mATe je puNya kare te bhale kare. vivecana:- gRhastho na jIvana lagabhaga pApa vyApAra mAMja vyatIta thAya che. kAraNa ke tezro saMsAra nuM jIvana calAvavA mATe rAta-dina dhana upArjana karavAmAMja mazagUla hoya che. valI kuTuMba, parivAra Adi pratye Adara bhAva vAlA hovAthI AjokkiA calAvavAnI pravRtti nA kAraNe parAdhIna paNe aneka prakAra nA duHkho nA bhoktA bane cha, AvI paristhiti Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210 ) mAM tesro dharma nI pravRtti mAM eka dama Agala vadhavA kaThina hovAthI potAnI mAnyatA mujaba puNya mAM tatpara hovA thI potAnI rUci pramANe je puNya kare che, te bhale kare. mUlam: ete gRhasthA hRdaye vidadhyu - ritIva saMkalpya ca dravyadharmam / dravyeNa karmANi samAcArayya, yathA manastuSTimidaMnidhatte / 26 tathaiva dharmANya pikAnicicced, dravyeNakRtvA sdamanaH prasannam / kurmo'tra yenaiva gRhasthasatko, vyApAra eSa draviNenasidhyet / 27 gAthArtha - gRhastha hRdaya mAM dRr3ha saMkalpa karIne dravya dvArA dharma ne kare jethI dravya dvArA karmoM AcarI ne A mana saMtoSa pAme teja pramANe keTalAMka dharma kAryoM dravya vaDe zrame potAnuM mana prasanna kariye chiye ema lAge, kAraNa ke gRhastha saMbaMdhI yA vyApAra dravya thIja siddha thAya che. vivecana : pUrve banAvelA yA gRhastho potAnA mana mAM dRr3ha nirNaya karIne dravya dvArA dharma ne kare kAraNa ke temanA mana mAM ema lAge che ke jema dravya dvArA saMsAra nAM kAryoM karAvI ne amo mana mAM saMtoSa kariye chIye, tevIja rItiye dravya dvArA dharma nAM kAryo karIne amArA mana ne amo prasanna kariye chIye. eTale e rIte paraNa dravya thI tesro dharma kare to Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 261 / paNa sArU kAraNa ke pra saMsAra mAM gRhastho saMbaMdhI badhI pravRtti dravya thIja siddha thAya che, mUlam: eSAM yato dravyavatAM svadharma, dravyesa sAddha bhavatIha cetaH / yuktaM hyado yasya balaM yadIyaM, balena tenaiva mataM nijaMkriyAt // 26 gAthArtha - dhanavAna gRhastho potAno dharma dravya thI sAdhavA icchatA hoya to te yogya che. jenuM je saMbaMdhI bala hoya, tenA var3e potAno dharma kare. vivecanaH jJAnIzrotuM kathana evaM che ke saMsAra mAM jIvo ne badhI zaktizro sarakhI prApta thatI nathI. tathA jIvo nI bhAvanA paNa sarakhI hotI nathI. eTale je zakti malI hoya teno sadupayoga thAya to sArU. tethIja dhanavAna gRhastho ne dravya dvArA dharma karavAnI icchA hoya to tesro dvavya dvArA dharma kare te yogya che. eTaleja potAne je bala malyuM hoya te no potAnA dharma mAM upayoga kare eja ThIka che. mUlam bala tadravyadhamaM gRhiraNAM prakurvatAM, saMsArakAryAnmanaso'stusaMvRttiH / yathA tathaite dadhatAMmanaHsvakaM, sAlambanepuNyavidhAvapekSaNam // 26 gAthArthaH dravya dvArA dharma karatA gRhastho jema potAnA saMsAra nA kAryothI nivRtta thAya te prakAre AlaMbana vAlA puNya kAryoM mAM apekSA pUrvaka potAnuM mana sthApe. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 262 ) vivecana:-dravya dvArA dharma karatAM paNa gRhastho na saMsAra nA kAryo mAMthI potAnuM mana pAchu haThe che te kevI rIte ? te batAvatAM kahe che ke dravya thI dharma karatA gRhastho nI saMsAra nA kAyoM mAMthI mana nI nivRtti thAya te rote gRhastho jinezvara deva nI dravya pUjA, sAdhuaonI sevA, prati lekhanA pramArjanA ane dAnAdi kAryo mAM apekSA pUrvaka potAnA mana ne sthApe. mUlam:tadyAvatAmI nijakendriyANi, saMvRtya saMsArabhavakriyAtaH / tadeva pUjAdikamAzrayantA,manaH sthiraM yenamanAgapi syAt / 30 gAthArtha:--te kAraNa thI A gRhastho potAnI indriyo ne saMsAra nI kriyAno thI rokI ne jeTalA pramANa mAM thoDaM paNa mana sthira thAya te pramANe pUjAdi kare. vivecanaH-saMsAra mAM DUbelA gRhastho nuM mana cauvIze kalAka saMsAra nI pApa kriyA mAMja rata hoya che to temana mana dharma mAM kevI rote sthira thAya, te ahiyAM batAve che ke gRhastho potAnI indriyo saMsAra kAryoM thI rokIne thor3e paNa mana sthira bane te mujaba jinezvara devanI pUjAdi tathA dAnAdi kare jethI mana nI sthiratA thAya. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 263) mUlamHyAvattvanAkArapadArthacintA-kRtau mano na kSamamasti tadvat / susAdhvasAdhupratipattiyogyo, jJAnodayo yAvadaho bhavenno / 31 tAvatsvakIyavyavahArarakSA, kAryA kulInena sanizcayena / sanizcayaH savyavahAra evaM,nindyo gRhastho na parairyatobhavet / 32 gAthArtha:-jyAM sudhI nirAkAra padArthoM meM dhyAna karavAmAM mana samartha na thAya tathA susAdhu ane asAdhupro evo bodha na thAya tyAM sudhI nizcaya naya mAM rata evA gRhasthoe potAnA vyavahAra nI rakSA karavI jethI vyavahAra sahita nizcaya vAlo bIjApro ne nindA pAtra na bane. .. vivecana:- vyavahAra dharma - pAlana paNa jarUrI che. vyavahAra nA pAlana vinA gRhastha loko mAM nindA pAtra bane che. mATe jyAM sudhI mana nizcaya dharma mAM dRDha na bane tyAM sudhI vyavahAra - pAlana jarUrI che. te batAvatAM kahe cha ke jyAre nirAkAra padArtha nuM dhyAna karavAmAM mana majabUta na bane ane susAdhu ane asAdhu evo bheda samajhavAnI zakti na Ave tyAM sudhI vyavahAra sahita nizcaya vAlA gRhasthe potAnA vyavahAra nI rakSA karavI jethI loko mAM nindA pAtra na bane. mUlam: sthiraM yadA cittamanAkRtAvapi,tadAtu siddhasmaraNaM vidheyam / tatsedhane sAdhugRhastha mukhya-rAtmAvabodhe pariyatna eSyaH / 33 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 294) gAthArtha:-je kAle anAkRti padArtha mAM mana sthira thAya tyAre siddha nuM smaraNa karavaM joiye. siddha nA smaraNa nI sAdhanA mATe sAdhu ane gRhastho vigeree Atma jJAna mATe prayatna karavo joiye. vivecana:-prathama sAkAra padArtha naM dhyAna karI mana ne sthira karavA prayatna karavo joiye. pachI anAkAra padArtha nA dhyAna mAM mana ne joDavaM ane anAkAra padArtha nA dhyAna mAM mana sthira thAya tyAra bAda siddha bhagavaMto nuM smaraNa karavaM joiye. sAdhu ane gRhasthoe siddha bhagavaMto nuM smaraNa nI sAdhanA mATe prAtma jJAna nI prApti thAya tevo prayatna karavo joiye. mUlampaurvo vidhiryo'khiladravyabhAva-bhinnAM sa hi dvAradharopalabdhya / nirvaanndhaamnovryaanvtsyaa-ttsyprveshe'ymihaa''tmbodhH|34 tadaGgane pAdavihAravadyaH, zivAlayAvasthitikRnmahAtmanAM / tenaatmbodhHprmo'stidhrmo,ytsedhnaannitirevnishcitaa|35 gAthArthaH- pUrva kahela dravya ane bhAva rUpa dharma mukti rUpI mahela nA dvAra nuM prAMgaNuM prApta karavA mATe zreSTha vAhana tulya che. ane mukti rUpI mahela nA prAMgaNA mAM pahoMcyA . bAda temAM praveza karavA mATe Atma jJAna prAMgaNA mAM pAda , Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 265 ) vihAra sarIkhA mahAtmAno ne zivAlaya mAM sthiti karI ApanAra cha, arthAt AtmajJAna e paramadharma che jenI sAdhanA thI mokSa nizcita thAya che. vivecana:-mokSa nA arthI AtmAe dravya ane bhAva ema banne prakAra nA dharma nI ArAdhanA karavI joiye, banne prakAra nA dharma nI ArAdhanA dvArA jIva mukti nI najIka pahoMce che. pachI pAgala vadhavA mATe Atma jJAna nI pAvazyakatA rahe che. eja Atma jJAna dvArA jIva mokSa purI mAM sthira vAsa thAya che. eja vastu batAvatAM ahiyAM kahe che ke dravya ane bhAva dharma e mukti mahela mAM praveza karavA mATe Atma jJAna muniyonA pAda vihAra tulya che ane aMte mukti rUpI mahela mAM sthira banAve che, mATe AtmajJAnae parama dharma che ane tenI sAdhanA thI nizcaye mokSa thAya che. mUlamsantyatra yadbodhanadarzanAkhya-cAritramukhyAH sklaagunnaughaaH| sAtmabodhojayatiprakRSTaM,jJAnAdizuddha yadihAstyanantam / 36 gAthArtha :-Atma bodha mAM jJAna, darzana ane caritra vigere badhA guNo no samaha varte che, aivA prakAra no Atma bodha utkRSTa rItie jaya pAme che, kAraNa ke Atma bodha mAM jJAnAdinI zuddhi aMta rahita rahelI che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266 ) vivecana:-Atma bodhanuM mahattva keTaluM che te batAvatAM kahe che ke samyag darzana, samyag jJAna ane samyaga cAritra e mokSa no mArga che. yA mokSa nA mArga rUpa samyag darzana, samyag jJAna ane samyag cAritra vigere badhA guNo Atma bodha mAMja rahelA che. tetho Atma bodha jagata mAM utkRSTa rItie jayavaMtA varto valI Atma bodha thI samyag darzana, samyag jJAna ane samyag cAritra nI zuddhi paNa thAya che. te zuddhi anaMta kAla paryaMta rahe cha, arthAt TakI zake che. tacchodhane'nanta catuSTayApti-ryavIyapArapratipratikArye / / jJAnaMnakasyA'pisadAprabhusyA-tsarvAtmanAkAzadRzIvazAzvatam37 gAthArthaH-jJAnAdinI zuddhi thI anaMta catuSTayanI prApti thAya che. je sambandhI pAra gamana karavAmAM AkAza darzana nI nema nirantara sarva svarUpa thI kayA jana ne Atma bodha samartha na thAya ? vivecana:- samyag darzana, samyag jJAna ane samyag cAritra nI zuddhi pUrvaka ArAdhanA karavAthI AtmA nA cAra bhAva prANa svarUpa ane mukhya guNa rUpa anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya nI prApti thAya che,ane anaMta catuSTaya no pAra pAmavA mATe nAkAza darzana nI jema Atma jJAna eTale kevala jJAna sivAya koNa samartha cha ? arthAt bIjU koI jJAna samartha nathI. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 267 ) // atha saptadazo'dhikAraH // prabhu pratimA pUjana thI puNya no saMbhava: mUlam: zrathetyasaunAstikaprAkhyadAstikaM, yaducyatebhoHpratimArcanAdbhavet / puNyaM na tatsambhavatISadAryA, prajIvataH kA phalasiddhirasti ? / 1 gAthArtha :-- zra nAstika prAstika ne kahe che ke he Aryo ! je kahevAya che ke pratimA pUjana thI puNya thAya che te saMbha nathI, kAraNa ke ajIva thI kayA phala nI siddhi thAya ? vivecanaH ghaNA nA mana mAM Avo saMzaya thAya che ke pratimA pUjana thI zuM phala thAya ? tevoja prazna nAstika nA hRdaya mAM paraNa thavAthI nAstika prAstika ne prazna kare che ke tamo kaho cho ke pratimA pUjana thI puNya thAya che; parantu pratimA pUjana thI puNya upArjana thatuM nathI kAraNa ke pratimA ajIva che, ane ajIva eTale jar3a evI pratimA nuM pUjana karanAra ne kevI rIte phala Ape ? arthAt zrajIva thI kaI siddhi thAya ? mUla naivaM svacitte paricintanIya-majIva sevAkararaNAdbhavet kima? | padyAdRzAkAranirIkSaNaM syAtprAyo manastadgatadharmacinti // 2 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268 ) gAthArtha:-potAnA citta mAM evaM na vicAra ke ajIva nI sevA thI zuM phala male? kAraNa ke jevA prakAra nA AkAra meM nirIkSaNa kare che tevA prakAra nA AkAra mAM rahelA dharma naM prAyaH mana cintvana karanAra thAya che. vivecana:-have nAstika ne Astika pratyuttara prApatAM kahe che ke pratimA ajIva che ane ajIva nI sevA thI zuM phala male che Avo vicAra tamAre na karavo kAraNa ke pratimA pUjana mAM pratimA phala nathI ApatI, parantu pratimA nA Alekhana thI mana nA adhyavasAyo badale cha arthAt tenA AlaMbana thI mana para asara thAya che. koI paNa vastu nA guNa dharma nuM cintvana kara, e mana no viSaya che. sAcI vastu nA guNa dharma - cintvana paNa mana kare che. prAyaH karIne jIva jevA prakAra nA AkAra vAlI vastu nuM nirIkSaNa kare che, tevA prakAra nA AkAra mAM rahelA guNa dharmo nuM mana cintvana kare che. eTale sArA AkAra vAlI vastu nA darzana thI mana paNa sArI vastu nA guNa dharma - cintvana karavAthI zubha adhyavasAya rUpa phala male che. mATeja zubha adhyavasAya mATe pratimA nA AlaMbana nI jarUra che. mUlamyathA hi sampUrNazubhAnaputrikA, dRSTA satI tAdRzamohahetuH / kaamaasnsthaapntshckaam-keliivikaaraanklyntikaaminH|3 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266 ) yogAsanAlokanatohiyoginAM,yogAsanAbhyAsamatiHpariSyAt / bhUgolatastadgatavastubuddhiH,syAllokanAleriha lokasaMsthitiH / gAthArtha:-jema saMpUrNa ane sArA aMga vAlI putalI jovAtI chatI tevA prakAra nA rAga nuM kAraNa thAya che. valI kAmI puruSo kAma nAM Asano nAM citrothI kAma krIDA nI vikRti no anubhava kare che. yoga saMbaMdhI Asano jovAthI yoga nA prAsana karanArAyo ne yoga nA Asana nA abhyAsa nI buddhi thAya che. bhUgola vidyArthI pRthvI Upara rahela padArtho nuM jJAna thAya che tathA loka nAr3I thI loka racanA-nuM jJAna thAya che. vivecanaH- ahiyAM ajIva evI vastuo nA darzana thI paNa mana para kevI asara thAya che te batAvavA Astika nAstika ne kahe che ke ajIba evI paNa sarva avayava thI paripUrNa ane sarvAGge sundara evI putalI jovAthI saMpUrNa ane saundarya zAlI sAkSAt yuvatI jotAM chatAM jevA prakAra no rAga utpanna thAya che tevA prakAra noja rAga utpanna thAya che. arthAt strI saMbaMdhI viSaya ne yAda karAve che. viSaya ne utpanna karanAra evAM kAma nA Asano nAM citro jovAthI paNa kAmI puruSo kAma krIr3A nA vikAra no anubhava kare che. yoga nA pAsana jovAthI yoga nA abhyAsIno ne yoga nA abhyAsa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 300 ) saMbaMdhI buddhi thAya che. bhUgola vidyArthI pRthvI Upara rahela gAma, nagara, parvata, nadI, deza vigere aneka prakAra nA padArtho naM jJAna thAya che. tathA loka nAr3I jovAthI loka. racanA nuM jJAna thAya che, tema pratimA nA pUjana thI je deva nI pratimA che te deva nA guNo nuM smaraNa thAya che ? cUlam:karmAhikAlAnalAkoTacakra -stadAzritajJaptiriha sthitAnAm / zAstrIyavarNanyasanAtsamagra-zAstrAvabodhastadabhIkSakAraNAm / 5 gAthArthaH- karma cakrAdi cakro var3e prA saMsAra mA rahelA manuSyo ne te cakro ne Azrita rahelA padArtho nuM jJAna thAya che. zAstra saMbaMdhI varNa nI sthApanA thI sakala zAstra nuM jJAna zAstra nA jonAra ne thAya che. vivecana-karma cakra, ahi cakra, sUrya kAlAnala cakra, caMdra kAlAnala cakra ane koTa cakra vigere aneka prakAra nAM cakro che. te te cako jovAthI prA saMsAra mAM rahelA manuSyo ne te te cakra saMbaMdhI je padArtho hoya che tenuM jJAna thAya che. valI zAstra saMbaMdhI akSaro jovAthI sakala zAstra naM jJAna paNa zAstra jonAra ne thAya che. mUlamnaMdIzvaradvIpapuTAttathA ca, laGkApuTAttadgatavastucintA / evaMnijezapratimA'pidRSTA,tattadguNAnAMsmRtikAraeMsyAt / 6 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 301 ) gAthArthaH - naMdIzvara dvIpa ne laMkA nuM citra jovAthI temAM rahelA padArtho nuM cintvana thAya che. evI rIte pota potAnA bhagavAna nI mUrti jovAthI temanA guNo nuM smaraNa thAya che. vivecana :- naMdIzvara dvIpa naM citra jovAthI naMdIzvara mAM rahelA aMjanAdi parvato nuM, tyAM rahela zAzvata bAvana jina maMdiro tathA tenI racanA nuM prane tyAM rahela vAvo vigere nuM jJAna thAya che. tema laMkA nuM citra jovAthI laMkA nA padArthoM nuM cintvana thAya che, ane tyAra bAda tenuM yathArtha jJAna paNa thAya che; tevIja rIte pota potAnA bhagavaMta nI mUrti nA darzana-pUjana thI te mUrti mAM rahelA guNo nuM smaraNa mUrti jonAra ne avazya thAya che. mUlam yadA tu sAkSAna hi vastu dRzyaM, tatsthApanAsampratiloka siddhA / tathA ca patyauparadezasaMsthe, kAcitsatI pazyati yattadarcAm // 7 gAthArthaH :- jyAre sAkSAt vastu jovA na male tyAre te adRzya vastu nI sthApanA hamaNAM saMsAra mAM prasiddha che. jema ke koI satI potAno svAmI paradeza mAM hoya tyAre tenI pratimA ne jue che. vivecanaH - saMsAra mAM paNa prasiddha che ke jyAre loko ne z2e vastuM pratye sadbhAva hoya che athavA je vyakti pratye pUjya bhAva hoya che tyAre te sAkSAt vastu nI gaira Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 302) hAjarI mAM tenI sthApanA, mUtti, bAvalAM, citra vigere no upayoga kare che ane tenA darzana-pUjana dvArA sAkSAt vastu joyA no anubhava kahe che. jemake satI strI paNa potAno svAmI paradeza gayo hoya tyAre tenA pati nI pratimA, citra vigere nA darzana Adi karI tenA pati nA sAkSAt darzana no anubhava kare che, tevIja rIte bhagavAna nI pratimA nA darzanapUjana thI pUjaka ne bhagavAna nA guNo nuM smaraNa thAya che. mUlam - yadanyazAstre'pi nizamyate'daH, zrIrAmacandra prdeshsNsthe| ttpaadukaaNso'picraamvttdaa-'bhypuujytdhiibhrtonreshvrH| sItA'pirAmAGgalimudrikAMtA-mAliGa gyarAmA'ptisukhaMnyamasta raamo'pisiitaashritmaulirtn-maasaadysiitaaptirtivyjaanaat|| gAthArtha:-anya zAstra mAM paNa saMbhalAya che ke zrI rAmacaMdra paradeza mAM hote chate zrI bharata rAjAe temanI pAdukA zrI rAma nI jema pUjI hatI. sItAjI paNa rAmacandrajI nI vIMTI ne AliMgana daI rAmacaMdrajI nI prApti nA sukha no anubhava karavA lAgyAM. ane rAmacaMdrajI paNa sItAjo nA mugaTa ratna ne prApta karI sItAjI prApti nA sukha ne anubhava karavA lAgyA. vivecana:-have graMthakAra zrI anya zAstro dvArA pratimA pUjana saMbaMdhI dRSTAMto ApI teja vastu ne dRr3ha karatAM jaNAve Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 303 ) che ke rAmAyaNa mAM para eka prasaMga Ave che ke jyAre rAmacaMdrajI vanavAsa gayA tyAre temanA bhAI bharatajI nI anicchA chatAM parANe bharatajI ne rAjya gAdI suprata karI hatI. te samaye rAmacaMdrajI pratye nA bhakti bhAva thI bharatajI rAjA hovA chatAM paNa zrI rAmacaMdrajI nI jema temanI pAdukA sthApana karI temanI pUjA karatA hatA. sItAjI paNa rAmacaMdrajI nA viyoga mAM rAmacaMdrajI no vIMTI ne prAliMgana daI rAmacaMdrajI malyA tulya Ananda anubhavavA lAgyAM ane rAmacaMdrajI paNa sItAjI nA mugaTa- ratna ne jovA thI sItAjI nI prApti tulya sukha anubhavavA lAgyAM. mUla: nAtrA'sti kazcittutayoH zarIza-kArastathApIhatayostathAvidham / sukhaM samAyAdyadajIvato'pi, tahazvarArcA'pi sukhAya ki na? | 10 gAthArtha - rAma ne sItA nA zarIra no AkAra nathI. te vastu ajIva hovA chatAM te vastuo ne joI ne te banne ne sukha no anubhava thAya che. to Izvara nI pratimA paNa sukha nA mATe kema na thAya ? arthAt thAyaja. vivecana :- jema rAmacaMdrajI nI vIMTIM mAM rAmacaMdrajI no prAkAra hoto ane sItAjI nA mugaTa mAM sItAjI no AkAra hoto, valI te banne cIjo ajIva paNa hatI, chatAM rAmacaMdrajI tathA sItAjI ne be ne vastupro jotAM malavA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 304 ) jeTalo Ananda thayo. to Izvara nI pratimA jar3a hovA chatAM tenA darzana-pUjana karanAra ne kema sukha na thAya? arthAt thAyaja. itthaM caritre'sti ca pANDavAnAM,yadroNasUripratimApurastAt / bhillakalavyasyakirITivaddhanu-vidyAsusiddha tijagatpratItam / 11 gAthArtha-pAMDavonA caritra mAM e pramANe cha ke bholoM mAM zreSTha ekalavya nAma nA bhIle droNAcArya nI pratimA Agala dhanuSa vidyA arjuna tulya siddha karI ema saMsAra mAM prasiddha che. vivecana:- pratimA nuM mahatva batAvatAM kahe che ke mahAbhArata mAM eka evo prasaMga che ke eka vakhata ekalavya nAma no mukhya bhIla droNAcArya nI pAse dhanurvidyA zIkhavA gayo parantu tenuM kula halakaM hovAthI droNAcArya tene dhanurvidyA zokhaH bavAnI nA pAr3I. tyAre te ekalavye jaMgala mAM jaI tyAM droNAcArya nI mUrti banAvI, tenI pAgala dhanurvidyA zIkhavA lAgyo. droNAcArya na hovA chatAM tenI pratimA Agala dhanuvidyA zIkhI ne arjuna tulya dhanuvidyA nI siddhi prApta karI, ema loka mAM prasiddha che. mUlamH -- tathA ca caJcAdikavastvajIvaM, kSetrAdirakSAkaraNe samartham / chAyA'pyazokasyacazokahIM,kalestusAsyAtkalahAya nRNAm / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 305) gAthArtha :--ajIva evo paNa caMcA puruSa kSetra naM rakSaNa karavA samartha bane che. azoka nI chAyA zoka no nAza karanAra thAya che ane baher3AM nAmanA vRkSanI chAyA manuSyo ne kleza mATe thAya che. vivecana:-ajIva vastu paNa saMsAra mAM kevA prakAra - phala Ape che te vastu batAvatAM jaNAve che ke jema kSetra mAM dhAnya nA rakSaNa mATe puruSa jevA AkAra no caMcA puruSa banAve che te ajIva hovA chatAM paNa rakSA karavA mAM samartha bane cha, ane azoka no chAyA ajIva hovA chatAM tenI nIce besanAranA zoka no nAza kare che. baheDAM nAma nA vRkSa nI chAyA paNa ajIva hovA chatAM tenI nIce besanAra manuSya ne vidveSa thAya che. ajArajomukhyamathA'pyajIvaM, puNyAdihAnya bhavatIti lokaH / aspRzyakacchAyamajIvamevaM, yallavamAnasyanihantipuNyam / 13 gAthArthaH-gabhiNI strI nI chAyA ullaMghana karanAra bhogI puruSa na athavA sarpa na puruSatva haNe che. mahAdeva nI chAyA ullaMghana karanAra puruSa Upara mahAdeva no roSa thAya che. vivecanaH sugama che| .... ... Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 306 ) mUlam:evaM padArthA bahavo'pyajIvAH,sukhasya duHkhasya ca hetavaH syuH / devAdhidevapratimA'pyajIvA, satI na ki sA sukhaheturatra / 15 gAthArthaH e pramANe ghaNA padArtho ajIva hovA chatAM sukha duHkha nA kAraNa rUpa thAya che, to devAdhideva nI pratimA paNa ajIva hovA chatAM sukhanA hetu rUpa kema na thAya ? arthAt thAyaja. vivecana:-e pramANe ghaNAM dRSTAMto dvArA batAvavAmAM AvyaM ke ghaNA padArtho ajIva hovA chatAM paNa jIvo nA sukha ane duHkha nA hetu mATe thAya che. to devAdhidevanI pratimA ajIva hovA chatAM paNa temanA bhaktonA sukha ne mATe thAya temAM zuM aAzcarya ? arthAt jarUra bhakta janonA sukha ne mATe thAya che. varaM nijezapratimA'pi tahi, dRSTA satI bhaktatamAMsi hantu / parantuyA'syAHkriyatesaparyA,sAjIvataHkasyacakimphalAsthAt ? gAthArtha-potAnA svAmI nI pratimA nA darzana thI bhakta jano no aMdhakAra bhale nAza pAme parantu tenI pUjA karAya che to pratimA ajIva hovA thI kema phala vAlI thAya ? ... vivecana:-pratimA pUjana nA viSaya mAM zaMkA kare che ke mAno potAnA svAmI nI pratimA tenA darzana karanAra athavA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 307 ) bhajana karanAra bhakto nAM ajJAna rUpa aMdhakAra bhale nAza kare, parantu te pratimA ajIva hovA thI bhakto ne phala denAra kema bane ? mUlam:naivaMtvajIvA'pi satIzvarArcA, sacitA puNyaphalAya nUnam / tvNviddhicitteprtimaaydiiyaa,yaayaaskaasvotthgurnnprdaasyaat|17 gAthArtha:-ema na kahevaM. ajIva paNa Izvara nI pratimA pUjAtI chatI nizcaya puNya phala mATe thAya che. tuM tArA hRdaya mAM jANa ke je saMbaMdhI je je pratimA hoya che te te pratimA potAnA thI utpanna thayela guNo denAra hoya che. vivecana:- ajIva evI pratimA phala denAra nathI hotI ema tAre na bolavU, kAraNa ke ajIva evI Izvara nI pratimA paNa bhakta jano var3e pUjAtI chatI potAnA bhakto ne puNya phala denAra thAya che. tuM tArA hRdaya mAM barAbara jANa ke je je sambandhI je je pratimA hoya che te pratimA potAnA thI utpanna thayela guNo denAra hoya che. arthAt pUjana thI puNya phala tathA guNo nI prApti thAya che temAM saMzaya nathI. yathA grahANAM pratimA ajIvAH,satyo'pitatpUjanatastadIyam / guraSaM dadatyeva tathA satonA,kSetrAdhipAnAmatha pUrvajAnAm / 18 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 308 ) vidhermurArezca zivasya zakteAHsthApanAstA ahitaahitaavaa| pramAnitAzcA'pyabhimAnitAHsyuH,stUpaMtathAvAphalavakisyAt? gAthArtha. jema grahonI pratimA ajIva chatAM paNa tenA pUjana thI tenA saMbaMdhI guNa Ape che, tathA satIpro, kSetrAdhipo, pUrvajo, brahmA, kRSNa, ziva, zakti vigere nI mUrtiyo na mAnavA thI ahita ane mAnavA thI hita thAya che. valI yajJa nA stUpa - phala zuM nathI malatuM ? vivecana:-sUryAdi grahonI pratimA ajIva hovA chatAM paNa te te graho nuM pUjana, jApa vigere karavAthI te te graho thI utpanna thayela pIr3A zAMta thAya che. satI striyo, kSetrapAlo, pitaro-pUrvajo, brahmA, kRSNa, mahAdeva ane zakti vigere nI pratimAno paNa ajIva hovA chatAM tezrone na mAnavAthI ahita thAya che ane mAnavAthI hita thAya che. tevIja rIte yajJa no staMbha paNa ajIva hovA chatAM paNa pUjavAthI zaM phala vAlo nathI thato? arthAt thAya che. mUlam revantanAgAdhipapazcimeza--zrozItalAdipratimA ajIvAH / sampUjitAstadgatakAryasiddhi,kurvantiyavaccatathA'dhipArcA / 20 gAthArtha:-revanI, nAgAdhipa, pazcimeza, zrI pratimA ane zItalAdinI pratimAno ajIva chatAM pUjAelI chatI tatsaMbaMdhI Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (306) kAryo nI siddhi thAya che teja prakAre devAdhideva nI pratimA paNa pUjAelI chatI tatsaMbaMdhI kAryo nI siddhi kare che. vivecanaH-sugama che. mUlamye kArmaNAkarSaNavedinastathA, nAmnava yeSAM madanAdiputrake / nirjIvaketavidhimAcarantyaho, yasmAtsajIvAnapimUrchayantitAna gAthArtha:- tathA jeno kAmaNa ane AkarSaNa jANanArA che te o jIva rahita evA madanAdi thI banAvela putalAM Upara jeyonA nAma thI te vidhi Acare che te jIvita evA temane tethI machita kare che. vivecana:- tenI sthApanA dvArA to kArya nI siddhi thAya temAM kaMi Azcarya nathI parantu mAtra nAma var3e paNa kevI asara thAya che, te batAvatAM kahe che ke jeno kAmaNa, TUmaNa, AkarSaNa, vazIkaraNa vigere vidyA nA jANakAro cha tero kAmaNa Adi karavA mATe jIva rahita evA madanAdi thI banAvela putalI Upara jenA Upara kAmaNa Adi karavAnuM hoya tenA nAma thI te saMbaMdhI vidhi karavAmAM Ave che tethI jIvita evA temane mUrchA pamAr3e che, to zuM ajIva nuM A phala nathI ? aryAt cheja.. nalama: evaM nijezapratimAmajIvAM, tannAmagrAhaM stavanAM vidhAya / samarcayabhiHkuzalaHsaparyA, samprApitojJAnamayaHpramusyAt / 22 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 310 ) gAthArtha.-e pramANe ajIva evI potAnA svAmI nI pratimA ne tenA nAma grahaNa pUrvaka stavanA karIne pUjanArA kuzala puruSo var3e jJAnamaya svAmI pUjA ne prApta thayela hoya che. vivecana:-e rIte potAnA svAmi nA nAma levA pUrvaka stavanA-stuti karIne ajIva evI svAmi nI pratimA ne pUjatA evA kuzala puruSo jJAnamaya prabhunI pUjAne prApta thayela hoya che arthAt tero pUjAnA phala ne prApta thayelA hoya che. tathA niyojyAnapi kAMzcidAtmano,mUrtiprabhurmAnayato'vasAya / tuSyatyasauteSutathaivamIzo-'citobhavettatpratimArcanAtsyAt / 23 gAthArtha:-jema laukika svAmi potAnI mati ne mAnatA potAnA sevako ne jAraNI ne temanA Upara khuza thAya che, tevIja rIte A svAmi tenI pratimA pUjavAthI pUjAyelA thAya che. vivecana:-vyavahAra mAM paNa koI zeTha potAnI mUti,chabI, bAvalA vigere ne mAnatA evA potAnA sevako ne jANI temanA Upara khaza thAya che tema A lokottara svAmi paNa potAnI pratimA pUjana thI pUjAyelA hoya che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAgI ane nispRhI nI sevA thI parAmartha siddhiH satyaM budhatatparamatra yasmA-dvizeSa eSo'bhinirIkSyate mahAn / devaaydetekilsntiraagirnnH,puujaathinonobhgvaansiidRshH|24 gAthArtha:-he paMDita, e ThIka che, parantu je kAraNa thI ahiyAM ghaNo bheda dekhAya che ke A devo kharekhara rAgI che parantu AvA prakAra nA bhagavAna pUjAnA arthI nathI. vivecana:- nAstika Astika ne kahe che ke he paMDita ! A pUrve kahela vastu barAbara che. parantu pahelAM batAvela bAbata mAM pA vItarAga deva bAbata mAM moTo bheda rahelo che, kema ke tamoe je dRSTAnto ApyAM che te to rAgI evA devo che. rAgI devo to pUjA nA arthI hoya ane pUjAnA arthI hovAthI bhakta Upara khuza paNa thAya ane na pUjA kare to duHkha paNa Ape. parantu aa parama aizvaryazAlI vItarAga bhagavaMta pUjAnA arthI nathI mATe yA dRSTAMta barAbara nathI. mUlamtadA tvatIvA'stuvaraM yataH syA-danIhasevA paramArthasiddhaye / yathAhisiddhasyacakasyAcidvA, spRhAvataHsevanamiSTalabdhaye / 25 gAthArthaH-to ghaNuM sArU. je kAraNa thI anIha nI sevA paramArtha nI siddhi mATe thAya che. jema ke nispRha evA siddha puruSa nI sevA iSTa padArtha nI siddhi mATe thAya che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (312) vivecanaH have Astika nAstika pratye pratyuttara Ape che ke tAro prazna paNa ThIka che. parantu nispRha evA puruSa nI sevA niSphala jatI nathI, kAraNa ke nispRha puruSa nI sevA thI paramArtha siddhi thAya che. jema vyavahAra mAM paNa koI nispRha evA siddha puruSa nI sevA thI potAnI iSTa siddhi athavA iSTa kArya siddha thAya che. tema nispRha evA vItarAga nI sevAthI paramArtha siddhi eTale AtmA ne lAbha thAya che. - pratimA aja va chatAM tenAthI puNya nI siddhiH - mUlam:siddhastusAdho! vrivtisaakssaadeshotvjiivaaprtimaaprtisstthitaa| nA'yaM vicAraH paripUjanIye,dravye yataH pUjyata eva pUjyaH / 26 gAthArthaH-he sAdhu ! A to pratyakSa siddhi jaNAya che parantu Izvara nI pratimA ajIva rahelI che. teno uttara che ke pUjana lAyaka dravya mAM A vicAra na karavo, kAraNa ke pUjA ne lAyaka hovA thI nizce pUjAya che.. vivecana:-nAstika Astika ne kahe che ke A siddha puruSa nuM dRSTAMta ApyuM te barAbara ghaTatuM nathI. kAraNa ke siddha puruSa nA dRSTAMta mAM temanI sevA thI pratyakSa siddhi dekhAya che. valI siddha puruSa no sajIva cha jyAre A Izvara nI pratimA to ajIva che ane pratyakSa phala paNa dekhAtuM nathI. tenA uttara mAM Astika jaNAve che ke dravya pUjA ne yogya Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 313 ) hoya temAM A vicAra na karavo, kAraNa ke pUjya eTale pUjAne yogya evA bhagavaMta nI pratimA nizcaya pUjAya che. mUlam: yaddakSiNAvartakakAmakumbha - cintAmaNicitrakavallimukhyAH / kAnondriyANIhavahantiyatte 'citAH prakurvanti mataM janAnAm // 27 gAthArthaH- dakSiNA varta zaMkha, kAma kumbha, cintAmaNi ane citravelI vigere pUjAyelI chatI manuSyo ne iSTa vastu Ape che, ema saMbhalAya che. vivecanaH -prajIva chatAM paNa manuSya ne iSTa phala Ape che mATe dRSTAMta pUrvaka jaNAbAya che ke dakSiNAvarta nAma no zaMkha, kAmakumbha, cintAmariNa ratna grane citravelI vigere ajIva vastupro che. evI ajIva vastupro paNa pUjavAthI pUjAyelI chatI pUjanAra ne icchita phala prApe che ema saMsAra mAM saMbhalAya che. mUlam: vastusvabhAvAdyadamIgrajIvAH, svato'spRhAvantaihA'GgikAmAn / yacchantiyadvatkhalupAramezI, puNyasyasiddhayaMpratimA'citAtathA / 28 gAthArtha :- ajIva evI zrA pote spRhA rahita chatAM paNa vastu nA svabhAva thI saMsAra mAM prANiprone icchita phala Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 314 ) Ape che. tevIja rIte kharekhara paramezvara nI pratimA pUjAyelI chatI puNya nI siddhi mATe thAya che. vivecana:-ajIva evA yA dakSiNAvarta zaMkha vigere spRhA vagara nA hovA chatAM paNa pota potAnA vastugata svabhAva vizeSa thI pA saMsAra mAM prANiyo ne icchita vastupro Ape che. tevIja rote kharekhara vItarAga devanI yA pratimA paNa pUjavAthI pUjanAra ne puNya nI siddhi mATe thAya che. prApta niyukta vastu nI vizeSa mAnyatAHcUlam:satyaM mune! 'do'sti paraM ya ete,syurdakSiNAvartamukhAH padArthAH / ajIvavanto'piviziSTajAti-bhedAttathAdurlabhavastubhAvAt 26 ArAdhitA aGgimataM dizanti,netAhagarcA kila pAramezvarI / aho yadeSA sulabhopalAdi-mayI tadA ki sdRshiitv'miibhiH|30 gAthArtha:-he muni, yA satya che parantu dakSiNAvarta vigere padArtho ajIva chatAM viziSTa jAti nA bheda vAlA hovAthI tathA durlabha vastupronA svabhAva nA kAraNe ArAdhAyela prANiyo ne icchita phala Ape che. parantu pAramezvarI pratimA viziSTa jAti vAlI nathI ane sulabha pASANa nI banelI hovAthI dakSiNAvarta zaMkha tulya kevI rIte thAya ? Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 315 ) vivecana:-nAstika Astika ne kahe che ke tamArU kathana barAbara cha parantu dakSiNAvarta zaMkha vigere naM dRSTAMta barAbara ghaTatuM nathI. kAraNa ke dakSiNAvarta zaMkha vigere padArtho ajIva hovA chatAM viziSTa jAti vAlA che. valI te vastupro. duHkhe karI prApta karI zakAya evI che. te vastupro pUjAyelI . chatI prANi prone icchita. vastu Ape che, parantu paramezvara nI pratimA viziSTa jAti vAlI nathI tathA sulabha pASANa thI. banelI hovAthI dakSiNAvarta zaMkha vigere nI tulya kevI rIte thAya ? mATe yA dRSTAMto barAbara nathI... . mUlamaho! vicArina vicAritaM mA, vadastvamevaM jagatIha pazya / yanmUlatovastuguriNapratItaM,tato'piyatpaJcakRtaMHguNADhyam / 31 gAthArtha he vicArazola ! tuM avicarita mata bola. tuMja pote A jagata mAM jo ke je vastu mUlathIja guNavAlI prasiddha hoya tene jo pAMca manuSyoe mAnelI hoya to te vadhAre guNavAlI thAya che. vivecana:- have Astika nAstika ne pratyuttara prApe che ke dakSiNAvarta zaMkhAdi viziSTa jAti vAlA hovAthI ane durlabha hovAthI pUjanIka che ne icchita phala ne Ape che. parantu paramezvara saMbaMdhI pratimA viziSTa jAti vAlI nathI ane sulabha pASANa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 316 ) vAlI hovAthI dakSiNAvarta zaMkhAdi nI jema paramezvara saMbaMdhI pratimA kevI rIte icchita phala prApI zake ? Ama bolavuM yogya nathI. kAraNa ke prA saMsAra mAM je vastu svAbhAvika rIte guNavAlI hoya che ane temAM paNa pAMca sArA mANasoe e vastu mAnya karela hoya to te prathama karatAM viziSTa guNavAlI bane che. e pramANe paramezvara saMbaMdhI pratimA paNa svAbhAvika rIte guNavAlI che. ane indrAdi ane cakravartI Adi var3e pUjAyelI eTale mAnya hovAthI viziSTa guNa vAlI bane che. mUlam: yathAhi kazcitkila rAjaputraH, prAyeNavIryAdiguraNAsparSa syAt / taMprojjhyacedda belavaMzasambhavaM, puNyAcca rAjyevinivezayanti / 32 prAmANikAH paJcayadAtadAtvayaM, rAjanyakaMmaulamapi prazAsti / yadA taduktaM na karoti kazcitsa zAsyate nandavadeva tena // 33 nAthAtha jema koI rAjaputra prAyaH vIryAdi guNa vAlo hoya te chor3I ne durbala vaMza vAlA ne pAMca prAmANika puruSo tenA puNya thI rAjya Upara sthApana kare che. jyAre A rAjA mUla rAja puruSa ne AjJA kare che ane tenI prAjJA na mAnanAra rAja-putra ne naMdana rAjA nI jema te daMDa kare che. vivecanaH prahiyAM khAsa e bAbata jaNAvI che ke guNavAna hovA chatAM pAMca prAmANika mANasoe mAnya na karela hoya Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 317) to te pUjanika banato nathI ane guNavAna na hovA chatAM pAMca prAmANika mAraNasoe mAnya karela hovAthI te pUjanika bane che. jemake koI rAjaputra prAyaH vIryAdi viziSTa guNavAlo hovA chatAM tene chor3I ne pAMca pramANika manuSyo koI nirbala vaMza vAlA ne tenA puNya thI rAja gAdI Upara sthApana kare che. have A nirbala vaMza vAlo rAjA guNavAna evA rAjapatra ne AjJA kare ane jo rAjaputra AjJA na mAne to temano rAjA te rAjaputra ne naMdana rAjA nI jema zikSA paNa kare. vicAryate cenmanasA manuSya-maulo guNI rAjasutaH sa yogyH| parantuyaHkSudrakulopirAjA, saeksevyaHkhalupaJcapUjitaH / 34 gAthArtha :--jo manuSyo bar3e mana thI vicArAya to uttama kulavAna ane guNavAna rAjaputra teja rAja ne yogya cha, parantu kSudra kulavAlo paNa rAjA paMca thI pUjita hovAthI te sevavA yogya thAya che. vivecanaH- vAstavika rIte to dareka manuSya nA hRdaya mAM ema lAge che ke je uttama kula mAM utpanna thayela hoya ane voryAdi guNa vAlo hoya te rAjya ne yogya che, parantu tene pAMca pramANika puruSoe mAnya karela nathI tethI te sevavA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318.) yogya nathI banato. jyAre kSudra kula mAM utpanna thayela hovA chatAM paNa pAMca pramANika manuSyoe mAnya karela hovAthI sevavA yogya bane che. mUlamevaM hi cintAmariNamukhyametad vastu pradhAnaM nijakasvabhAvAt / tato'pimAnyaMbhuvipAramezvaraM,bimbaMyataHpaJcabhirapUjitam 35 gAthArthaH-e rIte cintAmaNi vigere vastuo potAnA svabhAva thI mukhya cha parantu saMsAra mAM paramezvara nI pratimA pAMca pramANika puruSothI pUjita hovAthI tenA karatAM paNa vadhAre mAnya che. vivecana:-ahiyAM eka vastu svabhAva thI zreSTha che parantu bIjI vastu pAMca uttama puruSoe pUjela hovAthI tenA karatAM paNa vadhAre mAnya che te batAve che. jema cintAmaNi ratna vigere vastupro potAnA svabhAva thI zreSTha gaNAya che parantu saMsAra mAM paramezvara nI pratimA pAMca pramANika puruSothI pUjAyelI hovAthI cintAmaNi ratna vigere thI paNa adhika mAnya gaNAya che. loke yadevAhatamastipaJcabhiH, tadevamAnyakSitiparapi dhra vam / yyaavivaahaarthnpaaHmhaajnaa,nyaayaaddriputraavpre'picetthm|36 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 316 ) yepaJcabhistatkRtabhAgyanodA-tsaMsthApitAH santita evamAnyAH / tathAsvapUjA hvayakarmavIryA-tkRtA'stiyaMzIpratimAsakA'rcya / 37 gAthArtha:-saMsAra mAM pAMca janoe je svIkArela hoya. te rAjAo ne paNa nizce mAnya hoya che, jethI vara rAjA, mahAjana, dattaka putra ne bIjApro paNa pota potAnA bhAgya thI pAMca janoe sthApela hoya che, teja mAnya che. tevIja te potAnA saubhAgya nAmanA karma nA bala thI Izvara nI pratimA karAyelI che, te pratimA pUjanIya che. vivecana: saMsAra vyavahAra mAM paNa pAMca pramANika puruSo je kare te mAnya karavuM par3atuM hatuM tene te deza-kAla mAM paMca nI sattA gaNAtI hatI, eTale pAMca kahe te paramezvara arthAt pAMca pramANika puruSo kahe te pramANika ne paramezvara nA vacana tulya gaNAtuM hatuM. tethIja temaNe svIkAreluM rAjAo ne paraNa mAnya garaNAtuM hatuM. jethI te samaye vara rAjA, zreSThi pada, dattaka putra vigere bIjI bAbato paNa pAMca pramANika puruSo thI temanA bhAgya mujaba sthApAtI hato, ane teja mAnya thatI hatI. tevIja rIte potAnA saubhAgya nAma nA karma nA bala thI Izvara nI pratimA paNa banAvelI che, tethI te pratimA paNa pUjanIya che, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 320 ) prAjJA ya ete gaditAH padArthA-ste sarva prAkArayuktA bhavanti / zratastadIyA kRtimantarAtmanaH kRtvA'rcayante'tratadIyabimbam / 38 Izvara nirAkAra che to tenI pratimA kema thAya ? zrAkAramukto bhagavAnprasiddha-statastadIyaM pratibimbametat / kRtvA kathaM pUjyata evamatra, doSastvadvastuni tadgrahau yaH // 36 gAthArtha - he vidvAno ! A pUrve kahema te sarve padArtho prAkAra vAlA kahelA che. tethI te saMbaMdhI te AkAra ne antarAtmA mAM dhAraNa karIne temanA bimba nI pUjA karavAmAM zrAve che, parantu bhagavAna AkAra mukta prasiddha che. tethI te saMbaMdhI pratimA banAvIne kevI rIte pUjAya ? a bhagavAna mAM bhagavAna 'evI buddhi doSa rUpa che. vivecana: - have nAstika grAstika ne prazna kare che ke he vidvAno ! tamoe pahelAM dakSiNAvarta zaMkha, cintAmaNi ratna, kAmakuMbha ane citravelI vigere nAM je dRSTAMto zrApela che te badhA padArtho AkAra vAlA che. eTale AkAra vAlI vastupro nA prakAra ne potAnA antarAtmA mAM dhAraNa karIne temanA bimba ne pUjavAmAM Ave che. eTale te to barAbara che parantu je bhagavAna nI pratimA banAvavAmAM Ave che te bhagavAna to nirAkAra che. tethI te saMbaMdhI pratimA karIne kevI rIte pUjAya ? valI bhagavAna nI pratimA mAM bhagavAna no AkAra na hovAthI te bimba paNa bhagavAna thI bhinna thaze ane te Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 321) bimba pUjabAthI abhagavAna mAM bhagavAna nI buddhi thaze. mATe a bhagavAna mAM bhagavAna nI buddhi rUpa doSa lAgaze. mUlamsAdhUcyate'dastvayakAvivAriNA-'nAkAriNastvA''kRtirevaneSTA idaM tuyadbhAgavataMhibimba, taccAvatArAkRtikluptarUpam / 40 gAthArtha:-vicArazIla teM ThIka kahya. anAkAra vAlI vastu no anAkAra iSTa nathI. bhagavaMta saMbaMdhI pratimA bhavanA AkAra nI apekSAe banAvela che. vivecanaH he vicArazIla ! teM kahya ke AkAra vAlI vastu no AkAra hoya parantu bhagavAna to AkAra rahita eTale anAkAra che. tethI anAkAra vAlA bhagavAna nI prAkRti te iSTa nathI. tenA pratyuttara mAM jaNAvavAnuM ke bhagavAna nI je pratimA banAvavAmAM Ave che te pratimA bhagavAna nA aMtima bhava nA zarIra nI apekSAe banAvavA mAM Ave che. kAraNa ke bhagavAna nirAkAra to siddha thayA bAda hoya che. jyoM sudhI tero mokSa mAM na jAya tyAM sudhI bhagavAna sAkAra hoya che, mATe doSa lAgato nathI. yAhaktu saMghArakRtAvatAro'bhUnnayAsi taahgbhgvaanmhdbhiH| pAyAhyavasthAcitAnayebhyaH, sA'hotadarthaHparipUjyatetaH / 41 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 322 ) gAthArthaH-aMtima bhava mAM jevA prakAra no prAkAra hato tevA prakAra nI pratimA mahApuruSoe sthApelI che. bhagavAna nI je avasthA jene rUcI hoya tevA prakAra nI avasthA nI pratimA banAvI ne tenA arthIyo var3e te pratimA pUjAya che. vivecana:-bhagavAna jinezvara deva je bhava mAMthI mokSa mAM jAya te temano chello bhava gagAya che. temAM jinezvara devanI janma avasthA, rAjyavAsthA, zramaNAvasthA kevalI avasthA ane siddha avasthA e pramANe aneka prakAra nI avasthAo . hoya che. temAMthI je avasthA nI jene ruci hoya tevA prakAra nI avasthA nI pratimA banAvI ne tenA arthIgro var3e te pratimA pUjAya che. // atha aSTAdazo'dhikAraH // nirAkAra nupaNa pUjana, tenI sthApanA ane tenI pUjAnu phala:mUlamyadvA'stvanAkAravato'pi bimba,siddhasya zuddha bhgvtsunaamnH| tattatsvacittAzayacintitAzAM, sAkSAdivedaMvitaratvazaGkam / 1 gAthArtha:--nirAkAra evA paNa bhagavAna nAma nA siddha naM nirmala bimba paNa sAkSAt siddha nI jema tevA prakAra nI mana mAM vicArela AzA nizaMka paNe vistAre che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 323 ) vivecana :- bhagavAna nI pratimA nA pUjana no je viSaya bAkI che teja vastu ne kahe che ke prathama prAkAra nirAkAra saMbaMdhI je hakIkata kahI che te rahevA do. parantu nirAkAra evI paNa siddha bhagavaMta nI nirmala pratimA sAkSAt siddha bhagavaMta nI jema tevA prakAra nI mana mAM vicArela prazA ne nizaMka paNe vicAre che. mUlam yatsthApanAsAsvakacittakalpyA, sato'satovAstvihavastunaH sA / sarvA'piyAdRgnijabhAvasevitA, tAdRk phalaMyacchatinA'tra saMzayaH / gAthArtha - je je sthApanA hoya che te potAnA citta mAM kalpelI hoya che te sthApanA yA saMsAra mAM sadvastu nI hoya ke prasadvastu nI hoya, parantu te sarve paNa jevA prakAra nA potAnA bhAva thI sevAyelI hoya te tevA prakAra nA phala ne Ape che, emAM zaMkA nathI.. vivecana :- koI paNa vastu nI sthApanA karavAmAM Ave che tyAre potAnA mana mAM kalpela hoya tevA prakAra nI sthApanA thAya che. sthApanA nA be prakAra che. eka je vastu jevI hoya tevA prakAra nI prakRti vAlI te sadbhAva sthApanA; ane je vastu jevI na hoya tevI koI paNa vastu mAM je sthApanA karavAmAM zrAve te asadbhAva sthApanA athavA vidyamAna vastu athavA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 324 ) avidyamAna vastu nI sthApanA karavAmAM Ave che. AvA koI paNa prakAra nI sthApanA jevA prakAra nA bhAva thI pUjavAmAM Ave che to tene tevA prakAra nA bhAva mujaba avazya phala male che temAM zaMkA nathI. bhUlam - loke'pyanAkAramayasya vastunaH, aakaarbhaavHpridRshyteythaa| prAjJAstyaso bhAgavatIti vAcaM-vAcatulekhAkriyatemanuSyaiH / 3 tAM laGaghate yaHsa tadA na sAdhu-naullaGaghatesaiSajaneSusAdhuH / prAmnAyazAstroSumarUdyavoHsyAt, tathA''kRtimaMDalatovilekhyA / gAthArtha:-saMsAra mAM anAkAra vastu nI AkRti jovAya che jema A bhagavAna nI AjJA cha ema kahetAM manuSyo var3e rekhA karAya che. je tene ullaMghana kare che te sAro nathI. ane je tene ullaMbana nathI. karato te sAro gaNAya che. Agama zAstra athavA maMtra zAstrI mAM pavana, AkAza nI maMDala dvArA rekhA karAya che. vivecanaH-saMsAra mAM paNa sAkAra vastu nI jema anAkAra vastu nI paNa AkRti jovA mAM Ave che. dAkhalA tarIke pA bhagavAna nI AjJA che te basAvA mAThe bolatA bolatAM manuSyo bar3e dhUna mAM revA karAya che. joke AjJA svayaM sAkSAt AkAra rahita cha parantu te rekhA rUpa AkAra kalpAya Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 325 ) che. ane je AjJA che te AjJA paNa arUpI evA bhagavAna Adi nI pratApa saMbaMdhI che. tethI pahelAM bhagavAna Adi no pratApa paNa amUrta hato. amUrta evA bhagavAna Adi nI pratApa paNa amarta ane te amUrta nI AjJA paNa amUrta.ane AjJA no rekhA rUpa AkAra manuSyo thI kalpAya che. valI manuSyo mAM je AjJA nuM ullaMghana kare che te sAro nathI.: je AjJA nuM ullaMghana karato nathI te sAro che. Agama zAstra ane maMtra zAstro mAM pavana ane AkAza nI maMDala dvArA rekhA karAya che. eTale rekhA dvArA ema batAvavAmAM Ave che ke pA rekhA vAyu nI che ane A rekhA AkAza nI che. cUlamsvarodayasyA'thavicArazAstre,tattvAnipaJcA'picasAkRtIni / anaakRtNvstvitisaakRtNythaa,syaaditthmaakaarihaa'pynaakRteH| gAthArtha vicAra zAstra mAM svarodaya nAM pAMca tattvo AkRti sahita hoya che. jema anAkAra vastu sAkAra manAya che, tevI rIte A saMsAra mAM anAkAra siddha nI paNa AkRti thAya che. vivecana:-valI bIjAM udAharaNo batAvatAM kahe che jema ke praznAdi vicAra rUpa Agama mAM svarodaya saMbaMdhI jJAna batAvyaM che, temAM svara nAr3I nA traNa bheda batAvyA che-sUryanAr3I,caMdranAr3I ane madhyanAr3I. jamaNI bAjU nI nAsikA mAM pavana nuM vahe te sUryanAr3I, DAbI bAbU nI nAsikA mAM pavana nuM Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) vahevuM te candra nAr3I anne banne bAjU nI nAsikA mAM pavana nuM vahevuM te madhya nAr3I. te dareka svara mAM pAMca tattvo hoya chepRthvI tattva, jala tattva, agni tattva, vAyu tattva ane AkAza tattva - e tattve anAkAra che, chatAM temanI prAkRti hoya che. jo anAkAra evA tattvono prakRti hoya che to anAkAra evA siddha bhagavaMta nI prakRti kema na hoya ? arthAt hoya che. mUTham: punarbudhekSasva yatIha santi, lokeSu lokAH kila labdhavarNAH / sarvezvatairAkRtirvA jatAzrapi varNAH praklRptAH svakanAmasAkRtAH / gAthArtha - valI he paMr3ita ! tuM jo; zrA saMsAra mAM-loka mAM je sAkSaro che tesro prakAra rahita evA paNa akSaro ne pota potAnA nAma sahita akSaro batAvelA che. vivecanaH - he vidvAn, tuM barAbara jo prAkAra rahita vastu ne sAkAra kema banAvavAmAM Ave che te dRSTAMta sahita batAvAya che. jema ke A saMsAra mAM loko madhye je sAkSara loko che, te sarve e AkAra rahita akSaro ne pota potAnA nAma devA pUrvaka sAkAra banAvyA. jemake A 'ka' AA 'kha' ane 'ga' vigere 'a' thI mAMr3I 'ha' paryaMta svara ane vyaMjano 2 nA AkAra banAvyA. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 327 / bhUlana:yadyAkRtiH syAniyatAkSarANAM,tadA sameSAMsahagAkRtiHsyAt / sAnAstyatobhinnakabhinnikaiva, varNAkRtiHkA'pinatatratulyA 17 gAthArtha. jo sarve akSaro nI AkRti nizcita hota to sarve akSaro no AkAra sarakho hota, parantu sarakho AkAra nathI. ethI sarve akSaro no AkAra bhinna che. temAM koI akSara nI AkRti tulya nathI. vivecana:-yA akSaro nI sthApanA mahApuruSoe karelI che. ema kema manAya ? Avo prazna karanAra ne uttara ApavAmAM Ave che ke prA akSaro nI sthApanA mahApuruSoe karelI na hota to ane zAzvata hota to badhA akSaro sarakhA hota. parantu A akSaro nI sthApanA mahApuruSoe karelI hovAthI akSaro sarakhA nathI ane zAzvata paNa nathI. valI badhA akSaro nI kalpanA mahApuruSoe jUdI-jUdo karela hovAthI tenI lipi mAM paNa jUdA-jUdA akSaro che.. mUlam - ... yAvanti rASTrANi ca santi vizve, varNAkRtisteSvaparAparava / tadvyaktikAle tu samopadeza-staiHkAryamapyatra vidhIyate samam gAthArtha:- A vizva mAM jeTalA dezo che te sarve nA akSaro nI AkRti bhinna-bhinna che. te vyakti nA kAla mAM varNoM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 328 ) nA prakaTa samaye samAna upadeza hoya che ane kArya paNa samAna hoya che. vivecana:-Aje paNa vizva mAM jeTalA rASTra eTale dezo che te dareka nI bhASA jema alaga hoya che tema prAyaH karIne akSaro nI AkRti paNa alaga-alaga hoya che. jemake iGgaliza, baMgAlI, marAThI, kannaDa, telagU, gujarAtI vigere bhASApro che. temanI bhASA paNa alaga ane temanI AkRtimro paNa alaga hoya che. parantu te vyakti nA kAla mAM varNo nA prakaTa samaye upadeza samAna hoya che ane kArya paNa samAna hoya che. punshcpshytvmimaa:smaalipii-mithyaavidhaanhiko'pishktH| yAyeSusiddhAHkilataizcatAbhinalipibhiH pravidhIyatephalam / gAthArtha:-valI tuM jo A sarva lipino mithyA karavAne koI samartha nathI. to loka mAM je lipiyo prasiddha che te pUrve kahela manuSyo te lipiyo dvArA phala nuM vidhAna kare che. vivecana-lipi mAM je akSaro che ke je anAkAra nI AkAra vAlI vastuo che te badhAMne mAnya che tathA tenuM phala paNa che. te batAvatAM kahe che ke A sarva lipino ne mithyA karavAne koI samartha nathI. ane lipino dvArA te puruSo var3e tenA phala nuM vidhAna karAya che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 326 ) + 5 lipyo vibhinnA iha yadyapImA,vyaktiHsamaivA'stitupAThakAle / nuraNAMtathAkAryakRtiHsamastA, tAbhiHsamAnAbhavatItyavehi / 10 gAthArtha:- prA lipino jo ke alaga-alaga hoya che parantu paThana kAle sarakhI hoya che ane manuSyo nu kArya AthI sarakhaM thAya che. vivecana:-sugama. ghanaM kimaakaarvijitaanaa-mihaakssraannaamiymaakRtiHkRtaa| prasyA apisthApanamanyadanyat,kRtaMbudhaHsvasdasuguptavedane // 1 // gAthArtha -ghaNaM zaM kahiye ? pA saMsAra mAM AkAra rahita akSaro mI A AkRti banAvelI che. te AkRti nI sthApanA vidvAnoe pota potAnA sugupta prAzaya jagAvavA mATe jUdIjUdI AkRti banAvI che. vivecana:- vadhAre zeM kahiye ? jUdI-jUdI prAkRtiyo banAvavAnuM kAraNa jaNAbatAM kahe che ke prAkAra rahita evA akSaro nI AkRtiyo vidvAna puruSoe pota potAno gupta Azaya jaNAvavA mATe banAvI che. punazca rAgA apishaabdrupyaa-daakaarmuktaashctthaa'pitbudhH| teraagmaasaahypustketu,ystaakilaakaarmRtHsmstaa||12|| Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 330 ) gAthArthaH- valI rAgo zabda, svarUpa ane prAkAra rahita che to paNa te rAga nA jAraNakAro e badhA rAgo rAgamAlA nAmanA graMtho mAM prakRti yukta sthApana karelA che. vivecana :- valI je bhairavI, kalyANa, prAzAvarI, mAlakoza, bhImapalAsa, kAliMgar3o vigere badhA rAgo zabda svarUpa che tethI AkAra rahita che. to paNa te rAgo nA jANakAro e rAgamAlA nAma nA graMtha mAM rAgo AkRti yukta sthApana karelA che. lam: evaM tvanAkAravato'pyadhIzitu - rAkAra eSapravikalpya sadbhiH / yaM yaM vazaM sAdhusamiSyapUjyate, sarvo'pyayaM teSuphalatyavazyam / / 13 / / gAthArtha:-- e rIte anAkAra vAlA svAminI prAkRti sArA manuSyo e kalpI ne je je icchA thI sArI rIte pUje che, te sarva paNa tezrone viSe avazya phale che. vivecana :- e pramANe anAkAra evA prabhu nI AkRti sArA mANasoe kalpI ne je je icchA thI sArI rIte pUje che, te te sarva icchA tenI pUjA karanAra ne avazya phale che. mUlam yadvA hi pUjA paramezvare'trA - lipte'thanindA nalagetsamA'pi / taiyAdRzetra kRtetutAdRze zramyetazrAtmAnamimaM svakIyam // 14 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 331 / gAthArtha:- alipta paramezvara ne sarva paNa pUjA ane nindA lAgatI nathI, parantu tezrone jevA prakAra nuM karye chate tevA prakAra, prA potAnA jIvane lAge che. vivecana:-bhagavAna nI pUjA ke nindA karavAyI bhagavAna ne kaI paNa phala malatuM nathI kAraNa ke tero to vItarAgI hovAthI koI paNa prakAra nI spRhA vagara nA che, ane alipta che. mATe tamo bhagavAna nI pUjA karo yA to nindA karo parantu bhagavAna ne kaI paraNa asara thatI nathI. vAstavika rIte to nirlepa evA bhagavAna nI tamo pUjA karo to pUjA - phala ane nindA karo to nindA nuM phala tamArA jIvaneja lAge che. kuDye yathA vajramaye nareNa, kSiptA marigarvA dRSadapyathAparA / te api kSepakamabhyupete,najAtuyAtastamatItyakutracit // 15 // gAthArtha:-pASANa nI bhIMta tarapha phaikela maNi athavA patthara e banne pheMkanAra tarapha Ave che, parantu jenA tarapha phaikavAnuM che tenA tarapha kyAMya jatA nathI. vivecana:-pASANa nI bhIMta tarapha phaikela mANa athavA patthara je mANasa pheMke che tenA tarapha te Ave che, parantu bhIta tarapha kyAMye jatA nathI. tevIja rIte bhagavaMta ne karela Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 332 ) pUjA ane nindA pUjA tathA nindA karanAra naija lAge che; arthAt pUjA tathA nindA nuM phala tenA karanAra neja male che. kazcidraveHsammukhamAtmanArajo-jyavAsitAmra kssiptikssmaasthH| tatsarvamasyabasametisammukhaM,nayAtisUryacatayoccakhaM prati // 16 // gAthArthaH- pRthvI Upara rahela koI manuSya sUrya sAme pote dhUla athavA kapUra pheMke to te sarve enAja tarapha Ave che.. sUrya ke prakAza ne lAgatI nathI. vivecanaH-jema pRthvI Upara rahela koI manuSya sUrya nI sAme dhUla athavA kapUra pheMke che tyAre te dhUla tathA kapUra phaikanAra taraphaja Ave che. sUrya tathA AkAza ne lAgatAM nathI. tema nirlepa evA bhagavAna ne pUjA tathA nindA lAgatAM nathI parantu tenuM phala pUjA tathA nindA karanAra ne male che. mUlama:yadvA punaH kazcana sArvabhaumaHsaMstautitasyaiva phalAya sa syAt / nindedathezaMyadikazcidaGgI,syAtsava duHkhojanatAsamakSam // 17 // gAthArtha:-koI paNa manuSya jyAre cakravartI rAjA nI prArIte stuti kare che tyAre te stuti tenA phala mATe thAya cha, ane nindA kare to janatA samakSa te duHkhI thAya che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 333 ) vivecana:-jema cakravartI rAjA nI stuti tathA nindA karanAra manuSya sukhI athavA duHkhI thAya che, tema bhagavAna nI paNa pUjA tathA nindA karanAra sukhI athavA duHkhI thAya che. stute'dhikaMsyAnAhisArvabhaume,vinindite'smiMstunakiJcidUnam / navaM prabhaupUjananindanAbhyA-mAdhikyahAnIstaime tukrtuH||18|| gAthArtha:-jema cakravartI nI koI stuti kare to tene adhika sukha thatuM nathI ane tenI koI nindA kare to tene hAni thatI nathI. tema paramezvara nI koI pUjA kare ke nindA kare to paramezvara ne kaI paraNa thataM nathI. karanAra ne lAbha athavA hAni thAya che. vivecana:-jema koI manuSya cakravartI rAjA nI stutisevA kare to te cakravartI ne kaI paNa lAbha thato nathI. koI manu cakravartI nI nindA kare to cakravartI ne kaI nukasAna thatuM nathI, parantu stuti ane nindA karanAra neja lAbha tathA hAni thAya che. tema prabhu nI pUjA-stuti Adi karavAthI prabhu ne lAbha thato nathI ane prabhunI koI nindA kare to prabhu meM hAni paNa thatI nathI. stuti ane nindA karanAra neja lAbha athavA hAni thAya che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 334 ) . mUlam-: yadvA punaH kazcidapathyapathyA- hArIha duHkhaM ca sukhaM ca bhuGkte / nastastute zrAhRtavastunoyaD, evaM ca siddhArcanamAtmagAmi // 16 // gAthArtha :- valI jema zrA saMsAra mAM koI apathya athavA pathya bhojana karanAra duHkha zrane sukha ne bhogave che, parantu prahAra karela padArtha ne sukha athavA duHkha thatuM nathI. e. te siddha bhagavaMta nuM pUjana pUjana karanAra ne Atma prApti karAve che. vivecanaH - have upasaMhAra karatAM jagAve che ke jema koI manuSye apathya AhAra karyo to te duHkhI thAya che ane pathya AhAra karyo to sukhI thAya che, parantu khAvA yogya padArtha ne kaI paNa duHkha athavA sukha thatuM nathI. tema siddha bhagavaMta nI pUjA karavAthI pUjana karanAra neja zrAtma prApti thAya che. ema graMthakAre prabhu pUjA nI siddhi karI batAvI. : // atha ekonaviMzo'dhikAraH // pratimA pUjana nuM zrA bhava mAM phala na male tenAM kAraNo. - mUlam: sAdho ! varaMproktamidaMparaM yathA, cintAmaNimukhyamihArthakAnAm / sadyaH phalatyevatathA'trapAra - mezIphalenopratimAcitA'sau // 1 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 335) gAthArtha:-he sAdhu ! tame A satya kA parantu jema cintAmaNi ratna vigere pUjanArAyo ne ahIM jaldI phala male che. tevIja rIte paramezvara saMbaMdhI pUjAyelI A pratimA ahiyAM phalatI nathI. vivecanaH nAstika Astika ne kahe che ke tamoe pUrve je dRSTAMto pApyAM te barAbara cha, parantu cintAmaNi ratna vigere pUjanAra ne prA saMsAra mAM zIghra pratyakSa phala male che ane A bhagavAna saMbaMdhI je pratimA che te pUjAyelI chatI cintAmaNi ratna nI jema jaldI phalatI nathI. kAraNa ke loka svabhAva to. pratyakSa phala jonAra che mAThe prAvo prazna upasthita thAya che. satyaM tvaduktaM paramatra sAdho! ,saMsthApya cetHsthirmityvehi| yadvastunoyo'sti phalasyakAlastatreva tadvastu phltyshngkm||2|| gAthArtha:-he sAdhu ! teM ahiyAM kahya te satya cha parantu hRdaya sthira karI ne tuM prA jo. je vastu no je phala no kAla che te kAle te vastu nissaMdeha phale che. .. vivecana:-cintAmaNi ratna Adi naM pratyakSa ane zIghra A bhava mAM tenA pUjana karanAra ne phalade khAya che parantu bhagavAna nI pratimA nuM phala A bhava mAM jaldI dekhAtuM nathI. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA nAstika nA prazna no uttara prApatAM mAstika jaNAve che ke he sAdhu ! tAro prazna barAbara che. parantu teno uttara e che ke tuM barAbara hRdaya mAM vicAra sthira karI ne jo to mAlUma par3aze ke dareka vastu no phala ApavAno samaya hoya che. je kAle je bastu phala prApavAnI hoya che te kAleja te vastu phala Ape che, temAM zaMkA nathI. yathAhi garbho navabhistu mAsaiH, pUrNarlabhet sUtimihaiva nAdi / tthaapunHkaashcmmntrvidyaaH,lkssnnkottyaavphlntijaapaiH||3|| gAthArtha- jema saMsAra mA garbha nava mAsa pUrNa thaye chate janma thAya cha, pahelAM nahI valI koI maMtra vidyA lAkheM athavA karor3a jApa baDe phale che. - vivecana:- hamezAM dareka vastu phalavAno paNa kAla hoya che ane te vastu te kAleja phale che. ema dRSTAMta batAvatAM kahe ke ke jema prA saMsAra mAM bAlaka no janma thAya che te paNa nava mAsa garbha mAM pUrNa thayA bAdaja thAya che. nava mAsa pahelA bAlaka no janma thato nathI. tevIja rIte maMtra ane vidyA phalavAno paNa kAla hoya che. koI maMtra athavA vidyA eka lAkha no jApa thAya tyAre phale che ane koI maMtra ke vidyA eka karor3a no jApa pUrNa thAya tyAre phale che. emAM kAla nI mukhyatA cha.. . Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 337 ) mUlam: vanaspatirvA samayesvakIye, sarvaH phalatyeSa na cA''tmazaiprayAt / sevA'pi rAjatridazezvarAdi-sambandhinI vA phalatIhakAle // 4 // gAthArtha - athavA sarva vanaspatimro potAnA samaye phale che parantu paraNI utAvala thI phalatI nathI. rAjA ane indra saMbaMdhI sevA paraNa A saMsAra mAM potAnA samayeja phale che. * vivecanaH - vyavahAra mAM kahevata che ke utAvale prAMbA na pAke eTale je vastu je kAle phalavAnI hoya che teja kAle phale che. utAvala karavAthI jaldI phala malatuM nathI. tema sarva prakAra no vanaspati paraNa je kAle phalavAnI hoya che teja kAle phale che parantu prApaNI utAvala thI jaldI phala ApatI nathI. jemake amuka vanaspatimro be-cAra varSa mAM phale che, jyAre amuka vanaspati phalavAmAM pacAsa varSa paNa lAge che mATe kAleja vastu phale che. rAjAdinI tathA indrAdinI sevA paraNa potAnA kAleja phale che. mUTham: saMsAdhyamAno'traraso'pikAle, siddhaH phalAyA'stinasAdhyamAnaH / tathA'nyadezavyavahArakarma, tatkAlapUta phalati prakAmam // 5 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 338 ) gAthArtha:-zrA saMsAra mAM siddha thato pAro paNa kAle siddha thayelo phala Ape che, parantu siddha thatA kAla mAM phala ApanAra thato nathI. tevIja rIte deza ane vyavahAra sambandhI kArya paNa kAleja atyanta phaladAyI thAya che. vivecana:- A saMsAra mAM auSadhi Adi thI pAro siddha karavAmAM Ave che-te pAro siddha thAya te kAleja phaladAyI thAya che. haju siddha na thayo hoya te kAla mAM phala denAra thato nathI-tevIja rIte deza saMbaMdhI kAryoM ane vyavahAra saMbaMdhI kAryo barAbara kAla paripAka thayeja atyanta phaladAyI thAya che. te pahelAM phaladAyI thatA nathI. tathaiva pUjAdikamatrapuNyaM, kAle sva evA'sti bhvaantraakhye| phala pradAyItitato na vakSa-rautsukyameSyaM phalade padArthe // 6 // gAthArtha:- tevIja rIte A saMsAra mAM pUjAdi dharma kArya anya bhave potAnA samaye phaladAyI thAya che. tethIja catura puruSoe phaladAyika vastu mAM utAvala na karavI joiye. vivecanaH-saMsAra mAM paNa zubha athavA azubha kAryoM na phala avazya male che, ane te paNa te kAleja te vastu avazya phale che. mATe sthiratA rAkhavI joiye. te batAvatAM kahe che ke jema zubha ane azubha kAryo nuM phala te kAleja male che, Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 336) tema bhagavAna nI pUjAdi zubha kAryo nuM phala paNa anya bhava mAM potAnA samaye avazya male che. mATe vicArazIla puruSoe phaladAyika padArtho mAM utAvala na karavI joiye. mUlam - punarbudhA'vasya hRdi svakIye, pUrve praNItA ya ime padArthAH / te caihikA aihikadAyinastat,phalantyathA'tra vyto'gnton||7|| gAthArtha:- valI he vidvAn, tuM potAnA hRdaya mAM vicAra ke je pUrve kahelA padArtho pA loka nA phala ne denAra hovAthI A loka mAM phale che. AgalA janma mAM phala ApatA nathI. vivecana:-he vidvAn, tuM tArA hRdaya mAM barAbara vicAra ke je vastu no je phala devAno je kAla hoya teja kAle phala Ape che, bIjA kAla mAM phala ApatA nathI. jemake dakSiNAvarta zaMkha Adi vastupro saMsAra mAM tainA ArAdhaka ne A janma mAM phala devAnA svabhAva vAlI hovAthI prA janma mAMja phala Ape che, paraloka mAM phala ApatI nathI. mUlammanuSyasambandhibhavasya tuccha-kAlInabhAvAditi tucchamebhyaH / prApyaM phalaM tena manuSyajanma-nyavA'tra mebhyo'sti phalaM prtraa| Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 340) gAthArtha:- manuSya bhava alpa kAla hovAthI e padArtho nuM tuccha phala male che. tethI manuSya janma mAMja temane tuccha phala male parantu paraloka mAM phala na male. vivecana- cintAmaNi ratna Adi padArtho A bhava tuccha phala ApanArA che. valI te alpa kAla sudhI phala ApanArA che. manuSya janma paNa alpa kAla vAlo che tethI cintAmaNi ratna Adi padArtho nuM alpa kAlIna ane tuccha phala manuSya janma mAMja phale che. temanuM phala paraloka mAM malatuM nathI. .. . idaM suhRt ! puNyabhavaM phalaMtu, mahattataHsyAbahukAlabhuktyai / prabhUtakAlastu vinA bhavAntaraM,devAdisambandhina vartate yataH / / gAthArtha:-he mitra, A puNya thI utpanna thayela puNya moTuM hoya che, tethI lAMbA kAla sudhI bhogavAya che. ane lAMbo kAla devAdi saMbaMdhI bhavAMtara vinA saMbhavato nathI. vivecana:- je vastu naM phala ghaj malavAna hoya ane lAMbA kAla sudhI cAle tevU hoya to evaM phala bhogavavA mATe lAMbA kAla vAlo ane sAro bhava joiye. manuSya bhava lAMbA kAla vAlo nathI ane ekadama puNya bhogavavA mAThe sAro bhava paraNa nathI. te vastu samajhAvavA mATe kahe che ke he Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 341 ) mitra, A puNya thI utpanna thayeluM phala ghaNuM moTuM hoya che ane lAMbA kAla sudhI bhogavAya te, hovAthI te mATe manuSya bhava upayogI banato nathI. Avo sAro ane lAMbo kAla deva bhava sivAya bhavAMtara mAM nathI. mUlam:tatpuNyalamyaM phalameMtadasti, prAyo'nyajanmAntarayAtajantoH / yadyatra janmanyupayAti puNya-phalaM tadA maDkSu vinAzameva // 10 // gAthArtha:-te puNya saMbaMdhI phala prAyaH anya janma mAM jatA jIva ne hoya che, jo te puNya nuM phala manuSya janma mAMja prApta thAya to jaldI nAza pAmI jAya. vivecana:-te puNya saMbaMdhI phala moTu tathA lAMbA kAla sudhI bhogavAya tevU hovAthI je prANI bIjA bhava mAM jAya che tenI sAthe paraloka mAM jAya che. jo manuSya bhavamAMja te puNya phala prApta thatuM hoya to te bhava alpa kAla vAlo hovA thI vacamAMja tarataja puNya phala nAza pAmI jAya, mATe te puNya nuM phala paraloka mAM bhogavAya che. mUlamyato manuSyApuratIva tucchaM, mAnuSyakaM dehamidaM shraaru| tbhujymaanmrnnaantraagmaat,snyuttytiidNpRthupunnyjNphlm||11|| Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 342 ) gAthArtha:-jethI manuSya AyuSya ghaNuM tuccha che, manuSya nuM A zarIra nAzavaMta che, bhogavAtuM evaM puNya phala maraNa vaca mAM prAvatAM TUTI jAya che, parantu A vizAla puNya lAMbA kAle bhogavAya che. vivecana:-jo puNya phala manuSya bhavamAMja bhogavAtuM hoya to te puNya phala lAMbA kAla vAluM hovA thI ane manuSya bhava tuccha ane nAzavaMta hovA thI te puNya phala nAza pAmI jAya che. mATe A vizAla puNya phala lAMbA kAle devaloka mAMja bhogavAya che. cUlana:sukhAntarA duHkhabhavomahIyo-duHkhAya yatsyAdatibhItidA mtiH| sApuNyaje'sminsatinavayuktA,tadanyajanmephalametadeti bhoH|12| gAthArtha:--sukha madhye duHkha nI utpatti moTA kleza mATe thAya che. jethI maraNa atyanta bhaya denAra che. puNya kAla nA bhoga kAla mAM mRtyu yogya nathI ane parabhava mAM pA phala male che. vivecana:-sukha nA samaya mAM thoDaM paNa duHkha ghaNA kleza mATe thAya che. valI mRtyu nuM duHkha to atyanta bhaya denAra che. zrA puNya phala no kAla sukha no kAla che. mATe A puNya phala nA sukha nA kAla mAM mRtyu yogya nathI tethI para bhava mAMja vizAla puNya - phala male che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 343 ) nUlama:anekadhotpannamanekazo yatho-pabhujyamAnaM bahukAlamAtram / na kSIyate puNyaphalaM tadetat, prAyo'nyajanmanyudayaM smeti||13|| gAthArtha:- ghaNA prakAra nA parizrama thI utpanna thayela, aneka vAra bhogavAtuM ane bahu kAla vAluM puNya phala nAza nathI pAmatuM parantu paraloka mAM udaya Ave che. vivecana:-jema aneka prakAra nA parizrama thI utpanna thayela vastu lAMbA kAla sudhI ane vAraMvAra bhogavavA chatAM nAza pAmatI nathI tema prA vizAla puNya phala aneka prakAra nA parizrama thI utpanna thayela che, ane vAraMvAra bhogavavA chatAM nAza na pAme tevaM che, ane lAMbo kAla cAle tevaM che. tethI A janma mAM nAza pAmatuM nathI, parantu para bhava mAM udaya mAM Ave che. mUlamaH tathA ca yat kiJcidudugrapuNyaM, sAkSAdihaivAyati phalAni / yathAhidivyeparizuddhayatikSaNAd,yaHkazcidatrA'stijaneSusUnatI14 gAthArtha:-temaja koI ugra puNya prA saMsAra mAM pratyakSa phala Ape che, jema A saMsAra mAM manuSyo nI aMdara koI satyavAdI kaThina parIkSA mAM zuddha thAya che.. vivecanaH puNya-puNya mAM paNa taphAvata hoya che. koI puNya lAMbA kAle phala Ape tevaM hoya che, to koI puNya Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 344 ) tAtkAlika paNa phala Ape che. sAmAnya rIte dareka puNya phala AvatA janma mAM male che, parantu koI vAra evA prakAra nuM puNya baMdhAI jAya che ke te te bhava mAM paNa phala Ape che. tene ugra puNya kahe che. eTale ugra puNya nuM phala te bhava mAM sAkSAt male che. jemake A saMsAra mAM loka mAM koI ne kalaMka lAgyaM hoya tyAre tenI divya dvArA zuddhi karavAmAM Ave che. emAM jo te satyavAdI hoya to zuddha thaI jAya che. dAkhalA tarIke sItAjI Upara kalaMka AvyaM ane temanI divya dvArA zuddhi karavAmAM AvI ane tesro ziyala nA prabhAve zuddha thayAM mATe ugra puNya phala sAkSAt zrA bhava mAM paraNa phaMle che. mUlam zuddhAya siddhAya ca sAdhave tathA 'Nvapi pradattaM sakalArthasiddhaye / syAdaihikAmuSmika sarva saukhya- nibandhanaM bandhanahRd bhavasya / 15 / gAthArtha: koI zuddha siddha puruSa ane sAdhu ne thoDuM paNa ApalaM sakala padArtha nI siddhi mATe thAya che, tathA zrA loka ne paraloka mAM sukha karanAra ane saMsAra no nAza karanAra thAya che. vivecana: - supAtra mAM prApela thoDuM paNa dAna lAbhadAyaka thAya che jemake gAya ne khavarAvela ghAsa paNa dUdha Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 345 ) mATe thAya che. tevIja rIte koI zuddha evA siddha puruSa ne athavA koI tyAgI evA sAdhu bhagavaMta ne thoDuMpaNApela sarva siddhi karanAra thAya che. tathA A loka ane paraloka nA sukha nuM kAraNa rUpa ane saMsAra nA nAza nA hetu bhUta thAya che. mUlam:jane'pi kasmaicidanuttarAya, kSatrAdaye stokamapi pradattam / vAre kvacitkenacidekavelaM, tasyeSTasiddhaya bhavatIha nUnam / 16 yAvattvayaM jIvati tAvadasya, sa rAjaputraH sakalArthakArI / dhanaM hikiduSTavipakSajAtA-nmRtyantakaSTAdapipAtyazaGkam / 17 gAthArthaH-koika manuSye koika avasare eka vAra eka sArA kSatriya ne thoDaM paNa ApelaM saMsAra mAM nizcaye teno iSTa siddhi mATe thAya che. A dAtA jyAM sudhI jIve che tyAM sudhI te rAja-putra tenA sakala artha ne karanAra che. ghaj zuM kahiye ? te rAjaputra duSTa zatru nA samUha thI ane maragAnta kleza thI nissaMdeha rakSaNa kare che. vivecanaH-uttama puruSa ne ApelaM A bhava mAM paNa keTalaM phaladAyI thAya che te jaNAve che ke koI manuSye avasare eka vAra paNa koI uttama evA kSatriya putra-rAjaputra ne thoDaM paNa prApyaM hoya to nizce A saMsAra mAM dAna denAra ne iSTa siddhi mATeM thAya che. rAjaputra potAnA vastu dAtA je manuSya cha tenuM Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 346 ) jIvana paryanta sarva kAma karanAra thAya che. ghaNuM zuM kahiye ? te rAjaputra duSTa zatrunonA samUha thI ane maraNAnta kleza thI tenuM rakSaNa kare che. mUlamHevaM hi kutrA'vasare kilaika-vAraM mahatpuNyamupAjitaM yaiH| teSAM tadatrA'pi paratra loke, satsaukhyasantAnavidhAnahetuH / 18 gAthArtha - e pramANe kharekhara koika avasare eka vAra moTuM puNya jeoe upArjana kayu hoya, temane te moTuM puNya ahiyAM ane para bhava mAM zreSTha sukha ane saMtati nuM kAraNa bane che. vivecanaH-ugra puNya - phala varNavatAM kahe che ke je proe jIvana mAM eka vAra koika avasare moTuM puNya upArjana kayu hoya to te puNya, puNya karanAra prAtmAo nA zreSTha, khukha ane saMtati nuM kAraNa bane che arthAt sukha ane saMtati nI prApti thAya che. mUlama:punastvatIvogratamaM yadatra, puNyaM ca pApaM samupAji puMsA / aneka'sAmapi bhuktayeta-cchAlerivastreNayujazca coravata / 19 / gAthArthaH-valI A saMsAra mAM ugratama puNya ane pApa je manuSye upArjana kayu hoya te ugratama puNya ane pApa aneka Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 347 ) manuSyo nA bhoga nA mATe anukrame strI samUha yukta zAlibhadra ane cora nI jema thAya che. vivecana:-ugratama pUNya tathA ugratama pApa potAnA mATe phaladAyika thAya che temAM kaiMka paNa Azcarya nathI, parantu bIjA aneka manuSyo nA bhoga ne mATe athavA duHkha ne mATe thAya che te batAvatAM kahe che-jema zAlibhadra pUrva janma mAM govAliyA nA bhava mAM mAsakSamaNa nA tapasvI ne kSIra nA dAna dvArA je ugratama puNya upArjana kayu te temanI striyo nA samUha - bhoga mATe paNa thayuM ane core je ugratama pApa karyu te temanI striyo nA nAza mATe paNa thayu. tema ugratama puNya ane pApa koiye kayu hoya to bIjA aneka nA bhoga mATe paNa thAya che. mUlamyathaikakaH kazcana rAjasevAM, kRtvA sukhI syAtparivArayuktaH / ekastathAko'pinRpA'parAdhI,nihanyate'sausaparicchado'pi / 20 gAthArthaH-jema koI manuSya rAja sevA karIne parivAra sahita sukhI thAya che, tathA koI eka manuSya rAjA no aparAdhI thavAthI potAnA parivAra sahita haNAya che. vivecana- sugama. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 348 ) paramezvara nA nAma smaraNa nI paNa AvazyakatAmUlamyadya vamarcAdikapuNyametat, sarvAtmanA svArthakaraM nirUktam / tadaitadevAdriyatAM janaughaH,ki nAmajApe vihitA pravRttiH / 21 gAthArtha:-A pramANe jo A pUjAdi nuM puNya sarva prakAre sva prayojana sAdhaka kahelaM che, to jana samUha A bhale Adaro parantu bhagavAna nA nAma no jApa kema kahyo che ? vivecana:-sarva prakAre potAnA prayojana nuM siddha karanAra A pUjAdi - puNya batAvyu che to te pUjAdika puNya kArya loko no samUha bhale kare, parantu bhagavaMta nA nAma smaraNa nI zI AvazyakatA ? arthAt bhagavaMta nA nAma no jApa kema karavo? mUlam:sAdhUcyate sAdhujana! tvayedaM, paraM viveko'tra kRtomahadbhiH / ime gRhsthaaHkhluyesmrthaa-stedrvybhaavaa'cnkaadhikaarinnH|22 ye yogino dravyaparigraheNa, vinA vibhAntIha bhave mahAntaH / teSAM tvadhIzasmRtireva yuktA,tayaivatatsvArthakRtiHsamastA / 23 gAthArtha:--he zreSTha jana ! te A ThIka kahya che, parantu mahApuruSoe ahiyAM viveka karelo che. je gRhastho zaktizAlI cha tetro dravya ane bhAva pUjA nA adhikArI che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 346 ) prA saMsAra mAM je mahAtmA yogI puruSo cha tetro dravya parigraha vinAja zobhe che. temanA mATe bhagavAna nA nAmano jApaja yogya che, kAraNa ke temanA prayojana nI siddhi bhagavAna nA jApathIja thAya che. vivecana:-he sAdhu puruSa, teM A barAbara kahya cha, arthAt tAro prazna barAbara che. mahApuruSoe yA bAbata ahiyAM viveka karelo che, kAraNa ke ahiyAM je vAta kahevAmAM AvI che te adhikAra bheda thI kahevAI che, arthAt je gRhastho dravya parigraha vAlA che ane zaktizAlI cha tetro dravya thI paNa pUjA karI zake che ane bhAva thI paNa pUjA karI zake che. kAraNa ke tetro dravya ane bhAva pUjA nA adhikArI che parantu je mahAtmA puruSo saMsAra nA tyAgI che ane yoga no abhyAsa karanAra cha tetro dravya parigraha vinAja zobhe che. teyo dravya pUjA karI zakatA nathI. evA yogI puruSo mATe bhagavAna no jApaja yogya che. temanI svArtha siddhi bhagavAna nA jApa thIja thAya che. malam - yathAviSaMgAruDahaMsajAGgalI-mantrasyajApAcchavaraNAccadehinAm / mUrchAvatAMtatvamajAnatAmapi,vinazyatotthaMbhagavatsmRtena ghm|24 gAthArthaH jema gAruDI, haMsa ane jAMgalI saMbaMdhI maMtra nA jApa thI ane sAMbhalavAyI mUcchita prANionA jhera nAza Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 350 ) pAme che, e rIta tattva thI ajANa manuSyo nA bhagavAna nA nAma smaraNa thI pApa nAza pAme che.. vivecana:-yogiro bhagavAna nA svarUpa ne jANatA natho ane bhagavAna nirAgI ane nispRha cha to kevala bhagavAna nA nAma smaraNa thI yogiyo ne kema temana kArya siddha thAya ? tenA javAba mAM lakhavAnuM ke jema sarpa na jhera caDavAthI mUrchA pAmela evAno jhera utAravAnA maMtra thI ajANa hovA chatAM paNa evA prANImo nuM gAruDI maMtra, haMsa maMtra ane jAMgulI maMtra no jApa sAMbhalavAthI paNa jhera nAza pAme che, tema tattva nA ajANa evApo nuM pApa bhagavAna nA smaraNa thI nAza pAme che. tathA'sthibhakSIti humAyapakSI, prasiddhimAnasantatajIvarakSI / uDDIyamAnasya yadasya chAyA, yanmUrddha gAso'trabhavennarendraH / 25 nA'yaM khago vetti yadasya zIrSe, chAyAM karotIti tathetaro'pi / jAnAti naivaM mama mastake'sau,chAyAM karotItimataMdvayona / 36 tathA'pi tacchAyamahAtmatodayA-dadhIzatodeti daridratApahA / ajAnatorapyatha siddhirevaM,kathaM smateryAtinapApamozituH / 27 gAthArthaH-tevIja rIte humAyu nAma nuM pakSI agni bhakSaNa karanAra tarIke prasiddha che, to paNa hamezAM jIva rakSaNa Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 351 ) karanAra che. te pakSI uDatAM tenI chAyI jenA mastaka Upara par3e che te rAjA thAya che. yA bAbata pakSI paNa jANato nathI ane jenA mastaka para chAyA par3e che te paNa jANato nathI, to paNa chAyA nA mahAtmya nA udaya thI daridratA nAza pAme che. tema ajANatAM paNa bhagavAna nA nAma smaraNa thI kema pApa nAza na pAme ? arthAt jarUra pApa nAza pAme che. vivecana:-teja vastu ne vadhu puSTa karatAM jaNAve che ke asthi bhakSaNa karanAra humAyu nAma nuM eka pakSI che. chatAM te hamezAM jIvo nuM rakSaNa karanAra che. e pakSI uDatAM uDatAM je manuSya nA mastaka Upara tenI chAyA paDe to te manuSya rAjA thAya che. ur3atI vakhate humAyu pakSI nA mana mAM ema nathI ke huM te manuSya nA mastaka Upara chAyA pADu ane te manuSya nA mana mAM paNa ema nathI ke mArA mastaka para humAyu pakSI chAyA pAr3e. ema banne jaNa ajANa hovA chatAM tenI chAyA nA mahattva nA udaya thI tenI daridratA nAza pAme che ane te rAjA thAya che. tema tattva thI ajANa evAno paNa bhagavAna nA nAma smaraNa thI pApa no nAza kema na kare ? arthAt avazya pApa no nAza kare che. nRlamasmingate sarvata AtmazuddhiH, satyAmamuSyAM paramAtmabodhaH / jAte'tra no kazcana karmabandhaH,karmapraNAzekilamokSalakSmIH / 28 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 352) asyAM hi satyAM sthitirakSayAsyAd,anantavijJAnamanantadRSTiH / ekasvabhAvatvamanantavIrya,jAgatti sajjyotiranantasaukhyam / 26 gAthArthaH-pApa nAza pAmye chate sarva prakAra nI Atma zuddhi, prAtma zuddhi thaye chate paramAtmA nuM jJAna, paramAtmA nA jJAna thI karma baMdha no nAza ane karma nAza thI mokSa lakSmI eTale akSaya sthiti , anaMta jJAna, anaMta darzana, eka svabhAva paNuM, anaMta vIrya, sajjyoti ane anaMta sukha thAya che. vivecanaH-pApa nAza thAya tyAre keTalA prakAra nAM AtmA ne phala male che te batAve che. jyAre pApa no nAza thAya che tyAre prAtmA nirmala bane che. AtmA nirmala thavAthI jinezvara deva Adi nI aolakhANa thAya che. jinezvara deva Adi nI aolakhANa thI karmabaMdha sarake che. karma nA nAza thI mokSa nI prApti thAya che. mokSa nI prApti thavAthI AtmA nI akSaya sthiti thAya che, eTale Adi anaMta kAla tyAM rahevAnuM thAya che. e jIva kyAre paNa saMsAra mAM Avato nathI ane te vakhate AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, eka svabhAva paj, anaMta vIrya guNanA prakAza maya * sajjyoti ane anaMta sukho no bhoktA bane che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 353) // atha vizatitamo'dhikAraH // Atma jJAna thIja athavA kevala rAjayoga thIja mukti thAya che e viSaya mAM vaiSNavAdadi savaM jana nA kathana mAM ekavAkyatA nathI. . mUlamhesvAminaH ! yUyamitipravaktha,yadAtmabodhAnavinA'stimuktiH / tItare'nyAnkathamAhurasyA,hutUMstaduktinasamA tathAhi? // 1 // yevaiSNavAHkecanaviSNuvAdino,viSNoHsakAzAnnigadantimuktim yebrahmaniSThAHkilabrahmastAM, shaivaaHshivaacchktikRtaaNtushaaktaaH| teSAM na cAtmAvagamo nidAna,muktastadA nAstyathanirNayo'yam / yadAtmabodhAjanitavamukti-stataHkimevaM kriyatevinizcayaH // 3 / gAthArtha:-he svAmitro, tamo kaho cho ke Atma jJAna vinA mukti nathI. to bIjApo tenAM anya kAraNo kahe che. tethI ApanuM ane vaiSNavAdi nuM kathana samAna nathI. vaiSNavo viSNu nI upAsanA thI, brahma niSTho brahma nI upAsanA thI, zaivo ziva nI upAsanA thI ane zAkto zakti nI upAsanA thI mukti male che ema mAne che. vaiSNavAdi nA mate Atma jJAna mukti nuM kAraNa nathI to Atma jJAna thI mukti male che e nirNaya kema thAya ? .. vivecana:-he svAmiyo, tamo kaho cho ke Atma jJAva vinA mukti nathI, parantu bIjApro bIjAM kAraNo batAve che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 354 ) eTale banne nAM mukti nAM kAraNo eka nathI. jema ke jagata nI utpatti, sthiti ne pralaya nA kAraNa bhUta triSNu ne mAnanAra vaiSNavo viSNu nI sevAbhakti thI mukti thAya che ema mAne che. brahmavAdizro brahma nI upAsanA thI mukti thAya che ema mAne che. zaitro eTale zivabhakto ziva nI upAsanA thI mukti thAya che ema mAne che ane zakti ne mAnanAra zAkto zakti nI upAsanA thI mukti thAya che ema mAne che. vaiSNavAdizro zrAtmajJAna ne mukti nuM kAraNa mAnatA nathI to tamo kaho cho tema AtmajJAna thI mukti thAya che ema nirNaya kevI rIte thAya ? mUlam: satyaMyadete kila lokalaDhi rUDhAstu viSNavAdikabhinnavIkSiNaH / parantu tattvArthataeSa zrAtma-vArtho'bhivAcyonanuviSNumukhyaiH ||4| nAthArthaH- tamArU' kathana satya che. vaiSNavAdiko loka rUDhi zrI viSNu pramukha ne alaga alaga dekhe che, parantu tattva thI to kA AtmAja viSNu Adi zabda thI kahevo joiye. vivecanaH - tamArU kathana satya che ke A vaiSNavo, brahmopAsako, zaivo ne zAkto loka ruDhi thI viSNu, brahma, ziva ne zakti ne alaga-alaga dekhe che parantu tattva thI jo artha Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 355 ) karavAmAM Ave to prAtmAja viSNu Adi zabdo no artha thAya che. arthAt viSNu vigere zabdo ne AtmAja kahevo joiye. mUlam :kathaM hi veveSTayatha viSNurAtmA,vyApteratha brahma tthaisspraatmaa| zivo'picAtmAzivahetutaHsyAcchaktittastathA''tmazritavIryametat gAthArthaH-AtmA vyApe che. tethI viSNu, zuddha Atma bhAva vAlo AtmA te brahma, kalyANa karavAmAM kAraMNa bhUtaM AtmA te ziva ane Atma Azrita zakti te zakti jANavI. vivecana:- viSNu prAdi aAtma vAcika zabdo kema bane che te batAvatAM kahe cha ke jyAre jIva ne lokAloka prakAzaka kevala jJAna thAya che tyAre jJAna rUpa thI prAtmA lokAloka mAM vyApta bane che. mATe vyApaka hovA thI AtmA viSNu gaNAya che. paraM brahma eTale zuddha prAtma bhAva. Avo zuddha Atma bhAva vAlo prAtmA te brahma kahevAya che. ziva eTale nirvANa jene prApta kayu che evo AtmA ziva kahevAya che. ane AtmA nuM anaMta vIrya te zakti. tethI AtmA zakti paNa gaNAya che. ityaM hi sarvairapi viSNumukhyaH, zabdarasAvAtmaka eva bodhyH| tatastvatomuktiriyanakasmAt,prApyetitattvahRditarapIkSyam // 6 / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 356 ) gAthArthaH-yA rIte sarve paNa viSNu vigere zabdo thI A AtmA ja jANavo, te kAraNa thI AtmajJAna thI yA mukti kema na thAya ? A tatva viSNuvAdI Adigroe paNa vicAra joiye. vivecana:-A rIte viSNu, brahmA, ziva ane zakti vigere sarve zabdo no artha AtmAja thAya che ane viSNu Adi nI upAsanA karanAra AtmAnIja upAsanA kare che, to Atma jJAna thI mukti kema na thAya ? mATe viSNu vAdI vigere ! tamAre hRdaya mAM vicAra karavo joiye. mUlamcennetiviSNupramukhebhyaebhyaH, muktistadAvaiSNavamukhyalokAH / santogRhasthAiha viSNumukhyAna,evA'rcayantaHparitojapantu // 7 // paraM tapaH saMyamayuktatA kSamA, niH saGgatA rAgaruSApanodau / pnycendriyaarnnaaNvissyaadviraago,dhyaanaatmbodhaadividhiiytekthN?| gAthArtha:- jo mArU kathana barAbara nathI ane viSNu pramukha thI mukti thatI hoya to vaiSNava pramukha jano, saMto ane gRhastho A saMsAra mAM temane pUjatAM chatAM sarva prakAre temanoja jApa jape parantu tapazcaryA, saMyama mAM tatparatA, kSamA, nisaMgatA, rAga-dveSa na nivAraNa, viSayo no virAga tathA dhyAna ane AtmajJAnAdi tetro kema kare ? Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 357 ) vivecana:-jo tamone Atma jJAna thI mukti thAya che, e mArU kathana barAbara na lAgatuM hoya ane prAtma jJAna vinA viSNu Adi nI upAsanA thI mukti thAya che ema mAnatA ho to vaiSNava pramukha jano, tenA sAdhupro ane gRhastho paNa temanI sevA-bhakti karo, dhyAna karo parantu tapazcaryAdi, saMyama mAM tatparatA, kSamA, niHsaMgatA, rAga-dveSa nuM nivAraNa, pAMce indriyo nA viSaya thI nivRtti, dhyAna ane AtmajJAnAdi tepro kema kare che ? mUlama:eSada sevA nanu viSNubrahmA-dInAM tadeyaM kuta prAzritA'sti? . bhostebhyevetitdaantessaam,baagstihsto'piyto'nybodhH||| gAthArtha:-- viSNu Adi nI Aja sevA che to A sevA konAthI pravRtti mAM. prAvI ? viSNu Adi thIja A pravRtti mAM AvI. teprone vANI nathI, hAya nathI jethI bIjAne bodha thAya ? vivecana:- tapazcaryAdi e viSNu nI sevA che ema jo taM kahe to prazna e thAya ke 'tapazcaryAdi sevA konAthI pravRtti mAM prAvI'? 'tapazcaryAdi sevA viSNu Adi thI pravRtti mAM AvI' ema jo tuM kahe to hoya to amAro A paNa eka prazna che ke pravRtti je thAya che te mukha ane hAtha vigere thI Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 358 ) thAya che. parantu viSNu Adi ne hAtha ane vANI nathI. to hAtha ane mukha vinA tapazcaryAdi nI sevA nI pravRtti viH Nue kevI rIte karI ? ane bIjA ne vANI vinA bodha paNa zI rIte Ape ? mUlam taddhayAyiyogibhya iyaM pravRtti - stattaMH kuto'saunigadopalabdhA ? | adhyAtmayogAditicettadAnoM, tasyapraNetA'bhavadatrako bhoH ? | 10 | niraJjanainiSkriyakairna cA'yaM vaktu hiyogyaH khaluviSNumukhyaH / so'dhyAtmayogaH kuta zrAvirAsIt, cedAdiyogibhyaitipravAdaH / tairapyasAvAtmabhavAvabodhA dadhyAtmayogo'vagato na cA'nyataH / pranindriyAnniSkriyakAnniraJjanA- nnityaikarUpAnnatu viSNumukhyAt gAthArtha - prA sevA tenA dhyAna karanAra zrI thI pravartI. tenA dhyAna karanArAmro ne kyAM thI malI ? tezrone adhyAdhma yoga thI malI. tenA praNetA koNa ? niraMjana ne niSkriya evA viSNu Adi thI prayoga racAyo ema kahevuM yogya nathI. ethI grA yoga kyAMthI pragaTyo ? jo A yoga adhyAtmavAdIo e Atma jJAna thI jANyo ane bIjAthI nahI. temaja anindriya, niSkriya, niraMjana ane eka svarUpa viSNu pramukha thI paNa nahIM. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 356) vivecana-A tapazcaryAdi sevA viSNu Adi thI nathI pravRti, parantu A sevA viSNu Adi nuM dhyAna karanAra yogI puruSo thI pravRtti che. have e prazna thAya che ke jo viSNu Adi nuM dhyAna karanAra yogI puruSo thI A sevA pravRtti hoya to e yogI puruSo ne paNa kyAthI malI ? yogI puruSo ne A sevA adhyAtma yoga thI malI che. tamo jo adhyAtama yoga thI yA malyA nI vAta karo cho to e adhyAtama yoga no praNetA koNa cha ? niraMjana ane niSkriya evA viSNu vigere to prA yoga nA praNetA kahevA yogya nathI. to A adhyAtma yoga kyAthI pragaTyo? to nakkI thAya che ke prA adhyAtma yoga adhyAtmavAdIgroe AtmajJAna thIja jANyo che bIjA koI thI jANyo nathI. valI indriya vinA nA niraMjana eTale nirlepa, kriyA rahita ane eka svarUpa evA viSNu Adi thI paNa pragaTyo nathI. mUlam - svAdAtmanoyo'vagamo babhUva,bhAvAtsamAkhyAdgatarAgaroSAt / apUrvalAbhAnnikhilArthadRSTe-radhyAtmayogaHsvataevasiddhaH // 13 // gAthArtha:-potAnA prAtmA thI, samabhAva thI, rAga-dveSa naSTa thavAthI, apUrva AtmalAbha thI ane sarva dravya nA yathArtha darzana thI je jJAna thAya che teja adhyAtma yoga potAnI meleja siddha thayelo che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 360 ) vivecana:-AtmA mAM thIja adhyAtma yoga pragaTa thayo che teja vAta ne samajhAve che ke potAnA Atma thI, samatA bhAva thI, rAga-dveSa no nAza thavAthI, tevA prakAra nA apUrva prAtma lAbha thI ane jagata nAM badhAM dravyAM no yathArtha darzana thI AtmA mAMja je jJAna thAya che teneja adhyAtma yoga kahe che. eTale te koI nI apekSA vinA svayaM siddha thayelo che. mUlam:evaMhiyazcA''tmabhavAtmabodha-stasmAnnRNAMjAyata evamuktiH / asyaanhetustvpro'stivissnnu-mukhystdaatmaa'vgmspRhaissyaa|14 gAthArthaH-e pramANe AtmA thI utpanna thayela Atma jJAna thIja mukti thAya che. tenA viSNu vigere bIjA koI hetu bhUta nathI, tethI Atma jJAna nI abhilASA karavI joiye. vivecanaH-eTale ATalo nirNaya dRDha thAya che ke AtmA mAM thIja Atma jJAna utpanna thAya che ane Atma jJAna thIja mukti thAya che. te AtmajJAna nI prApti mAM viSNu Adi bIjA koI hetu rUpa nathI. mATe AtmajJAna melavavA mATe tenI abhilASA avazya karavI joiye. mUlamye tu svabhAvAgnigadanti mukti,tatrA'pyasAveva nivedito'rthaH / svasyAtmanobhAvahAptiraktA,tadAtmalAbhAnnanusiddhilakSmIH Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 361 ) gAthArtha -jetro svabhAva thIja mukti kahe che tyAM paNa Aja artha jaNAvelo che. 'sva' eTale 'prAtmA', 'bhAva' eTale 'prApti'. AtmA thI prApti tenuM nAma 'svabhAva'. tethI prAtmA nI prApti thIja mokSa thAya che. vivecana:-keTalAka svabhAva vAdIgro svabhAva thI mukti thAya che ema mAne che, to tyAM svabhAva no artha paNa Atma jJAna no lAbha evoja karavo joiye. 'sva' eTale 'AtmA' ane 'bhAva' eTale 'prApti'. eTale AtmA thI prApti athavA prAtma jJAna nI prApti tethI AtmajJAna no prApti thIja siddhi rUpa lakSmI prApta thAya che. . mUlam:evaMsamastairapi muktimicchabhi-muktiHsameSyAniyatAtmabodhAta asyA nimittaMnahikiJcidasmA-danyannayagAdipraguragaryaducyate / yAvatkaSAyAnviSayAnniSevate, saMsAra eveSa nigadya aatmaa| etadvimukto'janiyAvadAtmA-vabodhayugmokSaitIhito'yam // 15 gAthArtha:- e pramANe samasta paNa mokSA bhilASioe AtmajJAna thI nizce mukti icchA yogya che. ena bIjaM koI . nimitta nathI. jethI mahApuruSo dvArA kahevAyuM che ke kaSAya ane viSaya jyAM sudhI seve che tyAMthI pA prAtmA saMsAra rUpa Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 362 ) chene enAthI rahita thAya tethI e jJAna yukta thAya che eTale mokSa kahyo che. vivecana :- e pramANe badhAja mokSa nA abhilASI zrAtmApro Atma jJAna dvArAja nizce mukti icchavA yogya che. Atma jJAna sivAya mukti prApta karavAmAM bIjo koI hetu nathI. je kAraNa thI utkRSTa guNa vAlA mahApuruSoe grA pramANe kAM che ke jeTalA kAla paryaMta yA AtmA kaSAya ane viSaya nuM sevana kare che tyAM sudhI A prAtmA saMsAra rUpa che. ane A AtmA kaSAya prane viSaya rahita thayo chato Atma jJAna yukta thAya che toja AtmA no mokSa thAya che. mUlasH jJAnaM tathA darzanakaMcaritra - mAtmaMSavAcyona hikiJcidasmAt / bhinnaM yadetanmayaevadeha - meSadhitastiSThatikarmaniSThaH || 18 || gAthArtha:--jJAna, darzana ane cAritra ethI AtmAja che. enA thI bhinna kaI paraNa nathI. jethI karma yukta yA AtmA zarIra mAM rahelo che. vivecana :- guNa ane guNI ekaja hoya che arthAt guNI mAM guNa rahelA hoya che eTale guNamaya guNI gaNAya che. jJAna, darzana ane cAritra e zrAtmA nA guNo che. eTale jJAna, darzana ane cAritra e AtmAja che. AtmA thI alaga bIjI koI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 363 ) vastu nathI. jethI karma thI yukta ane jJAnAdi maya prA AtmA zarIra mA rahelo che. mUlamprAtmAnamAtmaiSayadA'bhivetti,mohakSayAdAtmanicAtmazaktyA / tadevatasyoditamAtmaviddhi-niMcadRSTizcararAMtathAptaH // 19 // nAthArtha:-je kAle moha nA kSaya thI ane prAtmA nI zakti thI AtmAja AtmA mAM Atma svarUpa ne sArI rIte jANe che. te samaye Atma jJAnI evA Atma puruSoe teneja jJAna, darzana ane cAritra kaheluM che. vivecana:-AtmA ne samyak darzana, samyak jJAna ane samyak cAritra kyAre hoya che te batAvatAM kahe cha ke jyAre A AtmA moha nA kSaya thI ane Atma zakti thI eTale Atma jJAna nA bala thI.AtmA nA svarUpa ne sArI rIte jANe che tyAreja AtmajJAnI ane parama vizvAsa pAtra jemanuM. vacana che evA ane viziSTa arihaMta bhagavaMto eja te AtmA ne samyak jJAna, samyak darzana ane samyak cAritra kaheluM che. cUlam :AtmAvabodhenanivAryamAtmA-jJAnodbhavaMduHkhamanantakAlikam / anekakaSTAcaraNairapodaM,vinA'tmabodhAdanivAryamastiyat / 20 / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 364 ) gAthArthaH prajJAna thI utpanna thayela anaMta kAla nuM duHkha zrAtma jJAna thI rokavA yogya che, kAraNa ke Atma bodha vinA aneka prakAra nA kaSTa tho sAdhya vyavahAro var3e paNa rokavA yogya nathI. vivecanaH- grahiyAM grAtma bodha nuM keTaluM mahattva che te jaNAve che. ajJAnatA nA kAraNe utpanna thayela anaMta kAla sudhI bhogavAya evaM duHkha aneka prakAra nA kaSTa sahana karavA pUrvaka nI pravRttiothI Atma jJAna vinA rokI zakAya nathI. teja duHkha prAtma jJAna thI jarUra rokI zakAya che. mUlam: cidra pa zrAtmAyamadhiSThitastanuM karmAnubhAvAdasakau zarIrI / dhyAnAgninidagdha samasta karmA, syAcchuddhazrAtmAtutadA niraJjanaH gAthArtha:- karma nA prabhAva thI jJAna maya evo A AtmA zarIra mAM rahelo che ane tethI te zarIrI kahevAya che. dhyAna rUpa agni thI samasta karmo balI javAthI A grAtmA zuddha thAya ne nirlepa thAya che. 1 vivecana :- prA AtmA zarIra dhArI kema che ane zuddha kema thAya che te batAvatAM jaNAve che ke kArmaNa nAmanA zarIra nA yoge eTale karma nA prabhAve zra AtmA zarIra mAM rahe che ane tethI tenI zarIrI evI saMjJA ApavAmAM Ave che. e zarIra Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 365 ) dhArI AtmA jema agni dvArA lAkaDAM bAlavAmAM Ave che tema dhyAna rUpa agni dvArA badhA karmo rUpI lAkaDAM balI javAthI A pAtmA potAnA zuddha svarUpa ne pAme che, eTale nirmala ane nirlepa thAya che. mUlam:itIyatA siddha midaM vidanto! yadAtmabodhAnna paro'stisiddhaye / hetustato'vayatadhvamadhvani,yenA''tmanaHsthAnamahomahodaye / 22 gAthArtha:- he vidvAno! ATalA thI e siddha thayaM ke Atma jJAna vinA siddhi nI prApti mATe bIjo koI hetu nathI. mATe tamo paNa eja mArge prayatna karo jethI mokSa mAM AtmA nuM sthAna thAya. vivecana:- jo tamAre mokSa mAM AtmAM naM sthAna makkI karavaM hoya to Upara nI badhI bAbato vicAratAM nakkI thAya che ke AtmajJAna vinA mokSa mATe bojo koI mArga nathI. mATe tamAre paNa mokSa mAM jaq hoya to Atma jJAna melavavA prayatna karavo joiye, jethI tamArA AtmA haiM mokSa mAM sthAna thaI jAya. mUlam - munIza! sAdhUdita eSa mukte--rgoi jinendrAgamayuktimiddhaH / utsarganotsargahaThAbhimuktaH,zreyaHzriyekevalarAjayogAt // 23 // mukti no sarvadarzanAnusArI mArgaH Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 366 ) parahiyaHsarvamatAnuyAyo, mArgo'sti muktedtamAtmadRSTayai / adhyAtmavidyAdhigamaika hetuH,samenivedyaHsaralaHzramavinA // 24 // gAthArtha:-he munIza, tamoe kevala rAjayoga thI jinendra nA Agama dvArA tathA yukti dvArA siddha thayela utsarga ane apavAda rUpa ekAMta haThavAda rahita mokSa mATe mokSa no mArga sArI rIte kahyo che, parantu je mArga sarala, sarva darzanAnukUla, zrama vinA jaldI Atma jJAna thAya ane adhyAtma jJAna melavavA mATe advitIya kAraNa rUpa hoya evo mokSa no mArga batAvo. vivecana:- he munivara, joke tamoe mokSa-lakSmI mATe mokSa no je mArga sArI rIte batAvyo che, ke je mArga kevala rAjayoga thI mokSa male tevo che. valI anaMta tIrthakara bhagavaMto nA Agama dvArA ane aneka prakAra nI yukti prayuktimothI siddha thayela che. temaja temAM utsarga ane apavAda ema banne prakAra nA ekAMta rUpa haThavAda rahita syAdvAda maya che. parantu je mArga sarala hoya, sarva darzanAnukUla hoya eTale sarva dharmavAlAno ne anukUla hoya ane zrama vinA jaldI Atma jJAna thAya ane adhyAtma jJAna melavavA mAThe advitIya kAraNa rUpa hoya evo mokSa no mArga mane batAvo. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 367) lamaho! tvadIyA khalu sUkSmadRSTi-yanmaGa kSu muktyarthamayaMvicAra / cittesamutpannaiyAnidAnI,manyetadAte'tramano'stimuktyai // 25 // gAthArtha- are, tArI sUkSma dRSTi cha ke jethI jaldI mukti mATe yA vicAra tArA citta mAM utpanna thayo, ethI huM mAnuM chaM ke tArU citta mukti mATe che. vivecana:-mukti mAM javAna jenuM mana talasatuM hoya teneja mukti mATe nA vicAro Ave che. mukti nI jijJAsAja tattvo nuM sUkSma dRSTi thI avalokana karavAnuM mana karAve che. mATeja ahiyAM graMthakAre kahya ke tArI tattva nI sUkSma dRSTi thI vicAra karavAnI bhAvanA jotAM lAge che ke tArU mana mokSa mATe varte cha arthAt mukti mAM javAnI tArA hRdaya mAM bhAvanA che. cUlamAkararNaya tvaM mayakA nigadya-mAnaM mune ! muktipathaM samartham / siddhAntavedAntarahasyabhUtaM,gurUpadezAdadhigamyakiJcit / / 26 / gAbhArthaH he sAdhu ! gurU nA upadeza thI kaiMka jANI ne mArAthI kahevAno siddhAMta ane vedAMta nA sAra bhUta evo ane samartha mokSa no mArga tuM sAMbhala. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 368 ) vivecana - he sAdhu ! yA mokSa no mArga tuM barAbara sAMbhala. A mokSa no mArga mArI mati - kalpanA thI nathI parantu gurU nA upadeza thI kaI jANI ne kahuM chaM. temaja mokSa to mArga jaina grAgama tathA vedAnta nAra sAra bhUta ne mokSa mAM laI javA mATe samartha che. mUlam: muktiM samicchurmanujaH purastAt karotu cittesa vicAramevam / AtmAhyayaM yogibhireSazuddho, buddhazvamuktazca niraJjanazca ||27| ityucyate tahi tu kena baddho, muktastvayaM baddhayata eSakasmAt / jJAtaM bhrameNetiyamUcurAdyAH, karmeti mohetibhrametyavidyA ||28|| karteti mAyeti guNeti daivaM, mithyeti cA'jJAnamitItizabdaH / sadyoginomUnnigadantitajjJA, bhramaM hyanenaivanibaddhAtmA |26| gAthArtha::- mukti nI icchA vAlo manuSya pahelA mana mAM e vicAra kare ke yogie zra AtmA zuddha, buddha, mukta grane niraMjana kahyo che to mukta evo AtmA konAthI baMdhAyo che ane kayA kAraNa thI baMdhAyo che. A vicAra karate chate jagAya che ke bhrama thI baMdhAyelo che. mahAtmA puruSo prAne karma, moha, bhrama, avidyA, karttA, mAyA, guNa, daiva, mithyA ane ajJAna vigere zabdo kahe che, eTalA mAThe tattva jJAnI evA zreSTha yogI karmAdi zabdo ne bhrama kahe che. e bhrama bar3eja AtmA baMdhAyo che.. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 369 ) vivecanaH have graMthakAra zrI mokSa nA mArga nuM varNana kare che ke mokSAbhilASI manuSye pahelAM potAnA hRdaya mAM e vicAra karavo joiye ke prA AtmA vAstavika rIte to zuddha eTale nirmala, jJAnI, mukta eTale duHkha rahita ne nirlepa che ema yogI puruSoe kaheluM che. jo AtmA zuddha, buddha, mukta ane nirlepa hoya to kayA sAdhana thI ane kayA kAraNa thI baMdhana pAmelo che ? tyAre vicAra karatAM jaNAya che ke AtmA bhrama, thI baMdhAyelo che. mahAtmA puruSo ne bhrama karma, moha bhrama avidyA, karttA, mAyA, guNa, daiva, mithyA ane ajJAna vigere zabdo thI jaraNAve che. tattvajJAnI evA yogI puruSo karmAdi zabdo ne bhrama kahe ane A bhrama var3e AtmA baMdhAyelo che. mUlam bhramo'tra mithyAnijakalpanotthito, yenaivabaddhonalinIzukoyathA / baddhaHpunarmarkaTako'pitadvat, tathaiSa AtmA bhramatonibaddhaH // 30 // gAthArthaH - prA saMsAra mAM mithyA potAnI kalpanA thI bhrama paidA thAya che, jenA vaza thI zrA jIva nalinI zuka tathA vAMdarA nI mAphaka baMdhana pAmelo che. vivecana :- jhUThI grevI potAnI kalpanA mAMthI bhrama paidA thAya che. evA prakAra no bhramaM eTale mithyAjJAna. mithyA jJAna thI anAtmIya vastu mAM AtmIya vastu manAya che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 370 ) jemake strI, putra, mitra, mAtA, pitA, dravya ane zarIra Adi sahavartI vastupro mAM sAthe na janAra ane potAnI na hovA chatAM 'pA mArU che' evo bhrama thAya che. athavA saMsAra, zarIra ane bIjI manohara vastuno mAM rAga karavo ane duSTa manovRtti rAkhavI e mithyA jJAna che. mana mAMthI rAgadveSa kADhI nAkhI samatA rAkhavI eTale vItarAgatA no anubhava karavo e samyak jJAna che. e Upara nuM zuka nuM dRSTAnta jANavu:-popaTa ne pakar3avA mAThe jhAr3a Upara cakra goThavavA mAM Ave che. te cakra nI kaNikA Upara eka kArelu mUke che. te kAreluM potAnuM lakSya che. ema bhrama thI tyAM prAvI bese che. zuka nA besavAthI cakra bhamavA mAMDe che. tyAre zuka koiye pakar3ela nahIM chatAM bhrama thI 'mane koiye pakaDyo che athavA pAza mAM nAkhyo che' ema mAnI laI cakra nI sAthe pote paNa bhamavA mAMDe che. eTale zaMkA rAkhyA vagara Ur3I jAya to mukta thAya che. vAMdarA pakaDavA mATe paNa caNAnuM bhareluM vAsaNa makavAmAM Ave che. tyAM caNA khAvA mATe vAMdaro Ave che ane vAsaNa mAM hAtha nAkhI caNAnI mUThI vAlavA jAya che paNa vAsaNa nuM mukha sAMkaDaM hovAthI mUThI vAlelo hAtha nikalato nathI. tyAre potAne koiye pakar3I lIdho cha ema Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 371 ) mAnI 'cIM-cIM' karavA lAge che eTale pakar3avA vAlA AvI tene bAMdhI le che. paNa jo bhrama rAkhyA vagara mUThI vAlelI chor3I daI vAMdarI cAlyo jAya to baMdhana mAM Avato nathI. jevI rIte popaTa ane vAMdaro prabaddha chatAM bhrama thI potAne bAMdhalA mAnI laI baMdhAya che. tevIja rIte AtmA paraNa anAtmIya vastu mAM svaparaNA nI buddhi karavAthI bahirAtmapaNe amuka tyAga karavA yogya ane amuka upAdeya eTale AdaravA yogya evA vicAra rahita thaI kevala indriyonA viSaya mAM Asakti rAkhavAthI karmo var3e baMdhAya che| ane jyAre zarIrAdi vastu mAM anAtmIyatA prAcarI aMtarAtmAthI heyopAdeya nA vicAra pUrvaka viSaya sukha thI parAGamukha eTale saMsAravartI vastu mAM rAga-dveSa rahita thAya che. tyAre te saMsAra mAM rahyA chatAM paNa mukta thAya che ane jyAre te tevI rIte mukta thAya che tyAre aMtarAtmA evA tene kevala jJAna pragaTa thavAthI paramAtma dazA prApta thAya che. mUlam bhrame tu mukte manasaH sakAzA-dAtmaiSa mukto bhavatItisiddham / zrasmastumuktehibhavedabhedastadAtmanaH zrIparamAtmanazca // 31 // gAthArtha:-- mana thI bhrama thI mukta thaye chate A AtmA bhrama thI rahita thAya che. bhrama thI rahita thaye chate AtmA ane paramAtmA no abheda thAya che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 372) vivecanA-prAtmA thI bhinna zarIrAdi vastu mAM mArA paNuM, mamatva jo dUra thAya to A AtmA bhrama rahita thAya che, ane bhrama rahita thaye chate A AtmA paramAtmA jevo thAya cha arthAt paramAtmA ane A AtmA mAM bheda raheto nathI. mUlam: - yadAnayo:kSata ekabhAvaM, yogI tadAtmAvagamI nigadyate / sakevalajJAnamayomunIzvaraH, karmakriyAbhrAntivimuktauktaH / 32 gAthArthaH-jyAre yogI banne no eka bhAva jue che tyAre te AtmajJAnI kahevAya che. tyAreja te kevala jJAna yukta ane karma, kriyA ane bhrAnti rahita kahevAya che. vivecana:-jyAre yogI eTale yoga no abhyAsa karanAra AtmA ane paramAtmA mAM ekatva bhAva jue che tyAre te Atma jJAnI kahevAya che. jyAre AtmajJAnI thAya tyAreja kevalajJAna pAme che ane karma, kriyA ane bhrAnti rahita thAya che. yadA tvayaM mukta iti prasiddha-stadA hi sarvatra mamatvamuktaH / dhanaM hi ki saiSa manaHzarIra-sukhAsukhajJAnavimarzazUnyaH // 33 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 373 ) gAthArtha:-jyAre A AtmA bhrama rahita thAya che tyAre te sarvatra mamatva rahita thAya che. ghaNuM zuM kahiye ? e yogI mana, zarIra, sukha, duHkha, jJAna ane vicAra zUnya thAya che. vivecana:-jyAre karma, kriyA ane bhrAnti rahita thAya che tyAre te yogI sarva bAjU thI mamatva rahita thAya che. vadhAre zuM kahiye? ane mamatA rahita thavA thI te yogI mana, vacana, kAyA ane vicAra zUnya thAya che, eTale tene mana,vacana, sukha, duHkha, jJAna ke vicAra saMbaMdhI kaI paNa vicAra AvatA nathI. mUlamna puNyapApe bhavato'sya muktito,mama kriyeyaM mama caiSa kAlaH / saGgomamA'yaMsukRtaMmameda-mityAdhabhivAnmanasovinirjayAt / 34 gAthArthaH-bhrama rahita thavAthI yogI ne puNya-pApa hotAM nathI; tathA 'pA mArI kriyA, A mAro samaya, A mAro sahAyaka ane prA mArU puNya' ema bheda rahita thAya che. vivecana:-bhrama rahita thavAthI A yogI ne zaM lAbha thAya che te jaNAvatAM kahe che ke jyAre yogI bhrAnti rahita thAya che tyAre tene puNya ane pApa hotAM nathI. temaja 'pA mArI kriyA che, A mAro samaya che, yA mAro sahAyaka cha ane A mArU puNya che' AvA prakAra no bheda dUra thAya che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 374 ) sa tAvatehA'stizarIradhArI,sUkSmakriyAto'pinaniSkriyoyat / yAvadyadAsUkSmakriyA'pinaSTA,muktastadAsiddhayati siddhatApteH / 35 gAthArthaH-te yogI jyAM sudhI pA saMsAra mAM zarIra dhArI hoya che tyAre sUkSma kriyA hoya che, eTale niSkriya hoto nathI. jyAre sUkSma kriyA nAza pAmelI hoya che tyAre te karma thI mukta thayela manAya che. vivecanaH prA yogI puruSa jyAM sudhI zarIra dhArI hoya che tyAM sudhI sUkSma kriyA jIva ne hoya che eTale sUkSma mana, sUkSma vacana ane sUkSma kAya yoga hovA thI sUkSma kriyA hoya che. eTale te niSkriya hoto nathI. jyAre tenI sUkSma kriyA paNa nAza pAme che tyAre te karma thI mukta thAya che. siddhi mAM niSkriyatA:mUlam:vidvan! vimarzaHkriyatAmayaMkriyA-vanto'thavAniSkriyakAzcasiddhAH cenniSkriyAjJAnajadarzanottha-kriyA'kriyeSveSukathaMnasidhyet ? / 36 gAthArza.-he vidvAn ! tArA mana mAM prA vicAra karAya che ke siddha nA jIvo kriyA vAlA ke kriyA rahita che ? te o jo niSkriya hoya to siddho mAM jJAna ane darzana thI utpanna thayela kriyA kema siddha na thAya ? Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 375 ) vivecana:-he vidvAn! tArA mana mAM Avo prazna upasthita thAya che ke siddha nA jIvo kriyA vAlA che ke kriyA vagara nA che ? tenA uttara mAM jaNAvavAnaM ke siddha nA jIvo niSkriya eTale kriyA rahita che. jo tezro kriyA rahita hoya to jJAna ane darzana thI utpanna thatI kriyA thI kriyA vAlA kema siddha na thAya ? cUlam:satyaM mune! jJAnajadarzanodbhavA,saiSA kriyAsiddhigateSunAsti / kathaM yataHsaiSuyadAtuloke,kavalyalabdhiHsamabhUttadAnIm // 37 // gAthArtha:-he muni ! tAro prazna barAbara cha parantu jJAnadarzana thI utpanna thayelI kriyA siddha thayela AtmAno ne hotI nathI. kema nathI hotI ? to jaNAvavAna ke jyAre temane kevala jJAna thayuM te prasaMge te kriyA hatI ? vivecana:-he muni! teM ThIka prazna karyo che. tenA uttara mAM jaNAvavAna ke siddha thayA bAda jJAna ane darzana thI utpanna thayela kriyA temane hotI nathI. to prazna thAya che ke siddho ne paNa kevala jJAna ane kevala darzana nI kriyA noM sadbhAva hovA thI temane kriyA kema na hoya ? arthAt niSkriya kema rahyA cha ? tenA uttara mAM jaNAvavAnuM ke jyAre jIva ne kevala jJAna thAya che te samaye je jANavA yogya che ane Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 376) jovA yogya hatuM te jANI ane joI lIvU. pachI siddhatva avasthA mAM navaM kaI paNa jANatA nathI ane jotA paNa nathI. kAraNa ke sarva bhUtakAla, vartamAna kAla ane bhaviSya kAla nA bhAvo kevala jJAna nI prApti samayeja jJAna ane darzana thI jANI ane joI le che. mUlam:kriye ime dve yugapatsamAstAM, ye jJe yadRzye iha te abhUtAm / tatonRjAtaukilasakriyatva-mabhUttusiddhaukhaluniSkriyatvam / 38 gAthArtha:-jJAna-darzana saMbaMdhI e be kriyA ekaja samaye thAya che, kAraNa ke manuSya bhava mAM A be kriyAno hoya che, eTale manuSya janma mAMja be kriyA paNuM che ane siddha avasthA mAM niSkriya paNuM jaNAvaM. vivecanaH-sugama. nUlamevaM tu niSkriyatA prasiddhA, siddhaSu siddhA'styava dhAraNena / sarvasyacaitasyamanonirodho,hetustato'nauvaramadhvamadhvani // 39 / gAthArthaH-yA rIte siddho mAM niSkriyatA nizcaya pUrvaka prasiddha rIte siddha thaI. e sarva nuM kAraNa manonirodha che mAThe eja mArga mAM ramaNa karo. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 377 ) vivecanaH pA rIte mokSa mA gayelA AtmAyo mAM niSkriyatA nizcayarIte siddha thaI ane te prasiddha che. temaja mananA niyantraNathIja AtmA siddha pada pAme che. mATe siddha thavA mAM mana no nirodha eja kAraNa che. tamo paNa eja mArga mAM eTale mana ne nirodha karavAmAMja ramaNa karo. // atha ekaviMzatitamo'dhikAraH // - mana nA nirodha rUpa yoga mArga mAM pravartavAnoM upadeza mUlam :amuvicAraM munayaH purAtanA,grantheSu jagranthuratIva vistRtam / paraM na tatra dratamalpamedhasA-maiyugInAnAMmatiHprasAriNI // 1 // mayA parapreraNapAravazyA-dajAnatApIti vidhRtya dhRSTatAm / praznAvyatAyantakiyantaete,pareNapuSTAHpaThitottarottarAH // 2 // gAthArtha -prA vicAra ne prAcIna munigroe natha mAM ghaNAja vistAra tho kahelo che. parantu prA vicAra mAM A yuga mAM utpanna thayelA alpa buddhi vAlApro nI buddhi jaldI kAma ApatI nathI. ethI bIjAmonI preraNA nI paratantrapaNA thI ajJAnI evA meM A dhiThAI karIne bojAgroe pUchelA pA thor3A prazno nA krama pUrvaka vistAra thI uttara prApyA che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 379) vivecanA-have graMthakAra zrI graMtha banAvavAnuM kAraNa batAve che ke jaina tattvo nuM vivaraNa prAcIna munigroe gratho mAM ghaNuMja vistAra thI prApyuM che parantu kAla nA prabhAve alpa buddhi vAlA Aja nA tattva jijJAsuo nI buddhi tattvo nA artha samajhavA mAM samartha thatI nathI. eTale alpa buddhi vAlA jIvo sahelAI thI tattvo samajhI zake mATe tathA bIjAro nI preraNA nA vaza thI ajJAnI evA meM dhRSTatA karIne paNa bIjApoe pUchelA prA thor3A prazno nA uttaro vistAra pUrvaka ApelA che. mUlam:zevenakenA'picajIvakarmaNI, prAzrityapRcchAHprasabhAdimAHkRtAH mAbhUjjinAdhIzamatAvahele-tyavetyamaGa kSuttaritamayaivam // 3 // gAthArtha - koI zaivAnuyAyIe haTha thI jIva ane karma saMbaMdhI yA prazno karelA tethI jinezvara deva nA siddhAnta nI avahelanA na thAya e pramANe vicArI ne meM ukta rItie jaldI uttara prApyA. vivecana-graMtha racanA no prasaMga kema upasthita thayo te batAvatAM kahe che ke eka samaye koI ziva mata ne mAnanAra AvI ne jIva anekarma saMbaMdhI prazno pUchavA lAgyo. tyAre jinezvara deva nA siddhAnta nI avahelanA na thAya te Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) dRSTie vicArI ne je-je prazno teraNe pUchayA tenA Upara mujaba meM uttaro ApyA. mUlam:yathA yathA tena hRdutthatarka-mAzritya pRcchAH sahasA'kriyanta / tathA taduktaM purato nidhAya, mayA vyatAryuttaramAhatena // 4 // gAthArtha:--hRdaya mAM utpanna thayela tarka ne prAzrayI ne tero jema jema sAhasa pUrvaka prazno karyA te rIte tenuM kathana Agala rAkhI ne jaina Agama dvArA meM uttaro pApyA. vivecana:- tenA hRdaya mAM je-je tarko utpanna thayA te te tarko ne AzrayI ne teNe sAhasa pUrvaka je je prazno karyA te mujaba tenuM kathana pAgala rAkhI jaina Agama nA siddhAnta mujaba meM uttaro ApyA che. parantu mArI mati-kalpanA thI uttara prApyA nathI, ema sUcana thAya che. mayA tvidaM kevalalaukikokti-prasiddhamAdhIyata paSTazAsanam / purANazAstrAhitabuddhayastu, purAtanoM yuktimihAdriyantAm // 5 // gAthArthaH-praznottara paddhati kevala sAMsArika kathana mujaba meM karelI che parantu prAcIna zAstrAbhyAsa thI prApta thayela buddhi vAlApro to mArA vicAra mAM prAcIna yukti ne ghaTAve che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 380 ) vivecana:-mahAn paMDito puruSo nI apekSAe potAnI alpa buddhi che te batAvatAM kahe che ke A jaina tattva sAra graMtha mAM praznottara paddhati meM kevala sAMsArika kathana mAM prasiddha che te mujaba karelI che. parantu prAcIna zAstra nA abhyAsa thI prApta thayela buddhi vAlAgro mArA kahela vicAroM mAM prAcIna yukti ne ghaTAve che. mUlam:paraM vicAre'tra na gocaro me,prAyeNa muhyanti manISiNo'pi / amuvinA kevlinNnvktu,vykto'pishktHsklshrutekssii||6|| gAthArthaH parantu pUrve kahela vicAra mAM mAro viSaya nathI kAraNa ke prA bAbata mAM prAyaH vidvAno paNa muMjhAya che. kevala jJAnI vinA sakala zruta nA jonAra pragaTa hovA chatAM paNa prA vicAra ne kahevA ne samartha nathI. vivecana:-jaina tattvo no sAra keTalo gahana che ane tenuM keTaluM mahattva che te batAvatAM kahe che ke A viSayo nA tattvo nuM rahasya pragaTa kara, e mAro viSaya nathI arthAt temAM mArI buddhi kAma karI zake tema nathI. prAyaH vidvAn puruSo paNa tenuM rahasya pragaTa karavAmAM muMjhAya che kAraNa ke kevalI bhagavaMta vinA sakala zruta nA jANakAra evAH prAgamadharo paNa te vicAra ne kahevAne samartha nathI. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 381 ) mUlamzratastu vaiyAtyamidaM madIya- mudIkSya dakSairna haso vidheyaH / bAlo'pipRSTonigadetpramANaM, vArdherbhujAbhyAm svadhiyAnaka vA / 7 nAthArthaH - kAraNa thI mArI prA dhiThThAI joI ne DAhyA puruSoe upahAsa na karavo kAraNa ke zuM bAlaka paNa pUchavAthI potAnI buddhi vaDe be bhujAo paholI karI samudra nA pramANa ne nathI batAvato ? arthAt batAve che. vivecana :- grATalo gahana viSaya jaina tattvano hovA chatAM tamoe e pravRtti kema karI ? tenA javAba mAM jagAve che ke kharekhara A tattvono vicAra darzAvavo te mArI buddhi nA bahAra no viSaya hovA chatAM paNa dhiThThAI karIne A kAma karyu, to vidvAnoe mAro upahAsa na karavo. zubha kAma mAM thoDo paNa prayatna dareke potAnI zakti anusAra karavo joiye. tethIja prA prayatna meM zakti bahAra nI vAta hovA chatAM karyo che. zuM bAlaka potAnI be bhujAo paholI karIne potAnI buddhi vaDe samudra nuM pramANa pUchavAthI nathI batAvato ? arthAt batAveja che. mUlam yadvedamevAlpadhiyAM samastu, zAstraM yataH zAsanamastyathAsmAt / yaduktipratyuktiniryu ktiyuktaM, tadvAbhiyuktAH praraNayantizAstram // 8 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 382 ) nAthArtha:che. zAsana kare te :- alpa buddhi vAlAo mATe mATe mArU yA zAstra zAstra zAstra zabda nI vyutpatti thI alpa buddhi vAlA nA saMbaMdha thI mArU yA kathana paNa zAstra che. ukti, prayukti ne niyukti yukta praznottara pUrvaka kathana ne zAstra - pravINo zAstra kahe che. vivecanaH - sugama. mUlam : yadvAstipUrveSvakhilo'pi varargA- nuyoga etannyagadanvidAMvarAH / iyaM tadAvarNaparamparA'pi tatrA'sti tacchAstramidaM bhavatvapi || gAthArthaH - athavA paMDita pravaro cauda pUrvI mAM sarva paNa akSaro nuM anuyojana kare che, to mArI paNa yA kahelI varNa paraMparA che tethI mArU kathana paraNa zAstra che. vivecanaH - anaMta jJAnI jinezvara devo mukha thI upanneivA, vigameivA ne dhuvveiyA e traraNa pado sAMbhalI gaNadhara bhagavaMto prAcArAMga, sUya gaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatIjI, jJAtA dharmakathA, upAsaka dazAMga prAMtagar3asUtra, anuttaropapAtika, prazna vyAkaraNa, vipAka sUtra ne dRSTivAda ema bAra aMgonI racanA kare che. e dRSTivAda mAM pUrva nAmano eka vibhAga che. temAM cauda pUrvo batAvela che. e cauda pUrvo mAM sarva akSaro nA sarva saMyogo thatA hoya teTalA akSaro Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 383 ) nuM joDAraNa che, ema paMDita puruSo kahe che. tema mArA A kathana nI paNa varNa paraMparA hovAthI tene paNa zAstra kahevAya che. mUlam: grAnandanAyAstika nAstikAnAM, mamodyamo'yaM saphalo'stu sarvaH / zrAdyaSucA''stikyaguraNa prasAraraNAdantyeSunAstikyaguraNApasAraNAt gAthArtha:-prAstika ne nAstika lokonA AnaMda mATe A mAro sarva prayatna saphala che. Astiko ne viSe zrAstikya guNa no vistAra karavAthI ane nAstiko ne viSe nAstikya guNa dUra karavAthI mAro udyama saphala che. vivecana :- mAro graMtha banAvavAno sarva prayatna saphala che, kAraNa ke A graMtha banAvavA thI Astiko ne paNa AnaMda thayo ane nAstiko ne paNa AnaMda thayo. pra graMtha banAvavA thI banne ne AnaMda kema thayo ? ane prayatna saphala kema thayo ? tenA javAba mAM jaNAvavAnuM ke A graMtha banAvavAthI prAstiko ne prAstikya guNa no vistAra thayo ane je nAstiko che temano nAstikya guNa dUra thayo. mATe banne ne AnaMda thayo ane tethI mAro sarva prayatna saphala thayoM. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 384 ) mUlam:ciraM vicAraM paricinvatA'mu,yannyUnamanyUnamavAdi vAdataH / kdaagrhaadvaabhrmsmbhrmaabhyaam,tnmemRssaadusskRtmstuvstutH|11 gAthArtha:-zrA vicAra ne dIrgha kAla paryaMta saMgraha karatA mArAthI vAdathI, haThavAda thI athavA bhrama ane saMbhrama thI je kaI aochaM vadhAre ko hoya te mArU duSkata tattva thI mithyA thAro. vivecana:-ahiyAM nathakAra zrI potAnI pApa bhIrUtA batAve che ke jagata mAM aneka prakAra nAM pApo mAM jinezvara deve batAvela tattvo thI viruddha volaq te utsUtra prarUpaNA kahevAya che. te utsUtra prarUpaNA rUpa pApa vadhAre bhayaMkara che. bIjAM pApo thI pApa karanAra ekaja Dube che parantu utsUtra bolanAra aneka ne DUbAr3e che mATe yA graMtha racatAM kyAMya paNa zAstra virUddha na kahevAI jAya tethI graMthakAra zrI kahe che ke pA natha banAvatAM lAMbA samaya paryaMta mArAthI vAdanA kAraNa thI, kadAgraha thI athavA mati nA saMbhrama thI vigere koI paNa kAraNo thI je kaI zAstra viruddha aocha vadhAre kAMhoya te mArUM pApa mithyA thAlo. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 385) mUlammayAjinAdhIzavacassu tnvtaa,shrddhaanmevNyupaajisjjnaaH!| dharmastadetena nirastakarmA,nirmAtazarmA'stujanaHsamastaH // 12 // gAthArtha:-he sajjano ! jinezvara deva nA vacano ne viSe zraddhA ne vistAratA evA meM je kaI puNya-dharma upArjana kayu hoya te bar3e samasta loka karma rahita ane sukhI thAno.. vivecana:-meM A graMtha eTalA mATe banAvyo che ke te graMtha bharaNatAM ane sAMbhalatAM loko jinezvara deva nA vacana pratye zraddhA vAlA bane. A mArI bhAvanA hovAthI jinezvara devo nA vacano mAM zraddhA vistAravA pA graMtha meM banAvyo che. prA graMtha dvArA jinezvara devo nA vacano mAM zraddhA vistAratA je kaI puNya athavA dharma upArjana karyo hoya tenuM phala mAre joituM nathI parantu tenA dvArA badhA jIvo karma rahita ane sukhI thAno. varatarakharataragaraNadharayugavara-jinarAjasUrisAmrAjye / tatpaTTAcAryazrIjina-sAgarasUriSu mahatsu // 13 // amarasarasi varanagare, zrI zItalanAthalabdhisAnnidhyAt / grantho'granthi samarthaH, suvide'yaM sUracandra ga // 14 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) gAthArtha:-atizaya zreSTha kharatara gaccha nA dhAraka yuga pradhAna jinarAja sUri nA sAmrAjya mAM temanA paTTadhara zrI z2inasAgara sUri hote chate amara sara nAmanA zreSTha nagara mAM zrI zItalanAtha prabhu nA sAnidhya mAM sUracaMdra nAmanA meM jJAna mATe A samartha graMtha banAvyo. vivecana:-sugama. cUlamazrImatkharataravaragaraNa-sUragirisurazAkhisannibhaH samabhUt / jinabhadrasUrirAjo-simaH prakANDo'bhavattatra // 15 // zrImerUsundaraguruH, pAThakamukhyastato babhUvA'tha / tatra mahIyaH zAkhA-prAyaH zrIkSAntimandirakaH // 16 // tAkikaRSabhA abhavan, harSapriyapAThakAH pratilatAbhAH / tasyAM samabhUvaniha, surabhitatarumaJjarI tulyAH // 17 // cAritrodayavAcaka-dAmAnasteSvabhuH phalasamAnAH / zrIvIrakalazasuguravo, gItArthAH paramasaMvignAH // 18 // tebhyo vayaM bhavAmo, bIjAbhAstatra sUracandro'haM / garigapadmavallabhapaTu-dvitIyIko gurubhrAtA // 16 // asmatu horasAra-pramukhA aGakurakaraNayaH santi / te'pi phalantu phalaudhaH suziSya-rUpaiH pramApaTubhiH // 20 // nAthArthaH- vaMzAvalI:--aizvarya yukta zreSTha kharataragaccha nAmano gaccha merU parvata Upara UgelA kalpa vakSa samAna Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 387 ) thayo. te kalpa vRkSa mAM zrI jinabhadra sUrivara advitIya skaMdha samAna hatA. te skaMdha ne viSe moTI zAlA tulya pAThako mAM mukhya zrI ane kSamA nA sthAna rUpa zrI merU sundara guru hatA. temAM prati zAkhA samAna naiyAyiko mAM zreSTha evA harSa pAThaka ane priya pAThaka thayA. yA saMsAra mAM zrIyA caritra vAcaka ane udaya vAcaka nAmanA be AcAryo sugaMdha vAlA vRkSa nI maMjarI tulya thayA. nUtana patra thI utpanna thayela kesaro ne viSe gItArtha ane parama saMvegavAlA zrI vora kalaza nAmanA zreSTha guru phala samAna zobhavA lAgyA. temAM bIja samAna ase vidyamAna chIye. temAM sUracandra nAmano huM chaM. temAM bIjo guru bhAI catura evo padmavallabha gariNa che. amArA thI hIra sAra vigere aMkurA samAna che. aMkurA samAna hIra sAra vigere paNa jJAna vaDe catura evA sundara ziSyo rUpa phala nA samUha vaDe phala yukta thAo. vivecanaH- sugama. mUlam : tenAsuko vAcakasUracandra-nAmnA rasajJAphalamityamicchatA / grantho'bhito'granthimayAsvakIyA-nyadIya cetaH sthiratopasampade / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 389) gAthArtha:-e prakAre jIbha nA phala ne icchatA evA pUrve kahela vaMza mAM thayela sUracaMdra nAmanA meM potAnA mana nI sthiratA rUpa saMpatti mATe yA graMtha sArI rIte banAvyo che. vivecana-sugama. evaMyathAzemuSi jainatatva-sAse, mayA'smAri mnHprsttye| utsUtramAsUtritamAtra krizcid,yattadvizodhyaMsuvizuddhadhIbhiH / 22 gAthArtha:--e pramANe potAnI buddhi anusAra meM jaina tattva sAra nAmano graMtha mArA mana nI prasannatA mATe yAda karyo che. emAM sUtra viruddha kaiM paNa racAyuM hoya te ati nirmala buddhi vAlAproe zuddha karavo joiye. vivecanaH-sugama. varSe nandaturaGgacandirakalAmAne'zvayukpariNamA, jJe yoge vijaye'hametamamalaM pUrNa vyadhAmAdarAt / granthaM vAcakasUracandravibudhaH praznottarAlaGa kRtam, sAhAyyAdvarapadmavallabhagaNerarhatprasAdazriyai // 23 // gAthArtha:-vikrama saMvat 1676 nA pAso suda pUnama, budhavAra, vijaya yoga mAMH vAcaka sUracaMdra paMDita evA meM Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 386) zreSTha padmavallabhagaNinI sahAya thI A zuddha praznottara thI alaMkRta evo graMthaH arihaMta bhagavaMta nA prasAda rUpa lakSmI mATe Adara pUrvaka karyo che. vivecana:- sugama. anuvAdakastasya prazastizca zrI kalikAla kalpataru mano vAMchita pUraka zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavatparama kRpayA acintyacintAmaNi zrI navapadArAdhanA maGgalamaya prasaMge zrI mahArASTra deza madhye solApura nagare zrI prathama tIrthapati zrI AdIzvara bhagavatsAnidhye pa0 pU0 kacchavAgar3a dezoddhAraka camatkArI mahApuruSa sva0. dAdA zrImad jitavijayajI mahArAjasya ziSya ratna pa0 pU0 prazAntamUtti sva0 zrImad buddhi vijayajI mahArAjasya guru bhrAtA pa0 pU0 samayajJa gaNanAyaka sva0 paMnyAsa pravara zrImat tilakavijayajI gaNivarasya vineya zrI ratnazekharasUriNA caMdratattvakhanayana vaikramIya saMvatsare azvayuk pUNimAyAM (zarat pUrNimAyAM) soma vAsare kumAra yoge vijayamuhUrte zrI jainatattva sAra granthasya gurjarAnuvAdaH kRtH| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 360 ) asya granthasya gurjarAnuvAde matimaMdena jinAgama virUddha mayA kiJcidapi likhitaM tanmRSA duSkRtaM mama. ayaM grantha sarva jIvAnAm mokSa mArga ko bhavatu, kalyANaM bhavatu / gAthArtha - zrI kalikAla kalpataru manovAMchita pUraka zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAna nI parama kRpA thI acintya cintAmaNi zrI navapadajI nI ArAdhanA nA maMgalamaya prasaMge zrI mahArASTra deze solApura nagare zrI prathama tIrthapati zrI AdIzvara bhagavaMta nA sAnidhye pa0pU0 kaccha vAgar3a dezoddhAraka camatkArI mahApuruSa sva0 dAdA zrImad jitavijayajI mahArAjA nA ziSya ratna pa0pU0prazAMta mUrti sva0 zrImad hIra vijayajI mahArAjA nA ziSya ratna pa0pU0 bhadra svabhAvI sva0 zrImad buddhivijayajI mahArAjA nA guru bhrAtA pa0pU0 samayajJa gaNanAyaka sva0 paMnyAsa pravara zrImat tilaka vijayajI gaNivara nA vineya zrI ratnazekhara sUrie vi0saM0 2031 nA Aso suda 15 nA somavAre kumAra yoge vijaya muhUrte A natha no gujarAtI anuvAda karyo che. A graMtha no gujarAtI anuvAda karatAM matimaMdatA nA kAraNe jinAgama viruddha mArAthI kaI paNa lakhAyuM hoya to teno micchAmi dukkaDaM daU cha ane prA natha sarva jIvo ne mokSa mArga darzaka bano evI bhAvanA sAthe viramuM chaM. - kalyANaM bhavatu - Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AM