Book Title: Gurutattva Siddhi
Author(s): Bhavyasundarvijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022195/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mujijnyi: / sm> Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /zrIzahezvarapArzvanAthAya namaH | // tassa bhuvaNekkaguruNo namo aNegaMtavAyassa / / // tapAgacchAcArya-zrIprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasUrisadgurubhyo namaH // | B nama: | suvihitapUrvAcAryaviracitA 'guruguNarazmi'-AkhyasuramyagurjaravivRttyA samalaGkRtA A che; gurutatvasiddhiH 0 0 ?? - vivecanapreraka ke dIkSAdAnezvarI, bhavodadhitAraka, pa. pU. A. bha. zrI vi. guNarasUrIzvarajI mahArAjA... pravacanaprabhAvaka, bhavodadhitAraka, pa. pU. A. bha. zrI vi. mirachAsUrIzvarajI mahArAjA.. * saMzodhaka ja zAsanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vi. ratnasuMdarasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSya vidvadvarya pa. pU. mu. zrI bhavyazRMdavijayajI ma. sA... - prakAzaka * jinaguNa ArAdhaka TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paricaya-patrikA * mULagraMtha : gurutattvasiddhi * bhASA : saMskRta * zailI H gadya * racayitA : ajJAta suvidita pUrvAcArya.. * viSaya : keTalAkonI evI je mAnyatA che ke - "vartamAnakALamAM vicaratA badhA sAdhuo pAsatyAdirUpa che. teone sAcA suvihita mAnI zakAya nahIM...' tenuM prastuta graMthamAM satarka khaMDana karyuM che.. sAthe sAdhuniMdAnA apAyo... saMgha-AzAtanAnuM mahApApa... satsaMganuM mAhAbhya... guruno aparaMpAra mahimA vagere - vagere viSayo para suvizada prakAza pAtharyo che.. * guruguNarazmi H gurutattvasiddhi graMthanA padArthone ekadama saraLa zabdadeha ApIne suramya zailImAM rajU karato bhAvArtha-vivecanamaya gujarAtI anuvAda... * divyAzIrvAda : 5. pU. karmasAhityaniSNAta A. bha. zrI vi. premasUrIzvarajI mahArAjA.. pa. pU. nyAyavizArada A. bha. zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA.. 5. pU. mevADadezoddhAraka A. bha. zrI vi. jitendrasUrIzvarajI mahArAjA.. * zubhAzIrvAda : pa. pU. siddhAMtadivAkara, suvizAlagacchAdhipati zrI vi. jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA.. * vivecanapreraka : pa. pU. dIkSAdAnezvarI A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI mahArAjA.. 5. pU. pravacanaprabhAvaka A. bha. zrI vi. rasimaratnasUrIzvarajI mahArAjA.. * saMzodhaka : vidvarya pa. pU. mu. zrI bhavyasuMdaravijayajI mahArAjA.. * sahAyaka : vidvadvarya pa.pU. mu. zrI saumyAMgaratnavijayajI ma. sA. tathA pa. pU. mu. zrI tIrtharatnavijayajI ma. sA. * vivecaka-saMpAdakaH muni yazaratnavijayajI ma. sA. * prakAzaka : jinaguNa ArAdhaka TrasTa... (muMbaI) * prakAzanavarSa : vIra saM. 2541, vi. saM. 2071, I.sa. 2015... * AvRtti :prathama.. << pratiH 500 *mUlya rU. 250/* sUcanA : A graMthanuM prakAzana, jJAnanidhinA sadbhayathI thayuM hovAthI, gRhasthoe tenI mAlikI karavI nahIM. * prinTIMga + DIjhAInIMgaH navaraMga prinTarsa, apUrvabhAI zAha (mo.) 94285 00401 - amadAvAda. * kampojhIMga + seTIMga mRgendrabhAI zAha (mo.) 98249 pa2301 - amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdara samarpaNam cha zAstrasApekSa, jIvanasaMvyavahArakuzaLa, trizatAdhika zramaNa-zramaNIsamudAya gurumaiyA, dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNarAsUrIzvarajI mahArAjAnA pavitra hastomAM tathA pravacanaprabhAvaka, SagdarzatatiSNAta pa. pU. A. bha. zrI vi. razmiranasUrIzvarajI mahArAjAnA suramya hastomAM 'gurutattvasiddhi' graMtha paranuM bhAvArtha - vivecanamaya muAtI vivecana sALaMda samarpita karuM chuM.. kRpAkAMkSI muti yazaratnavijaya Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2). * saMkSipta viSaya-nirdeza (1) AzIrvacanam...... jIvana saphaLa paNa che, sArthaka paNa che (prastAvanA) (3) prAstAvikam (gurukRpA se prabhu mile..) ......... (4) mArcasarvasvam guru ... (5) kRtajJatA-abhivyakti.... prakAzakIya nivedana + aho ! sukRtam (lAbhArthI) ................... (6) suMdarapadArtha-rasAsvAda .......... (7) viSayAnukramaNikA ........................................... 17-18 (8) sAnuvAda graMtha .............................................. 1-140 (9) pariziSTa - 1 (graMthamAM AvatA zAstrapAThono saTIka upanyAsa) ....... 141 (10) pariziSTa - 2 (saMvegaraMgazAlAgata - prastutagraMthasaMlagna gurutattvasthApanAdhikAra) ..................... ........ 224 (11) pariziSTa - 3 (gurutattvasthApanAzataka) .. ................. 16 .............. prAptisthAna (1) zAha bAbulAla saremalajI mahendrabhAI eca. zAha C/o. siddhAcala, senTa ensa skula sAme, C/o. 202/e, grInahIlsa epA, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, svAmInArAyaNa maMdira pAse, amadAvAda-05. aDAjaNa, surata-395009. phona- 94265 85904 phona- (rahe.) 0261-2780750 (mo.) 96011 13344 (3) jinaguNa ArAdhaka TrasTa (4) hemaMtabhAI Ara. gAMdhI C/o. zrI sIkveTIksa, 1/5 C/o. 603,25/B, zivakRpA so. rAjadA cAla, azokanagara, junA hanumAna bhivaMDI, ji. ThANA-421302 krosalena, 2jo mALa, rUma naM.11, muMbaI-1. (mahArASTra) phona- 98204 51073 phona - (rahe.) 02522-246126 (mo) 98905 82220 (5) bhaMvarabhAI cunIlAlajI C/o. bhairava korporezana S/55, vaibhavalakSmI komlekSa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda-1. (mo) 94277 11733. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < ( 1 ) AzIrvacanam gurutattvasya mAhAtmyapradarzikA ekA sundarA kRtiH zrIcaturvidhasaGghasamakSaM samupasthitA / tannAmnaiva tadgatA guNA jJAyante etadgranthaparizIlanena sarve'pi bhavyajanA gurucaraNasaMlInAH syurityevAzAsmahe vayam / macchiSyamunizrIyazaratnavijayena munizrIsaumyAGgaratnavijayasAhAyyena asya granthasya vivecanAdikaM kRtvA suparitoSo janitaH, munizrIbhavyasundaravijayenApi sUkSmekSikayA saMzodhanaM kRtvA AhlAdaH smutpaaditH| sarveSAmapi AzIrvAdo me / evamagre'pi zubhapathi pravartantu ityabhilASA / 0000000000000 00000000000000 jainazAsananI tattvatrayI ajoDa che : deva, guru ane dharma ! emAM vacce rahela gurutattva deva ane dharmane oLakhAve che... 'dharmajJa: dharmAM ja, savA dharmaparAyaLa: / paMvAzavRtti sattvebhyo dharmazAstrArtha- dezako gururucyate // ' 'pravacana aMjana jo sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA merusamAna..' - pU. AnaMdaghanajI ma. sA. 'gurunI ArAdhanA jevuM koI amRta nathI... gurunI virAdhanA jevuM bIjuM koI halAhala jhera nathI..' - dharmAcAryabahumAnakulaka.. Azare 400 varSo pUrve thaI gayelA ko'ka maharSinI 'gurutattvasiddhi' nAmanI racanA dharmatattvanA mULamAM rahelA 'gurutattva' upara zraddhAnA dIpakane prajavalita kare che. paDatA kALamAM koI ekAda doSane joIne gurutattva pratye abhAva lAvanAra jIvone AmAM lAlabattI dharavAmAM AvI che.. 'na yAvi movo guruddItA' - gurunI hIlanA karanArano mokSa nathI.. zAstranA pAne pAne gurutattvano mahimA lakhelo che, e ja mahimAne A graMtha dvArA vyakta karAyo che. sAdhakone sahAyaka bane te AzayathI gujarAtI anuvAda sAthe AnuM prakAzana karavAmAM AvI rahyuM che. munizrI yazaratnavijayajI ma. sA. e A uttamakArya pUruM pADyuM che. dareka sAdhaka gurumAM 'gautamasvAmI'nA darzana karato thAya ane sAdhvIjImAM 'caMdanabALA'nA darzana karato thAya to emano A puruSArtha saphaLa thayo gaNAze.. tattvatrayI ane ratnatrayInA sAcA upAsaka banI ghAti-aghAtikarmono kSaya mokSa pAmo e ja zubhecchA.. Aso vada 8, tA. 16-10-2014 gurupuSyAmRtayoga, jaina sosAyaTI, pAlaDI li. AcArya vijaya guNaratnasUri AcArya vijaya razmiratnasUri Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... bana sa ............. sAta e) hai. yubaDa bhI bhusA 20 Ranet er2 8 ever ) tere eozanI bana cayo. bAyoma sAgaranA bhInamAyA lAel jane kAna 5518 sAdhe Reir renasI yuthanA ere werejmariyaM sAdhI ----bhAbha nAme bhAripaDI to yu mA bhuraTI se sajI GomlAmonnasAce pAriyu mA nyAdAw bhondaM sInatA mArinI bhar3akAyA dAvyu. - yAvinA Rens se pArA - za -vis enteen. pArinI -405AlA ra bhuvanAza. bhI kamecIdAnA tyAlA tA. ramezana denA) TIena+ScienA sAhAtabhAriyu bhI A-Geneal sArAne zayara wwe eartii lAlomA trAsadI mAriyuMDIsI to nasI nA siTAyajor japAnI. |UpcssamayAbhAga To-visnA-mAmAbhATiyAnA sahAre nAre palathIna bhayo bhanera prasannatAkI bhI vyo . -------- 'ARCHIES LTD Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rana derA paddha che. khana ta ka kha e che huM avasarpiNa kALa che. ne paNa ra ya a ya na ha ya che e. aticAraja A 2 vi ina salma che ane Apa satkAra che. pratyeka racI che. taM paNa svAratha che masta che ane prasanna de. koka ene pUche paNa bese che jhakhAvA thI si cA2 - ra tha ma vananA pAlana thako tane lAge che -baru ke tuM ma va sAga nA kinAre pa thI ja vAsaM na phaLa bI na ra che ? " ane yina yi ha che e navAba khA de che ke lokhaMDanA e hA vALa kAriyAnA sahAre paNa je yuvaDa dvArA 2nA kinAre rahe che. navA sA saphaLa banI zake che te asi kAra atyAra va ma vanane hare paNa mane bhavasAgaranA kinAre paNe chI javA ma sa kAlA khI na rahevAnI che ? nA hA, cha ja vAtavikatA che. guru udma zya che chatA 0ithana manA'nA 2 kanA darIna thAya che ya ra vana ba8 - ka ka la 4 - ikone e mAM pATiyA" na hana thAya che. ane 4 thI - mAdhaka. khA trika Ti ja ene kahe asala banyA karavA ane te yakajIvanamaMA nArA la aa vaTavA re vAra ane 1952 ka2tI rahe . - - * guruta vita i' nA mane gajabanADa ARCHIES LTD Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' (4) 3 graMtha. lenA DalI ke zeDa ajJAta sudhihita pUrvAdhArya yazavaMta rakhane se graMtha para nivezana dhuMDe vivadartha munizabda zrI yazaratvavina he rAja mAM vizuddha saMyatrakAnanadhI, khArA dhaDa saMtha bhI kho nathI' bagere vAlo jajJAna varga tarI rameza yAM prasArita dharma rahI De zve rAja yAM rakhA graMtha se mAnya tAnA devA hIrejoza uDAbI rakho ke bane to bane graMthanA vidhezana ke nhe gaM moratAthI bAMtho baje 06 caka zaDaze saMdhayonI vihAnA iTu vicAho, sAdhuveca bhArArabhya, saMghahIlanAthI dhanAza buDakhAbI, Dujheva no galata pratyAda, hocI jalaravADalA, guru taccatu sAraMcAra Aebya, vaMdanA gustadhana durakhAyAM khaeMDArAhinI va raTela cuddhi, tIrtha zrAyaDo thI nahIM, nirNayAM kIna thAle ke bAlanI barDabaha rajjukhAta rakhe bajA tharatvaMbI sAMgalI vizeSatA hai. sAvazyaka nirdhAThita khodhanirbuDita, upadeza - bhAjA se bodha aTharAza, dharmaratna prat22), praaazan sArodvAra, nizItha sUtra, saMthanirbhayI prarAza, uttarAdhyayana sUtra lagAvalIsUtra, bAhaza hular3a vyavahArasUtra, baMthavastu, sahalyatyAsya, bhAvizIya sUtra, gurutatvadhinizzaya zrAbidhi viMzatirvizikSA, zrApaka dharma bidhi, vizArasAra, *darzana zuddhi sainyaryahana ThaMDA liDa, saMtyarvahanalaDa, bhiya ha ARCHIES LTD. . Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAna vi 2Na 36 chavA sA sana , paMDakizura, piMDanikuMw , save raM5rALa). vAle mbA vA saMkhyAbaMdha ve hanIya A sa ca che ane ane praka2Na caM tho ja tho sAtha ApanA che zuM ne va ana lA ya ka tana- manana lAyaka ane khanaka ratha lAyaka banAvavAmAM muni 12 zrI tharA 2na vijayajI e dila ne pra : aruSArtha karyo che e kAbile che. yi yAra te e Ave che ke bA utha2 TananA khUnavA 9 mAM ane vivecana e sunivare ne Anada bacce haze khAne to habanaka ho! brA-tra akeka atta 2 ja dha paDela bee - nahe2 a lAla vI. e zuM bUca khelavuM, nahane e) vA so aka trAsa kaa vahI eno AnaMda ka2ta ane dago AnaMda kare khA ra thanA anuvAda ane vivecana anubhaLe na haze ne huM prarvaka erA mATe ka rAka che ke AkhA vizvana emaNe ne kaI lakhyuM che enA pa2 ) e nA hayA dha je ma phA sana jema. e thayamathaka kare kaI 98nA parAkASTra nA haze te pa2 jaNAI Ave che. - kheta 2nI zubhakAmana) thas. karuM chuM ke iva) banma ane karu, graMthana) khAvAmAM ane pina e ARCHIES LTD Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aniyamI bolA ilAma sadA - NEPAL - ya tho me pazaunI mAnyatA elsvAmI, 4-5 saMyabhImA sa sADI sabhya bhA Geenneyl holA uravAsane manA bArA bholAnA ne zI caramasinA mAnana janAyavAbhA sA nI ! Antar zikSa-2R Cof. 'ARCHIES LTD. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Do (7) prAstAvikama gurukRpA se prabhu mila... (ao ceva paramapurusaMgoLo... - paMcasUtra) eka tattvaciMtakanI pAse eka tejIlo tokhAra yuvAna Avyo ane kahevA mAMDyo 'sAdhanAmArga svabaLe kheDavAno che, temAM gurunI koI AvazyakatA nathI. guru zuM karavAnA che ?...' sAme ja nadI hatI. temAM eka hoDIne nAvika halesAMthI tarAvI rahyo hato. tattvaciMtake yuvAnane pUchyuM, 'A hoDI kyAre sAme kinAre pahoMcaze ?' yuvAne kahyuM, '1 kalAka to lAgaze ja..' tattvaciMtake pharI pUchyuM, 'ane e hoDInuM laMgara pelI bAju jaI rahelI AgaboTamAM bharAvI daIe to ?' yuvAne kahyuM, '10 miniTamAM pahoMcI jAya..' smita karatAM tattvaciMtaka bolyA, 'e ja kArya guru kare che..' prasaMgamAM to guru vinA pragati dhImI paDe evo sAra che, paraMtu vAstavikatA e che ke guru vinA dizA ja khoTI pakaDAya che, pragati ja thatI nathI. adhyAtmamArgamAM gurunI anivAryatA prAyaH sarva dArzanika vidvAnoe svIkArI che.. jinazAsana kadAca temAM ziramora che.. gurutattvanA hArdika svIkAra vinA kaThoramAM kaThora sAdhanA paNa AtmakalyANa karI zakatI nathI, eTaluM ja nahIM adhogati thaI zake che.. zAstrakAroe A vAta atra-taMtra-sarvatra jaNAvI che.. jinazAsanamAM praveza samyaktvanA svIkAra - pratijJAthI thAya che, jenA zabdo che : arihaMto mahadevo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo / jiNapannattaM tattaM, ia sammattaM mae gahiaM // 1 // ( Ava. niryu.) (c) arihaMta paramAtmA mArA deva, suvihita sAdhu bhagavaMto mArA guru (c) kaivalinI prarUpaNA e ja sAcuM tattva.. A samyaktva che... Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) ( A pratijJAne UMDANathI vicArIe - koI vyakti arihaMtane deva tarIke svIkAre, temanI vANIne tattva tarIke svIkAre, paNa guru tarIke koIne na svIkAre to? zAstrakAra kahe che - enAmAM samyakta nathI.. eTale ja pratijJAmAM gurutattvano svIkAra paNa mUkI ja dIdho che.. upadezarahasyamAM maho. zrI yazovijayajI mahArAje gurUAzAne choDanAranI jinAjJAruci e svarucimAM jinAjJArucino bhrama che, evuM kahyuM che.. paMcAzaka graMtharatnamAM pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAje gurvAzAne tyAganArA prAyaH abhinnagraMthika che, tevuM jaNAvyuM che.. eTale che jema arihaMtane paramAtmA mAnavA jarUrI che, (c) temanA vacanane dharma mAnavo jarUrI che, (c) tema sAdhu bhagavaMtono guru tarIke svIkAra paNa anivArya che.. e vinA mokSamArga banato nathI.. gurutattvano svIkAra eTale? mAtra temane pUjya mAnavA e nahIM, kAraNa ke koIpaNa guNAdhikane pUjya mAnavAnA che. guruno svIkAra eTale gurune samarpaNa.. temanI dareka icchA ane dareka vacanano svIkAra, tenA amala mATe yathAzakya puruSArtha e kharo guru tarIke svIkAra che, gurupade sthApanA che. kALanI e balihArI che ke zrAvakavarga, sAdhubhagavaMtone pUjya mAne che, bhakti kare che, paNa vacanapAlanamAM to sAva ja bedarakAra che. tene mana to "gurunI nizrA eTale gurune pATa para besADIne potAnI zobhAmAM vRddhi karavI; bAkI temanI koI vAta mAnavAnI ke temane pUchavAnI koI jarUra nahIM !! jinazAsanamAM abhyAsa be prakArano jaNAvyo cheH (1) grahaNazikSA ane (2) AsevanazikSA. grahaNazikSA eTale sUtra-arthano abhyAsa... sUtra kadAca pustakomAMthI maLI jAya.. paNa teno vAstavika artha -rahasyArtha-aidaMparyArtha to gItArtha guru pAse ja maLI zake che. paMDito paNa gurugama vinA tene pAmI zakatA nathI. ane AsevanazikSA eTale kriyAonuM jJAna. te to guru vinA koNa Ape badhuM pustakomAMthI na maLe.. jema ke rajoharaNanuM mApa, tenA aMgo (dAMDI, dazI, niSadyA vi.) zAstromAM batAvyA che. paNa te badhAmAMthI rajoharaNa kevI rIte banAvavuM, te to guru ja batAvI zakaze ! kAtrizad dvAtrizikAmAM maho. zrI yazovijayajI mahArAje be prakArano mArga batAvyo cheH (1) jinavacana ane (2) guruparaMparA (guruvacana). arthAt guru pAsethI maLela mArga, paramAtmA pAsethI maLelA mArga tulya che.. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) eTaluM ja nahIM, jyAM jinavacana ane guruparaMparA be judA hoya; tyAM guruparaMparAne baLavAna gaNIne tene ja anusaravAnuM vidhAna che. eTale ja 'dharmaparIkSA'mAM maho. zrI yazovijayajI mahArAje kevalIne kevalajJAna-darzanano upayoga yugapat ke kramaza ? e matabhedamAM, pa. pU. zrI jinabhadragaNi ke kSamAzramaNa ane pa. pU. siddhasenadivAkarasUri, bemAMthI ekanI mAnyatA jinavacanathI sarvathA viruddha hovAnuM nakkI hovA chatAM, koIne mithyAtva mAnyuM nathI, kAraNa ke teo baMne potAnI guruparaMparAne vaphAdAra che ! aho ! guruvacananI mahattA ! ane eTale ja, kyAreka anAbhogathI guru asatya bolyA hoya to paNa guruvacanane tatti karavAmAM koI doSa batAvyo nathI, UlaTo guNa ja batAvyo che. (tatti na karavAmAM doSa batAvyo che !) A mAtra digdarzana che. . gurutattvanI anivAryatA, mahattA, upayogitA, enI upAsanA karanArane prApta thatAM agaNita lAbho.. AzAtanA karanArane thato duraMta saMsAra vagerenA agaNita zAstrapATho ane dRSTAMto maLI zake. ApaNuM e 52ma saubhAgya che ke AvuM suvizuddha gurutattva ApaNane sAMpaDyuM che.. potAnI sAdhanAmAM sadA nirata ane chatAM niHspRhabhAve ApaNane mArga batADanArA uttama sAdhu bhagavaMtonI prApti ApaNane thaI che.. traNa lokamAM apekSAe prabhupratimAnI prApti sulabha che, kAraNa ke asaMkhya che, paraMtu gurutattvanI prApti durlabha che, kAraNa ke parimita che. chatAM durbhAgya hoya che keTalAkanuM ke dUdhamAMthI porA kADhavA jevI, gurutattvanA doSadarzananI pravRtti kare che ane guruno bahiSkAra karIne jAtane mokSamArgathI vegaLI kare che.. temanA paranI karuNAthI koI prAcIna zrutadhare temane gurutattvanI siddhi karI Apato A nAnakaDo graMtha racyo che, jemAM suMdara padArthasaMgraha thayo che. ane saMkSepamAM thayelA e saMgraha para pU. munirAjazrI yazaratnavijayajI mahArAje vistRta vivecana lakhIne tene subodha banAvyo che. enA abhyAsa dvArA bhavya jIvonA hRdayamAM gurutattvanI pratiSThA thAya, ane emanI kRpA meLavIne teo prabhune prApta kare e ja zubhAbhilASA.. * saMzodhaka * 6. bhavyasuMdaravi. vi. saM. 2069, caitra suda dvitIya sAtama, vilepArle (isTa), muMbaI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) og mArgasarvavama H guru ? che. (vivecakIya vaktavyama) yogAnandajI nAmanA eka sAdhaka yogI, sAdhanA pratyenA adamya AkarSaNathI kheMcAIne guru yuktazvaragiri pAse AvI pahoMcyA.. guru bhagavaMta temane prAraMbhika sAdhanAnA pATho zIkhavI rahyA hatA.. koNa jANe kema, yogAnandajIne lAgyuM ke gurujI bahu ja dhImI gatie zIkhavADI rahyA che. A gatie to sAdhanAnA zikhara para kyAre pahoMcAya? bhAratIya yogIonI vidyuta paraMparAthI ajJAta yogAnandajIne e khyAla nahoto ke ahIM to guru ja badhuM che.. pUrI sAdhanApaddhati gurunA hAthamAM ja hoya che.. ane teo ko'ka akaLa sUjhathI ziSyo para kAma karI rahyA hoya che.. eka rAtre, Azramane choDI yogAnandajI bIjA gurunA Azrame gayA. tyAM thoDA divasa rokAyA pachI tyAMya saMtoSa na thatAM anya eka gurunA Azrame gayA. cAra-pAMca sthAna badalyA pachI thayuM ke AnA karatAM to pote potAnA guru pAse hatAM te ja barAbara hatuM. eka rAtre gupacUpa AvIne temaNe gurunA AzramamAM sthAna laI lIdhuM. bIjA divasathI guru pAse zikSA paNa zarU thaI gaI. be-traNa divasa thayA. gurujI e ja vAtsalyathI yogAnandajIne bhaNAve che. yogAnandajInI AMkhomAM AMsu bharAI gayA. DUsakA sAthe emaNe kahyuM: 'gurudeva! Avo tamAro aparAdha meM karyo. temane kahyA vinA ahIMthI nIkaLI gayo.. pharI cUpacApa AvI gayo, to paNa tame kema kAMI laDatAM nathI? e vakhate gurunA zabdo bahu ja pyArA hatAH "yogAnanda ! gurunA vAtsalyanI nadIne kinArA nathI hotA! premanI e nadI, asImarUpe vahyA ja kare che, vahyA ja kare che." ziSyanI AMkhonAM harSAzru gurunA e aparimita dAnane jhIlI rahyA..! vAta A che - dubuddhi vagerenA kAraNe ziSyanA vicAro badalAya, vRttio badalAya, pravRttio badalAya.. e bane. paNa guruno vAtsalyasrota aviratapaNe vaheto rahe che. emAM kadIalanA ke pratibaMdha Ave nahIM. aho ! jagatanI tamAma kUTanItinA dAvapecathI para evI A gurubhagavaMtanI hRdayadhArA hoya che. kayA zabdomAM temanuM guNavarNana karAya? kharekhara, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) 7 guru eTale guNono bhaMDAra ! rAjA -mahArAjAono dhanakoza jyAM chIcharo lAge... 0 guru eTale guNono vistAra! cakravartInI sAmrAjya - sImA jeonI guNasRSTi pAse vAmaNI sAbita thAya. (c) guru eTale guNono guNAkAra ! vargagaNita ane bIjagaNitanI gaNanA jayAM gaNanApAtra ya nathI.. guru dIvo; je aMdhakAramAMthI prakAzamAM laI jAya che. guru devatA; je divyatAnuM pradAna kare che. guru AdhAra; je nirAdhArane sthAna Ape che. te kaDaka banIne mArga upara cAlatA zIkhave che, saraLa banIne sthiratA pradAna kare che, vAtsalyathI kuvicAro vilIna karAve che, jJAna dvArA suvicAronuM AropaNa kare che.. AvA agaNita guNonA svAmI gurudeva jyAre sAdhakanA aMtarAtmAmAM pratiSThita bane che, tyAre jIvanano pApakArI pUrvArdha badho ja bhulAI jAya che ane uttamatAno uttarArdha zarU thAya che. gurunI lAla AMkha ziSyane pramAdasevanathI bacAvatI rahe che, to gurunI amI najara ziSyane nirAzAnI gartA tarapha dhakelAI jatA bacAvatI rahe che.. davA vinA kadAca AkhI jiMdagI kheMcI zakAya, khorAka vinA kadAca keTalAka aThavADiyAo kheMcI zakAya, pANI vinA keTalAka divaso kADhI zakAya. paNa, oNksijana vinA? eka miniTa paNa kADhI zakAya nahIM.. guru bhagavaMta oNksijananI garaja sAre che. utsAhake AnaMda, zakti ke zuddhi, unnati ke pragati.. e badhuM guru bhagavaMta taraphathI ja maLatI rahetI bahumUlya zrImaMtAI che. temanA zirachatra vinAnuM jIvana daridratulya banI rahe, emAM bilakula atizayokti nathI. vAstavamAM, saMyamajIvanamAM AgaLa vadhavA mATe, ahaMkArAdi doSothI chUTakAro meLavavA mATe ane lAgaNIonA jaLane sAcA saranAme DhoLavA mATe gurunI jarUra sahu koIne rahe che ja. emAM koI bemata nathI. e guru bhagavaMta mATe Adara - ahobhAvanI tarabatara lAgaNIo sAthe ema kahevA dila lAlAyita thaI jAya che ke, guru kA dhyAna, guru kA jJAna, guru bina hara dina rAtasamAna / guru kI garimA, guru kI mahimA, guru bina hara pala dhUlasamAna / AvA gurutattvano aparaMpAra mahimA suspaSTa hovA chatAM paNa kALanI balihArI che ke keTalAka jIvo ahaMkAra-IrSyA vagere tuccha pariNAmanA kAraNe e tAraka paNa gurutattva para zraddhA dharAvatA nathI.. re ! AgaLa vadhIne e gurutattvane guru tarIke ke sAdhu tarIke paNa mAnavA taiyAra thatA nathI ! teonuM mAnavuM e ja che ke - hamaNAM vicaratA tamAma sAdhuo zithilAcArI - pAsatkAdirUpa che.. teonI pAse javuM nahIM - vaMdanAdi paNa na karavA.. ! Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) paNa teonI kapolakalpita mAnyatAone jaDabesalAka tarkothI pheMkI devA ane AjanA kALamAM paNa suvihitonuM astitva che ja - e vAtanI sacoTa tarkothI sAbitI karavA koIka suvihita pUrvAcAryae "gurutattvasiddhi' nAmanI suMdara kRtinuM nirmANa karyuM che. jemAM... 0 sAdhuniMdAnA kaDavAM phaLo.. 0 saMghahIlanAthI thanArAM nukasAno.. (c) kharAba sobatanI bhayaMkaratA.. 0 sAdhuveSanuM mAhAtma.. 7 mAtsaryaparihAra ane guNAnurAganI lipariNati. ityAdi aneka viSayo zobhI rahyA che. saMkSipta tathA rocaka zailImAM aneka viSayo para talasparzI nirUpaNa thayuM che.. dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. ane pravacanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI ma. sA.nI icchA hatI ke A arthagaMbhIra kRti saraLazailImAM yogya Dhabe rajU thAya, to pAtra jIvo para vizeSa upakAra thaI zake. teozrIe mane preraNA karI, ane teozrInI ja kRpAthI vivecananuM kArya supere pUrNa thayuM.. ane tenuM saMzodhana zAsanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vi. ratnasuMdarasUri mahArAjAnA ziSyaratna vidvadarya pa. pU. mu. zrI bhavyasuMdaravijayajI ma. sA. e karI ApIne bejoDa upakAra karyo ka saMpAdanazailI * 7 3 / 4 hastaprato dvArA mULa graMthanuM zuddhIkaraNa thayuM che. ane mULagraMthanI phUTanoTamAM pATha pAThAMtarAdino ullekha paNa thayo che.. mULa graMthanI paMktiono pahelAM sAmAnyathI bhAvArtha jaNAvIne pachI vizeSathI padArthanirUpaNa karavA vivecana karAyuM che.. vivecana ane tenI pAdanoMdhamAM bIjA aneka zAstrapATho ApIne viSayane suspaSTa karAyo che.. cha mULa graMthamAM je paNa sAkSIpATho ApyA che, te badhAne pAchaLa pariziSTamAM TIkA sAthe mUkyA che ane je je zlokonA sAkSIpATho pariziSTamAM mUkAyA che, e badhA zloko para 'P' evI saMjJA mUkI che ke je vizada mAhitI meLavavA pariziSTamAM jovAnI bhalAmaNa kare che. vizeSa jijJAsuoe pariziSTanuM parizIlana avazya karavuM.. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) 0 saMgaraMgazAlAgata sAdhusthApanAadhikAra ane gurusthApanAzataka -baMne prastuta graMthane saMlagna hovAthI - teono paNa pAchaLa pariziSTamAM upanyAsa karyo che.. gurubhagavaMta, saMzodhaka ane sahavartIonI paramakRpAthI A vivecana taiyAra thayuM che.. jinAjJAviruddha mArAthI lezamAtra paNa lakhANa thaI gayuM hoya, to tenuM huM aMtaHkaraNapUrvaka micchAmi dukkaDaM mAMguM chuM.. chelle eka ja vinaMtI karuM chuM ke, A graMtha khUba ja gaMbhIra che, tenA pratyeka viSayo aMge nirNaya - mArgadarzana gItArtha gurune parataMtra rahIne levAya to ja ucita rahe.. nahIM to potAnI mAnyatA mujaba arthaghaTana karavAmAM - koIpaNa bAbatane ekAMte pakaDI levAmAM - pArAvAra nukasAna che, e samajI levuM. A graMtha "tAraka' banavAne badale "mAraka paNa banI jAya, jo samajaNa pUrNapaNe vikasita na thaI hoya to...! eTale, pratyeka ghaTanA - nirUpaNo kayA saMdarbha - paristhitine laIne nirmANa pAmyA che - enuM samyagU jJAna gItArtha guru bhagavaMta pAsethI meLavavAnI bhArapUrvaka bhalAmaNa che... * vivecaka ka zrI prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendraguNa2-2mAsUvicaraNalava muni yazarAvijaya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) kRtajJatA - abhivyakta ka dIkSAdAnezvarI, trizatAdhika zramaNa-zramaNIgurumaiyA, paramapUjaya A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI mahArAjAe karela bejoDa upakAra... pravacanaprabhAvaka paramapUjya A. bha. zrI vi. ratnasuMdarasUrIzvarajI mahArAje suMdara prastAvanA lakhI ApIne graMthanI zobhAmAM abhivRddhi karI che... pravacanaprabhAvaka, paDradarzananiSNAta, paramapUjaya A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI mahArAjA dvArA thayela anahada anugraha... kuzAgramanISi, viddhakarya paramapUjaya munirAja zrI bhavyasuMdaravijayajI ma. sA.e prastuta graMthanuM sAdaMta saMzodhana karavA dvArA karelI niHsvArtha paramakRpA... vidyAguruvarya pa.pU. munirAja zrI saumyAMgaratnavijayajI ma. sA. tathA pa. pU. munirAja zrI tIrtharatnavijayajI ma. sA. (pitAjI ma. sA.) nI ananya sahAya... sahavartI tamAma AtmIya munivarono bejoDa sahAyakabhAva... vAtsalyanidhi pa. pU. sA. zrI puNyarekhAzrIjI ma. sA.nA suziSyA sA. zrI saumyarekhAzrIjI ma. sA.nA ziSyA sA. zrI nirupamarekhAzrIjI ma. sA. (bA ma. sA.) ane sA. zrI dhanyarekhAzrIjI ma. sA. (bena ma. sA.) A baMne sAdhvIjI bhagavaMtonI satata vahetI zubhakAmanA... A tamAma upakArIonA upakAranuM huM kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM. ane harahaMmeza teozrInI paramakRpAnuM huM bhAjana banato rahuM evA AzIrvAdane icchuM chuM. : ja kRpAkAMkSI 7 muni yazaratnavijaya Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) (prakAzakIya nivaDaLa) "gurutattvasiddhi' nAmanI eka suMdara kRtinuM sAnuvAda prakAzana karatAM Aje amane anahada AnaMda anubhavAI rahyo che... pramANamAM nAnI; chatAM aneka adbhata rahasyothI bharelI A kRti che.. anuvAda paNa khUba rocaka ane suramya zailImAM rajU thayo che, je tattvarasikone ananya AsvAda maNAvaze.. A graMthanuM kampojhIMga-seTIMganuM kArya mRgendrabhAIe ane prInTIMga-DIjhAInIMganuM kArya apUrvabhAIe khUba ja kuzalatAthI pAra pADela che, te baMnene dhanyavAda... A graMthanuM vizALa pariziSTa banAvavA, "gItArthagaMgA' saMsthA taraphathI te te graMthono saMzuddha sophTaDeTA maLela che... vaLI saMpUrNa pariziSTa saMsthA taraphathI niHsvArthapaNe taiyAra karI ApavAmAM Avela che. ame temanI zrutabhaktinI anumodanA karIe chIe... dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pravacanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vi. razmiratnasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI sarjAyelA AvA aneka graMthonA prakAzanano lAbha amane satata maLato rahe ane AvA suMdara graMtho dvArA tattvajijJAsuo Atmavivekane sAdhe e ja zubhAbhilASA... da. jinaguNa ArAdhaka TrasTanuM TrasTIgaNa... re ahI ! zarRd prastuta graMthanA prakAzanano saMpUrNa lAbha lenAra (1) dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vi. guNaratnasUrIzvarajI ma. sA. tathA pravacanaprabhAvaka A. bha. zrI vi. rasimaratnasUrIzvarajI ma. sA. nI pAvana preraNAthI aThavAlAInsa che. mU. jaina saMgha tathA phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI pauSadhazAlA TrasTa (2) pa. pU. pravartinI sA. zrI puNyarekhAzrIjI ma. sA. nA suziSyA pa. pU. saumyarekhAzrIjI ma. sA.nI suMdara preraNAthI pATaNa nivAsI dIpakumAra sevaMtIlAla jhaverI ujavalAbena dIpakumAra jhaverI putra : bhAvezakumAra dIpakabhAI jhaverI putravadhU ? priyaMkAbena bhAvezakumAra jhaverI patra : kriza bhAvezakumAra jhaverI pautrI : yasthI bhAvezakumAra jhaverI. anumodanA.. abhinaMdana... dhanyavAda... Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) gurutattvasiddhi suMdara padArtha-rasAsvAda... - ghaNI vAra zAstrAdhyayanathI ja viparyAsa thavo saMbhavita che... (pR. 3) - vidyamAna guNone DhAMkavAthI (1) paraniMdA, (2) alIkavAda, (3) dharma para abahumAna, ane (4) sAdhu para dveSa karAyelo thAya... ane tevuM thatAM (5) saMsAra vadhArAyelo thAya... (pR. 24) - mokSArthI jIve mAtsaryane choDIne paramArtha vicAravo joIe... (pR. 25) - cha kAyanA rakSApariNAmamAM paNa nigraMthapaNuM ..... (pR. 41) - jJAna ApanArane saMpUrNapaNe samarpita rahevuM joIe... (pR. 48) - kharAba saMganA prabhAvamAM be popaTanI kathA... (pR. 50) - utsUtra bolanArAnuM darzana karavAmAM paNa prAyazcitta... (pR. 62) - je bIjAmAM vicArAya, e potAmAM AvI paDe... (pR. 67) - sau prathama gurunI zodha karavI.. mULa bIja vinA aMkura vagere avasthAo na thAya... - samyaktva, guNavAna pratyenA pramodathI sAdhya che... (pR. 90) - asatno saMga anarthahetu che, cAritraghAtaka che. (pR. 90) - gurusaMbaMdhI badhuM bhogya nahIM, paNa vaMdanIya hoya che. (pR. 98) - sarve guNo guNI pratyenI parataMtratAthI ja sAdhya che.. (pR. 99) - doSasevana + apazcAttApa = cAritrabhraMza... (pR. 111) - vaMdana na karavAmAM 6 doSo : (1) ahaMkAra, (2) avinaya, (3) hIlanA, (4) nIcagotrakarmano baMdha, (5) abodhi, (6) bhavaparaMparAvRddhi... (pR. 114) .. (pR. 78) - saMghe pramANa karelA mArgane avagaNIne kumativALAe vicArelA vacano para kAna na ApavA... (pR. 114) - svacchaMda buddhivALAnuM pAralaukika hita na ja thaI zake... (pR. 115) - saMghavyavahArane je dUSita kare te hakIkatamAM potAnA AtmAne Thage che... (pR. 116) - je saMghanI hIlanA kare, te bhavobhava hIlanA pAme. (pR. 117) - vyavahAranayane anusaravAthI ja kramazaH nizcayazuddhinI prApti dvArA mokSanI prApti thAya che ... (pR. 138) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) viSayAnukramaNikA viSaya pRSTha viSaya ....... * graMthabhUmikA......................... 1 0 kaSAyakuzIla .................... * maMgala ane pratijJAvAkya ............. 2 * pulAka vageremAM paNa nigraMthapaNuM ........ 36 * prakaraNabhUmikA ....................... 3 * vartamAnakAlIna sAdhuone vaMdana gurulopakano pUrvapakSa ........................ 4 Avazyaka ......................... * pArzvasthanuM svarUpa ......... ............ 5 * sAdhu nathI' evo avizvAsa na karavo . 39 * avasagnanuM svarUpa..... ...... 6 * vartamAnakALamAM yati hovAnuM vidhAna * kuzIlanuM svarUpa . ....... 7 yuktigarbhita .. 39 * saMsaktanuM svarUpa . ................... 8 * paramabhaktithI guNapUjA e mahattvanuM * yathAzcaMdanuM svarUpa .................... 9 kartavya .......... .... 40 * uttarapakSa.......................... 12 - cha kAyanA rakSA pariNAmamAM paNa * pUrvapakSIne vikalpazaH pRcchA .......... 12 nigraMthapaNuM ............... ........ 41 * pArzvasthAdinA lakSaNo : vRddhavAda....... 13 : pArthasthAdine paNa kAraNe vaMdana thaI zake 42 * vartamAnakAlIna badhA sAdhuomAM * pArthasthAdine vaMdana karavAmAM viveka.... 44 pArthasthAnA lakSaNo na ghaTe ........... 17 * kAraNe pArthasthAdine vaMdana na karavAmAM * bakuza-kuzIlamAM cAritradharapaNAnI doSo ... ........... 44 sAbitI ....................... 21 0 pAsatyAdine kAraNe zrAvako paNa vaMdana * bakuza-kuzIlane cAritradhara na mAnavAmAM *****************......... 45 tIrthano uccheda ..................... 23 - zrAvako dvArA pAsatyAdine vaMdana karavAnA sAdhuniMdAthI saMsArasarjana : nizIthasUtranuM kAraNo............. vicana... .......... 24 * jJAna ApanArane sarvasva arpaNa....... 49 * mAtsaryaparihArano upadeza ........... 25 * bhillanI vinayapUrNa bhakti .......... 49 * pAMca prakAranA nigraMtho............... 26 kharAba saMganA prabhAvanuM dRSTAMta ....... 50 * bakuzanA prakAro ................. 27 * suvihita sAdhuo pAse ja jJAnAdi levuM para che upakaraNabakuza ........................ 28 * suvihita sAdhuonA abhAvamAM * zarIrabakuza.................... 29 pArthasthAdi pAse vivekapUrvaka jJAna* AbhogabakuzAdinuM svarUpa ........... 31 grahaNAdi . ...... para * kuzIlonuM svarUpa. 31 * AlocanA konI pAse levI? teno krama 54 * kuzIlanA prakAro ................... 32 - sAdhuveSa vinA vaMdana nahIM............ pa7 * pratisevanAkuzIla................... 33 * sAdhuveSanuM mAhAtma ................ 58 ******. 46 ............... Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) viSaya pRSTha viSaya che to, * sumatisAdhunuM dRSTAMta .................61 0 svacchaMdabuddhivALAnuM sarvatra ahita ... 115 * usUtrabhASIonuM darzana sarvathA choDI * saMghavyavahAradUSakanI AtmavaMcanA .... 116 devuM ..... ...63 * saMghahIlanA karanArane atyaMta kaTu * upadhAna vinA namaskArapAThathI ghora vipAko ........ ....... 118 AzAtanA ....... ....... 66 0 pramANavAkya - nayavAkyanuM svarUpa.... 119 * namaskAramaMtrano prabhAva...........68 * jJAnanI pradhAnatA batAvanArAM * namaskAramAhAbhyanA dRSTAMto .......... 68 vAkyo.......... ...................... 120 * thoDalA guNane paNa natamastaka jhuko .... 74 0 darzananI pradhAnatA batAvanArAM * avaMdanIya kuzIla + nigraMthakuzIla......76 vAkyo..... .............. 120 * bakuzAdi nigraMthone avaMdanIya mAnavAmAM ... cAritranI pradhAnatA batAvanArAM zAsanano uccheda . 8 vAkyo ....... ................... 121 * zAsana zrAvakothI na cAle.......... 79 - traNenI pradhAnatA batAvanArAM vAkyo.. 121 * gurudezanAnuM mAhAbhya. 9 0 traNa + tapanI pradhAnatA batAvanArAM * guru e mULAdhAra - zAstrapATho ........ 80 vAkyo. 121 * sUtronA sAta prakAra - dharmaratnaprakaraNa .. 85 0 paramAtmAnI AjJA kuzaLabuddhithI * upadezamAlAnA AdhAre dravyaliMgI ane joya ...... ........... 123 pAsatyAdinuM svarUpa................. 88 * vaMdana - avaMdananAM niSkarSa.......... 125 * pArthasthAdimAM sAticAracAritranI sAmAcArIbheda vize mArgadarzana ...... 134 sattA .... ....... 103 * matabheda vize mArgadarzana........... 136 * pArzvasthamAM saMyamanuM ArAdhakapaNuM ..... 107 * vyavahAranayanI atIva AvazyakatA .. 138 * avasamAM saMyamanuM ArAdhakapaNuM .... 108 * graMthopasaMhAra...... ........ 139 * doSasevana + apazcAttApa = * prazasti ......... 140 cAritrabhraMza........ ... 111 0 pariziSTavibhAga ................. 141 * sarvatra pArzvasthapaNAnI zaMkA * pariziSTa - 1 graMthamAM AvatA zlokono rAkhanArAonI avyaktanihnavatA ... 113 saTIka upanyAsa ................... 141 * svacchaMda buddhivALAnA vacano para dhyAna * pariziSTa - 2 sAdhusthApanAdhikAra .... 224 na Apazo ............... ...... 114 pariziSTa - 3 gurusthApanAzataka...... 229 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrIzazvarapArzvanAthAya nama: |. / / tapAgacchAcArya-zrIprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendra-guNaratna-razmiratnasUrisadgurubhyo namaH / / | che namaH | 'gurutattvasthApanA' - AkhyAparanAmasaMvalitA suvihitapUrvAcAryapraNItA 'guruguNarazmi'-AkhyayA gurjaravivRttyA samalaGkRtA Joi: siddhi nama: zrIzrutajJAnAya .. (1) samasta sAdhanAono mULa AdhAra che "gurutattva' ! "guru viNa ghora aMdhakAra" e ukti paNa A ja vAtanuM samarthana kare che. A viSama kaliyugamAM mArga batADanAra koI tArakatattva hoya, to e guru che.. guru niHsvArthabhAve upadeza Ape, bhavyapuruSo tene sAMbhaLe, svIkAre ane rAgakeSathI virahita thaIne tene amalamAM mUke, tenAthI uttarottara nirmaLa ane vizada avasthAonI prApti dvArA paraMparAe parama sAmyasukhano AsvAda kare che. A siddhinAM sopAna che. paNa tenuM paheluM pagathiyuM caDAvanAra koNa ? guru ja ne ? paNa potAnI vidvattAnuM abhimAna dharAvanArA keTalAka durbuddhio, zAstranAM marmane yathArthapaNe na samajI Avo ekAMta raju kare che ke, "AjanA kALamAM sAcA guruo-sAdhuo koI rahyA nathI". "sAdhunuM sAcuM lakSaNa Aje koInAmAM nathI dekhAtuM, uparathI pAsatyAdinAM lakSaNo dekhAI rahyAM che". "eTale AjanA kALamAM guru tarIkenI padavI pAme evuM koI hayAta nathI..' evI evI aneka ekAMta mAnyatAo teomAM dharabAyelI che.. paNa te badhAno nirAsa karavA ane Aje paNa sAcA sAdhuo hoI zake, enI satarka sAbiti karavA koI niHspRhaziromaNi suvihita pUrvAcAryae "gurutattvasiddhi' nAmanI eka suMdara kRtinuM nirmANa karyuM che.. A kRtimAM pAsatyAdinuM lakSaNa zuM? sAdhunuM svarUpa kevuM hoya? sAdhuniMdAnA vipAko zuM? tIrthano uccheda kevI rIte thAya? saMghanI hIlanA karanAra kevI durdazA pAme? evI aneka rasaprada vAtono sumadhura rasathALa sAme dharyo che. ja "rutattvasthApanA' rUti A-pratipATha: | Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH aneka Agamika - prakIrNaka zAstrapATho, tenA AdhAre pUrvApara anusaMdhAnathI tAraveluM rahasya, eka pachI eka yuktibaddha muddAothI viSayanuM spaSTIkaraNa, jIvanasparzI hitakArI aneka suvAkyo . A badhAnA kAraNe prastuta rasathALa atyaMta AkarSaka ane avvala banyo che. temAM sau prathama graMthakArazrI graMthanI zaruAtamAM maMgaLa ane pratijJAno nirdeza karavA zrI vardhamAnasvAmInI stavanA vagere kare che - * maMgaLa ane pratijJAvAkya zrIvarddhamAnaprabhumadbhutaddhi, zrImatsudharmAdigurUn giraM ca / jinAgamAMzcApyabhivandya hRdyayuktyA bruve zrIgurutattvasiddhim / / 1 / / - guruguNarazmi - zlokArca -abhuta ddhivALA zrI vardhamAna prabhune, zrI sudharmAsvAmI Adi gurubhagavaMtone, jinavANIne ane jinAgamone paNa sAdara namaskAra karIne hRgha (=manohara) yuktithI zrI gurutattvasiddhine huM kahuM chuM. vivecana - abhuta - laukika devo karatAM caDhiyAtI ane bhavya jIvone sanmArga taraphanuM AkarSaNa UbhuM karAvanArI.. RddhivALAH- (1) karmakSayarUpa apAyApagama atizaya, (2) kaivalyalakSmIrUpa jJAnAtizaya, (3) aSTaprAtihAryarUpa pUjAtizaya, ane (4) yathArthavAkyarUpa vacanAtizaya - A cAre atizayorUpI samRddhivALA athavA 34 atizayorUpI RddhivALA. zrI vardhamAnaprabhuneH- jemanA cyavana, janmamAtrathI ja pitAnA ghare dhana-dhAnya-sonuM vagere vadhavA lAgyuM te "vardhamAna'! je yathArtha mArga batADI samasta jIvasRSTi para yoga ane kSema karavA dvArA traNalokanA svAmIrUpe banelA che tevA caramatIrthapati zrI mahAvIra prabhune.. zrI sudharmAsvAmI Adi gurubhagavaMtone :- "guNAti tattvopavezamiti puru' e artha pramANe vastusvarUpane, hitamArgane, sAdhanApathane nirAzasabhAve yathArthapaNe batAvanArA zrI sudharmAsvAmI ane temanI paraMparAmAM thayelA zAsanadhurAvAhI yugapradhAna puruSo, suvihita-gItArtha saMvignAcAryo..te badhA gurubhagavaMtone.. vANIne - vItarAgaparamAtmAnAM '3H vA vigeDu vA dhuvera vA' rUpa tripadIvAkyane. ane jinAgamone :- jenAthI yathArthabodha prApta thAya tevA, sarvajJabhagavaMtonA dvAdazAMgImaya Agamone ane tene anusarIne pAchaLanA mahApuruSoe racelA vRtti-cUrNi-bhASya-vivaraNa-prakaraNa vagere suvizAla zrutasAhityane. sAdara namaskAra karIne manathI temanA guNo pratyeno ahobhAva rAkhavArUpe, vacanathI asAdhAraNa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA guNonuM stavana karavArUpe ane kAyAthI vinamrazIla thaIne jhukavArUpe-Ama trika2Nayoge AdarapUrvaka namana karIne. - hRdya yuktithI :- (manojJatvAt hRvi spuzyate rUti hRdyam e artha pramANe) tarkabaddha ane zAsrasApekSa hovAnA kAraNe atyaMta manohara hovAthI je tarata bhItaramAM sparzI jAya, tevI hRdayaMgama ane prastuta viSayanuM talasparzI nirupaNa karatI evI yuktiothI. zrIgurutattvasiddhine :- ratnatrayIne pAmavAnuM ananya sAdhana eTale (1) deva, (2) guru, ane (3) dharma e tattvatrayI ! temAnuM 'guru' nAmanuM tattva AjanA kALamAM paNa susAdhuomAM hayAta che, enI satarka sAbitI karanAro yathArthanAmA graMtha eTale 'zrI gurutattvasiddhi' ! tene. 3 huM kahuM chuM :- bhavyajIvonA hita mATe jJAnarUpe aMdara taiyAra thayeluM prakaraNa, zabdarUpe bahAra jaNAvuM chuM. A pramANe paramAtmA AdinI stutirUpa maMgaLa karIne ane graMtha racavAnI pratijJA jaNAvIne have graMthakArazrI prastuta graMthathI je kahevAnuM che, tenI bhUmikA rajU kare che - 0 iha keciddharmArthino'pi kAzcitsiddhAntagAthAH keSAJcitpArzve'dhItya tadadhyayanAdeva durdaivavazAjjAtamativiparyAsA evaM bruvate 2. 'AttvijJAA' kRti A-C-pratapAna: / - --- guruguNarazmi -- bhAvArtha :- ahIM keTalAka dharmArthIo paNa, keTalIka siddhAMtagAthAone koIkanI pAse bhaNIne, tene bhaNavAthI ja durbhAgyanA vaze utpanna thayelA buddhinA viparyAsavALA teo A pramANe bole che. * prakaraNa bhUmikA * vivecana H- A jagatamAM keTalAka buddhizALI jIvo, mokSanA sAdhanabhUta zrutadharma ane cAritradharmane jhaMkhanArA che, paNa teo AvazyakasUtra-upadezamAlA vagere siddhAMtonA keTalAka zlokone, koIka svacchaMdabuddhipUrvaka caranArA agItArtha pAse bhaNI cUkyA che. have durbhAgyanA vaze, te te zAstrokta kathano pAchaLano yarthAtha Azaya na pakaDI, te zAstronA adhyayanathI ja temane buddhino viparyAsa sarjAyo che ane eTale ja teo zAstranA nAme utsUtra prarUpaNA karavA taiyAra thayA che. AnA parathI be vAta jaNAya che (1) zAstranuM adhyayana jevA-tevA pAse nahIM, paNa saMvigna-gItArtha pAse ja karavuM joIe. kAraNa ke zAstro utsarga-apavAda, judA judA nayo.. A badhI gaMbhIra bAbatothI paripUrNa hoya che, teno * je bInA je rUpe hoya, tene te rUpe pakaDavuM - e 'yathArtha buddhi' che ane tene tenAthI judArUpe ke UMdhArUpe pakaDavuM - e 'buddhino viparyAsa' che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH hArda ane yathAsthAnaviniveza gItArtha pAse ja maLe, agItArtha-paMDitamAnI pAse nahIM. (2) zAstra svarUpathI kalyANakArI kharuM, paNa tene vAMcanAra vyakti jo tenA yathArtha Azayane na samaje ane tenAthI judA ke UMdhA Azayane pakaDe, to e ja zAstra e jIvanA akalyANa mATe paNa thaI zake che. eTale zAstranuM bhaNatara jeTaluM Avazyaka che, enAthI paNa vadhu Avazyaka che zAstranA hArdane yathArthapaNe avagAhana karAvanArI mArgastha saddabuddhi ! tethI tenA para paNa khAsa bhAra mUkavo joIe. eTale ja apAtrane bhaNAvavAno niSedha che, tIrthocchedabhaye paNa nahIM. have agItArtho pAse zAstronuM adhyayana karIne matibhramavALA thayelA te dubuddhi puruSo, kevI utsutra prarUpaNA kare che? te jaNAve che - - ____ samprati ye sAdhavaH kAlocitayatanayA yatamAnA dRzyante, te'pi na vandyAH / yataH zrIAvazyake - pAsattho osano hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo'vi ya ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi / / 1 / / (pra0) 2. 'sArta' tti pUrvamudrita-pAI, aa A-B-c-pratA : | - guruguNarazmi - bhAvArtha - hamaNAM je sAdhuo kALa pramANenI yAtanAthI puruSArtha karatA dekhAya che, teo paNa vaMdanIya nathI. kAraNa ke AvazyakamAM kahyuM che ke "pArthastha, avasagna, kuzIla, saMsakta ane yathAUda- A (pAMca prakAranA sAdhuo) jinamatamAM avaMdanIya che." gurulouoo pUrvapakSa vivecana - hamaNAMnA je sAdhuo, vartamAna kALane ucita potAnA saMghayaNa, zakti vagerene anusAre jayaNApUrvaka udyamazIla thatA dekhAya che, teone paNa vaMdana karavA joIe nahIM, kAraNa ke tevA sAdhuo paNa eka prakAranA pArthasthAdi ja che ane AvazyakaniyuktimAM pArthasthAdine vaMdana karavAno spaSTa niSedha che. juo Avazyakaniyuktigata pratigAthAnuM vacana: "(1) pArthastha, (2) avasagna, (3) kuzIla, (4) saMsakta, ane (5) yathAzRMda - A pAMca prakAranA sAdhuo jinamatamAM vaMdana karavA yogya nathI." A gAthA prastutamAM atyaMta upayogI hovAthI, AnA para racAyelI pU. haribhadrasUri ma. sA. nI TIkAnA AdhAre ApaNe pArthasthAdinuM svarUpa vistArathI samajIe. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA . * (1) pArthasthanuM svarUpa * * (parve tiSThatIti parthI:. e arthane AzrayIne ) je jJAna, darzana ane cAritranI pAse rahe=judo rahe, te pArzvastha. * (pazeSa tikatIti pAstha. e arthane AzrayIne -) mithyAtva vagere baMdhanA kAraNone pAza=baMdhana kahevAya, tevA pAzamAM rahenAro (arthAt potAnA zizilAcAronA kAraNe je mithyAtva vagere pAzothI baMdhAya) te pAzastha kahevAya. * svarUpadarzaka zloko * 'so pAsattho duviho savve dese ya hoi NAyavyo / savvaMmi NANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / 1 / / (1) te pArthastha be prakArano cheH (ka) sarvathI, ane (kha) dezathI.. temAM (ka) je jJAna-darzanacAritrathI judo rahe, arthAt jJAnAcArAdinuM pAlana na kare, te sarvapArthastha kahevAya. desaMmi ya pAsatyo sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca / / 2 / / (2) ane dezapArthastha A pramANe jANavo-zaiyyAtarapiMDa, abhyAhatapiMDa athavA rAjapiMDa, nityapiMDa athavA agrapiMDane je niSkAraNa vApare.. kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI / / 3 / / ' (3) * kulanI nizrAe vicare (arthAt je zrAvakAdikulomAM snigdhAhAra-miThAI vagere sArI sArI vastuo maLatI hoya, tevA kulomAM ja phare.) * kAraNa vagara sthApanAkulomAM (=AcArya, glAna vagere mATe sthApelA kulomAM) praveza kare.. * saMkhaDI vagerene kutUhalAdithI jovA jAya.. * "tame mArA pitA jevA cho' vagere rUpe gRhasthono paricaya kare athavA gocarI vahoryA pahelAM ke pachI dAtAnI guNastutirUpa stavanA kare .. jenA ghare rAte sUIne savAre pratikramaNa karyuM athavA rAte jAgatA rahIne savAranuM pratikramaNa karyuM, te gharavALo zayyAtara kahevAya. athavA rAte bIje sUIne savAre bIje pratikramaNa karyuM hoya, to baMne gharavALA zayyAtara thAya.. tenA azanAdi cAra, pAdapUMchaNa, vastra, pAtra, kaMbala, soya, charI, karNazodhikA ane nakha kApavAnuM sAdhana-A bAra prakArano piMDa akathya che, te "zayyAtarapiMDa' kahevAya. za potAnA ke bIjA gAmamAMthI sAdhunA mATe je lavAya, tene "abhyAhatapiMDa' kahevAya. che. 'mAre tyAM roja vahoravA AvavuM e pramANe AmaMtraNa maLyA bAda roja tyAMthI azanAdi levA, tene "nityapiMDa' kahevAya. | # tarata ja utArelI, AkhI bharelI tapelImAMthI uparanA bhAgamAMnuM levuM, tene "agrapiMDa' kahevAya. - - - - - - - - - - - - - - -- -- -- -- -- Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH * (2) avasagnanuM svarUpa + zloko * rogathI pIDAyelA mANasanI jema, je sAmAcArIne pAlana karavAmAM pIDAyelo rahe, arthAtudukhIduHkhI rahe, tene avasatra kahevAya. tenAM svarUpadarzaka zloko A pramANe che - 'osanno'vi ya duviho savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya NAyavvo / / 1 / / ' (1) avasagna paNa be prakArano cheH (ka) sarvathI ane (kha) dezathI.. temAM sarvAvasagna A pramANe jANavo - *je sAdhu zAstravidhi pramANe paDilehaNa na kare athavA vAraMvAra suvA vagere mATe Akho divasa saMthAro pAtharelo ja rAkhe, tene avabaddhapIThaphalaka kahevAya.. * tathA je sAdhu niSkAraNa sthApanAdoSa yukta bhojana kare, te sarvAvasagna jANavo. have (kha) dezAvasanna A pramANe jANavo - AvassagasajjhAe paDilehaNajhANabhikkha'bhattaThe / AgamaNe NiggamaNe ThANe ya NisIyaNatuyaTTe / / 2 / / (2) pratikramaNAdi Avazyaka, svAdhyAya, paDilehaNa, dhyAna, gocarI, abhaktArtha=upavAsa, upAzrayamAM praveza, upAzrayanI bahAra javuM, besavuM, suvuM vagere dareka viSayamAM dezAvasanna jANavo. te A pramANe - AvassayAiyAiM Na kare, karei ahavAvi hINamadhiyAiM / guruvayaNa valAi tahA, bhaNio eso ya osanno / / 3 / / (3) AvazyakAdine kare ja nahIM athavA kare to hInAdhika kare.. * gurunA preraNAtmaka vacanone sArI rIte svIkAre nahIM, UlaTuM game-tema sAme bole. Avo sAdhu dezathI avasatra samajavo. goNo jahA valaMto bhaMjai samilaM tu so'vi emeva / guruvayaNaM akareMto valAi kuNaI vA ussoDhuM / / 4 / / (4) jema mAlika vaDe gherAyelo gaLiyo baLada, sAmo thaIne gADAnuM lAkaDuM toDI nAMkhe che, tema dezAvasanna paNa gurunA vacanane na karato sAmo thAya che athavA "zuM huM ekalo ja dekhAuM chuM ke jethI mane ja vAraMvAra Adeza karyA karo cho.." - evA aniSTa vacano kahIne gurunuM vacana pALe.. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- -- - comAsAmAM eka akhaMDa lAkaDAthI banelo saMthAro jyAre na maLe, tyAre ghaNA badhA lAkaDAo bAMdhIne saMthAro taiyAra karAya che, A saMthAro dara paMdara divase kholIne paDilehaNa karavAno hoya che. ja Azaya e ke, pratikramaNAdi Avazyako kare nahIM athavA hInAdhika doSathI duSTa kare.. / svAdhyAya na kare athavA asajhAyAdiniSiddha samaye kare. - 'fkrame DuM zivamavile' vagere rUpe dhyAna na kare athavA azubhadhyAna kare.. * gocarI levA jAya nahIM, jAya to doSomAM upayoga rAkhe nahIM.. * mAMDalImAM gocarI vApare nahIM athavA kyAreka Ave ne kyAreka na Ave. # AvasahI-nizIhi sAmAcArI sAcave nahIM, IriyAvahino kAussagna na kare athavA jema-tema kare. (IryAsamiti na pALe.) * besavA-suvAmAM saMDAsAdinuM pramArjana kare nahIM athavA game-tema kare. - - - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA * (3) kuzIlanuM svarUpa + zloko * kharAba svabhAva jeno che, tene kuzIla kahevAya. tenA svarUpadarzaka zloko A pramANe che - tiviho hoi kusIlo NANe taha daMsaNe caritte ya / so avaMdaNijjo pannatto vIyarAgehiM / / 1 / / (1) kuzIla traNa prakAre che : (ka) jJAnamAM,(kha) darzanamAM, ane (ga) cAritramAM..traNe prakArano kuzIla vItarAgo vaDe avaMdanIya kahyo che. have te traNenuM svarUpa jaNAve che - Na NANAyAraM jo u virAhei kAlamAIyaM / daMsaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi / / 2 / / (2) (ka) kALa-vinaya vagere jJAnAcAronI je virAdhanA kare, te jJAna vizeno kuzIla samajavo, ane (kha) darzanAcAronI virAdhanA karanAra darzana vizeno kuzIla samajavo. (ga) cAritrakuzIla A pramANe jANavo - ko bhUkamme pasiNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa uvajIvai vijjamaMtAI / / 3 / / (3) kautuka, bhUtikarma, praznAprazna, nimitta, AjIva, kalphakurukA, lakSaNo, vidyA ane maMtro vagerenA AdhAre jIve (=gocarI vagere meLave) te cAritrakuzIla jANavo. have kautukAdinuM svarUpa jaNAve che - sobhaggAiNimittaM paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM bhUIkammaM viNiddidvaM / / 4 / / (4) saubhAgya, bALakAdi mATe strI vagerene cAra raste snAnAdi karAve athavA viziSTa dravyAdi snAna mATe Ape te kautuka jANavuM.. tAva vagere dUra thAya, e mATe bhasmane maMtrita karIne ApavI te bhUtikarma kahevAya. suviNayavijjAkahiyaM AiMkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesiM pasiNApasiNaM havai eyaM / / 5 / / tayA bhAvahaNaM hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikulasippakamme tavagaNasuttAi sattavihaM / / 6 / / (5-6) svapramAM vidyAdevatAe je kahyuM hoya athavA AkhyAyikAe--devatA vizeSe, ghaMTaDI dvArA kAna pAse je kahyuM hoya, te vAtane bIjA pAse jaIne kahevuM tene praznAprazna kahevAya.. bhUtakALa vagere bhAvone kahevA tene nimitta kahevAya.. AjIva A pramANe samajavuM : jAti, kuLa, zilpa, karma,tapa, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH gaNa, sUtrAdi..("Adi zabda, A sAtanA ja peTA bhedo jaNAve che) A pramANe sAta prakAranuM AjIve che. kakkakurugA ya mAyA NiyaDIe jaM bhaNaMti taM bhaNiyaM / thIlakkhaNAi lakkhaNa vijjAmaMtAiyA payaDA / / 7 / / (7) kalkakurukA eTale mAyA, arthAt kapaTa karIne bIjAne ThagavA mATe je vacano bolavA te. lakSaNa tarIke zrIlakSaNa, puruSalakSaNa vagere jANavA. (vidyA sAdhanAthI sAdhya hoya, jayAre maMtra sAdhanArahita hoya - A vAta prasiddha hovAthI kahe che ke -) vidyAmaMtra vagere (AdizabdathI cUrNa, yoga vagere) prasiddha ja che. * saMsaktanuM svarUpa + zloko * jema pArthastha vagere vaMdana karavA yogya nathI, tema saMsakta paNa vaMdana karavA yogya nathI. A saMsakta jevo saMsakta che, arthAt "jevo saMga tevo raMga' e nyAye pArthasthAdinI sAthe rahIne doSavALo thAya ane tapasvInI=saMyamInI sAthe rahIne guNavALo thAya. tenA svarUpadarzaka zloko A pramANe che - saMsatto ya idANIM so puNa gobhattalaMdae ceva / ucciTThamaNucciTuM jaM kiMcI chubbhaI savvaM / / 1 / / emeva ya mUluttaradosA ya guNA ya jattiyA kei / te tammivi sannihiyA saMsatto bhaNNaI tamhA / / 2 / / (1-2) have saMsakta kahevAya che - jema gAyanA bhojana mATenA vAsaNamAM zuddha ke azuddha(cokhkhuM ke eMThuM) je paNa hoya, te badhuM naMkhAya che tema mULaguNa ane uttaraguNasaMbaMdhI je koI doSo ane guNo hoya, te badhA te saMsaktamAM rahelA hoya che. mATe ja tene saMsakta kahevAya che. rAyavidUsagamAI ahavAvi NaDo jahA u bahurUvo / ahavA vi melago jo haliddarAgAi bahuvaNNo / / 3 / / emeva jAriseNaM suddhamasuddheNa vA'vi saMmilai / tArisao cciya hoti saMsatto bhaNNaI tamhA / / 4 / / (3-4) athavA rAjAne prasanna rAkhanArA vidUSaka ke naTa jema ghaNA rUpone dhAraNa karanAra hoya che. athavA jema gheTo haLadaranA raMgAdi ghaNA raMgavALo hoya che. tema zuddha ke azuddha jevA prakAranI vyakti sAthe bhego thAya, te tevA prakArano thaI jato hovAthI tene saMsakta kahevAya che. Azaya e ke, 'tame ane huM eka ja jAtinA chIe" A pramANe AhArAdimAM Asakta sAdhunA je vacano te jAti-AjIva' kahevAya. e ja rIte tamAruM ane mAruM kuLa eka che, zilpa eka che vagere AhArAdi mATe pragaTa karavuM - te kramazaH kulaAjIva, zilpaAjIva kahevAya che. A ja pramANe bIjA bhedo paNa jANavA. & "Bta zabdamAM '5' alAkSaNika hovAthI 'harta zabda jANavo ane teno artha 'gheTo" thAya. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA so duvikappo bhaNio jiNehi jiyarAgadosamohehiM / ego u saMkiliTTho asaMkiliTTho tahA aNNo / / 5 / / paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho saMsatto saMkiliTTho u / / 6 / / (pa-6) rAga, dveSa ane mohane jItanArA evA jinezvaroe te saMsakta be prakArano kahyo che : (ka) saMkliSTasaMsakta, ane (kha) asaMkliSTasaMsakta.. temAM (ka) je pAMce AzravomAM pravartato hoya, Rddhi-rasa-zAtArUpa traNa gAravathI yukta hoya, strIne sevanAro - strIsaMkliSTa hoya, dvipada-catuSpadadhana-dhAnyAdinI ciMtA karanAro - gRhasthasaMkliSTa hoya, AvA prakArano je hoya, tene saMkliSTa saMsakta kahevAya. pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI piyadhammo ahava iyaro u / / 7 / / (7) vaLI (kha) je pArthasthAdinI sAthe bhego thAya tyAre itara=dharmamAM arucivALo thAya ane saMvignasaMyamavaMta sAdhuonI sAthe bhego thAya tyAre dharmapriya bane, tene asaMkliSTa saMsakta kahevAya.. * yathAskandanuM svarUpa + zloko * AgamathI nirapekSa rahIne je potAnI svacchaMda buddhi pramANe vartana kare, tene "yathAchaMda kahevAya. tenAM svarUpadarzaka zloko A pramANe che - ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva pannavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaTThA / / 1 / / (1) je usUtranuM ja AcaraNa karato hoya ane utsutranI ja prarUpaNA karato hoya, tene yathAzcaMda kahevAya. ahIM yathAzcaMda ane IcchAchaMda e be zabdo samAnArthI jANava. have usUtra kone kahevAya? te kahe che - ussuttamaNuvadiTuM sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAi / paratattipavatto tiMtiNeo iNamo ahAchaMdo / / 2 / / (2) je tIrthakara vageree na kahyuM hoya ane potAnI icchA pramANe kalpAyeluM hoya ane eTale ja Agamane anusaranAruM na hoya, tene "utsutra" kahevAya. (have yathAzcaMdanuM svarUpa batAve che ke je bIjAnI ciMtA karavAmAM pravartelo hoya ane titiNaka hoya (eTale ke koIe thoDoka nAnakaDo aparAdha paNa karyo hoya, to paNa tene vAraMvAra bolyA kare) tene "yathAzcaMda' kahevAya. arthAt chanda eTale icchA.. yathecchA=icchA pramANe AcaraNa ane prarUpaNA karanAra yathAcchanda.. - - -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH sacchaMdamaivigappiya kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihi gAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMdaM / / 3 / / (3) AgamathI nirapekSa svachaMda buddhithI je svAdhyAyAdi koIkanuM AlaMbana laIne sukhano svAda mAnanAra (arthAt sukhanA sAdhanone sevAnAra) ane evuM ja ko'ka AlaMbana laIne je vigaImAM rAga dharAvanAra ane traNa gAromAM AnaMda mAnanAra che tevA sAdhune yathAzcaMda' jANavo. A pramANe pArthasthAdi pAMcenuM svarUpa joyuM. have mULa vAta e ke, A pAMca prakAranA sAdhuone arihaMtazAsanamAM avaMdanIya kahyA che. (arthAt teone vaMdana karI zakAya nahIM.) ane AvazyakaniryuktimAM to cheka tyAM sudhI jaNAvyuM che ke "je pArthasthAdine vaMdana kare, tenI kIrti thAya nahIM ane lezamAtra nirjarA paNa thAya nahIM. UlaTAnuM AvuM karavAthI te jIva kAyakleza ane karmabaMdhanuM sarjana kare che.." (zloka-1109) have vartamAna kALamAM vicaratA je sAdhuo dekhAya che, teomAM pAsatyAdinuM kokane ko'ka lakSaNa to AvI ja jAya che ane e rIte jo teo pAsatyAdi hoya, to teone vaMdana karavAmAM zAstrajJAno bhaMga thAya. eTale ja ame kahIe chIe ke - vartamAnakALamAM vicaratA koIpaNa sAdhuo vaMdana karavA yogya nathI. vaLI AvazyakaniyuktimAM ja bIjuM kahyuM che ke - tathA tatraiva - asuiThANe paDiA caMpakamAlA na kIrai sIse / pAsatthAiThANesu vaTTamANA taha apujjA / / 2 / / zrIupadezamAlAyAmapi - pAsattho 1 sanna 2 kusIla 3 NIya 4 saMsattajaNa 5 mahAchaMdaM 6 / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vajjati / / 353 / / 1. upadezamAlAsambandhinI eSA gAthA pUrvamudrite uttarapakSarUpeNa nirdiSTA, atra A-B-C-pratAnusAreNa / - guruguNarazmi - bhAvArtha -vaLI tyAM ja - "jema azucisthAnamAM paDelI caMpakamALA gaLe paherAtI nathI, tema pArthasthAdi * = = = = - - - - - "pAsatthAI vaMdamANassa neva kittI na nijjarA hoi| kAyakilesaM emeva kuNaI taha kammabaMdhaM ca // 1109 // " (Avazyakaniyukti) ne ahIM eka vAtanuM khAsa dhyAna rAkhavuM ke - A pUrvapakSInuM vidhAna che. paNa te vidhAna kevI rIte khoTuM che? ane te zAstra paMktinuM tAtparya zuM? e badhI vAtono satarka khulAso AgaLa uttarapakSamAM thaze. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA sthAnomAM rahetA sAdhuo paNa apUjya che." zrI upadezamAlAmAM paNa kahyuM che ke - "pArthastha, avasAnna, kuzIla, nitya, saMsakta ane yathAskaMda - A chane jANIne, suvihitoe teone badhA prayatnathI varjavA." vivecanaH- jema viSTAthI bharelA sthAnamAM paDelI caMpAnA phUlonI mALA, svarUpathI dekhAvamAM, sArI hovA chatAM paNa, azucisthAnanA saMsargane kAraNe gaLe paherAtI nathI, e ja rIte pArthasthAdinA sthAnamAM rahenArA (=emanA upAzrayamAM, emanI sAthe sthagila javA vagere vakhate sAthe rahenArA) susAdhuo paNa kharAba saMganA kAraNe vaMdana karAtA nathI. ahIM caMpakamAlAnuM udAharaNa A pramANe che - jene caMpakanA phUlo bahu game che, tevo eka kumAra caMpakapuSponI mALAne gaLe paherIne ghoDe savArI kare che.. ghoDA vaDe uchALAyelA kumAranA gaLAmAMthI mALA nIkaLIne ukaraDAmAM paDI. 'pAchI laI AvuM evuM vicArIne jyAM te pAcho levA jAya che, teTalAmAM tyAM ukaraDo joIne teNe mALA lIdhI nahI.. alabatu, e mALA vinA kumArane cena paDatuM nathI, chatAM sthAnanA doSathI teNe te mALA choDI dIdhI.. A ja pramANe caMpakamALAnA sthAne sAdhuo jANavA, ukaraDAnA sthAne pArthasthAdi jANavA je vizuddha sAdhuo teo sAthe paricaya kare che athavA sAthe rahe che, te sAdhuo paNa pariharaNIya (arthAt avaMdanIya) jANavA.. (Avazekaniyukti-1112). A ja vAta AvazyakaniryuktimAM daSTAMta sAthe jaiNAvI che ke "cauda vidyAnA pArane pAmelo paNa brAhmaNa, garvitakuLamAM raheto chato gahita thAya che. e ja rIte suvihita sAdhuo paNa kuzIlonI vacce rahetA gahita thAya che." (zloka 1113) A ja vAtanuM samarthana upadezamAlAmAM paNa karyuM che ke - "(1) pArthastha jJAnAdinI mAtra pAse rahe eTaluM ja, paNa ArAdhe nahIM, (2) avasanna= AvazyakAdimAM zithilAcArI, (3)kuzIla=kharAba zIlavALo, (4) nityanitya eka ja sthAne rahenAro, (5) saMsakta=bIjAnA guNa-doSamAM kheMcAI janAro, ane (6) yathAzcaMda=AgamanirapekSa svAbhiprAyathI cAlanAro A chane oLakhIne suvihita sAdhuoe emanA saMgano sarvaprayatna tyAga karavo. (kema ke asatuno saMga anarthahetu che..)" (zloka. 353) niSkarSa - A pramANe zAstrapATho mujaba pAsatyAdine vaMdana sarvathA niSiddha jaNAya che ane eTale vartamAnakALamAM dekhAtA sAdhuo paNa pAsatkAdirUpa hoI teone paNa vaMdana karavA joIe nahIM- evuM phalita thAya che.. | A pramANe hamaNAMnA kALamAM dekhAtA sAdhuo sAcA sAdhu nathI, mATe teone vaMdana na karavA evI mAnyatA dharAvanArAono pUrvapakSa pUrNa thayo. | | kRti pUrvapakSastha:// -------- *"pakkaNakule vasaMto sauNIpAro'vi garahio hoi / iya garahiyA suvihiyA majjhi vasaMtA kusIlANaM // 1113 // " Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH | | uadhyakSagraMtho have pUrvapakSIe raju karelI vAta vize javAba apAya che ane tenI mAnyatAono sacoTatarkothI nirAse karAya che - matrottara nanu sAmpratInAH sAdhavaH kiM bhavatA pArzvasthA ucyante, avasannA vA, kiM vA kuzIlAH, uta saMsaktAH, yadvA yathAcchandAH ? tatra yadi pArzvasthAH, tadA sarvato dezato vA / na tAvatsarvataH, tallakSaNaM hi zrIAvazyake evaM - 'so pAsattho duviho sabve dese ya hoi NAyaco / savvaMmi NANadasaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / 1 / / - guruguNarazmi - bhAvArtha :- ahIM uttara - tamArA vaDe vartamAnakAlIna sAdhuo kevA kahevAya che? pArthastha, avasagna, kuzIla, saMsakta ke yathAzkeda? jo pArthastha kaho, to te dezathI ke sarvathI? sarvathI to na kahevAya. kema ke, tenuM (=sarvapArthasthanuM) lakSaNa zrIAvazyakamAM A pramANe che - "te pArthastha sarva ane dezathI be prakAre jANavo. sarvamAM - jJAna, darzana ane cAritranI je pAse rahe che." * pUrvapakSIne vikAza pRcchA ka vivecanaH- (uttarapakSa:-) tame pAsatyAdinuM lakSaNa batAvI, vartamAnakAlIna sAdhuo para pAsasthA Adino Aropa karIne teone dUSita karavA matho cho; paNa UbhAM raho. pahelAM amArA praznono javAba Apo - tame vartamAnakALamAM jayaNApUrvaka vicaratAM sAdhuone kevAM mAno cho? (1) pArthastha? (2) avasa? (3) kuzIla? (4) saMsakta? ke (5) yathAzcaMda? * pahelA vikalpanI samIkSA ja jo vartamAnakAlIna sAdhuone pArthastha mAnatA ho, to kevA pArthastha mAnazo? (ka) sarvapArzvastha, ke (kha) dezapArthastha? ja ahIM eka khAsa noMdha levI ke, pUrvapakSIe Avazyaka ane upadezamAlAno je zAstrapATha Apyo hato ane tenA AdhAre je pAsatyAdinuM svarUpa batAvyuM hatuM, te badhuM to yathArtha ja che. eTale teno nirAsa uttarapakSamAM nathI thavAno, paNa te zAstrapAThonA AdhAre pUrvapakSIe je UMdhuM arthaghaTana karyuM che, teno nirAsa karI te te zAstrapAThono yathArtha hArda zuM? tenuM nirUpaNa ahIM thavAnuM che. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA (ka) sarvapArthastha kaho, to te to ucita nathI, kAraNa ke sarvapArthasthanA je lakSaNo batAvyA che, te badhA ja lakSaNo vartamAnakAlIna sAdhuomAM che ja, evo ekAMta nathI. A vAtane sAbita karatAM pahelAM pArthastho kevA hoya? temanA AcAro kevA? e badhuM zAstrapATho dvArA batAvIne, tyArabAda vartamAnakAlIna sAdhuomAM pArzvasthAnuM lakSaNa ghaTe che ke nahIM? enI vicAraNA karAze. temAM sau prathama sarvapArthasthAnuM lakSaNa zrIAvazyakaniyuktimAM jaNAvyA pramANe A mujaba che : "te pArthastha be prakArano cheH (ka) sarvathI, ane (kha) dezathI temAM je jJAna-darzana-cAritrathI judo rahe, arthAt jJAnAcArAdinuM pAlana na kare, te "sarvapArthastha' kahevAya." (Avazyakaniyukti prakSiptagAthA-3 nI vRtti) pArthasthAnuM lakSaNa pUrvAcAryoe paNa khUba vizadatAthI samajAvyuM che. te A pramANe - vRddhA api tallakSaNamevamAhuH - saMnihimAhAkammaM jalaphalakusumAi savvasaccittaM / niccaM dutivArabhoyaNa vigailavaMgAitaMbolaM / / 1 / / vatthaM duSpaDilehiyamapamANasakaniyaM dukUlAI / sijjovANahavAhaNaAuhataMbAipattAI / / 2 / / siratuMDaM khuramuMDa rayaharaNamuhapattidhAraNaM kajje / egAgittabbhamaNaM sacchaMdaM ciTThiyaM gIyaM / / 3 / / 2. 'sama' rUti A-pratipAd: I - guruguNarazmi - vRddhapuruSo (haribhadrasUri ma.sA. vagere) paNa pArthasthAnuM lakSaNa A pramANe kahe che - (1) * potAnI pAse saMnidhi rAkhe. AdhAkarma doSavALA AhAra Adi vApare. * pANI, phaLa ane puSpa vagere (sarvasacittaka) badhI sacitta vastuo ke sarvAze sacitta vastuo vApare * haMmezAM (niSkAraNa) be-traNavAra bhojana kare. * kAraNa vagara ja vigaIonuM sevana karyA kare. *laviMga vagere taMbola (=mukhavAsa) vApare. pUrvAcAryo eTale pUjaya haribhadrasUri ma.sA. vagere.. pU.haribhadrasUri ma.sA.e racelA saMbodhaprakaraNa graMthamAM, AgaLa kahevAtI gAthAo dekhAya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gurutattvasiddhiH (2) * barAbara paDilehaNa karyA vinAnuM athavA je vastranuM paDilehaNa vyavasthita thaI ja na zake tevuM vastra vApare.. * (apramANasakarNita=) zAstramAM je vastra jeTalA pramANavALuM batAvyuM che, tenAthI nyUnAdhika pramANavALAM vastro vApare.. * zavyA, pagarakhAM, vAhana, hathiyAra, tAMbuM vagere dhAtuthI banelA pAtro-A badhuM vApare. (3) * astrAthI mastakanuM ane mukhanuM (naMdADhI-mUchanuM) muMDana karAve. * (bahAra javuM vagere) kAryamAM ja rajoharaNa-muhapatti dhAraNa kareHpAse rAkhe. ekAkIpaNe (ekalo rahIne) bhramaNa kare. tra AgamanirapekSa svacchaMdapaNe ceSTA kare. * gIto gAyA kare. (saMbodha prakaraNa-zlo.396,397,399) u- -ccha ceiyamaThAIvAsaM pUyAraMbhAi niccavAsittaM / devAidavvabhogaM jiNaharasAlAikaraNaM ca // 4 // nhANuvvaTTaNabhUsaM vavahAraM gaMdhasaMgahaM kIlaM / gAmakulAimamattaM thInaTuM thIpasaMgaM ca / / 5 / / nirayagaiheujoisa-nimittategicchamaMtajogAI / micchattarAyasevaM nIyANa vi pAvasAhijjaM // 6 // 2. "mahAru ti A-B-BtapAd: I 2. "vAsatta' ti pUrvamudrite, satra A-B-C-pratipATi: I rU. 'mAnA' ta AC-pratapAThaH / 4. 'thIpariggaho vAvi' iti vA pAThaH - ityevaM pAThAntaranirdezaH kRtaH pUrvamudrite B-prate C-prate ca / - guruguNarazmi - (4) * jinamaMdiramAM ane maTha vageremAM vAsa kare (=potAno maTha-tIrtha banAvIne rahe..). * pUjA vagereno AraMbha kare.. * haMmezAM eka ja ThekANe rahe.. * devadravya vagereno upayoga kare.. * jinamaMdira ane upAzraya vagere sthAno banAve. -- -- -- -- -- -- -- -- -- kayA vasUnuM keTaluM pramANa che? te jANavA mATe oghaniryukti, paMcavastuka, dharmasaMgraha, pravacanasAroddhAra vagere graMthonuM avalokana karavuM. zada Akho divasa zayyA pAtharI rAkhe. 4 ekAkI ane svacchaMda vicaravAmAM aneka doSo che, e vAtanI sAbitI pU. mahopAdhyAyajI ma. sA. e upadezarahasya' nAmanA graMthamAM sacoTa tarkothI karI che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA (5) * udvartana (=mAliza), snAna ane vibhUSA kare. * vepAra-dhaMdho kare.. * attara vagere sugaMdhI padArthono saMgraha kare. krIDAo karyA kare. * gAma, kuLa Adi para mamatva rAkhe.. * strInRtyanuM nirIkSaNa kare.. strIonI sAthe paricaya-saMga-vAtocIto kare.. (6) *narakagatinA hetu evA jyotiSa, nimitta, cikitsA, maMtra, yoga vagerenI pravRtti kare.. * mithyAtvI rAjAnI sevA kare.. *nIca mANasone paNa pApa karavAmAM sahAya kare.. (saMbodhaprakaraNa-zloka-400,401,402) suvihiyasAhupaosaM tappAse dhammakarjapaDisehaM / sAsaNapabhAvaNAe macchara lauDAikalikaraNaM / / 7 / / sIsodarAiphoDaNaM bhaTTittaM lohaheugihithuNaNaM / jiNapaDimAkayavikkaya uccADaNakhuddakaraNaM ca // 8 // thIkaraphAsaM baMbhe saMdeha kalaMtareNa dhaNadANaM / vikkaNe ya sIsagahaNe nIyakulassAvi daveNaM // 9 // 1. pUrvamudrite B-pratau ca 'kamma' iti pAThaH / 2. 'phoDaNabhaTTittaM' iti pUrvamudrite / 3. 'vaTTaDaya' iti B-prate pUrvamudrite ca / - guraguNaraMi - (7) suvihita (sArA AcAravALA) sAdhuo para dveSa rAkhe ane temanI pAse dharma karavAno niSedha kare. * zAsanaprabhAvanAdi kAryomAM bIjAonI IrSyA kare. * lAkaDI AdithI bIjAne mAravo, kajIyo-kalaha karavo vagere. (8) * (sIsodarAphaDav=) roSa vagerethI bIjAnA mAthuM-peTa phADI nAMkhe vagere. (Avo artha amane jaNAya che.) * (ditaMtra) potAnI pAse rahelA vastro, vasati vagere bIjAne bhADethI ApavA dvArA potAnI AjIvikAno nirvAha karavo.. (Avo artha amane jaNAya che.) * (vastra-pAtrAdinA) lobhanA kAraNe gRhasthonI prazaMsA ( khuzAmata) kare. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 gurutattvasiddhiH * jinapratimAno kraya-vikraya kare. * uccATanlR vagere kSudra-tuccha kAryo kare. (9) * strInA hAthano sparza karavo. * potAnA brahmacaryamAM bIjAone zaMkA rahe te pramANe vartavuM. * vyAjathI dhana ApavuM. * dhana ApavA dvArA nIca kuLanA paNa ziSyone grahaNa karavAmAM pravRtti karavI. (saMbodhaprakaraNazlo.395, 403, 405) jI 00 savvAvajjapavattaNa muhuttadANAi savvaloyANaM / sAlAi gihighare vA khajjagarpAgAikaraNAi / / 10 / / jakkhAiguttadevayapU ApUAvaNAi micchattaM / sammattAinisehaM tesiM mulleNa vA dANaM / / 11 / / 2. 'vArApha' kRti pUrvamudritte / 2. pUrvamudrite C-prate 2 'levaya.' kRti pAnaH / --- guruguNarazmi -- (10) * badhA lokone badhA prakAranA pApomAM pravartAvanAra muhUrtanuM pradAna vagere karavuM. ** * zAMLAmAM ke gRhasthonA ghare khAjA vagere pakAvavAnI kriyA karavI. (11) * yakSa vagere gotradevanI pUjA karAvavI vagere mithyAtva pravartAvavuM.. * zrAvakone samyaktva Adino niSedha karavo=samyaktva Adi na uccarAvavuM, athavA mUlya laIne samyaktvAdi uccarAvavuM. (saMbodhaprakaraNa-zlo.408-409) vizeSa :- saMbodhaprakaraNamAM AvA bIjA aneka muddAo batAvyA che. jema ke "kaivaLa strIo samakSa sAdhuo vyAkhyAna kare. . kevaLa puruSonI samakSa sAdhvIo vyAkhyAna kare.. AvI zAsabAdhita maryAdA je gacchamAM che, te gacchanA sAdhu-sAdhvIone eka naTanI maMDaLI samAna tuM jANa.'' (zloka 411) AvI zAstrabAdhita maryAdAonuM pAlana karanAra vyaktinI zuM paristhiti hoya ? te jaNAve che - ii bahuhA sAvajjaM jiNapaDikuTuM ca garahiyaM loe / ne sevaMti mAM rati jAriti niddhammA / / / / -80 * jenA prabhAvathI vastune te sthAnathI uDAvIne iSTa sthaLe lAvI zakAya tevo maMtravizeSa. * zALA tarIke dharmazALA-pauSadhazALA vagere laI zakAya. : "vatathIAM purabo, vavavAnuM pusimAo annA / jyaMti gastya merA, naDaveDAmaMnihA gALa / / 4 / aa" Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA ihaparaloyahayANaM sAsaNajasaghAINaM kudiTThINaM / kaha jiNadaMsaNamesiM ko veso kiM ca namaNAi / / 13 / / " ityAdi / / . 'hrAraMti' kRti B-te, 'rati' kRti A-prate / --- guruguNarazmi -- 17 (12-13) dharma vagaranA jeo, paramAtmAe niSedhelA ane lokamAM niMdAyelA evA aneka prakAranA pApavALA kumArgane seve che, AvA kumArgane pote Acare che ane bIjAonI pAse AcaraNa karAve che tevA jIvono Aloka ane paraloka baMne haNAyelA che ane teo zAsananA yazano ghAta karanArA che.. re, yAvat mithyArdaSTi che. tevA jIvone jinezvaro para zraddhA kevI rIte hoya ? emano veSa paNa zuM kAmano ? temane namana vagere paNa kevI rIte karAya ? (arthAt emane jinezvaro para pAramArthika zraddhA na hoya, emano veSa paNa nakAmo hoya, to emane vaMdanAdi paNa na ja karavA joIe.) (saMbodhaprakaraNa zlo.413-414) A thaI saMbodhaprakaraNamAM batAvelA pArzvasthonAM lakSaNanI vAta.. have vartamAnakALamAM vicaratAM badhA ja sAdhuomAM A pArzvasthonAM lakSaNa che ja - evo ekAMta nathI, te vAtane jaNAve che - 00 D na caivaMvidhalakSaNA eva sAmpratikasAdhavaH sarve'pi, keSAMcitsampratyapi sarvazaktyA yatikriyAsu yatamAnAnAM yatInAM darzanAt / atha dezataH pArzvasthAstarhi vadantu tallakSaNam / -- guruguNarazmi : * vartamAnakAlIna badhA sAdhuomAM pArzvasthAnA lakSaNo na ghaTe * bhAvArtha + vivecana :- pAsasthAnA lakSaNo batAvyA, paNa vartamAnakALanA badhA ja sAdhuo tevA lakSaNavALA hoya - evuM nathI, kAraNa ke hamaNAM paNa keTalAka sAdhuo potAnI saMpUrNa zakti mujaba sAdhunI dinacaryAomAM udyama rAkhatA hoya-evuM dekhAya che ja.. eTale A kALamAM paNa keTalAka suvihita sAdhuo hoya che ja ane tethI teone vaMdana paNa thaI ja zake che. mATe vartamAnakAlIna badhA sAdhuo para sarvapArzvasthapaNAno Aropa mUkIne vaMdana nahIM karavAnuM vidhAna bilakula ucita nathI. A pramANe pahelo vikalpa (=sarvapArzvasthapaNAno Aropa) khoTo jaNAvyo, have bIjA vikalpa aMge vicArIe - (kha) jo vartamAnakAlIna badhA sAdhuo dezapArzvastha hoya, to pahelA dezapArzvastha kone kahevAya ? tenuM lakSaNa jaNAvo. have pUrvapakSI AvazyakaniyuktinI vRttine anusAre dezapArzvasthanuM lakSaNa jaNAve che - Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH atha - "desaMmi ya pAsattho sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiryayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca / / 1 / / kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI // 2 // " iti zrIAvazyakoktaM prasiddhameva / 1. 'atha' iti pATho nopalabhyate pUrvamudrite / 2. 'nIyaM ca' iti A-C-pratapAThaH / - guraguhArazmi :pUrvapakSa:- dezapArthastha A pramANe jANavo zayyAtarapiMDa, abhyAhatapiMDa athavA rAjapiMDa, nityapiMDa athavA agrapiMDane je niSkAraNa vApare. kulanI nizrAe vicare, kAraNa vagara sthApanAkuLomAM praveza kare, saMkhaDI vagerene joto jAya, gRhasthono saMstava kare. A pramANe AvazyakaniyuktinI vRttimAM kaheluM dezapArthasthanuM lakSaNa prasiddha ja che ne? temAM pUchavAnuM zuM? have uttarapakSI javAba Ape che ke - -80 nanu etatsarvaM samuditaM tallakSaNaM pRthak pRthag vA, naitAvat pRthak pRthak, evaM hi sthUlabhadrAdInAmapi kozAgRhasthitau caturmAsIM yAvat tadgRha evAhAragrahaNena zayyAtarapiNDadoSAddezapArzvasthatvaprasaGgaH / yaduktaM AvazyakabRhavRttau yogasaMgraheSu - "thUlabhaddasAmIvi tattheva gaNiyAghare bhikkhaM geNhai" iti / 1. 'pArzvasthaprasaGga' iti A-pratapAThaH / 2. pUrvamudrite lupto 'vi' iti pAThaH / - guragurazmi -- bhAvArtha - uttarapakSa - are! A badhAM samuditapaNe tenAM lakSaNa che? ke judA judA? judA judA to na kahevAya, kAraNa ke AvuM hovAmAM kozAnA ghare rahetAM cAra mahinA sudhI tenA ghare ja AhAra levA dvArA to sthUlabhadra vagerene paNa zayyAtarapiMDano doSa lAgavAthI dezapArthastha mAnavAno prasaMga Avaze ! AvazyakabRhadravRttimAM yogasaMgraha-adhikAramAM jaNAvyuM che ke- "sthUlabhadrasvAmI paNa tyAM ja gaNikAnA ghare bhikSAle che." - - - - - cheA baMne gAthAono vistArathI artha, pUrve pArthasthAnA svarUpanirdeza vakhate batAvyo che ja.. - - - - Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA vivecana - uttarapakSa - tamArA kathana vize ame vikalpo raju karIe chIe tame AvazyakaniyuktinA AdhAre dezapArthastha lakSaNa kahyuM, paNa (1) te badhA lakSaNo jemAM hoya tene "dezapArthastha kahevAya? ke (2) temAnuM ekAduM lakSaNa jemAM hoya, tene paNa dezapArthastha" kahevAya? * pRthaka pakSano nirAsa * (2) jo ekAduMlakSaNa hoya tene paNa tame dezapArthastha kahezo, to sthUlabhadrasvAmIne paNa dezapArzvastha kahevAno prasaMga Avaze! praznaH paNa sthUlabhadrasvAmImAM kyAM koI dezapArthasthanuM lakSaNa hatuM ? uttaraH are ! kema nahIM? juo - teozrIe jyAre kozAvezyAne tyAM comAsuM karyuM, tyAre cAra mahinA sudhI teo te vezyAnA ghare ja AhAra vagere letA hatA. A vAta AvazyakanI bRhadghattimAM yogasaMgrahanA adhikAramAM jaNAvI che ke - "sthUlabhadrasvAmI paNa tyAM ja vezyAnA ghare bhikSAne le che.." have A pramANe tyAMno AhAra levAmAM to temane zayyAtarapiMDano doSa lAge ane Avo ekAdo doSa lAgavAthI to tamArI mAnyatA pramANe sthUlabhadrasvAmIne paNa dezapArzvastha mAnavAno prasaMga Avaze ! ane to temane paNa vaMdana nahIM thaI zake! eTale ekAda-be doSa hoya, teTalA mAtrathI dezapArzvastha mAnI temane avaMdanIya mAnavA ucita nathI. tethI A pakSa (ekAduM lakSaNa hovA mAtrathI dezapArzvastha hovAno pakSa) na manAya.. TUMkamAM niSkAraNa sevAtA doSo aticAranuM ke yAvat vratabhaMganuM kAraNa paNa banI zake, paNa kALasaMghayaNa-pramAda Adivaza sevAtA keTalAka doSanA sevanamAtrathI asAdhutva-avaMdanIyatva nathI. spaSTatA:-ahIM sthUlabhadrasvAmInuM dRSTAMta laI sAdhupaNAmAM nAnA-nAnA doSo to cAle - enI vAta nathI, paNa te nAnA-nAnA doSo hovA mAtrathI teone dezapArthastha mAnI avaMdanIya mAnavAnI gaMbhIra bhUla na sarjAya-enI vAta che.. bAkI nAnA-nAnA doSo aticAra to lagADe ja ane tenuM prAyazcitta paNa Ave ja, paNa teTalA mAtrathI teonuM sAdhupaNuM jatuM ja rahe evo ekAMta nathI - A vAta hamaNAM ja AgaLa spaSTa thaze.. alabatta, moTA doSo sevAtA hoya ke nAnA nAnA doSo paNa paraMparAe upekSA ane bedarakArInuM raudrasvarUpa dhAraNa karI letA hoya, to te niSpharapariNAmIonuM sAdhupaNuM jatuM paNa rahe. paNa ahIM oghathI vAta cAlI rahI che, arthAt jayaNApUrvaka sAdhvAcAronuM pAlana karanArAomAM sAdhupaNuM siddha karAI rahyuM che ane temAM be-cAra doSo hovA chatAM paNa tevI niSpharatA na hovAthI ja teomAM sAdhupaNuM akSata che, e vAta jaNAvAI che. = = = = = che A badhI vAto khUba ja gaMbhIra che, kyAMya ekAMta na pakaDAI jAya enI khAsa kALajI rAkhazo.. ane AgaLano viSaya paNa atyaMta gaMbhIra hovAthI taTasthapaNe viSayanuM avagAhana karavAnI vinamra bhalAmaNa.. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH have samudita pakSa vize jaNAve che - ____ atha samuditamiti pakSaH, tarhi sAmpratikasAdhuSvapi keSucicchayyAtarAbhyAhRtarAjapiNDagrahaNAdirUpasamuditatallakSaNasyAbhAvAt kathaM dezapArzvasthatvam ?, anayA dizA avasanAditvamapi niSedhyam / / - guruguNarazmi - bhAvArtha - have jo samudita evo pakSa lo, to hamaNAMnA keTalAka sAdhuomAM paNa zayyAtara, abhyAhata, rAjapiMDane levAdirUpa saMpUrNa dezapArthasthanuM lakSaNa na hovAthI kevI rIte teone dezapArthastha manAya? A dizAne anusarI avasatrAdipaNAno paNa niSedha karavo. * samudita pakSa vize vicAraNA * (1) jo dezapArthasthanA badhA lakSaNo jemAM hoya, tene ja tame dezapArthastha kahezo, to vartamAnakAlIna badhA sAdhuo para dezapArzvasthapaNAno Aropa nahIM thAya.. kAraNa ke vartamAnamAM keTalAka sAdhuo evA paNa che ke jeo zayyAtarapiMDa nathI letA, abhyAhatapiMDanathI letA, rAjapiMDanathI letA.. ane jayaNApUrvaka nirdoSa saMyamacaryanuM pAlana karI rahyA che. to A pramANe teomAM dezapArthasthanuM saMpUrNa lakSaNa na hovAthI kevI rIte teone dezapArthastha manAya? A pramANe vartamAnakAlIna sAdhuomAM avasagnapaNAdino paNa niSedha karavo..(arthAt vartamAnakAlIna sAdhuo sarvAvasagna ke dezAvasa? evA vikalpo pADIne, je pramANe pArzvasthapaNAno niSedha karyo, te pramANe avasagna-kuzIlAdipaNAno paNa niSedha karavo.) sAraH eTale vartamAnakAlIna badhA sAdhuo pAsatkAdirUpa ja che - evuM na kahevuM ane tethI teone vaMdana nahIM karavAnI vAta paNa ucita jaNAtI nathI. have eka bIjI yukti jaNAve che - viSya - "nibaMdha-sigAvAnuM punA sahiyALa tig lucchego / samaNA bausakusIlA jAva titthaM tAva hohiMti / / " teSAM ca bakuzAnAM kuzIlAnAM avazyambhAvinaH pramAdajanitA doSalavAH, yatasteSAM dve guNasthAnake pramattApramattAkhye antarmuhUrtakAlamAne / tatra yadA pramattaguNasthAnake vartate, tadA pramAdasadbhAvAd avazyambhAvinaH sUkSmadoSalavAH, tathApi sAdhoH paraM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA yAvat saptamaprAyazcittAparAdhamApyate tAvat sa cAritravAn eva, tataH paraM na cAritraM thAt | tathA coktam - "cheyassa jAvasANaM, tAvayamegaMpi no aikkamai / gi maphate kaphane paMra mUrtA " rUti | 1. etaccihnAntargatapAThastu pUrvamudrite B-prate ca luptaH / 2. 'antarmuhUrtakAlAvasthAyinI' iti A-pratapAThaH / - guruguNarazmi - bhAvArtha:- vaLI -"pulAkanI sAthe nigraMtha ane snAtaka e traNano vyuccheda thayo che ane bakuza-kuzIla zramaNo jyAM sudhI tIrtha haze, tyAM sudhI raheze." ane te bakuza-kuzIlone pramAdathI thanArA doSanA aMzo avazya hovAnA, kAraNa ke teone aMtarmuhUrtakALavALA pramatta-apramatta nAmanA be guNaThANA che. have tyAM jyAre pramattaguNaThANAmAM varte, tyAre pramAda hovAthI sUkSma doSo avazya hovAnA, to paNa sAdhune sAtamuM prAyazcitta Ave tyAM sudhI te cAritravALo ja kahevAya, tenA pachI cAritrana rahe. kahyuM che ke- "chedanA avasAna sudhI eka paNa vratane oLaMgato nathI. ekane oLaMgAtA pAMcane oLaMgAyelA thAya che, te mULathI." * bakuza-kuzIlamAM cAstridharapaNAnI sAbitI * - vivecana - pUjya jaMbUsvAmI pachI (1) nigraMtha,(2) snAtaka, ane (3) pulAka - A traNe cAritradharono viccheda thaI gayo che. eTale tenA pachI to mAtra bakuza ane kuzIla cAritravALA ja hovAnA ane teo jyAM sudhI tIrtha cAlaze, tyAM sudhI pravartaze.. A vAta pravacanasAroddhAramAM jaNAvI che - pulAkanI sAthe nigraMtha ane snAtaka-e traNano viccheda thayo ane bakuza-kuzIlo jyAM sudhI tIrtha haze, tyAM sudhI raheze." (zloka-730) A ja vAta dharmaratnaprakaraNanI vRttimAM kahI che ke-"jinazAsanamAM pAMca prakAranA sAdhuo hoya cheH (1) pulAka,(2) bakuza, (3) kuzIla,(4) nigraMtha, ane (5) snAtaka. temAM nirgatha ane snAtaka niyamA apramAdI ja hoya, paNa teo kyAreka ja hoya che. kAraNa ke teo zreNi para ArUDha thatA ane kevaLajJAnanI utpatti vakhate ja hoya che, eTale teo tIrthanA pravAhanuM kAraNa nathI, tathA pulAka paNa koIka vakhate ja hoya (arthAt pulAka nAmanI labdhi prApta thAya tyAre ja te saMbhave che - A badhI vAtone manamAM rAkhIne kahe che ke, bakuza ane kuzIla tIrtha che.." (zloka-135 vRtti) che "jhanUsvAminonastarate trayo na khAtA: " (pravaghanasArodvArakUnavRtta jJo. rU0) * tatra niyamenApramAdino nirgrathAH snAtakAzca, kintu te kadAcideva zreNimastakArohaNe kevalajJAnotpattau ca bhavantIti na tIrthapravAhahetavaH / pulAko'pi kadAcideva labdhisadbhAve sambhavatIti cetasyAdhAyAha - "bakusakusIlA" gaahaa| - - - -- = = = = = = = Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH A pramANe tIrthamAM bakuza-kuzIla ja hovAnA ane temAM pramAdanA kAraNe sUkSma doSo paNa hovAnA ja.. prazna:- paNa cAritravALA teomAM pramAda hoI zake ? uttara:- hA, kAraNa ke teone be guNaThANA kahyA cheH (1) pramattaguNaThANuM, ane (2) apramattaguNaThANuM.. A baMne guNaThANA aMtarmuhUrta kALa sudhI rahe che ane kramazaH badalAyA kare che. have teo jyAre pramatta guNaThANe rahe, tyAre pramAda hovAthI sUkSmadoSo paNa hovAnA ja. (sAva teo nirdoSa rahe evuM na bane.) praznaH paNa doSavALA hoya, to paNa teone "cAritradhara' kahI zakAya? uttaraH hA, (alabatta moTA-gaMbhIra doSavALA ke niSphara pariNAmavALA sAdhune nahIM paNa) jyAM sudhI sAtamA chedaprAyazcittane lAyaka aparAdha karyo hoya, tyAM sudhI te cAritravALo ja hoya che ane tenAthI vadhu prAyazcittaprAyogya aparAdha kare to cAritrarahita thAya che. A vize jaNAvyuM che ke - "jyAM sudhI cheda prAyazcitta Ave, tyAM sudhI teNe eka paNa vrata oLaMgyuM - bhAMgyuM nathI ema jANavuM. ane jeNe eka paNa vrata oLaMgyuM hoya, teNe pAMce vrato oLaMgyA che - ema jANavuM. tene mULa prAyazcitta che." eTale upadezAtmaka phalitArtha e ke, vartamAnakALanA sAdhuomAM nAnA nAnA doSo dekhAya eTalA mAtrathI temane "acAritrI mAnI levAnI gaMbhIra bhUla na karavI. paNa AvA doSavALAne cAritradhara mAnavA ja zuM kAma? evI AzaMkAnuM samAdhAna ApavA jaNAve che ke - tadevaM bakuzakuzIleSu niyamabhAvino doSalavAH, yadi ca tairvarjanIyo yatiH syAd, avarjanIyastato nAstyeva / tadabhAve ca tIrthasyApyabhAvaprasaGga iti / abhihitaJca dharmaratnaprakaraNe - "iyaM bhAviyaparamatthA, majjhatthA niyaguruM na muMcaMti / satra/saMgori, gappAjaMli vi chaMtA radda " cArti 1. - etaccihnAntargatapAThastu pUrvamudrite B-prate ca luptaH / - guruguNarazmi - bhAvArtha:- A pramANe bakuza-kuzIlomAM avazya doSo hovAnA... jo tenAthI yati varjavA yogya thAya, to nahIM varjavA yogya koI nahIM rahe ane tenA abhAvamAM tIrthanA paNa abhAvano prasaMga Ave. dharmaratnaprakaraNamAM kahyuM che ke- "A pramANe paramArthane jANanAra madhyasthI potAnA gurune mUkatA nathI, kAraNa ke teo potAne vize paNa sarvaguNanI sAmagrI jotA nathI.." Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA * bakuza-kuzIlane cAstridhara na mAnavAmAM tIrthano uccheda * vivecanaH- upara batAvyA pramANe bakuza ane kuzIlamAM avazya nAnA nAnA doSo hovAnA.. have jo tevA doSalavothI te sAdhu varjavA yogya thAya, to nahIM varjavA yogya koI ja nahIM rahe - sarva varjavA yogya thaze! (kAraNa ke nAnA nAnA doSo to badhAmAM che.) ane to bakuza-kuzIla vinA koI sAdhu ja na hoya to tIrthano uccheda thavAno prasaMga Avaze ! kAraNa ke sAdhuthI ja tIrtha cAle che. A vAtano sArasaMkSepa dharmaratnaprakaraNamAM khUba suMdara rIte jaiNAvyo che - bakuza ane kuzIla tIrtha kahevAya che. teomAM doSanA lezo avazya saMbhave che.. jo tevA doSalavothI yati varjavA yogya hoya to na varjavA yogya koIpaNa nahIM thAya, sarve varjavA yogya ja thaze.." (zloka-135) ane tyAM (=dharmaratnaprakaraNamAM) chelle upadeza Apyo che ke - "A pramANe paramArthane jANanArA madhyastha puruSo potAnA gurune mUkatA nathI, kAraNa ke teo potAne vize paNa sarvaguNanI sAmagrI jotA nathI.. (ta gurumAM paNa sarvaguNa na hoya, teTalA mAtrathI gurune tyAya na mAne.)" (zloka-136) tAtparyArthaH madhyastha buddhimAna A pramANe vicAre ke - "je pramANe AgamamAM kahyuM che te pramANe karavuM duSkara che ane yathoktavAdane vize rahelA (=arthAt zaktithI uparavaTa thaIne paNa zAstramAM kahyA pramANe ja karavuM evuM mAnanArA) sIdAya che, mATe zakti pramANe cAritranI zuddhi karavI e ja niyata mArga che. A mArA guru paNa utsarga tathA apavAda mArgane jANe che, zakti pramANe kriyA kare che, zuddha mArgano upadeza Ape che, sadbhAvanI tulanA kare che, utkRSTa kaSTa karanAranI stuti kare che, ane jJAnIone sahAya kare che. mATe teo pUjAnuM sthAna che. kahyuM che ke - "hAlamAM kALanA doSane lIdhe zarIra tuccha che, chelluM saMghayaNa che ane uttama vIrya nathI, to paNa munIMdro dharmane mATe udyama karI rahyA che, te vidvAnone pUjavA lAyaka kema na hoya?" tethI A atyaMta upakArI gurunI huM AdarathI sevA karuM. AgamamAM jaNAvyuM che ke : "jema yajJa - - - - - - - - - * 'bakusakusIlA titthaM, dosalavA tesu niymsNbhvinno| jai tehiM vajjaNijjo, avajjaNijjo tao natthi // 135 // ja "kuvara tu naitta gaduttavAdiyA visattiA esa niyao hu maggo jahasattIe caraNasuddhI // ' (dharmaratnaprakaraNavRttau zlo. 123) 'tucchaM vapuH saMhananaM kaniSThaM vIryaM na vayaM kila kaaldossaat| tathA'pi dharmAya kRtaprayatnAH kathaM na pUjyA viduSAM munIndrAH ? // " (dharmaratnaprakaraNavRttau zlo.136) * "jahAhiyaggI jalaNaM namase nANAhaI maMtapayAbhisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA aNaMtanANovagaovi stto|| jassaMtie dhammapayAi~ sikkhe tassaMtie veNaiyaM pauMje / sakkArae sirasA paMjalIo kAyaggirAho maNasAvi niccaM // " (dharmaratnaprakaraNavRttau zlo0 136) - - - - - - - - - - - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gurutattvasiddhiH karanAra vividha prakAranI Ahuti ane maMtronAM padothI abhiSeka karelA agnine name che. tema manuSya anaMta jJAna pAmavA chatAM paNa AcAryanI sevA karavI joIe.. jemanI pAse huM dharmanA pado zIkhyo, temanI pAse mAre mana, vacana, kAyAthI nirantara vinaya karavo joIe. mastaka vaDe satkAra karavo joIe ane be hAtha joDavA joIe. vacanathI prazaMsAparaka vAkyo ane manathI paNa aho-aho evo temanA pratyeno pariNAma harahaMmeza rahevo joIe." A pramANe vartamAnakAlIna sAdhuo=guruo para atyaMta ahobhAva rAkhavo joIe evo upadeza ApIne, have je loko 'vartamAnakALamAM cAritra che ja nahIM' evuM kahe che te lokone hitazikSA ApatA jaNAve che ke - kiJca - saumya! kimevaM mudhA samyaksiddhAntAnabhijJo'pi pArzvasthatvAdidoSAropeNa sAmpratikasAdhUna dUSayasi ? / yataH zrInizIthe - saMtaguNAyaNA khalu, paraparivAo ya hoi aliyaM ca / ___ dhamme ya abahamANo, sAhupadose ya saMsAro // 5429 / / 2. nizIthasUtre 'pAsanAkRti pad: I 2. 'maraknamALo' ti pUrvamudrita, zatra A-B-C pratAd., nizIthasUtrapAThazva | - guruguNarazmi - bhAvArtha-vaLI- saumya! sArI rIte siddhAMtane na jANanAra paNa tuM pArthasthapaNAdinuM doSAropaNa karIne vartamAnakAlIna sAdhuone phogaTa kema vakhoDe che? zrInizIthasUtramAM kahyuM che ke- "vidyamAna guNone DhAMkavAthI paraparivAda ane alIkavAda thAya che. ane dharma para abahumAna thAya ane sAdhu para dveSa hote chate saMsAra thAya che.." * sAdhuniMdAthI saMsArasarjana-nizIthavacana * vivecana - upara kahelA DhagalAbaMdha zAstrapAThothI siddha thAya che ke vartamAna kALamAM paNa sAcA sAdhuo che ja ane teomAM cAritra hovAnuM paNa siddha ja che; to teone avaMdanIya zI rIte kahI zakAya? eTale ke saumya ! hakIkatamAM tuM siddhAMtanA marmano jANakAra nathI. to pachI "vartamAnakAlIna sAdhuo pArthasthAdi ja che' - evo Aropa mUkIne hamaNAnA sAdhuone kema vakhoDe che? ane AvuM bolavA dvArA phogaTanuM saMsArasarjana kema kare che.? nizIthasUtramAM to spaSTa jaNAvyuM che ke - AvuM bolanAra niyamA potAno saMsAra vadhArI de che. (zloka-5429) juo te nizIthasUtranuM spaSTa vidhAnaH Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 25 M "hamaNAMnA kALamAM cAritra nathI evuM bolanArAo dvArA sAdhuomAM vidyamAna cAritraguNano nAza karAyelo thAya che ane sAdhuniMdA dvArA jinapravacanano parAbhava karAyelo thAya che ane alIkavacana (=mRSAvacana) bolAyeluM thAya che. cAritradharmano lopa karAtA cAritradharma para abahumAna karAyelA thAya ane sAdhuo para dveSa karAyelo thAya.. re, yAvat sAdhu paranA DheSanA kAraNe niyamo saMsAra vadhArAyelo thArya che. eTale kyAMya potAno nirNaya ApavAmAM khUba ja sAvadhagIrI rAkhavI atyaMta Avazyaka che. anyathA e vacana unmArga tarapha doravI jatAM vAra na lAge. eTale mAtra AgamavAkya pakaDIne teno uparachallo artha na karAya, paNa te AgamavAkya kaI avasthAne uddezIne che? tenI pAchaLano hArda zuM che? e badhuM jANavuM paNa atyaMta Avazyaka che; nahIMtara AgamavAkyane anusarIne thanAro artha paNa utsutrarUpa thaI zake che.. eTale ja to naMdIsUtramAM svarUpathI samyakazruta paNa vyaktivizeSane mATe mithyAzruta thaI zake che, evuM kahyuM che ne? tethI AgamanuM UMdhuM arthaghaTana na thaI jAya enI khAsa kALajI rAkhavI. have graMthakArazrI pUrvapakSIne madhura AlApapUrvaka hitopadeza ApatA kahe che ke - tataH zRNu samyak tattvaM mAtsaryamapahAya yadi mokSArthyasi / zAstre pulAkAdayaH paJca nirgranthA uktAH, tatra bakuzakuzIlau sarvatIrthakarANAM tIrthaM yAvat pravarttate / tallakSaNaM cedam-zrIbhagavatIpaJcaviMzatizatakaSaSThoddezakArthasaMgrahiNyAM zrIabhayadevasUrikRtapaJcanirgranthasaMgrahiNyAM, tathAhi - - guruguNarazmi - bhAvArtha - tethI jo tuM mokSArthI hoya to mAtsaryane choDIne tattvane barAbara sAMbhaLa. zAstramAM pulAka vagere pAMca prakAranA nircatho kahyA che, temAM bakuza ane kuzIla badhA tIrthakaronA tIrtha sudhI pravarte che. ane tenuM lakSaNa bhagavatIsUtranA 25mA uddezAnA arthasaMgraharUpa abhayadevasUrikRta paMcanircathI prakaraNamAM jaNAvyuM che. te A pramANe - e mAtsaryaparihArano upadeza * vivecanaH-eTale he vatsa! jo tuM mokSano artha che, to mAtsaryane (=guNa paranA dveSane=IrSAne) choDIne siddhAMtanA marmane barAbara sAMbhaLa. ja AvuM kahevA dvArA kyAMya koInA para khoTo doSAropa na mUkAI jAya - enI sAvacetI rAkhavAnI khAsa bhalAmaNa karAI. sada "irSA e vAstavika hakIkatane samajavAmAM rokANa UbhuM kare che. teno bIjo paryAya che dveSa, aruci ! tenA kAraNe ja vastu ke vyakti para guNAnurAgayukta daSTi thaI zakatI nathI.. eTale pahelAM A doSane dUra karavo atyaMta = = = = = - - -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH have graMthakArazrI sAdhu kone kahevAya ane teo kyAM sudhI rahe ? e badhI vAto jaNAve che - * pAMca prakAranA nigraMtho * zAstramAM pAMca prakAre nigraMtho kahyAM che : (1) pulAka, (2) bakuza, (3) kuzIla, (4) nigraMtha, ane (5) snAtaka.. (1) asAra dhAnya sarakhuM jenuM cAritra hoya tene pulAka cAritrI kahevAya.. (2) aticArathI kalaMkita hoya. tene bakuza cAritrI kahevAya. (3) jenuM zIla-cAritra kutsita hoya tene kuzIla cAritrI kahevAya. (4) moharUpa graMtha (=gAMTha) jemAM na hoya tene nigraMtha cAritrI kahevAya.. 26 (5) ghAtIkarmarUpI maLathI rahita je hoya tene snAtaka cAritrI kahevAya che. A pAMcamAMthI bakuza ane kuzIlo jyAM sudhI tIrtha pravarte tyAM sudhI hoya che. have prastutamAM bakuza ane kuzIlonI vAta cAlatI hovAthI temanuM svarUpa zuM ? temanA keTalA bhedo hoya ? e badhuM jaNAvavA graMthakArazrI kahe che. -- bhagavatIsUtranA 25mA zatakanA chaThThA uddezAnI arthasaMgrahaNImAM pUjya A. abhayadevasUri mahArAje paMcanigraMthI nAmanuM prakaraNa racyuM che. tene anusarI graMthakArazrI bakuza-kuzIlonuM vistArathI svarUpa jaNAve che - 30 "beusaM sabalaM kabburamegaTTaM tamiha jassa cArittaM / aiyArapaMkabhAvA sobauso hoi niggaMtho || 1 // uvagaraNasarIresuM sa duhA duviho hoi paMcaviho / Abhoga aNAbhoge assaMvuDasaMvuDe hume / / 2 / / 0 1. bakuzaM zabalaM karburamiti ekArthaM ekAbhidheyaM taditi tAdRzaM yasya cAritramaticArapaGkasadbhAvAt / sa bakuzo bhavati nirgranthaH / / 1 / / 2. sa bakuza upakaraNa - zarIrabhedAddvedhA / tatra vastrapAtrAdyupakaraNavibhUSAnuvarttanazIlaH upakaraNabakuzaH / karacaraNanakhamukhAdidehAvayavavibhUSAnuvarttanazIlaH zarIrabakuzaH / sa dvividho'pi paJcadhA / tadyathA - sAdhUnAmakRtyametaditi jAnan kurvannAbhogabakuzaH 1 / ajAnan kurvannanAbhogabakuzaH 2 / mUlaguNairuttaraguNaizca saMvRtaH kurvan saMvRtabakuzaH 3 / asaMvRtaH kurvannasaMvRtabakuzaH 4 / netranAsikAmukhAdimalApanayanaM kurvan sUkSmo bhavati 5 / / 2 / / Avazyaka che. ane e kAraNe ja muktiadveSane dharmano pahelo pAyo kahyo che. * have graMthakArazrI paMcanigraMthI pakaraNanI 17 gAthAo dvArA vistArathI bakuza-kuzIlonuM svarUpa batAvaze ane pachI prastutamAM tenA parathI zuM phalita karavuM che ? te vAta AgaLa jaNAvaze. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 gurjaravivecanasamanvitA 7 - guruguNarazmi - * bakuza cAritranuM svarUpa * zlokAI - bakuza, zabala, kabUra e ekAryavAcI che. aticArarUpI kAdavanA kAraNe te nigraMtha bakuza thAya che. (1) vivecana - bakuza, zabala ane kabUra e badhA eka arthane kahenArA zabdo che ane teono artha - "kAbaracItaruM" evo thAya che. jema zuddha vastra paNa maLasaMparkathI malina bane che tema je cAritra aticArarUpI doSathI malina bane tene "bakuzacAritra' kahe che (1) 9 bakuzanA prakAro : zlokArtha - te (=bakuza) upakaraNa ane zarIranA bhedathI be prakAre che. vaLI, te baMne prakAranA pAMca pAMca prakAra che Abhoga, anAbhoga, saMvRta, asaMvRta ane yathAsUkSma. (2). - vivecana :- bakuzanigraMthanA be prakAra che: (1) upakaraNabakuza, ane (2) zarIrabakuza.. te baMnenA pAMca prakAro cheH (ka) Abhogabakuza, (kha) anAbhogabakuza, (ga) saMvRtabakuza, (gha) asaMvRtabakuza ane (2) yathAsUkSmabakuza. (1) vastra, pAtra vagere saMyamanirvAhanA hetu upakaraNone paNa je vibhUSAdi mATe banAve, vastrAdinI TApaTIpa kare, teno kApa vAraMvAra kADhe, tene upakaraNabakuza kahevAya. (2) hAtha-mukha-nakha vagere avayavone dhovA, cokhA rAkhavA ane tene zobhAvavA niraMtara prayatna karanArane zarIrabakuza kahevAya. (ka) sAdhuo mATe A akartavya che - evuM jANavA chatAM je kare, tene Abhogabakuza kahevAya.. (kha) sAdhuo mATe A akRtya che-evo khyAla na hoya ane saheje doSa lAgI jAya, tene anAbhogabakuza kahevAya. (ga) je cAritrI mULaguNa ane uttaraguNothI yukta che tevo dekhAya che) ane jene lAgelA doSo lokamAM prasiddha nathI, tene saMvRtabakuza kahevAya.. (gha) je cAritrInA doSo lokamAM prasiddha hoya, tene asaMvRtabakuza kahevAya. (ca) AMkha, mukha, nAka vagerenA melane sApha karanArane yathAsUkSmabakuza kahevAya. (2) have graMthakArazrI, A bakuzonA lakSaNo kevA hoya? te jaNAve che - jo khagaraNe bauso so dhuvai apAusevi vatthAI / icchai ya laNhayAiM kiMci vibhUsAi bhuMjai ya // 3 // 1. upakaraNe yo bakuzo bhavati, so'prAvRSyapi vastrANi dhAvayati, icchati ca 'lakSNAni' sUkSmANi vastrANi kiJcid 'vibhUSAyai' vibhUSArthaM samupabhuGkte ca / / 3 / / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH - guruguNarazmi -- zlokArtha :- je upakaraNabakuza che, te varSARtu vinA paNa vastrone dhuve che ne pAtaLA vastro icche che ane kaMIka vibhUSA mATe tene vApare che.. (3) 28 * upakaraNabakuza * vivecana :- lajjA vagere na Ave, sva-parane mohano udaya na thAya, ThaMDI vageremAM virAdhanA na karavI paDe. . e badhA vastra paheravAnAM prayojano che. ane varSARtumAM temAM nigoda vagere na thAya, roga na Ave, zAsanamAlinya na thAya. . enA mATe kApanuM vidhAna che. paNa upakaraNabakuza, comAsA vinA paNa niSkAraNa kapaDAMo ve.. ane vastro paNa pAtaLAM suMvALAM vApare.. AvuM badhuM karavA dvArA vizuddhacAritra aticArothI malina thAya che.. (3) O teha pattavaMDayA, yatnuM maTyuM siLe vatte N dhAre vibhUsA bahuM ca patthei uvagaraNaM / / 4 / -00 1. tathA pAtradaNDakAdi ghRSTaM kharapASANAdinA, mRSTaM zlakSNapASANAdinA sukumAlaM kRtaM, tathA snehAdinA kRtatejaskaM dhArayati 'vibhUSAye' vibhUSArtha, vadhu 2 prArthayate 3parAM ||4|| -- guruguNarazmi -- zlokArtha :- temaja kaThaNa paththara vaDe ghaselA, suMvALAM paththara vaDe masaLelAM, tela vagere dvArA cakacakita karelA pAtrAdi vibhUSA mATe vApare - rAkhe ane ghaNAM upakaraNonI prArthanA kare.. (4) D vivecana :- jIvAdikanI virAdhanA na thAya e pramANe nirdoSa AhArathI jIvana TakAvanArA munio mATe pAtrAdika upakaraNo paNa saMyamanI rakSA mATe vAparavAnuM vidhAna che. . te chatAM, kaThaNa paththara vaDe ghaselA, suMvALAM paththara vaDe masaLelAM, tela vigere dvArA cakacakita karelA pAtrA-dAMDA vagere vibhUSA mATe vApare-rAkhe, jarUriyAta karatAM vadhAre upakaraNo rAkhe.. e badhuM vizuddha saMyamane malina karavAnuM kAraNa che..(4) have zarIrabakuza kone kahevAya ? te jaNAve che - -00 dehabauso akajje, karacaraNanahAiaM vibhUsei / duvi vi imo iDi, icchai parivArapabhiiyaM // 5 // paMDiccatavAikayaM jasaM ca patthei tammi tussaI ya / suhasIlo na ya bADhaM, jayai ahorattakiriyAsu ||6 // 1. dehabakuzaH 'akArye' kAryAbhAve'zucinetravikArAdi vinA karacaraNanakhAdikaM vibhUSayati / upakaraNazarIrabakuzo Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA dvividho'pyayaM parivAraprabhRtikAmRddhiM icchati / / 5 / / 2. pANDityatapaAdikRtaM yazazca prArthayate / 'tasmin' yazasi jAte sati 'tuSyati' hRSyati / sukhazIlaH na ca bADhaM yatate'horAtraM 'kriyAsu' dharmAnuSThAneSu / / 6 / / - guruguNarazmi - zlokArtha:- dehabakuza kArya vinA paNa hAtha, paga, nakha vagerene zaNagAre.. A baMne prakAranA bakuzo parivAra vagere Rddhine icche che.(5) * zarIrabakuza * vivecanaH-paga vagere mela bharelA hoya, temAM rogAdi thayA hoya, arjana DaoNkTarAdi pAse javAnuM thAya, tyAre zAsanaapabhrAjanAnI zakyatA na rahe e mATe athavA azucithI hAthAdi kharaDAyA hoya e mATe - evA badhA aneka hetuothI muni hAtha-paga vagere vibhUSita kare (arthAt mela utAre) e to barAbara che.. paNa kAraNa vagara ja hAtha-pagAdine dhuve, raMga, zaNagAre ane tevuM karavA pAchaLa zarIra sAruM dekhAvavAnI vibhUSAvRtti hoya, to cAritra malina bane che. TUMkamAM saMyamavirAdhanA-AtmavirAdhanApravacanavirAdhanAthI bacavA kare to puSTAlaMbana che ane vibhUSA mATe kare to unmArga che. A baMne prakAranA bakuzone, sAMsArika tamAma saMbaMdho choDI dIdhA pachI paNa mAnApamAna-vaibhavanI icchA e badhuM rahyA kare che.. ane teone, zrAvaka-zrAvikAdine potAnA bhakta banAvavAnI, ghaNAM ziSyo vadhAravAnI, potAnI vAha-vAha ane yaza-pratiSThA vistAravAnI tIvra lolupatA hoya che. AvuM badhuM karavAthI teonuM nirdoSa cAritra sadoSa bane che. (5) zlokArca- pAMDitya ane tapAdi dvArA thayelA yazanI icchA rAkhe, temAM khuza thAya, sukhazIla evo te ahorAtranI kriyAomAM atyaMta yatanA na rAkhe. (6) vivecana - jJAna, vastutattvane jANI iSTamAM pravRtti ane aniSTamAMthI aTakavA mATe che ane tapa kliSTakarmonA nAza mATe che - Ama baMne nirjarAnA hetubhUta che.. chatAM te baMne dvArA je potAno yaza vadhAravAnI jhaMkhanA rAkhe.. temaja koIne potAno yaza bolato sAMbhaLI atyaMta harSa pAme.. zarIrane kaSTa na ApavAnI icchAvALo te sukhazIla hoya ane tethI dainika kriyAomAM udyamazIla na rahe, ALasa kare-veTha utAre. (6) cha parivAro ya asaMjama avivitto hoi kiMci eyassa / ghaMsiapAo tillAi masiNio kattariyakeso // 7 // taha desasabbacheAriehiM sabalehiM saMjuo bauso / mohakkhayaTThamanbhuTThio a suttami bhaNi ca / / 8 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH uvagaraNadehacukkhA riddhIjasagAravAsiA niccaM / bahusabalacheajuttA niggaMthA bausA bhaNiyA // 9 // 1. etasya parivAraH 'asaMyamaH' asaMyamavAn, 'aviviktaH' vastrapAtrAdisnehAdapRthagbhUtaH 'ghaMsiapAo' iti gharSitapAdaH tailAdinA masRNitaH katitakezaH / / 7 / / 2. tathA dezacchedasarvacchedAhaiH zabalacAritraiH saMyato bakuzo mohakSayArthamabhyutthitaH sUtre bhaNitaM ca / / 8 / / 3. upakaraNadehazuddhA RddhiyazaHsAtAgAravAzritA aviviktaparivArAzchedayogya-zabalacAritrayuktA nirgranthA bakuzA bhaNitAH TIST - guruguNarazmi - zlokArdha - Ano parivAra kaMika asaMyamavaMta ane avivikta hoya che ane ghaselA pagavALo, telAdi vaDe suMvALo karAyelo ne kAtarelA vALavALo hoya che..(7) vivecanaH - te bakuzacAritrIno parivAra paNa asaMyamavALo hoya che ane (avivikta=) vastrapAtrAdi pratyenA moha-mamatvabhAvathI rahita na hoya.. te parivAra hAtha-pagAdine sApha kare, telAdithI paga vagerenI mAliza kare, vALane kAtarathI kApe (loca na kare) ane AvuM badhuM karavA dvArA te AkhuM vRMda saMyama pratye zithila-AdaravALuM thAya che.. (7) zlokArca - te bakuza dezaccheda ane sarvacchedane yogya zabalathI yukta hoya ane te mohakSaya mATe abhyasthita thayo che - evuM sUtramAM kahyuM che.(8) vivecanaH- (1) je aparAdha dvArA cAritrano paryAya ghaTADavo paDe, tyAre dezaccheda' prAyazcitta, ane (2) je aparAdha dvArA cAritrano pUrvaparyAya sarvathA nAza karI navesarathI cAritra uccarAvavuM paDe, tyAre "sarvaccheda' (mULa) prAyazcitta.. bakuza, A baMne prakAranA prAyazcittane yogya zabala cAritrothI yukta hoya che. sUtramAM jaNAvyuM che ke-bakuza cAritrI malinatAvALo hovA chatAM paNa mohakSaya mATe niraMtara udyamavaMta hoya che. ane tethI ja tene pAMcamAMno eka nigraMtha kahevAya che.) mohakSaya mATe udyama eTale doSahAsa mATe Adara ane sAtatyapUrvaka upAyasevana.(8). zlokAI - upakaraNa-dehane zuddha rAkhanArA, nitya RddhigArava ane rasagAravane AzrayIne rahenArA, chedane yogya ghaNA zabalacAritravALA nigraMtho bakuza kahelA che. (9) vivecana - te bakuza nigraMtho vastra-pAtrAdi upakaraNone ane zarIrane zuddha rAkhanArA hoya che, RddhigArava, rasagArava ane zAtAgAravamAM matta thayelA hoya che, temaja dezaccheda ane sarvaccheda prAyazcittane yogya evA ghaNA zabala cAritrIonA parivAravALA hoya che. te chatAM teo, zuddhakarUpaka, bhavabhIru, saMghaprabhAvanA mATe udyata ane mokSanA mATe cAritrane dhAraNa karanArA hovAthI nigraMtha' kahevAya che. (9) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA - have graMthakArazrI AbhogabakuzAdinuM svarUpa jaNAve che - Abhoge jANato karei dosaM ajANamaNabhoge / mUluttarehiM saMvuDa vivarIya asaMvuDo hoi / / 10 / / acchimuhamajjamANo hoi ahAsuhamao tahA bauso / sIlaM caraNaM taM jassa kucchi so iha kusIlo / / 11 / / ___1. sAdhUnAmakRtyametaditi jAnan kurvannAbhogabakuzaH 1 / ajAnan kurvannanAbhoga-bakuzaH 2 / mUlottaraguNairyukto loke'vijJAtadoSaH saMvRtabakuzaH 3 / viparIto loke prakaTadoSo'saMvRtabakuzaH 4 / / 10 / / 2. 'akSimukhAdimArjayan' netramalAdyapanayan yathAsUkSmabakuzaH 5 / zIlaM caraNaM tadyasya kutsitaM sa iha kuzIlaH / / 11 / / - guruguNarazmi - zlokArdha - jANato doSane kare te Abhoga, ajANatAM kare te anAbhoga.. mUlottara guNo vaDe saMvRta ane tenAthI viparIta asaMvRta.. (10) * AbhogabakuzAdinuM svarUpa vivecana :- (ka) je cAritrI pote je doSasevana kare, temAM potAne khyAla hoya ke A kAryamAM amuka doSo lAge che ane mAre te na karI zakAya; chatAM te kare, to tene "Abhogabakuza" kahevAya che. (kha) je saMyamI asaMyamamAM pravarte, paNa A asaMyama che, tevI jANakArI jene nathI tene anAbhogabakuza' kahevAya che.. (ga) je cAritrI mULa ane uttaraguNothI yukta dekhAya ane jene lAgelA doSo lokomAM prasiddha na thayA hoya, tene "saMvRtabakuza' kahevAya che.. (gha) je cAritrInA mULaguNa ane uttaraguNamAM lAgelA doSo lokamAM prasiddha hoya, tene "asaMvRtabakuza' kahevAya.. (10) zlokArca - AMkha-mukhane sApha karato yathAsUkSma bakuza thAya.. jenuM zIla ane cAritra kutsita hoya, te kuzIla.. (11) vivecana:- (ca) je AMkha-mukha vagerenA melane dUra kare, tene yathAsUkSma bakuza kahevAya.. A pramANe bakuzanuM svarUpa batAvIne, have kuzIla kone kahevAya? te jaNAve che - * kuzIlonuM svarUpa * jenuM zIla ane cAritra kharAba hoya, tene "kuzIlanigraMtha' kahevAya che. AnA keTalA bhedo hoya? te jaNAve che - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH paMDisevaNAkasAe duhA kusIlo duhA vi paMcaviho / nANe daMsaNacaraNe tave ahasuhamae ceva / / 12 / / iha nANAikusIlo uvajIvaM hoi nANapabhiIe / ahasuhamo puNa tassaM esa tavassi tti saMsAe / / 13 / / 1. sa kuzIlo viparItA''rAdhanA pratisevanA tayA kuzIlaH 1 / kaSAyaiH saJcalanodayAdirUpaiH kuzIlaH kaSAyakuzIlaH ra I fthApi paDyUyA-jJAna-varzana-vAritra-tapaviSayo yathAsUkSmA sArA ___2. iha jJAnAdikuzIlo jJAnadarzanacAritratapAMsyupajIvaMstattatpratisevanAkuzIlaH / eSaH tu tapasvItyAdiprazaMsayA yastuSyati sa yathAsUkSmaH pratisevanAkuzIlaH / / 13 / / - guruguNarazmi - zlokArtha pratisevanA ane kaSAya vaDe kuzIla be prakAranA che. ane te baMne jJAna, darzana, cAritra, tapa ane yathAsUmanA bhede pAMca prakAranA che..(12) * kuzIlanA prakAro * vivecanaH-kuzIlanA be prakAra che: (1) pratisevanAkuzIla, ane (2) kaSAyakuzIla. ane A baMne prakAranA pAMca bhedo cheH (ka) jJAnakuzIla, (kha) darzanakuzIla, (ga) cAritrakuzIla, (gha) tapakuzIla, ane (ca) yathAsUkSmakuzIla.. temAM sau prathama pratisevanA kuzIlanuM svarUpa jaNAve che - zlokArdha - je jJAnAdi vaDe upajIvikA kare te jJAnAdikuzIla. ane "A tapasvI che evI prazaMsA sAMbhaLI je khuza thAya te yathAsUkSma kuzIla.(13) * (1) pratisevanA kuzIla * vivecanaH- jenuM svarUpa pUrve batAvI dIdhuM che, te pratisevanAkuzIlanA pAMca bheda che. (1) jJAnapratisevanAkuzIlaH je jJAna iSTamAM pravRtti ane aniSTathI aTakavArUpI phaLavALuM che, te jJAnano upayoga AhAra-vastra-pAtra-vasati vagerenI prApti mATe kare che. (2) darzanapratisevanAkuzIlaH je darzana zivatarunA bIjarUpa che, teno upayoga vastrAdinA lAbha mATe kare te. (3) cAritrapratisevanAkuzIlaH zuddha kriyAkAMDa ane dainika anuSThAno je karmanirjarA mATe che, teno upayoga koIkane AkarSavA Adi mATe kare te. (4) tapapratisevanAkuzIla duSmApya vastune paNa tarata meLavI ApanAra, devone paNa kaMpita karanAra ane kaThina karmone paNa zithila karanAra evA tapano upayoga vastrAdinI prApti mATe kare te. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA (5) yathAsUkSmapratisevanAkuzIla : 'aho ! A mahAtapasvI che, jJAnI che, tyAgI che, vairAgI che' evI badhI prazaMsA sAMbhaLI je atyaMta AnaMda pAme che te.. (13) have kaSAyakuzIlanuM svarUpa batAve che - 00 33 30 jo naNadaMsaNatave aNujuMjai kohamANamAyAhiM / sonANAikusIlo kasAyao hoi nAyavvo / / 14 / / cArittammi kusIlo kasAyao jo payacchaI sAvaM / maNasA kohAIe nisevayaM hoI ahAsumo / / 15 / / ahavA vi kasAehiM nANAINaM virAhao jo ya / sonANAikusIlo neo vakkhANabheeNaM / / 16 / / 1. tathA jJAnadarzanatapAMsi yaH saJjvalanakaSAyodayayuktaH svasvaviSaye vyApArayati sa tattatkaSAyakuzIlo jJAtavyaH ||o4|| 2. cAritrakuzIlaH sa yaH kaSAyAviSTaH zApaM prayacchati / manasA krodhAdInniSevan yathAsUkSmakaSAyakuzIlaH / / 15 / / rU. 'ho ahA suhumo' kRti pUrvamudrita / 4. athavA kaSAyairjJAnAdInAM yo virAdhakaH sa jJAnAdikuzIlo jJeyaH 'vyAkhyAnabhedena' vyAkhyAprakArabhedena / / 16 / / - guruguNarazmi nu zlokArtha :- je jJAna, darzana ane tapano upayoga krodha, mAna, mAyA dvArA kare, te kaSAyathI jJAnAdikuzIla jANavo .. (14) * (2) kaSAyakuzIla * vivecana H- jenuM svarUpa pUrve batAvI dIdhuM che, te kaSAyakuzIlanA paNa pAMca bheda che. (1) jJAnakaSAyakuzIla H- je saMjvalanakaSAyanA udayathI krodha, mAna ne mAyAvALo thaIne potAnA jJAnano upayoga kare te. (2) darzanakaSAyakuzIla :- je saMjvalanakaSAyanA udayathI krodhAdivALo thaIne potAnA darzanano upayoga kare te. (3) tapakaSAyakuzIla :- je saMjvalanakaSAyanA udayathI krodhAdivALo thaIne potAnA tapano upayoga kare te. (14) have bAkInA be bhedo vize jaNAve che - zlokArtha :- je kaSAyathI zApa Ape, te cAritramAM kuzIla jANavo ane manathI krodhAdikane seve, te yathAsUkSma.. (15) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 gurutattvasiddhiH vivecanaH- (4) cAritrakaSAyakuzIla - je muni mitra para rAga ane zatru para dveSa rAkhyA vinA, prANImAtra para samAnadRSTi rAkhanAra che, te jo saMjavalana kaSAyane laIne zApa Ape te.. (5) yathAsUmakaSAyakuzIla - je cAritradhara manathI kaSAyone seve, paNa vacanAdithI tene pragaTa na kare te.. (15) keTalAka vaLI kaSAyakuzIlanI vyAkhyA bIjI rIte kare che, te A rIte - *matAMtare kaSAyakuzIla ka zlokArdha - athavA je kaSAyo vaDe jJAnAdino virAdhaka thAya, te jJAnAdikaSAyakuzIla jANavo - e vyAkhyAnabheda che..(16) vivecana - pUrve "je cAritrI krodha-mAnAdithI yukta thaIne jJAna, darzana ane tapano kaSAya vize upayoga kare" -tene jJAnAdikuzIla kahyo hato. jyAre ahIM- "kaSAyo vaDe je jJAnAdino virAdhaka thAya" -te jJAnAdikuzIla. evo arthaghaTAvyo che. A pramANe baMne mate judI judI vyAkhyAo che. (16) saMdarbha A pramANe vistArathI bakuza-kuzIlonuM svarUpa batAvyuM. have pAMca prakAranA kayA bhedomAM mULaguNasaMbaMdhI virAdhanA che? ane kyA bhedomAM uttaraguNasaMbaMdhI virAdhanA che? te jaNAve che - mUluttaraguNavisayA paDisevAsevae pulAe a / uttaraguNesu bauso sesA paDisevaNArahiA // 17 // 1. mUlaguNAH prANAtipAtaviramaNAdayaH, dazavidhapratyAkhyAnAdayastUttaraguNAH, tadviSayA pratisevA mUlottaraguNapratisevA tasyA AsevakaH pulAkaH pratisevAkuzIlazca / bakuza uttaraguNapratisevakaH / zeSAH pratisevanArahitAH / / 17 / / - guruguNarazmi - zlokArthaH-pulAka ane pratisevanAkuzIlane mULaguNa ane uttaraguNasaMbaMdhI pratisevanA hoya. bakuzane uttaraguNanI pratisevanA... ane bAkInA pratisevanArahita.(17) vivecana :- pratisevanA eTale virAdhanA. (1) pulAka ane pratiSevanAkuzIlane mULaguNasaMbaMdhI (mahAvratasaMbaMdhI) virAdhanA ane uttaraguNasaMbaMdhI (paccakakhANAdisaMbaMdhI) virAdhanA-baMne prakAranI virAdhanA hoya che.. (2) bakuzane uttaraguNasaMbaMdhI virAdhanA hoya che.. (3) kaSAyakuzIla, nigraMtha ane snAtaka - e traNa pratisevanA rahita(=mULaguNasaMbaMdhI-uttaraguNa-saMbaMdhI virAdhanAthI rahita) hoya che.. A pramANe paMcanigraMtha prakaraNane anusAre bakuza-kuzIlonuM svarUpa ane pAMca nigraMthomAM kone kaI virAdhanA hoya? te badhuM jaNAvIne, have prastutamAM te badhAno arthopanaya karavA graMthakArazrI jaNAve che ke - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00 gurjaravivecanasamanvitA - atra mUlaguNottaraguNaviSayA virAdhanA pulAke pratisevanAkuzIle ca, uttaraguNaviSayA ca bakuze, zeSAH pratisevanArahitA iti zrIuttarAdhyayanabRhadvRttAvapi SaSThAdhyayane'yamarthaH savistaramukto'sti / tathA tatraiva bakuzo dvividhaH upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazca / tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitramahAdhanopakaraNaparigrahayuktaH, vizeSayuktopakaraNakAGkSAyukto nityaM tatpratikArasevI bhikSurupakaraNabakuzo bhavati / zarIrAbhiSvaktacitto karacaraNanakhamukhAdidehAvayavavibhUSAnuvarttanazIlaH zarIrabakuzaH / pratisevanAkuzIlo mUlaguNAn virAdhayan uttaraguNeSu kAJcidvirAdhanAM pratisevante / bhagavatIsUtre tu "bause NaM pucchA, jAva No mUlaguNapaDisevae hojjA paDisevaNAkusIle nahIM puttA / " ... 35 - guruguNarazmi - bhAvArtha +vivecanaH- ahIM (=paMcanigraMthIprakaraNamAM) pulAka ane pratisevanAkuzIlamAM mULaguNa ane uttaraguNa baMne saMbaMdhI virAdhanA kahI che ane bakuzamAM uttaraguNa saMbaMdhI virAdhanA kahI che.. ane te sivAyanA (=kaSAyakuzIla, nigraMtha ane snAtaka) pratisevanArahita=virAdhanArahita kahevAyA che.. zrIzAMtisUriviracita uttarAdhyayanasUtra paranI bRhattimAM chaThThA adhyayanamAM paNa A ja artha vistAra sAthe kahevAyo che..(arthAt tyAM paNa A pramANe ja bakuza-kuzIlonuM svarUpa ane teo dvArA thanArI mULottaraguNaviSayaka virAdhanAnuM nirUpaNa vistAra sAthe jaNAvyuM che.) vaLI bakuza be prakAre che H (1) upakaraNabakuza, ane(2) zarIrabakuza.. temAM (1) je vastra-pAtrAdi upakaraNomAM Asakta cittavALo hoya, aneka prakAranA ane alagaalaga prakAranA mahAmUlyavAna upakaraNonA parigrahavALo hoya, viziSTa evA upakaraNanI jhaMkhanAvALo hoya ane haMmezAM tenA pratikArane sevanAro hoya arthAt upakaraNa rAkhavAno je uddeza che, tenAthI viparIta uddezane rAkhavA dvArA tenA pratikArane sevanAro (Avo artha amane jaNAya che.) tevo bhikSu upakaraNabakuza thAya che.. (2) je zarIra vize Asakta cittavALo hoya, hAtha, paga, nakha, mukha vagere zarIranA avayavonI vibhUSAne anusaravAnA svabhAvavALo hoya, tevo bhikSu zarIrabakuza thAya che.. (have virAdhanA vize jaNAve che -) prazna H pratisevanAkuzIla jyAre mULaguNanI virAdhanA kare, tyAre te uttaraguNanI virAdhanA kare ke nahIM? uttarAdhyayanabRhadvRttau tu 'mUlaguNAnavirAdhayan' ityuktamasti tattvaM tvatra kevaligamyam / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 gurutattvasiddhiH Ow uttara : (pratisevanA.) mULaguNone virAdhato pratiSevanAkuzIla, uttaraguNonI paNa kaMika virAdhanA kare che.. bhagavatIsUtramAM prastuta viSayane saMpUrNapaNe AvarI letuM suMdara nirUpaNa che. te A pramANe - "gautamasvAmI - bakuza vize prazna che (te virAdhaka che ke avirAdhaka?)" paramAtmA:- gautama ! te bakuza pratisevaka(=virAdhaka) che, avirAdhaka nahIM, gautamasvAmI - prabhu! jo virAdhaka hoya, to te mULaguNano virAdhaka ke uttaraguNano virAdhaka? paramAtmA :- gautama ! bakuza mULaguNano virAdhaka nathI, paNa mAtra uttaraguNano virAdhaka che. ane uttaraguNanI virAdhanA karato te 18 paccakhkhANamAMthI anyatara paccakhkhANane virAdha che. gautamasvAmI pratisevanAkuzIla vize prazna che. (te virAdhaka ke avirAdhaka?). paramAtmAH gautama!tenuM badhuM pulAka mujaba samajavuM. (arthAt jema pulAkanuM mULaguNavirAdhakapaNuM ane uttaraguNavirAdhakapaNuM che, tema pratisevanAkuzIlamAM paNa baMnenuM virAdhakapaNuM samajavuM.." (bhagavatIsUtra-zataka-5.uddezo-6) have AvA pulAka vagerenuM paNa nirgathapaNuM=zramaNapaNuM hoya che e vAta jaNAvavA kahe che atra ca yatpulAkAdInAM mUlottaraguNavirAdhakatve'pi nirgranthatvamuktaM, tajjaghanyajaghanyatarotkRSTotkRSTatarAdibhedataH saMyamasthAnAnAmasaGkhyatayA tadAtmakatayA ca cAritrapariNateriti bhAvanIyam iti zrIuttarAdhyayanabRhadvRttau / / - guruguNarazmi - bhAvArtha:- ahIMpulAka vagerenuM mULa-uttaraguNasaMbaMdhI virAdhakapaNuM hovA chatAM paNa je nirgathapaNuM kahyuM che, te jaghanya-jaghanyatara-utkRSTa-utkRSTatarAdi bhedo vaDe saMyamasthAno asaMkhya hovAthI ane cAritrapariNati tenA rUpa (=sevA saMyamasthAnarUpa) hovAthI samajavuM ApramANe zrIuttarAdhyayanasUtranI bRhadravRttimAM jaNAvyuM che. * pulAka vageremAM paNa nigraMthapaNuM * vivecanaH-praznaH-pulAka vagere jo mULa-uttaraguNanA virAdhaka hoya, to temAM saMyama hoI zake? -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- *"bause NaM pucchA / goyamA ! paDisevae hojjA No apaDisevae hojjA, jai paDisevae hojjA kiM mUlaguNapaDisevae hojjA uttaraguNapaDisevae vA hojjA? goyamA ! No mUlaguNapaDisevae hojjA uttaraguNapaDisevae hojjA, uttaraguNapaDisevamANe dasavihassa paccakkhANassa annayaraM paDisevejjA, paDisevaNAkusIle jahA pulAe // " (bhagavatIsUtraM zataka-5, uddeso-6, sUtra-711) *"dasavihassa paccakkhANassa' tti, tatra dazavidhaM pratyAkhyAnaM 'anAgamaikkaMtaM koTIsahiya'mityAdi prAgvyAkhyAtasvarUpam, athavA 'navakAraporisIe' ityAdyAvazyakaprasiddham // " (bhagavatIsUtravRttau) -- -- = = = = = - - - - - - - - -- -- -- Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 37 uttaraH- juo - jaghanya, jaghanyatara, utkRSTa ane utkRSTatara evA bhede saMyamasthAno asaMkhyAtA che, arthAt jaghanyAdi bhede saMyamanA asaMkhya adhyavasAyasthAno che. te A pramANe - jaghanya (=pahelA) adhyavasAyasthAna karatAM bIjuM adhyavasAyasthAna saMyamapariNAmanI apekSAe anaMtabhAgavRddha hoya, bIjA karatAM trIjuM anantabhAgavRddha..e rIte anaMtabhAgavRddhivALA asaMkhya adhyavasAyasthAno hoya, tyAra pachInuM adhyavasAyasthAna asaMkhyAtabhAgavRddhivALuM hoya ane eka asaMkhyAtabhAgavRddha sthAna pachI kaMDakapramANa pharI anaMtabhAgavRddha sthAno hoya, pachI pharI eka asaMkhyAtabhAgavRddha sthAna hoya..AvA uttarottara asaMkhyAtabhAgavRddhivALA adhyavasAyasthAno paNa asaMkhyAtA hoya.. e ja rIte saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi ane anaMtaguNavRddhivALA adhyavasAyasthAno paNa asaMkhyAtA-asaMkhyAtA samajavA. A pramANe saMyamasthAno SasthAnapatita che. have mULa vAta para AvIe. cAritranA pariNAmo paNa saMyamasthAnanA adhyavasAyarUpa ja che. tethI cAritra pariNAmanA paNa utkRSTa-jaghanyAdi bhede asaMkhya prakAro thAya. AvuM uttarAdhyayanasUtra paranI bRhavRttimAM jaNAvyuM che.. eTale koIkano cAritrapariNAma ekadama UMco hoya, to koIkano tenAthI thoDo nIco hoya, to koIkano sAva ja nIco-jaghanyakoTIno hoya, chatAM paNa te jaghanyakoTIno pariNAma paNa cAritrapariNAma to kahevAya ja.. (tene kaMI jaghanya hovA mAtrathI asaMyamano pariNAma nathI kahevAto..) tethI pulAka vagere mULa-uttaraguNanA virAdhaka hovAthI, temane bhale utkRSTa cAritra na hoya, paNa anuSTa-jaghanyajaghanyatarAdi cAritra to temane paNa hoI zake ja che. eTale ja teone nigraMtha-zramaNa kahevAya che.. upadeza A pramANe pulAkAdi mULa-uttaraguNonA virAdhakone paNa jo nigraMtha kahyA hoye, to vartamAnakALamAM jayaNApUrvaka vicaratA sAdhuomAM nAnA-nAnA doSo dekhAya teTalA mAtrathI teone - - - - che. ahIM eka vAtanI spaSTatA atyaMta Avazyaka che ke pulAka vagere mohakSaya mATe udyamazIla hoya che ane prAyazcitta-pazcAttApa dvArA potAnA vaDe thayelI virAdhanAnI zuddhi karavAmAM tatpara hoya che ane pharI tevI virAdhanA na thAya tenI kALajIvALA hoya che.. paNa teo jo sAva niSpharapariNAmI thaI jAya, to teo paNa saMyamasthAnathI zruta thAya ja.. eTale-"mULa-uttaraguNanI virAdhanAmAM paNa saMyamapariNAma rahe che ja ane tethI tenI virAdhanA koI moTo doSa nathI.." - evI khoTI bhramaNAmAM na rahevuM.. bIjuM vaMdanamAM ATalo viveka jaNAya che-nAnA-nAnA doSo hoya. ane moTA doSomAM paNa prAyazcitta-prazcAttApa ane punaHakaraNanA pariNAmo hoya, to teone vaMdana karI zakAya.. (teomAM nigraMthapaNuM zAstrasiddha che..) paNa jeo strIsparza karavA vagere rUpe niSpharapaNe virAdhanAo karI rahyA che, teo zAsananA zatru che, saMvegIpaMthanA lopaka che.. teone vaMdana karI zakAya nahIM - e ucita jaNAya che.. teone vaMdana karavAmAM, lokaSTie teomAM rahelA strIsparza vagere tiraskaraNIya doSonuM bahumAna karAyeluM thAya che. eTale A vize zAstradizAne anusarI guru-lAghavAdi vicAraNApUrvaka aucityathI pravartavuM - e sanmArga che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 gurutattvasiddhiH asaMyamI zI rIte kahI zakAya? (teo saMyamI ja che ane tethI teone vaMdana karavAmAM paNa koI bAdha nathI. evuM jaNAya che.) have A vize phalitArtha jaNAve che - ____ tasmAdalaM pArzvasthAdilakSaNagaveSaNaklezena, kintu kAlocitayatanayA yatamAnAH sAdhavo bakuzakuzIlatvaM na vyabhicarantIti vandyA eva / - guruguNarazmi - bhAvArtha:- tethI pArthasthAdinA lakSaNone zodhavAnA phlezathI saryuM. paNa kALocita yatanAthI yatna karatA sAdhuo bakuza-kuzIlapaNAne choDatA nathI, eTale vaMdanIya ja che.. * vartamAnakAlIna sAdhuone vaMdana Avazyaka * vivecana :- tethI vartamAnakALamAM vicaratA sAdhuo pArthastha che ke avasagna vagere ? teomAM pAsatthAnA lakSaNo che ke saMvignanA?' evI badhI vicAraNA karavAnA klezathI saryuM.. ane tevo kleza na AdaravAnuM kAraNa e ja ke, vartamAnakALanA sAdhuomAM nAnA-nAnA thoDA doSo to hovAnA ja. have tevA doSone sAme rAkhIne jo teone pAsatyAdi mAnI levAya, to jIva pote ja temanI pAsethI thanArA dharmalAbhathI vaMcita rahI jAya ane to te pote ja sanmArgabhraSTa thaI jAya! hA, "mArA gurumAM rahelA doSo mane unmArga tarapha to nahIM doravI jAya ne? vadhu saMsAranuM kAraNa to nahIM bane ne?' - evI tapAsa avazya karavI.. saMvigna-gItArtha guru hoya to tevA unmArge laI janArA doSo teomAM hoya ja nahIM.. paNa nAnA-nAnA doSo joIne "A paNa pArthasthAdi che - A paNa pArthasthAdi che evuM mAnavuM ane evuM mAnI badhA sAdhuothI vimukha thaIne phalataH dharmathI vimukha banI javAnuM na thAya, enI khAsa kALajI rAkhavI - e zikhAmaNa che.. phalitArtha:- tethI vartamAnakALane ucita yatanApUrvaka potAnI zaktisAmarthyanA anusAra je sAdhuo saMyamayogomAM udyama karI rahyA che, teo nAnA doSavALA hovA chatAM paNa eka prakAranA bakuzanigraMtha ane kuzIlaniJrtha ja che. ane tethI teone vaMdana karavA ja joIe. A vize zrIjinavallabhasUri mahArAje dvAdazakulaka nAmanA graMthamAM sarasa vAta kahI che ke - -99 yaduktaM zrIjinavallabhasUribhiAdazakulakyAM - kAlAidosao jaivi kaha vi dIsaMti tArisA na jii| savvattha taha vi nasthitti neva kujjA aNAsAsaM // 1 // - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - * "kAlociyajayaNAe, maccharasahiyANa ujjmNtaannN| naganattAhiyA, ho nanna naLa sayA | "(savothau2-84, nAddhiAra-272 ) - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA thatA - kuggahakalaMkarahiA jahasatti jahAgamaM ca jayamANA / jeNa visuddhacarittatti vuttamarihaMtasamayammi // 2 // sammattanANacaraNAnuvAi ANANugaM ca jaM jattha / jANijjA guNaM taM tattha pUae paramabhattIe / / 3 / / iti / / 1. eSA gAthA darzanazuddhiprakaraNe'pi samupalabhyate / 2-3. ete gAthe 'daMsaNasuddhipayaraNaM' nAmni graMthe'pi sAdRzyarUpeNa samupalabhyate / - guruguNarazmi - * sAdhu nathI' evo avizvAsa na karavo * zlokArdha - jo ke kALAdidoSathI tevA yatio koI paNa rIte dekhAtA nathI, to paNa badhe ThekANe nathI' evo avizvAsa na karavo.(1) vivecana :-cAritrane pratikULa duHSamA vagere hUDA avasarpiNI kALAdino ja evo doSa che ke je bahudhA asatyavRtti ja karAve che ane tevA doSanA kAraNe jo ke tevA (=samasta sAdhuguNothI yukta) yatio parIkSAmAM kuzaLa buddhi na hovAthI koI paNa rIte dekhAtA nathI, to paNa AkhA bhAratavarSamAM koI cAritradhara che ja nahIM- evo anAzvAsa (=paramAtmAnA vacana para zraddhA na rAkhavArUpa avizvAsa) nakaravo, kAraNa ke dukhasahasUri sudhI yAvat 21 hajAra varSa cAritre raheze, evuM paramAtmAe siddhAMtamAM kahyuM che. (1) (dvAdazakulaka-4.13, darzanazuddhiprakaraNa-177) pUrvapakSa:- bhojananI thALImAM sAme ja thUka dekhAtuM hoya ne koIka kapaTakuzaLa kuTTinI ema kahe keahIM thaMka nathI' to tenuM vacana jema apramANa bane che.. tema hamaNAMnA kALamAM badhA ati (yatilakSaNazUnya) ja dekhAya che ne chatAM tame yati hovAnuM vidhAna karo cho, to te kapaTakuzaLanAM vacananuM ja anusaraNa thayuM ne? ane to tamAruM vacana paNa pramANa zI rIte ? e AzaMkAno nirAsa karavA ane vartamAnakALamAM yati hovAnuM vidhAna yuktigarbhita che-evuM jaNAvavA graMthakArazrI uttarapakSa kahe che - * vartamAnakALamAM yati hovAnuM vidhAna yuktigarbhita * zlokArdha - kAraNa ke kugraha rUpI kalaMkathI rahita, yathAzakti ane yathAgama yatna karatA hovAthI teo vizuddhacAritrI che, evuM arihaMtanA AgamamAM kahyuM che.. (2) -------- hupadaMtaM , naM maLiye mAvA rUdde vijetA ANAjuttANamiNaM, na hoi ahuNotti vAmoho // 853 // " (zrIsambodhaprakaraNam) "duHprasabhAntasya caraNasya bhagavatA siddhAnte'bhidhAnAt // " (darzanazuddhiprakaraNavRttyAm-zlo.4/13) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH vivecana - uttarapakSa:- jema ujjavala kapaDA mATe kAjaLano DAgho e kalaMka che, tema nirmaLa svabhAvavALA jIva mATe abhiniveza (akhoTI pakkaDa, viparIta mAnyatA) e kalaMka che, kAraNa ke te jIvanA zuddhasvabhAvane dUSita kare che. tevA abhinivezarUpa kalaMka vagaranI jIvo, potAnI zakti pramANe ane Agama-anusAre saMyamayogomAM yatna karI rahyA che, te kAraNathI teo jinazAsanamAM gautama vagere gaNadharonI jema vizuddha cAritravALA kahevAyA che. paramArthaH cha mahinAdi bhIkha tapanuM anuSThAna karanArA, sanatkamArAdinI jema sarvathA niSpatikarma (=auSadha upacArAdithI rahita) zarIravALA je hoya, teone ja sAdhu kahevAya evuM nathI. paNa je loko kapaTavagara potAnuM baLa chupAvyA vinA samasta kriyAomAM pravartI rahyA che, kugrahane choDanArA che, teo paNa A kALamAM susAdhuo ja che.. saMbodhaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke - "te te kALane ucita yatanAthI cAritra pALanArA, irSyAthI rahita, pratilekhanAdi anuSThAnomAM udyama rAkhanArA ane lokavyahArathI rahita sAdhuone sadA mATe cAritra hoya che.." (zloka-854) vAta A che- je loko vizuddha adhyavasAyapUrvaka kALa-baLAdine anusAra sAdhukriyAomAM udyama karanArA che. te loko paNa dUragaDu vagerenI jema susAdhuo ja che. ahIM A pramANe anumAnaprayoga karavo -"samratInA thayo.fpa susAdhava: santi, vizuddhAMdhyavasAyatve sati vatInulAritikriyADanuSThAyitvA, tUraphulivat " (2) (dvAdazakulaka-4/14, darzanazuddhiprakaraNa-178) A pramANe vartamAnakALamAM paNa susAdhuo che - evuM jaNAvIne, have vartamAnakALamAM mahattvanuM kartavya zuM che? te jaNAve che - * paramabhaktithI guNapUjA e mahattvanuM kartavya * zlokArdha :- samyakta, jJAna ane caraNane anusaranAro ane AzAnusArI je guNa jyAM jaNAya, te guNane tyAM parama bhaktithI pUje.(3) vivecana :- sAdhu-sAdharmika vagere koImAM paNa (1) samyakta,(2) jJAna, ane (3) cAritrane anusaranArA je kSamA vagere guNo hoya.. have A kSamA vagere guNo paramAtmAnI gurunI AjJA vagara potAnI svacchaMdabuddhithI paNa thayelA hoI zake che, to tevA guNonI bAdabAkI karavA kahe che ke - je guNo paramAtmAnI AjJA ane gurvAjJAne anusaranAra hoya, te sAdhumAM rahelA te guNone paramabhaktithI (=guNa vizenA prakRSTa bahumAnathI) pUje.. ( prazaMsA vagere dvArA te guNone mAna Ape.) - - - - - AvuM kahevA dvArA vartamAnakAlIna sAdhuo nirmaLa ane vizada bodhavALA che, evuM kahevAyuM.. jJA ane guru-AjJA vagara tapa-cAritra vagere paNa anaMta saMsAranA kAraNa tarIke saMbhaLAya che. kahyuM che ke - "tAjhAvaivence tapazcarAvivi 3 nagnasaMsAratvena zravaUtA"- (vizanavRttI no. 4/21) "sammattanANacaraNAnuvAimANANugaM ca jaM jattha / jiNapannattaM bhattIe paae taM tahAbhAvaM // 851 // "- iti shriismbodhprkrnnm|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 41 bhAva e ke, vaiyAvacca karanAra, svAdhyAya karanAra, sevA-bhakti karanAra vagere puruSomAM je je guNo AjJAnusArI hoya, te badhA guNonI mAtsarya vinA bahumAnabhAve prazaMsA karavI. saMbodhaprakaraNamAM kahyuM che ke samyagdarzana, jJAna ane cAritrane anusaranAruM ane jinAjJAne anusaranAruM je kAMi je puruSamAM dekhAya, tevA prakAranA te jinaprajJa samyagdarzanAdi guNone ucita bhaktithI pUjA karavI.." (zloka851) A pramANe vartamAnakALamAM paNa sAdhuo che ane teo vize parama Adara rAkhavo -evuM jaNAvyuM. (3) (dvAdazakulaka-4 15, darzanazuddhiprakaraNa-168) have A vize vyavahArasUtranA pahelA uddezAmAM je jaNAvyuM che, tenuM vRtti sAthe graMthakArazrI nirUpaNa kare che - vyavahAraprathamoddezake'pi - coyaga! chakkAyANaM tu, saMjamo jA'NudhAvae tAva / mUlaguNa-uttaraguNA, doNNivi aNudhAvae tAva / / 467 / / atra vRttiH- he nodaka! yAvat SaDjIvanikAyeSu saMyamaH pratibandhena varttate / tAvanmUlaguNA uttaraguNAzca dvaye'pyete'nudhAvanti, vartante iti / - guruguNarazmi - bhAvArtha - vyavahAranA prathama uddezAmAM paNa - nodaka! jyAM sudhI chakAyamAM saMyama varte che, tyAM sudhI mULaguNo-uttaraguNo baMne paNa varte che." (vRttino artha gAthArtha mujaba sugama che.) * chakAyanA rakSApariNAmamAM paNa nigraMthapaNuM * vivecanaH-AcAryaH-jema tAlavRkSanA agrabhAgamAM (mastakasUcimAM) thayelo ghAta, tAlavRkSanA mULano paNa ghAta kare che ane mULano ghAta paNa agrano ghAta kare che. tema mULaguNono nAza uttaraguNono nAza kare che ane uttaraguNono nAza mULaguNono nAza kare che.. praznakAraH- to vartamAnakALamAM tevo koI sAdhu ja nathI ke je mULaguNa ane uttaraguNa bemAMthI ekamAM paNa aticAra na lagADato hoya.. have ekamAM paNa aticAra lagADe ekano paNa nAza thAya, to bIjAno paNa nAza thatAM to sAmAyikAdi saMyamano paNa abhAva thAya..re, yAva bakuzAdi nigraMthano abhAva thatAM to AkhuM tIrtha cAritra vagaranuM thaI gayuM evuM mAnavuM paDe !. - - *aggagghAo mUlaM, mUlagghAo a aggayaM hNti| * tamhA khalu mUlaguNA, Na saMti Na ya uttaraguNA ya // - - - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH praznakartAe jyAre AvI Apatti ApI, tyAre AcAryazrI vyavahArasUtranA pahelA uddezAmAM jaNAve che ke - AcArya :- he praznakAra ! jyAM sudhI cha jIvanikAyamAM saMyama, pratibaMdhapUrvaka=anurAgapUrvaka= rucipUrvaka pravarte che, tyAM sudhI mULaguNa ane uttaraguNa e baMne paNa pravarte che.. (eTale jyAM sudhI cha jIvanikAyanI rakSAno pariNAma hoya, tyAM sudhI saMyama hoya che ja..) eTale pUrvokta saMyamAbhAvatIrthoccheda vagere Apattio nahIM Ave.. (vyavahArasUtra - 1/467, gurutattvavinizcaya - 1/91) saMbodhaprakaraNamAM jNAvyuM che ke - "A bharatakSetramAM duSprasaha nAmanA AcArya sudhI cAritra raheze-evuM bhagavAne kahyuM che. tethI AjJAyukta AtmAone anulakSIne paNa 'A duHSamA kALamAM cAritra nathI' ema nizcita karavuM - e mUDhatA che.." (zloka-853) ,, niSkarSa :- eTale vartamAnakALamAM paNa cAritradhara AtmAo che ja ane tethI teone vaMdana paNa thaI ja zake che ane vartamAnakAlIna yatanApUrvaka vicaratA sAdhuo pAsasthAdirUpa nathI - e vAtanI paNa satarka sAbitI karI dIdhI che. tethI have pUrvapakSanI mAnyatA dharAzAyI bane che.. avataraNikA :- alabatta pArthasthAdine vaMdana na thaI zake, paNa kAraNavizeSa-avasthAvizeSa AvI paDe, to teone paNa vaMdana karI zakAya che - evuM zAstravihita che. . jyAre pUrvapakSIe 'pArzvasthAdine vaMdana koI hisAbe na thAya' evo ekAMta pakaDI lIdho che.. e ekAMtano nirAsa ka2vA ane pArzvasthAdine vaMdana zAstravihita che - evuM jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - 00 42 <<0- -00 na ca pArzvasthAdInAmapi sarvathA avandyatvam / Agame tu kAraNe jAte prakaTapratisevinAmapi vandyatvAbhidhAnAt / duktamA * guruguNarazmi : bhAvArtha :- ane pArzvasthAdinuM sarvathA avaMdanIyapaNuM nathI, kAraNa UbhuM thaye prakaTasevIonuM paNa vaMdanIyapaNuM AgamamAM kahyuM che. juo AvazyakasUtramAM - * pArzvasthAdine paNa kAraNe vaMdana thaI zake * vivecanaH- 'avaMkhinnA niLamayammi', 'savvapayajJeLa vapnati.. e badhA zAstrapAThonA AdhAre * '"dukhasadaMta varaLa, naM maLiyuM bhAvayA haiM vitte / ANAjuttANamiNaM, na hoi ahuNotti vAmoho // 853 // - iti zrIsambodhaprakaraNam / 'vartamAnakAlIna sAdhuo pAsasthAdirUpa hovAthI teone vaMdana na thAya' evAM pUrvapakSInAM vidhAna parathI jaNAya che ke, tenI evI mAnyatA haze - 'je pAsasthAdi hoya, temane vaMdana thAya ja nahIM. .' Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 43 pArthasthAdine vaMdana thaI zake nahIM evuM jaNAya che. paNa temAM ekAMrta nathI, jyAM koIka kAraNavizeSa AvI paDe, tyAre teone paNa vaMdana karI zakAya che.. eTale jJAnAdinA kAraNe saMdharakSAdinA prayojane.. vagere-vagere aneka kAraNosara prakaTasevI pArthasthAdine paNa yathAyogya vaMdana-namaskAra karavA ane tevuM karavA dvArA potAnA kAryo pUrNa karavA. A vize AvazyakasUtranI niyuktimAM jaNAvyuM che ke mukkadhurA saMpAgaDasevI caraNakaraNapanbhaTe / liMgAvasesamitte jaM kIrai taM puNo vocchaM / / 1 / / vAyAi nammukkAro hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi / / 2 / / etAiM akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / na bhavai pavayaNabhattI abhattimaMtAdao dosA // 3 // -- guruguNarazmi - zlokAI - saMyamapUrAne mUkanAra, jAheramAM aticAronuM sevana karanAra, caraNa-karaNathI bhraSTa ane eTale ja mAtra veSadhArI sAdhu vize je karAya, te huM kahIza..(1) vivecana :- (1) mUkAyelI saMyamanI dhUrAvALo, arthAt saMyamavyApArone choDI denAro, (2) mULaguNasaMbaMdhI ane uttaraguNasaMbaMdhI aticArone AcaravAnA svabhAvavALo, (3) vratAdi caraNothI ane piMDavizuddhi vagere karaNothI atyaMta bhraSTa thayelo, arthAt teonuM zakti pramANe paNa pAlana na karanAro.. AvA prakAranA mAtra veSadhArI sAdhu vize kAraNo upasthita thaye chate vaMdanAdi vyavahAro kevA rAkhavA? tenI vidhi zuM? e badhuM huM (=AcArya bhadrabAhusvAmI) kahIza. (Avazyakaniryukti zloka1127) A vize gurutattvavinizcayamAM paNa kahyuM che ke - jeNe saMyamanI dhuMsarI mUkI dIdhI che, je zAsana apabhrAjanAnI upekSA karIne samasta lokanI ja utsargavAkya-apavAdavAkya vagere cha prakAranA vAkyo hoya che - evuM upadezarahasyanI vRttimAM (zloka133) jaNAvyuM che. eTale te te zAstravacano kyA vAkyarUpa che? kaI avasthA ane kayA puruSavizeSane anusarIne teno nirdeza che? e badhuM samajavuM atyaMta Avazyaka che.. anyathA ekAMte zAstravacana pakaDAi jatAM avasthAvizeSamAM unmArga sarjAvAnI zakyatA rahe.. * "muvadhurA saMpALei vaLa#RparihIne tivimitte, gaM zIra tAriNaM guOM i' - (gurutattvavinizcaya: sno: rU/260) - - - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH samakSa mULaguNa-uttaraguNomAM doSo seve che ane je mahAvratAdi mULaguNo ane piMDavizuddhayAdi uttaraguNothI rahita mAtra veSadhArI che, tene vaMdana karavA - na karavA saMbaMdhI yatanAne huM kahuM chuM.." (zloka-3/150) have tevA veSamAtradhArI sAdhu vize je karavAnuM che, te kahe che - * pArthasthAdine vaMdana karavAmAM viveka * zlokArtha: vAcAthI namaskAra, hAtha joDavA, mastaka namAvavuM, zAtA pUchavI, sAthe rahevuM, thobhavaMdana ke saMpUrNa vaMdana karavA..(2) vivecana:- (1) gAma-nagaranI bahAra AvavAnA mArga vagere sthaLe pArthasthAdine dekhe, to dUrathI vAcika namaskAra kare, arthAt "he devadatta! tuM kema che?" ema bole athavA "Apane ame vaMdana karIe chIe' ema bole.. (2) jo te prabhAvazALI ke ugrasvabhAvavALo hoya, to vAcika namaskAra uparAMta be hAtha uMcA karI aMjali kare.. (3) ethI paNa vizeSa prabhAvazALI ke atiugra kaSAyI hoya, to vAcika namaskAra, aMjali ane trIjo zIrSapraNAma ( mastaka jhukAvavAnuM) paNa kare. (4) enAthI AgaLe vadhIne sanmukha UbhA rahIne bAhya bhaktino dekhAva karato "Apane kuzaLa che?" ema zArIrika kuzaLa pUche.. (5) kuzaLatA pUchIne thoDI vAra mATe temanI sevA karatA UbhA rahevuM.. (6-7) puruSanI tevI vizeSatA jANIne to tenA upAzrayamAM paNa jAya, ane thobhavaMdana (=rabhaDApUrvaka thobhavaMdana= khoTI rIte avidhiyukta vaMdana) kare athavA to saMpUrNa vaMdana paNa kare.. (Avazyakaniyukti-zloka-1128, guratattvavinizcaya-3/151) have kAraNo upasthita thavA chatAM paNa je pArthasthAdine vaMdana na kare, tene kevA doSo lAge? te vAta jaNAve che - * kAraNe pArthasthAdine vaMdana na karavAmAM doSo * zlokArdha - A badhuM yathAyogya na karanAra sAdhunI arihaMtaprajJapta mArga vize pravacanabhakti thatI nathI ane tethI abhakti vagere doSo lAge. (3) A pramANe uttarottara vizeSa vaMdana karavAmAM kAraNa - te te puruSanA kAryanI vizeSatA ane laukika upacArane anusaravApaNuM samajavuM.. che "omavaM' ti bAramaTayA chokavandranuM cite " - mAvarathaniryumi: . 2228-vRti ! tra "viparIta tharAM tatAramaTALeno khyA' - monimiANeTIva sno. 262 . = = = = = = = = = = = = = = = = Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA vivecanaH - arihaMta bhagavaMte batAvelA mArgamAM rahelo je sAdhu prabaLa kaSAyanA kAraNe pUrvokta kAraNe paNa pArthasthAdine vaMdana na kare, temanI arihaMtaprajJata mArga vize pravacananI bhakti thatI nathI.. AgaLa vadhIne abhakti (=pravacananI apabhrAjanA) vagere doSo thAya che. (AjJAbhaMgathI abhakti thAya..) A uparAMta "Adi zabdathI svArthanAza, abhyAkhyAna ane baMdhana vagere doSonI paNa prApti samajavI.. AzayaH vinaya na karanAra sAdhunuM potAnuM kAma sadAya, kyAreka evuM bane ke pArthasthAdinA kSetramAM vihAra karIne jatAM jo tyAM yathAyogya vinaya na karo, to tene gusso AvatA sAdhune bAMdhe vagere doSo lAge. mATe ahaMkArAdi na karavA, paNa yathAyogya vinaya karavo joIe. (Avazyakaniryukti zloka-1130, gurutattvavinizcaya-3/155) A pramANe kAraNo upasthita thaye chate pArthasthAdine vaMdana-namaskArAdi karavA zAstravihita ja che. eTale teone vaMdana na karavAno ekAMta ucita jaNAto nathI. have A vize pUrvapakSanI eka mAnyatAno nirAsa karavA sAthe graMthakArazrI kahe che ke - nanu etatsAdhUnAzritya, na tu zrAddhAn / naivam, yataH"uppannakAraNami kiikammaM jo na kujja duvihaM pi / pAsatthAIANaM ugghAyA tassa cattAri // 6 // " iti zrAddhajItakalpe zrAddhAnAzritya bhaNanAt / - guruguNarazmi - bhAvArtha-pUrvapakSa - A (AvazyakanuM kathana) to sAdhune AzrayIne che, zrAvakone AzrayIne nahIM. uttarapakSa - AvuM nathI, kAraNa ke "kAraNa utpanna thatAM je pAsatyAdine baMne prakAranA vaMdana na kare, tene cAra uddaghAta (prAyazcitta) Ave' - evuM zrAddhajItakalpamAM zrAvakone AzrayIne kahyuM che.. * pAsatyAdine kAraNe zrAvako paNa vaMdana kare ja | vivecanaH- pUrvapakSa - AvazyakasUtramAM pAsatyAdine je vaMdana-namaskArAdi karavAnuM kahyuM che, te badhuM sAdhuone AzrayIne vidhAna che. (sAdhuone tevA kAryo UbhA thAya, to tenA nirvAha mATe pAsatyAdine vaMdana karavA paDe.) have te vidhAna zrAvakone AzrayIne nathI, eTale zrAvakoe to pAsatyAdine vaMdana nahIM karavAnA ne? uttarapakSa evuM nathI, zrAvakone paNa kAraNo UbhA thAya, to teoe paNa pAsatyAdine vaMdana karavAnA ja che.. kAraNa ke zrAddhajItakalpamAM kahyuM che ke - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH kAraNo utpanna thavA chatAM paNa je zrAvaka, pAsatthA vagerene (1) abhyasthAna, ane (2) vaMdana - e baMne paNa prakAranA vaMdanana kare, (te zrAvaka prAyazcittane yogya hovAthI) tene cAra ughAta (caturmAsa= caturladhu) prAyazcitta Ave.." (zloka-62, gurutattvavinizcaya zloka-3/146) A pramANe zrAddhajItakalpamAM zrAvakone AzrayIne paNa pAsatyAdine vaMdana karavAnuM kahyuM che ja.. have zrAvakoe pAsatyAdine vaMdana kema karavA? evA kayA kAraNo bane? te badhuM jaNAvavA kahe che - nanu kiM nAma kAraNena zrAddho'pi pArzvasthAdIn vandate ? ucyate - jJAnAdigrahaNarUpagrahaNazikSA''vazyakavidhyAdizikSaNarUpA''sevanAzikSe kAraNatayokte evAgame / - guruguNarazmi - bhAvArtha - prazna - kayA kAraNe zrAvaka paNa pArthasthAdine vaMdana kare? uttara kahevAya che - jJAnAdine levArUpa grahaNazikSA ane Avazyakavidhi Adine zikhavA rUpa AsevanazikSA-Abene kAraNa tarIke AgamamAM kahyAM che.. * zrAvako dvArA pAsatyAdine vaMdana karavAnA kAraNo * vivecanaH-praznaH sAdhune to vastra-pAtra-AhAra vagerenuM prayojana che ane tethI teo pAsatyAdine vaMdana kare - e to barAbara che; paNa zrAvakoe vaMdana kema karavA? teonuM evuM zuM sIdAya che ke je pAsasthAdi vinA na thAya? uttaraH juo - zrAvakone paNa zrutano abhyAsa karavAno hoya che ane vaMdana, sAmAyika, pratikramaNa, kAyotsarga.. e badhA AvazyakonuM vidhAna kevI rIte karavuM? e paNa zIkhavAnuM hoya che. Ane ja zAstramAM be prakAranI zikSA kahevAya che : (1) grahaNazikSA=jJAnAbhyAsAdirUpa, ane (2) AsevanazikSA=AvazyakanI vidhi vagere zIkhavArUpa.. have saMvigna sAdhuonA abhAvamAM jo te zrAvako jJAnAbhyAsAdi na kare, to teonI dharmapragati aTakI jAya, teo vizuddhi tarapha AgaLa na vadhI zake. to tevA kAraNe pArthasthAdi pAse grahaNazikSAAsevanazikSA levI joIe evuM zAstrokta vidhAna che.. ane tevI zikSA levAmAM teone vaMdanaabhyatthAna karavAnA thAya ja.. (sAra ATalo ke zrAvakoe paNa grahaNa-Asevana zikSA levAnA nimitte pAsatyAdine vaMdana karavAnA hoya che ja.) have tevuM kayA Agama parathI jaNAya? ke zrAvakoe paNa grahaNa-Asevana zikSAnA nimitte pAsatyAdine vaMdana karavAnA hoya? te jaNAve che - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA yaduktaM zrIvyavahAre prathamoddezakAnte - "coyai se parivAraM, akaremANe bhaNei vA saDDe / avvocchittikarassa u, suyabhattIe kuNaha pUyaM / / 960 // " ityAdi / etadvyAkhyA-prathamataH 'se' tasyA'locanArhasya parivAraM vaiyAvRttyAdikamakurvantaM codayati= zikSayati / yathA-grahaNA'sevanAzikSAniSNAta eSaH, tata etasya vinayavaiyAvRttyAdikaM kriyamANaM mahAnirjarAheturiti / evamapi zikSyamANo yadi na karoti tatastasminnakurvANe svayamAhArAdInutpAdayati / atha svayaM zuddhaM prAyogyamAhArAdikaM na labhate tataH zrAddhAn bhaNatiprajJApayati, prajJApya ca tebhyo'kalpikamapi yatanayA sampAdayati / na ca vAcyaM tasyaivaM kurvataH kathaM na doSAH, yata Aha-avvocchittItyAdi / avyavacchittikarasya pArzvasthAdeH zrutabhaktyA hetubhUtayA akalpikasyApyAhArAdeH sampAdanena pUjAM kuruta yUyaM, na ca tatra doSaH, evamatrApi / iyamatra bhAvanA - yathA kAraNe pArzvasthAdInAM samIpe sUtramarthaM ca gRhNAno'kalpikamapyAhArAdikaM yatanayA tadarthaM pratisevamAnaH zuddhaH, grahaNazikSAyA kriyamANatvAt, evamAlocanArhasyApi nimittaM pratisevamAnaH zuddha eva, AsevanAzikSAyAstatsamIpe kriyamANatvAditi / / 960 / / 1. pUrvamudrite 'etadasya' iti pAThaH, atra A-C-pratapAThaH / 2. pUrvamudrite 'zikSamANo' iti pAThaH, atra A-CpratapAThaH / - guragurazmi - bhAvArtha - vyavahArasUtramAM kahyuM che ke - "pahelA tenA parivArane preraNA kare, parivAra na kare to zrAvakone kahe (ane temAM koI doSa paNa nathI, kAraNa ke, aviccheda karanAra pArthasthanI tame zrutabhaktithI pUjA karo cho 4ne ?" (mAnI no bhAvArtha viveyana bhu45 samavo.) vivecana - zramaNe sau prathama to potAnA gacchanA AcArya pAse AlocanA levAnI che, te na hoya to upAdhyAyAdi pAse.. te na hoya to sAMbhogika gacchanA AcAryAdi pAse.. te paNa na hoya to asAMbhogika gacchanA saMvigna AcAryAdi pAse... - have dhAro ke te paNa na hoya, to saMvigna-gItArtha pArthastha pAse AlocanA levAnuM vidhAna che. pArthastha pAse AlocanA letA pahelA te sAdhunuM A pramANenuM kartavya che - AlocanA jaNAvavAne yogya evA pArthasthano sAdhuparivAra, jo te pArthasthanI vaiyAvacca (goyarI-9ll equ635 masti) na. 42to Doya, to te sAdhuparivArane (=zramAvRnhane) 58i zikhAmaNa Ape ke-"are sAdhuo ! tamArA A guru to grahaNazikSA ane AsevanazikSAmAM niSNAta Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 gurutattvasiddhiH -> che, eTale AmanA vize karAtI vinaya-vaiyAvacca vagere rUpa bhakti mahAnirjarAnuM kAraNa che. tethI tame AmanI khUba bhakti karo." A pramANe samajAvavA chatAM, jo te sAdhuvRnda pArthasthagurunI bhakti na kare to pArzvastha guru sadAya ane teo sadAya to potAnuM AlocanA levAnuM kArya siddha na thAya to pachI te suvihita sAdhu pote ja temanA mATe ( pArthastha mATe) AhAra vagere lAvI Ape che. temAM vidhi A pramANe che - jo te ( AlocanA levA mATe Avelo sAdhu) pote zuddha ane pArthasthane prAyogya (pArthane anukULa Ave evo) AhAra vagere gharomAMthI na meLavI zake, to te tyAMnA zrAvako pAsethI akalpika (=AdhAkarmAdi doSavALo) paNa AhAra vagere caitanAthI lAvI Ape che. pUrvapakSa:- A pramANe tame pArthastha mATe doSita AhArAdi lAvo, to tamane doSa na lAge? sAdhu:-nA, kAraNa ke jema kAraNosara tame (pUrvapakSIo) jyAre aviccheda karanAra pArthasthAdinI pAse sUtra ane arthane lo cho, tyAre teonA mATe tame akathya paNa AhAra vagere yatanAthI lAvI Apo cho ane chatAM tame zuddha kahevAo cho.. temAM kAraNa e ja ke, teonI pAse grahaNazikSA karAI rahI che.. tema AmanI (=A pArthasthanI) pAse AlocanA levA Avelo vyakti paNa temanA mATe akathya paNa AhAra vagere lAvI Ape, to te ucita ja che.. ane chatAM te nirdoSa ja rahe. (vyavahArasUtra zloka960, nizIthasUtra zloka-6ra70) ahIM jaNAvyuM che ke - pArthasthAdi grahaNa-AsevanazikSAmAM niSNAta hoya, to emanI bhakti mahAnirjarAnuM kAraNa che.. eTale jayAre suvihita sAdhuo maLe ja nahIM, tyAre zrAvako grahaNaAsevanazikSAnA prayojana grahaNa-AsevanazikSAmAM niSNAta evA pAsatyAdi pAse jAya, vaMdanabhakti vagere kare, to e anucita nathI... A vize upadezamAlAmAM paNa kahyuM che ke - upadezamAlAyAmapi - sugaimaggapaIvaM, nANaM ditassa hujja kimadeyaM ? / jaha taM puliMdaeNaM, dinaM sivagassa niyagacchiM / / 1 / / iti / - guraguNarazmi - bhAvArtha - (rAganigraha samyajJAnathI thAya, mATe) zreSThagati mokSanA mArgane dIpakanI jema prakAzanArA samyajJAnane ApanArA gurune badalAmAM zuM ApavA yogya nathI? jema ke eka bhille zivane potAnI AMkha ApI dIdhI. ja kevI yatanA rAkhavI ? tenI vidhi anya graMthomAMthI samajavI. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gurjara vivecanasamanvitA 49 * jJAna ApanArane sarvasva arpaNa * vivecana :- rAgAdino nigraha samyajJAnathI thAya che, mATe tene ApanAra atyaMta pUjanIya che - evuM jaNAvavA kahe che.. mokSano sAco mArga batAve tevuM jJAna ApanArane ApaNuM jIvana ApI daIe, to paNa ochuM che, arthAt teo mahAna upakArI che.. jema ke zivanA bhakta eka bhile, zivanI mUrtinuM eka netra UkhaDI gayeluM joIne tarata ja potAnuM netra ukheDIne te mUrti para lagAvI dIdhuM. . tenI kathA A pramANe che * bhillanI vinayapUrNa bhakti * eka aTavImAM parvatanI guphAmAM vyataMradevathI adhiSThita zivanI pratimA hatI.. teno pUjArI da22oja snAna-vilepanathI pUjA karIne potAnA gAmamAM pAcho Avato hato.. koIka divase savAre pUjArI pUjA karavA Avyo, tyAre pote AgalA divase karelI pUjAnA puSpa vagere jamIna para paDelA joI vicAravA lAgyo ke - "mArI karelI pUjA jamIna 52 koNe nAMkhI ? !" be-traNa divasa sudhI tevI ja ghaTanA banatI rahI. tethI tenuM kAraNa jANavA te AjubAjumAM kyAMka chUpAine Ubho rahyo.. eTalAmAM jamaNA hAthamAM dhanuSa-bANa rAkhI, DAbhA hAthamAM AkaDAnAM puSpovALo, mukhamAM pANIno kogaLo sthApIne, dhULavALA paga dhoyA vagara eka moTo bhilla tyAM AvI pahoMcyo.. teNe pUjArIe karelI zivanI pUjA pagathI ghaseDI dUra karI dIdhI.. ane mukhanA kogaLAthI pratimAne snAna karAvI pUjA karI, puSpo caDAvyAM, ane harSathI tenI sAthe vAto karavA lAgyo.. - bIjA divase pUjArIe te zivapratimAne Thapako ApatA kahyuM ke - "huM haMmezAM mahAzuddhipUrvaka prayatnathI tamArI pUjA karuM chuM, chatAM mArA para tame prasanna thatA nathI.. jyAre pelo taddana azucithI tamArI pUjA kare che, tevA adhama bhillanI sAthe tame vAtacIta karo cho ? nakkI jevo bhilla che, tevo tuM paNa kRtapUtana-halako deva che..'' tyAre vyaMtare tene kahyuM ke - hakIkatane na jANanAra he pUjArI ! savAre tArAmAM ane bhillamAM je taphAvata che, te ApoApa jaNAze.. bIjA divase adhiSThAyaka deve potAnI mAyAthI zivanuM eka netra ukheDI nAMkhyuM. . te pUjArIe joyuM ane zoka karato te tyAM ja te pramANe besI rahyo. te ja samaye tyAM bhilla Avyo. zivanuM netra ukhaDI gayeluM joIne bANathI potAnuM netra ukhADIne tarata ja tyAM sthApana karI dIdhuM.. A hatI bhillanI atyaMta bhakti ! tenI jema badhAe jJAna ApanArane sarvasva soMpI devuM joIe.. (zloka-265) zruta ApanAra vize kevo vinaya karavo ? te mATe upadezamAlAmAM ONAvyuM che ke - * 'sidAsaLe nisaLa, sovALuM seLio nAvariMvo / vikhkhuM mArU payo, rUma sAdunaLassa sugaviLao raddaddA. - 35vezamAnApravAm / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH -> "caMDALane siMhAsane besADIne zreNika rAjAe enI pAse vinayapUrvaka vidyAnI prArthanA karI, e pramANe sAdhujane zrutajJAnano (zrutadAtAno) vinaya karavo joIe.." (zloka-266) niSkarSa :- eTale zrutajJAna ApanAra guru jo pAsthAdi hoya, to temane paNa vaMdana-namaskArAdi karavA - e ucita hoI AdaraNIya ja che.. have A vize pUrvapakSa-utta25kSa jaNAve che - O nanu tatraiva AlAvA saMvAso, vIsaMbho saMthavo pasaMgo ya / rU|. DhoLAyAreti sama, savyanikhileai paDiko iti vacanAdyaiH saha AlApAdyapi tyajyate, teSAM pArzve jJAnagrahaNAdi kathaM yujyate ? ucyate yadi tebhyo'dhikaguNAH sAdhavo labhyante tadA na yujyate eva teSAM pArzve jJAnagrahaNAdi / tadabhAve tu teSAmapi pArzve jJAnagrahaNAdi yuktameva, AgamaprAmANyAt / - -00 - - guruguNarazmi -- bhAvArtha :- pUrvapakSa :- 'AcArahInonI sAthe AlApa, saMvAsa, vizraMbha, saMstava ane prasaMga - A badhuM sarvajinezvaro dvArA niSedha karAyuM che' - evA tyAMnAM vacanathI ja jeonI sAthe AlApa vagere paNa choDavAno che, teonI sAthe jJAna levAdirUpa vyavahAra zI rIte yogya gaNAya ? uttarapakSa - kahevAya che - jo teo karatA adhika guNavALA sAdhuo maLatA hoya, to teonI pAse jJAna levAdino vyavahAra yogya nathI ja. paNa tevA sAdhuonA abhAvamAM teonI pAse paNa jJAna levAdino vyavahAra yogya ja che, kAraNa ke tevuM karavAmAM Agamavacana pramANa che. -- -- vivecana :- pUrvapakSa :- tame upadezamAlAnA AdhAre pAsasthAdinI pAse bhaNatI vakhate vaMdanAdi ka2vAnuM jaNAvyuM.. paNa upadezamAlAmAM ja pAsasthAdi sAthe saMga karavAno paNa niSedha karyo che. . juo e upadezamAlAnuM vacana - "AcArahInonI sAthe vAtacIta, eka makAnamAM sahavAsa, manameLa-vAtavIsAmo, paricayasaMstava, ane prasaMga (=vastrAdi levA-devAno vyavahAra) e badhA jinezvaroe niSedha karyo che.." (zloka-223) (saMbodhaprakaraNa zloka-450) pAsasthAdi kharAbano saMga choDavA mATe, upadezamAlAmAM girizaka ane puSpazukanuM sarasa udAharaNa ApyuM che. te A pramANe - * kharAba saMganA prabhAvanuM dRSTAMta * kAdaMbarI aTavImAM eka vaDalAnA jhADa para eka ja menAnA be joDIyA popaTa hatA.. eka mleccha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA temAMthI ekane potAne tyAM laI gayo, te parvatanI pallImAM moTo thayo hovAthI 'girizuka' tarIke oLakhAto.. saMga-anusAre te krUrapariNAmavALo thayo.. bIjo popaTa puSpasamRddha tApasanA AzramamAM moTo thayo hovAthI 'puSpazuka' nAme jANIto thayo.. eka vakhate viparIta zikSAvALA ghoDAe, vasaMtapura nAmanA nagarathI kanakaketu rAjAne haraNa karIne bhillanI pallI pAse kheMcI lAvyo.. tyAre mlecchanI buddhithI bhAvita thayelA popaTe rAjAne joyo.. ane tarata ja bolAvA lAgyo ke -"are ! bhillo ! ahIM ghare beThA ja rAjA AvI gayo che, tene jaldI pakaDo.." 51 tyAre rAjAe vicAryuM : 'jyAM pakSIo paNa AvA che, te deza dUrathI ja choDavA yogya che.' evuM mAnIne rAjA tyAMthI bhAgI tApasanA Azrame AvI pahoMcyo. . tene joIne tarata ja puSpazuka bolyo ke "are, tApasakumAro ! cAra AzramonA guru evA rAjA atithirUpe AvI rahyA che, temane jaldI Asana Apo. . emanI barAbara sArasaMbhALa karo..'' - A pramANe tApasone utsAhita karyA, teoe rAjAne bhojana karAvyuM ane kheda dUra karAvyo.. rAjAe girizakanuM vRttAMta puSpazukane jaNAvyuM.. tyArabAda eka jAtimAM utpanna thavA chatAM baMne vacce ATaluM AMtaruM kema ?" evuM pUchatAM, puSpazuke jaNAvyuM ke -"amArA mAtA-pitA eka che. . paNa mane muni ahIM lAvyA ane tene bhilla laI gayo. te krUra zikArIonI vANI sAMbhaLIne temanA saMparkathI kaDavuM bolatAM zIkhyo.. ane huM munipuMgavonI vANI sAMbhaLIne madhura bolatAM zIkhyo.. A pramANe saMganA prabhAve doSo ane guNo utpanna thayA. .'' tyAre khuza thayelA rAjAe kahyuM ke "pANInuM TIpuM tapelA lokhaMDa para paDe, tyAre tenuM aMzamAtra paNa astitva na rahe.. kamaLa para paDatA te motI jevuM dekhAya.. ne chIpamAM paDatA motI ja banI jAya. . Ama bahudhA jaghanya-utkRSTabhede guNo, sahavAsathI thAya che.. AMbo ane lImaDo baMnenAM mULiyAM bhegAM thAya, to lImaDAnA saMsargathI AMbo vinAza pAmIne kaDavo thaI jAya che, paNa lImaDo kadI AMbAnA sahavAsathI madhura na bane..'' (zloka-227) AnA parathI spaSTa jaNAya che ke, pArzvasthAdi zithilAcArIono kusaMga aMzamAtra paNa karavo joIe nahIM.. anyathA temanA durguNothI sAro vyakti paNa dUSita thaI jAya che.. upadezamAlAmAM to pAsasthAdinA prabhAve cheka dharmathI bhraSTa thaI javA sudhInA doSo kahyA che. juo - "pAsatyAdinI madhye rahevAmAM susAdhu balAt (anicchAe) paNa kusaMganA prabhAve paraspara vAtacItamAM paDe che. ne (harSanA uchALAmAM enI sAthe) hasavAnuM - khIlavAnuM thAya che, emAM romAMca anubhave che, ethI vyAkuLa thAya che, arthAt dharma-svairyathI bhraSTa thAya che." (zloka-224) paMcavastukamAM paNa kahyuM che ke - * annunnajaMpiehiM hasiuddhasiehiM khippamANo ya / pAsatthamajjhayAre, balA'vi jaI vAulI hoI // 224 // jIvo anAinihaNo, tabbhAvaNabhAvio ya saMsAre / khippaM so bhAvijjai, melaNadosANubhAveNa // 735 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH "jIva anAdi anaMta che, ane saMsAramAM rahelo jIva pAsasthAdie AcarelA pramAda vagere bhAvothI bhAvita bane che.. AthI te jIva saMsargadoSanA prabhAve tarata ja pramAda vagerethI bhAvita thaI jAya che.." (zloka-735) (saMbodhaprakaraNa zloka- 447) ,, oghaniyuktimAM kahyuM che ke - 52 "(nadInuM) madhura pANI ane sAgaranuM pANI e be kramathI bhegA thayA. temAM saMsargadoSanA prabhAve madhura pANI khAruM banI gayuM." (zloka-777) (Avazyakaniyukti-1131, saMbodhaprakaraNa zloka ,, 448) AvA aneka zAstrapATho, dAkhalA-dalIlo, yukti-prayuktiothI pAsasthAdi hInAcAra vyaktionI sAthe jyAre AlApAdino paNa niSedha karyo hoya, tyAre teo pAse bhaNavA javuM, AvazyakanI vidhi zIkhavI..e badhuM zI rIte yogya gaNAya ? * suvihita sAdhuo pAse ja jJAnAdi levuM * uttarapakSaH- tamArI vAta barAbara che, kAraNa ke jIva nimittavAsI hovAthI pArzvasthAdinA saMganA prabhAve tenI AtmamalinatA thAya ja.. eTale ja AvuM zAstrIya vidhAna che ke - jo pArzvasthAdi karatAM adhikaguNavALA, zAstravihita AcAramAM kuzaLa, jJAnapariNatisaMpanna evA suvihita sAdhuo maLatA hoya, to teonI pAse ja jJAna levuM vagere kalpe. . te vakhate pArzvasthAdinI pAse jJAnagrahaNa ke Avazyakavidhine zIkhavA vagereno vyavahAra kare, to te yogya nathI ja. tevuM karavAmAM upara batAvelA zAstrokta doSo Ave ja.. * suvihitasAdhuonA abhAvamAM pArzvasthAdi pAse vivekapUrvaka jJAnagrahaNAdi have ghaNI tapAsa karyA pachI paNa jo tevA suvihita sAdhuo na maLe, to chevaTe pArzvasthAdi pAse jJAna levuM, Avazyakavidhine zIkhavuM vagere yogya ja che.. kAraNa ke temAM Agama vacana pramANa che. . (grahaNa * jaha nAma mahurasalilaM, sAgarasalilaM kameNa saMpattaM / pAvei loNabhAvaM, melaNadosANubhAveNa // 777 // * ahIM eka vAtanI spaSTatA Avazyaka jaNAya che ke - apavAdamArga avasthAvizeSane laIne hoya che. eTale tevI avasthA sarjAya, tyAre ja te apavAdamArganuM sevana karavAnuM hoya che, te sivAyanI avasthAmAM paNa tenuM sevana karAya, to te apavAda, apavAda na rahetAM unmArga banI jAya che. zithilAcAra banI jAya che. dA.ta. AdhAkarma na ja vaparAya - e utsargamArga che. paNa glAnAdi avasthAvizeSamAM ArtadhyAna na thAya e mATe AdhAkarma vAparavuM - e apavAdamArga che.. have glAnAdi avasthA na hoya, chatAM Asakti-pramAda vagerenA kAraNe AdhAkarma vAparavAnuM cAlu rahe, to te prakriyA apavAdamArga na rahetAM unmArga banI jAya che. prastutamAM - pArzvasthAdinI sAthe AlApAdi na karavA, temano saMgamAtra paNa na karavo - e utsarga che. have suvihita sAdhuo na maLe, to sAva ja sAdhanAmArgathI ajJAta na rahI javAya te mATe pArzvasthAdi pAse bAhya-vaMdanAdipUrvaka jJAna laIne paNa Atmahita sAdhavuM - e apavAda che. (cAlu...) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA Asevana zikSA mATe zrAvako pArzvasthAdi pAse jAya, temane vaMdana-namaskArAdi kare - evuM zAstravacana pUrve ja batAvyuM che.) prazna:- paNa AvuM karavAmAM pelo doSa to ubho ja raheze ne ? ke pArzvasthAdinA kusaMganA prabhAve teono paNa AtmA malina thaI jaze vagere.. 53 uttara H- hA, jo te vyakti zAstrasApekSa vidhine na anusare, to jarUra tevA doSo rahe ! paNa (1) mAtra bahArathI ja bhaktino dekhAva karavo, (2) manathI lezamAtra paNa temanA asad AcAronI anumodanA na karavI, (3) bhAvathI suvihitono ja pakSapAta rAkhavo, (4) pArzvasthAdimAM rahelA jJAnAdi guNo mArA mATe pUjanIya che - eTalA mAtra uddezathI ja temane vaMdana-namaskArAdi karavA.. AvI badhI zAstravidhinuM pAlana karavAmAM, pArzvasthAdinA saMgathI malina doSo paNa na Ave ane potAnAM jJAnAdinA prayojano paNa siddha thatA jAya.. A pramANe avasthAvizeSamAM pArzvasthAdi pAse paNa jJAna levA vagerenuM vidhAna che ja.. eTale ekAMte teo pAse jJAnAdi na ja laI zakAya - evuM nathI. A ja vAtanI sAbitI vadhu eka tarkathI kare che - have zAstrasApekSa potAnI zakti-sAmarthyane anusAre jIvanavyavahArakuzaLa evA sArA suvihita mahAtmAo maLatA hoya, chatAM paNa AzaMsAo sAthe jo pArzvasthAdi pAse jaine temanI bhakti vagere karavAno vyavahAra kare, to te paNa apavAda na rahetAM unmArga bane che. have jo tevI malina AzaMsA na hoya, chatAM suvihita sAdhuone choDIne asamajanA kAraNe (bAhya veSAdine dekhIne pArzvasthAdine paNa UMcA mAnI levAnA kAraNe) pArzvasthAdinI pAse bhaNavA vagereno vyavahAra kare, to te paNa paraMparAe AtmahitakAraka nathI, kAraNa ke tevuM karavAmAM bhaNavAdinuM thoDuM thAya, paNa teonA saMganA prabhAve aneka malina doSo aMtaHpraveza thavA lAge. eTale suvihita sAdhuo hoya, tyAre pArzvasthAdi pAse bhaNavuM vagere hitAvaha mArga nathI. bIjI vAta, suvihita sAdhuonA abhAvamAM bhaNavA vagere Atmahita mATe je pArzvasthAdi pAse javAnuM vidhAna che, te mAtra gItArtha pArzvasthAdi mATe ja samajavuM, agItArtha pArzvasthAdi mATe nahIM. (tevA agItArtho pAse to mAtra te te kAryonA nirvAha pUratuM javAnuM hoya che, Atmahita levA mATe nahIM.) A vAta vyavahArasUtranA AlocanAdhikAra parathI phalita thAya che. tyAM pUrvakramavALA sAdhuo na maLe, tyAre uttarakramavALA gItArtha evA ja pArzvasthAdi pAse Alocana levAnuM vidhAna karyuM che.. ane A vAta ucita paNa che ja, kAraNa ke agItArtha pArzvasthAdi pAse javAmAM Atmahitano yathArtha mArga to na maLe, UlaTuM temanuM khoTuM vartana, pAse AvanArI vyaktinA vicArarUpa banI jAya. . ane tethI sAruM vartana karanArAo paNa te vyaktine 'vedIyA' tarIke jaNAvA lAge.. A viSaya khUba gaMbhIra che, suvihita gItArthonI salAha laIne pravartavuM. (TUMkamAM (1) utsargathI suvihita pAse, ane (2) apavAde pArzvastha gItArtha pAse, agItArtha pAse nahIM.) * A vAta suvihita sAdhuonA abhAva vakhate ja che, te sivAyanA vakhate nahIM - e vAta hRdayamAM khAsa kotarI devI.. ane pArzvasthAdinI pAse bhaNatI vakhate, temanA saMparkathI teomAM rahelA doSo ApaNAmAM AvI jAya evuM to na ja banavuM joIe - enI khAsa kALajI rAkhavI.. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 -00 gurutattvasiddhiH yadi hi yadarthaM dvAdazavarSaM sugurUn pratIkSate sA'pi AlocanAgurvabhAve pArzvasthAdipArzve grAhyatayoktA, AyariyAi sagacche saMbhoiya- iaragIapAsatthe / sAvI-pachAta-vayahimA-ari-siddhe - / / 2 / / ityAdijItakalpavacanaprAmANyAt, tadAnIM pratidinavidheyA''vazyakavidhizikSaNAdi tatpArzve sutarAM kAryaM, zuddhacAritryabhAve / -- guruguNarazmi -- bhAvArtha :- jo jenA mATe bAra varSa sudhI sugurunI pratIkSA kare, te AlocanA paNa tevA suguru na hovAmAM pArzvasthAdi pAse levAnI kahI che. kAraNa ke jItakalpamAM kahyuM che ke -"(AlocanA konI pAse levI ? to ke - pahelAM) potAnA gacchanA AcAryAdi pAse, sAMbhogika pAse, asAMbhogika pAse,gItArtha evA pArzvastha-sArUpikapazcAtkRta pAse, devatA pAse, pratimA pAse, arihaMta-siddha sAkSIe..'' to zuddha cAritradharanA abhAvamAM pratidina karavA yogya AvazyakanI vidhine zIkhavAdi vyavahAra to temanI (pArzvasthAdinI) pAse sutarAM karI zakAya.. vivecana :- pApabhIru AtmA potAnA doSonI AlocanA levA mATe 12 varSa sudhI sadgurunI pratIkSA kare, te chatAM jo sadguru na maLe, to pArzvasthAdi pAse paNa AlocanA laIne Atmazuddhi kare - evuM jItakalpamAM jaNAvyuM che.. have jo AlocanA paNa temanI pAse laI zakAya, to jJAna bhaNavuM-Avazyaka karavAnI vidhi zIkhavI..e badhuM je da22oja karavAnuM che, te temanI pAse kema na karI zakAya ? (arthAt e to sutarAM karI zakAya.) have jItakalpamAM kevA saMjogavazAt pArzvasthAdi pAse AlocanA levAnuM kahyuM ? te vistArathI joIe - * AlocanA konI pAse levI ? teno krama * (1) prAyazcittasthAnane pAmelA (=aparAdha karyo hovAthI jene prAyazcitta Ave) tevA sAdhu ke zrAvake pahelAM potAnA gacchanA AcArya pAse AlocanA levI joIe. . AcArya na hoya to upAdhyAya pAse.. e na hoya to pravartakanI (-jJAnAdi mokSamArgamAM pravartAvanAra mahAtmAnI) pAse. . e na hoya to sthavira pAse. . ane e paNa na hoya to gaNAvacchedaka (=gaNa mATe vastra-pAtrAdinA nirvAha mATenI dekharekha rAkhanAra mahAtmA) pAse.. have dhAro ke potAnA gacchanA AcAryAdi koI na hoya, to.. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA (2) sAMbhogikagacchana (samAna AcAravALA) AcArya pAse.. te na hoya to sAMbhogikagacchanA upAdhyAya pAse.. e na hoya to uttarottarakrame yAvat sAMbhogikagacchanA gaNAvacchedaka pAse..have dhAro ke sAMbhogika gacchanA paNa AcAryAdi koI na hoya, to.. | (3) saMvigna evA asAMbhogika (=potAnA gacchanI sAmAcArI karatAM judI sAmAcArIvALA) gacchanA AcArya pAse.. e na hoya to e gacchanA upAdhyAya pAse .. ema uttarottara krame yAvatuM e gacchanA gaNAvacchedaka pAse. have dhAro ke saMvigna-asAMbhogika gacchamAM paNa AcAryAdi koI na maLe, to.. (4) gItArtha pArthastha pAse AlocanA levI.. ahIM "gItArtha pArthastha' kahevA dvArA agItArtha pArthastha pAse na levI - evuM kahI dIdhuM.. have jo gItArtha pArzvastha na hoya, to.. (5) gItArtha sArUpika pAse AlocanA levI.. sarUpika eTale je sAdhunA veSamAtrano dhAraka hoya, paNa vAstavamAM gRhastha jevo ja hoya.. je mastaka muMDAve, ogho na rAkhe, tuMbaDAnA pAtrathI bhikSA mATe phare ane patnIthI rahita hoya, te sArUpI che.. Avo sArUpI na hoya, to .. (6) gItArtha pazcAtkRta pAse AlocanA levI. pazcAtkRta eTale cAritrano veSa choDI dIdhA pachI je gRhastha tarIke varte che te.. have pArthasthAdi pAse AlocanA levAnI vidhi A pramANe che - pahelAM pArthasthAdi pAse jaIne temanI pAse aucityapUrvaka svIkArAvavuM ke - "Apa zrI mArA vaMdanAdi lyone!" teo hA kahe, to temanI pAse AlocanA levI, anyathA nahIM. kAraNa ke dharmanuM mULa vinaya che. have pArthasthAdi evuM mAnatA hoya ke - "mAro AtmA hanaguNavALo che, eTale tamArA vaMdana huM nA lauM." to tyAre pArthasthAdinuM Asana pAtharIne temane praNAmamAtra karIne AlocanA levI.. ja potAnA gacchamAM je pramANe gocarI-pANI-vaMdana vagereno vyavahAra cAle che, tenA samAna vyavahAravALo gaccha te "sAMbhogika gaccha' kahevAya, arthAt ekasarakhI sAmAcArIvALo gaccha. (je gacchanI sAthe gocarI-pANI vagereno vyavahAra cAlu hoya te..) tra A vyAvartaka vizeSaNa che, tenAthI asAMbhogika paNa jo asaMvigna hoya, to temanI pAse AlocanAna laI zakAya - evuM kahevAyuM.. * 'gItArthasya sArUpikasya pArzve saMyataveSasya gRhasthasya, liGgamAtradhAriNa ityarthaH / ' iti jItakalpavRttau (zlo. 22 ). * "vyavahA2vULyamu- .. sAvimo nAma siramukhto garabodarano matArdifmavarad fev_3 maLyo vA " - aSTakavRttau - 5/8 // 'pazcAtkRtacaraNasya-parityaktacAritraveSasya gRhasthasya' jItakalpavRttau ( zlo.12) * teo hA kahe to paNa badhA lokonI sAme temane vaMdana na karavA, kAraNa ke tevI rIte vaMdana karavAmAM lokonI dRSTie jainazAsanano upahAsa thAya ke - "kevI maryAdA? ke hInAcAravALA pArthasthAdi moTA ne sArA AcAravALA suvihito nAnA!?'.. ane AvuM thavAthI pravacananI laghutA thAya. eTale pArthasthAdine koIka guptasthAne vaMdanAdi karavA ane pachI AlocanA-prAyazcitta levA.. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 gurutattvasiddhiH jo pazcAtkRta pAse AlocanA levAnI hoya, to pahelAM tene sAdhuno veSa paherAvIne ivarasAmAyika ( thoDA kALa pUratuM sAmAyika) ApavuM ane pachI tenI pAse vidhi pramANe AlocanA levI.. have jo pArzvastha, sArUpika ke pazcAdbhUta koI na hoya, to.. (7) jyAM munisuvratasvAmI ke vardhamAnasvAmI vagere bhagavAna samavasaryA hoya, tyAM tIrthaMkaragaNadharo vaDe ghaNA jIvone aneka prakAranuM prAyazcitta apAyuM hoya che. ane te apAtAM prAyazcitto, tyAM rahelI devatA vaDe dekhAyA hoya che.. eTale tyAM jaIne samyaktadhara devatAnI ArAdhanA mATe akrama karavo ane tenAthI kheMcAine Avela devatAnI AgaLa ucita AdarapUrvaka AlocanA levI.. ane te devatA pachI yathAyogya prAyazcitta Ape che.. have dhAro ke jUnI devatA avI gaI hoya ne bIjI navIdevatAe tIrthakarane na joyA hoya, to paNa te navI devatAnI ArAdhanA mATe aThThama karavo.. ane tenAthI kheMcAIne AvelI te devatA kahe che ke - "huM mahAvidehamAM tIrthakarane pUchIne AvuM.." ane pachI te tIrthakarane pUchI AvIne sAdhune yathAyogya prAyazcitta Ape che.. have tevI devatA paNa na hoya, to.. (8) arihaMta bhagavAnanI pratimAnI AgaLa te vyakti potAnA doSo jaNAve.. ane te pote prAyazcitta ApavAmAM kuzaLa hovAthI potAnA doSone ucita je prAyazcitta Ave, tene svIkAre che.. have jo tevI pratimA paNa na hoya, to.. (9) pUvadi dizAne abhimukha rahIne, te dizAmAM arihaMta-siddhanI kalpanA karIne temanI pAse AlocanA le, ane prAyazcitta ApavAmAM kuzaLa evo te vyakti pote ja potAnA doSone ucita yathAyogya prAyazcitta svIkAre. AvI rIte prAyazcittane svIkArato paNa zuddha ja che, kAraNa ke te zAstrokta vidhie pravarte che.. (jItakalpa zloka-12, dravyasatatikA-12). phalitArtha - kAraNe pArthastha pAse paNa AlocanA levAnuM kahyuM che. have jo AlocanA levAya, to jJAnapraNAdito sutarAM karI zakAya. eTale kAraNe pArthasthAdi pAse jJAna levuM, Avazyakavidhi zIkhavI - e badhuM karI ja zakAya che. ane tevuM karavAmAM teone vaMdanAdi paNa karAya ja. eTale "pArthasthAdine vaMdana koIpaNa apekSAe na ja karAya evo ekAMta na pakaDavo.. have A vize pUrvapakSI bIjI Apatti Ape che, tenuM nirAkaraNa karavA sAthe graMthakArazrI jaNAve nanu evaM pazcAtkRtAdInAmapi vandyatvaM syAt, teSAmapi AlocanAdhikAre'dhikRtatvAt, naivaM, teSAM sAdhuveSAbhAvAt / sAdhuveSAbhAve hi pratyekabuddhAdirapi na vandyaH syAt, kiM punaritaraH ? Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 57 - guruguNarazmi - bhAvArtha - pUrvapakSa - AvuM mAnavAmAM to pazcAdbhUta vagere paNa vaMdanIya thAya, kAraNa ke AlocanAnA adhikAramAM teo paNa adhikRta che. uttarapakSa - nA, kAraNa ke teonI pAse sAdhuveSa nathI ane sAdhuveSanA abhAvamAM pratyekabuddha vagere paNa vaMdanIya na thAya, to bIjAnI zuM vAta? * sAdhuveSa vinA vaMdana nahIM* vivecana :- pUrvapakSa :- jo AlocanAnA adhikAramAM pArthasthAdi saMbhaLAtA hovAthI temanI pAse jJAnagrahaNa-vaMdanAdi karI zakAtAM hoya, to pazcAdbhUtane paNa vaMdana kema na karI zakAya? AlocanAnA adhikAramAM to teono paNa nAmanirdeza karyo che ja. ane to temanI pAse paNa jJAnaprahaNa-vaMdanAdi thaI ja zake ne? A rIte pArthasthAdine vaMdana karavA jatAM to, pazcAdbhUtAdine ( sAdhuveSachoDI dIdhelA gRhasthAdine) paNa vaMdana karavAnI Apatti AvI.. uttarapakSa - AvI Apatti na Ave, kAraNa ke pazcAdbhUta vageree sAdhuveSa choDI dIdho che ane sAdhuveSa na hovAthI temane vaMdana thAya nahIM.. are! sAdhuveSa na hoya to pratyekabuddha ke yAvat kevalajJAnIo paNa vaMdana karAtA nathI, to pazcAtkRta vagerenI to zuM vAta? jo koIka gRhastha-avasthAmAM bodha pAme, pratyekabuddha thAya to devo pahelAM temane sAdhuveSanuM arpaNa kare, teo veSane svIkAre, ne pachI devasahita badhA loko temane vaMdana kare.. eTale atyaMta UMcI avasthA pAmavA chatAM paNa veSa vinA temane vaMdana thatA nathI, to pachI veSa vagaranA pazcAtkatane vaMdana zI rIte thAya? veSa ATalo badho kema pramANa? te AzaMkAnuM samAdhAna karatuM upadezamAlAnuM vaicana che ke - "veSa dharmanuM kAraNa hovAthI mukhya che.. veSa cAritradharmanuM rakSaNa kare che. veSathI jIva kuMkAryo karatAM lajjA pAme ke - huM sAdhu chuM. jemAM rAjA lokone unmArgathI aTakAve che, tema veSa unmArgamAM paDatAMne aTakAve che.." (zloka-22) have graMthakArazrI, "sAdhuveSa hoya to ja vaMdanAdi thAya e vAtane rajU karatI paMcakalpabhASyanI gAthAo jaNAve che - yaduktaM zrIpaJcakalpe - evaM tu davaliMgaM bhAve samaNattaNaM tu NAyavvaM / ko u guNo davaliMge bhaNNati iNamo suNasu vocchaM / / 1461 / / ja "dhaH rava veso, saMja veseLa vivighoSi mahaM. ummaggeNa paDataM, rakkhai rAyA jaNavau vva // 22 // ' (upadezamAlA) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH sakkAravaMdaNanamaMsaNA ya pUAMkahaNA ya liMgakappammi / patteyabuddhamAdI liMge chaumatthato gahaNaM / / 1462 / / vatthAsaNasakkAro vaMdaNa abbhuTThANaM tu NAyavvaM / paNivAo u NamaMsaNa saMtaguNakittaNA pUA / / 1463 / / daThUNa davvaliMgaM kuvvaMte tANi iMdamAivi / liMgammi avijjaMte na najjatI esa viraotti / / 1464 / / patteyabuddho jAva u gihiliMgI ahava analiMgI u / devAvi tA Na pUryati mA pujaM hohiti kuliMgaM / / 1465 / / 2. pUrvamudrita 'UT' ti pAyo nutaH | - guraguNarazmi - * sAdhuveSanuM mAhAbhya * zrI paMcakalpabhASyamAM jaNAvyuM che ke - zlokArdha - A pramANenuM dravyaliMga ane bhAvamAM zramaNapaNe samajavuM. dravyaliMgamAM zuM guNa? ahIM kahevAya che - huM guNone kahIza, tuM sAMbhaLa.. (1) | vivecanaH- liMga be prakAranA hoya cheH (1) dravyaliMga, ane (2) bhAvaliMga. (1) dravyaliMga eTale vastra-pAtra vagere upadhio samajavI, je sAdhupaNAnuM bAhya cihna che. (2) bhAvaliMga eTale zramaNapaNuM, jIvamAtra pratye sAmyapaNuM, rAga-dveSathI rahitapaNuM vagere.. dazavaikAlikaniryuktimAM bhAvaliMganuM svarUpa A pramANe jaiNAvyuM che ke - "jo te sArA manavALo che, bhAvathI pApamanavALo nathI, svajana ane lokamAM samAna che ane mAna-apamAnamAM samAna che, to te zramaNa che." (zloka-156) have dravyaliMganI (=rajoharaNa, vastrAdibAhyaveSa vagerenI) zuM vizeSatA che?te paMcakalpabhASyakAra jaNAve che..(1) (paMcakalpabhASya zloka-1461, jIvAnuzAsana zloka-172) te A pramANe - zlokArdha - liMgakalpamAM satkAra, vaMdana,namaskAra, pUjA ane kathana thAya. ane pratyekabuddha vagere liMga hovAmAM chagha0othI Adeya bane. (2) satkAra-vastra-Asana ApavuM. vaMdana abhyathAna.. namaskAra praNipAta ane pUjA vidyamAna guNanuM kIrtana. (3) to samo napha sumo, bhAve ya napha na hoTuM pavimaLA sayaNe ya jaNe ya samo, samo ya mANAvamANesu // 156 // ' (dazavaikAlikaniyuktiH) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 12. vivecana :- (1) vastro ApavA, Asana pAtharavuM.. vagerene "satkAra kahevAya.. (2) UbhA thavuM, sAme levA javuM, AgatA-svAgatA karavI.. e badhAne 'vaMdana kahevAya. (3) paMcAMga praNipAtapUrvaka namavuM, jhukavuM, vaMdana karavA.. tene "namaskAra kahevAya.. (4) sAmevALAmAM rahelA vAstavika guNonI bahumAnathI stavanA karavI.. tene "pUjA' kahevAya. (5) parSadA samakSa madhura dhvanithI dezanA ApavI.. tene "kathanA' kahevAya. prastutamAM vAta e ja ke - pratyekabuddha ane gRhasthAvasthAmAM ke anyaliMgAvasthAmAM kevalajJAna prApta karela kevalIe jo sAdhuno veSa svIkAryo hoya, to ja temane satkAra, vaMdana vagere cAra vastuo thaI zake ane to ja teo dezanA ApI zake.. (veSa na hoya to indra vagere koI tene namaskAra na kare - evuM hamaNAM ja AgaLa jaNAvaze.). prazna:- veSa vinA ja te pratyekabuddha vagere dezanA Ape to? uttara- to te pratyekabuddhAdi, chadmastha puruSone Adeya na bane..(arthAt chamastha puruSo tenI vAta na svIkAre.)AnuM kAraNa jaNAvatAM paMcakalyabhASyanI cUrNimAM kahyuM che ke - jo sAdhuno veSa paherIne dezanA Ape, to te lokomAM saMmata bane che, (pharahA=) ane kevaLajJAna utpanna thayA pachI paNa jo sAdhuno veSa vinA ja gRhasthanA paheraveze ke anyaliMganA paheraveze dezanA Ape, to temanA vize chadmastha lokone zraddhA ja na thAya. ane teo AvuM vicAre ke - AnA kahevA mujaba jo zramaNapaNuM ja zreSTha hoya, to A pote kema zramaNapaNArUpa dharmane svIkArato nathI? pote gRhasthAvasthAmAM ja kema rahyo che? ityAdi.." eTale sAdhuveSamAM ja dezanA apAya.. ane e veSa hoya, to javaMdana-satkAra vagere thaI zake..(23) (paMcakalpabhASya zloka-1462/1463, jIvAnuzAsana zloka-173) e vAtane jaNAvavA ja kahe che - zlokArca - Indra vagere paNa dravyaliMgane joIne vaMdanAdi kare che. te liMga vidyamAna na hoya, to jaNAya nahIM ke - A virata che.(4) vivecana - indra vagere paNa sAmevALAe sAdhuno veSa paheryo hoya, to ja temane satkAra-vaMdanAdi kare che. ane sAdhuveSa vinA sAmevALo kevaLajJAnI hoya, to paNa temane vaMdanAdi na kare.. AvazyakaniyuktimAM bharatamahArAjAnA caritramAM jaNAvyuM che ke- "gRhasthAvasthAmAM kevalajJAnI - *"etesiM puNa davvabhAvaliMgANaM davvaliMge ime guNA bhavaMti - sakkArijjai iMdAihiM kevalajJAnotpattau, kahito ya saMmao saliMgeNa / iharahA gihiligeNa annaliMgeNa vA kevalanANe vi uppanne kahayaMtassa chaumattho jaNo na saddahai - tumaM kIsa madhu na jef? ....... taM cha3manthA rAkheva nA cha " - pa lpamANe no. 2462-tU I *"cintantassa apuvvakaraNajjhANamuvaTThiassa kevalanANaM samuppaNNaMti / sakko devarAyA Agao bhaNati - davvaliMga paDivajjaha, jAhe nikkhamaNamahimaM karemi, tato paMcamuTThio loo kao, devayAe raoharaNapaDiggahamAdI uvagaraNamuvaNIaM, dasahiM rAyasahassehiM samaM pvvio| sesA nava cakkiNo sahassaparivArA nikkhaMtA, sakkeNaM vNdio||" AvazyakaniyuktivRttau sno. karUdda | - - - - - - Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH thayelA temane, zakramahArAjAe dravyaliMga svIkAravA mATe vijJapti karI, te svIkArI, teno niSkramaNa mahotsava thayo, te dravyaliMga svIkAryuM, ne pachI zakrae temane vaMdana karyA.." (niryukti-436-vRtti). jo liMga vidyamAna na hoya, to chabastha puruSo jANI zake nahIM ke - A virata che.. bhAva e ke, A vyaktimAM hamaNAM "saMyata pariNAma che? dezaviratapariNAma che? aviratapariNAma che?' - evA AMtarikabhAvo, chadmastha puruSo to na dekhI zake ane tenA AdhAre teo saMyatAdino nirNaya na karI zake.. teo mATe to bAhya veSa e ja saMyatAdi mAnavAmAM pramANa bane.. eTale pratyekabuddhAdi paNa bAhyaveSa svIkAre ane pachI ja zakra vagere temane vaMdana kare. (4) (paMcakalpabhASya zloka-1464, jIvAnuzAsana zloka-174) veSa vinA paNa vaMdana karavAmAM doSa zuM? e vAtane jaNAve che - zlokArtha - pratyekabuddha jyAM sudhI gRhaliMgI athavA anyaliMgI hoya, tyAM sudhI devo paNa temane pUje nahIM ke jethI kuliMga pUjya na banI jAya. (5) vivecanaH- je pratyekabuddha gRhasthaliMga ke tApasa vagere anya liMgamAM kevalajJAna pAmyA hoya, temane jo te avasthAmAM ja devo AvIne pUje, to jonAra lokone lAge ke - "A gRhasthaveSa ke tApasa vagereno veSa atyaMta pUjanIya che." ane AvuM lAgavAthI teo te veSanuM ja mahattva rAkhe.. jenAthI unmArganuM sarjana thAya. teo evuM na samaje ke - "devo kevaLajJAnanuM mahattva ApI rahyA che ane e kevalajJAnanuM kAraNa temanA pariNAma ja che, tApasa vagerenuM liMga nahIM.. ityAdi.." eTale teone sAdhuveSa apAya, pachI devo vaMdana kare ane tenAthI "sAdhuveSa keTalo mahattvapUrNa che' evuM lokone samajAya ane loko paNa te mArge AgaLa vadhe.. vizeSAvazyakabhASyamAM jaiNAvyuM che ke "sAdhuno veSa to cheka kevaLajJAnanuM kAraNa che, eTale te atyaMta pUjanIya che, kuliMga vagere nahIM.' (zloka-3293) eTale veSa hoya, to ja vaMdana thAya, te vinA nahIM.(5) (paMcakalpabhASya zloka-1466, jIvAnuzAsana zloka-175) sAra-pArthasthAdine veSa hovAthI kAraNe vaMdana thAya ane pazcAtkRtane veSa na hovAthI vaMdana thAya nahIM. eTale pUrvapakSe ApelI Apatti (pazcAtkRtane paNa vaMdana karavAnI Apatti) AvatI nathI. (kAraNa ke pazcAdbhUtane veSa nathI.) have A vize pUrvapakSI navo tarka rajU kare che - nanuM - "jIve sammaggamoiNNe ghora-vIratavaM care / acayaMto ime paMca kujjA savvaM niratthayaM / / 168 / / -- - - - - -- - na vaivataM tivi ho taM mAtAvina to 1 maNiliMgamaMgabhAvaM bhavejjAi jao teNa taM pujjaM // 3293 // " (vizeSAvazyakabhASyam) - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA kusIlosaNNa-pAsatthe sacchaMde sabale tahA / diTThIe vi ime paMca goyamA ! na nirikkhae / / 169 / / tathA - paMcee sumahApAve jo na vajjijja goyamA ! / saMlAvAdIhiM kusIlAI, bhamihI so sumatI jahA / / 135 / / iti zrImahAnizIthe teSAM darzanamAtramapi niSidhyate / tatkathaM teSAM pArzve jJAnagrahaNAdi yute ? 61 - guruguNarazmi bhAvArtha :- pUrvapakSa :- are ! mahAnizIthasUtramAM to pArzvastha vagerenuM darzanamAtra paNa niSiddha che, to teonI pAse jJAnagrahaNa vagere zI rIte yogya gaNAya ? (mahAnizIthanI gAthAono bhAvArtha vivecana mujaba samajavo..) vivecana :- pUrvapakSa :- are ! mahAnizIthasUtramAM to pArzvasthAdinuM darzanamAtra paNa na karAya - evuM jaNAvyuM che. juo e mahAnizIthasUtranuM vacana H '(1) sanmArgamAM avatarelo=rahelo jIva, ghora ane parAkramavALo tapa kare. . chatAM paNa jo te A (=nIcenI gAthAmAM kahevAtA) pAMcane na choDe, to tenuM badhuM (=vratapAlana, tapa vagere anuSThAna) nirarthaka thAya. (mahAnizItha zloka-2/168) (2) he gautama ! (ka) kuzIla, (kha) avasanna, (ga) pArzvastha, (gha) svacchaMda, ane (ca) zabala (sAticAra cAritrI) - A pAMcane dRSTithI paNa na jovAya.. (teo mahApApI che, temanuM darzana paNa anarthanuM kAraNa che..) (mahAnizItha zloka-2/169) (3) kuzIla, avasanna vagere A pAMca atyaMta mahApApIone je AlApAdi dvArA na choDe (arthAt teonI sAthe AlApa-raheThANa vagere kare) te vyakti sumatisAdhunI jema anaMtakALa saMsAramAM bhamaze.. (mahAnizItha zloka-3/133) * sumatisAdhunuM dRSTAMta * sumati ane nAgila be bhAIo hatA, baMne jaNe videza javA prasthAna karyuM.. rastAmAM ja pAMca sAdhu ane eka zrAvaka - ema kula chanuM vRMda maLyuM. nAgilane lAgyuM ke sAdhu mahAtmA che, to AmanI sAthe ja AgaLa AgaLa prasthAna karIe.. bhAI sumatine vAta karI, baMne temanI sAthe sAthe bhaLI gayA. ekAda divasa pasAra thayo, ne nAgila coMkI uThyo ke - are ! A susAdhuo nathI - A to pArzvasthA che, hInAcAravALA che.. meM neminAtha paramAtmA pAse je suvihitonuM varNana sAMbhaLyuM hatuM, temAMnA koI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH guNo A sAdhuomAM dekhAtA nathI.. re,yAvat Agane aDavuM - strIne jovuM vagere bhayAnaka doSone A loko seve che, AmanI sAthe haragijha nathI rahevuM! A vAta potAnA bhAI sumatine jaNAvI paNa sumati thoDA ja samayamAM temanA raMge raMgAI gayo hato, bhAInI vAta lezamAtra paNa mAnavA taiyAra nahoto. bhAIe lAgaNIzIlatAthI ghaNA tarkothI samajAvyuM, chatAM te TasanA masa na thayo.. ane bhAInI sAme gALo bhAMDavA mAMDyo ke - "are ! tArI jema tArA guruneminAtha paNa UMdhI buddhivALA ja haze vagere..'nAgile tarata tenuM moDhuM dabAvIne kahyuM ke re ! mArA gurunI AzAtanA na kara, te to sarvajJa che, trikALadarzI che, temanuM jaNAveluM badhuM yathArtha ja che.. pachI ghaNuM samajAvavA chatAM paNa sumati na ja mAnyo.. nAgila thAkyo.. baMne bhAIo chuTA paDI gayA.. sumatie pelA zithilAcArI vRndanI pAse AvIne pravrajyA lIdhI. te pAMca sAdhuonA vRndamAM je mukhya hato, te agItArtha - mithyAdaSTi ne yAvatuM abhavya hato, tenA mArgadarzana-anusAre cAlatA sumati paNa zithilAcArI thaI gayo ne yAvat anaMta saMsAranuM uparjana karI beTho ! (sumatisAdhunuM vistArathI varNana mahAnizIthasUtranA cothA adhyayanamAM maLe che.) A daSTAMta parathI upadeza maLe che ke kharAba lokonA saMgamAM paLamAtra paNa na rahevuM, temanuM darzana paNa dUrathI ja choDI devuM.. bolavA vagerenuM to sutarAM nahIM! A pramANe jo pArthastha vagerenuM darzanamAtra paNa niSiddha hoya, to temanI pAse bhaNavuM-AvazyakanI vidhi zIkhavI. e badhuM zI rIte yogya gaNAya? have A vize potAnuM maMtavya raju karavA, graMthakArazrI jaNAve che - satyaM, teSAM darzanamutsUtrANAmeva tatrApi niSiddhaM nAnyeSAM / veti - "jo ussuttaM bhAsai, saddahai karei kArave annaM / aNumanei karataM maNasA vAyAi kAeNaM // 1 // micchadiTThI niyamA so, suvihiasAhusAvaehiM pi / hirAblo naM phaMso virUda jIitta ArA rUrti 2. pUrvamukite ' azvinAMtatA do rasto suto ! - guruguNarazmi - bhAvArtha - uttarapakSa - sAcI vAta che, paNa tyAM paNa te usUtrabhASIonuM ja darzana niSiddha che, bIjAonuM nahIM, kAraNa ke kahyuM che. A be gAthAno bhAvArtha vivecana mujaba samajavo.) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA * usUtrabhASIonuM darzana sarvathA choDI devuM * vivecana - uttarapakSa:- mahAnizIthasUtranA AdhAre tame batAvelI vAta ekadama sAcI che, kAraNa ke tevA agItArtha, usUtraprarUpaka, mithyAdaSTino saMga saMsAranuM sarjana kare ja.. paNa ahIM eka vAta khAsa samajavAnI jarUra che ke - mahAnizIthasUtramAM paNa jeo usUtranI (sUtraviruddhanI) prarUpaNA kare che, tevA ja pArthasthAdinA darzanano niSedha kahyo che. te sivAyanA sanmArga,rUpaka - gItArtha pArthasthAdino nahIM. ane tevA utsutraprarUpako mithyAdRSTi che ane temanuM darzana paNa doSakAraka che - evuM jaNAvyuM che ja.. juo (1) je vyakti (ka) sUtraviruddha bole che, (kha) sUtraviruddha vacana para zraddhA rAkhe che, (ga) sUtraviruddha AcaraNa kare che, (gha) bIjA pAse tevuM AcaraNa karAve che, ane (ca) sUtraviruddha AcaraNa karanAranI manatha, vacanathI ane kAyAthI anumodanA kare che.. (2) te vyakti nize mithyAdaSTi che. suvihita sAdhuo ane zrAvako vaDe paNa te vyakti choDavA yogya che, kAraNa ke tenA darzanamAM paNa prAyazcitta Ave che.. (caityavaMdanakulaka zloka-12/13, darzananiyamAnulaka zloka-11/12) A vize paramapUjya haribhadrasUri mahArAje saMbodhaprakaraNamAM kahyuM che ke - "je usUtra ( sUtraviruddha) bole che, zraddhA kare che, Acare che, bIjAnI pAse karAve che=AcarAve che, karatA evA bIjAnI manathI, vacanathI ke kAyAthI anumodanA kare che, te niyamA mithyAdaSTi che. zrAvakoe paNa te kusAdhuno tyAga karavo joIe, kAraNa ke tenuM darzana karavAmAM paNa prAyazcitta kahyuM che." (zloka-804805) have mahAnizIthasUtranI vAta usUtraprarUpakone AzrayIne che - evuM je pUrve kahyuM, tene satarka puravAra karavA, graMthakArazrI mahAnizIthasUtrano ja pATha Ape che. juo - yatastatraivAdhikAre antarA etA gAthAH santi - savya juvesiyaM ma satra-tuva-pAsa che sAyAgAravagurue vi anahA bhaNiumujjhae / / 170 / / manathI - "aho ! A utkRSTa kriyA kare che' - evA rUpe.. #da vacanathI - dhanya che, tame bahu sArI kriyA karo cho' - evA rUpe.. #ka kAyAthI - mastaka dhuNAvavuM, hAtha UMcA karI Azcarya vyakta karavA vagere rUpe. * "no stutta mArU, sadaH gurU garave mannA aNumannai kIraMtaM, maNasA vAyA vi kAeNaM // 804 // micchaddivI niyamA, sAvaehiM pi so vi munniruuvo| parihariyavvo jaM daMsaNe vi pacchittaM tassa cauguruyaM // 805 // " zrIsambodhaprakaraNama Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 gurutattvasiddhiH payamakkharaM pi jo egaM savvaNNUhiM pavediyaM / Na rojja aNNA bhAse, micchaddiTThI sa nicchiyaM / / 171 / / evaM nAUNa saMsaggiM darisaNAlAvasaMthavaM / saMvAsaM ca hiyAkaMkhI savvovAehiM vajjae / / 172 / / " ityAdi / --- guruguNarazmi -- bhAvArtha + vivecana :- mahAnizIthasUtramAM saMsargane choDavAnA adhikAramAM ja vacce A gAthAo Ave che ke jenAthI utsUtraprarUpaka pArzvasthAdino ja niSedha thAya che. sanmArgaprarUpaka pArzvasthAdino nahIM.. juo te gAthAo - (1) sarvajJa bhagavaMte batAvelo mArga badhA duHkhone nAza karanAra che, paNa zAtAgAravathI (sukhazIlatAmAM AsaktinA saMskArathI) bhAre thayelA mUDha jIvo, anyathA kahIne (=sUtranA arthane UMdho batAvIne) te sarvajJanA mArgane choDI de che.. (zloka-2/170) (2) je vyakti sarvajJae batAvelA padArthomAMthI eka pada ke akSaramAtranI paNa aruci rAkhe ane tenI anyathA (sUtranA yathArtha Azayane choDIne UMdhA-cattA arthone batAvavArUpe) prarUpaNA kare, te mithyArdaSTi che - evuM nizcitta samajavuM.. (zloka-2/171) (3) A pramANe jANIne (=utsUtraprarUpako anarthanuM kAraNa che - evuM jANIne ) hitAkAMkSI jIve - temano saMsarga, temanuM darzana, temanI sAthe bolavuM, temanI stuti karavI, temanI sAthe rahevuM.. A badhuM sarva upAyothI choDI devuM.. (zloka-2/172) A ja vAta saMbodhaprakaraNamAM paNa jaNAvI che ke -"A pramANe jANIne hitAkAMkSI jIva kuzIlonA saMgano, temanI prazaMsAno, ane temanI sAthe rahevAno sarva upAyothI tyAga kare che..' (zloka-506) sAra eTalo ja ke, mahAnizIthasUtramAM je darzana-AlApAdino niSedha karyo che, te utsUtraprarUpaka pArzvasthAdine laIne samajavo.. (sanmArgaprarUpaka gItArtha pArzvasthAdine laIne nahIM..) eTale kA2Ne tevA gItArtha pArzvasthAdi pAse jJAnagrahaNa vagere karavAmAM koI bAdha jaNAto nathI.. have graMthakArazrI mahAnizIthasUtranI ja vAta (pArzvasthanuM darzanamAtra paNa na karavuM - e vAta ) * paNa bAkInA padArtho para ruci rAkhato hoya, to paNa mithyArdaSTi ? hA jarUra ! kAraNa ke bAkInA padArtho 'paramAtmAe kIdhA che, eTale game che' - evuM nathI, paNa potAnI buddhimAM bese che, potAne anukULa che, eTale game che. ane ekAda-be padArtho potAnI tuccha buddhimAM jatA nathI, anukULa nathI, mATe ja gamatA nathI.. AvA vartana dvArA hakIkatamAM teNe paramAtmAnI AjJAne nahIM, paNa potAnI icchAne ja pradhAna banAvI che. ane AjJAnirapekSa rahIne svacchanda rahevApaNuM, potAnI icchAne pradhAna banAvIne vartavApaNuM e ja mithyAtvanuM cihna che.. (bALa 6 avavaMto hmANDA Lapha semaM) A viSayamAM ghaNuM vicAravuM. zrI 'a nAganuM saMni, sItALa 6 saMthavuM / saMvAsaM ca hiyAkaMkhI, savvovAehiM vajjae ||506 // ' iti sambodhaprakaraNe / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 49 apekSAbhe ghaTAva cha, teosa - kiJca - zrImahAnizIthe'tipariNAmakAnAmapi paramasaMvegajanakatayA bhayavAkyAnyeva prAyo dRzyante / yathA - "goyamA! je kei aNovahANeNaM supasatthaM NANamahIyaMti ajjhAvayaMti vA ahIyaMte i vA ajjhAvayaMte i vA samaNujANaMti vA, te NaM mahApAvakamme mahatI supasatthaNANassAsAyaNaM pakuvvaMti / " tathA - "goyamA! je NaM kei Na icchejjA evaM niyaMtaNaM, aviNaovahANeNaM ceva paMcamaMgalAi suyaNANamahijjiNe ajjhAvei vA ajjhAvayamANassa vA aNuNNaM vA payAi / se NaM Na bhavejjA piya-dhamme, Na havejjA daDha-dhamme, Na bhavejjA bhattI-jue, hIlejjA suttaM, hIlejjA atthaM, hIlejjA sutta-ttha-ubhae, hIlejjA guruM / je NaM hIlejjA suttatthobhae jAva NaM guruM, se NaM AsAejjA atItA'NAgaya-vaTTamANe titthayare, AsAejjA Ayariya-uvajjhAya-sAhuNo je NaM AsAejjA suyaNANamiti / " ityAdi tatraiva tRtIyAdhyayane / -: gussudhArazmi :bhAvArtha - bIjI vAta - mahAnizIthasUtramAM, atipariNAmI jIvone (=apavAdarucivALAone) paNa 52msNve| ubho 42 // bhATe prAya: zane bhayavAyo hepAya che. ma 'goyamA ! je kei..' avAzya.. (AvAyano bhAvArtha viveyana bhu45 samavo..) viveyana :- praa2n| bhUDha vo hoya che : (1) aparita, ane (2) matiparita.. (1) apariNata eTale marIne ke ArtadhyAna karIne paNa utsarga ja pakaDI rAkhavo - evI mAnyatA yshvnaa2| vo.. (44vAmayivANa). (2) atipariNata eTale apavAdanI rucivALA, apavAda taraphanA DhalANavALA, sukhazIlatAne possnaa2|| po. (apavA2yivasa). A bemAMthI atipariNata jIvo sAva ja apavAdanuM AlaMbana laIne zithilAcArI na banI jAya - e mATe teone paramasaMvega Ubho karAvavo paDe ke - "AvuM na karAya, AvuM karavAthI atyaMta have graMthakArazrI aneka yuktithI ane zAstrapAThothI mahAnizIthasUtranuM arthaghaTana kai apekSAe karavuM? te 49||she. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH durvipAka prApta thAya.. jema ke AdhAkarmI khAvuM, e mAMsa khAvA barAbara..' ane AvuM kahevAthI te te doSo sevatI vakhate khacakATa Ubho rahe ane tethI kAraNe ja te doSonuM sevana thAya, te sivAya te tarapha ruci na rahe ane evuM thavAthI sanmArga Ubho rahe ne unmArgathI bacI javAya.. (nahIMtara te ja doSo pharI pharI sevavA dvArA kusaMskAro UbhA thAya ane tenAthI niSThuratAnA pariNAmo thavA dvArA anaMta saMsAra vagere unmArganuM sarjana thAya ja.) eTale mahAnizIthasUtramAM tevA apavAdarucivALA jIvone paramasaMvega utpanna thAya, teo niSkAraNa apavAda sevanathI pAchA phare, utsarga tarapha DhalANavALA thAya..e badhA mATe prAyaH karIne bhayavAkyo ja baitAvAyA che.. jema ke - 66 * upadhAna vinA namaskArapAThathI ghora AzAtanA * "he gautama ! je jIvo upadhAna (yogoddhahana) karyA vinA suprazastajJAnane(=namaskArapAThAdi, dazavaikAlika, AcArAMga vage2e zrutajJAnane) bhaNe che, bIjAne bhaNAve che, upadhAna vagara bhaNanAranI anumodanA kare che, te jIvo mahApApI che ane teo suprazasta jJAnanI moTI AzAtanA kare che.." (sUtra - 3/9) tathA - je koI AvuM niyaMtraNa (=upadhAna karIne ja zruta bhaNavAnuM niyaMtraNa) na icche, vinayaupadhAna karyA vinA ja paMcamaMgalAdi (=navakArAdi) zrutajJAnane bhaNe ke bhaNAve ke bhaNAvanArane anujJA Ape, te jIvo priyadharmI nathI, dRDhadharmI nathI, bhaktithI yukta nathI.. tevA jIvo sUtranI hIlanA kare che, arthanI hIlanA kare che, sUtra-artha ubhayanI hIlanA kare che, gurunI hIlanA kare che.. ane jeo sUtra, artha, ubhaya ke yAvat gurunI hIlanA kare, teo atIta, anAgata ane vartamAna traNe kALanA tIrthaMkaronI AzAtanA kare che, AcArya-upAdhyAya ane sAdhunI AzAtanA kare che.. ane AvI rIte je zrutajJAna, arihaMta, siddha, sAdhunI AzAtanA kare che, te dIrghatara kALa sudhI anaMtasaMsArarUpI sAgaramAM bhamato rahe che. vagere.." (sUtra-3/27) A pramANe mahAnizIthasUtramAM upadhAna vagara zrutajJAna bhaNanArAone pa2masaMvega Ubho ka2vA ane AvuM batAvavuM ucita ja che, kAraNa ke Azrava taraphanA DhalANavALA jIvone - saMvaranuM mahattva batAvavuM, tenuM puSTIkaraNa karavuM, saMvara na sevanAranI durdazA batAvavI - e badhuM yogya ja che, anyathA teonuM te taraphanuM DhalANa ochuM na thAya.. A vidhi syAdvAdagarbhita che.. jema ke ekAMta anityavAdIno ekAMta dUra thAya, te mATe tene nityatAnI sAbitI mATenA ja tarko apAya che ane AvuM karavA pAchaLano uddeza mAtra eTalo ja ke - teono anityatva taraphano ekAMta dUra thAya. . prastutamAM - apavAdanI ruci.. Adi badhuM dUra thAya, e mATe ja tevA bhayavAkyo batAvAya che - ema samajavuM.. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 67 ane upadhAna tarapha prerita karavA AvuM bhayavAkya batAvAya che. ane Ane bhayavAkya ja mAnavuM joIe, vidhivAkya (niyama karanAra vAkyo nahIM.. jo niyamavAkya mAnavAmAM Ave, to tame paNa nahIM jovA yogya thazo. te ja jaNAve che - iti yuSmAkamapi vinayopadhAnavahanAdividhimavidhAya paJcamaGgalAdyadhIyAnAnAM mahApApatvenAtItAnAgatavartamAnatIrthakarAzAtanAkAritvenAdraSTavyatvameva syAditi / 'yaccintyate parasmin tadAyAti svasmin' iti nyAya evopaDhaukate / - garaguNarAzmi - bhAvArtha :- eTale vinaya-upadhAnanI vidhine karyA vinA paMcamaMgala vagerene bhaNatA evA tame paNa mahApApI hoI atIta-anAgata-vartamAnanA tIrthakaronI AzAtanA karanArA hovAthI tamAruM paNa adarzana thAya. je bIjAmAM vicArAya te potAmAM Ave' - e nyAya ja AvI paDe che. vivecana - jo mahAnizIthasUtranuM uparokta vacana vidhivAkyarUpa mAno, to je je upadhAna vagara zrutajJAna bhaNe, te badhAne mahApApI mAnavA paDe ! tIrthaMkarAdinI AzAtanA karanAra mAnavA paDe! ane to tame paNa upadhAna karyA vagara paMcamaMgala (navakAra) vagere bhaNatA hovAthI, tame paNa mahApApI thazo ane to tame paNa atIta, anAgata ane vartamAna traNe kALanA tIrthakaronI AzAtanA karanAra banazo ! pachI to tamAruM paNa darzana nahIM karI zakAya ! A to "je bIjAmAM vicArAya, te potAmAM AvI paDe" - e nyAya lAgu paDyo.. tAtparya e jaNAya che ke, jema bIjA upadhAna vagara zruta bhaNavAthI adarzanIya thAya, tema tame paNa upadhAna vagara zruta bhaNo to adarzanIya ja thAo. athavA bhayavAkyarUpa sUtrane niyamavAkya mAnI levAnI bhUlathI, jema pArthastho ekAMte adarzanIya che, tema upadhAna vagara zruta bhaNanAra paNa ekAMte adarzanIya thAya ane to tame paNa adarzanIya ja ( nahIM jovA yogya) thayA.. A pramANe pArthasthAnuM darzana nahIM karavAno nyAya tamArA para paNa lAgu paDyo.. ane bIjI vAta - jo mahAnizIthanA e sUtrane niyamavAkya ja mAnazo, to aneka zAstrapAThono virodha Avaze. te A pramANe - kathaJcaivaM - "annANI vi hu govo ArAhittA gao namukkAraM / caMpAe siTThisuo sudaMsaNo vissuo jAo / / 81 // " iti bhaktaparijJAyAm / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH "ihalogami tidaMDI 1 sAdivvaM 2 mAuliMgavaNa 3 meva / paraloi caMDapiMgala 4 huMDia jakkho 5 a diTuMtA / / 1012 / / " iti Avazyake coktaM kathaM saGgacchate ? anupadhAnenApi namaskArapAThinAM sugatipratipAdanAt / - guraguNarazmi - bhAvArtha - (jo upadhAna vagara bhaNanArAonI durgati ja thAya) to bhaktaparijJA ane AvazyakamAM kahelI vAta zI rIte saMgata thaze? tyAM to upadhAna vinA paNa namaskAra bhaNanArAonI sadgati thAya-evuM kahyuM juo bhaktapariNAnuM vacana-"ajJAnI paNa govALIyo, namaskArane ArAdhIne maryo, to caMpAnagarImAM zreSThIno putra sudarzana tarIke vikhyAta thayo.." ane juo AvazyakanuM vacana- "IhalokamAM -tridaMDI, devanuM sAnnidhya, bIjorAnuM vana, tathA paralokamAM - caMDapiMgala nAmano cora, huMDikayakSa A daSTAMto jANavA." * namaskAra maMtrano prabhAva vivecana - jo mahAnizIthasUtranA vAkyane niyamavAkya mAnI, upadhAna vinA bhaNanArAonI durgati ja mAnavAmAM Ave, to bhaktaparijJAmAM ane AvazyakaniyuktimAM je jaNAvyuM che, te zI rIte saMgata thaze? tyAM to upadhAna vinA paNa namaskAra bhaNanArAonI sadgati thAya - evuM kahyuM che. bhaktaparijJAmAM kahyuM che ke - "ajJAnI paNa govALIyo, namaskArane ArAdhIne maryo, ane caMpAnagarImAM zreSThIno putra sudarzana tarIke prasiddha thayo." (zloka-81) to ahIM upadhAna vagara paNa govALanI sadgati kahI che ja ne? vaLI AvazyakamAM evA aneka udAharaNo batAvyA che ke jemAM upadhAna vinA mAtra namaskArapAThathI paNa sadgati vagere thaI hoya - evuM jaNAya che.. juo te AvazyakaniyuktinI gAthA - IhalokamAM-(1) tridaMDI, (2) devanuM sAnnidhya, (3) bIjorAnuM vana.. tathA paralokamAM -(4) caMDapiMgala nAmano cora, ane (5) huMDikayakSa.. A badhA dRSTAMto jANavA." (zloka-1012) vizeSArthanamaskAra dhanasamRddha banAvanAra che. tenA paranuM udAharaNa - * (1) tridaMDInuM dRSTAMta * eka zrAvakano dIkaro dharmane zaraNa nathI thato, te zrAvaka paNa jatAM divase mRtyu pAmyo.. pachI ApattiothI haNAyelo te putra divaso pasAra karavA lAgyo.. eka vakhata zrAvakonA ghara pAse koka parivrAjaka rahyo, teNe zrAvakaputranI sAthe maitrI bAMdhI.. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA have ekavAra parivrAjake putrane kahyuM ke "anAtha ane akhaMDa evuM eka maDaduM lAva, jethI huM tane Izvara banAvuM." putra maDaduM zodhavA nIkaLyo tevAmAM tene phAMso khAdhelA manuSyanuM maDaduM maLI AvyuM. have parivrAjaka te zrAvakaputrane ane maDadAne zmazAnamAM laI gayo, sAthe jarUrI sAdhana sAmragIo paNa laI lIdhI.. pitAe te putrane navakAra zIkhavADyo hato ane kahyuM hatuM ke - "jayAre tane Dara lAge, tyAre navakAra bolavo, A eka zreSTha maMtra-vidyA che." have parivrAjake te putrane mRtakanI AgaLa Ubho rAkhyo ane mRtakanA hAthamAM talavAra pakaDAvI ! tyArapachI te parivrAjaka vidyA bolavAnuM cAlu kare che, tenAthI mRtakamAM pravezela bhUtane kAraNe te mRtaka UbhuM thavA lAgyuM. putra ekadama gabharAI gayo ane hRdayamAM navakAra bolavA lAgyo.. ane tenA prabhAve te bhUta nIce paDI gayuM. parivrAjaka pharI vidyA bolavA lAgyo ane pharI te bhUta UbhuM thavA lAgyuM ! putra vadhu sArI rIte navakAra bolavA lAgyo ane tenAthI bhUta pharI paDI gayuM.. parivrAjakane Azcarya thayuM ane teNe zreSThIputrane pUchyuM ke - "tuM kaMI maMtra-taMtra jANe che?" teNe kahyuM - "nA, mArI pAse kazuM ja nathI." parivrAjake pharI maMtra japyo , trIjIvAra paNa e ja thayuM.. tethI parivrAjake putrane pharI pUchyuM ane punaH tevo ja javAba maLatAM parivrAjaka pharI jApa kare che.. putra paNa manamAM namaskAra gaNavAnuM zarU rAkhe che. tyAre gusse thayelA vANavyaMtare te talavAra laIne tridaMDI evA te parivrAjakanA ja be TukaDA karIne havanamAM homI dIdhA, jethI te parivrAjakanuM zarIra suvarNanuM banI gayuM.. ane tene laIne tenA yogya TukaDAo karI zrAvakaputre puSkaLa dhana meLavyuM.. A pramANe navakAranA prabhAve te zrAvakaputra Izvara (atyaMta dhanavAna) thayo.. (jo navakAra na hota, to te bhUte tene mArI nAMkhyo hota ane tenuM zarIra sonAnuM banI gayuM hota.). have navakAranA prabhAve kAmanI prApti kevI rIte? tenA mATenuM udAharaNa - * (2) devanuM sAMnidhya * eka zrAvikAno pati, mithyAdaSTi evI bIjI patnIne lAvavA tapAsa kare che. paNa zokyA banavuM paDe evA bhayathI, te zrAvikAnA kAraNe patine bIjI koI kanyA maLatI nathI. tethI pati vicAre che ke - "A zrAvikAne koIpaNa rIte mArI nAMkhuM." ekavAra pati kALA sApane ghaDAmAM nAMkhI te ghaDo ghare laI Avyo ane tene barAbara jagyAe rAkhI dIdho. jamyA pachI patie zrAvikAne kahyuM- "aMdara rahelA ghaDAmAMthI puSpo laI Ava." te zrAvikA oraDAmAM gai, aMdhAruM hovAthI manamAM navakAranuM smaraNa karavA lAgI ke kadAca koI jIvajaMtu karaDe to paNa maratI vakhate mAro navakAra dUra na thAya. ghaDAmAM hAtha nAMkhyo, te pahelA ja devatAe temAMthI sApa kADhI nAMkhyo hato ane tenA sthAne puSpamALA mUkI hatI. zrAvikAe puSpamALA lIdhI ane patine ApI. patie Azcarya sAthe pUchyuM ke - "tuM A puSpo kyAMthI lAvI?" zrAvikAe kahyuM - "tame batAvelA sthAnethI ja.." Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH hakIkata samajAtAM, pati ovArI gayo. pAchaLathI te zrAvikA ja gharanI svAminI thaI. A pramANe namaskAra kAmanI prAptino upAya che. have navakAranA prabhAve Arogya ane abhiratinI prApti kevI rIte thAya ? tenA mATenuM udAharaNa - * (3) bIjorAnA vananuM dRSTAMta * nadInA kinAre eka nagara hatuM. kaThora kAryane karanArA, zarIra ciMtA mATe nIkaLelA eka puruSe nadImAM vahetuM bIjorAnuM phaLa joyuM. te laI puruSa rAjA pAse Avyo. rAjAe rasoiyAnA hAthamAM ApyuM. jamavA beThelA rAjAne te phaLa pIrasAyuM. pramANa, gaMdha ane varNathI bharapUra te phaLa hatuM. phaLane te khAdhA pachI rAjA, jeNe phaLa lAvyuM hatuM te puruSa upara khUba ja khuza thayo ane te puruSane sArI bhogasAmagrI ApI.. rAjAe te puruSane kahyuM - 'A phaLa kyAMthI AvyuM che ? te tuM nadInI pAchaLa pAchaLa jaIne zodhI lAva.' 70 te puruSe sthAna zodhI lIdhuM. bhAtu laIne puruSo te sthAnamAM gayA. tyAM vanakhaMDa joyuM. 'je te vanamAMthI phaLo grahaNa kare te marI jAya' - evo te vanano prabhAva hato.. A vAta rAjAne ka2vAmAM AvI. rAjAe AjJA karI ke - 'gametema karIne phaLo lAvo.. enA mATe vArA pADo.' A pramANe gayelA teo phaLo lAve che, arthAt eka puruSa vanamAM praveze, te phaLo toDIne bahAra pheMke, bahAra pheMkelA phaLo anya loko rAjA pAse lAve. je aMdara pravezelo hoya te marI jAya.. A pramANe kALa pasAra thatAM have eka zrAvakano vanamAM pravezavAno vAro Avyo. te tyAM gayo. gayelo te vicAre che ke - "A upadrava nakkI koI vyaMtara kare che je pUrvabhavamAM kadAca virAdhita saMyamavALo hovo joIe." ema vicArI te nisIhi ane namaskAranuM uccAraNa karato vanamAM praveze che. A sAMbhaLI vANavyaMtara vicAramAM paDyo - "AvuM meM kyAMka pUrve sAMbhaLyuM che.'" te bodha pAmyo ane zrAvakane vaMdana kare che. kahe che ke - 'huM rojeroja phaLone tamArA nagaramAM lAvIza.' zrAvaka pAcho pharyo. rAjAne vAta karI. rAjAe zrAvakanuM sanmAna karyuM. A pramANe zrAvake navakA2nA prabhAve AnaMda ane bhogo prApta karyA.. mRtyuthI bacI gayo. jIvana prApta thayuM. ane jIvana e ja moTuM Arogya che. have namaskAranA prabhAve paralokamAM zuM phaLa maLe ? tenA mATenuM udAharaNa - * (4) caMDapiMgalanuM dRSTAMta vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato. tenI gaNikA e zrAvikA hatI.. te caMDapiMgala nAmanA cora sAthe rahe che. ekavAra te core rAjAnA gharamAM khAtara pADyuM. hAra coryo. DarelA evA gaNikA ane cora te hArane chupAvI de che. eka vAra mahotsavamAM ujANI mATe javAnuM thayuM. zaNagAra sajIne badhI gaNikAo mahotsavamAM jAya che. 'badhI gaNikAomAM mAro vaTa paDe' ema vicArI te gaNikAe pelo hAra paheryo.. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA rANIno te hAra hato tenI dAsIe te hAra oLakhI lIdho. rAjAne vAta karI. rAjAe pUchyuM - 'te konI sAthe rahe che ?' dAsIe vAta karatAM caMDapiMgalane pakaDyo ane zUlIe caDhAvyo. gaNikAe vicAryuM ke - "mArA kAraNe bicArA AnuM mRtyuM thaze." ema vicArI teNIe corane navakAra Apyo ane kahyuM ke - 'tuM niyANuM kara ke A rAjAno putra thAuM.' teNe niyANuM karyuM. paTarANInI kukSIe te avataryo. putrarUpe janma thayo. te gaNikArUpa zrAvikA bALakane ramADanArI dhAtrI banI. ,, - ekavAra teNI vicAre che ke - "garbhano ane maraNano kALa eka sarakho hato. tethI kadAca A te ja haze.'' bALakane ramADatAM kahyuM - "he caMDapiMgala ! tuM raDa nahIM." caMDapiMgala nAma sAMbhaLatA ja tene jAtismaraNa thayuM. te bodha pAmyo. rAjAnuM mRtyu thayuM. te rAjA banyo. ghaNA kALa pachI baMnee dIkSA lIdhI. A pramANe navakAranA prabhAve sukuLamAM janma ane paraMparAe siddhigamana thayuM.. have A vize bIjuM udAharaNa - 71 * (5) hUMDikayakSanuM dRSTAMta * mathurA nagarImAM jinadatta nAmano zrAvaka hato. te nagarImAM huMDika nAme cora corI karato hato. ekavAra corI karatAM te pakaDAyo ane rAjAe tene phUlIe caDhAvyo. rAjAe potAnA puruSone kahyuM - "A mare nahIM tyAM sudhI tame ahIM ja dhyAna rAkho. jethI tene sahAya karanArA paNa oLakhAya..' rAjapuruSo dhyAna rAkhe che.. evAmAM te jinadatta zrAvaka bAjumAMthI pasAra thAya che. tyAre te cora zrAvakane kahe che ke - "he zrAvaka ! tuM anukaMpA karanAro che, mane pANInI tarasa lAgI che, tethI thoDuM pANI Apa, jethI huM sukhethI maruM..'' zrAvake kahyuM - ''jyAM sudhI huM pANI laIne na AvuM, tyAM sudhI tuM A namaskAra maMtrano jApa kara, jo navakAra bhUlI jaiza. to lAveluM chatAM pANI ApIza nahIM." te co2 pANInI lAlasAe navakAra bole che. zrAvaka paNa pANI laIne Avyo. huM tene pANI pIvaDAvuM evo jyAM zrAvaka vicAra kare che, tevAmAM namaskAranuM raTana karatAM te corano jIva nIkaLI gayo. yakSa tarIke utpanna thayo. 'corane pANI pIvaDAvanAra che' mATe A paNa gunegAra che ema jANI rAjapuruSoe zrAvakane pakaDyo. rAjAne vAta karI. rAjAe 'Ane paNa phUlIe caDhAvo' evo Adeza Apyo. zrAvaka mAravAnA sthAne laI javAyo. yakSa avadhijJAnano upayoga mUke che. temAM te zrAvaka ane potAnA zarIrane jue che. parvatane upADIne nagara upara sthApita karIne te bole che - "he duSTo ! tame A pUjya zrAvakane zuM oLakhatA nathI ? enI pAse kSamA mAMgo, nahIM to badhAne cUrI nAMkhIza." eTale zrAvakane mukta karyo. lokoe te yakSanuM maMdira banAvyuM. prastuta sAra :- A pramANe upadhAna karyA vinA paNa namaskAranA pAThamAtrathI sadgati thAya che - evuM Avazyaka vageremAM jaNAvyuM che, enI saMgati tame zI rIte karazo ? Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH eTale mahAnizIthasUtranuM A vAkya (=upadhAna vinA zruta bhaNanAra vagere mahApApI che - evuM jaNAvanAruM vAkya) bhayavAkya ja mAnavuM rahyuM, niyamavAkya nahIM. AnA parathI phalita thAya ke, mahAnizIthanA moTA bhAganA sUtro bhayavAkyarUpa che ane to pArzvasthonAM darzanamAtrano niSedha karanAruM vAkya paNa bhayavAkya ja samajavuM, niyamavAkya nahIM.. eTale apavAde pArzvasthAdinI pAse jJAnagrahaNa karavAmAM doSa Ave nahIM. . 72 have graMthakArazrI, mahAnizIthasUtranuM bIjuM evuM vAkya batAve che ke jene paNa bhayavAkyarUpa ja mAnavuM rahyuM, anyathA zAstravirodha thAya. juo - 00 kiJca zrImahAnizIthe svalpe'pi pramAde sAdhoH kuzIlatvoktestasya ca tvadabhisandhinA'cAritritvAt sarvAgamoktaM sAdhoH pramattApramattasvarUpaM guNasthAnakadvayaM kathaM saGgacchate ? - guruguNarazmi -- bhAvArtha :- vaLI zrI mahAnizIthasUtramAM thoDo paNa pramAda thaye sAdhunuM kuzIlapaNuM kahyuM che ane to tamArI mujaba / teo acAritrI thavAthI, badhA AgamamAM kaheluM sAdhunuM pramatta-apramattarUpa be guNaThANuM kevI vicAraNA rIte saMgata thAya ? vivecana :- bIjI vAta, zrImahAnizIthasUtramAM to evuM paNa jaNAvyuM che ke - jo sAdhu lezamAtra paNa pramAda kare, to te kuzIla thaI jAya che ! juo tenuM vacana : "aDhAra hajAra zIlAMgarathamAMthI, je sAdhu je padamAM pramAdI thAya, te sAdhu te te pramAdanA doSathI kuzIla samajavo.." (sUtra-3/41) eTale lezamAtra paNa pramAda karanAra sAdhu kuzIla thaI jAya !.. have pArzvastha, avasanna, kuzIla.. e badhAne to tame acAritrI (cAritra vagaranA) ja mAno cho ane to Avo kuzIla paNa acAritrI ja mAnavo paDaze ! eno matalaba e thayo ke, je sAdhu lezamAtra paNa pramAda kare, te sAdhu ja na rahe, acAritrI thaI jAya. paNa AvuM mAnavAmAM badhA AgamomAM sAdhunAM je pramatta-apramattarUpa be guNaThANAM kahyAM che, teno virodha Ave.. tAtparya : sAdhu (1) saMyamayogomAM apramAdI rahe, to tenuM 'apramattaguNaThANuM' hoya, ane (2) saMyamayogomAM pramAdavALo thAya, to tenuM 'pramattaguNaThANuM' Ave. AvuM badhA zAstromAM kahyuM che.. to niyamavAkya mAnavAmAM Avazyaka vagere graMthono virodha Ave.. tyAM je upadhAna vinA paNa zruta bhaNanArAonI sadgati kahI che - te asaMgata thAya. * "evaM aTThArasahaM sIlaMgasahassANaM jaM jattha pae pamatte bhavejjA se NaM teNaM teNaM pamAyadoseNaM kusIle e // " ( mahAnizIthasUtram-3/46) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 73 ahIM pramAda karanAranuM paNa sAdhupaNuM to kahyuM che jai.. (bhale pramattaguNaThANuM, paNa acAritrIpaNuM to nathI ja kahyuM ne?) have tame lezamAtra paNa pramAda karanArane "asAdhu" kaho, to uparokta zAstrono (=pramAda karanArane paNa "sAdhu" kahenArA zAstrono) virodha Ave ja. eTale mahAnizIthasUtramAM lezamAtra paNa pramAda karanAranuM je kuzIlapaNuM kahyuM che, te bhayavAkyarUpa samajavuM. (niyamavAkyarUpanahIM.) ane jo niyamavAkyarUpamAno, to paNa tevo kuzIla sarvathA acAritrI ( cAritra vagarano) ja che - evuM na kahevuM. te jaNAve che - yadi ca kuzIlAdInAmekAntenAcAritritvaM sammataM syAt, tadA tatraiva mahAnizIthe gaNAdhipatyayogyaguruguNAnuktvA ___ 'se bhayavaM! uDDe pucchA / goyamA! tao pareNa uDDaM hAyamANe kAla-samae tattha NaM je keI chakkAya-samAraMbha-vivajjI se NaM dhaNNe puNNe vaMde pUe namaMsaNijje / ' (a0 la, sU0 272) iti paJcamAdhyayane SaTkAyasamArambhavivarjinAmapi kathaM pUjyatvamavAdi ? - guraguNarazmi - bhAvArtha - jo kuzIla vagerenuM ekAMte acAritrapaNuM sammata hoya, to tyAM mahAnizIthasUtramAM ja gaNAdhipatine ayogya evA gurunA guNone kahIne mAtrachakAyano AraMbha varjanArAone paNa pUjya kema kahyA? (mahAnizIthanAM sUtrano bhAvArtha vivecana mujaba samajavo.) vivecanaH-mahAnizIthamAM kayo guru gaNanA adhipati banavA ayogya che? tevA gurunA guNone ( lakSaNone) kahIne pachI jaNAvyuM che ke - A hIna kALa-samayamAM je mAtra chakAyanA samAraMbhanuM varjana A vidhAna parathI eTaluM nizcita karavuM ke lezamAtra paNa bIjAmAM bhUla dekhAya teTalA mAtrathI tene "acAritrI che, saMyamanA pariNAma ja nathI, sAdhupaNuM ja nathI rahyuM evuM mAnI levAnI gaMbhIra bhUla na karavI.. bIjuM, A vidhAna parathI - huM pramAda karIza, to paNa sAdhupaNuM to raheze ja evuM mAnIne nirbhaya thavAnI ceSTA bilakula na karavI. kAraNa ke pramAda thayA pachI tIvrapazcAttApa - pharI tene na karavAno saMkalpa - tenA pratye lezamAtra paNa lagAva na hovo. evA badhA pariNAmo thAya, to ja tenuM sAdhupaNuM Take, nahIM to patana thAya ja.. (pramattaguNaThANAno kALa aMtarmuhUrtano che.. aMtamuhUrta pachI vizuddha pariNAma na Ave, to te apramattaguNaThANe na jaI zake ane pramattaguNaThANAno kALa pUro thaI gayo hovAthI tyAM paNa na rahI zake. phalataH te nIce paDe.) ane pramAdasevana pachI vizuddhapariNAma Avavo atyaMta duSkara che.. UlaTuM pramAdanA saMskAro, te taraphanuM DhalANa, tenA para anurAga - e badhuM thavAno vadhu saMbhava che, jenAthI pApano pakSapAta Ubho thavA dvArA paraMparAe mithyAtvanuM sarjana thAya ! eTale kAdavathI kharaDAIne snAna karavA karatAM bahetara che ke kAdavamAM kharaDAvavuM ja nahIM. tethI jIvanamAM lezamAtra paNa pramAda na Ave - enI khAsa kALajI rAkhavA prayatna karavo.. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 gurutattvasiddhiH kare che, te dhanya che, pUjanIya che vagere. juo te mahAnizIthasUtramAM batAvelo gautama ane prabhuvIrano AlApe - "gautama gaNAdhipatine yogya guNovALI suvihitonI paraMparA keTalA kALa sudhI cAlaze? prabhuH he gautama! jyAM sudhI kalkI rAjAnA vakhatamAM zrIprabha nAmanA mahAsattvazALI aNagAra thaze, tyAM sudhI cAlaze. gautamaH paramAtman ! tenA pachI? prabhuH gautama! tenA pachI to kALa-samaya hIna thatAM, je koI paNa chakAyanA samAraMbhanuM varjana karanAra hoya, te badhA dhanya che, puNyavaMta che, vaMdanIya che, pUjanIya che, namaskAra karavA yogya che, temanuM jIvana sArI rIte jIvAyeluM che.." (sUtra-5(17) - have kuzIla vagere jo ekAMte acAritrI ja hoya, to mAtra chakAyanA samAraMbhanuM varjana karanArA paNa eka prakAranA kuzIla ja hovAthI teo paNa acAritrI thaze ane to temane paNa vaMdana-namaskAra nahIM thaI zake! eTale to mahAnizIthasUtramAM je chakAyanA samAraMbhane choDanArAonuM paNa vaMdanIyapaNuM kahyuM che, teno virodha thaze ! tethI tevA kuzIlane ekAMte acAritrI na mAnavo.. A vize paMcakalpabhASyamAM paNa jaNAvyuM che ke - cha- tathA zrIpaJcakalpe'pi - "dasaNanANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiaM pAse / jiNapannattaM bhattIi pUae taM tahA bhAvaM // 1 // " - guruguNarazmi - zlokArtha - (gastha5) je pArthastha vageremAM (vaMsanA varitta tavaviyaM gattiyaMtra) darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya jeTaluM (pAka) jue, (tardika) temAM = pAsatyAdimAM (ta nipatriraM mAvaMtra) te jinaprajJapta bhAvane (mITTa ) bhaktithI (pUya=) pUjavo joIe. thoDalA guNane paNa natamastaka jhuko ja vivecana - vartamAnakALamAM saMghayaNa-sAmarthyanA hRAsanA kAraNe aNizuddha saMyama bhale na dekhAtuM. hoya, to paNa jemAM jeTaluM dekhAya, tene bhaktithI pUjavuM joIe. juo paMcakalyabhASyanuM vacana - "je pAsatthA AdimAM darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya - A bhAvomAMthI je jinokta bhAva thoDo ke vadhAre jANavAmAM Ave, te pAsatyAnI te ja bhAvone manamAM dhArIne vaMdana-abhutthAna vagere - - - - - - - - - - "se bhayavaM! uDDhaM pucchA, goyamA ! tao pareNaM uDDhaM hAyamANe kAlasamae, tattha NaM je kei chakkAyasamAraMbhavivajjI se NaM dhanne punne vaMde pUe namaMsaNijje sujIviyaM jIviyaM tesiM // 5/17 // " ( zrImahAnizIthasUtram) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA rUpa bhaktithI pUjA karavI joIe.. (arthAt pAsatyAdimAM darzanAdi je bhAva hoya, te bhAvane lakSamAM rAkhIne jeTalA pramANamAM darzanAdi bhAva hoya, teTalA pramANamAM tenI vaMdanAdirUpa bhakti karavI.)" (bRhatkalpabhASya-zloka-4553, jIvAnuzAsana zloka-33, gurutattvavinizcaya zloka-1/122) eTale pramAda karanArA kuzIlo sarvathA acAritrI ja che - evuM na kahevuM.. jeTalA aMze teo saMyamanuM pAlana kare che, teTalA aMze teo cAritrI che ja ane tethI teo vaMdanIya paNa che ja.. A vize gurutattvavinizcayamAM jaNAvyuM che ke - "je kAraNathI ja pAsasthAmAM bhAvabhede thoDuM paNa cAritra (che) te kAraNathI ja kalpabhASyamAM pAsatthAmAM rahelA te te bhAvanuM AlaMbana laIne vaMdana karavAnuM kahyuM che." (zloka-1/121) ,, phalitArthaH- 'kuzIlonuM darzanamAtra paNa na karavuM, teo avaMdanIya che' - evuM je mahAnizIthasUtranuM vacana che, te bhayavAkyarUpa ja samajavuM, niyamavAkyarUpa nahIM.. bAkI uparokta rIte yathAzakti pAlana karanArA kuzIlonuM paNa saMyama che ja ane tethI teo vaMdanIya paNa bane ja.. have avaMdanIya tarIke kahelo kuzIla ane nigraMtha tarIke kahelo kuzIla-te baMne eka che, evuM jaNAvavA graMthakArazrI kahe che. 00 75 - api ca avandyamadhyoktakuzIlasya nirgranthamadhyoktakuzIlasya ca lakSaNe vicAryamANe ekatvameva dRzyate / tathAhi - avandyakuzIlaH zrI Avazyake jJAnadarzanacAritrAcAravirAdhakabhedAt trividha uktaH / zrImahAnizIthe tu " aNegavihA, taM jahA - 1 nANakusIle 2 daMsaNakusIle 3 cArittakusIle 4 tavakusIle 5 vIriyakusIle iti / " 7 nirgranthamadhyoktakuzIlazca zrIbhagavatyAM jJAnadarzanacAritratapasAM virAdhako manasA krodhAdyAsevakazca paJcadhoktaH / evaM ca 'jJAnadarzanacAritrANi virAdhayan kuzIla' ityucyate / iti tattvato dvayorapi lakSaNamekameva / * 'nattondriya pApatye nAAiM hopha bhAvameLa | vaMdaNayamaNuNNAyaM, itto cciya bhAvakAraNao || 1 / 121 // ' ( iti gurutattvavinizcaye ) - guruguNarazmi - bhAvArtha :- vaLI - avaMdanIyonI madhyamAM kahelo kuzIla ane nigraMthonI madhyamAM kahelo kuzIla - A benuM lakSaNa vicAratAM ekapaNuM jaNAya che. te A pramANe - avaMdanIya kuzIla AvazyakamAM jJAna, darzana ane * AvuM jaNAvavA pAchaLano uddeza e jaNAya che ke - jo baMne eka hoya, to tevA nigraMtha kuzIlane avaMdanIya zI rIte kahevAya ? (nigraMtha to vaMdanIya ja hoya) eTale mahAnizIthasUtranuM je kuzIlane avaMdanIya kahenAruM vAkya che, te mAtra bhayavAkyarUpa samajavuM, niyamavAkyarUpa nahIM.. A vAta AgaLa spaSTa thaze. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH cAritrAcAranA virAdhaka bhede traNa prakAre kahevAyo che ane mahAnizIthasUtramAM jJAnakuzIla, darzanakuzIla, cAritrakuzIla, tapakuzIla ane vIryakuzIla - ema aneka prakAre kuzIla kahevAyo che.. 76 <<0 ane zrIbhagavatImAM-nigraMthonI madhyamAM kahelo kuzIla jJAna, darzana, cAritra ane tapano virAdhaka tathA manathI krodhAdinuM Asevana karanAra - ema pAMca prakAre kahevAyo che.. ane A pramANe 'jJAna, darzana, cAritrane virAdhato kuzIla' evuM kahevAya ane to paramArthathI baMnenuM paNa lakSaNa eka ja thayuM.. vivecana :- bIjI vAta, kuzIlonuM varNana be vakhate thAya che H (1) eka to 'pArzvastha, avasatra, kuzIla vagere avaMdanIya che, temano saMgamAtra paNa na karavo' ema avaMdanIyonA nirdeza vakhate, ane (2) bIjuM 'nigraMtho pAMca prakAranA che - pulAka, bakuza, kuzIla vagere' ema nigraMthonA nirdeza vakhate.. have baMne prakAranA kuzIlonuM lakSaNa vicAratA teo be eka che - evuM jaNAya che. pahelAM te benuM lakSaNa joI laIe - * (1) avaMdanIya kuzIla * Avazyaka sUtramAM- (1) jJAnavirAdhaka, (2) darzanavirAdhaka, ane (3) cAritravirAdhaka - ema traNa prakArano kuzIla kahyo che.. juo te AvazyakaniyuktinI vRttinuM vacana "kuzIla traNa prakAre kahyo che H (1) jJAnAcAramAM, (2) darzanAcA2mAM, ane (3) cAritrAcAramAM - A traNe prakArano kuzIla vItarAgo vaDe avaMdanIya kahyo che." zrI mahAnizIthasUtramAM paNa jJAnakuzIla vagererUpe aneka prakArano kuzIla kahyo che. juo te mahAnizIthasUtranuM vacana : "kuzIlo aneka prakAranA che H (1) jJAnakuzIla, (2) darzanakuzIla, (3) cAritrakuzIla, (4) tapakuzIla, ane (5) vIryakuzIla." (sUtra-3/4) * (2) nigraMtha kuzIla * zrI bhagavatI sUtramAM-nigraMthonA varNana vakhate (1) jJAnavirAdhaka, (2) darzanavirAdhaka, (3) cAritravirAdhaka, (4) tapavirAdhaka, ane (5) manathI krodhAdinuM Asevana karanAra - A pramANe pAMca prakArano kuzIlanigraMtha kahyo che. ane tenAthI 'jJAna, darzana, cAritranI virAdhanA karato kuzIla' e pramANenuM kuzIlanuM lakSaNa phalita thAya.. 'tiviho hoi kusIlo NANe taha daMsaNe caritte ca / eso avaMdaNijjo pannatto vIyarAgehiM // prakSiptA // ' (AvazyakaniryuktivRttau vandanAdhyayane ) zrI ''nALe haMsaLavaraLe, tane na adakudrumaN ya vona / paDisevaNAkusIlo, paMcaviho u muNeyavvo / " (uttarAdhyayanasUtrabhASyagAthA - 9) A vize vistArathI varNana - bhagavatIsUtranA 25/5 mAM 36 dvA2othI karyuM che.. ane pravacanasArodvAramAM 93mA dvAramAM ane sthAnAMgasUtra-5/3 sUtra-446mAM paNa vistArathI varNana che.. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA baMnenuM eka lakSaNa - upara kahyA mujaba (1) avaMdanIya tarIke kahelo kuzIla, ane (2) nigraMtha tarIke kahelo kuzIla - te baMnenuM paramArthathI lakSaNa (jJAna, darzana, cAritranI virAdhanA karanAra - evuM ) eka ja che.. eTale to bhagavatIsUtramAM je nigraMtha tarIke bakuza-kuzIla kahyA che, teone ja mahAnizIthasUtramAM avaMdanIya kuzIla tarIke batAvyA che. te ja vAta jaNAve che - ** zrImahAnizIthe ca 60 - D " evaM aTThArasahaM sIlaMgasahassANaM jaM jattha pae pamatte bhavejjA, se NaM teNaM teNaM pamAyadoseNaM kusIle Nee ya / " iti sUkSmavirAdhakasyApyavandyakuzIlatvenokterbakuzakuzIlAnAM nirgranthAnAmapi zrIbhagavatyAmuttaraguNajJAnAdivirAdhakatvenoktAnAM kathaM nAvandyakuzIlatvaM ? - guruguNarazmi -- bhAvArtha :- zrImahAnizIthasUtramAM - aDhAra hajAra zIlAMgarathamAMthI je jyAM padamAM pramatta thAya, te tevA pramAdadoSathI kuzIla samajavo - A pramANe sUkSmavirAdhakane paNa avaMdanIya kuzIla tarIke kahyo che ane to bakuza-kuzIla nigraMtho paNa zrIbhagavatImAM uttaraguNanA virAdhaka tarIke kahyA hovAthI teonuM paNa avaMdanIya kuzIlapaNuM kema na thAya ? vivecana :- bakuza ane kuzIlo uttaraguNanI, jJAna, darzana ane cAritranI virAdhanA karanAra che - evuM bhagavatIsUtramAM jaNAvyuM che. (je ApaNe hamaNAM ja pUrve joI gayAM..) have A virAdhaka bakuza-kuzIla nigraMtho to mahAnizItha sUtranA AdhAre 'avaMdanIya evA kuzIla' tarIke mAnavA paDaze.. kAraNa ke mahAnizIthasUtramAM kahyuM che ke - "A pramANe aDhAra hajAra zIlAMgarathamAMthI, je vyakti je padamAM (-je saMyamasthAnamAM) pramAdavALo thAya, te vyakti, te te pramAdanA doSathI kuzIla samajavo. (ane AvAnuM darzanamAtra paNa na karavuM.)" (sUtra-3/41) A vacana pramANe (=A vacanane niyamavAkyarUpa mAnI levAnI bhUlanA kAraNe) to lezamAtra paNa virAdhanA karanAra jo avaMdanIya-kuzIla hoya, to jJAnAdinI virAdhanA karanAra bakuza-kuzIla nigraMtho to sutarAM 'avaMdanIyakuzIla' sAbita thaze ! ane to tevA bakuza-kuzIla nigraMthone vaMdana ja nahIM thaI zake ! tevA nigraMthone vaMdana na thAya, teo avaMdanIya kuzIla rahe - to temAM vAMdho zuM ? e AzaMkAnuM * A vize vistRta mAhitI meLavavA mATe juo bhagavatIsUtra zataka-25, uddezo-5, sUtra-749,750 vagere.. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 gurutattvasiddhiH samAdhAna karavA graMthakArazrI jaNAve che - teSAM ca tathAtve zAsanoccheda eva, yato yattIrthaM zrIvIreNa svayameva pravartitam, yacca samayo'pi avyavacchedena duHprasahasUriparyantaM yAvad yAsyati, tattIrthaM naiva vinA sAdhubhiH te ca tIrthAbhAve nirgranthA (na) bhavanti / / 2. praSyitAnatarIItarapITatu pUrvamudrita sutta: | - guruguNarazmi - bhAvArtha: - teo avaMdanIyakuzIla hovAmAM zAsanano uccheda ja thAya, kAraNa ke je tIrtha zrIvIraprabhue pote ja pravartAvyuM ane je zAsana paNa avyavacchinnapaNe duHprasahasUri sudhI jaze, te tIrtha sAdhuo vinA nahoI zake. ane tIrtha vinA sAdhuo paNa na hoya. * bakuzAdi nigraMthone avaMdanIya mAnavAmAM zAsanano uccheda * vivecana :- pUrvapakSa :- bakuza-kuzIlo jJAnAdinA virAdhaka che, eTale to mahAnizIthasUtranA AdhAre teone paNa avaMdanIya kuzIla ja mAnavA joIe, arthAt teone paNa vaMdana na karAya..(virAdhaka evA teo pArzvastha-kuzIlAdirUpa hoI anigraMtha ja che.) uttarapakSa - are ! jo teone anigraMtha-avaMdanIya mAnazo, to to zAsanano uccheda ja thaI jaze ! kAraNa ke pAMca prakAranA nigraMthomAMthI pulAka, nirgatha ane snAtaka- A traNano to pahelAM ja viccheda thaI gayo che. hAlamAM to mAtra bakuza-kuzIla nigraMtho ja rahyA che, have jo teone paNa "anigraMtha' kahI avaMdanIya mAnazo, to hAlamAM koI nigraMtha-sAdhu ja nahIM rahe ane to tIrtha paNa nahIM rahe.. A ja vAtane jaNAve che - je zAsana zrI vIraparamAtmAe pote ja pravartAvyuM che ane je zAsana avicchinnapaNe du:prasahasUri sudhI cAlaze, te zAsana sAdhuo vinA na ja rahe (jyAM sudhI sAdhuonuM astitva, tyAM sudhI ja tIrthazAsananuM astitva, te sivAya nahIM..) ane tIrtha vinA sAdhuo paNa na ja rahe.. eTale vartamAnakALamAM zAsananuM astitva mAnavA, te zAsana jenA para AdhArita che. tevA nigraMtha-sAdhuonuM astitva mAnavuM ja rahyuM. (ane to vartamAnakAlIna bakuza-kuzIlone nigraMtha-vaMdanIya mAnavA ja rahyA..) have keTalAkonI kamAnyatA che ke, sAdhuo vinA paNa tIrtha pravartI zake - teno nirAsa karavA, graMthakArazrI jaNAve che - - yacca kaizcid iSyate - zrAvakaiH saMvignasAdhupakSapAtibhiH jJAna-darzana-cAritribhiH upayAsyati, tatpunaH anupAsitaguroH vacaH, yato na hi mUlabIjAbhAve taduttarakAlabhAvinyaH Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA aGkurAdyavasthAH sambhavanti / tathAhi - prathamaM tAvat sarvazreyomUlakalpo guruH anveSaNIyaH, tataH tanmukhavinirgatadezanAzravaNAt saJjAtazubhapariNAmaH samucchalitajIvavIryaH samuditasamyaktvaguNAdigrahaNabuddhiH samAgatya guroH samIpe, namaskRtya paramabhaktyA guroH pAdapaGkajam, samyaktvasAmAyikAdi pratipadyate / / - guruguNarazmi - * zAsana zrAvakothI na cAle * bhAvArtha+vivecana -pUrvapakSa - vartamAnakALamAM sAdhuo bhale na hoya, paNa saMvigna sAdhuonA pakSapAtavALA, jJAna-darzana-caritranuM pAlana karanAra evA zrAvako che ja ane AvA zrAvakothI ja tIrtha cAlI jaze (mATe zAsana-ucchedanI Apatti nahIM Ave..) uttarapakSa - AvuM ja keTalAko dvArA bolAya che, te paNa gurunI upAsanA na karelAnuM vacana che, kAraNa ke guruo- sAdhuo e to mULa bIja che. ane mULa bIja vinA, uttarakALamAM thanArI (=pachInA samayamAM AvanArI) aMkura vagere avasthAo saMbhavI zake nahIM. (tathAdika) te A pramANe - sau prathama sarva kalyANanA mULa samAna gurunI zodha karavI joIe.. (guruthI ja yathArtha mArga pAmavA dvArA kalyANa thavuM saMbhavita che. te jaNAve che.) guru zodhyA pachI, gurunA mukhakamaLathI nIkaLelI dezanA sAMbhaLe.. gurudezanAnuM mAhAmya * te dezanA sAMbhaLavAthI (1) zubha pariNAmo (rAga-dveSa, saMkalpa-vikalponA hrAsathI nirmaLatama adhyavasAyadhArAo) utpanna thAya che, (2) AtmavIrya (=jinazAsananA yogone AtmasAt karavAno ullAsa) UchaLe che, ane (3) samyakta, dezavirati, sarvavirati, zrutajJAna vagere guNonA samudAyane levAnI (=potAnA jIvanamAM te guNo UtAravAnI) buddhi jAge che.. eTale Avo (=utpanna thayelA zubhapariNAmavALo, UchaLelA jIvavIryavALo ane samyakvAdi guNone levAnI buddhivALo evo) jIva, gurunI pAse AvIne, parama bhaktithI gurunA caraNakamaLane namIne samyaktasAmAyika, zrutasAmAyika, dezaviratisAmAyika ane sarvaviratisAmAyika vagere svIkAre che.. to ahIM badhA guNone pAmavAnuM mULa bIja guru ja kahyuM che.. have jo vartamAnakALamAM koI nigraMtha guru mAno ja nahIM, to - mULa bIja vinA tenAthI AgaLa thanArA aMkurArirUpa - samyaktAdi guNo AvI zake ja nahIM. ja ahIM cAritra tarIke dezacAritra levuM , kAraNa ke pUrvapakSanI mAnyatAnusAra sarvacAritra hAla rahyuM ja nathI.. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH have guru e mULa che ane zAsananI dhurAne vahana karanAra guruo - sAdhuo ja che, e vAtane puSTa karavA graMthakArazrI zAstrapATho batAve che - yata uktam - "gurumUle suadhammo, saMviggo ittaraM va iyaraM vA / vajjittu tao samma, vajjejja ime a aiArA / / 1 / / " (viMzativiMzikA 166, zrAddhavidhi 79, paMcAzaka 9) "iya micchAo viramiya, samma uvagamma bhaNai gurupurao / arahaMto0" ityAdi / (zrAddhavidhi0 144, vi. sA. 869) Avazyake'pi pratyAkhyAnAdhyayane - "ahaNNaM bhaMte ! tumhANaM samIve micchattAo paDikkamAmi, sammattaM uvasaMpajjAmi" ityAdi granthena guru eva agrataH kRtaH / upadezamAlAyAmapi - "kaIyAvi jiNavariMdA pattA ayarAmaraM pahaM dAuM / AyariehiM pavayaNaM dhArijjai saMpayaM sayalaM / / 12 / / " ityAdi / na caitat kvApi dRzyate - zrAvakaiH tIrthaM yAsyatIti / / ___- gurArami : * gurame bhUjAdhAra - zAstrapAThI * bhAvArtha + viveyana :- sarva sAdhanAmonU bhUpa gurucha. 1295 3 4||vyuNch ? - gurunA caraNamULamAM sAMbhaLelA dharmavALo, saMvegane pAmelo jIva, tyAra pachI sthULa prANAtipAta vagerenuM itvarakAlIna =thoDA samaya pUratuM) ke yAvatkAlIna (=AjIvana sudhI) sArI rIte varjana kare cha.. bhane tamonuM na zane // (=te te graMthomA bhADevAta) matiyArInu na 3 cha.." (paMyA 2818-1/8, zrAvidhiza-78) A ja vAta viMzativiMzikA prakaraNamAM paNa kaeNhI che ke - "gurunA mULamAM sAMbhaLelA dharmavALo koI saMvigna AtmA,itarakAlIna ke yAvatkAlIna vratone cha bhane te prabhArI 4 tesonu nitiyAra pAsana 3 ." (9413-8/6, 166) - - - - - - - - - - - - - - - * "gurumUle suyadhammo saMviggo ittaraM va iyaraM vaa| giNhai vayAI koi pAlai ya tahA niraiyAraM // 166 // " (vizaMtivizikAprakaraNam) - - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA bIje paNa kaihyuM che ke - "(5=) A pramANe mithyAtvathI aTakIne ane samyaktva pAmIne te jIva, gurubhagavaMtonI AgaLa kahe che ke - saMga rahita evA arihaMta mArA deva che vagere." (zrAddhadharmavidhi zloka-44, vicArasAra zloka-869) AvI ja vAta AvazyakasUtramAM paNa paccakkhANa adhyayanamAM jaNAvI che ke - "(maddaLa..) he gurubhagavaMta ! huM ApazrInI pAse, mithyAtvathI pAcho pharuM chuM ane samyaktvane svIkAruM chuM vagere.'' to AvA aneka zAstromAM dharmanI prApti guru pAsethI ja jaNAvI che. eTale guru vinA zrAvakono ja saMbhava na hovAthI zrAvakothI zAsana na cAle.. 81 upadezamAlAmAM kahyuM che ke - "zrI jinezvaro to mokSano mArga (=jJAna, darzana, cAritrarUpa) batAvIne keTalAya kALa pUrve siddhine pAmI gayA che.. vartamAnamAM emanA virahamAM samasta zAsanane, Agamane tathA caturvidha saMghane AcArya bhagavaMto ja TakAvanArA hoya che." (zloka-12) D ahIM badhe zAsananI dhurAne vahana karanArA tarIke nigraMtha sAdhuo - AcAryono ja nirdeza che.. kyAMya 'zrAvako tIrtha calAve' evuM dekhAtuM nathI. mATe vartamAnakALamAM yathAzakti udyama karanArA bakuzakuzIlo vaMdanIya nigraMtha ja che ane temanAthI ja tIrtha-zAsana cAle che - evuM mAnavuM ja rahyuM.. AnA mATenI aneka yuktio darzanazuddhi nAmanA graMthamAM batAvI che. te A pramANe - etA yuktayo darzanazuddhau uktAH, sil:, yataH na viNA titthaM niaMThehiM nAtitthA ya niaMThayA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA duNhaM / / 1 / / savvajiNANaM niccaM bausakusIlehiM vaTTae titthaM / / iti / / - m ( darzanazuddhiprakaraNa 173, 175, saMbodhaprakaraNa 856) - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana :- darzanazuddhi nAmanA graMthamAM jaNAvyuM che ke - - "sAdhuo vinA tIrtha hotuM nathI ane tIrtha vinA sAdhuo hotA nathI (A pramANe baMneno * ''Dsa micchAo vimiya, samAM vAmma maLapha gurupuro / arahaMto nissaMgo, mama devo dakkhiNA sAhU ||" ( zrAvakadharmavidhau zlo. 44, vicArasAre zlo. 864 ) * A vAta mAtra pulAka, bakuza ane pratisevanAkuzIlane laIne samajavI.. bAkI kaSAyakuzIla, pratyekabuddha, tIrthaMkara, nigraMtha, snAtaka - teo badhA tIrtha vinA paNa hoya che.. AvuM darzanazuddhinI vRttimAM jaNAvyuM che. juo - (cAlu) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH avinAbhAva che..) jyAM sudhI cha javanikAyano saMyama hoya che (cha jIvanikAyanI rakSA karavAno pariNAma hoya che), tyAM sudhI tIrtha ane sAdhu e baMneno paraspara saMbaMdha rahe che." (zloka-173) (saMbodhaprakaraNa zloka-857, sAdhusthApanAdhikAra zloka-38, gurutattvasthApanAzataka zloka-10) vaLI darzanazuddhiprakaraNamAM ja jaNAvyuM che ke - "badhA jinavaronuM tIrtha haMmezAM bakuza ane kuzIlothI cAle che." (zloka-175) A ja vAta thoDA pheraphAra sAthe saMbodhaprakaraNamAM jaNAvI che - badhA tIrthakaronuM tIrtha sadA bakuza-kuzIlothI cAle che. mAtra vizeSatA eTalI che ke kaSAyakuzIla pramAdI sAdhuo vizeSathI hoya che." (zloka-856) sAra:- paramAtmAnuM zAsana bakuza-kuzIlothI ja cAle che.. ane teo uttaraguNAdinA virAdhaka hovAthI mahAnizIthasUtranA AdhAre jo teone avaMdanIya kuzIla mAnazo, to vartamAnakALamAM vaMdanIya nigraMtha koI rahe ja nahIM ane to zAsanano ja uccheda thaI jAya.! eTale mahAnizIthanuM vAkya bhayavAkyarUpa ja mAnavuM joIe - evo phalitArtha batAvavA kahe che. tataH pArzvasthAdInAmekAntenAvandyatvAkSarANi bhayavAkyatayaiva svIkarttavyAni, namaskArAdyupadhAnavAkyavat, bhayavAkyaM ca zrutvA mandasaMvego'pi tIvrazraddhaH syAt / - guruguNarazmi - bhAvArtha:- eTale pArthasthAdine ekAMte avaMdanIyapaNAnAM akSaro bhayavAkya tarIke ja svIkAravA. jema ke namaskArAdinuM upadhAnavAkya. ane bhayavAkya sAMbhaLIne maMdasaMvegavALo paNa tIva-zraddhAvALo thAya. vivecanaH- "pArthastha-kuzIlAdinuM darzanamAtra paNa na karavuM, temanI sAthe AlApa paNa na karavo, teone vaMdana na karavA." e vAkyane jo niyamavAkyarUpa manAya, to vartamAnakAlIna bakuza-kuzIla nigraMthone paNa avaMdanIya mAnavAnI ane tenAthI zAsana-uccheda thavAnI Apatti Ave ! eTale e vAkyane bhayavAkyarUpa ja samajavuM. jema "upadhAna vinA namaskAra bhaNanArAdi mahApApI che, arihaMtAdinI hIlanA karanAro che.' - evuM vAkya bhayavAkyarUpa che, tema pArthasthAdine avaMdanIya kahenAruM vAkya paNa bhayavAkyarUpa ja samajavuM. praznaH AvA bhayavAkyo kahevAnuM prayojana zuM? uttara prayojana e ja ke, AvuM sAMbhaLIne maMdasaMvegavALo paNa tIvrazraddhAvALo thaI jAya.. - - - - - -- 'iha ca pulAkabakuzapratiSevanAkuzIlAnAmevAyaM niyamaH / tathA ca prajJapti:- pulAeNaM bhaMte ! ki titthe hujjA atitthe hujjA? goyamA ! titthe hojjA no atitthe hojjA, evaM bause pddisevnnaakusiilevi| kasAyakusIle pucchA, goyamA ! titthe vA hojjA atitthe vA hojjA.. evaM niyaMThevi, evaM sinnaayevi|' (darzanazuddhivRttiH zlo. 173) sabUnA tiltha, vasatInefhaM vaTTa rUlyAM. navaraM kasAyakusIlA pamattajaiNo viseseNa // 856 // " (zrIsaMbodhaprakaraNam) - - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA dA.ta. glAnAdi avasthAvizeSamAM AdhAkarma sevanArA sAdhunI sAme koI bhayavAkya na hoya, to te doSanA sevanamAM tenI ekAkAratA ane AgaLa vadhIne kAraNa vagara paNa te doSanuM sAtatya thavuM saMbhavita che.. ane AvuM thavA dvArA teno unmArga sarjAya - evI pUrI zakyatA che. paNa jo tene bhayavAkya batAvAya ke - "AdhAkarma e to mAMsa barAbara che to glAnAdi avasthAvizeSamAM paNa tenI te vize sakaMpa pravRtti thAya. maMdasaMvega tIvrasaMga banI jAya.. te doSasevananI lAlasA ke sAtatya lezamAtra paNa na rahe.. ane apavAda pachI apavAdanA sthAne ja rahetAM unmArga na bane.. tema prastutamAM paNa pArthasthAdinI sAthe rahenArA vyakti sAme, jo koI bhayavAkya na hoya, to te pArthasthAdino saMga sAro mAnI bese.. temanA zAstraviruddha vartanone paNa dharma mAnI AdaraNIya mAnI bese.. pachI to suvihita sAdhuo hovA chatAM paNa pArthasthAdino ja saMga rAkhe.. phalataH temanA vartanAnusAre pote paNa pArthasthAdirUpa banI jAya. eTale ja batAvAya che ke - "temanuM darzanamAtra paNa na karavuM' - AvuM batADavA pAchaLano uddeza eTalo ja ke temanA vartano ApaNe paNa AcaravA lAgIe - evuM na bane.. ApaNo maMdasaMvega, tIvrasaMga banI jAya. nAnI nAnI zithilatAo dUra thAya.. suvihitanA AcArone pAlavAmAM udyamazIla thaIe.. - A ja vAta jaNAve che - cha- parva 2 - pAsattho osatro0 // 1 // kusIlosanapAsattho sacchaMde siDhile tahA / diTThIe vi ime paMca goyamA ! na nirikkhae / / 2 / / asuiTThANe pddiaa0||3|| ityAdi vAkyAni bhayavAkyatvena pArzvasthAdikAraNazayyAtarapiNDAdAnAdityAjanaparANi pArzvasthAdisaMsarganiSedhanaparANi ca boddhavyAni, na tu teSAM avndytvkhyaapnpAni - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - eTale.. (1) pArthastha, avasagna, kuzIla, saMsakta ane yathAskaMda - A pAMca prakAranA sAdhuo jinamatamAM vaMdana karavA yogya nathI. (Avazyakaniryukti-pratigAthA) (2) he gautama! kuzIla, avasagna, pArzvastha, svachaMda ane zithilAcArI- A pAMcane dRSTimAtrathI paNa na jovA.. (mahAnizIthasUtra-2/169) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH (3) jema azucisthAnamAM paDelI caMpakamAlA gaLe paherAtI nathI, tema pArzvasthAdisthAnomAM rahetA sAdhuo paNa apUjya che.. (Avazyakaniyukti-1112) (4) pArzvastha, avasatra, kuzIla, nitya, saMsakta ane yathAcchaMda- A chane jANIne, suvihitoe teone badhA prayatnathI varlDavA.. (upadezamAlA-353) 84 AvA badhA vAkyo bhayavAkyarUpa che ane teo eTaluM ja jaNAve che ke - "zayyAtarapiMDa levo vagere pArzvasthapaNAnuM-kuzIlapaNAdinuM kAraNa che, eTale te badhuM choDavuM.. ane pArzvasthAdino saMga na karavo, kAraNa ke temanA saMgathI temanA doSo ApaNAmAM Ave - evI saMbhAvanA che." - paNa te bhayavAkyo 'pArzvasthAdi ekAMte avaMdanIya ja che' evuM batAvanArA nathI.. A ja vAtane udAharaNa sAthe samajAve che - O yathA hi loke durvinItaM putrAdikaM prati etasya bhojanaM na dAtavyamityAdivAkyAni durvinayazikSaNaparANi, na tu bhojananiSedhaparANi / - guruguNarazmi -- : bhAvArtha + vivecana :- jema lokamAM durvinIta (=vinaya na karanArA) putra vagerenA pratye 'Aje Ane jamavA na ApavuM' evAM vAkyo mAtra tenA avinayanI zikSA karavA pUratA hoya che (tevo avinaya pharI na thAya - evuM zIkhavADavA pUratA hoya che..) bAkI tene jamavAno niSedha karavA mATe nathI hotA.. tema prastutamAM paNa samajavuM.. (pArzvasthone vaMdana na karavA - evuM vAkya eTaluM jaNAve che ke, pArzvasthApaNAnAM kAraNarUpa zayyAtarapiMDa levA vagereno doSa na Ave enuM dhyAna rAkhavuM. . bAkI pArzvastho ekAMte avaMdanIya che - evuM A vAkya jaNAvatuM nathI.) prazna :- paNa AvI rIte sUtrano bhayavAkyarUpa artha hoI zake ? uttara H- hA, kAraNa ke sUtro aneka prakAranA hoya che - koI vidhivAkyarUpa, koI udyamavAkyarUpa, koI prazaMsAvAkyarUpa, koI bhayavAkyarUpa vagere.. eTale prastutamAM pArzvasthAdinA saMgano niSedha karanArA vAkyo bhayavAkyarUpa mAnavAmAM koI bAdha nathI.. jI dharmaratnaprakaraNa nAmanA graMthamAM sUtro aneka prakAranA hoya che ane teno yathAyogya vibhAga na jANanAra moha Ubho kare che - evuM jaNAvyuM che. juo tenuM vacana - * alabatta, teone vaMdana karavAmAM, teonI pAse javAmAM, temanA doSothI ApaNe bhAvita thaIe evI pUrI saMbhAvanA che.. eTale ja jyAre suvihita sAdhuo maLe, tyAre temano (=pArzvasthAdino) lezamAtra paNa saMga nathI karavAno.. paNa jyAre suvihita sAdhuo maLe ja nahIM, tyAre paNa 'pArzvasthAdi ekAMte avaMdanIya che' evuM mAnIne temanA pAsethI jJAnAdi na laIne, dharmanA lAbhathI sAva ja vaMcita rahevuM - evuM na thAya, te mATe tyAre pArzvasthAdine vaMdana paNa svIkArya che ja. paNa tyAre kALajI rAkhavI ke temanA doSo ApaNAmAM na Ave.. Ama sarvatra moTA doSone TALavA, nAnA doSano Adara karIne paNa gurulAghavanI vicAraNApUrvaka pravRtti karavI - e ucita ja che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA yataH zrIratnapravero - nanu kiM caritravatopyasadgrahaH saMbhavati ? "vihi-ujjamavanayabhayaussagavavavAyatadubhayagayAiM / suttAiM bahuvihAI, samae gaMbhIrabhAvAiM / / 106 / / esiM visayavibhAga, amuNaMto nANAvaraNakammudayA / mujjhai jIvo tatto, saparesimasaggahaM jaNai / / 107 // " iti / - guruguNarazmi - zlokArdha - vidhi, udyama, varNaka, bhayavAkya, utsarga, apavAda ane te baMnemAM rahelAM -ema siddhAMtamAM gaMbhIra bhAvArthavALAM ghaNAM prakAranAM sUtro che. (1) * sUtronA sAta prakAra - dharmaratanaprakaraNa * vivecana - jainasiddhAMtamAM sUtro aneka prakAranAM hoya che. te kramazaH A pramANe - (1) vidhivAkya - keTalAka sUtro vidhine batAvanArA hoya che. jema ke -"bhikSAkALa thaI jAya, tyAre munioe saMbhrAMti rahita ane mUccharahita thaIne A kramanA yoga vaDe bhojana - pANInI gaveSaNA karavI.."evAM piMDagrahaNAdinI vidhine jaNAvanArAM vAkyo.. (2) udyamavAkya - keTalAka sUtro udyama mATe utsAhita karanArA hoya che. jema ke - "raMgano samUha jato rahI pILAM paDI gayelAM vRkSonAM pAMdaDAM jema paDI jAya che, tema he gautama! A manuSyajIvana kSaNika che, mATe eka samaya paNa pramAda na karavo." - tathA - "jinendranI pratimA karAvavI, temanuM jinAlaya banAvavuM, dhUpa, puSpa ane gaMdha-caMdana vaDe temanI pUjA karavI, AvA kAryomAM yukta thayelo ane stavatathA stutimAM tatpara thayelo zrAvaka baMne kALa caityavaMdana kare.." - A zlokamAM je (ubhaya) kALanuM nirUpaNa karyuM che, te mAtra udyamanA hetu tarIke samajavuM (arthAt te kALe udyama karavo - eTaluM jaNAvavA pUratuM samajavuM, bAkI te ja kALe karavo, anya kALe nahIM - evuM jaNAvavA mATe nahIM.) tethI anya kALe paNa caityavaMdana kare to paNa te adharmane mATe thatuM nathI. ------------- * "saMpatte bhikkhakAlaMmi asaMbhaMto amucchio| imeNa kamajoeNa, bhattapANaM gavesae // " (dazavaikAlikasUtram zlo. 60) * "dumapattae paMDuyae jahA nivaDai rAigaNANa acce| evaM maNuyANaM jIviyaM samayaM goyama ! mA pamAyae // " (uttarAdhyayanasUtram zlo. 273) *"vaMdai ubhao kAlaMpi ceiyAiM thythiiprmo| jiNavarapaDimAgharadhupapuSpagaMdhaccaNe jutto||"(updeshmaalaa zlo. 230, ceiyavaMdaNamahAbhAsam -zlo.162) - - - - - - - - - - - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH A badhA sUtro udyamane jaNAvavAnA prayojanavALA che.. (3) varNakavAkya - keTalAka sUtro varNana mATenAM hoya che, te caritranA anuvAdarUpa kahevAya. jema ke-"draupadIe pAMca puruSanA kaMThamAM varamALA nAMkhI." - evuM vAkya.. tathA, jJAtAdharmakathA vagere AgamomAM je nagarAdinA varNano ApyA che, te badhAM paNa varNakasUtro kahevAya.. (4) bhayavAkya:- keTalAka sUtro bhaya dekhADanArA hoya che. jema ke narakAdinA duHkho batAvanArA vagere vAkyo.. kaeNhyuM che ke - "narakamAM je mAMsa-lohI vagerenuM varNana karyuM che te bhaya dekhADavA mATe mAtra prasiddhine lIdhe ja karyuM che, bAkI hakIkatamAM to teonuM vaikriyazarIra hovAthI mAMsAdi hotA ja nathI." athavA duHkhavipAkamAM je pApI jIvonAM caritro kahyAM che, te bhayasUtro jANavAM, kAraNa ke tenA bhayathI prANIo pApakarmathI nivRtta thaI zake che. (5) utsargavAkya - keTalAka sUtro utsargamArgano nirdeza karanArA hoya che. jema ke - "A cha javanikAyano daMDa pote na AraMbhe" evAM badhAM che jIvanikAyanI rakSAne kahenArAM sUtro.. (6) apavAdavAkya:- keTalAka sUtro apavAdamArganuM vidhAna karanArA hoya che, te prAyaH karIne chedasUtromAM kahelAM che. athavA - "jo vadhAre guNavALo ke samAna guNavALo sahavartI na maLe, to pApakarmone choDIne ane kAmabhoganI Asaktino tyAga karIne ekalo paNa vicare." - evAM badhAM sUtro.. (7) tadubhaya vAkya - jemAM utsarga ane apavAda ekasAthe kahelA hoya, tevA sUtro. jema ke - "ArtadhyAna na thatuM hoya, to sArI rIte rogo sahana karavAnuM paNa ArtadhyAna thAya to vidhipUrvaka tenA pratikAramAM pravartavuM.." A sAta to mAtra udAharaNa pUratAM jaNAvyA che, bAkI svasamaya, parasamaya, nizcaya-vyavahAra, jJAna-kriyA vagere judA judA nayone laIne judA judA aneka sUtro jainasiddhAMtamAM hoya che ane teo sUkSmabuddhithI ja jaNAtAM hovAthI gaMbhIra bhAvArthavALAM hoya che. (dharmaratnaprakaraNa zloka-106) tethI zAstra bhaNanArAonuM kartavya zuM? ane te kartavya cUkanArAo kevI sthiti sarje che? te jaNAve che - zlokArtha:- jJAnAvaraNa karmanA udayathI teonA viSayavibhAgane na jANato jIva mUMjhAya che, ane tethI sva-parane asagraha utpanna kare che.. (2) - - - - ja "naraNa maMdira pharja saMsaddhimereja mahela dara tefsa vebriyamAvo ne tayaM zA" () * 'na yAlabhejjA niuNaM sahAyaM guNAhiyaM vA guNao samaM vaa| ___ ekkovi pAvAI vivajjayaMto, viharejja kAmesu asjjmaanno||' (dazavaikAlikasUtram zlo. 509) * 'aTTajjhANAbhAve samma ahiyAsiyavvao vaahii| tabbhAvammi u vihiNA paDiyArapavattaNaM NeyaM // ' (puSpamAlA zlo.543) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 87 | vivecana - sUtrono viSayavibhAga eTale "A sUtrano viSaya utsarga che, A sUtrano viSaya apavAda che, A sUtra nizcayane kahe che, A sUtra vyavahArane kahe che.. vagere." paNa jJAnAvaraNa karmanA udayathI AvA sUtravibhAgane na jANato jIva mUMjhAya che (=moha pAme che) ane tethI karIne potAne ane bIjAne, jamAli vagerenI jema viparyAsa ubho kare che.. (dharmaratnaprakaraNa zloka-107) prastutamAM artha eTalo ja che ke, pArthasthAdine avaMdanIya jaNAvanArA je sUtro che, te mAtra bhayavAkyarUpa mAnavA.. niyamavAkyarUpa mAnavAmAM zAsanoccheda vagere Apattio ApI che ja.. ane A vize vadhu eka tarka rajU karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - kiJca - yadi pArzvasthAdisatiniSedhakavAkyAni na bhayavAkyatayA aGgIkriyante, kintu vidhivAkyatayaiva, tadAnIM zrIAvazyake zrIsamyaktvadaMDake tadaticArapaJcake ca paratIrthikANAmAlApAnadAnaprazaMsAdivarjanavatpArzvasthAdInAmapi tadvarjanaM kRtamabhaviSyat / - guruguNArazmi - bhAvArtha - vaLI jo pArthasthAdinA saMgano niSedha karanArA vAkyo bhayavAkya tarIke na manAya, paNa vidhivAkyarUpe ja manAya, to AvazyakamAM samyaktadeDakamAM tenA pAMca aticAromAM, paratIrthikonI sAthe AlApaannadAna-prazaMsA vagerenA niSedhanI jema pArthasthAdinI sAthe paNa AlApAdino ekAMte niSedha karyo hota... vivecanaH- AvazyakasUtramAM samyattvanA nirUpaNa vakhate, te samyaktanA pAMca aticAro batAvyA che. temAM paratIrthikonI (=itaradarzanavALAonI) sAthe vArtAlApa, temane bhojana ApavA vagereno vyavahAra, temanI prazaMsA.. e badho vyavahAra paNa eka prakArano aticArarUpa gaeNyo che.. have jo pArthasthAdinA saMgano niSedha karanArA vAkyo bhayavAkyarUpa na hoya ane niyamavAkyarUpa ja hoya, to teono lezamAtra paNa saMga na thAya.. ane evuM hoya to zrI AvazyakasUtramAM, paratIrthikonI jema pArthasthA vagerenI sAthe paNa AlApAdino spaSTa niSedha karyo hota.. paNa nathI karyo - enA parathI ja jaNAya che ke, pArthasthAdinA saMgano niSedha karanArA vAkyo mAtra bhayavAkyarUpa ja mAnavA joIe, niSedhavAkyarUpa nahIM. have A vize pUrvapakSInI eka navI AzaMkAnuM samAdhAna karavA graMthakArazrI jaNAve che - - - - caturvidhamithyAtve ca lokottaraM gurugataM mithyAtvaM 'dagapANaM pussphphl'mityaadhupAno Akho pATha pAchaLa pariziSTamAM saTIka mUkyo che, jijJAsuone tyAMthI jovAnI bhalAmaNa.. - - - - - - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH dezamAlAgAthoktalakSaNasarvapArzvasthAdyasaMyatavandana eva sambhAvyate, na tu kiJcidvirAdhakadezapArzvasthAdivandane / - guruguNarazmi - bhAvArtha-cAra prakAranA mithyAtvamAM je guru vizenuM lokottara mithyAtvA kahyuM che, te paNa upadezamAlAmAM kahelA 'rANA puSkapatna' vagere lakSaNavALA sarvapArthasthAdi asaMyatonA vaMdanamAM ja saMbhave che. bAkI (tevuM mithyAtva) kaMika virAdhanA karanAra dezapArthasthAdine vaMdana karavAmAM na saMbhave. vivecanaH-pUrvapakSaH- tamArA kahevA mujaba pAsatyAdi paNa apekSAe vaMdanIya che evuM phalita thayuM.. paNa zAstramAM cAra prakAranuM mithyAtva batAvyuM che : (1) laukikagurugata mithyAtvaH- brAhmaNa, tApasa, saMnyAsI vagerene guru mAnIne vaMdana karavA.. (2) laukikadevagatamithyAtva:-anyatIrthika harihara, brahmA, zaMkara vagerene pUjA-vaMdanAdi karavA.. (3) lokottaragurugatamithyAtvaH- sAdhuguNothI zUnya mAtra rajoharaNAdi lokottara veSane dhAranArAone vaMdanAdi karavA.. (4) lokottaradevagatamithyAtvaH- je pratimAo paratIrthiko dvArA gRhIta hoya (jema ke badarInAtha, jagannAthapurI, tirupati..vagere) temane vaMdana-pUjanAdi karavA.. to AmAM lokottara guru vizenuM mithyAtvakahyuM che ane A mithyAtva pArthasthAdine guru mAnavAthI lAge che, e spaSTa che. have jo pArthasthAdine vaMdanIya mAno, to teone vaMdana karavA dvArA A mithyAtva lAge ja ne? uttarapakSaH A vAta sarvapArthasthAdi asaMyatone vaMdana karavAmAM samajavI, AMzika virAdhaka dezapArthasthAdine vaMdana karavAmAM nahIM.. Azaya e ke, upadezamAlAmAM TUMkAvAnuM purUM.' ityAdi gAthAothI je sarvapArthasthonuM lakSaNa batAvyuM che, te jIvo mAtra veSadhArI che, lezamAtra paNa saMyamanA pariNAma nathI, hakIkatamAM teo asaMyata ja che - AvA asaMyata sarvapArthasthone vaMdana karIe, to ja lokottara mithyAtva lAge.. bAkI thoDIghaNI virAdhanA karanAra dezapArthastharUpa bakuza-kuzIla nigraMthone vaMdana karavAmAM tevuM mithyAtva na lAge e dhyAnamAM rAkhavuM. have graMthakArazrI, mAtra veSadhArI-asaMyata evA sarvapArthastha kone kahevAya? ke jene vartamAnakALamAM paNa vaMdana na karAya.. tenuM svarUpa upadezamAlA graMthanA AdhAre batAve che - - atra liMgadhArisvarUpamitthaM zrIupadezamAlAyAm - dagapANaM puSphaphalaM, aNesaNijjaM gihatthakiccAI / ajayA paDisevaMtI, jaivesaviDaMbagA navaraM / / 349 / / A badhI gAthAo hamaNAM ja AgaLa sAnuvAda jaNAvAze.. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA osannayA abohI, pavayaNaunbhAvaNA ya bohiphalaM / osano vi varaM pihu, pavayaNaunbhAvaNAparamo / / 350 / / - guraguNarazmi - zlokArdha - sacitta pANI, puSpo, phaLo tathA AdhArmikAdi doSita sevanArA ane gRhasthanA kAryo yatanA vinA sevanArA- teo muniguNarahita mAtra veSaviDaMbaka che.. (1) vivecanaH* sacitta pANI pInArA.. * gulAla-kevaDA vagere puSpo, AMbA vagere phaLo, AdhAkarmAdi doSavALo AhAra - A badhuM lenArA.. * gRhasthanAM vepAra vagere kAryo karanArA.. * saMyamadharmanI sAthe lezamAtra paNa meLa na bese, tevuM AcaraNa karanArA.. AvA asaMyamI-zithilAcArI sAdhuo, mAtra sAdhuveSanI viDaMbanA karanAra che, lezamAtra paNa paramArthane sAdhanArA nathI.. (upadezamAlA zloka-349) temane kevAM apAyo sarjAya? te kahe che - zlokArtha - zithilAcArI lokamAM avasannatA-hIlanA pAme che ane teo abodhivALA (=jainadharmanI prApti vinAnA) bane che. (kAraNa ke) zAsananI prabhAvanA ja bodhirUpa kAryane pedA kare che. pote zithila chatAM susAdhunAM guNaprakAzanAdithI mukhyapaNe zAsananI prabhAvanA kare che, te osanno chatAM sAro che. (2) vivecana - te sarva-osanno zithilAcArI jIva, potAnA zithila AcAranAM kAraNe A lokamAM parAbhava-hIlanA-avasannatA pAme che.. (loko tene zithilAcArI mAnIne tuccha gaNe.) ane AvatA bhavamAM tene jainadharmanI prAptirUpa bodhi durlabha bane che, kAraNa ke te vItarAganI AjJAnI virAdhanA kare che.. tenA AcArone joIne loko paNa jainazAsananI niMdA kare. A pramANe bIjAmAM durbhAva pedA karavA dvArA pote durlabhabodhi bane che.. - jyAre sAdhu potAne karmaparataMtra mAne che ane potAnA avaguNone prakAzita paNa kare che. te jIva vAdalabdhi-vyAkhyAna vagere dvArA zAsananI prabhAvanA kare che ane te osanno hovA chatAM prazaMsanIya che, sAro che. (upadezamAlA zloka-350) have je guNahIna hovA chatAM potAnA AtmAne UMco-guNavAna mAne che, te mithyAdaSTi ja che - evuM jaNAvatA kahe che.. guNahINo guNarayaNAyaresu, jo kuNai tullamappANaM / sutavassiNo ya hIlai, sammattaM pelavaM tassa / / 351 / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 gurutattvasiddhiH osannassa gihissa va, jiNapavayaNativvabhAviyamaissa / kIrai jaM aNavajjaM, daDhasammattassa'vatthAsu / / 352 / / pAsatthosannakusIla - NIyasaMsattajaNamahAchaMdaM / nAUNa taM suvihiyA, savvapayattreNa vajjiti / / 353 / / - guruguNarazmi -- bhAvArtha + vivecana : (3) cAritra vagere guNothI hIna je jIva ('ame paNa sAdhu chIe, tapasvI chIe, jJAnI - gItArtha chIe' ema karI) potAne guNasAgara (guNorUpI ratnothI bharelA samudrasamAna) sAdhuonI tulya mAne-manAve che, te jIva uttama tapasvI-jJAnI-saMyamI vagerene ('A to mAyAvI ne lokane ThaganArA che, potAnuM sAruM batAvavA AvuM badhuM kapaTa kare che' ema karIne) halakA pADe che, (te mithyAdRSTi ja che, kAraNa ke) tenuM samyaktva niHsArasAra vagaranuM che.. (samyaktva, guNavAna pratyenA pramodathI sAdhya che.) (upadezamAlA zloka-351) have sAdhu, samyaktvadhara avasannAdi ke gRhasthane je ucita-niravagha kArya hoya, te karI zake cheevuM jaNAvatAM kahe che - (4) jinazAsananI bhaktine varelo susAdhu, jinAgamathI gADha raMgAyelA cittavALA, dRDhasamyaktvI evA pAsasthAdi zithilAcArI ke evA suzrAvakanuM je niravadya (=ucita) kArya hoya, te kare athavA tevA avasatra | gRhasthanuM kArya paNa sAdhu kare to te niravagha=nirdoSa che.. paraMtu te (dravya, kSetra, kALa, bhAva, Apatti vagere) avasthAmAM (kAraNe) ja kare, sarvadA nahIM.. (upadezamAlA zloka-352) e ja vAta jaNAve che - (5) pAsastho--jJAnAdinI mAtra pAse rahe eTaluM ja, tene ArAdhe nahIM, osanno=AvazyakAdimAM zithilAcArI, kuzIla=kharAba zIlavALo, nIya=nitya eka ja sthAne vasanAro, saMsakta=bIjAnA guNa-doSamAM kheMcAI janAra, ahAchaMdo=AgamanI apekSA rAkhyA vinA potAnI buddhi pramANe utsUtranI prarUpaNA karanAro.. A chane oLakhIne suvihita sAdhuoe emanA saMgano sarvaprayatne tyAga karavo.. (kema ke asatno saMga anarthahetu che, cAritraghAtaka che.) (upadezamAlA zloka-353) have pArzvasthAdi sAdhuo kevA hoya ? temanA lakSaNo zuM ? teomAM kevI zithilatAo hoya ? te jaNAvavA havenI badhI gAthAo kahe che - 00 bAyAlamesaNAo, na rakkhar3a dhAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiM khAi / / 354 / / -00 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA sUrappamANabhoI, AhAreI abhikkhamAhAraM / na ya maMDalie bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDai alaso / / 355 / / kIvo na kuNai loyaM, lajjai paDimAi jallamavaNei / sovAhaNo ya hiMDar3a, baMdhai kaDipaTTayamakajje / / 356 / / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH (6) * gocarImAM 42 doSa choDavArUpa eSaNAsamiti na pALe.. * gRhasthanAM bALako ramADavAthI AhAra maLe, tevo dhAtrIpiMDa le.. * zayyAtaranA gharano AhAra le vagere.. D - * kAraNa vagara dararoja dUdha, dahIM, ghI vagere vigaio vAraMvAra vApare.. * saMnidhine AgalA divase ke rAtre potAnI pAse rAkhI mUke ane bIjA divase tene vApare.. (upadezamAlA zloka-354) (7) * jyAM sudhI sUrya asta na pAme, cheka tyAM sudhI AhAra-pANI vAparyA kare.. * vAraMvAra AhArane khA khA kare.. 91 * mAMDalImAM sAdhuo sAthe na vApare.. * ALasu thaIne bhikSA mATe gharomAM na phare.. (upadezamAlA zloka-355) (8) * sattvahIna banyo rahI kezaluMcana na kare.. * kAussaggamAM rahetA zarama rAkhe.. * hAthathI ghasIne ke pANIthI zarIrano mela utAre.. * pagarakhAM paherIne cAle.. * kAraNa vinA colapaTTAne kaMdorAthI bAMdhe..(zrI AryarakSitasUrijI pahelAM colapaTTA upara kaMdoro bAMdhavAno AcAra na hato, mATe A doSa jaNAvyo che.) (upadezamAlA zloka-356) vaLI - gAmaM de ca kulaM, mamAyae pIDhaphalagapaDibaddho / gharasaraNesu pasajjai, viharai ya sakiMcaNo rikko / / 357 / / nahadaMtakesarome jame uccholadhoyaNo ajao / vAhei ya paliyaMkaM airegapamANamatthurai / / 358 / -00 alabatta dhAtrIpiMDa vagere 42 doSamAM ja AvI jAya che, te chatAM alaga kahevAnuM prayojana e ja ke, gRhasthano saMbaMdha-paricaya atyaMta anartha karanAra che.. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH sovai ya savvarAI, nIsaThumaceyaNo na vA jharai / na pamajjaMto pavisai, nisIhiyAvassayaM na kare // 359 // pAyapahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavidagaagaNimAruya-vaNassaitasesu niravikkho / / 360 // - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH(9) * amuka gAma, nagara, deza, ugrAdikuLa, jagyA vagere para "A mArA che' evI mamatA rAkhe.. * Rtubaddha=zeSakALamAM paNa pATa-pATalA para pratibaddha rahe, arthAt teonA sevanamAM Asakta rahe.. * "gharazaraNa'= gharanA samArakAmamAM, upAzrayAdine raMgAvavA vageremAM athavA gharasmaraNa'= ghare bhogavelA bhogonAM smaraNamAM magna rahe.. * suvarNa-paisA vagere sAthe rAkhIne phare, chatAM huM koIpaNa graMtha vagaranonigraMtha chuM' ema bole.. (upadezamAlA zloka-357) (10) *nakha, dAMta, keza, romanI zobhA kare (arthAtu nakha kApyA pachI sughaDa kare, vALa oLe, dAMta ghase vagere..). * ghaNA pANIthI hAtha, paga ane moTuM dhoyA kare.. * ane A pramANe karavAthI gRhastha sarakho hoI yatanArahita bane.. * palaMga vApare.. * saMthArA-uttarapaTTA sivAya adhika upadhi saMthArAmAM pAthare.. (upadezamAlA zloka-358) (11) * jaDa lAkaDAnI jema nizreSTa banI AkhI rAta sUto rahe - UMdhe. athavA AmAM ja be artha : (1) AkhI rAta cAre prahara sUto rahe, ane (2) sUe tyAre jaDanI jema UMdhe - gADhanidrAvALo rahe.. * rAtrI svAdhyAyana kare (vAta-vikathA karavA dvArA svAdhyAya karavAnuM choDI de..) * rAte pUjyA-pramAryA vinA ja vasatimAM cAle. * upAzrayAdimAM pesatAM nihi ane nIkaLatAM AvasahI na kare. (upadezamAlA zloka359). (12) * mArgamAM (vijAtIya pRthvI para pravezatAM) gAma-nagaramAM praveza-nirgamana karatAM pUrva rajavALA pagane na pramArje. pahelAnI raja pramAryA vinA sIdhA vijAtIya pRthvI para cAlIe, to pahelAnI raja ane vijAtIyapRthvI arasaparasa zastra bane ane to vijAtIya pRthvIno ke vijAtIya puthvI dvArA pahelAnI rajano upaghAta-hiMsA thAya..) - --- - --- - -- -- - - - - - - - - - - - - - - - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA * mArge jatAM dhUsarI pramANa bhUmine joyA vagara - IryAsamitinA upayoga vinA cAle. * pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa - e chakAya jIvonI niHzaMkapaNe virAdhanA kare. (upadezamAlA zloka-360) tathA savvaM thovaM uvahiM, na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheyatattillo / / 361 / / khittAIyaM bhuMjai, kAlAIyaM taheva avidinaM / giNhai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM / / 362 / / ThavaNakule na ThaveI, pAsatthehiM ca saMgayaM kuNai / niccAvajjhANarao, na ya pehapamajjaNAsIlo / / 363 / / rIyai ya davadavAe, mUDho paribhavai tahaya raaynnie| paraparivAyaM giNhai, niTTharabhAsI vigahasIlo // 364 / / - guraguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH(13) muhapatti vagere badhI ke thoDI paNa upadhinuM paDilehaNa na kare.. * divase paNa svAdhyAya na kare. * rAtre loka sUtuM hoya tyAre moTA zabdathI bole. * kalaha-kajIyo-jhagaDAo kare.. (rADo pADavAno premI hoya.) * tuccha prakRtivALo te gaNabheda (=gacchamAM paraspara cittabheda) karavAmAM tatpara rahe athavA AmAM ja be muddA vicAravA (1) agaMbhIra hoya, ane (2) gaNabheda kare.. (upadezamAlA zloka361) (14) * kSetrAtIta (=be gAu upara vahorelA) AhAra-pANI vApare.. * kAlAtIta (==Na prahara pUrve vahorelA) AhArAdi vApare.. * mAlike athavA gurue na ApeluM vApare.. * sUrya ugyA pahelAM azanAdi ke upakaraNa vahore.. (A rIte vahoravuM jinAjJAsaMmata nathI.) (upadezamAlA zloka-362) (15) * khAsa prayojane AhArAdi meLavavA gurue sthApI rAkhelA ane rojanA mATe tyAga karelA zrImaMtanA ke bhaktanA gharone "sthApanAkula' kahevAya.. AvA sthApanAkulane sthApI na rAkhe, arthAt emAM niSkAraNa gocarIe jAya. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH * pAsatthAonI sAthe saMgati-maitrI kare.. * haMmezA apadhyAnavALo (=duSTa-sRSTi cittavALo) rahe. *pramAdathI vasati-upAdhi AdilevA-mUkavAmAM prekSaNa-pramArjanazIla ( jovA-pramArjavA vagerenA svabhAvavALo) na rahe.. (upadezamAlA zloka-363) (16) * mArgamAM 'davadavAe=i-taM=jaldI-jaldI utAvaLe cAle.. * e mUDha-mUrkha, ratnAdhikano (=viziSTa jJAnAdithI yuktano) tiraskAra kare che.. * bIjAnI niMdA, TIkA-TIppaNI karyA kare.. * kaDavAM-kaThora vacano bole.. * strIkathA, bhaktakathA, dezakathA vagere vikathAomAM lAgyo rahe. (upadezamAlA zloka-364) vaLI te jIva - che. vijjaM maMtaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM ca / akkharanimittajIvI, AraMbhapariggahe ramai / / 365 // kajjeNa viNA uggaha-maNujANAvei divasao suyai / ajjiyalAbhaM bhuMjai, ithinisijjAsu abhiramai / / 366 / / uccAre pAsavaNe, khele siMghANae aNAutto / saMthAragauvahINaM, paDikkamai vA sapAuraNo / / 367 / / na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei paribhogaM / carai aNubaddhavAse, sapakkhaparakkhaomANe // 368 / / - guraguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - (17) * (devI-adhiSThita) vidyA, (davAdhiSThita) maMtra, (viziSTa dravyanA joDANarUpa) yogano prayoga ke cikitsA (arthAt davAno upacAra) kare ane bhUtikarma kare, arthAt maMtrelI rAkhano prayoga kare. (A badhuM te gocarI mATe athavA sAmAnuM mAna rAkhavA ke satkAra-sanmAna meLavavAdi mATe kare che.) * akSaranimittanA AdhAre (pAThazALA-joSIpaNAnA AdhAre) AjIvikA calAve.. >> AraMbhamAM (=pRthvIkAyAdi jIvonA nAzamAM) ane parigrahamAM (=adhika upakaraNo bhegA karavAmAM) ramato rahe.. (upadezamAlA zloka-365) (18) * vinA prayojane indra-rAjA vagerenA avagrahanI anujJA mAMge..(dA.ta.thoDI jagyAnI jarUra hoya ane ghaNI jagyAono avagraha mAMgI rAkhe.) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA * divase zayana kare.. * sAdhvIe lAvI ApelA AhAra vagere vApare.. strInA UDyA pachI tenI beThakano upabhoga kare.. (upadezamAlA zloka-366) (19) * caMDila, mAtru, baLakho, glekha vagerene paraThavavAmAM upayoga na rAkhe, ajayaNA kare. * saMthArAmAM rahIne ke upadhi upara rahIne athavA vastra oDhIne pratikramaNa kare. (upadezamAlA zloka-367) (20) mArgamAM cAlatAM sacitta pANI vagerenI jayaNA na kare (jovuM, saMghaTTAthI bacavuM vagere kALajI na rAkhe.) * (pagarakhA vinA cAlavA sazakta chatAM) pagarakhAno upayoga kare.. * comAsAnA kALamAM paNa vihAra kare.. * jayAM ghaNA svapakSI (=jainasAdhuo) ane bauddhAdi parapakSI sAdhuo hoya, tevA kSetramAM sukhazIlatAnA kAraNe e rIte vicAre ke jethI apamAna-laghutA thAya.. Ama pravacananI laghutAnA kAraNarUpa kSetramAM vicare.. (upadezamAlA zloka-368) tathA te jIva saMjoyai aibahuyaM, iMgAla sadhUmagaM aNaTThAe / bhuMjai rUvabalaTThA, na dharei ya pAyapuMchaNayaM / / 369 / / aTThamachaTTacautthaM, saMvaccharacAumAsapakkhesu / na karei sAyabahulo, na ya viharai mAsakappeNaM / / 370 / / nIyaM giNhai piMDaM, egAgI acchae gihatthakaho / pAvasuyANi ahijjai, ahigAro logagahaNammi / / 371 / / paribhavai uggakArI, suddhaM maggaM nigUhae bAlo / viharai sAyAguruo, saMjamavigalesu khittesu / / 372 / / - guruguNarazmi - bhAvArtha +vivecana : - (21) * saMyojanAdoSa :- dUdhamAM sAkara, zAkamAM masAlo-maracAM vagere svAdanI lolupatAthI bheguM karIne vApare * pramANAtItadoSa :- vadhu paDatA pramANamAM AhArAdi vApare. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH * aMgAradoSa :- bhojanamAM rAga kare. bhojana ane tene ApanAranI prazaMsA kare. * dhUmadoSa:- bhojana para aruci kare, Sa kare ke tene ApanAranI SathI niMdA kare.. * ahetukadoSa:- sudhAnI vedanA vagere 6 kAraNo vinA vApare.. A pramANe bhojanamAMDalInA pAMca doSo seve.. * zarIranuM sauMdarya ane puSTi vadhAravA vApare.. * rajoharaNa potAnI pAse na rAkhe.. (upadezamAlA zloka-369) (22) sukhazIlatAthI vArSikano aTTama, comAsIno chaThTha, ane pAkSikano upavAsa na kare.. = (te kALe vihita hovA chatAM, mAsakalyAdi navakalpI vihArathI na vicare.. (upadezamAlA zloka-370) (23) * nIyaM haMmezAM eka gharano AhAra vApare.. * ekAkI vicaraNa kare, arthAt ekalo rahe.. * gRhastho vizenI vAto-paMcAto kare.. * khagoLa-jayotiSa-pracAra vagerenA pApazAstro bhaNe.. 2 lokaraMjanamAM (=lokone potAnA tarapha AkarSavAmAM) adhikAra=saMtoSa mAne..(potAnA anuSThAnomAM saMtoSa na mAne..) (upadezamAlA zloka-371) (24) * je ugravihArI-apramAdI sAdhuo hoya, temano parAbhava (avagaNanA-niMdA) kare.. * bALa-maMdabuddhivALo te jJAna-darzana-cAritrarUpa zuddha AcArarUpa mArgane gopave.. * zAtAgAravIyo banIne (uttama sAdhuothI abhAvita) saMyama-pratikULa kSetromAM sukhazIlatA poSAya e uddezathI vicare.. (upadezamAlA zloka-372) vaLI te jIva che uggAi gAi hasai, asaMvuDo sai karei kaMdappaM / gihikajjaciMtago vi ya, osane dei giNhai vA / / 373 / / dhammakahAo ahijjai, gharAgharaM bhamai parikahaMto ya / gaNaNAipamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM / / 374 / / bArasa bArasa tini ya, kaaiyuccaarkaalbhuumiio| aMto bahiM ca ahiyAsi, aNahiyAse na paDilehe // 375 / / gIyatthaM saMviggaM, AyariyaM muyai valai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiMcI dei giNhai vA / / 376 / / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana:(25) * moTA avAjathI gAya athavA sAmAnya saMgIta kare.. * khullAM mukhe (jorathI khaDakhaDATa) hase.. * (hAsyoddIpaka vacano bolIne ke cALA pADIne) sadA kaMdarpa (hAsya-majAka) kare.. * gRhasthanAM kAryonI ciMtA kare.. osannone zithilAcArIone vastra vagere Ape.. athavA temanI pAsethI le.. (upadezamAlA zloka-373) (26) * (AjIvikAdi mATe ke lokone khuza karavA) dharmakathAone (zAstrone) kare.. * ghera ghera dharmakathAne karato (=upadeza Apato) phare.. * gaNatarIthI (=saMkhyAthI) tathA mApathI (pramANathI) vadhAre (ghaNAM tathA moTA) upakaraNo rAkhe.. (upadezamAlA zloka-374) (27) laghunIti paraThavavAnI bAra bhUmi, vaDInIti paraThavavAnI bAra bhUmi, kALagrahaNa levA yogya traNa bhUmi - ema upAzrayanI aMdara ane bahAra maLIne sattAvIza aMDila bhUmio che. temAM samartha sAdhue dUra javuM yogya che.. to AvI bhUmine na paDilehe, arthAt upayogapUrvaka na dekhe, (te pAsatno samajavo.) te bhUmio badhI dizAmAM jaghanyathI potAnA hAthapramANa ane nIce cAra AMgaLa jeTalI acitta hovI joIe.. (upadezamAlA zloka-375) (28) * gItArtha (=AgamanA jJAtA), saMvigna (=mokSAbhilASI, ughatavihArI) evA AcAryane kAraNa vinA ja choDI de.. (agItArtha-asaMvignane Agamokta kramathI choDe emAM doSa nathI.) * kyAreka preraNA ApanAra (chatra) gurune (vanaDuM=) uttara devA sAmo thAya.. * gurune pUchayA vinA (koIkane) koIka (vastrAdi) Ape, athavA (koIka pAsethI) le.. arthAt pUchyA vinA ja ApavA-levAno vyavahAra rAkhe.. (upadezamAlA zloka-376). vaLI te jIva - guruparibhogaM bhuMjai, sijjAsaMthArauvagaraNajAyaM / kiM ti ya tumaM ti bhAsai aviNIo gavio luddho // 377 / / gurupaccakkhANagilANa, sehabAlAulassa gacchassa / na karei neva pucchai, niddhammo liMgamuvajIvI / / 378 / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH pahagamaNavasahiAhAra-suyaNathaMDillavihipariTThavaNaM / nAyarai neva jANai, ajjAvaTTAvaNaM ceva / / 379 / / sacchaMdagamaNauTThANa-soyaNo appaNeNa caraNeNa / samaNaguNamukkajogI, bahujIvakhayaMkaro bhamai / / 380 / / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH (29) * guru vAparatA hoya te zayyA (=zayanabhUmi), (saMthAra ) pATaAdi, tathA (varSAkalpa= khAsa kAmaLI vagere) upakaraNasamUhane pote vApare..(hakIkatamAM gurusaMbaMdhI badhuM bhogya nahIM, paNa vaMdanIya hoya che.) * guru bolAve tyAre zuM che? ema kahe..(mAthuM jhukAvI 'sthA vaMfma' na kahe.) * guru sAthe vAta karatAM, 'tame-tame kahe! ('Apa' evuM mAnabharyuM vacana kahevAya, to vinIta gaNAya.. paNa A) avinIta, garviSTha ane (suddhotra) viSayAdimAM gRddha hovAthI A rIte bole che. (upadezamAlA zloka-377) (30) * guru, anazanI, bimAra, zaikSaka ( nUtanadIkSita) ane bALamunithI bharelA gacchanuM (=gacchamAM rahelA sAdhuonuM) karavA yogya sevAkArya e na karato hoya, are !) pUchato ya na hoya (ka mahAnubhAva! mAre yogya sevA che?) * nidharmI AcAronuM pAlana na karanAro.. * mAtra veSanA AdhAre AjIvikA calAvanAro.. (upadezamAlA zloka-378) (31) * mArge gamana, mukAma, AhAra, zayana, caMDilabhUmi aMgenI vidhi (=kevo AhAra kalpe? vagere vidhi) ane parijhApananI (=adhika azuddha AhArAdi lAvyA hoya to tene paraThavavAnI) vidhi (jANavA chatAM nirdhamI hoI) na Acare.. * athavA to tevI vidhine jANato ja na hoya.. *sAdhvIjIone saMyamanI rakSA mATe vidhipUrvaka pravartAvavAnuM kare nahIM, athavA jANe paNa nahIM. (upadezamAlA zloka-379) (32) * (gurvAjJA vinA) svecchAthI gamana, UThavAnuM (=Asana parathI UbhA thavAnuM), ane zayanane karanAro.. * (svecchAcArI hovAthI ja) potAnI buddhithI kalpelA AcaraNa pramANe vicaranAro.. * zramaNapaNAnA jJAnAdi guNomAM pravRtti vinAno.. * (ane jJAnAdimAM na pravartato hovAthI ja) ghaNA jIvone nAza karato vicaryA kare che.. (upadezamAlA zloka-380) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA tathA te jIva - batthivva vAyaputro, parinbhamai jiNamayaM ayANaMto / thaddho nimvinnANo, na ya picchai kiMci appasamaM / / 381 / / sacchaMdagamaNauTThANa-soyaNo bhuMjae gihINaM ca / pAsatthAIThANA, havaMti emAjhyA ee / / 382 / / ityAdi / / - guruguNarazmi - bhAvArtha+vivecana:-(33) * (madarUpI rogane zamAvavA auSadhasamAna) zrI sarvajJanA vacanane na jANanAro.. * (chatAM paNa) jema vAyuthI bharelI mazaka UchaLe, tema moTA moTA garvathI UchaLavA pUrvaka vicaranAro. tho zarIre paNa garvanA cihnavALo, akkaDa thaIne rahenAro.. * jJAnahIna hovA chatAM koIne potAnA jevo mahAna na jue - saune nyUna dekhe.(jJAnIne Avo garva na hoya, garva ajJAnIne hoya..) (upadezamAlA zloka-381) (34) * svaccheda gamana, zayana ane utthAnavALo.. (A pharIthI kahIne e sUcavyuM ke, sarve guNo guNI pratyenI parataMtratAthI ja sAdhya che.) * (e parataMtratA vinAno zuM kare ? to ke-) gRhasthonI vacce besIne AhAra-pANI vApare.. upasaMhAra :- AvAM-AvAM upara batAvelAM sthAno pArthastha-kuzIla vagerenAM hoya che.. (upadezamAlA zloka-382). prastuta sAra :- upadezamAlAnI upara kahelI gAthAomAMthI pahelI pAMca (349-350) gAthAothI mAtra liMgadhArI-sarvapArthasthonuM svarUpa batAvyuM che.. to mahAnizItha-AvazyakAdimAM pArzvasthonuM darzanamAtra paNa na karavuM evuM je jaNAvyuM che, te liMgamAtradhArI-sarvapArthastha vagerene laIne samajavuM, (jeonuM varNana pAMca=349-350 gAthAothI karyuM..) te vAta AMzika virAdhaka (351-382 gAthAothI) kahelA lakSaNavALA sAmAnya pArthasthone laIne na samajavI.. te sAmAnya pArthastho pazcAttApAdinA pariNAmavALA hovAthI tatkAla asaMyata na thAya, teone paNa cAritrapariNAma kathaMcit hoya che ja. ane tethI teo apekSAe saMyamI kahevAya ja. eTale teone vaMdana karavAmAM koI bAdha naMthI.. dezapArzvasthone vaMdanIya sAbita karavA pAchaLano Azaya eTalo ja ke, vartamAnakAlIna bakuza-kuzIla nigraMtho paNa AMzika virAdhaka hovAthI dezapArthastharUpa che ane teo avaMdanIya hovAmAM to koI vaMdanIya nigraMtha rahe ja nahIM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH (A badhI vAto hamaNAM ja AgaLa spaSTa thaze..) zrI caityavaMdanakulaka nAmanA graMthamAM A ja vAtanA prasaMge lokottara gurugata mithyAtva kone kahevAya ? tenuM svarUpa batAvyuM che - ja 100 yaduktaM caityavandanakulake tadadhikAre je loguttaraliMgAliMgi adehAvi pupphataMbolaM / AhAkammaM savvaM jalaM phalaM ceva saccittaM // 1 // (mithyAtvasthAnavivaraNakulaka gAthA - 31, caityavaMdanakulaka gAthA-22) bhuMjati thIpasagaM vavahAraM gaMthasaMgrahaM bhUsaM / egAgittabbhamaNaM, sacchaMdaM ciTThiaM vayaNaM / / 2 / / (mithyAtvasthAnavivaraNakulaka gAthA- 32, caityavaMdanakulaka gAthA- 23) ceiamaThAivAsaM vasahIsu vi niccameva saMThANaM / geaM niacaraNANaM accAvaNaM kaNayakusumehiM | | 3 // (mithyAtvasthAnavivaraNakulaka gAthA - 33, caityavaMdanakulaka gAthA - 24) - guruguNarazmi -- bhAvArtha + vivecana :- (1) je jIvo lokottara liMgavALA (=rajoharaNa, mukhavastrikA vagerene dhAraNa karanArA) che ane jeo aliMgI (=rajoharaNAdi sAdhuveSa na rAkhanArA) che.. te baMne prakAranA sAdhuo jo nIce pramANe kahelA doSo seve, to teo nAmamAtra ja sAdhu rahe.. te doSo jaNAve che - * puSponI mALA vagere paheranArA.. * tAMbUlabhakSaNa karanArA, mukhavAsa vAparanArA.. * sacitta pANI, potA mATe banAvelA AhAra-pANI vagere levA dvArA AdhAkarma doSanuM sevana karanArA.. sacitta phaLa vagere badhI sacitta vastuone vAparanArA.. (caityavaMdanakulaka-zloka-22, mithyAtva-sthAnavivaraNakulaka zloka-31) (2) * strInI sAthe vArtAlApa, hasI-majAka, saMga vagere karanArA.. * paisAnA AdAna-pradAna vagere gRhasthonA jevA vyApAra-dhaMdhA karanArA.. ane to zAsana-uccheda thAya ! eTale dezapArzvastharUpa bakuza-kuzIla nigraMthone vaMdanIya sAbita karavA mATe ja, dezapArzvasthonA vaMdanIyapaNAnI sAbitI karAI rahI che.. (ane sarvapArzvastho mAtra te te AgADha avasthAmAM ja vaMdanIya che.) * bIjI gAthAmAM rahelA 'muMdgati' padano ahIM anvaya karavo.. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 101 * graMthano binajarUrI upakaraNa, dhana vagereno saMgraha karanArA.. snAna, bahumUlya vastro paheravA vagere dvArA zarIrAdinI vibhUSA karanArA.. samudAyamAM na rahetAM ekalA bhamanArAM.. tra potAnI icchAnusAre kalpalAM svachaMda vacanone bolanArA.. ane svacchaMda vartana karanArA.. (caityavaMdanakulaka zloka-23, mithyAtvasthAnavivaraNakulaka zloka-32) (3) caitya, maTha vageremAM rahenArA. sAdhuprAyogya vasatimAM paNa sadA kALa mATe-nitya rahenArA.. * gIta-saMgIto gAyA karanArA.. * suvarNakusumothI banelI svarNamudrA-rajatamudrA vagere mUkAvavA dvArA potAnA caraNonI pUjA karAvanArA.. (caityavaMdanakulaka zloka-24, mithyAvasthAnavivaraNakulaka zloka-33) AvA sAdhuo mAtra nAmadhArI sAdhuo che - evuM jaNAvavA kahe che - tivihaM tiviheNeaM micchattaM jehiM vajjiaM dUraM / nicchayao te saDDA anne uNa nAmao ceva / / 4 / / ___(mithyAtvasthAnavivaraNakulaka gAthA 34, caityavaMdanakulaka gAthA 25) ata eva - sesI micchadiTThI gihaliMgakuliMgadavvaliMgehiM / - guraguNarazmi - bhAvArtha + vivecana: (4) upara kahelA sAdhuo mAtra nAmadhArI sAdhuo che. eTale ja... je zrAvako dvArA tivihaM tividef (manana, vacana, kAyAthI karaNa-karAvaNa-anumodana dvArA) A=kusAdhu sAthenA saMgarUpamithyAtva tyAga karAyeluM che, te zrAvako ja nizcayathI paramArthathI zrAvako che. bAkInA zrAvako to nAmamAtrathI ja zrAvako che. (cetyavaMdanakulaka zloka-25, mithyAtvasthAnavivaraNakulaka-34) eTale ja paramapUjya dharmadAsagaNie upadezamAlAmAM paNa jaNAvyuM che ke - "(1) sarvapApa-pravRttinA tyAganA kAraNe yatidharma-sAdhvAcAra e sarvottama mokSamArga che,(2) bIjo mArga zrAvakadharma, ane (3) trIjo mArga saMvignapAkSika dharma che." (zloka-519) - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - ja "sIvanano parivajJaMI 3 sabuttamo gaphudhakho ! bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhapaho // 519 // ' ( upadezamAlAprakaraNam) tra pAchalA be dharma mokSamArgarUpa cAritra pratye kAraNa hovAthI e paNa mokSamArga che, kAraNamAM kAryano upacAra thAya.. - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gurutattvasiddhiH (uparokta traNa mArga sivAyanA) senA-bAkInA jIvo (1) gRhiliMga=gRhasthapaNe guru,(2) kuliMga=tApasAdinuM liMga, ane (3) dravyaliMga=mAtra dravyathI sAdhuveSanuM dhAraNa - A traNa mArganA kAraNe mithyASTi che..( viparIta durAgrahathI saMsAramArge che..) jema traNa mokSamArga che, tema traNa saMsAramArga jANava." (zloka-520) have caityavaMdanakulaka ane upadezamAlAnA zAstrapATho ApavA dvArA prastutamAM zuM kahevuM che? te jaNAve che - ityatra dravyaligino'nantaroktalakSaNA eva grAhyAH, na tu zayyAtarapiNDAdi kiyaddoSadUSitadezapArzvasthAH, teSAM hi sAticAracAritrasadbhAve'pi mithyAdRSTitve procyamAne mahatyAzAtanA syAt / - guruguNarazmi - bhAvArtha - to ahIM pUrve kahelA lakSaNavALA dravyaliMgIo ja levA, zayyAtarapiMDAdi keTalAka doSathI duSTa dezapArthastho na levA. kAraNa ke sAticAra cAritra hovA chatAM teone mithyAtvI kaho, to moTI AzAtanA thAya. vivecanaH- zrAvakoe je sAdhuno saMgamAtra paNa nathI karavAno, te sAdhu tarIke dravyaliMgI (=mAtra nAma pUrato sAdhuno veSa dhAraNa karanArA) levA.. jeonuM svarUpa-lakSaNa 'pAM puwi' ityAdi upadezamAlAnI gAthAothI ame pUrve batAvyuM. AvA sAdhuone mithyAdRSTi kahevAmAM koI bAdha nathI, teono mArga mithyAtvano mArga che - evuM upadezamAlAnA vidhAna parathI spaSTa che.. paNa zayyAtarapiMDane levA vagere rUpa keTalAka doSovALA je dezapArthastho che, teone ahIM avaMdanIya-asaMsarganIya-mithyASTi tarIke na levA.. kAraNa ke teonuM sAticAra cAritra hoya che. (aticAravALuM paNa cAritra to hoya che ja..) have sAticAra cAritra hoya, chatAM tame teone mithyAdRSTi kaho, to moTI AzAtanA thAya.. (cAritradharane mithyAtvI kahevA dvArA temanI ghora hIlanA karAyelI thAya..) ' have dezapArthasthomAM sAticAra cAritra hoya che ja, e vAtanI sAbitI mATe graMthakArazrI pravacanasAroddhAranI vRttino pATha batAve che - _____ na ca sAticAracAritritvaM teSAmasiddham / yaduktaM zrIpravacanasAroddhArasUtravRttau - "eteSu pArzvasthaM sarvathaivAcAritriNaM kecinmanyante, tattu na yuktaM pratibhAti, yato yadyekAntena - - - - - - ja "setA micchaddikI, dititi vidgatirdiA - - - - - - jaha tiNNi ca mukkhapahA, saMsArapahA tahA tiNNi // 520 // ' (upadezamAlAprakaraNam) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 103 pArzvastho'cAritrI syAt tadA sarvato dezatazceti vikalpadvayakalpanamasaGgataM syAt cAritrAbhAvasyobhayatrApi tulyatvAt / tasmAjjAyate pArzvasthasya sAticAracAritrasattA'pi / yato nizIthacUrNAvapi - 'pAsattho acchai suttaporisiM atthaporisiM vA na karei / dasaNAiAresu vaTTai / cAritte na vaTTai, aiAre vA na vajjei / evaM sattho acchai pAsatthotti / ' etAvatA cAsya na sarvathA cAritrAbhAvo'vasIyate / " iti pravacanasAroddhAravRttau / - guruguNarazmi - * pArthasthomAM sAticAra cAstrinI sattA * bhAvArtha + vivecanaHprazna:- paNa tevA pArthasthomAM sAticAra cAritra hoya che? uttara :- hA hoya che, te vAta asiddha nathI. juo pravacanasAroddhArasUtra paranI vRttimAM kahyuM che A badhAomAM (=pArthastha, avasa, kuzIla vageremAM) pArthasthane keTalAka loko sarvathA ja acAritrI (=sAva ja cAritra vagarano) mAne che, paNa tevuM mAnavuM yogya nathI lAgatuM, kAraNake jo pArthastha ekAMte acAritrI hoya, temAM lezamAtra paNa cAritranuM astitva na hoya, to tenA ( te pArthasthanA) "dezapArzvastha ane sarvapArthasthaevA je be vikalpo AvazyakAdimAM vicArAyA che, te asaMgata ja thAya. ane tenuM (=be vikalpo asaMgata thavAnuM) kAraNa e ja ke, baMne ThekANe cAritrano abhAva to eka sarakho ja che.. (tAtparya - pArthastho sarvathA acAritrI ja hoya, to dezapArthastha ane sarvapArthastha - baMne prakAranA pArthastho, acAritrarUpa eka svabhAvavALA ja phalita thAya, teonuM juduM-juduM rUpa na rahetAM teo ekarUpa thAya.. ane to pachI teonI judI judI kalpanA kevI rIte thAya? eTale pArthasthone acAritrI mAnavAmAM sarvapArzvastha ane dezapArthastha" evA be vikalponI kalpanA asaMgata Thare..) paNa tevA be vikalpo karyA to che ja. tenA parathI phalita thAya che ke - pArthasthone sAticAra cAritra hoya che ja.. (Azaya - pArthonuM sAticAra cAritra mAnavAmAM, jeo dezapArthastha che-temanuM sAticAra cAritrIpaNuM ane jeo sarvapArthastha che-temanuM acAritrIpaNuM sAbita thAya. ane A pramANe te baMne judAM-judAM rUpavALA hoI te benA judAM-judAM vikalpo paNa ucita Thare..) A vize nizIthacUrNimAM paNa kahyuM che ke - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 gurutattvasiddhiH "pArthastha te beTho rahe che. sUtraporisI ke arthaporisIne paNa karato nathI.. samyagdarzana vagerenA aticAromAM varte che, te aticAronuM sevana kare che. (sarvapArthastha-) cAritramAM vartato nathI, athavA (dazapArtha0) cAritramAM rahevA chatAM aticArone varjato nathI (arthAt sAticAra cAritra pALe che)..A pramANe svastha rahe (=potAnA sthAne ja Ubho rahe, dharmamAM AgaLa na Ave) te pArthastha" samajavo." AnA parathI spaSTa jaNAya che ke, pArthasthone sarvathA cAritrano abhAva nathI hoto..(dezapArthasthAne sAticAra cAritra paNa hoya che..)" (iti pravacanasAroddhArasUtra zloka-123 vRtti) have graMthakArazrI pravacanasAroddhArasUtravRtti ane nizIthacUrNi vize potAno abhiprAya jaNAve che - atra ca nizIthacUrNI - 'cAritte na vaTTai' iti sarvapArzvasthagrahaNaM / 'aiAre na vajjai' iti ca dezapArzvasthagrahaNaM saMbhAvyate / "pArzvasthaM ca kecidacAritriNaM manyante" iti vacanAdavasannAdInAM sutarAM cAritrasadbhAvo nirNIyate / - guruguNarazmi - bhAvArtha+vivecanaH- (1) ahIM nizIthacUrNimAM be pado jaNAvyA che - (ka) vAri ra vada, ane (kha) mAre naveknaDuM.. to ahIM (ka) pahelA padathI, sarvathA cAritrazUnya asaMyata jevA sarvapArzvasthanuM lakSaNa batAvyuM che, ane (kha) bIjA padathI, aticArasahitanuM cAritra pALanArA evA dezapArthasthonuM lakSaNa batAvyuM che.. AnA parathI pArthasthone (dezapArthasthone) sAticAra cAritra hoya che - evuM phalita thayuM. (2) pravacanasAroddhArasUtravRttimAM "pArthazaMkara vAritri mane evuM pada che. tenA parathI keTalAko pArthasthane acAritrI mAne che, te sivAyanA avasagna vagerene nahIM - evuM phalita thayuM. ane to avasagna vagerene cAritranuM astitva che - evo nirNaya sutarAM siddha thAya.. niSkarSa - pArthastha-avasanna AdimAM paNa cAritra che ja.. ane cAritra hovAmAM tevA dezapArthasthAdine (=vartamAnakAlIna sAticAra cAritrI bakuza-kuzIlone) vaMdana karavAmAM koI bAdha nathI. have graMthakArazrI, pArthasthonAM cAritranI siddhi ja bIjI yuktithI kare che - sarvathA cAritrAbhAve ca teSAmAgamoktaM kAraNe jAte vaMdyatvamapi teSAM na saGgacchate / na hi kvApi mahatyapi kAraNe paratIthikAnAM vaMdyatvaM siddhAnte pratipAditam / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA - guruguNarazmi ! bhAvArtha + vivecanaH- jo pArzvasthAdimAM sarvathA cAritra na hoya, to AgamamAM kAraNe je pArzvasthone vaMdanIya kahyA che, te saMgata nahIM thAya.. tenuM kAraNa kahe che - keTaluM paNa moTuM kAraNa AvI paDe, to paNa siddhAMtamAM (=AgamazAstramAM) kyAMya paratIrthikone vaMdana karavAnuM kahyuM nathI. tenuM kAraNa zuM ? e ja ke teo asaMyata che, lezamAtra paNa teomAM cAritra nathI.. to jema cAritra na hovAthI paratIrthiko avaMdanIya che, tema pArzvastho paNa ekAMte avaMdanIya thaze ! kAraNa ke tamArI mAnyatA mujaba teomAM paNa cAritra nathI. (eTale to Agamavihita kAraNe paNa pArzvasthone vaMdana nahIM thAya.) 105 eTale mAnavuM ja rahyuM ke, pArzvasthomAM paNa lezacAritra hoya che ja ane tethI ja teone te kAraNe vaMdana thAya che.. (tethI teone mithyAdaSTi mAnavAnI gaMbhIra bhUla na karavI..) A ja vAtanI sAbitI, graMthakArazrI oghaniryuktigraMthanA anusAre kare che - jI tathA zrI onik esa gamo paMcaNhavi niyAINaM gilANapaDiaraNe / - - phAsuakaraNanikAyaNa kahaNa paDikkAmaNAgamaNaM / / 39 / / (bhA.) ityatra pArzvasthAdInAM glAnatve pratijAgaraNaM saMvignavihAraM pratyabhyutthitatve sati sAdhunA saGghATakaraNaM ca na hi teSAM mithyAdRSTitve sati saMbhavatIti / -- guruguNarazmi nu bhAvArtha :- tathA zrI oghaniryuktimAM kahyuM che - "glAnanI sevAnA viSayamAM nityavAsI vagere pAMceyamAM paNa A ja vidhi jANavI (mAtra) prAsuka vaDe karavuM, nikAcanA karavI, kathana-pratikramaNa-Agamana karavuM.." have jo pArthasthAdi mithyArdaSTi hoya, to (1) teo glAna thAya to temanI sevA karavI, (2) saMvigna vihAra pratye atthita thAya to sAdhue tene potAnA saMghATaka tarIke banAvavo.. e badhuM kevI rIte saMbhave ? vivecanaH- oghaniyuktimAM pArzvastha vagere glAna thAya, to teonI vaiyAvacca karavAnuM, temanI sAthe rahevAnuM, temane saMghATaka banAvavAnA e badhuM kahyuM che ja.. juo te oghaniryuktibhASyanuM vacana : "glAnasevAnI je vidhi kahI, te ja vidhi (1) nityavAsIglAna, (2) pArzvasthaglAna, (3) avasannaplAna vagerenI sevA karavAnA avasaramAM nIce pramANe samajavI - ja (ka) nityavAsI glAna vagerenI vaiyAvacca prAsuka bhojana - pANI vagerethI ja karavI.. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 gurutattvasiddhiH (kha) vaiyAvacca pahelAM enI pAse nirNaya karAvavo ke "tuM svastha thAya tyAre huM je kahuM te karavuM paDaze." (ga) pachI te sAjo thayA bAda tene dharmakathA kare.. athavA to '' zabdano evo paNa artha thAya ke, A sAdhu tyAMnA lokone kahe ke "zuM sAdhunI vaiyAvacca azuddha ( doSita-sacitta) bhojanAdi vaDe thaI zake? na ja thaI zake.." (gha) have jo A glAna potAnA pArzvasthapaNAdithI pAcho phare, saMvignavihAra mATe (=udyamazIla thaI AcArapAlana mATe) taiyAra thAya, to pachI e glAnane potAno saMghATaka banAvIne A sAdhu tyAMthI gamana kare." (oghaniyuktibhASya zloka-39) have jo pArthasthAdi ekAMte mithyAtvI ja hoya, to glAnapaNAmAM temanI vaiyAvacca, saMvigna vihAra mATe taiyAra thAya to temane potAno saMghATaka banAvavo.. e badhuM kevI rIte saMbhave? (tethI teone mithyAtvI mAnavA ucita nathI.) A vize upadezamalAmAM paNa kahyuM che ke - zrIupadezamAlAyAmapi - egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osano / dugamAI saMjogA, jaha bahuA taha gurU huMti / / 387 / / atra dvikAdiyogA guravo bahudoSAH, padAnAM vRddhyA doSavRddheH / gacchagao aNuogI, gurusevI aNiyao guNAutto / saMjoeNa payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiyA / / 388 / / atra gacchagato na ekAkI / anuyogI na pArzvasthaH / gurusevI na svacchandaH / aniyatavAsI na nityavAsI / Ayukto nA'vasanaH / atra ca padAnAM vRddhyA guNavRddhiH / atra gacchagatatvAdipadacatuSkayoge'nuyogitvAyuktatvayoranyatarasyAyoge pArzvasthatvasyAvasannatvasya vA bhAve'pi saMyamArAdhakatvaM bhaNatA bhaNitameva pArzvasthAdInAmapi cAritritvam / - guruguNarazmi - bhAvArtha +vivecanaH- "(1) ekAkI, (2) pArthastha,(3) svacchaMda-gurvAjJArahita, (4) sadA sthiravAsI, ane (5) avasagna=AvazyakAdimAM zithila - A pAMca pado che. teonA brikasaMyogI vagere bhAMgAothI jema jema bahupado maLe, tema tema te jIvo vadhu bhAre doSavALA gaNAya." (upadezamAlA zloka-387) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 107 tAtparya - koI phakta ekAkIpaNAno ja doSa sevato hoya, to koI phakta pArzvasthapaNAno ja doSa sevato hoya.. evA ekekanA pAMca bhAMgA thAya. bannenA saMyogavALA 10 bhAMgA thAya. dA.ta. koI ekAkI ane pAsaFo hoya, koI ekAkI ane svaccheda hoya.. evI ja rIte 3-3nA saMyogavALA 10 bhAMgA thAya. dA.ta. koI ekAkI, pAsatyo ane svacchaMda hoya.. ema 4-4 nA saMyogavALA 5 bhAMgA ane pAMcanA saMyogavALo eka bhAgo thAya.. to ahIM pUrva-pUrva karatAM brikasaMyogI vagere uttarottara bhAMgAo vadhAre moTA doSavALA samajavA, kAraNa ke pArthastha vagere jeTalA pado vadhe teTalA doSono vadhAro thAya.. ane pArthasthAdithI viparIta susAdhuomAM, jeTalA pado vadhe teTalA guNono vadhAro thAya - evuM jaNAvavA kahe che - "(pAsatyAdithI kramazaH viparIta susAdhu-) (1) gacchavAsI hoya, (2) jJAna-darzana-cAritranI sAthe saMbaMdhavALo, (3) guruparataMtra, (4) aniyata=mAsakalyAdi maryAdAyukta vicaravAvALo, ane (5) kuLag=rojanI kriyAomAM gAyuf=apramAdI hoya.. to ahIM padonA joDANathI teo saMyamanA ArAdhaka kahevAyA che. arthAt jeTalA vadhu pado bhegA maLe, teTalA teo vadhu saMyamanA ArAdhaka bane." (upadezamAlA zloka-388) ahIM gacchavAsI vagere pAMca anukrame ekAkI AdirUpa na hoya - te jaNAvavA kahe che - (1) gacchamAM rahelo susAdhu ekalo na hoya.. (2) anuyogI ( jJAna, darzana, cAritranI sAthe saMbaMdha rAkhanAro) susAdhu, pArzva na hoya.. (3) AjJAdhIna rahI gurune sevanAro susAdhu svachaMda na hoya.. (4) aniyatavAsI eka ThekANe sadAsthAyI na hoya.. (5) Ayukta (trakriyAomAM udyamI) susAdhu, avasatra=zithilAcAravALo na hoya.. ane ahIM padonA vadhArAthI guNono paNa vadhAro thAya che. (dA.ta.gacchavAsa-anuyogI karatAM, gacchavAsI anuyogI-guruparataMtramAM guNono vadhAro hoya che..) to Ano phalitArtha - * pAzvasthamAM saMyamanuM ArAdhakapaNuM* (1) koI jIva gacchavAsI-guruparataMtra-aniyatavAsI ane Ayukta ema4 padonA joDANavALo hoya, to te jIvamAM anuyogIpaNuM na hovAmAM ane tenA badale tenA virodhI pArzvasthapaNuM hovAmAM paNa - te catuHsaMyogI bhAMgAvALo hovAthI - saMyamano ArAdhaka kahevAyo che. ane saMyamano ArAdhaka kahevA dvArA tevA pArthasthanuM paNa cAritrIpaNuM kahevAyuM ja.. upadezamAlAmAM ja kahyuM che ke padonI vRddhithI guNavRddhi thAya ane guNavRddhivALo jIva saMyamano ArAdhaka thAya.. eTale cAra padanA joDANavALo pArthastha paNa guNavardhaka hoI saMyamano ArAdhaka che ja.. - - - - - -- Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gurutattvasiddhiH * avasagnamAM saMyamanuM ArAdhakapaNuM * (2) koI jIva gacchavAsI-anuyogI-guruparataMtra ane aniyatavAsI ema 4 padanA joDANavALo hoya, to te jIvamAM AyuktapaNuM na hovAthI ane tenA badale teno virodhI avasagnapaNuM hovAmAM paNa - te catuHsaMyogI bhAMgAvALo hovAthI - saMyamano ArAdhaka kahevAyo che.. ane saMyamano ArAdhaka kahevA dvArA tevA avasagnanuM paNa cAritradharapaNuM kahevAyuM ja.. eTale A pramANe paNa pArthastha vagerene cAritranI sattA hoya che - evuM sAbita thayuM.. (eTale pArthastho sarvathA acAritrI - avaMdanIya che, evuM na kahevuM.) have graMthakArazrI A vize eka bIjo tarka jaNAve che - tathA - pAsatthosanANaM kusIlasaMsattanIyavAsINaM / jo kuNai mamattAI parivAranimittaheuM ca / / 1063 / / tassa imaM pacchittaM0 / / 1064 // aha puNa sAhammittA saMjamaheuM ca ujjamissati vA / kulagaNasaMghagilANe tappissati eva buddhI tu / / 1066 / / eva mamattakareMte parivAlaNa ahava tassa vacchallaM / daDha AlaMbaNacitto sujjhati savvattha sAhU tu / / 1067 // iti zrIjItakalpasya bhASye pArzvasthAdInAM mamatvAdi mamAyaM parivAro bhaviSyatItyAdikAraNaireva niSiddham, sAdharmikatvAdikAraNaistu anumatameva / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - A vize zrI jItakalpabhASyamAM kahyuM che ke - (1-2) pArthastha, avasagna, kuzIla, saMsakta ane nityavAsI - A badhA para je mamatva vagere kare che, "A sAdhuo mArA vaMdane vadhAravA - mArA parivArane vadhAravA kAraNa banaze evuM vicArI je teo para mamatvAdi kare, te bhikSu vagerene anukrame A (= jItakalpabhASyamAM je AgaLa kahevAyuM che e) prAyazcitta Ave.. (zloka-1063,1064) (3-4) "pArthasthAdi sAdhuo mArA sAdharmika che" evA uddezathI athavA "vAtsalya ApavAthI A loko saMyama mATe udyama karaze. kula, gaNa, saMgha ane glAnanI ciMtA karaze.." evAM daDha AlaMbanone laIne jo sAdhu teo para mamatvabhAva kare, temanI paripAlanA-sArasaMbhALa kare athavA temane vAtsalya Ape, to te sAdhu sarvatra zuddha rahe che.. (kAraNa ke teno Azaya kaluSa nathI..) (zloka-1066-1067) - - - *'tassa imaM pacchittaM, nivvIyAdI tu aMta AyAmaM / bhikkhumAdIyANaM, catuNha vi hotI jahakamaso // 1064 // ' = = = = = = Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 109 prastutamAM vAta e ke - ahIM jItakalpabhASyamAM "A pArthasthAdi mArA parivArarUpa thaze' evAM badhAM kAraNothI ja pArthasthAdi para je mamatvAdi thAya che, teno niSedha karAyo che.. bAkI "A mAro sAdharmika che - saMyamamAM udyama karaze' evAM badhAM kAraNothI to pArthasthAdi parano mamatvabhAva mAnya ja che..(ane A pramANeno mamatvabhAva mAnya hovAthI ja phalita thAya che ke pArthasthAdi sarvathA acAritrI ja nathI.) bIjuM - ___yacca zrImahAnizIthe sumatizrAddhasyAnantasaMsAritvamuktam, tanna kuzIlasaMsargamAtrajanitam, kintu nAgilanAmnA bhrAtrA pratibodhane'pi zuddhacAritrisadbhAve'pi tAdRkkuzIlanirdhvaMsaparivArasya sacittodakaparibhogAdibahudoSaduSTasyaikAntamithyAdRSTerabhavyasya jyeSThasAdhoH pArzve dIkSAgrahaNena 'jArisau tuma abuddhiu tAriso sovi titthayaro' iti zrItIrthakarAzAtanAkAritvena ca veditavyam / - guraguNarazmi - bhAvArtha - mahAnizIthasUtramAM je sumatizrAvakanuM anaMtasaMsArIpaNuM kahyuM che, te mAtra kuzIlonA saMgathI nathI thayeluM, paNa nAgila nAmanA bhAIe pratibodha karyo, ane tyAre zuddha cAritradhara hatA, te chatAM paNa, tevA kuzIla ane nirdhvasa parivAravALA, sacitta pANI pIvAdarUpa moTA doSathI duSTa, ekAMta mithyASTi ane abhavya evA jyeSTha sAdhunI pAse dIkSA levA dvArA ane "jevo tuM abuddhi che, tevo ja tAro tIrthakara paNa che e pramANe zrItIrthakaranI AzAtanA karavA dvArA (tenuM anaMtasaMsArIpaNuM thayeluM) samajavuM. vivecanaH-pUrvapakSa - jo pArzvastha-kuzIlAdimAM koIka apekSAe cAritra hoya, to zrImahAnizIthasUtramAM kuzIlanA saMgathI sumati zrAvakanuM anaMtasaMsArIpaNuM kema kahyuM? uttarapakSaH- sAMbhaLo, mahAnizIthasUtramAM je sumati zrAvakano anaMta saMsAra kahyo che, te anaMtasaMsAra mAtra kuzIlonA saMgathI nathI thayo, paNa temAM bIjA aneka kAraNo bhAga bhajave che - (1) sumati zrAvaka, je pAMca sAdhuonA chaMdamAM dIkSA levAno hato, te vRMdamAMno moTo sAdhu sacittapANI pIvArirUpa moTA doSone sevato hato ane te ekAMte mithyAtvI ne yAvat abhavya hato! ane teno Akho parivAra kuzIla tathA nirdhvasapariNAmI hato..(AvA sAva ja nIcalI kakSAnA pariNAmavALAnI sAthe rahevAthI potAnA paNa pariNAma nirdhvasa thAya ja..) (2) teNe jyAre tevAonI pAse dIkSA lIdhI, tyAre zuddhacAritrI - suvihita mahAtmAo hatA ja.. (eTale tyAre to suvihitonI pAse ja dIkSA levI joIe. te chatAM zithilatAonA anurAgathI tenuM te taraphanuM DhalANa hatuM.) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 gurutattvasiddhiH (3) upakArI evA "nAgila" nAmanA bhAIe khUba samajAvyo, te chatAM tenI niSpharatA eTalI hade hatI ke te lezamAtra paNa samajyo nahIM.. (4) nAgile jyAre kahyuM ke - "zrIneminAtha bhagavAnanA kahevA mujaba AvA sAdhuo suvihita na kahevAya." tyAre te sumatie roSamAM AvIne kahyuM hatuM ke - "jevo tuM abuddhi che, tevo ja tAro tIrthakara paNa buddhi vagarano che.. ane AvuM kahevA dvArA teNe tIrthaMkaranI ghora AzAtanA karI hatI.. eTale A badhA kAraNo bhegA maLyA hovAthI ja te sumati zrAvakanuM anaMtasaMsArIpaNuM thayuM hatuM - ema samajavuM. bIjI vAta - kiJca - yadi pArzvasthAdInAM liGgadhAritvameveSTaM syAt tadA 'dagapANaM puSphaphala'mityAdi pUrvoktopadezamAlAgAthApaMcakena ligamAtradhAriNAM lakSaNAni, 'bAyAlamesaNAo' ityAdipUrvoktagAthAsamudAyena ca pArzvasthAdisthAnAdi kutaH pRthak pRthak pratipAditAni ? - guruguNarazmi - bhAvArtha-vivecanaH-upadezamAlAmAM (1) 'pALa puBwd' vagere pUrve kahelI pAMca =349350) gAthAothI mAtra liMgadhArIonuM (=veSamAtra dhAraNa karI rAkhanArAonuM svarUpa batAvyuM che, ane (2) devAyAtanAmo' vagere pUrve kahelI (351-382) gAthAothI pArzvastha vagerenuM svarUpa batAvyuM che.. - have A vize amAruM kahevuM che ke - jo pArzvastha vagere liMgadhArI tarIke ja mAnya hota, to upadezamAlAmAM teonuM juduM lakSaNa kema banAvyuM? mAtra liMgadhArI hoI teonuM lakSaNa paNa 'pALa pu sta' ityAdithI ja kahevAI jatuM hatuM ne? eTale jaNAya che ke, pArthasthAdi mAtra liMgadhArI nathI, teomAM paNa apekSAe (=sAticAra) cAritra che ja ane eTale ja liMgadhArI karatAM teonuM juduM lakSaNa batAvyuM.. A ja vAta phalitArtharUpe jaNAve che - - ___tato'yamAzayaH - 'dagapANaM puSphaphalaM' ityAdi lakSaNabhRto dravyaligino'saMyatA eva / 'bAyAlamesaNAo na rakkhai' ityAdi pArzvasthAdisthAnAni tu punaH punaH sevamAnaH pazcAttApamukto guroH purastadanAlocayan zanaiH zanaiH kiyatA kAlenAsaMyato bhavati / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - tethI upadezamAlAno Azaya A pramANe jaNAya che ke - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 111 (1) "pALa puwi' ityAdi lakSaNavALA je dravyaliMgI (=mAtra veSadhArI sAdhuo) che, teo asaMyata ja che, teomAM lezamAtra paNa saMyamanA pariNAma nathI.. ane, (2) "vIyAmeNaIo na ravaravarU' e badhA je sthAno batAvyAM, te pArthasthAdinAM sthAno che.. te sthAnone vAraMvAra sevato, lezamAtra paNa pazcAttApa vagarano ane pAcho gurunI pAse te sthAnonI AlocanA na karato jIva dhIme-dhIme keTalAka kALa pachI asaMyata =cAritrapariNAmathI zUnya) bane che.. (tatkALa asaMyata bane evuM nathI. AlocanA-pazcAttApa-punaHakaraNasaMkalpa vagere hoya, to cAritra rahe che ja..). A vAta ame mAtra potAnI buddhithI nathI kahI, paNa bRhatkalpamAM paNa jaNAvI che - evuM batAvavA, graMthakArazrI kahe che - na cAyamarthaH svamanISikayocyate, yaduktaM zrIkalpe'pi tRtIyakhaNDe - esaNadose sIyai, aNANutAvI Na ceva viyaDei / Neva ya karei sothiM, Na ya viramati kAlato bhasse // 4520 / / atra vRttiH - eSaNAdoSeSu sIdati / taddoSaduSTaM bhakta-pAnaM gRhNAtItyarthaH, puraHkarmAdidoSaduSTAhAragrahaNe'pi na pazcAttApavAn / na cAzuddhAhAragrahaNAdviramati / na vikaTayati gurUNAM purataH svadoSaM prakAzayati / vikaTayati vA paraM gurudattaM prAyazcittaM na karoti / evaM kurvan kiyatA'pi kAlena cAritrAt paribhrazyediti / - guruguNarazmi - * doSasevana + apazcAttApa=cAstribhraMza bhAvArtha+vivecana - upara kahelI vAta ( doSa sevanAro tatkALa asaMyata na bane, paNa prAyazcittapazcAttApazUnya kALAMtare asaMyata thAya - e badhI vAto ane potAnI buddhimAtrathI nathI kahI, paNa bRhatkalpagraMthamAM paNa (trIjA bhAgamAM) kahI che. te A pramANe "eSaNA doSone seve , pazcAttApa vagarano, guru pAse AlocanA na le, zuddhi na kare, aTake nahIM - te kALAMtare bhraSTa thAya." (zloka-4520) vRtti-artha:(1) je jIva eSaNAdoSomAM sIdAya che, arthAt tevA doSavALA AhAra-pANI le che.. (2) ane tevo pura:karma vagere doSavALo AhAra lIdhA pachI paNa "are ! mArA vaDe A khoTuM karAyuM" evA mAnasika saMtAparUpa pazcAttApane rAkhato nathI.. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 gurutattvasiddhiH (3) ane (tevo pazcAttApa na hovAnuM kAraNa e ja ke -) te gurunI AgaLa jaI potAnA doSone kaheto nathI.. (4) athavA doSone kahe, paNa pachI gurue ApelAM prAyazcittane te karato nathI (upavAsAdi dvArA tene vALato nathI.) (5) azuddha AhAra levA vagerethI aTakato nathI.. AvA prakArano jIva keTalAka kALa pachI niSpharapariNAmI thaI cAritrathI bhraSTa thAya che.. ane je mULaguNonI virAdhanA kare che, te tarata ja bhraSTa thAya che.. A parathI spaSTa jaNAya che ke, pArthasthAdinA sthAnone sevanAro paNa jo pazcAttApAdinA pariNAmavALo hoya, to teomAM paNa cAritra rahe che ja. (tatkALa teo asaMyata na bane.) eTale vartamAnakAlIna bakuza-kuzIla nigraMtho, keTalAka pArzvasthasthAnone sevatA hovA chatAM paNa, pazcAttApAdinA pariNAmavALA hoI ane zakti-sAmarthya mujaba yatna karatAM hoI vaMdanIya ja che - evuM jaNAvavA kahe che - tato - "guNAhie vaMdaNayaM chaumattho guNAguNe ayANaMto / vaMriSnA gunAhIne divaM vAvi vaMlAve ?47nA" iti AvazyakavacanaprAmANyAt kAlocitayatanayA yatamAnA yatayo guNAdhikatvAt zrAddhAnAM vandyA eva / --- guraguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH - tethI AvazyakamAM kahyuM che ke - "utsarge guNAdhika sAdhuone vaMdana karavAnA che. (paNa A mahAtmA guNAvika che ke guNahIna? evuM spaSTa jaNAya nahIM. eTale to) bIjA AtmAmAM rahelA guNa ke avaguNane nahIM jANato chavstha zuM karavAno? - e ja ke potAnAthI guNahInane vaMdana karaze ane guNAdhika pAsethI vaMdana leze." (ane A baMne rIte doSa lAge - guNahInane vaMdana karavAmAM, tenAmAM rahelA avaguNonI=doSonI anujJA thAya ane guNAdhika pAsethI vaMdana levAmAM vinaya choDAyelo thAya.. eTale to A viSayamAM mauna rahevuM ja zreSTha che, vaMdana karavAthI saryuM..) evI ziSyanI AzaMkA zamAvavA, vyavahAranayane anusarI guNAdhikapaNuM jANavAnuM kAraNa batAvatAM AvazyakamAM AgaLa kahyuM che ke - "Alaya, vihAra, sthAna, gamana, bhASA ane vinaya -A badhA parathI 'A suvihita che evuM jANavuM zakya ja che.." (Avazyakaniyukti zloka-1148,1149) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 113 prastutamAM vAta eTalI ja ke, je guNAdhika hoya te vaMdanIya che - evuM AvazyakasUtranuM vidhAna che.. tethI vartamAnakALane ucita yatanApUrvaka cha javanikAyanI yatanA karatA munio zrAvakone vaMdanIya ja che, kAraNa ke teo guNAdhika che ane guNAdhikane vaMdana karavAnuM AvazyakanuM vacana che ja..) nanu na vayaM sarvathA sAdhUnAmabhAvaM vadAmaH / kintu mA pArzvasthAdayo'bhUvana mA tadvandanadoSazcAbhUt, iti na vandAmahe / tarhi jAtaM yuSmAkamapyaSADhAcAryaziSyavadavyaktanihnavatvaM / - guruguNarazmi - bhAvArtha - pUrvapakSa - ame sarvathA sAdhuno abhAva nathI kahetAM, paNa teo pArthasthAdi hoya ane teone vaMdana karavAno doSa na lAgI jAya, enI vAta che. uttarapakSa - A to tamAruM aSADhAcAryanA ziSyanI jema avyakta nihnavapaNuM ja AvI gayuM. * sarvatra pArthasthapaNAnI zaMkA rAkhanArAonI avyaktanilavatA * vivecanaH-pUrvapakSaH ame kaMI evuM nathI kahetA ke vartamAnakALamAM koI sAdhuo ja nathI. paNa kahevAno bhAva e ke, vartamAnakALamAM vicaratA sAdhuo dhAro ke pArthastha vagerarUpa hoya, to tevA pArthastha vagerene vaMdana karavAno doSa lAge ! (eTale ja ame vartamAnakAlIna sAdhuone vaMdana karatA nathI.) uttarapakSaH are ! A rIte to tame aSADhAcAryanA ziSyonI jema avyaktanihnava ja sAbita thayA. (aSADhAcAryanA ziSyo "koNa sAdhu? koNa asAdhu?" e vyakta jaNAtuM na hovAthI vaMdana na mAnanArA hovAthI avyaktanihnava che ane to tenI jema sarvatra pArthasthapaNAnI zaMkA rAkhanArA paNa avyaktanilava thaze.) aSADhAcAryanA ziSyo, paraspara ekabIjAne vaMdana nahotA karatA. tenuM kAraNa e ja ke teone zaMkA thayA karatI ke - "A mahAtmA kadAca deva ja haze, deva ja AmanA zarIramAM pravezIne bolavAnuM - cAlavAnuM karato haze." have jo A mahAtmAne vaMdana karIzuM, to devanA vaMdana dvArA aviratane vaMdana karavAno doSa lAgaze! enA karatAM bahetara che ke vaMdana ja na karavuM.. paNa AvA jIvone nihnava kahyA che, paramAtmAnI AjJAnA lopaka kahyA che ane tame paNa vartamAnakAlIna sAdhuo para pArthasthAdinI AzaMkA rAkhIne, teone vaMdana na karavA dvArA potAnuM avyaktanihnavapaNuM (AjJAlopakapaNuM) ja pragaTa karyuM.. bIjI vAta - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH ___yathA pArzvasthAdivandanadoSAt bhIyate / tathA - "mANe 1 aviNaya 2 khiMsA 3, nIagoaM 4 abohi 5 bhavavuDDI 6 / anamaMte chaddosA / / " iti sAdhvavandanajanitAbodhyAdidoSebhyaH kasmAna bhIyate ? / / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH- jema tame "A pArthasthone vaMdana karIzuM to doSa lAgaze ema vicArIne pArthastha vagerene vaMdana karavAthI Daro cho, tema sAdhune vaMdana na karavAthI thanArA abodhi-bhavavRddhi vagere doSothI kema DaratA nathI? kahyuM che ke (1) ahaMkAra, (2) avinaya, (3) hIlanA, (4) nIcagotra karmano baMdha, (5) abodhi= jainadharmanI prAptino asaMbhava, ane (6) bhavaparaMparAnI vRddhi - A pramANe vaMdana-namana na karavAmAM cha doSo lAge." eTale tAtparya e ke, vartamAnakALamAM yatanApUrvaka vicaratA sAdhuone joIne, pahelo vicAra tamane evo ja kema Ave che? ke A sAdhuo kadAca pArzvastha haze ne temane vaMdana karavAthI amane doSa lAgaze.. vagere. AnA badale evo vicAra kema nathI Avato? ke A sAdhuone jo huM vaMdana nahIM karuM, to mane durlabhabodhi vagere doSo sarjAze!. tethI spaSTa jaNAya che ke tamArI mAnyatA mAtra ekataraphI che. eTale pahelAM taTastha bano ane tathyane vicAro - evuM jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - ___ tato mokSArthin ! sakalasaGghapramANIkRtaM mArgamavagaNayya sAmpratamevAsmadAdidRSTacareNAgrAhyanAmadheyena kenApi puruSAdhamena sAdhUnAmupari jAtamatsareNa nijakumatiparikalpiteSu ca vacaneSu mA karNaM dehi / - guruguNarazmi - * svachaMda buddhivALAnAM vacano para dhyAna na Apazo * bhAvArtha - tethI he mokSArthinuM! AkhA saMghe pramANa karelA mArgane avagaNIne, hamaNAM ja amArA jovAmAM AvelA, jenuM nAma paNa na laI zakAya ane jene sAdhuo para tIvraroSa bharyo che, tevA koIka puruSAdhama vaDe potAnI buddhithI kalpAyelAM vacano para kAna na Apa... vivecanaH-Alaya-vihArAdi zAstroktavidhi mujaba zakti-sAmarthyane anusAra yathAvat AcaraNa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA <0 karanArA ane doSa sevAI gayA pachI paNa prAyazcitta-pazcAttApa vagere dvArA zuddhine rAkhanArA munibhagavaMto nigraMtharUpa hoI vaMdanIya ja che - evo mArga AkhA saMghe pramANa tarIke mAnya rAkhyo che.. paNa chatAM hamaNAM ja amArI najaramAM Avelo, jenuM nAma paNa levA yogya nathI, jene sAdhuo upara irSyAbhAva pedA thayo che.. tevA koIka adhama puruSe potAnI svacchaMda buddhithI AvA vacano phelAvyA che ke - "vartamAnakAlIna sAdhuo pArzvasthAdi che, teone vaMdana na thAya..vagere' eTale he jIva ! jo tuM mokSane jhaMkhato hoya, to sakaLasaMghe pramANa karelA mArgane avagaNIne tevA puruSAdhamanI vAtone na sAMbhaLa.. tevA svacchaMda buddhithI cAlanArAnuM lezamAtra paNa hita nathI, evuM upadezamAlAmAM spaSTa kahyuM che.. tenuM ja vacana graMthakArazrI kahe che - 00 yataH zrIupadezamAlAyAM niaMgamavigappiyaciMtieNa sacchaMdabuddhiraieNa / tto pArttattiya, Irapha muruganuvaseLa / / 26 / / kRta / / -- guruguNarazmi - * svacchaMdabuddhivALAnuM sarvatra ahita * 115 bhAvArtha + vivecana H- upadezamAlAmAM kahyuM che ke - "je gurunA upadeza vagara potAnI matikalpanAthI tattvAtattvane kalpe-vicAre, svacchaMda buddhithI AcaraNa kare enuM pAralaukika=paralokasaMbaMdhI hita zI rIte thAya ?" (zloka-26) tyAM tevA jIva mATe AgaLa vadhIne eTalA kaDaka zabdo vAparyA che ke - tathA bRhadbhASye. " saMsijja niakiriA dUsijjai sayalasaMghavavahAro / katto itto vi parA vimANaNA haMdi ! saMghassa / / 132 / / "abhimAnathI akkaDa, kRtaghna, avinIta, garviSTa-Apa baDAi karanAro, gurune paNa nahIM namanAro ane ethI sajjanomAM niMgha evo mANasa lokamAM paNa halakAine pAme che..'' (zloka-27) Avo jIva to zuddha mArgathI bhraSTa thAya che ane AtmavaMcanA karavA dvArA bhavaparaMparAne sarje che - evuM caityavaMdanamahAbhASyamAM kahyuM che. juo tenuM vacana - 0 - - * 'thandro niruvayArI, aviLIo vnio niruvaLAmo / sAhujaNassa garahio, jaNe vi vayaNijjayaM lahai ||27||' (upadezamAlAprakaraNam // ) -00 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 gurutattvasiddhiH uppannasaMsayA je sammaM pucchaMti neva gIatthe / cukkaMti suddhamaggA te pallavagAhi paMDiccA / / 833 / / jo mohakalusiamaNo, kuNai adose vi dosasaMkappaM / so appANaM vaMcai peAvamago vaNisuuvva / / 103 / / avasauNakappaNAe suMdarasauNo asuMdaraM phalai / iya suMdarAvi kiriA asuhaphalA maliNahi ayassa / / 105 / / " iti / -- guruguNarazmi -- * saMghavyavahAradUSakanI AtmavaMcanA * bhAvArtha + vivecana :- A vize bRhadbhASya=caityavaMdanamahAbhASyamAM paNa jaNAvyuM che ke zlokArtha H- potAnI kriyAne vakhANavI ane sakaLa saMghanA vyavahArane doSita karavo (=A khoTuM che evo doSAropa mUkavo) enAthI paNa adhika saMghanI avajJA bIjI kai hoI zake ? arthAt enAthI adhika saMghanI bIjI koI avajJA nathI.. (1) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-132) zlokArtha :- sUtra ane arthamAM saMzayavALA jeo, bIjA gItArthone barAbara pUchatAM ja nathI. (pallavAhi=) u52-u52thI thoDuM thoDuM bhaNIne paMDita banelA teo zuddhamArgathI bhraSTa thAya che.. (2) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-833) zlokArtha :- mohathI kaluSita manavALo je jIva nirdoSamAM paNa doSanI kalpanA kare che, te jIva (peyAvama=) rAbaDInI UlaTI karanAra vaNikaputranI jema potAne ja chetare che.(3) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-103) tAtparyArtha H- rAbaDInI UlaTI karanAra vaNikaputrano prasaMga A pramANe che - eka nagaramAM eka zeTha hato, tenI patnI bALakane janma ApI mRtyu pAmI.. eTale zeThe bIjIvAra lagna karyA. bIjI patnIe eka bALakane janma Apyo.. mAtA, pakSapAta vagara baMne bALako pratye samabhAva rAkhe che.. bALako pAThazALAmAM bhaNatA hatA.. have eka vakhata snehavALI mAtAe, koI jue nahIM e mATe ekAMtamAM te baMne bALakone mati-buddhine vadhAranArI auSadhayukta aDadanI rAba pIvA mATe ApI.. rAbane pItAM pItAM sAvakAputre vicAryuM ke- "kharekhara ! A to marelI mAkhIo che, mane mArI nAkhavA mATe mArI sAvakI mAtAe Ama karyuM che.." AvI zaMkA rAkhI teNe rAba pIdhI. . pahelA mAnasika duHkha thAya ane tenA pachI zArIrika duHkho thAya.. A zaMkAnA kAraNe UlaTIo thavA lAgI ane chevaTe te mRtyu pAmyo. eTale te A lokanA bhogasukhono bhAgI na thayo.. bIjAe vicAryuM ke - mArI mAtA ahita na ciMtave, zaMkA vinA teNe rAba pIvAnuM zarU karyuM, rAba tenA zarIramAM pariNamI gai. tenuM zarIra ArogyavALuM thayuM. te ghaNI vidyAo bhaNyo ane tethI A lokanA bhogono bhAgI thayo.. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjara vivecanasamanvitA vAta A che - zaMkAnuM kA2Na na hovA chatAM, zaMkA karIne te sAvako bALaka jevI rIte A lokanA anarthane pAmyo, tevI rIte avitatha evA jinamatamAM zaMkA karanAro jIva potAnA AtmAne anarthanuM sthAna banAve che.. 117 -- zlokArtha :- zubha zukana paNa apazukananI kalpanAthI azubha phaLa Ape che. e pramANe zubha paNa kriyA malina hRdavALAne azubha phaLa Ape che..(4) tAtparyArtha ::- zubha zukana paNa apazukananI kalpanAthI azubha phaLa Ape che, e vize udAharaNa A pramANe che - be yuvAno potapotAnA kAma mATe gharamAMthI bahAra nIkaLyA..sAme ja eka munirAja AvatA hatAM..(1) eka yuvAne vicAryuM ke - 'aho ! pUjya mahAtmA sAme maLyA che, eTale mAruM kAma thaI ja jaze..' kharekhara, tenuM kAma thaI gayuM ! (2) bIjA yuvAne vicAryuM ke - 'nIkaLatAM ja A muMDiyo sAme AvavAthI apazukana thayA, eTale mAruM kAma nahIM thAya.' kharekhara tenuM kAma na ja thayuM.. (caityavaMdanamahAbhASya zloka-105) - prastutamAM artha e ke, vartamAnakAlIna nigraMtho vAstavamAM pUjanIya ja che, paNa sAmevALo teone pArzvasthAdi mAnI avaMdanIya mAne, to te badhA doSo-anarthono bhAgIdAra te pote ja bane.. vaLI graMthakArazrI bIjI eka hitazikSA ApatA kahe che ke - -00 -00 na ca zAsane keSAMciddoSAn dRSTvA sarveSAM sadoSatvamAropayituM yuktaM, yato bRhadbhASye " jo jiNasaMgha hIlai saMghAvayavassa dukkayaM daThThe / savvajaNahIlaNijjo bhave bhave hoi so jIvo / / 133 / / jai kammavasA keI asuhaM sevaMti kimiha saMghassa ? | viTTAlijjai gaMgA kayAi kiM kAgasabarehiM ? / / 134 / / jo puNa saMtA saMte dose govei samaNasaMghassa / vimalajasakittikalio so pAvai nivvuiM turiaM / / 135 / / jaha kaNarakkhaNaheuM rakkhijjai jattao palAlaMpi / sAsaNamAlinnabhayA, tahA kusIlaMpi govijjA / / 136 / / " iti / (peDvavaMdramahAmAsa) - guruguNarazmi -- bhAvArtha + vivecana :- bIjI vAta, zAsanamAM keTalAka jIvo evA paNa hoya che ke jeo anucita Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH AcaraNa karatA hoya che, paNa tevA keTalAMka jIvonA doSone joIne AkhA zAsana 52-zAsanamAM rahelA badhA jIvo para doSAropa mUkavo (ane tevo Aropa mUkavA dvArA zAsananI badanAmI karavI, be-cAranA vyaktigata doSonA AdhAre samasta jainasaMghane doSI jAhera karavo..) e badhuM lezamAtra paNa yogya nathI.. 118 * saMghahIlanA karanArane atyaMta kaTuvipAko * te pramANe saMghanI hIlanA karanAro jIva, atyaMta kaTuvipAko prApta kare che - evuM caityavaMdanamahAbhASyamAM jaNAvyuM che. juo tenuM vacana - zlokArtha :- saMghanA avayavanuM (=saMghanI amuka vyaktionuM) anucita AcaraNa joIne je jIva saMpUrNa jainasaMghanI avahIlanA kare che, te jIva bhavobhava sarva lokothI avahIlanA karavA yogya thAya che.. (1) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-133) zlokArtha :- jo karmavazathI keTalAko anucita AcaraNa kare, to emAM saMghane zuM ? saMghano zo doSa ? zuM kAgaDA ke bhIla vaDe kyAreya gaMgA apavitra karAya che ? (2) (caityavaMdanamahAbhASya zloka134) tAtparyArtha :- gaMgA nadI atyaMta pavitra che, kyAreka koI sthaLe kAgaDo paga nAMkhI jAya ke pANI pI jAya,ke bhIla jevA loko snAna karI jAya to paNa gaMgA nadI apavitra banatI nathI. tema prastutamAM saMghamAM keTalIka vyaktio anucita AcaraNa kare tethI Akho saMgha doSita banI jato nathI. zlokArtha :- vaLI je zramaNa saMghanA sAcA ke khoTA doSone chupAve che, te nirmaLa yazakIrtine pAmIne zIghra mokSane pAme che.. (3) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-135) zlokArtha :- jevI rIte dhAnyaNonA rakSaNa mATe parALanuM (=jemAM anAjanA DUMDA hoya tevI lAMbI soTIonuM) paNa yatnathI rakSaNa karavAmAM Ave che, tevI rIte zAsananI malinatAnA bhayathI kuzIlanI (=anucita AcaraNa karanAranI) paNa rakSA karavI joIe, arthAt tenA anucita AcaraNane chupAvavuM joIe.. (4) (caityavaMdanamahAbhASya zloka-136) eTale anucita AcaraNa karanArA keTalAka jIvonA doSone joIne, zAsanamAM rahelA badhA para tevo doSAropa mUkavo ucita nathI.. sAra H- je sAdhuo zakti-sAmarthAnusAre yatanApUrvaka suvihita AcAronuM pAlana karI rahyA che, te sAdhuo vaMdanIya che.. alabatta, pramAdAdinA kAraNe keTalAka doSonuM sevana karatA hovAthI teo pArzvasthAdirUpa paNa che, te chatAM prAyazcitta-pazcAttApAdinA pariNAmavALA hoI teo zuddha che ane eTale ja teone vaMdana karavAmAM koI bAdha nathI.. * zramaNasaMghanA anucita AcaraNano chApAo dvArA ke mobAIlanA sms Adi dvArA pracAra karanArAoe A vAtane khAsa lakSamAM rAkhavAnI jarUra che.. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA have A vize pUrvapakSanI AzaMkAnuM samAdhAna karavA graMthakArazrI jaNAve che ke - - tathA nanu pArzvasthAdInAM vandyatve, kathaM pAsattho osanno' ityAdivAkyaiH saha na virodhaH ? ucyate - sarvadezapArzvasthAdInAmuktayuktyA vandyatvamavandyatvaM cAsti / - guruguNarAzmi - bhAvArtha + vivecana:-pUrvapakSa:- 'pAsabhyo gosanno..' e badhA upadezamAlA - AvazyakAdinA pATha parathI spaSTa vidhAna jaNAya che ke - pArthasthAdine vaMdana thaI zake ja nahIM (teo jinamatamAM avaMdanIya che.) ane have upara kahelI dalIlothI jo tame pArthasthAdine vaMdanIya kaho, to te vAkyonI sAthe virodha kema na Ave? uttarapakSa - kahevAya che - upara kahelI yukti pramANe sarvapArthastho (niSpharapariNAmavALA) hoI avaMdanIya che ane dezapArthastho (doSa sevavA chatAM paNa pazcAttApAdinA pariNAmavALA hoI) vaMdanIya che.. eTale bhAva e ke, pArthasthAdine avaMdanIya jaNAvanArAM je AvazyakAdinAM vAkyo che, te sarvapArthastha vagerene laIne samajavA, dezapArthastha vagerene laIne nahIM. (kAraNa ke dezapArthastha vagere pazcAttApAdinA pariNAmavALA hoI tatkALa asaMyata na bane ane asaMyata na hovAthI teone vaMdanIya mAnavAmAM koI bAdha nathI..) AgamavAkyo judI judI apekSAe aneka prakAranAM hoya che, te jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - -9 AgamavAkyAni ca nayavAkyapramANavAkyatvena dvidhA'pi bhavanti / yataH shriiupdeshmanAya - nANAhio varataraM, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvito / na ya dukkaraM karito, suTTa vi appAgamo puriso // 423 / / zrIAvazyake ( loka-1140 TIkAyAm) - 'NANaM muNeha (giNhai) NANaM guNeha NANeNa kuNau kiccAI / bhavasaMsArasamudaM NANI nANeNa (NANe Thio) uttarai // 3 // ' - guruguNarazmi - * pramANavAkya-nayavAkyanuM svarUpa * bhAvArtha + vivecanaHAgamanAM vAkyo be prakAre hoya cheH (1) nayavAkya, ane (2) pramANavAkya. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 gurutattvasiddhiH (1) vastunA eka aMzane laIne nirUpaNa karanArA vAkyane "nayavAkya kahevAya. (jema ke ratnatrayImAMthI mAtra jJAnAdi ekekane laIne nirUpaNa karanArA vAkyo.) (2) vastunA badhA aMzone laIne nirUpaNa karanArA vAkyone "pramANavAkya' kahevAya. (jema ke samasta ratnatrayInuM svarUpa batAvanArAM vAkyo..) have graMthakArazrI baMne prakAranAM vAkyonAM keTalAMka udAharaNo batAve che.. * jJAnanI pradhAnatA batAvanArAM vAkyo * zrI upadezamAlAmAM kahyuM che ke - "(kAMika kriyArahita jJAnI, ane kaMIka jJAnarahita kriyAvALo, bemAM koNa sAro? to ke -). cAritrathI hIna paNa vAda-vyAkhyAnathI) pravacananI prabhAvanA karanAro jJAnAdhika e vadhu sAro che, paNa mAsakSamaNAdi) duSkarane sArI rIte karanAro paNa alpajJAnI tevo nahIM.." (zloka-423) zrI AvazyakamAM paNa kahyuM che ke - "jJAnane jANo, jJAnanuM parAvartana karo ane jJAnanA AdhAre ja tamAma kAryo karo.(kAraNa ke) jJAnI puruSa jJAnanA baLe (vasaMsAra samutra)caturgatirUpa saMsArasamudrano pAra pAme che." ' have darzananI pradhAnatA batAvanArAM AgamavAkyo jaNAve che - tathA bhaktaparijJAprakIrNake - dasaNabhaTTho bhaTTho na hu bhaTTho hoi caraNapabbhaTTho / sijhaMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhaMti / / 65 / / - guruguNarazmi - * darzananI pradhAnatA batAvanAruM vAkya * zrI bhaktaparissAmAM kahyuM che ke - "cAritrathI bhraSTa thayelo sarvabhraSTa thAya evuM nathI,paNa samyagdarzanathI bhraSTa thayelo to badhAthI bhraSTa thAya che. cAritra vinAnA siddha thaI zake che (gRhIliMgasiddha, anyaliMgasiddha vagere jIvo..) paNa darzana vinAnA koIpaNa jIvo siddha thAya nahIM." (zloka-65) have cAritranI pradhAnatA batAvanArAM AgamavAkyo jaNAve che - tathA zrIAvazyake - dasArasIhassa ya seNiassa, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA daMsaNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI gayA / / 1160 / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA - guruguNarazmi - * cAritranI pradhAnatA batAvanAruM vAkya zrI AvazyakaniyuktimAM kahyuM che ke - "dazArasiMha ariSTaneminA pitarAI bhAI kRSNamahArAjA, prasenajitanA putra zreNika mahArAjA ane peDhAlaputra satyakI - A traNe pAse anuttarakakSAyikasamyaktanI saMpadA hatI.. te chatAM cAritra vinA teo adhogati=narakagatine pAmyA!" (zloka-1160) tathA - tathA zrIAvazyake - iya nANacaraNahINo sammaviTThIvi mukkhadesaM tu / pADar3i ne nAgAphasaMju veva pADaVI III (To) - guruguNarazmi - * traNenI pradhAnatA batAvAnAruM vAkya * zrI AvazyakaniktinI prakSipta gAthAmAM jaNAvyuM che ke - "(e ja pramANe ) jJAna ane cAritra vinAno samyagdaSTi jIva paNa (tattvo paranI zraddhA hovA chatAM mAtra samyaktanA prabhAve) mokSarUpa dezane pAmI zakato nathI; paNa jo te jJAnAdithI yukta thAya, to ja mokSadezane pAmI zake.." (zloka-1157 pachInI prakSiptagAthA-3) vaLI - tathA zrIuttarAdhyayane - nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / esa maggutti pannatto, jiNehiM varadaMsihiM // 1 // - guruguNarazmi - * traNa + tapanI pradhAnatA batAvanAruM vAkya * zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke (1) jJAna, (2) darzana, (3) cAritra, ane (4) tapa - A cAra te mokSano mArga che, evuM sarvajJa-sarvadarzI zrI vItarAga paramAtmA vaDe kahevAyuM che." (zloka-28/2) vaLI - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH zrIAvazyake - NANaM payAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tiNhaMpi samAjoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio / / 103 / / - guruguNarazmi - zrI AvazyakaniyuktimAM jaNAvyuM che ke - "jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka che ane saMyama gupti karanAra che - A traNenuM joDANa thatAM mokSa thAya, evuM jinazAsanamAM kahevAyuM che." (zloka-103) vizeSArtha:- jema gharano kacaro dUra karavA, (1) dIvo prakAza karavA dvArA upakAra kare che, (2) zodhaka-jhADuM, kacarAne bahAra kADhavA dvArA upakAraka kare che, ane (3) bArI navA kacarAne aTakAvavA dvArA upakAra kare che. tema AtmAnA karmarUpI kacarAne dUra karavA, (1) jJAna prakAza karavA dvArA upakAra kare che, (2) tapa zuddhi karavA dvArA upakAra kare che, ane (3) saMyama gupti karavA dvArA upakAra kare che. have A badhA vAkyo vize graMthakArazrI potAnuM maMtavya raju kare che - ___ityAdiSu kvacitkevalasya jJAnasya kvaciddarzanasya kvaciccAritrasya kvacittattrayasya kvacijjJAnadarzanacAritratapasAM ca mokSasAdhanatvaM pratipAdyate / na cAtra kazcidvirodhaH, na cApi matimatAmatra matimohaH kartuM yuktaH / - guruguNarazmi - bhAvArtha +vivecana - upara batAvelA zAstromAM (1) kyAMka kevaLajJAnane mokSanuM kAraNa kahyuM che, (2) kyAMka kevaLadarzanane mokSanuM kAraNa kahyuM che, (3) kyAMka kevaLacAritrane, to (4) kyAMka darzana, jJAna ane cAritra - e traNene mokSanuM kAraNa kahyuM che, ane kyAMka to vaLI (5) darzana, jJAna, cAritra ane tapa - ema cArane mokSanAM kAraNa tarIke kahyAM che.. ane A pramANe judI-judI apekSAe juduM-juduM nirUpaNa karavAmAM koI virodha ke buddhimAna jIvoe matimoha (="AvuM to vaLI kevI rIte hoI zake ?' evI AzaMkA ke viparyAsarUpa moha) karavo paNa ucita nathI.. tenuM kAraNa e ja ke, AvuM nirUpaNa yuktisaMgata che. have kevI rIte yuktisaMgata che? te jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - Agame hi kAnicit ekaikAMzagrAhakatayA nayavAkyAni bhavanti, kAnicicca Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 123 saMpUrNArthagrAhakatayA pramANavAkyAni, ata evAtinipuNamatInAmeva bhagavadAjJA avagantuM zakyA - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - AgamamAM be prakAranAM vAkyo hoya cheH (1) keTalAMka vAkyo vastunA ekeka aMzone laIne pravartatA hovAthI "nayavAkya rUpa hoya che, ane (2) keTalAMka vAkyo saMpUrNa vastune laIne pravartatA hovAthI "pramANavAkya rUpa hoya che.. (1) jJAnAdi pratyekane pradhAna batAvanArAM vAkyo nayavAkyarUpa samajavAM, kAraNa ke teo ekeka aMzane laIne pravarte che, ane (3) jJAnAdinA samudAya-saMyoga-samAyogane pradhAna batAvanArAM vAkyo pramANavAkyarUpa samajavAM, kAraNa ke teo badhA aMzane laIne pravarte che.. eTale ja AvAM aneka vAkyarUpa paramAtmAnI AjJA (uparachallI buddhivALA na samajI zake, paNa) atyaMta nipuNa buddhivALA (=pramANa-navyavahArakuzaLa, sUkSmakSikasaMpanna) puruSo ja samajI zake che.. (te sivAyanA puruSo tenA hArda sudhI na pahoMcI zake.) A vize kahyuM che ke - yadAvazyake - jhAIjjA niravajjaM jiNANamANaM jagappaIvANaM / aNiuNajaNaduNNeyaM nayabhaMgapamANagamagahaNaM // 46 // tathA "pucAvareNa paribhAviUNa suttaM payAsiavvaM ti / jaM vayaNapArataMtaM eaMdhammatthiNo liGgaM // 1 // " - guruguNarazmi - * paramAtmAnI AjJA kuzaLabuddhithI 3ya * bhAvArtha + vivecanaH- zrI AvazyakaniyuktimAM kahyuM che ke - "jagatamAM dIpakasamAna evA jinezvaronI, anipuNa-akuzaLa lokothI durseya duHkhethI samajI zakAya tevI, ane naigama vagere nayo, dvisaMyogI vagere bhAMgAo, dravya-kSetrAdi pramANo ane sUtramArgarUpa gamo-A badhAthI gahana (=arthagaMbhIra) evI niravadya (=nirdoSa) AjJAne vicAravI.." (Avazyakaniryukti aMtargata dhyAnazataka zloka-46) bIje paNa kahyuM che ke Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 gurutattvasiddhiH "pUrvApara vicAra karIne (FAgaLa-pAchaLanuM vicArIne) sUtra bolavuM arthAt sUtranuM arthavyAkhyAna karavuM joIe.) kAraNa ke vacana parataMtratA (=vacanane AdhIna rahevApaNuM) e dharmanA arthInuM (=dharmane icchanArAonuM) liMga che (lakSaNa che.)" (pAkSika saptatikA zloka-65) eTale pramANa-nayagaMbhIra zAstravacana kaI apekSAe che? kone laIne che? e badhuM sUkSmakSikAthI samajavuM atyaMta Avazyaka che.. have A vAtano upasaMhAra karI prastutamAM arthaghaTana karatAM kahe che - tatazca pArzvasthAdInAM kvacidavandhatvameva pratipAdyate / kvaciccAvazyakajItakalpAdau kAraNe sAdhUna zrAddhAMzcAzritya vandyatvam / jIvAnuzAsanagranthAdau tu - kiM ca jai sAvayANaM namaNaM no sammayaM bhave eaN| pAsatthAIANaM tA kaha uvaesamAlAe // 16 // siridhammadAsagaNiNA na vAriaM vAriaMca annesiM / 'paratitthiANa paNamaNa' iccAIvayaNao payaDaM / / 167 / / saMgheNa puNo bAhiM jo vihio hujja so u no vaMde / pAsatthAI saDDANa savvahA esa paramattho / / 170 / ityAdi yuktyA zrAddhAnAzritya niSkAraNe'pi vandyatvam / kvaciccAsaMyatatvaM kvacicca cAritritvaM pratipAdyate / / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - eTale AgamavAkya judI judI apekSAone laIne juduM-juduM nirUpaNa karanAruM hoya che. tethI prastutamAM paNa judI-judI apekSAe - (1) kyAMka pArzvastha vagere avaMdanIya ja che, evuM kahevAyuM che, ane kyAMka (2) Avazyaka-jatakalpa vageremAM sAdhu ane zrAvakone AzrayIne kahyuM che ke - "te pArzvastha vagerene kAraNasaMjoge sAdhu-zrAvakoe vaMdana karavA.." (3) jIvAnuzAsanavagere graMthamAM to evuM jaNAvyuM che ke- "zrAvakoe kAraNa vagara paNa pArthasthAdine vaMdana karavA.." juo te jIvAnuzAsananuM vacana - (1-2) (zrAvako pArthastha vagerene vaMdana karI ja zake che) jo pArthastha vagerene zrAvako vaMdananamana kare evuM saMmata na hota, to upadezamAlAmAM zrI dharmadAsagaNie tenuM =zrAvako dvArA pArthasthAdinAM vaMdananuM) vAraNa kema na karyuM? bIjAonAM (paratIrthika vagerenAM) vaMdananuM vAraNa to tyAM 'ratitviyA pAmaMo' ityAdi vacanathI karyuM che ja..(to tenI jema pArthasthAdinAM vaMdananuM vAraNa paNa karata ja ne? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 125 paNa nathI karyuM - tenA parathI ja jaNAya che ke, zrAvakone pArthasthAdine vaMdana karavAmAM koI bAdha nathI.)" (jIvAnuzAsana zloka-166,167) tAtparya - zrI upadezamAlAmAM jaNAvyuM che ke - "(zrAvako-) paratIrthika-mithyAdaSTi bauddhAdi sAdhune zirathI praNAma, bIjAo AgaLa emanA guNavarNanarUpa uddabhAvana, ane emanI stavanA, tathA e kuguruo para hArdika bhaktirAga, vastrothI satkAra, (vaLI) emane vaLAvavA javA ke anusaravAdirUpa sanmAna ane emanA caraNa dhovAdirUpa vinaya karavAnuM varje.." (zloka-237) A gAthAmAM paratIrthikone vaMdana karavAno spaSTa niSedha che. have jo zrAvakoe pArthastha vagerene paNa vaMdana karavAnA na hota, to paratIrthikonI jema pArzvastha vagerene paNa vaMdana karavAno niSedha karata! paNa karyo nathI.. (3) zrAvako mATe badhI rIte A ja paramArtha che ke - je pArzvastha vagere saMgha vaDe bahAra karAyA hoya, temane vaMdana na karavA bAkI te sivAyanAne vaMdana karI zakAya ke je saMgha vaDe bahAra na karAyA hoya..)" (jIvAnuzAsana zloka-170) to ahIM javAnuzAsanamAM- "zrAvakoe kAraNa vagara paNa pArthasthAdine vaMdana karavA" evuM jaNAvyuM che. (4) kyAMka vaLI pArthastho asaMyata che - evuM jaNAvyuM che, to kyAMka vaLI (5) pArthastho cAritravALA che - evuM jaNAvyuM che.. A pramANe judI-judI apekSAe juduM-juduM nirUpaNa maLe che. to A badhA vAkyano paramArtha zuM? bahuzrutoe chello niSkarSa zuM karyo? te jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - ____tadeSAM sarveSAM vAkyAnAmayaM bhAvo bahuzrutairabhidhIyate / sarvapArzvasthasarvAvasannayathAcchandA bahudoSatvenAvandyA bhavantu / dezapArzvasthAdayastu tAdRgaparazuddhacAritryabhAve prAguktayuktibhizcAritrasattAyAH pratipAditatvena bakuzakuzIlAdilakSaNAntaHpAtitvena ca prAguktajJAnagrahaNAdikAraNaizca vandyA eva / - guruguNarazmi - * vaMdana-avaMdanano niSkarSa bhAvArtha + vivecana - upara kahelAM A badhAM vAkyono bhAva bahuzruta puruSo vaDe A pramANe karAya che ke - che 'patisthivA pAma-sanmAvaM-thALa-ttirA vA . sakkAraM sammANaM, dANaM viNayaM ca vajjei // 237 // ' (upadezamAlA) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 gurutattvasiddhiH (1) sarvapArthastha, sarvaavasanna ane yathAchaMda -A traNa prakAranA jIvo ghaNA doSavALA hovAthI avaMdanIya thAo, arthAt teone vaMdana na karavA. ane, (2) tevA suvihita - AcArasaMpanna bIjA koI zuddha cAritradhara na hoya, to pUrve kahelI yukti pramANe dezapArzvastha vageremAM paNa cAritranuM astitva hovAthI ane teo bakuza-kuzIla nigraMthonI aMdara gaNAtA hovAthI, pUrve kahelAM jJAna levA-Avazyaka zIkhavAdinAM kAraNe teo vaMdanIya ja che, arthAt teone ( dezapArzvastha vagerene) vaMdana karI ja zakAya che.. suvizuddha cAritradhara na maLe tyAre ochA guNavALA paNa pUjanIya bane - e vAtanI sAbitI zAstrapATho dvArA jaNAve che - uktamapi - palae mahAguNANaM havaMti sevArihA lahuguNA vi / atthamie diNanAhe ahilasai jaNo paIvaMpi / / 1 / / (darzanazuddhi zloka 167) guNagaNarahio agurU daTTabbo mulaguNaviutto jo / na ya guNamittavihINitthaM caMDaruddo udAharaNaM / / 2 / / (darzanazuddhi zloka 170) - guruguNarazmi - bhAvArtha +vivecana - kahyuM paNa che ke - "(1) snAtakAdi nigraMthonA (suvizuddha cAritrAdirUpa) mahAna guNono jayAre pralaya (=abhAva) thAya, tyAre bakuza-kuzIla vagerenA yathAzakti jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanArUpa) nAnA guNo paNa sevAne yogya che. A vAtane udAharaNathI samajAve che ke loko moTA guNavALo) sUrya asta thayA pachI (nAnA guNavALA) dIvAne paNa jhaMkhe che." (darzanazuddhiprakaraNa zloka-167) bIjI vAta, koImAM lezamAtra guNo ochA hoya, teTalAmAtrathI teo aguru na bane (arthAta guru banavAne apAtra na bane..) A vize udAharaNa sAthe kahyuM che ke - "(2) je prANAtipAta viramaNa vagere mULaguNothI rahita hoya, te guNagaNathI (guNonA samudAyathI) rahita hoI aguru samajavo, arthAt te te guru banavAne pAtra ja nathI. paNa je lezamAtra guNothI vihIna-rahita hoya, te aguruna bane te to guru banavAne yogya ja che.) A vizecaMDarudrAcAryanuM udAharaNa samajavuM.. (teo kSamA vagere guNothI rahita hatA, te chatAM pazcAttApavALA ane yathAzakti 'padArthane jovA dvArA potAnuM kArya sAdhavuM e lokonuM prayojana che. have sUrya asta thayA pachI aMdhArAmAM dIvAnA AdhAre paNa padArthane jovA dvArA loko potAnuM prayojana pUruM kare che ja, sAva beThA nathI rahetA. eTale potAnuM prayojana pUruM karavA alpaguNavALA paNa pUjanIya bane ja.. - - - - - - - - - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 127 saMyamapAlanamAM udyamazIla hoI teone paNa zAstromAM guru tarIke kahyA che ja.)" (darzanazuddhiprakaraNa zloka-170) A ja vAta 355 gAthA pramANa zrAddhapratikramaNa sUtrabhASyamAM paNa karI che ke - tathA 355gAthAmAne zrAddhapratikramaNasUtrabhASye'pyuktaM / kiJca - sammaggaguNaju pattaM pAvijjae na dusamAe / Iarammi vi to bhattI kAyavvA tammi bhaNi ca / / 1 / / palae mhaagunnaannN0||2|| bhUriguNo viraloccia, ikkaguNo vi hu jaNo na savvattha / nidosANa vi bhadaM, pasaMsimo theva dose vi / / 3 / / haMsAnAvitti tava pAsA rUti / - guruguNarazmi bhAvArtha +vivecanaH- vaLI A vize jANavuM ke "(1) A duHSamAkALamAM samagra guNothI yukta evuM pAtra ( guru banavAne yogya badhA guNothI yukta evuM pAtra to) na meLavI zakAya. tethI bIjAmAM paNa ( ochA guNavALA vize paNa) bhakti karavI, AMtarika bahumAna rAkhavuM. kAraNa ke te vize kahyuM che ke (2) moTA guNonA abhAvamAM nAnA guNo paNa sevAne yogya bane che. loko sUrya asta thaye chate dIvAne paNa jhaMkhe che. (3) (ka) ghaNA guNovALA jIvo viralA ja hoya che, (kha) eka guNavALo paNa mANasa badhe maLato nathI.(ga) nirdoSa jIvonuM paNa kalyANa thAya. (gha) alpadoSavALA jIvonI paNa prazaMsA karIe chIe.. (puSpamAlA zloka-458) vizeSArtha:- (1) je jIvo ghaNA guNavALA che, ane (2) jemanAmAM keTalAMka guNo che, athavA (3) jemanAmAM kevaLa sarvathA doSAbhAva che, athavA (4) doSo thoDA che, te badhA jIvo prazaMsA karavA yogya ja che. (4) je jIvomAM (pArthastha vageremAM) jinapraNIta darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya * 'palae mahAguNANaM havaMti sevArihA lahuguNA vi| atthamie diNanAhe ahilasai jaNo paIvaMpi // ' - iti puurnnshlokH|| 2 ahIM ghaNAguNo, alpaguNo, doSAbhAva ane alpadoSa ema cAra muddA che. * 'daMsaNanANacaritaM, tavaviNayaM jattha jttiaNpaase| jiNapannattaM bhattIi, pUae taM tahiM bhAvaM / ' - iti puurnnshlokH|' (bhUhitpamALe-43, tinakSa/samuda-124) - - - - - - - - - - - - - - - - - - Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH jeTalA aMze dekhAya, te jIvomAM rahelA te bhAvane bhaktithI pUjavA." (zrAddhapratikramaNasUtrabhASya..) zrI mahAnizIthasUtramAM paNa jaNAvyuM che ke 128 00 zrImahAnizIthe'pi pUrvaguruyogyaguNaughamuktaH zrIvIrAdvarSadvisahasyanantaraM SaTkAyArambhavarjyeva gururvandyatayoktaH / / --- guruguNarazmi -- bhAvArtha :- zrI mahAnizIthamAM paNa, prabhuvIranA be hajAra varSa pachI pUrva gurune yogya evA guNonA samudAyathI rahita, chakAyanA AraMbhane choDanArA guru ja vaMdanIya tarIke kahyA che.. 7 vivecana :- mahAnizIthasUtramAM kahyuM che ke, mahAyaza-mahAsattvazALI-mahAnubhAga vagere guru banavAne yogya guNonA samudAyavALo jIva be hajAra varSa sudhI maLaze, tyAra pachI tevA guNothI rahita mAtra chakAyanA AraMbhane choDanAro guru paNa zreSTha-prazaMsanIya mAnavo.. juo te meMhAnizIthasUtranuM vacana - "gautama H- pa2mAtman ! tenA pachI ? prabhu H- gautama ! tenA pachI to kALa-samaya hIna thatAM, je koI paNa chakAyanA samAraMbhanuM varjana karanAra hoya, te badhA dhanya che, puNyavaMta che, vaMdanIya che, pUjanIya che, namaskAra karavA yogya che, temanuM jIvana sAruM jIvAyeluM che." (sUtra-5/17) eTale samagra guNovALo ja guru banI zake evuM nathI, vartamAnakALamAM potAnAM zakti-sAmarthyane chupAvyA vinA niSkapaTabhAve saMyamanI ArAdhanA karanArA paNa guru banI ja zake che.. A vize udAharaNa sAthe rahasya jaNAvavA, graMthakArazrI kahe che - O tadatra rahasya yathA "vaMtuccArasurAgomaMsasamamimaM "ti ityAdinA''dhAkarmaNo atinindyatvapratipAdane'pi - sohaMto a ime taha jaijja savvattha paNagahANIe / ussaggavavAyaviu jaha caraNaguNA na hAyaMti // 1 / / ( piMDavizuddhi 101 ) ityAdivacanAtpaJcakahAnyAdiyatanayA dehayAtrArthamAdhAkarma gRhNAno'pi zuddha eva / evaM 'asuiThANe paDiA caMpagamAlA na kIrai sIse' ityAdi vAkyaiH pArzvasthAdInAM * 'se bhayavaM ! uGkaM pucchA, goyamA ! tao pareNaM uDDuM hAyamANe kAlasamae, tattha NaM je kei chakkAyasamAraMbhavivajjI se NaM dhanne punne vaMde pUe nama'saNijje sujIviyaM jIviyaM tesiM // 5/17||' ( zrImahAnizIthasUtram ) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA saMgatimAtraniSedhe'pi viziSTaviziSTataraviziSTatamaguNasAdhvayoge krameNa tebhyo hInahInatarahInatamaguNAnAmapi sAdhUnAM vandanAdi saGgatameva / 1. guruguNarazmi -- bhAvArtha :- ahIM rahasya A pramANe che - jema 'taMtunnAramui..' ityAdi sUtrathI AdhAkarmI bhojana atyaMta niMdya che evuM kahevA chatAM, 'sohaMto a me.' ityAdi sUtrathI paMcakanI parihANi vagere yatanAthI dehayAtrA mATe AdhAkarma leto paNa zuddha ja che.. tema 'aphALe..' ityAdi sUtrathI pArthasthAdino saMgamAtra paNa niSedha karyo hovA chatAM, viziSTa-viziSTatara-viziSTatama guNavALA sAdhuo na hovAmAM kramathI teo karatAM hInahInatara-hInatama guNavALA sAdhuone paNa vaMdanAdi saMgata ja che. 129 vivecana :- upara kahelI tamAma vAtonuM rahasya A pramANe jaNAya che - jema -'jaMtujvArasurAomaMsasamim'=A AdhAkarma doSavALuM bhojana, vamana=UlTI, viSThA, dAru gomAMsa - A badhA sarakhuM che.' ityAdi vakyothI AdhAkarma bhojana atyaMta tuccha che, niMdanIya che - evuM kahyuM che.. paNa jo sarvathA nirdoSa AhAra na ja maLato hoya, to zarIra TakAvavA karavuM zuM ? te mATe jaNAvyuM che ke - nirdoSa AhAra na maLatAM jenAthI paMcakasaMjJAvALuM prAyazcitta Ave tevo ochA doSavALo AhAra levo ane tenAthI zarIrano nirvAha karavo. . paNa tevo AhAra paNa na maLe, to jenAthI dazakasaMjJAvALuM prAyazcitta Ave tevA doSavALo AhAra levo.. A pramANe kramazaH UtaratAM-UtaratAM (pahelAMnA nAnA nAnA doSavALo AhAra na maLatAM kramazaH moTA-moTA doSavALo AhAra levAnA krame) chelle chevaTe kaMi na maLatA Atma-saMyamanI rakSA mATe AdhAkarma le, to paNa te sAdhu zuddha ja che.. (kAraNa ke teNe pUrepUrI te yatanAnuM pAlana karyuM che.) kahyuM che ke - "utsarga ane apavAdano jANakAra saMyamI, A aticAronI zuddhi rAkhato, badhe ThekANe paMcakAdinI hAnithI te pramANe yatna kare ke jenAthI cAritranA guNo hAni na pAme." (piMDavizuddhi zloka-101) A pramANe pUrva-pUrva zuddha AhAranA abhAvamAM uttarottara azuddha AhAra ne yAvat AdhAkarma le, to paNa jema te sAdhu zuddha che.. tema - "azucisthAnamAM paDelI caMpakamALA gaLe paherAtI nathI, tevI rIte pArzvasthAdi sthAnomAM rahetA sAdhuo paNa apUjya che." dtyAdi vAkyothI pArzvasthone vaMdana na karavA, temano lezamAtra paNa saMga na karavo - evuM kahyuM che.. paNa jo viziSTa-viziSTatara-viziSTatama guNavALA sAdhuo na maLe, to zuM karavuM ? sAva ja 'jaha vaMtaM tu abhojjaM bhattaM jaivi ya susakkayaM Asi / evamasaMjamavamaNe aNesaNijjaM abhojjaM tu // 191 // " ( piNDaniryuktiH ) * 'asuiThANe paDiA caMpagamAlA na kIrai sIse / pAsatthAiThANesu vaTTamANA taha apujjA // 1112 // ' (Avazyakaniryuktau 1112 ) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 gurutattvasiddhiH jJAnAdithI vaMcita rahI javuM? zAsanano lezamAtra paNa sparza na karavo? to kahe che ke - nA. tyAra pachI thoDAMka ochA guNavALA sAdhuono saMparka karavo, tevA sAdhu na maLe to tenAthI paNa ochA guNavALA sAdhuono saMparka karavo - ema kramazaH hIna-hInatara-hInatama guNavALA sAdhuono saMga ane temanI sAthe vArtAlApa-vaMdana vyavahAra vagere saMgata ja che.. (eTale vartamAnakAlIna sAdhuo kyAMka ne kyAMka virAdhaka hoI bhale tamArI daSTie dezapArthasthAdirUpa hoya, paNa te chatAM teone vaMdana na ja karI zakAya evo ekAMta nathI.. suvizuddha cAritradharanA abhAvamAM teo paNa pUjanIya ja che.) athavA - vartamAnakAlIna sAdhuone pArthastha mAnI levAnI tame bhramaNA ja kema rAkho cho? teo to eka prakAranA bakuza-kuzIla nigraMtho ja che.. ane AvA nigraMtho to nirvivAda vaMdanIya ja hoya - e jaNAvavA graMthakArazrI kahe che - yadvA sAmpratakAlocitayatanayA yatamAnA yatayaH pramAdAdipAravazyena kiJcit kiJcit virAdhayanto'pi mokSArthamudyatAH prAguktalakSaNabakuzakuzIlatvaM na vyabhicarantIti tIrthAdhAratvena nirgranthatvena ca nirvivAdaM vandanIyA eva / - guruguNarazmi - bhAvArtha+vivecanaH- athavA to vairtamAnakAlIna zakti-sAmarthyanA anusAre ucita yatanApUrvaka jayaNA pALatA sAdhuo, pramAda vagerene paravaza (=parAdhIna) thaI kaMIka-kaMIka virAdhanA kare, to paNa teo (pazcAttApa-prAyazcittAdi dvArA) mokSa mATe udyamazIla hoI eka prakAranA bakuza-kuzIla ja gaNAya. bakuza-kuzIlonuM pUrve kaheluM lakSaNa teomAM yathAvasthita ghaTe che, lezamAtra paNa vyabhicAra Avato nathI.. to AvA bakuza-kuzIlo to tIrthanA AdhAre hovAthI ane pAMca prakAranA nigraMthomAMthI eka prakAranA nigraMtharUpa hovAthI, vivAda vagara teo vaMdanIya ja che, temAM aMzamAtra paNa zaMkAne avakAza nathI.. A vize darzanazuddhiprakaraNamAM jaNAvyuM che ke - - - - - - - - - - - - - - - - - - yata: - bakuza-kuzIlo virAdhanA karatA hovA chatAM pazcAttApa-prAyazcitta-punaHakaraNasaMkalpa vagerevALA hovAthI nigraMtharUpa che ane AvuM teonuM lakSaNa vartamAnakAlIna sAdhuomAM baMdhabesatuM che. eTale vartamAnakAlIna yatanAzIla sAdhuone bakuza-kuzIla ja samajavA.. * "sabUnAM nirva, vakSasIttediM vada tiblyu ' (darzanazuddhiprakaraNa zloka-175, saMbodhaprakaraNa zloka852) e vacanathI spaSTa che ke, tIrthano AdhAra, bakuza-kuzIla ja che, tethI ja tIrtha cAle che.. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 131 ajja vi titrapainnA garuyabharuvvahaNapaccalA loe / dIsaMti mahApurisA akkhaMDiyasIlapanbhArA // 179 // ajja vi tavasusiyaMgA taNuakasAyA jiiMdiyA dhIrA / dIsaMti jae jaiNo vammahahiyayaM viyAraMtA / / 180 / / ajja vi dayasaMpannA chajjIvanikAyarakkhaNujjuttA / dIsaMti tavassigaNA vigahavirattA suIjuttA / / 181 / / ajjavi dayakhaMtipaiTThiyAiM tavaniyamasIlakaliyAI / viralAiM dUsamAe dIsaMti susAhurayaNAI / / 182 / / iya jANiUNa eyaM mA dosaM dUsamAi dAUNa / dhammujjamaM pamuccaha ajjavi dhammo jae jayai / / 183 / / - garaNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH- (1) Aje vartamAnakALamAM paNa 'kama mane ! sImApha' ityAdirUpe) tIrNapratijJA=pratijJAnuM vahana karanArA, (suvihita saMyamAcAronA) moTA bhArane vahana karavAmAM pratyala-samartha, akhaMDita evA zIlanA prAzmAravALA (=brahmacaryamAM kSobhana pAmanArA), ane eTale ja mahApuruSa banelA evA jIvo lokamAM dekhAya che.. (darzanazuddhiprakaraNa-zloka 179) (2) jagamAM tapathI zoSAyelA zarIravALA, pAtaLA kaSAyavALA, jItAyelI indriyavALA, dhIra (=bhUkha vagere pariSahone samatAthI sahana karanArA) manmathanA hRdayanuM vidAraNa karanArA (=vedodayanuM mULakAraNa saMkalpa-vikalpone ukheDI nAMkhanArA) evA sAdhuo Aje paNa dekhAya che. (darzanazuddhiprakaraNa zloka-180) (3) dayALu , cha javanikAyanA saMyamamAM (cha jIvanikAyane rakSaNa karavAmAM) udyamazIla, vikathAothI virakta thayelA, zruti-svAdhyAyathI yukta evA tapasvIgaNo-sAdhuo Aje paNa dekhAya che.. (darzanazuddhi-prakaraNa zloka-181) (4) duHSamAkALamAM virala vibhUtirUpa, dayA ane kSamAmAM pratiSThita ( dayAdine pAlana karavAmAM sthira rahelA), tapa, niyama (gadravyAdine AzrayIne abhigraho) ane brahmacarya - A badhAthI yukta evA suvihita sAdhuorUpI ratno Aje paNa dekhAya che. (darzanazuddhiprakaraNa zloka-182) (5) rUca=A pramANe, gi>Ane-duHSamA kALamAM paNa cAritranAM astitvane jANIne, (he bhavya-puruSo !) duHSamAne doSa ApIne (arthAt "A avasarpiNIno pAMcamo Aro-duHSamAkALa cAritrane pratikULa che, A kALamAM cAritra pALI zakAya ja nahIM" ema kALane doSa ApIne) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH cAritradharmano udyama na choDo, kAraNa ke Aje paNa cAritrarUpa dharma jagatamAM jaya pAme che.. (darzanazuddhiprakaraNa zloka-183) have A vAtano niSkarSa jaNAvatAM kahe che 132 7 tA tuliyaniyabalANaM sattIi jahAgamaM jayaMtANaM / saMpunnacciya kiriyA duppasahaMtANa sAhUNaM / / 184 / / iti darzanazuddhau / --- guruguNarazmi -- zlokArtha :- tethI (saMyamayogomAM) potAnAM baLa-zakti sAmyarthane tolanArA-vicAranArA ane zakti mujaba Agama pramANe yatna karanArA evA duHprasahasUri sudhInA sAdhuonI kriyA saMpUrNa ja che..(6) (darzanazuddhiprakaraNa zloka-184) -- sAra - niSkarSa :- vartamAnakALamAM jayaNApUrvaka vicaratA sAdhuo saMpUrNa cAritradhara hoI suvihita-nigraMtha ja che ane tethI ja te mArgane Acaravo-Adaravo ucita ja che, lezamAtra paNa teno apalApa karavo nahIM.. have A vize keTalAkonI AzaMkAnuM samAdhAna karavA kahe che -00 na ca prAyaH pratigacchaM sAmAcArINAM bhedadarzanAnna jJAyate kA satyA asatyA veti ? tadakaraNameva varamiti cintayituM yuktam / -- guruguNarazmi -- bhAvArtha + vivecana :- pUrvapakSaH- prAyaH dareka gacchamAM sAmAcArI judI judI dekhAya che ane tethI ja kaI sAmAcArI sAcI ? ane kaI khoTI ? e jaNAtuM nathI. eTale to (=have nizcaya karyA vinA e badhA vikhavAdomAM paDavuM enA karatAM to) e badhI sAmAcArIo na pALavI, na mAnavI - e ja zreSTha che ne? uttarapakSa :- nA, evuM vicAravuM yogya nathI. kAraNa ke te te gacchanA te te gItArthone deza-kALapotAno gaccha-ziSyo vagerene AzrayIne je ucita lAgyuM hoya, te AcaraNa tarIke baMdhAyuM hoya che ane te AcaraNa te-te jIvo mATe kalyANakArI hoI ucita ja che.. are ! bhagavatIsUtramAM to tyAM sudhI kahyuM che ke, je jIva judI-judI sAmAcA2Ione joIne vyAmoha kare che, te jIva darzanamohanIya karmane bhogave che. have graMthakArazrI bhagavatIsUtranuM ja vacana mULapATha ane vRtti sAthe jaNAve che - yaduktaM zrIbhagavatyAM prathamazate dvitIyodezake 00 - -00 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA " atthi NaM bhaMte ! samaNA vi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veaMti ? haMtA atthi, kahannaM bhaMte ! samaNA niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veei ? goyamA ! tehiM tehiM nANaMtarehiM darisaNaMtarehiM carittaMtarehiM liMgaMtarehiM pavayaNaMtarehiM pAvayaNaMtarehiM kappaMtarehiM maggaMtarehiM mayaMtarehiM bhaMgaMtarehiM nayaMtarehiM niamaMtarehiM pamANaMtarehiM saMkiyA kaMkhiyA vitigicchiyA bheasamAvannA evaM khalu samaNA niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veaMti / " -- guruguNarazmi -- sUtrArtha-vivecana : -- zrI gautama H- pa2mAtman ! nigraMtho to jinAgamathI nirmaLa thayelI buddhivALA hoya che, to teo zuM kAMkSAmohanIya karmane vede che ? (arthAt darzanamohanIya karmane anubhave che ? te karmano udaya temane thAya che ?) prabhu H- he gautama ! 133 hA, vede che.. zrI gautama H- paramAtman ! zramaNa nigraMtho kAMkSAmohanIya karmane kevI rIte vede che ? ke prabhu :- he gautama ! te te (1) judA-judA zAno, (2) judA-judA (aupazamika-kSAyopazamika samyaktvarUpa) darzano, (3) judA-judA (sAmAyika-chedopasthApanIya AdirUpa) cAritro, (4) judAjudA (pahelA-chellA ane vacalA tIrthaMkaranA sAdhuonA) liMga-veSo,(5) judA-judA (cAra vratarUpa pAMca vratarUpa) pravacano, (6) judA-judA (alaga alaga AcaraNa karanArA) prAvacaniko-bahuzruto, (7) judA-judA (jinakalpAdirUpa) kalpo, (8) judA-judA (sAmAcArIrUpa) mArgo, (9) judA-judA (eka ja vastu vize abhiprAyabheda dharAvanArA) mato, (10) judA-judA (dravya-bhAva hiMsAdine laIne dvisaMyogI-catuHsaMyogI vagererUpa) bhAMgAo, (11) judA-judA (naigamAdi ke nizcaya-vyavahAra AdirUpa) nayo, (12) judA-judA (sarvavirati-paurusI vagererUpa) niyamo-abhigraho, ane (13) judA-judA (pratyakSa-AgamAdirUpa) pramANo.. A pramANe badhuM juduM-juduM joIne vibhrama pAmelA (=A be judA kema ? lakSaNa eka dekhAtuM hovAthI eka kema nahIM ? badhAnAM mata-mAnyatAo judA kema ? judA-judA tIrthaMkaronA sAdhuonA judA-judA veSa - evuM kema ? AvI badhI aneka zaMkAo manamAM dabAvI rAkhavAnA kAraNe, te badhA vratabhedAdi pAchaLanuM yathArtha rahasya na zodhavAnA kAraNe ane tenuM samAdhAna bahuzruto pAse na meLavavAnA kAraNe vyAmohane pAmelA) evA te jIvo zaMkAvALA, kAMkSAvALA, vicikitsA - * pU. abhayadevasUri ma.e karelI bhagavatIsUtra paranI vRttinA AdhAre A padono bhAvArtha joIe - (1) zaMkAvALA :- ''dvaiitA:-ninopavArthAt prati sarvato vezato vA sajjatasaMzayA:' paramAtmAe kahelA padArtho vize sarvathA ke thoDe bhAge saMzayane pAmelA. * (2) kAMkSAvALA :- ''kSitA:-vaizataH sarvato vA sannAtAnyAnyarzanaprahA:' bIjA bIjA darzanane sarvathA ke dezathI grahaNa karanArA.. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH vALA~, bhedasamApanna ane kaluSasamApanna thaIne, tevA zramaNanigraMtho kAMkSAmohanIya karmane vede che, anubhave che.. (bhagavatIsUtra, zataka-1,uddezo-3, prazna-143/144) prastutamAM, 'mAMtarehiM - mayaMtahiM' A be padonI vAta che. jyAM sAmAcArIbheda ane matabheda dekhAya, tyAM zaMkAdi rAkhanAro jIva kAMkSAmohanIya karmane anubhave che.. to te vakhate zuM samAdhAna meLavavuM ? zuM vicAravuM ? kone sAcuM mAnavuM ? e badhI vAto ApaNe,pa.pU.abhayadevasUrijIe racelI bhagavatIsUtra paranI vRttinA AdhAre vicArIe - 00 134 -00 atra vRttau ' maggaMtarehiM mayaMtarehiM' iti padadvayavyAkhyA yathA mArga: pUrvapurusskrmaagtaa sAmAcArI, tatra keSAMcit dvizcaityavandanA anekavidhakAyotsargakaraNAdikA AvazyakasAmAcArI tadanyeSAM tu na tatheti kimatra tattvaM ? samAdhiH - gItArthA'zaThapravarttitA asau sarvApi na viruddhA, AcaritalakSaNopetatvAt, AcaritalakSaNaM cedam asaDheNa samAiNNaM, jaM katthai kAraNe asAvajjaM / Na NivAriyamaNehiM ya, bahumaNumayametamAiNNaM / / 1 / / - guruguNarazmi -- * sAmAcArIbheda vize mArgadarzana * - vyAkhyArtha + vivecana :- ahIM vRttimAM '(1) manvaMtarehiM, ane (2) mayaMtahiM' e pada para je vyAkhyA karAI che, teno artha kramazaH ApaNe joIe - (1) 'mArga' eTale pUrva puruSonI paraMparAthI cAlI AvelI sAmAcArI (=AcaraNAdinI paddhati).. temAM koIkanI AvazyakasAmAcArI - be vAra caityavaMdana ane aneka prakAranA kAussagga karavA vagererUpa che, jyAre bIjAnI sAmAcA2I tevI nathI.. prazna H- to ahIM zuM karavuM ? yathArtha tattva zuM ? uttara H- sAMbhaLo, A baMne sAmAcArIo gItArtha ane azaTha puruSo vaDe pravartAvAI che (arthAt teonA pravartaka-sAmAcArIne zarU karanAra vyaktio gItArtha ane azaTha hatAM. . teone te-te kALamAM * (3) vicikitsAvALA :- ''viviiitsatA:=sajjAtaMtaviSayajJA:' phaLa vize zaMkA rAkhanArA. * (4) bhedasamApannaH- "mevasamApannA:='vim tuM ninazAsanaM ? Ahosvivivam ?' tyevaM binazAsanasvarUpa prati materdvaidhIbhAvaM gatAH, anadhyavasAyarUpaM vA matibhaGgaM gatAH, athavA yata eva zaGkitAdivizeSaNAH ata eva matedvaidhIbhAvaM gatAH / ' zuM jinazAsana A che ? e pramANe jinazAsananA svarUpa vize buddhibhedane pAmelA athavA anizcayarUpa matibhaMgane pAmelA..athavA pUrvokta zaMkAvALA hovAthI ja buddhibhedane pAmelA.. * (5) kaluSasamApanna :- '"tuSasamApannA:='naitaveva' tyevaM mativiparyAsa patAH" 'AvuM na ja hoI zake, A vAta bilakula ghaTatI nathI' e pramANe viparIta buddhine pAmelA.. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA je ucita ane kalyANakArI jaNAyuM, te temaNe AcaraNA tarIke pravartAvyuM.) ane eTale ja te be judI sAmAcArIomAM koI virodha nathI (baMne chevaTe te te jIvo mATe kalyANakArI hoI aviruddha che.) ane temAM virodha na hovAnuM kAraNa e ja ke, te te sAmAcArIo AcaritanA lakSaNathI yukta che, arthAt teo AciratarUpe che. 135 'Acarita' kone kahevAya ? tenuM lakSaNa batAve che - "azaTha (=rAga-dveSathI rahita) prAmANika evA koI gItArthe koI tevA puSTa kAraNe svabhAvathI asAvadya (=pApathI rahita) evuM je kaMi AcaraNa karyuM hoya ane yogya hovAthI ja teno bIjA gItArthoe niSedha na karyo hoya (ethI ja ghaNAne anumata hoya) tene 'AcaraNA' kahevAya. A AcaraNA ghaNAone saMmata hoya che.'' (bRhatkalpa zloka-4499) (AgamaaSTottarI-20, paMcavastuka-476, gAthAsahasrI-240, upadezapada-814, svapnasaptatikA-7, vicArasAra-895) AvuM AritanuM lakSaNa baMne sAmAcArIomAM ghaTatuM hovAthI, te te jIvo mATe A sAmAcArI prAmANika ane aviruddha che.. (eTale te vize vyAmoha karavo nahIM..) have matabheda hoya, tyAM zuM karavuM ? te jaNAve che - -00 - W tathA mataM samAne evAgame AcAryANAmabhiprAyavizeSaH / tatra siddhasenadivAkaro manyate yugapatkevalino jJAnaM darzanaM ca, anyathA tadAvaraNakSayanirarthakatA syAt / jinabhadragaNikSamAzramaNastu bhinnasamaye jJAnadarzane, jIvasvarUpatvAdyathA tadAvaraNakSayopazame samAne'pi krameNaiva matizrutopayogI, na caikataropayoge itarakSayopazamAbhAvaH / tatkSayopazamasyotkRSTataH SaTSaSTisAgaropamapramANatvAt / ataH kiM tattvaM ? atra samAdhiH yadeva matamAgamAnupAti tadeva satyamiti mantavyamitaratpunarupekSaNIyam / atha abahuzrutena naitadavasAtuM zakyate, tadevaM bhAvanIyam - AcAryANAM saMpradAyAdidoSAdayaM bhedo mataH, jinAnAM tu matamekamevAviruddhaM ca rAgAdirahitatvAt / Aha 1 "aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA / jiarAgadosamohA ya naNNahA vAiNo teNa / / 1 / / " iti / 2. pUrvamudrita 'yathA bahuzrutena' kRti azuddhapAThaH / * pAMca vyavahAra che : (1) AgamavyavahAra, (2) zrutavyavahAra, (3) AzAvyavahAra, (4) dhAraNAvyavahAra, ane (5) jItavyavahAra - A pAMce vyavahAro pramANa manAya che.. sAmAcArI paNa 'jItavyavahAra=Acarita'rUpa hoI prAmANika mAnavI joIe ane tethI ja te prAmANika sAmAcArIomAM koI virodha na hoya - evuM phalita thayuM.. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 gurutattvasiddhiH - guruguNarazmi - * matabheda vize mArgadarzana ka vyAkhyArtha+vivecanaH-(2) 'mata' eTale sarakhA ja zAstramAM AcAryonA judA-judA abhiprAyo, eka ja vastu vizenAM judAM judAM maMtavyo.. (ka) temAM siddhasenadivAkarasUri nAmanA AcArya evuM kahe che ke, kevaLI paramAtmAne jJAna ane darzana eka sAthe ja hoya che. jo evuM mAnavAmAM na Ave, to kevaLajJAnAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNanA kSayanI nirarthakatA thAya.. (baMne AvaraNanA kSaya pachI jo baMnenA (=baMne kSayanA) kAryarUpa jJAna-darzana thAya, to ja te kSaya sArthaka bane, anyathA nahIM.. AvaraNakSaya thavA chatAM paNa jo jJAna-darzana na thAya, to te AvaraNakSaya kahevAya ja zI rIte ?) (kha) vaLI e ja vAta vize jinabhadragaNikSamAzramaNa nAmanA AcArya evuM mAne che ke, kevaLI paramAtmAne jJAna ane darzana eka kALe nahIM, paNa judA-judA kALa hoya che ane tenuM kAraNa jIvano tevo ( kramika upayoga hovAno) svabhAva che.. jema matijJAna ane zrutajJAnanA AvaraNano kSayopazama sarakho ja che, to paNa te baMne jJAna kramapUrvaka ja thAya che eka sAthe nahIM.) ane jyAre te bemAMthI eka jJAnano upayoga hoya, tyAre bIjA jJAnano jJAnAvaraNakSayopazama nathI hoto evuM nathI. kAraNa ke tenA kSayopazamano samaya 66 sAgaropama jeTalo kahyo che..(to jema ahIM matijJAnAvaraNa ane zrutajJAnAvaraNano kSayopazama ekI sAthe hovA chatAM mati-zrutano upayoga kramika ja hoya che, tema kevaLajJAnAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNano kSaya ekIsAthe hovA chatAM te be jJAna-darzana kramika ja mAnavA joIe, ekI sAthe nahIM..). prazna:- to ahIM zuM karavuM? bemAMthI yathArtha koNa? kayo mata sAco mAnavo? uttaraH- sAMbhaLo, be matamAMthI je mata Agamane anusArI jaNAya, te ja mata sAco che - evuM mAnavuM ane te sivAyanA bIjA matanI upekSA karavI. prazna:- paNa je vyakti abahuzruta hoya, te to kevI rIte jANI zake? ke A mata AgamAnusArI che ne bIjo mata AgamAnusArI nathI, vagere.. uttaraH- jo te tevuM na jANI zake, to te puruSe A pramANe vicAravuM ke- AcAryono A pramANeno matabheda saMpradAya vagerenA doSathI hoI zake che, paNa jinezvara bhagavaMtono mata to eka ja che ane te aviruddha ja che (temAM lezamAtra paNa virodha na hovAno..) kAraNa ke jinezvaro rAgAdithI rahita che.. A vize kahyuM che ke - jeoe upakAra nathI karyo tevA bIjA jIvo upara anugraha karavAmAM je jino tatpara che.. vaLI je jino yugapravara che tathA rAga, dveSa ane mohane jItanArA che, teo kadI anyathA kahenArA (FkhoTuM bolanArA) hoya ja nahIM." (bhagavatIsUtraTIkA zataka-1, uddezo-3) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 137 have mULa vAta para AvIe - vartamAnakALamAM paNa sAmAcArIbheda, matabheda e badhuM to hovAnuM ja. paNa teTalA mAtrathI vyAmoha karavAmAM kAMkSAmohanIya karmano udaya thAya. eTale tenuM bahuzruto pAse samAdhAna meLavI laIne niHzaMka thaI javuM. ane pachI yogya mArga amalamAM mUkavo (bAkI sAmAcArIbheda vagere hovA mAtrathI te sAmAcArI vagerenuM pAlana ja na karavuM - e yogya mArga nathI..). | niSkarSa - vartamAnakALamAM pota-potAnI sAmAcArI mujaba yatanApUrvaka saMyamanuM pAlana karanArA sAdhuo suvihita-nigraMtho ja che.. eTale temano nigraMtha' tarIke ja vyavahAra karavo ane tethI ja teone vaMdanAdi paNa karavA ja.. A ja vAtane jaNAve che - tasmAd vyavahArato yatamAnA yatayo dharmArthinA vandyA eva / yataH zrIuttarAdhyayane - "dhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhehA''yariyaM sayA / tamArato vaNAra, rihaM nama/cha I4rA" (sUtra) - garaguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaH- aMdara rahelo cAritrapariNAma e to chadmastha puruSo jANI zake nahIM.. eTale vyavahAranayane AzrayIne Alaya-vihAra vagere zAstravihita AcAronuM jeo yathAsAmarthya yatanApUrvaka AcaraNa kare che, teo suvihita-nigraMtha ja che ane dharmanA abhilASake teone vaMdana karavA ja joIe. kAraNa ke zrI uttarAdhyayanasUtramAM jaNAvyuM che ke - "Alaya-vihAra vagere sAdhuonA kartavyarUpa je vyavahAra ( dhannayaMtra) kSamA vagere dharmothI yukta hoya, ane (vRddhahAribaMko jANelA tattvavALA evA jIvo vaDe AcarAyelo hoya, tathA je (vyavahAra=) vizeSathI pApakarmono apakAra karanAra hoya, tevo vyavahAra haMmezAM Acarato jIva kadI niMdAne na pAme." (uttarAdhyayanasUtra 1/42) vyavahAranayanI pradhAnatA batAvatA bIje paNa kahyuM che ke zrIAvazyake - "vavahAro'vi hu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / nA to gAmo nAto ghamarSaNaM zararA" (1) jaI jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchae muahA / vavahAranaucchee titthuccheo havai jamhA / / 2382 / / (vizeSAvazyake) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 gurutattvasiddhiH vyavahAranayamanusarata eva hi krameNa nizcayazuddhiprAptyA niHzreyasaprAptirbhavati / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecanaHzrI AvazyakaniyuktimAM paNa kahyuM che ke - "vyavahAranaya paNa balavAna che=vyavahAranuM paNa ullaMghana karI zakAya nahIM. kAraNa ke, vyavahAranA atizayabaLane jANanArA kevaLIo paNa, jyAM sudhI kevaLI tarIke jJAta thAya nahIM, tyAM sudhI A vyavahAranuM pAlana dharma che ema jANatAM chadmastha evA paNa ratnAdhika guru vagerene vaMdane kare che.." (AvazyakabhASya zloka-123) paMcavastuka zloka-1016, gurutattvavinizcaya zloka-1,72, puSpamAlAzloka-229 vicArasAra zloka-885, gAthAsahastrI zloka-209.) bIje paNa kahyuM che ke - "jo tame jinamatane svIkAro cho (mAno cho) to vyavahAra ane nizcaya e bemAMthI ekeyane na mUko. kAraNake vyavahArano uccheda thAya to avazya tIrthano (zAsanano) uccheda thaya." (vizeSAvazyakabhASya zloka-2382). (tIrthodgArikAyannA zloka-869, sAdhusthApanAdhikAra-34, paMcavastuka-172, saMgrahazataka22, puSpamAlA-228, vicArasAra-884.) phalitArtha vyavahArathI paNa Alaya-vihArAdi suvihitAcAronuM pAlana karanAro jIva suvihita ja che. eTale vyavahAranayane anusaranArAoe te jIvane suvihita mAnI temane vaMdanAdi karavA ja joIe. vyavahAranayanuM ja mahattva batAvatAM kahe che - vyavahAranayane anusaravAthI ja kramazaH nizcayazuddhinI (nizcayanayathI pariNAmazuddhinI) prApti dvArA niHzreyasanI (=mokSanI prApti thAya che. bAkI vyavahAranayano apalApa karavAmAM nizcayazuddhi pAmI zakAya nahIM ane to mokSa paNa na pAmI zakAya.. (dA.ta. vaMdanavyavahArano apalApa karavAmAM ahobhAvarUpe pariNAmanI zuddhi na thAya. pratikramaNa-vyavahArano apalopa karavAmAM pazcAttAparUpe pariNAmanI zuddhi na thAya ityAdi..). eTale he bhavyajIvo! vyavahAranayano apalApa na karavo. vyavahAranayane anusarI vartamAnamAM paNa suvihitonuM astitva mAnavuM ja ane teone vaMdanAdi paNa karavA ja.. -- - - - - - - - - - - - - juo bRhatkalpasUtra gAthA-4506, 4507. vyavahArano uccheda thAya eTale vyavahAranayane saMmata liMgagrahaNa, jinapratimA, caityanirmANa, pratimAnaMdanapUjana vagere saghaLAMya anuSThAna karavA yogya na thAya ane to tIrthano zAsanano vinAza thAya e suprasiddha ja che.. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjaravivecanasamanvitA 139 A pramANe zAstrapATho ane yukti-prayuktiothI vartamAnakALamAM paNa suvihitasAdhuonuM astitva siddha karAyuM.. atra sAdhusthApanAdhikAraH saMvegaraGgazAlAgranthatastadgAthAbhireva likhyate yathA - "itthaMtarammi saDDo Asadharo nAma" ityAdi jJAtavyaH / yaku - ussuttabhAsagA je te dukkarakAragAvi sacchaMdA / tANaM na daMsaNaM pi hu kappar3a kappe jao bhaNiaM // 1 // je jiNavayaNuttinnaM vayaNaM bhAsaMti je a mannati / sammaTThiINaM tahasaNaM pi saMsArabuDDikaraM // 2 // | (caityavaMdanavRtta, saMdehalottAvatnI rasto 20-12) iti sAmpratasamayocitayatanayA yatamAnAH sAdhavaH vandanIyA eva / / // iti zrIsuvihitapUrvAcAryapraNItA gurutattvasiddhiH samAptA / / - guruguNarazmi - bhAvArtha + vivecana - have ahIM saMvegaraMgazALA graMthamAM rahelo sAdhusthApanAdhikAra, tenI ja gAthAothI lakhAya che - 'rUsvaMtamiso mAsadharo nAma.' vagere 59 gAthAo samajavI. (A gAthAo pAchaLa pariziSTa-2 mAM mUkAyelI che, jijJAsuone tyAMthI jovAnI bhalAmaNa..) eTale je loko kahe che ke vartamAnakALamAM koI sAdhuo rahyA nathI, je che te badhA pArthasthAdi ja che ane teone vaMdanAdi na thAya - te badhuM utsutrarUpa samajavuM, temanI mithyA vAtonuM lezamAtra paNa zravaNa na karavuM.. are ! tevAonuM to darzana karavuM paNa na kalpe, kAraNa ke kahyuM che ke - "je jIvo usUtrabhASaka (AjJAviruddha pralApa karanArA) che ane svacchaMda (=gujJAthI bAhya svecchApUrvaka vicaranArA) che, te jIvo duSkara kArya karanArA hoya, to paNa teonuM darzanamAtra paNa kahyuM nahIM, kAraNake tevuM kalpanA graMthomAM kahevAyuM che.." (saMdehadolAvalI zloka-90) zuM kahevAyuM che? te ja jaNAve che - je jIvo jinavacanathI uttIrNa (=jinAjJAbAhya evuM) vacana bole che ane jeo tene mAne che, te jIvonuM darzana paNa samyagdaSTi jIvo mATe saMsArane vadhAranAruM bane che.." (saMdehadolAvalIzloka91) Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 gurutattvasiddhiH eTale tevA jIvono AjJAbAhyapralApa lezamAtra paNa zravaNIya nathI. philitArtha eTale vartamAnakALane ucita yatanApUrvaka saMyamayogomAM udyama karatA yatio vaMdanIya ja che.. teone avaMdanIya mAnavA, ayati mAnavA - te usUtravacana che.. // A pramANe zrI suvihita pUrvAcArya vaDe racAyelI "gurutattvasiddhi samApta thaI In ) Re ja |A pramANe tapAgacchAcArya pa. pU. A. bha. zrI vijaya prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-jitendrasUrIzvarajI mahArAjArUpa saMvignagItArthaparaMparAmAM thayelA dIkSAdAnezvarI pa.pU. A. bha. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra pravacanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vijaya razmiratnasUrIzvarajI mahArAjAnA caraNalava-muni yazaratnavijayajI dvArA racAyeluM ane vidvadarya muni zrI bhavyasuMdaravijayajI ma.sA. dvArA saMzodhita thayeluM, gurutattvasiddhi graMtha paranuM bhAvArtha-vivecanamaya guruguNarazmi' nAmanuM che gujarAtI vivaraNa sAnaMda saMpUrNa thayuM... :) mAgasara suda 11,mauna ekAdazI parva, vi.saM. 2069 navaraMgapurA, amadAvAda.. ||shubhN bhUyAt zramaNasaGghasya // I rUti zam | Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 / / gurutattvasiddhau samupadarzitAnAM sAkSipAThAnAM savRttikaM upanyAsaH / / (1) pR. 4 paM. 11 (Avazyakaniyukti) sAmprataM yaduktaM 'paJcAnAM kRtikarma na kartavyam' atha ka ete paJca ?, tAn svarUpato nidarzayannAha - pAsattho osanno hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo'viya ee avaMdaNijjA jiNamayaMmi // 1 // (pra0) vyAkhyA-kileyamanyakartRkI gAthA sopayogA ceti vyAkhyAyate / tatra pArzvasthaH darzanAdInAM pArzve tiSThatIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAH pAzeSu tiSThatIti pAzasthaH - 'so pAsattho duviho sabve dese ya hoi NAyavvo / savvaMmi NANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi / / 1 / / (sa pArzvastho dvividhaH-sarvasmin deze ca bhavati jJAtavyaH / sarvasmin jJAdranadarzanacaraNAnAM yastu pArzve / / 1 / / ) desaMmi ya pAsattho sijjAyara'bhihaDa rAyapiMDaM vA / NiyayaM ca aggapiMDaM bhuMjati NikkAraNeNaM ca / / 2 / / (deze ca pArzvasthaH zayyAtarAbhyAhRte rAjapiNDaM vA / nityaM cAgrapiNDaM bhUnakti niSkAraNena ca / / 2 / / ) kulaNissAe viharai ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNaI // 3 // ' (kulanizrayA viharati sthApanAkulAni cAkAraNe vizati / saMkhaDIpralokanayA gacchati tathA saMstavaM karoti / / 3 / / ) avasannaH-sAmAcAryAsevane avasannavadavasannaH, 'osanno'vi ya duviho sabve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIDhaphalago ThaviyagabhoI ya NAyavyo / / 1 / / ' (avasanno'pi ca dvividhaH sarvasmin deze ca tatra sarvasmin / RtubaddhapIThaphalakaH sthApitabhojI ca jJAtavyaH / / 1 / / ) dezAvasannastu - 'AvassagasajjhAe paDilehaNajhANabhikkha'bhattaDhe / AgamaNe NiggamaNe ThANe ya NisIyaNatuyaTTe / / 2 / / (AvazyakasvAdhyAyayoH pratilekhanAyAM dhyAne bhikSAyAmabhaktArthe / Agamane nirgamane sthAne ca niSIdane tvagvarttane / / 2 / / ) AvassayAiyAiM Na kare karei ahavAvi hINamadhiyAiM / guruvayaNa valAi tathA bhaNio eso ya osanno / / 3 / / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 gurutattvasiddhiH (AvazyakAdIni na karoti athavA'pi karoti hInAdhikAni (vA) / guruvacanaM valati tathA bhaNita eSa cAvasannaH / / 3 / / ) goNo jahA valaMto bhaMjai samilaM tu so'vi emeva / guruvayaNaM akareMto valAi kuNaI vA ussoDhuM / / 4 / / ' (gauryathA valgan bhanakti samilAM tu so'pyevameva / guruvacanamakurvan balAt karoti sAdhavaH / / 4 / / ) 'bhavati kuzIlaH' kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH - tiviho hoi kusIlo NANe taha dasaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo panatto vIyarAgehiM / / 1 / / (trividho bhavati kuzIlo jJAne tathA darzane cAritre ca / eSo'vandanIyaH prajJapto vItarAgaiH / / 1 / / ) NANe NANAyAraM jo u virAhei kAlamAIyaM / daMsaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi / / 2 / / (jJAne jJAnAcAraM yastu virAdhayati kAlAdikam / darzane darzanAcAraM caraNakuzIlo'yaM bhavati / / 2 / / ) pasiNApasiNe NimittamAjIve / kakkakurue ya lakkhaNa uvajIvai vijjamaMtAI / / 3 / / (kautukaM bhUtikarma praznApraznaM nimittamAjIvam / kalkakuhukaJca lakSaNaM upajIvati vidyAmantrAdIn / / 3 / / ) sobhaggAiNimittaM paresi NhavaNAi kouyaM bhaNiyaM / jariyAi bhUidANaM bhUIkammaM viNiddiTuM / / 4 / / (saubhAgyAdinimittaM pareSAM snapanAdi kautukaM bhaNitam / jvaritAdaye bhUtidAnaM bhUtikarma vinirdiSTam / / 4 / / ) suviNayavijjAkahiyaM AiMkhaNighaMTiyAikahiyaM vA / jaM sAsai annesiM pasiNApasiNaM havai eyaM / / 5 / / (svapnavidyAkathitamAilinI-ghaNTikAdikathitaM vA / yat zAsti anyebhyaH praznApraznaM bhavatyetat / / 5 / / ) tIyAibhAvakahaNaM hoi NimittaM imaM tu AjIvaM / jAikulasippakamme tavagaNasuttAi sattavihaM / / 6 / / (atItAdibhAvakathanaM bhavati nimittamidaM tvAjIvanam / jAtikulazilpakarmANi tapogaNasUtrANi saptavidham / / 6 / / ) kakkakurugA ya mAyA NiyaDIe jaM bhaNaMti taM bhaNiyaM / thIlakkhaNAi lakkhaNa vijjAmaMtAiyA payaDA / / 7 / / ' (kalkakuhukA ca mAyA nikRtyA yadbhaNanti tadbhaNitam / strIlakSaNAdi lakSaNaM vidyAmantrAdikAH prakaTA: / / 7 / / ) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 143 'tathaiva saMsakta' iti yathA pArzvasthAdayo'vandyAstathA'yamapi saMsaktavat saMsaktaH, taM pArzvasthAdikaM tapasvinaM vA''sAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH, Aha ca - 'saMsatto ya idANIM so puNa gobhattalaMdae ceva / ucciTThamaNucciTuM jaM kiMcI chubbhaI sab / / 1 / / (saMsaktazcedAnIM sa punargobhaktalandake caiva / ucchiSTamanucchiSTaM yatkiJcit kSipyate sarvam / / 1 / / ) emeva ya mUluttaradosA ya guNA ya jattiyA kei / te tammivi sannihiyA saMsatto bhaNNaI tamhA / / 2 / / (evameva ca mUlottaradoSAzca guNAzca yAvantaH kecit / te tasmin sannihitAH saMsakto bhaNyate tasmAt / / 2 / / ) rAyavidUsagamAI ahavAvi NaDo jahA u bahurUvo / ahavA vi melago jo haliharAgAi bahuvaNNo / / 3 / / (rAjavidUSakAdayo'thavA'pi naTo yathA tu bahurUpaH / athavA'pi melako yo haridrarAgAdiH bahuvarNaH / / 3 / / ) emeva jAriseNaM suddhamasuddhaNa vA'vi saMmilai / tArisao cciya hoti saMsatto bhaNNaI tamhA / / 4 / / (evameva yAdRzena zuddhenAzuddhena vA'pi saMvasati / tAdRza eva bhavati saMsakto bhaNyate tasmAt / / 4 / / ) so duvikappo bhaNio jiNehi jiyarAgadosamohehiM / ego u saMkiliTTho asaMkiliTTho tahA aNNo / / 5 / / (sa dvivikalpo bhaNito jinairjitarAgadveSamohaiH / / ekastu saMkliSTo'saMkliSTastathA'nyaH / / 5 / / ) paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / itthigihisaMkiliTTho saMsatto saMkiliTTho u / / 6 / / (paJcAzravapravRtto yaH khalu tribhigauravaiH pratibaddhaH / strIgRhibhiH saMkliSTaH saMsaktaH saMkliSTaH sa tu / / 6 / / ) pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milatI u / tahi tArisao bhavaI piyadhammo ahava iyaro u / / 7 / / ' (pArzvasthAdikeSu saMvigneSu ca yatra milati tu / tatra tAdRzo bhavati priyadharmA athavA itarastu / / 7 / / ) eSo'saMkliSTaH, 'yathAchando'pi ca' yathAchandaH-yathecchayaivAgamanirapekSaM pravartate yaH sa yathAcchando'bhidhIyate, uktaM ca - 'ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva pannavemANo / eso u ahAchaMdo icchAchaMdotti egaTThA / / 1 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 gurutattvasiddhiH (utsUtramAcaran utsUtrameva prajJApayan / eSa tu yathAcchanda icchAchanda iti ekArthoM / / 1 / / ) ussuttamaNuvadiTuM sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAi / paratattipavatte tiMtiNe ya iNamo ahAchaMdo / / 2 / / (utsUtramanupadiSTaM svacchandavikalpitamananupAti / parataptiM pravarttayati jJeyo'yaM yathAcchandaH / / 2 / / ) sacchaMdamaivigappiya kiMcI suhasAyavigaipaDibaddho / tihi gAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMdaM // 3 // ' (svacchandamativikalpitaM kiJcitsukhasAtavikRtipratibaddhaH / tribhigauravairmAdyati taM jAnIhi yathAchandam / / 3 / / ) / ete pArzvasthAdayo'vandanIyAH, kva ?-jinamate, na tu loka iti gAthArthaH / evaM tAvatpArzvasthAdIn vandamAnasya doSA uktAH, sAmprataM pArzvasthAnAmeva guNAdhikavandanapratiSedhamakurvatAmapAyAn pradarzayannAha je baMbhacerabhaTThA pAe uDuti baMbhayArINaM / te hoMti kuMTamaMTA bohI ya sudullahA tesiM / / 1110 / / vyAkhyA-ye-pArzvasthAdayo bhraSTabrahmacaryA apagatabrahmacaryA ityarthaH, brahmacaryazabdo maithunavirativAcakaH, tathaughataH saMyamavAcakazca, 'pAe uDuMti baMbhayArINaM' pAdAvabhimAnato vyavasthApayanti brahmacAriNAM vandamAnAnAmiti, na tadvandananiSedhaM kurvantItyarthaH, te tadupAttakarmajaM nArakatvAdilakSaNaM vipAkamAsAdya yadA kathaJcitkRcchreNa mAnuSatvamAsAdayanti tadA'pi bhavanti koMTamaNTAH 'bodhizca' jinazAsanAvabodhalakSaNA sakaladuHkhavirekabhUtA sudurlabhA teSAM, sakRtprAptau satyAmapyanantasaMsAritvAditi gAthArthaH / / 1110 / / (2) pR. 10 paM. 17 (Avazyakaniyukti) evaM vandakavandyadoSasambhavAtpArzvasthAdayo na vandanIyAH, tathA guNavanto'pi ye taiH sArddha saMsarga kurvanti te'pi na vandanIyAH, kimityata Aha asuiTThANe paDiyA caMpagamAlA na kIraI sIse / pAsatthAIThANesu vaTTamANA taha apujjA / / 1112 / / vyAkhyA-yathA 'azucisthAne' viTpradhAne sthAne patitA campakamAlA svarUpataH zobhanA'pi satyazucisthAnasaMsargAna kriyate zirasi, pArzvasthAdisthAneSu vartamAnAH sAdhavastathA 'apUjyAH' avandanIyAH, pArzvasthAdInAM sthAnAni-vasatinirgamabhUmyAdIni parigRhyante, anye tu zayyAtarapiNDAdyupabhogalakSaNAni vyAcakSate yatsaMsargAtpArzvasthAdayo bhavanti, na caitAni suSTu ghaTante, teSAmapi tadbhAvApatteH, campakamAlodAharaNopanayasya ca samyagaghaTamAnatvAditi / atra kathAnakaM-ego caMpakappio kumAro caMpagamAlAe sire kayAe Asagao vaccai, AseNa udbhUyassa sA caMpagamAlA amejjhe paDiyA, giNhAmitti amijjhaM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 145 dadruNa mukkA, so ya caMpaehiM viNA dhitiM na labhai, tahAvi ThANadoseNa mukkA / evaM caMpagamAlatthANIyA sAhU amejjhatthANiyA pAsatthAdayo, jo visuddho tehiM samaM milai saMvasai vA so'vi pariharaNijjo / / 1112 / / adhikRtArthaprasAdhanAyaiva dRSTAntAntaramAhapakkaNakule vasaMto sauNIpAro'vi garahio hoi / iya garahiyA suvihiyA majjhi vasaMtA kusIlANaM / / 1113 / / vyAkhyA-pakkaNakulaM-garhitaM kulaM tasmin pakkaNakule vasan san, pAraGgatavAniti pAragaH, zakunyAH pAragaH, asAvapi 'garhito bhavati' nindyo bhavati, zakunIzabdena caturdaza vidyAsthAnAni parigRhyante, 'aGgAni caturo vedA, mImAMsA nyAyavistaraH / purANaM dharmazAstraM ca, sthAnAnyAhuzcaturdaza / / 1 / / ' tatrAGgAni SaT, tadyathA- 'zikSA kalpo vyAkaraNaM, chando jyotirniruktayaH' iti, 'iya' evaM garhitAH 'suvihitAH' sAdhavo madhye vasantaH 'kuzIlAnAM' pArzvasthAdInAm / / atra kathAnakam-egassa dhijjAiyassa paMca puttA sauNIpAragA, tatthego marugo egAe dAsIe saMpalaggo, sA majjaM pibai, imo na pibai, tIe bhaNNai-jai tumaM pibasi to Ne sobhaNA rattI hojjA, iyarahA visariso saMjogotti, evaM so bahuso bhaNaMtIe pAitto, so paDhamaM pacchaNNaM pibai, pacchA pAyaDaMpi pibiumADhatto, pacchA aipasaMgeNa majjamaMsAsI jAo, pakkaNehiM saha loTTeumADhatto, tehiM ceva saha pibai khAi saMvasai ya, pacchA so pituNA sayaNeNa ya savvabajjho appaveso kao, aNNayA so paDibhaggo, bitio se bhAyA siNeheNa taM kuDiM pavisiUNa pucchai dei ya se kiMci, so pituNA uvalaMbhiUNa NicchUDho, taio bAhirapADae Thio pucchai visajjei se kiMci, sovi NicchUDho, cauttho paraMparaeNa davAvei, sovi NicchUDho, paMcamo gaMdhapi Na icchai, teNa marugeNa karaNaM caDiUNa savvassa gharassa so sAmIkao, iyare cattArivi bAhirA kayA logagarahiyA jAyA, esa didaMto, uvaNao se imojArisA pakkaNA tArisA pAsatthAI jAriso dhijjAio tAriso Ayario jArisA puttA tArisA sAhU jahA te NicchUDhA evaM NicchubbhaMti kusIlasaMsaggiM karitA garahiyA ya pavayaNe bhavaMti, jo puNa pariharai so pujjo sAiyaM apajjavasiyaM ca NevvANaM pAvai, evaM saMsaggI viNAsiyA kusIlehiM / uktaM ca- 'jo jAriseNa mittiM karei acireNa(so)tAriso hoi / kusumehiM saha vasaMtA tilAvi taggaMdhayA hoti / / 1 / / ' maruetti didruto gao, vyAkhyAtaM dvAragAthAzakalam / / 1113 / / adhunA vaiDUryapadavyAkhyA, asya cAyamabhisambandhaH-pArzvasthAdisaMsargadoSAdavandanIyAH sAdhavo'pyuktAH, atrAha codakaH-kaH pArzvasthAdisaMsargamAtrAdguNavato doSaH ? tathA cAha suciraMpi acchamANo verulio kAyamaNIyaummIso / novei kAyabhAvaM pAhaNNaguNeNa niyaeNaM / / 1114 / / vyAkhyA-'suciramapi' prabhUtamapi kAlaM tiSThan vaiDUryaH-maNivizeSaH, kAcAzca te maNayazca kAcamaNayaH kutsitAH kAcamaNayaH kAcamaNikAstairut-prAbalyena mizraH kAcamaNikonmizraH 'nopaiti' na yAti 'kAcabhAvaM' kAcadharmaM 'prAdhAnyaguNena' vaimalyaguNena 'nijena' AtmIyena, evaM susAdhurapi pArzvasthAdibhiH sArddha saMvasanapi zIlaguNenAtmIyena na pArzvasthAdibhAvamupaiti, ayaM bhAvArtha iti gAthArthaH / / 1114 / / atrAhA''cAryaH-yatkiJcidetat, na hi dRSTAntamAtrAdevAbhilaSitArthasiddhiH saMjAyate, yataH Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 gurutattvasiddhiH bhAvugaabhAvugANi ya loe duvihANi hoti davvANi / verulio tattha maNI abhAvugo annadavvehiM / / 1115 / / vyAkhyA-bhAvyante-pratiyoginA svaguNairAtmabhAvamApAdyanta iti bhAvyAni-kavellukAdIni, prAkRtazailyA bhAvukAnyucyante, athavA pratiyogini sati tadguNApekSayA tathAbhavanazIlAni bhAvukAni, laSapatapadasthAbhUvRSetyAdAvukaJ (pA. 3-2-154) tasya tAcchIlikatvAditi, tadviparItAni abhAvyAni ca-nalAdIni loke 'dvividhAni' dviprakArANi bhavanti 'dravyANi' vastUni, vaiDUryastatra maNirabhAvyaH 'anyadravyaiH' kAcAdibhiriti gAthArthaH / / 1115 / / (3) pR. 10 paM. 20 (upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) tathA cAha - pAsattho 1 sana 2 kusIla 3 NIya 4 saMsattajaNa 5 mahAchaMdaM 6 / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vagjiMti / / 353 / / (heyo0) 'pAsattho' gAhA, pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH AvazyakAdiSvavasadanAdavasatraH, kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH, nityamekatra vAsayogAnnityaH, paraguNadoSeSu saMyogAt saMsaktaH, pArzvasthazcAsAvavasannazcetyAdidvandvasta eva janastaM tathA yathAcchandaM svAbhiprAyamAgamanirapekSatayA pravartata iti yathAchandastaM pRthakkaraNamasya gurutaradoSakhyApanArtham, jJAtvA taM pArzvasthAdijanaM suvihitAH sAdhavaH sarvaprayatnena varjayanti tatsaGgamasyAnarthahetutvAditi / / 353 / / (3) pR. 10 paM. 20 (upadezamAlA doghaTTI TIkA) tadevAhapAsattho 1 sanna 2 kusIla 3 NIya 4 saMsattajaNa 5 mahAchaMdaM 6 / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vajjiti / / 353 / / "pAsattho" gAhA / pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH / pAse nANAINaM ciTThai tabbhAvamalliyai neva / deseNa savvao vA, virAhaI esa pAsattho / / 1 / / AvazyakAdiSvavasIdati sma pramAdAdyaH so'vasannaH / AvassayAiyAI, na kare ahavA'vi hINamahiyAiM / guruvayaNavalAi tahA, bhaNio eso u osatro / / 2 / / 'valAi' tti vyAkhyAtigoNo jahA balavaMto, bhaMjai samilaM tu so vi emeva / guruvayaNaM akarito, valAi kuNaI ca ussoDhuM / / 3 / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 147 kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaHkouyabhaIkammAiehiM niddhaMdhaso sa nANAINuvajIvai, esa kuzIlo tti niddivo / / 4 / / nityamekatra vAsAnnityaH paramArthato'yamavasana eva vihArAdiSvavasa(sI)danAt, paraM nityavAsasya bahutaradoSatvAdbhinnatayopAttaH / / paraguNadoSeSu saMgAtsaMsaktaHpuriseNa jAriseNaM, suddhamasuddheNa vA vi saMmilai / tArisao cciya hoI, saMsatto bhannae tamhA // 5 // yathAcchandamAgamanirapekSatayA vartata iti yathAcchandaHussuttamAyaraMto, ussuttaM ceva panavemANo / eso hu ahAchaMdo icchAchaMdo tti egaTThA / / 6 / / ussuttamaNuvaiTuM, sacchaMdavigappiyaM aNaNuvAI / paratattipavatte tiMtiNo ya iNamo ahAchaMdo / / 8 / / vizeSatazca pArzvasthAnAM svarUpaM bhedAzcapAsattho osanno, hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo vi ya ee, avaMdaNijjA jiNamayaMmi / / 9 / / ityAdivandanAniyuktisamastagAthAbhyo'vaseyAni / etAMzca jJAtvA suvihitA sarvaprayatnena varjayanti / / 10 / / yaduktamatraiva-'AlAvo saMvAso' ityAdi / utsargazcAyamapavAdena tvavazyakAryatvApattau yathocitamAcaraNIyam / yadatraiva vakSyati subahuM pAsatthajaNaM, nAuNaM jo na hoi majjhattho / sa na sAhei sakajjaM, kAgaM ca karei appANaM / / 11 / / AvazyakaniryuktAvapyuktamvAyAi namokkAro, hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM thobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi // 12 // // 353 / / (4/1) pR. 20 paM. 21 (pravacanasAroddhAra) __ athaite pulAkAdayaH paJcApi kiyantaM kAlaM yAvatprApyante ?, tatrAha-nirgranthasnAtakAnAM pulAkasahitAnAM trayANAmapi nirgranthabhedAnAM vyavacchedaH-abhAvo 'maNaparamohipulAe' ityAdivacanAt jambUsvAmino'nantaramete trayo'pi na jAtA ityarthaH, bakuzakuzIlalakSaNAH punaH zramaNAH-sAdhavo yAvattIrthaM tAvadbhaviSyanti, 'bakusakusIlehiM vaTTae titthaM' iti vacanAt 93 / / 730 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH (4/2) pR. 20 paM. 21 teSAM cAvazyaMbhAvinaH pramAdajanitA doSalavAH, yadi taiH sAdhurvarjanIyastataH sarveSAmapi pariharaNIyatA samAyAtetyetadeva cetasyAdhAya sUtrakAraH prAha 148 kusakusIlA titthaM, dosalavA tesu niyamasaMbhavi / jar3a tehi vajjaNijjo avajjaNijjo tao natthi / / 135 / / 'jassa hu jA tavadANaM, tA vayamegaMpi no aikkamai / egaM aikkamaMto, aikkame paMca mUleNaM / / ' iti / bakuzakuzIlA vyAvarNitasvarUpAH, titthaMti bhAmA satyabhAmeti nyAyAt sarvatIrthakRtAM tIrtha saMtAnakAriNaH saMbhavanti, ata eva doSalavAH - sUkSmadoSAsteSu- bakuzakuzIleSu niyamasaMbhavinaH, yatasteSAM dve guNasthAnake pramattApramattAkhye antarmuhUrttakAlAvasthAyinI, tatra yadA pramattaguNasthAnake varttate tadA pramAdasadbhAvAdavazyaMbhAvinaH sUkSmA doSalavAH sAdhoH paraM yAvat saptamaprAyazcittAparAdhamApanIpadyate tAvat sa cAritravAneva tataH paramacAritraH syAt / tathA coktam (5) pR. 22 paM. 22 tadevaM bakuzakuzIleSu niyamabhAvino doSalavAH, yadi tairvarjanIyo yatiH syAdavarjanIyastato nAstyeva, tadabhAve tIrthasyApyabhAvaprasaGga iti / / 135 / / asyopadezasya phalamAha - *** (6) pR. 24 paM. 19 (dharmaratnaprakaraNa) *** iya bhAviyaparamatthA, majjhatthA niyaguruM na muMcanti / savvaguNasaMpaogaM, appANami vi appicchaMtA / / 136 / / iti - pUrvoktaprakAreNa bhAvito - manasi pariNAmitaH paramArtho yathAvasthitapakSo yaiste bhAvitaparamArthAmadhyasthA apakSapAtino nijaguruM-dharmAcAryaM mUlaguNamuktAmANikyaratnAkaraM na muJcanti naiva vyutsRjanti sarvaguNasaMprayogaM - samagraguNasAmagrImAtmanyapyapazyanto'navalokayanta iti / / 136 / / (dharmaratnaprakaraNa) (nizIthasUtra ) saMtaguNaNAsaNA khalu, paraparivAo ya hoi aliyaM ca / dham ya abahumANo, sAhupadose ya saMsAro / / 5429 / / caraNaM Natthi tti evaM bhaNaMtehiM sAdhUhiM saMtaguNaNAso kato bhavati, pavayaNassa paribhavo kato bhavati, aliyavayaNaM ca bhaNitaM bhavati, caraNadhamme palovijjaMte caraNadhamme ya abahumANo kato bhavati, sAdhUNa ya padoso kato bhavati, sAdhupadose ya NiyamA saMsAro vuDDhito bhavati / / 5429 / / **** Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 (7) pR. 35 paM. 3 (uttarAdhyayanasUtra adhyayana-6) traividhyamevAhajANagasarIrabhavie tavyatiritte ya niNhagAIsuM / bhAvaMmi niyaMTho khalu paMcaviho hoi nAyavo / / 238 / / vyAkhyA-'jANagasarIrabhavie'tti jJazarIranirgrantho bhavyazarIranirgranthazca pazcAtkRta-puraskRtanirgranthaparyAyatayA'yaM ghRtakumbha ityAdinyAyataH prAgvadbhAvanIyaH, tadvyatiriktazca nihnavAdiSu, AdizabdAt pArzvasthAdiparigrahaH, bhAvanirgrantho'pyAgamato noAgamatazca, tatrAgamatastathaiva, noAgamatastu svata evAha niyuktikRt-bhAve nirgranthaH, khalukyAlaGkAre, 'paJcavidhaH' paJcabhedo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH / / 238 / / - paJcavidhanirgranthasvarUpaM ca vRddhasampradAyAdavaseyaM, sa cAyam-NoAgamato NiyaMThatte vaTTamANA paJca, taMjahA-pulAe bakuse kusIle NiyaMThe siNAe / pulAto paMcaviho, jo AsevaNaM prati, NANapulAto darisaNapulAo carittapulAto liMgapulAto ahAsuhumapulAgo tti / pulAgo NAma asAro, jahA dhanesu palaMjI, evaM NANadaMsaNacarittaNissArattaM jo uveti so pulAgo, liMgapulAgo liMgAu pulAgI hoto, ahAsuhumo ya eesu ceva paMcasuvi jo thovaM thovaM virAheti, laddhipulAo puNa jassa deviMdariddhisarisA riddhI, so siMgaNAdiyakajje samuppaNe cakkavadipi sabalavAhaNaM cuNNeuM samattho / bausA sarIropakaraNavibhUSA'nuvartinaH RddhiyazaskAmAH sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH chedazabalacArittajuttA NiggaMthA bausA bhaNNaMti, te paMcavihA, taMjahA-AbhogabakusA aNAbhogabakusA saMvuDabakusA asaMvuDabakusA ahAsuhumabakusA / AbhogabakusA AbhogeNa jo jANato karei, aNAbhogeNa ayANaMto, saMvuDo mUlaguNAisu, asaMvuDo tesu ceva, ahAsuhumabakuso acchAsu pUsiyA avaNeti sarIre vA dhUlimAi avaNeti / kutsitaM zIlaM yasya paJcasu pratyekaM jJAnAdiSu, so kusIlo duviho-paDisevaNAkusIlo kasAyakusIlo, sammArAhaNavivarIyA paDigayA vA sevaNA paDisevaNA paMcasu NANAisu, kasAyakusIlo jassa paMcasu NANAisu kasAehiM virAhaNA kajjati so kasAyakusIlotti / NiyaMTho anbhiMtarabAhiragaMthaNiggato, so uvasaMtakasAto khINakasAto vA aMtomuttakAlito, so paMcaviho-paDhamasamayaNiyaMTho apaDhamasamayaniyaMTho, ahavA caramasamayaniyaMTho acaramasamayaniyaMTho ahAsuhumaNiyaMThotti, aMtomuttaNiyaMThakAlasamayarAsIe paDhamasamae paDivajjamANo paDhamasamayaniyaMTho, sesesu samayesu vaTTamANo apaDhamasamayaniyaMTho, carame-aMtime samae vaTTamANo caramasamayaNiyaMTho, acaramA-AdimajjhA, ahAsuhumo eesu savvesu'vi / siNAto-snAtako mohaNijjAighAtiyacaukammAvagato siNAto bhaNNati, so paMcaviho-acchavI asabalo akammaMso saMsuddhaNANadaMsaNadharo arahA jiNo kevalI, acchavI-avyathakaH, sabalo suddhAsuddho egaMtasuddho asabalo, aMzA-avayavAH karmaNaste avagayA jassa so akammaMso, saMsuddhANi NANadaMsaNANi dhAreti jo so saMsuddhaNANadaMsaNadharo, pUjAmarhatIti arahA, athavA nAsya rahasyaM vidyata iti arahA, jitakaSAyatvAjjinaH, eso paMcaviho siNAyago / Aha ca bhASyakRt tattha NiyaMThapulAto bakusakusIlo NiyaMTha pahAto ya / tattha pulAo duviho AsevaNa laddhito ceva / / 1 / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 gurutattvasiddhiH pulAgabakusakusIlA niyaMThasiNAyagA ya NAyavvA / eesiM paMcaNhavi hoi vibhAsA imA kamaso / / 2 / / tattha pulAto duviho laddhipulAto taheva iyaro vA / laddhipulAto saMghAikajja iyaro ya paMcaviho / / 3 / / NANe daMsaNacaraNe liMge ahasuhumae ya NAyavyo / NANe saNacaraNe tesiM tu virAhaNa asAro / / 4 / / liMgapulAto annaM NikkAraNato kareti so liMgaM / maNasA akappiyAINisevao hoyahAsuhumo / / 5 / / sarIre uvakaraNe vA bAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukkilavatthANi dhare dese savve sarIraMmi / / 6 / / AbhogamaNAbhogaM saMvuDamasaMvuDe ahAsuhume / so duviho'vI bauso paMcaviho hoi NAyavyo / / 7 / / Abhoge jANaMto kareti dosaM tahA aNAbhoge / muluttarehi saMvuDo vivarIya asaMvuDo hoti / / 8 / / acchimuhamajjamANo hoi ahAsuhumato tahA bauso / paDisevaNAkasAe hoi kusIlo duhA eso / / 9 / / NANe daMsaNacaraNe tave ya ahasuhumae ya boddhavve / paDisevaNAkusIlo paMcaviho U muNeyavyo / / 10 / / NANAdI uvajIvati ahasuhumo ahA imo muNeyavyo / sAtijjaMto rAgaM vaccati eso tavaccaraNI / / 11 / / emeva kasAyaMmivi paMcaviho hoi U kusIlo u / koheNaM vijjAti pauMjae eva mANAdI / / 12 / / emeva daMsaNaMmivi sAvaM puNa deti U carittaMmi / maNasA kohAINi u karei aha so ahAsuhumo // 13 / / paDhamApaDhamA carime acarima suhume ya hoMti NiggaMthe / acchavi assabale yA akammasaMsuddha arahajiNo / / 14 / / te ca saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAtasthAnavikalpataH sAdhyAH, ete pulAkAdayaH paJca nirgranthavizeSAH ebhiH saMyamAdibhiranugamavikalpaiH sAdhyA bhavanti, tatra saMyame tAvat pulAkabakuzakuzIlAH ee tiNNivi dosu saMjamesu-sAmAite cheovaTThAvaNIe ya, kasAyakusIlA dosu-parihAravisuddhIe suhumasaMparAe ya iti sampradAyaH / prajJaptistvAha-kasAyakusIle NaM pucchA ?, sAmAiyasaMjame vA hujjA, jAva suhumasaMparAyasaMjame vA hujjA, No ahakkhAyasaMjame hujjA, NiyaMThA siNAyagA ya ee do'vi ahakkhAyasaMjame / ' pulAgabakusapaDisevaNAkusIlA ya ukkoseNaM abhinnadasapuvvadharA kasAyakusIlanirgranthau caturdazapUrvadharau / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 pariziSTa-1 jaghanyena pulAkasya zrutamAcAravastu navamapUrve, bakuzakuzIlanirgranthAnAM zrutamaSTau pravacanamAtaraH, zrutApagataH kevalI snAtaka iti sampradAyAbhiprAyaH / prajJaptyabhiprAyastu-'pulAe NaM bhaMte ! kevatiyaM suyaM ahijjejjA ?, goyamA ! jahaNNeNaM Navamassa puvassa taiyaM AyAravatthu, ukkoseNaM nava puvvAiM ahijjejjA' / ___ idAnIM pratisevanA-paJcAnAM mUlaguNAnAM rAtribhojanasya ca parAbhiyogAdbalAtkAreNa anyatamat pratisevamAnaH pulAko bhavati, maithunamevetyeke / / prajJaptistu-'pulAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDisevemANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejjA, uttaraguNe paDisevemANe dasavihassa paccakkhANassa anayaraM paDisevejjA / ' bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazca, tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitramahAdhanopakaraNaparigrahayuktaH vizeSayuktopakaraNakAGkSAyukto nityaM tatpratikArasevI bhikSurupakaraNabakuzo bhavati, zarIrAbhiSvaktacitto vibhUSArthaM tatpratikArasevI zarIrabakuzaH / / pratisevanAkuzIlo mUlaguNAnavirAdhayannuttaraguNeSu kAJcidvirAdhanAM pratisevate / prajJaptistu-'bakuse NaM pucchA, jAva No mUlaguNapaDisevae hojjA, uttaraguNapaDisevae hujjA, paDisevaNAkusIle jahA pulAe / ' kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakAnAM pratisevanA nAsti / tIrthamidAnI, sarveSAM tIrthaGkarANAM tIrtheSu bhavanti, eke tvAcAryA manyante-pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAstIrthe nityaM, zeSAstu tIrthe'tIrthe vA / ___liGga miti liGgaM dvividha-dravyaliGgaM bhAvaliGgaM ca, bhAvaliGgaM pratItya sarve nirgranthalige bhavanti, dravyaliGgaM pratItya bhAjyAH / lezyAH pulAkasyottarAstisro lezyA bhavanti, bakuzapratisevanAkuzIlayoH sarvA api, kaSAyakuzIlasya parihAravizuddhastisra uttarAH, sUkSmasamparAyasya nirgranthasnAtakayozca zuklaiva kevalA bhavati, ayogaH zailezIpratipanno'lezyo bhavati, prajJaptistu-'pulAe NaM pucchA, jAva tisu lesAsu hojjA, taMjahA-teulesAe pamhalesAe sukkalesAe, evaM bausassavi, evaM paDisevaNAkusIlassavi / kasAyakusIle pucchA, jAva chasu lesAsu hojjatti / upapAtaH pulAkasyotkRSTasthitiSu deveSu sahasrAre, bakuzapratisevanAkuzIlayoviMzatisAgaropamasthitiSvacyute kalpe, kaSAyakuzIlanirgranthayostrayastriMzatsAgaropamasthitiSu sarvArthasiddhe, sarveSAmapi jaghanyaM palyopamapRthaktvasthitiSu saurdhamme, prajJaptistu 'kasAyakusIle jahA pulAe, NavaraM ukkoseNa aNuttaravimANesu, NiyaMThe NaM evaM ceva, jAva vemANiesu uvavajjamANe ajahaNNamaNukkoseNaM aNuttaravimANesu uvavajjati,' snAtakasya nirvANamiti / ___ sthAnam-asaGkhyeyAni saMyamasthAnAni kaSAyanimittAni bhavanti, tatra sarvajaghanyAni saMyamalabdhisthAnAni pulAkakaSAyakuzIlayoH, tau yugapadasaGkhyeyAni sthAnAni gacchataH, tataH pulAko vyucchidyate, kaSAyakuzIlastato'saGkhyeyAni sthAnAnyekAkI gacchati, tataH kaSAyakuzIlapratisevanAkuzIlabakuzA yugapadasaGkhyeyAni sthAnAni gacchanti, tato bakuzo vyucchidyate, tato'pyasaMkhyeyAni sthAnAni gatvA pratisevanAkuzIlo vyucchidyate, tato'saGkhyeyAni sthAnAni gatvA kaSAyakuzIlo vyucchidyate, ata UrdhvamakaSAyasthAnAni gatvA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 gurutattvasiddhiH nirgranthaH pratipadyate, so'pyasaGkhyeyAni sthAnAni gatvA vyucchidyate / prajJaptistu-'NiyaMThassa NaM bhaMte ! kevaiyA NaM saMjamaThANA pannattA ?, goyamA ! ege ajahaNNamukkosae saMjamaTThANe paNNatte' ata eva Urdhvamekameva sthAnaM gatvA snAtako nirvANaM prApnoti, eSAM saMyamalabdhiruttarottarasyAnantaguNA bhavatIti eSa sampradAyaH / bhASyakAro'pyAhasaMyama suya paDisevaNa titthe liMge ya lesa uvavAe / ThANaM ca pati viseso pulAgamAINa joejjA / / 1 / / pulAga bakusakusIlA sAmAiyacheyasaMjame hoti / hoti kasAyakusIlo parihAre suhumarAge ya / / 2 / / NiggaMtho ya siNAto ahakhAe saMjame muNeyavyo / dasaputvadharukkosA paDiseva pulAya bausA ya / / 3 / / coddasapuvvadharAto kasAyaNiyaMThA ya hoti NAyavvA / vavagayasuto ya kevali mUlAsevIpulAo ya / / 4 / / cittalavatthAsevi balAbhiogeNa so bhavati bauso / malaguNa uttaraguNe sarIrabauso muNeyavvo / / 5 / / NhAya kasAyakusIle niggaMthANaM ca natthi paDisevA / savvesuM titthesuM hoMti pulAgAdi ya NiyaMThA / / 6 / / liMge u bhAvaliMge savvesiM davvaliMga bhayaNijjA / lesAu pulAgassa ya uvarillAto bhave tiNNi / / 7 / / bakusapaDisevagANaM savvA lesAu hoMti NAyavvA / parihAravisuddhINaM tiNhuvarillA kasAe u / / 8 / / NiggaMthasuhumarAge sukkA lesA tahA siNAesuM / selesiM paDivaNNo lesAtIe muNeyavvo / / 9 / / pulAgassa sahassAre sevagavausANa accue kappe / sakasAyaNiyaMThANaM sabaDhe vhAyago siddho / / 10 / / pulAgakusIlANaM savvajahaNNAiM hoMti ThANAI / volINehiM asaMkhehiM hoi pulAgassa vocchittI / / 11 / / kasAyakusIlo uvariM asaMkhijjAiM tu tattha ThANAiM / paDisevaNabause vA kasAyakusIlo tao'saMkhA / / 12 / / vocchiNNe u bauso uvariM paDisevaNA kasAo ya / gaMtumasaMkhijjAiM chijjai paDisevaNakusIlo / / 13 / / uvariM gaMtuM chijjati kasAyasevI tato hu so NiyamA / uddhaM egavANaM NiggaMthasiNAyagANaM ta / / 14 / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 153 atra ca yatpulAkAdInAM mUlottaraguNavirAdhakatve'pi nirgranthatvamuktaM tajjaghanyajaghanyatarotkRSTotkRSTatarAdibhedataH saMyamasthAnAnAmasaGkhyatayA tadAtmakatayA ca cAritrapariNateriti bhAvanIyaM / yadapyeSAM saMyamitve'pi SaDlezyAbhidhAnaM tadapyAdyAnAM bhAvaparAvRttimapekSya 'AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA' ityAdyAgamaprAmANyAdaviruddhameva, ityalaM prasaGgeneti / / (8) pR. 35 paM. 9 (bhagavatIsUtra) rAgadvAre- . pulAe NaM bhaMte ! kiM paDisevae hojjA apaDisevae hojjA ?, goyamA ! paDisevae hojjA No apaDisevae hojjA, jai paDisevae hojjA kiM mUla-guNapaDisevae hojjA uttaraguNapaDisevae hojjA ?, goyamA ! mUlaguNapaDisevae vA hojjA uttaraguNapaDisevae vA hojjA, mUlaguNapaDisevamANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejjA, uttaraguNa paDisevamANe dasavihassa paccakkhANassa anayaraM paDisevejjA / bause NaM puccchA, goyamA ! paDisevae hojjA No apaDisevae hojjA, jai paDisevae hojjA kiM mUlaguNapaDisevae hojjA uttaraguNapaDisevae vA hojjA ?, goyamA ! No mUlaguNapaDisevae hojjA uttaraguNapaDisevae hojjA, uttaraguNa paDisevamANe dasavihassa paccakkhANassa annayaraM paDisevejjA, paDisevaNAkusIle jahA pulAe / kasAyakusIle NaM pucchA, goyamA ! No paDisevae hojjA apaDisevae hojjA, evaM niggaMthevi, evaM siNAevi 6 / / (sU0 755) (TIkA) pratisevanAdvAre ca-'pulAe Na'mityAdi, 'paDisevae'tti saMyamapratikUlArthasya sajvalanakaSAyodayAtsevakaH pratisevakaH saMyamavirAdhaka ityarthaH 'mUlaguNapaDisevae'tti mUlaguNAH-prANAtipAtaviramaNAdayasteSAM prAtikUlyena sevako mUlaguNapratisevakaH, evamuttaraguNapratisevako'pi navaramuttaraguNA-dazavidhapratyAkhyAnarUpAH, 'dasavihassa paccakkhANassa'tti tatra dazavidhaM pratyAkhyAnaM 'anAgatamaikkaMtaM koDIsahiya'mityAdi prAgvyAkhyAtasvarUpam, athavA 'navakAraporisIe' ityAdyAvazyakaprasiddham 'annayaraM paDisevejja'tti ekataraM pratyAkhyAnaM virAdhayet, upalakSaNatvAccAsya piNDavizuddhyAdivirAdhakatvamapi saMbhAvyata iti 6||suu. 755 / / (9) pR. 38 paM. 24 (darzanazuddhiprakaraNa) nanu tathAvidhabuddhibalAdyabhAvAt kathamidAnIM cAritrasaMbhavaH ? ityAhuHkAlociyajayaNAe macchararahiyANa ujjamaMtANaM / / jaNajattArahiyANaM hoi jaittaM jaINa sayA // 172 / / sugamA / navaram, janayAtrArahitAnAM kRtapratikRtisukhaduHkhacintAdilokavyavahAramuktAnAm / sadeti yAvattIrtham / / 172 / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 gurutattvasiddhiH (10) pR. 38 paM. 24 (dvAdazakulaka) nanu uktaviziSTaguNAH suvihitAH nopalabhyanta eva tat kiMviSayo'yaM dAnAdyupadeza ityata AhakAlAidosao kahavi jaivi dIsaMti tArisA na jii| savvattha tahavi natthi tti neva kujjA aNAsAsaM // 13 // kAlaH avasarpiNIrUpaH, AdizabdAd duHSamAdisamastasannipAtagrahaH, teSAM doSo'satpravRttihetutvalakSaNastato yadyapi 'kathamapi' kenApi prakAreNa parIkSApaTubuddhimAndyAdinA na dRzyante tAdRzA yathoktaguNA yatayaH, tathApi sarvatrApi bhAravarSe na santIti 'anAzvAso' bhagavadvacanA-pratItilakSaNo na kAryaH, duHprasabhAntasya caraNasya bhagavatA siddhAnte'bhidhAnAditi gAthArthaH / / 13 / / (11) pR. 39 paM. 2 (darzanazuddhiprakaraNa) yataH kuggahakalaMkarahiyA jahasatti jahAgamaM ca jayamANA / jeNa visuddhacarittatti vuttamarihaMtasamayaMmi / / 178 / / kugraho-asadabhinivezaH / sa eva kalaGko doSastena rahitAH / yathAzakti yathAgamaM ca yatamAnAH / yena kAraNena vizuddhacAritrA ityuktamarhatsamaye jinamate / / 178 / / (12) pR. 39 paM. 4 (darzanazuddhiprakaraNa) Agamo'pyevameva vyavasthitastathAhisamattanANacaraNANuvAimANANugaM ca jaM jattha / jiNapannattaM bhattIi pUyae taM tahAbhAvaM / / 168 / / samyaktvajJAnacaraNA'nupAtinaM sAkSAdAgamA'nuktamapyAjJAnugaM jinoktAnusAriNaM yaM bhAvaM-guNavizeSa yatra, 'puruSe pazyed' iti zeSaH / zeSaguNA'bhAve'pi taM jinaprajJaptamiti manasi kRtvA / bhaktyA bahumAnatastathA tena prakAreNa guNavizeSAnumAnena / pUjayet satkArayedityarthaH / / 168 / / (13/1) pR. 41 paM. 11 (vyavahArasUtra) tathA cAtra dRSTAntamAhaaggagghAto u haNe mUlaM, mUlaghAto u aggayaM / tamhA khalu mUlaguNA, na saMti na ya uttaraguNA ya // 466 / / yathA tAladrumasyAgrasUcyA ghAto mUlaM hanti mUlaghAtopi cAgraM hanti / evaM mUlaguNAnAM vinAza Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 155 uttaraguNAnapi vinAzayati, uttaraguNAnAmapi vinAzo mUlaguNAn tasmAd mUlaguNAticArA uttaraguNAticArAzca jinaiH pratikruSTAH / atra codaka Aha-yadi mUlaguNAnAM nAze uttaraguNAnAmapi nAza uttaraguNAnAM nAze mUlaguNAnAmapi, tasmAt tataH na khalu naiva mUlaguNAH santi, nApyuttaraguNAH, yasmAnAsti sa saMyato yo mUlaguNottaraguNAnAmanyatamaM guNaM na pratisevate, anyatamaguNapratisevane ca dvayAnAmapi mUlottaraguNAnAmabhAvaH, teSAmabhAve sAmAyikAdisaMyamAbhAvaH, tadabhAve bakuzAdinirgranthAnAmabhAvaH, tataH prAptaM tIrthamacAritramiti // 466 // atra sUrirAha - coyaga ! chakkAyANaM tu, saMjamo jA'NudhAvae tAva / mUlaguNauttaraguNA, doNNivi aNudhAvate tAva // 467 / / codaka ! yAvat SaDjIvanikAyeSu saMyamo'nudhAvati anugacchati, prabandhena vartate tAvad mUlaguNA uttaraguNAzca dvayepyete anudhAvanti, prabandhena vartante / / 467 / / (13/2) pR. 41 paM. 11 (gurutattvavinizcaya ullAsa-1) aggagghAo mUlaM, mUlagghAo a aggayaM hati / tamhA khalu mUlaguNA, Na saMti Na ya uttaraguNA ya // 10 // 'aggagghAto'tti / yathA tAladrumasyAgre-mastakazUcyAM ghAto mUlaM hanti, mUlaghAto'pi cAgraM hanti, evaM mUlaguNAnAM vinAza uttaraguNAnapi nAzayati, uttaraguNAnAmapi vinAzo mUlaguNAniti dvaye'pyete pratikruSTAH / prerakaH prAha-tasmAt khalu mUlaguNA na santi uttaraguNAzca na santi, na hyasti sa saMyato yo mUlottaraguNAnAmanyatamaM na pratisevate, anyatamapratisevane cobhayAbhAvaH, tadabhAve ca sAmAyikAdisaMyamAbhAvaH, tadabhAve bakuzAdinirgranthAbhAvaH, tatazcAcAritraM tIrthaM prAptamiti / / 10 / / sUrirAhacoaga ! chakkAyANaM, tu saMjamo jA'NudhAvae tAva / mUlaguNa uttaraguNA, doNNi vi aNudhAvae tAva // 11 // 'coyaga'tti / he codaka / yAvat SaDjIvanikAyeSu saMyamaH 'anudhAvati' pratibandhena varttate tAvanmUlaguNA uttaraguNAzca dvaye'pyete'nudhAvanti / / 11 / / (14) pR. 43 paM. 6 (Avazyakaniyukti) sAmprataM kAraNataH zItalavihArigatavidhipratipAdanAya sambandhagAthAmAha - mukkadhurAsaMpAgaDasevIcaraNakaraNapanbhaTe / liMgAvasesamitte jaM kIrai taM puNo vocchaM / / 1127 / / vyAkhyA-dhUH-saMyamadhUH parigRhyate, muktA-parityaktA dhUryeneti samAsaH, samprakaTaM-pravacanopaghAtanirapekSameva Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 gurutattvasiddhiH mUlottaraguNajAlaM sevituM zIlamasyeti samprakaTasevI, muktadhUzcAsau samprakaTasevI ceti vigrahaH, tathA caryata iti caraNaM-vratAdilakSaNaM kriyata iti karaNaM-piNDa-vizuddhyAdilakSaNaM caraNakaraNAbhyAM prakarSaNa bhraSTaHapetazcaraNakaraNaprabhraSTaH, muktadhUH samprakaTasevI cAsau caraNakaraNaprabhraSTazceti samAsastasmin, prAkRtazailyA akArekArayordIrghatvam, itthambhUte 'liGgAvazeSamAtre' kevaladravyaliGgayukte yatkriyate kimapi tatpunarvakSye, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizeSayati ?-kAraNApekSaM-kAraNamAzritya yatkriyate tadvakSye-abhidhAsye, kAraNAbhAvapakSe tu pratiSedhaH kRta eva, vizeSaNasAphalyaM tu muktadhUrapi kadAcitsamprakaTasevI na bhavatyapi atastadgrahaNaM, saMprakaTasevI caraNakaraNaprabhraSTa eveti svarUpakathanamiti gAthArthaH / / 1127 / / kiM takriyata ityata Aha - vAyAi nammokkAro hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi / / 1128 / / vyAkhyA- 'vAyAe'tti nirgamabhUmyAdau dRSTasya vAcA'bhilApaH kriyate-he devadatta ! kIdRzastvamityAdilakSaNaH, gurutara puruSakAryApekSaM vA tasyaiva 'namokkAro'tti namaskAraH kriyate-he devadatta ! namaste, evaM sarvatrottaravizeSakaraNe puruSakAryabhedaH prAktanopacArAnuvRttizca draSTavyA, 'hatthusseho yatti abhilApanamaskAragarbhaH hastocchrayazca kriyate, 'sIsanamaNaM ca' zirasA-uttamAGgena namanaM zironamanaM ca kriyate, tathA 'sampracchanaM' kuzalaM bhavata ityAdi, anusvAralopo'tra draSTavyaH, 'acchaNaM'ti tatsannidhAvAsanaM kaJcitkAlamiti, eSa tAvabahi-dRSTasya vidhiH, kAraNavizeSataH punastatpratizrayamapi gamyate, tatrApyeSa eva vidhiH, navaraM 'chobhavaMdaNaM'ti ArabhaTyA chobhavandanaM kriyate, 'vandaNaM vA'vi' parizuddhaM vA vandanamiti gAthArthaH / / 1128 // etAiM akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / na bhavai pavayaNabhattI abhattimaMtAdao dosA / / 1130 / / vyAkhyA-'etAni' vAGnamaskArAdIni kaSAyotkaTatayA'kurvataH, anusvAro'trAlAkSaNikaH, 'yathArha' yathAyogamarhaddarzite mArge na bhavati pravacanabhaktiH, tataH kimityata Aha-'abhattimaMtAdao dosA' prAkRtazailyA'bhaktyAdayo doSAH, AdizabdAt svArthabhraMzabandhanAdaya iti gAthArthaH / / 1130 / / (15) pR. 43 paM. 6 (gurutattvavinizcaya ullAsa-3) tatra puruSavizeSaM tAvadAhamukkadhurA saMpAgaDaakicce caraNakaraNaparihINe / liMgAvasesamitte, jaM kIrai tArisaM vucchaM / / 150 / / 'mukkadhura'tti / dhUH-saMyamathurA sA muktA-parityaktA yena sa muktadhuraH, saMprakaTAni-pravacanopaghAtanirapekSatayA samastajanapratyakSANi akRtyAni-mUlottaraguNapratisevanArUpANi yasya sa saMprakaTAkRtyaH, ata eva caraNena-vratAdinA karaNena-piNDavizuddhyAdinA parihIno ya IdRzastasmin 'liGgAvazeSamAtre'kevaladravyaliGgayukte 'yat' yAdRzaM vandanaM kriyate tAdRzamahaM vakSye // 150 / / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 157 vAyAi namukkAro, hatthusseho a sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa acchaNa chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vA vi / / 151 / / 'vAyAe'tti / bahirAgamanapathAdiSu dRSTasya pArzvasthAdervAcA namaskAraH kriyate-vandAmahe bhagavantaM vayamityevamuccAryata ityarthaH / athAsau viziSTatara ugratarasvabhAvo vA tato vAcA namaskRtya 'hastotsedham' aJjaliM kuryAt / tato'pi viziSTatare'tyugrasvabhAve vA dvAvapi vAgnamaskArahastotsedhau kRtvA tRtIyaM zIrSapraNAmaM karoti / evamuttarottaravizeSakaraNe puruSakAryabhedaH prAktanopacArAnuvRttizca draSTavyA / 'saMpucchaNaM ti purataH sthitvA bhaktimiva darzayatA zarIravArtAyAH saMpRcchanaM karttavyaM-kuzalaM bhavatAM varttate ? iti / 'acchaNaM'ti zarIravArtA pRSTvA kSaNamAtraM paryupAsanam, athavA puruSavizeSaM jJAtvA tadIyapratizrayamapi gatvA chobhavandanaM saMpUrNa vA vandanaM dAtavyam / / 151 / / atha kimarthaM prathamato vAcaiva namaskAraH kriyate ? kAraNAbhAve vA kimiti mUlata eva kRtikarma na kriyate ? ityAzaGkyAha jai NAma sUio mi tti vajjio vAvi pariharai kajjaM / iti vi hu suhasIlajaNo, parihajjo aNumatI mA sA // 152 // 'jai nAma'tti / yadi nAma kazcitpArzvasthAdignimaskAramAtrakaraNe aho ! 'sUcitaH' tiraskRto'hamamunA bhaGgyantareNeti sarvathA kRtikarmAkaraNena vA 'varjitaH' parityakto'hamamIbhiriti parAbhavaM manyamAnaH sukhazIlavihAritAM pariharati 'ityapi' evaMvidhamapi kAraNamavalambya parihAryaH kRtikarmaNi sukhazIlajanaH, api ca tasya kRtikarmaNi vidhIyamAne tadIyasAvadhakriyAyA apyanumatiH kRtA bhavatItyataH sA mA bhUditi buddhyA'pi na vandanIyo'sau / / 152 / / kiJcaloe vede samae, diTTho daMDo akajjakArINaM / dammati dAruNA vi hu, daMDeNa jahAvarAheNa / / 153 / / 'loe'tti / loke' lokAcAre 'vede' samastadarzaninAM siddhAnte 'samaye' rAjanItizAstre 'akAryakAriNAM' caurAdInAM 'daNDaH' asaMbhASyatAzalAkAni!haNAlakSaNaH prayujyamAno dRSTaH, yataH 'dAruNA api' raudrA api te 'yathAparAdhena' aparAdhAnurUpeNa daNDena dIyamAnena 'damyante' vazIkriyante, ata ihApi mUlaguNAdyaparAdhakAriNAM kRtikarmavarjanAdiko daNDaH prayujyate / etacca kAraNAbhAvadazAyAm, kAraNe tu vAgnamaskArAdikramayatanA karttavyaiva / / 153 / / Aha cavAyAe kammaNA vA, taha ceTui jaha Na hoi se mannU / passati jato avAyaM, tadabhAve dUrao vajje // 154 // 'vAyAe'tti / yataH pArzvasthAdeH sakAzAt kRtikarmaNyavidhIyamAne 'apAyaM' saMyamavirAdhanAdikaM pazyati taM prati 'vAcA' madhurasaMbhASaNAdinA 'karmaNA' ziraHpraNAmAdikriyayA tathA ceSTate yathA tasya 'manyuH' svalpamapyaprItikaM na bhavati / athA vandane'pi saMyamopaghAtAdirapAyo na bhavati tatastasyApAyasyAbhAve dUratastaM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 gurutattvasiddhiH sukhazIlajanaM varjayet, eSa viSayavibhAgaH kRtikarmakaraNAkaraNayoriti bhAvaH / / 154 / / atha teSAM kAraNaprAptavandanA'karaNe doSamupadarzayatieyAiM akuvvaMto, jahArihaM arihadesie magge / Na havai pavayaNabhattI, abhattimaMtAdao dosA / / 155 / / 'eyAI 'ti / 'etAni' vAgnamaskArAdIni pArzvasthAdInAM 'yathArha' yathAyogyaM arhaddarzane mArga sthitaH san kaSAyotkaTatayA yo na karoti tena pravacane bhaktiH kRtA na bhavati, kintvabhaktimattvAdayo doSAH, prAkRtazailyA'bhaktyAdaya ityapare, tatrAbhaktiH AjJAbhaGgAt, AdinA svArthabhraMzAbhyAkhyAnabandhanAdiprAptiparigrahaH // 155 // kAni punasteSAM vandane kAraNAni ? ityAhaparivAra parisa purisaM, khittaM kAlaM ca AgamaM gAuM / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM / / 156 / / 'parivAra'tti / parivAra parSadaM puruSa kSetraM kAlaM cAgamaM jJAtvA, tathA kAraNAnikulagaNAdiprayojanAni teSAM jAtaH-prakAraH kAraNajAtaM tatra 'jAte' utpanne sati 'yathArha' yasya puruSasya yadvAcikaM kAyikaM vA vandanamanukalaM tasya tata karttavyam // 156 // atha parivArAdIni padAni vyAcaSTeparivAro se suvihio, parisagao sAhae sa veraggaM / mANI dAruNabhAvo, NisaMsaparisAdhamo pariso // 157 / / logapagao nive vA, ahavaNa rAyAdidikkhio hujjA / khittaM vihamAi abhAviaM ca kAlo ya aNugAlo // 158 / / 'parivAro'tti / 'logapagao'tti / 'se' tasya pArzvasthAderyaH parivAraH saH 'suvihitaH' vihitAnuSThAnayukto varttate / parSadi gato vA-sabhAyAmupaviSTaH 'vairAgyaM' verAgyajanakamupadezaM kathayati yena prabhUtAH prANinaH saMsAraviraktacetasaH saMjAyante / anyatra tu parivArasthAne paryAyo gRhyate brahmacaryaparyAyo yena prabhUtakAlamanubhUta ityarthaH, parSacca vinItA tatpratibaddhA sAdhusaMhatirgRhyate / tathA kazcitpArzvasthAdiH svabhAvAdeva 'mAnI' sAhaGkAraH, tathA 'dAruNabhAvaH' raudrAdhyavasAyaH, nRzaMso nAma-krUrakarmA avandyamAno vadhabanyAdikaM kArayatItyarthaH, ata eva puruSANAM madhye'dhama etAdRzaH puruSa iha gRhyate / / 157 / / yadvA 'lokaprakRtaH' bahulokasammato nRpaprakRto vA-dharmakathAdilabdhisaMpannatayA rAjJo bahumataH / 'ahavaNa tti athavA rAjAdidIkSito'sau zailakAcAryAdivata, evaMvidhaH paruSa iha pratipattavyaH / kSetraM nAmavihAdikamabhAvitaM vA, vihaM-kAntAramAdizabdAtpratyanIkAdyupadravayuktam, tatra vartamAnAnAM sAdhUnAmasAvupagrahaM karoti, abhAvitaM nAma saMvignasAdhuviSayazraddhAvikalaM pArzvasthAdibhAvitamityarthaH, tatra teSAmanuvRttividadhAnaH sthAtavyam, kAlazca aNugAlo' duSkAla ucyate, tatra sAdhUnAM vartApanaM karoti / evaM parivArAdIni kAraNAni vijJAya kRtikarma vidheyam // 158 // AgamagrahaNena ca dvAragAthAyAM darzanajJAnAdiko bhAvaH sUcito'tastamagIkRtya vidhimAha Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 daMsaNanANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiyaM pAse / jiNapannattaM, bhattIi pUyae taM tahiM bhAvaM / / 159 / / 'daMsaNa 'ti / vyAkhyAteyaM prathamollAse / / 159 / / prathamollAsavartinI TIkA IdRk vartate / 'daMsaNa'tti / darzanaM ca- niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM jJAnaM ca - AcArAdizrutaM cAritraM camUlottaraguNAnupAlanAtmakaM darzanajJAnacAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca- anazanAdi vinayazcAbhyutthAnAdistapovinayam / etaddarzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikarmAdilakSaNayA pUjayediti / / 122 / / * Co (16/1) pR. 45 paM. 15. uppannakAraNammI, kitikammaM jo na kujja duvihaM pi / (16 / 2) pR. 45 paM. 15 pAsatthAdIANaM, ugghAtA tassa cattAri / / 46 / / 'uppanne'tti / utpanne vakSyamANe kAraNe yaH kRtikarma 'dvividhamapi' abhyutthAnavandanakarUpaM pArzvasthAdInAM na kuryAttasya catvAraH 'udghAtAH ' mAsA bhavanti, caturlaghukamityarthaH / / 46 / / ////// (atra saprasaGgaM bRhatkalpasUtrasya gAthA apyupanyasyante - ) atha 'sIsa'tti padaM prakArAntareNa vyAcaSTe 159 (gurutattvavinizcaya ullAsa - 3) (bRhatkalpasUtra) ahavA liMga-vihArAo paccuyaM paNivayattu sIseNaM / bhaNati rahe paMjalio, ujjama bhaMte ! tava guNehiM / / 4539 / / athavA liGgAd vA saMvignavihArAd vA pracyutaM svaguruM rahasi zIrSeNa praNipatya 'prAJjalikaH ' racitAJjalipuTo bhati-bhadanta ! prasAdaM vidhAya udyaccha tapo-guNeSu, anazanAdau tapaH- karmaNi mUlaguNottaraguNeSu ca prayatnaM kurviti bhAvaH / evamAdike kAraNe zreNibAhyAnAmapi 'kRtikarma' vandanakaM karttavyam / / 4539 / / atha na karoti tata idaM prAyazcittam ziSyaH prAha duvihe kiikammammiM, vAuliyA mo NiruddhabuddhIyA / AtipaDisehitammiM, uvariM ArovaNA guvilA / / 4541 / / uppannakAraNammiM, kitikammaM jo na kujja duvihaM pi / pAsatthAdIyANaM, ugghAyA tassa cattAri // / 4540 / / utpanne vakSyamANe kAraNe yaH kRtikarma 'dvividhamapi' abhyutthAna- vandanakarUpaM pArzvasthAdInAM na kuryAt tasya catvAra udghAtA mAsA bhavanti, caturlaghukamityarthaH / / 4540 / / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 gurutattvasiddhiH evaM 'dvividhe' abhyutthAna-vandanalakSaNe kRtikarmaNi pUrvaM pratiSidhya pazcAdanujJAte sati 'vyAkulitAH' AkulIbhUtA vayam, ata eva niruddhA-saMzayakroDIkRtA buddhiryeSAM te niruddha-buddhikAH saJjAtA vayam / kutaH ? ityAha-Adau-prathamaM pratiSiddhaM-'dvividhamapi kRtikarma na varttate pArzvasthAdInAM kartum' AropaNA ca mahatI tat kurvato nirdiSTA; 'uvariM'ti idAnIM punasteSAM vandanakamaprayacchato yA caturlaghukAkhyA AropaNA pratipAdyate sA 'gupilA' gambhIrA, nAsyA bhAvArthaM vayamavabudhyAmahe iti bhAvaH / / 4541 / / sUrirAha-utsargato na kalpate pArzvasthAdIn vanditum, paramgacchaparirakkhaNaTThA, aNAgataM AuvAyakusaleNa / evaM gaNAdhivatiNA, suhasIlagavesaNA kajjA / / 4542 / / avama-rAjadviSTAdiSu glAnatve vA yadazana-pAnAdyupagrahakaraNena gacchasya paripAlanaM tadartham 'anAgatam' avamAdikAraNe anutpanna eva 'AyopAyakuzalena' Ayo nAma-pArzvasthAdeH pArthAd niHpratyUhasaMyamapAlanAdiko lAbhaH upAyo nAma-tathA kathamapi karoti yathA teSAM vandanakamadadAna eva zarIravArtA gaveSayati; na ca tathA kriyamANe teSAmaprItikamupajAyate pratyuta svacetasi te cintayanti-aho ! ete svayaM tapasvino'pi evamasmAsu snihyanti; tata etayorAyopAyayoH kuzalena gaNAdhipatinA 'evaM' vakSyamANaprakAreNa sukhazIlAnAMpArzvasthAdInAM gaveSaNA kAryA / / 4542 / / tatra yeSu sthAneSu kartavyA tAni darzayatibAhiM AgamaNapahe, ujjANe deule sabhAe vA / raccha uvassaya bahiyA, aMto jayaNA imA hoi // 4543 / / yatra te grAma-nagarAdau tiSThanti tasya bahiH sthito yadA tAn pazyati tadA nirAbAdhavArtI gaveSayati / yadA vA te bhikSAcaryAdau tatrAgacchanti tadA teSAmAgamanapathe sthitvA gaveSaNaM karoti / evamudyAne dRSTAnAm, caityavandananimittaM gatairdevakule vA samavasaraNe vA dRSTAnAm, rathyAyAM vA bhikSAmaTatAmabhimukhAgamane militAnAM vArtA gaveSaNIyA / kadAcit te pArzvasthAdayo bravIran-asmAkaM pratizrayaM kadA'pi nAgacchata; tatastadanuvRttyA teSAM pratizrayamapi gatvA tatropAzrayasya bahiH sthitvA sarvamapi nirAbAdhatAdikaM gaveSayitavyam / atha gADhataraM nirbandhaM te kurvanti tata upAzrayasya 'antaH' abhyantarato'pi pravizya gaveSayatAM sAdhUnAm 'iyaM' vakSyamANA puruSavizeSavandanaviSayA yatanA bhavati / / 4543 / / puruSavizeSaM tAvadAhamukkadhurA saMpAgaDaakkicce caraNa-karaNaparihINe / liMgAvasesamitte, jaM kIrai tArisaM vocchaM // 4544 / / dhUH-saMyamadhurA sA muktA-parityaktA yena sa muktadhuraH, samprakaTAni-pravacanopaghAta-nirapekSatayA samastajanapratyakSANi akRtyAni-mUlottaraguNapratisevanArUpANi yasya sa samprakaTAkRtyaH, ata eva caraNenavratAdinA karaNena ca-piNDavizuddhyAdinA parihInaH, etAdRze 'liGgAvazeSamAtre' kevaladravyaliGgayukte 'yad' yAdRzaM vandanaM kriyate tAdRzamahaM vakSye / / 4544 / / vAyAe~ namokkAro, hatthusseho ya sIsanamaNaM ca / saMpucchaNa'cchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vA vi // 4545 / / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 bahirAgamanapathAdiSu dRSTasya pArzvasthAdervAcA namaskAraH kriyate, 'vandAmahe bhavantaM vayam' ityevamuccAryata ityarthaH / athAsau viziSTatara ugratarasvabhAvo vA tato vAcA namaskRtya 'hastotsedham' aJjaliM kuryAt / tato'pi viziSTatare'tyugrasvabhAve vA dvAvapi vAGnamaskArahastotsedhau kRtvA tRtIyaM ziraHpraNAmaM karoti / evamuttarottaravizeSakaraNe puruSakAryabhedaH prAktanopacArAnuvRttizca draSTavyA / 'saMpucchaNaM ti purataH sthitvA bhaktimiva darzayatA zarIravArtAyAH sampracchanaM karttavyam, kuzalaM bhavatAM vartata iti / 'acchaNaM'ti zarIravArtA praznayitvA kSaNamAtraM paryupAsanam / athavA puruSavizeSaM jJAtvA tadIyaM pratizrayamapi gatvA chobhavandanaM sampUrNa vA vandanaM dAtavyam / / 4545 / / ____ atha kimarthaM prathamato vAcaiva namaskAraH kriyate ? kAraNAbhAve vA kimiti mUlata eva kRtikarma na kriyate ? ityAzaGkyAha jai nAma sUio mi, tti vajjito vA vi pariharati koyI / iti vi hu suhasIlajaNo, parihajjo aNumatI mA sA // 4546 // yadi nAma kazcit pArzvasthAdirvAGnamaskAramAtrakaraNena aho ! 'sUcitaH' tiraskRto'hamamunA bhaGgyantareNeti, sarvathA kRtikarmAkaraNena vA 'varjitaH' parityakto'hamamIbhiriti parAbhavaM manyamAnaH sukhazIlavihAritAM pariharati / 'iya' evaMvidhamapi kAraNamavalambya parihAryaH kRtikarmaNi sukhazIlajanaH, na kevalaM pUrvoktaM doSajAlamAzrityetyapizabdArthaH / api ca tasya kRtikarmaNi vidhIyamAne tadIyAyAH sAvadhakriyAyA apyanumatiH kRtA bhavati, ataH sA mA bhUditi buddhyA'pi na vandanIyo'sau / / 4546 / / kiJcaloe vede samae, diTTho daMDo akajjakArINaM / dammati dAruNA vi hu, daMDeNa jahAvarAheNa / / 4547 / / 'loke' lokAcAre 'vede' samastadarzaninAM siddhAnte 'samaye' rAjanItizAstre 'akAryakAriNAM' caurikAdyaparAdhavidhAyinAM 'daNDaH' asambhASyatA-zalAkA-nirvRhaNAdilakSaNaH prayujyamAno dRSTaH / kutaH punarasau prayujyate ? ityAha-'dAruNAH' raudrAste'pi 'yathAparAdhena' aparAdhAnurUpeNa daNDena dIyamAnena 'damyante' vazIkriyante / ata ihApi mUlaguNAdyaparAdhakAriNAM kRtikarmavarjanAdiko daNDaH prayujyate / etacca kAraNAbhAvamaGgIkRtyoktam, kAraNe tu vAGnamaskArAdikaM vandanakaparyantaM sarvamapi karttavyam / / 4547 / / yata AhavAyAe kammuNA vA, taha ciTThati jaha Na hoti se manna / passati jato avAyaM, tadabhAve dUrato vajje // 4548 / / 'yataH' pArzvasthAdeH sakAzAt kRtikarmaNyavidhIyamAne 'apAyaM' saMyamA'tmavirAdhanAdikaM pazyati taM prati 'vAcA' madhurasambhASaNAdinA 'karmaNA' ziraHpraNAmakriyayA tathA ceSTate yathA tasya 'manyuH' svalpamapyaprItikaM na bhavati / athAvandane'pi saMyamopaghAtAdirapAyo na bhavati tatastasya-apAyasyAbhAve dUratastaM sukhazIlajanaM varjayet, eSa viSayavibhAgaH kRtikarmakaraNA'karaNayoriti bhAvaH / / 4548 / / na punasteSAM vandane kAraNAnItyAha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 gurutattvasiddhiH etAi~ akuvvaMto, jahArihaM arihadesie magge / Na bhavati pavayaNabhattI, abhattimaMtAdiyA dosA // 4549 / / 'etAni' vAGnamaskArAdIni pArzvasthAdInAM 'yathA'haiM' yathAyogyamarhadezite mArga sthitaH san kaSAyotkaTatayA yo na karoti tena pravacane bhaktiH kRtA na bhavati, kintu abhaktimattvAdayo doSA bhavanti; tatrA'jJAbhaGgena bhagavatAmabhaktimattvaM bhavati, AdizabdAt svArthaparibhraMzaH cArika-herikAdyabhyAkhyAnaprAptiH bandhanAdayazca doSA bhavanti / / 4549 / / kAni punasteSAM vandane kAraNAni ? ityAhaparivAra parisa purisaM, khittaM kAlaM ca AgamaM nAuM / kAraNajAte jAte, jahArihaM jassa kAyavvaM / / 4550 / / parivAra parSadaM puruSaM kSetraM kAlaM ca AgamaM jJAtvA tathA kAraNAni-kula-gaNAdiprayojanAni teSAM jAtaM-prakAraH kAraNajAtaM tatra 'jAte' utpanne sati 'yathArha' yasya puruSasya yada vAcikaM kAyikaM vA vandanamanukUlaM tasya tat karttavyam / / 4550 // atha parivArAdIni padAni vyAcaSTeparivAro se suvihito, parisagato sAhatI va veraggaM / mANI dAruNabhAvo, NisaMsa purisAdhamo puriso // 4551 // 'se' tasya pArzvasthAderyaH parivAraH saH 'suvihitaH' vihitAnuSThAnayukto varttate / 'parSadi gato vA' sabhAyAmupaviSTaH 'vairAgyam' iti kAraNe kAryopacArAt saMsAravairAgyajanakaM dharma sa kathayati yena prabhUtAH prANinaH saMsAraviraktacetasaH saJjAyante / tathA kazcit pArzvasthAdiH svabhAvAdeva 'mAnI' sAhaGkAraH tathA 'dAruNabhAvaH' raudrAdhyavasAyaH 'nRzaMso nAma' krUrakarmA avandyamAno vadha-bandhAdikaM kArayatItyarthaH, ata eva puruSANAM madhye'dhamaH puruSAdhamaH etAdRzaH puruSa iha gRhyate / / 4551 / / logapagato nive vA, ahavaNa rAyAdidikkhito hojjA / khittaM vihamAdi abhAviyaM va kAlo ya'NAkAlo / / 4552 / / yadvA 'lokaprakRtaH' bahulokasammataH, 'nRpaprakRto vA' dharmakathAdilabdhisampannatayA rAjabahumataH, 'ahavaNa'tti athavA rAjAdidIkSito'sau zailakAcAryAdivad, evaMvidhaH puruSa iha pratipattavyaH / kSetraM nAma vihAdikamabhAvitaM vA / vihaM-kAntAram, AdizabdAt pratyanIkAdyupadravayuktam, tatra vartamAnAnAM sAdhUnAmasAvupagrahaM karoti / 'abhAvitaM nAma' saMvignasAdhuviSayazraddhAvikalam, pArzvasthAdibhAvitamityarthaH, tatra teSAmanuvRttiM vidadhAnaH sthAtavyam / kAlazca 'aNAgAlo' duSkAla ucyate, tatra sAdhUnAM vartApanaM karoti / evaM parivArAdIni kAraNAni vijJAya kRtikarma vidheyam / / 4552 / / AgamagrahaNena ca dvAragAthAyAM darzana-jJAnAdiko bhAvaH sUcitaH, atastamaGgIkRtya vidhimAhadasaNa-nANa-caritaM, tava-viNayaM jattha jattiyaM jANe / jiNapannattaM bhattIi pUyae taM tahiM bhAvaM / / 4553 // darzanaM ca-niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM jJAnaM ca-AcArAdi zrutaM cAritraM ca Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 163 mUlottaraguNAnupAlanAtmakaM darzana - jJAna - cAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca- anazanAdi vinayazcaabhyutthAnAdiH tapo - vinayam / etad darzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikarmAdilakSaNayA pUjayet / / 4553 / / - *** (16/3) pR. 45 paM. 15 atha kAraNe pArzvasthAdInAmavandane'pi zrAddhAnAM prAyazcittaM bhavatItyetatpratipAdayati "uppannakAraNaMmi kiikammaM jo na kujja duvihaM pi / pAsatthAIANaM ugghAyA tassa cattAri / / 62 / / " (zrAddhajitakalpasUtra ) - vyAkhyA- zrIsaGghagacchAdikArye'nanyasAdhye utpanne sati kRtikarma-vandanakaM yaH zrAddhAdirna kuryAt dvividhamapi-abhyutthAnavandanakarUpaM / keSAM ? pArzvasthAdInAM pArzvasthAvasannakuzIla-saMsakta-yathAchandAnAM kiM tasya prAyazcittam ? ityAha- 'ugghAyA tassa cattAri 'tti / 'ugghAyA nAma jaM saMtaraM dANaM laghumityartha' iti nizIthacUrNivacanAdudghAtA laghavaH tasya zrAddhasya catvAraH - caturlaghuprAyazcittaM bhavatIti bhAvArthaH / atra kiJcit pArzvasthAdInAM svarUpamAvazyakAntargatavandananiryuktyAdigAthAbhiH spaSTIkriyate 'so pAsattho duviho dese savve a hoi nAyavvo / savvaMmi nANadaMsaNa caraNANaM jo u pAsaMmi / / 1 / / ' vyAkhyA - sa pArzvastho dvividho dviprakAraH / tadyathA-deze - dezataH sarvasmin sarvataH / tatrAlpavaktavyatvAt sarvata Aha- 'savvaMmI 'tyAdi / sarvasmin / eSa sarvataH pArzvasthaH ucyate ityarthaH / ka ? ityAha-jJAnamAbhinibodhikAdi darzanaM samyaktvaM cAritram - AzravanirodhaH / eteSAM yaH pArzve taTe varttata iti vAkyazeSaH / jJAnAdiSu nAntargata ityarthaH / dezataH pArzvasthamAha - - 'desaMmi ya pAsattho sijjAyaramihaDarAyapiMDaM vA / - nIyaM ca aggapiMDaM bhuMjai nikkAraNaM ceva / / 2 / / ' vyAkhyA- 'desaMmI 'ti / deza - eSa dezataH pArzvastha ucyate / ka ? ityAha-yaH zayyAtarAbhyAhRtarAjapiNDamagrapiNDaM ca bhuGkte niSkAraNameva / tathA 'kulanissAe viharai ThavaNakulANi a akAraNe pavisai / saMkhaDipaloyaNAe gacchai taha saMthavaM kuNai || 3 || ' vyAkhyA - kulanizrayA viharati, yAni kulAni tasyAgre samyaktvaM pratipannAni tAni yeSu grAmeSu nagareSu vA vasanti teSu gatvA tebhya AhArAdikamutpAdayatItyarthaH / tathA akAraNe - kAraNAbhAve'pi sthApanAkulAni pravizanti / athavA yAni loke garhitAni kulAni tAni sthApitAnyucyante teSAmaparibhogyatayA jinaiH sthApitatvAt / tebhya AhArAdikamutpAdayati / tathA saGkhaDyAH satatamAhAralaulyataH pralokanAya gacchati / tathA saMstavaM dvividhaM mAtApitrAdisambandhayojanArUpaM pUrvasaMstavaM zvazvAdinAtrakayojanArUpaM pazcAtsaMstavaM ca karoti / uktaH pArzvasthaH / sAmpratamavasannamAha Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 gurutattvasiddhiH 'osano vi a duviho sabve dese ya tattha savvaMmi / uDubaddhapIDhaphalago ThaviagabhoI ya muNeyavyo / / 1 / / ' vyAkhyA-avasanno'pi ca dvividho jJAtavyo sarvato dezatazca / tatra sarvato'vasano ya RtubaddhapIThaphalakaH-RtubaddhakAle'pi varSAkAlaM vinaivetyarthaH pIThaphalakasevakaH / 'abaddhapIThaphalago' iti pAThe tu yaH pakSasyAbhyantare pIThaphalakAdInAM bandhanAni muktvA pratyupekSaNaM na karoti, yo vA nityAvastRtasaMstArakaH so'baddhapIThaphalakaH / tathA sthApitakabhojIsthApanAdoSaduSTaprAbhRtikAbhojI / dezAvasanamAha - 'Avassaya-sajjhAe paDihaNa-jhANa-bhikkha abhattaDhe / AgamaNe niggamaNe ThANe a nisIaNe tuyaTTe / / 2 / / vyAkhyA-AvazyakAdiSvavasIdan dezato'vasanna ityoghato gAthAkSarayojanA / bhAvArthastvayaMAvazyakamaniyatakAlaM karoti, yadi vA hIna-hInakAyotsargAdikaraNAt / atiriktaM vA anuprekSArthamadhikAdhikakAyotsargakaraNAt / athavA daivasike Avazyake karttavyaM tad rAtrike karoti, rAtrike karttavyaM daivasike / tathA svAdhyAyaM sUtrapauruSIlakSaNam arthapauruSIlakSaNaM vA, kuruthvamiti guruNokte gurusaMmukhIbhUya kiJcidaniSTaM jalpitvA karoti na karoti vA, sarvathA viparItaM karoti kAlikavelAyAm utkAlikamatkAlikavelAyAM kAlikaM vA / tathA pratilekhanAmapi vastrAdInAmAvarttanAdibhirUnAmatiriktAM vA viparItAM vA doSairvA saMsaktAM karoti / tathA dhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM vA yathAkAlaM na dhyAyati / tathA bhikSAM na hiNDate / guruNA vA bhikSAM niyukto gurusaMmukhaM kiJcidaniSTaM jalpitvA hiNDate / tathA bhaktArtha-bhaktaviSayaM prayojanaM samyag na karoti / kimuktaM bhavati-na maNDalyAM samuddizati / kAkazRgAlAdibhakSitaM vA karoti / anye tu vyAcakSate 'abhattaTThatti / abhaktArthagrahaNaM sakalapratyAkhyAnopalakSaNaM / tato'yamarthaHpratyAkhyAnaM na karoti, guruNA vA bhaNito gurusaMmukhaM kiJcidaniSTamuktvA karoti / Agame naiSedhikIM na karoti nirgamane AvazyakI ca / sthAne-UrdhvasthAne niSIdane-upavezane tvagvarttane-zayane eteSu kriyamANeSu na pratyupekSaNAM karoti / nApi pramArjanAM karoti / athavA pratyupekSaNapramArjane doSaduSTe karoti / gato'vasatraH / sAmprataM kuzIlamAha - 'tiviho hoi kusIlo nANe taha daMsaNe caritte ya / eso avaMdaNijjo paNNatto vIyarAgehiM / / 1 / / ' vyAkhyA-trividhaH-triprakAro bhavati kuzIlaH / kathamityAha-jAne tathA darzane cAritre ca / eSa kuzIlo'vandanIyaH prajJapto-bhaNito vItarAgaiH- tIrthakRdbhiH / prakAratrayamevAha - 'nANe nANAyAraM jo u virAhei kAlamAIyaM / daMsaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi / / 2 / / ' vyAkhyA-yo jJAnAcAraM kAlAdikaM 'kAle viNae' ityAdirUpaM virAdhayati sa jJAne-jJAnakuzIla ucyate / yastu darzanAcAraM niHzaGkitatvAdikaM virAdhayati sa darzane-darzanakuzIlaH / caraNakuzIlo'yaM vakSyamANalakSaNo bhavati / tamevAha - 'koua bhUIkamme pasiNApasiNe nimittamAjIvIM / kakkakuruyAi lakkhaNa uvajIvai vijjamaMtAI / / 3 / / ' Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 pariziSTa-1 ____ vyAkhyA-kautukaM nAma AzcaryaM / yathA mAyAkArako mukhe golakAn prakSipya karNena niHkAzayati nAsikayA vA / tathA mukhAdagniM niHkAzayatItyAdi / athavA pareSAM saubhAgyAdinimittaM yat snapanAdi kriyate etatkautukam / uktaM ca - ___ 'sohaggAinimittaM paresiM NhavaNAi kouyaM bhaNiya'miti / tathA bhUtyAdikarma nAma yat jvaritAdInAmabhimantritena kSArAdinA rakSAkaraNam / 'jariyAibhUidANaM bhUIkammaM viNihiTuM' itivacanAt / praznApraznaM nAma yat svapnavidyAdibhiH ziSTasyAnyebhyaH kathanam / uktaM ca - 'suviNagavijjAkahiyaM AiMkhiNighaMTiyAikahiaM vA / jaM sAsai aNNesiM pasiNApasiNaM havai eaM // 1 // ' nimittamatItAdibhAvakathanam / tathA AjIvo nAma AjIvikA / sa ca jAtyAdibhedaH saptaprakAraH / taduktaM - 'jAIkule gaNe a kamme sippe tave sue ceva / sattavihaM AjIvaM uvajIvai jo kusIlo u / / 1 / / tatra jAtyAdayaH prAguktasvarUpAH / tapaHzrute pratIte / enaM saptavidhamAjIvaM ya upajIvatijIvanArthamAzrayate / tadyathA-'jAtiM kulaM vAtmIyaM lokebhyaH kathayati, yena jAtipUjyatayA kulapUjyatayA vA bhaktapAnAdikaM prabhUtaM labheyamiti / anayaiva buddhyA mallagaNAdibhyo-gaNebhyo gaNavidyAkuzalatvaM, karmazilpakuzalebhyaH karma-zilpakauzalaM kathayati / tapasa upajIvanA-tapaH kRtvA kSapako'hamiti janebhyaH kathayati / zrutasyopajIvanA-bahuzruto'hamiti janebhyaH kathayati / ' iti saptavidha AjIvanAkuzalaH / tathA kalko nAma prasUtyAdiSu rogeSu kSArapAtanamathavA AtmanaH zarIrasya dezataH sarvato vA roTrAdibhirudvarttanam / tathA kurukA-dezataH sarvato vA zarIrasya prakSAlanam / lakSaNaM-puruSalakSaNAdi, vidyAmantrI prasiddhau / AdizabdAnmUlakarmacUrNAdiparigrahaH / etAni ya upajIvati sa caraNakuzIlo nirUpitaH kuzIlaH / adhunA saMsaktaprarUpaNAmAha 'gobhattAlaMdA viva bahurUa naDuvva elago ceva / saMsatto so duviho asaMkiliTTho ya iyaro vA // 1 // ' vyAkhyA-gobhaktayukto'lindo gobhaktAlindaH / alindo bhAjanavizeSaH sa iva / kimuktaM bhavatiyathA alindo gobhaktaM-kukkusA odanam-avazrAvaNamityAdisarvamekatra militaM bhavatIti saMsakta ucyate / evaM yaH pArzvasthAdiSu militaH pArzvasthasadRzo bhavati, saMvigneSu militaH saMvignasadRzaH saMsakta iti / yathA vA naTo raGgabhUmau praviSTaH kathAnusAratastattadrUpaM karoti / evaM bahurUpa naTa iva so'pi pArzvasthAdimilitaH pArzvasthAdirUpaM bhajate, saMvignamilitaH saMvignarUpamiti / yadi vA yathA- eDako lAkSArase nimagnaH san lohitavarNo bhavati, gulikAkuNDanimagnaH san nIlavarNa ityAdi / sa ca dvividhodviprakAraH / tadyathA-asaGkliSTa itarazca sakliSTaH / tatrAsaGkliSTamAha - 'pAsattha ahAchaMde kuzIla osanna pappa emeva / saMsatto piyadhammesu ceva iNamo asaMkiliTTho // 2 // ' vyAkhyA-pArzvasthe militaH pArzvasthaH, yathAchande yathAchandaH, kuzIle kuzIlaH, avasanne'vasannaH, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 gurutattvasiddhiH - saMsakte saMsaktaH, tathA priyadharmasu militaH priyadharmA / eSa asaGkliSTaH saMsakto jJAtavyaH / saGkliSTamAha 'paMcAsavappavatto jo khalu tihiM gAravehiM paDibaddho / itthigihi saMkiliTTho saMsatto so u nAyavvo / / 3 / / ' vyAkhyA - ya khalu paJcasu Azravesu hiMsAdiSu pravRttaH, tathA tribhirgAravaiH - Rddhirasa-sAtalakSaNaiH pratibaddhaH / tathA strISu gRhiSu pratibaddhaH sa sakliSTaH saMsakto jJAtavyaH / vyAvarNitaH saMsaktaH / idAnIM yathAchandamAha 'ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva pantravemANo / eso ya ahAchando icchAchando ya egaTThA / / 1 / / ' vyAkhyA- sUtrAdUrdhvamutsUtram / tadAcaran - pratisevamAnaH tadeva yaH parebhyaH prajJApayan varttate / eSa yathAchando'bhidhIyate / icchAchanda ityekArthaH / yathAchanda icchAchandazceti tasya nAmadvayaM bhavatItyarthaH / utsUtramityuktamata utsUtraM vyAkhyAnayati 'utsuttamaNuvaiTuM sacchandavigappiyaM aNuvAI | paratattipavatto tiMtiNo a eso ahAchando ||2|| ' vyAkhyA - utsUtraM nAma yattIrthakarAdibhiranupadiSTam / tatra yA sUriparamparAgatA sAmAcArI / yathAnAgilA rajoharaNamUrdhvamukhaM kRtvA kAyotsargaM kurvanti / cAraNAnAM vandanake 'kathamapI' tyucyate ityAdi / sA'pyaGgopAGgeSu nopadiSTeti tAmapyanupadiSTAM zaGketa / tato'nupadiSTamAha / svacchandena - svAbhiprAyeNa vikalpitaM svecchAkalpitamityarthaH / ata evAnanupAti - siddhAntena sahAghaTamAnakam / na kevalamutsUtramAcaran prajJApaya~zca yathAchandaH / kintu yaH parataptiSu - gRhasthaprayojaneSu karaNakAraNAnumatibhiH pravRttaH parataptipravRttaH / tathA tintiNo nAma ya svalpe'pi kenacit sAdhunA'parAddhe'navarataM punaH punaH jhaSannAste / ayamevaMrUpo yathAchandaH / tathA - 'sacchaMdamaivigappiya kiMcI suhasAya - vigaipaDibaddho / tihiM gAravehiM majjai taM jANAhI ahAchaMda | | 3 // ' vyAkhyA-svacchandamativikalpitaM kiJcit tacca lokAya prajJApayati / tataH prajJApanaguNena lokAd vikRtIrlabhate, tAzca vikRtIH paribhuJjAnaH svasukhamAsAdayati / tena sa sukhAsvAdanena tatraiva ratimAtiSThate / tathA cAha- 'suhasAya' sukhAsvAde vikRtau pratibaddhaH / tathA tena svacchandamativikalpitaprajJApanena lokapUjyo bhavati / abhISTarasA~zcAhArAn pratilabhate vasatyAdikaM ca viziSTaM / tataH sa AtmanaH sabhyebhyo bahumanyate / tathA cAha-tribhirgAravaiH- RddhirasasAtalakSaNairmAdyati / ya evambhUtastaM yathAchandaM jAnIhIti / uktaM yathAcchandasvarUpam / tataH uktaM pArzvasthAdInAM svarUpamityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / / 62 / / (17/1) pR. 48 paM. 24 ////// (upadezamAlA - heyopAdeyA TIkA ) soggaimaggapaIvaM, nANaM diMtassa hujja kimadeyaM ? / jaha taM puliMdaNaM, dinaM sivagassa niyagacchiM / / 265 / / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 167 ___'soggai' gAhA, sugatimArgapradIpaM nirvANapathaprakAzakaM jJAnaM dadate bhavet kimadeyaM na kiJcijjIvitamapi tasmai dIyata ityarthaH / dRSTAntamAha-yathA tatpulindakena dattaM ziva eva zivakastasmai nijameva nijakaM tacca tadakSi ca tadityatra kathAnakam - kazciddhArmiko girikandare vyantarAdhiSThitAM zivapratimAmapUpujat / pratidinaM pArzvataH kSiptAM pUjAm avalokya matpUjAvinAzakaM puruSamadyAhaM vIkSe, gRhItavAmakarakodaNDaH puSpavyagradakSiNakara udakabhRtagaMDUSaH puliMdakaH samAgatya caraNena pUjAM prerya mukhavidhRtajalagaMDUSeNa snapayitvA paripUjya zivaM praNanAma / sa tu hRSTastena sAdhu bahu jajalpa / gate tasmin pulinde dhArmikaH zivamupAlebhe yadutAnenA'zucinA'dhamena sArthaM jalpasi, na mayA / zivo'vocat prAtarvizeSaM drakSyasi / dvitIye'DhyutkhAtalalATalocanaM zivaM dRSTvA bahu raTitvA sthito dhArmikaH, puliMdakaH punarAgatya mayi salocane kathaM svAmI nirlocana ityutpATya svanayanaM tatra dadau, zivo dhArmikaM pratyAha evamahaM prasIdAmi, na bAhyapUjAmAtreNeti / evaM jJAnaprade'pyAntaro bahumAnaH kArya iti dRSTAntaH iti / atra kathAnakam-egAe mahADavIe paccAsanne girikandare vaMtarAhiTThiyA sivapaDimA atthi, tattha suddhagaNo nAma dhammio, so taM paidiNaM saMmajjaNovalevaNadhUvabalipadIvAIhiM pUjei, bitiyadivase avaNIyaM taM pUyaM picchiUNa ciMtiyaM dhammieNa-keNAvaNIyA pUyA ? tao anadiNe pacchanneNa nirikkhiyaM jAvAgao puliMdo vAmakaraNa gahiyadhaNubANo dAhiNeNa puNa kusumaniyaro tao caraNeNaM avaNeUNa dhammiyapUyaM muhadhariyajalagaNDUseNa pahAviUNa viraiyapUyaM sivaM paNamai / / tao puliMdaeNa saha saharisaM jaMpiuM payatto, biiyadivase uvAladdho dhammieNa-'mae paramasuibhaeNa payattapUio vi Na tUsasi, imiNA puNa accaMtAhameNa asuiNA viDaMbaNarUveNa accio teNa saha samullavasi tA jAriso so puliMdo tAriso tuma pi kaDapUyaNo / ' sivageNa bhaNiyaM-'kallamappaNo puliMdassa ya visesaM jANahisi / ' biiyadivase gao dhammio na diTuM taiyamacchiM visUriUNa Thio dhammio thevavelAe ceva patto puliMdo tao taM vicakTuM daTuM bhattIe uppADiUNa niyaloyaNaM dinnaM sivagassa, bhaNio ya teNa dhammioevamahamaMtaraMgabahumANeNa tosijjAmi, na bajjhapUyAmitteNa / ' evaM nANadAyage vi aMtaro bahumANo kAyavvo eeNa aMseNa diTuMto / puliMdakathoktA) / / 265 / / anyaccasIhAsaNe nisana, sovAgaM seNio naravariMdo / vijjaM maggai payao, iya sAhujaNassa suyaviNao / / 266 / / 'sIhAsaNe' gAhA, siMhAsane niSaNNamupaviSTaM zvapAkaM cANDAlaM zreNiko naravarendro vidyAM 'maggai' tti prArthayate prayataH savinayam, ityevaM sAdhujanasya yatilokasya zrutavinayaH, sAdhubhiH zrutaM gRhNadbhistathA vinayaH kArya iti bhAvaH / kathAnakamadhunA-zreNika-rAjapatnyAzcellaNAyAH samutpanne ekastaMbhaprAsAdadohade'bhayArAdhitadevena nirmite tasmin sarvartukArAme tanivAsinaiva vidyAsiddhamAtaGgena sadohadanijabhAryAnoditena vidyAbalAccoriteSu tadAneSu bRhatkumArIkathAnakavyAjenAbhayakumAreNopalabdhe tasmiMstaskare rAjA tamuvAcavidyAM dehi me, nAstyanyathA bhavato mokSaH, pratipannamanena, tataH siMhaviSTaropaviSTa eva rAjA tAM papATha / bahuzo'bhyasyamAnApi sA na tasthau, cukrodha sa tasmai, abhayenoktaM-rAjannAyaM nyAyaH, ayaM hi bhavatAM guruvartate, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 gurutattvasiddhiH tatastaM siMhAsane'vasthApya svayaM bhUmiSTho vihitakaramukulastAmekavArayA jagrAheti / atra kathAnakam - rAyagihe nayare rAyasirikulamaMdiraM, seNio rAyA, cillaNA sayalaMteurappahANA se bhAriyA, abhao maMtI ya / annadiyahammi bhaNio rAyA cillaNAe 'egakhaMbhaM pAsAyaM me kuNasu,' rAiNA vi samAiTTho abhao, teNa vi bhaNio vaDUI, teNa vi aDavIe bhamaMteNa divo thaMbhanimittaM savvalakkhaNasaMjatto rukkho / kaovavAseNa vaDDaiNA gaMtUNa gaMdha-puppha-dhUva-balipuvvayaM ahivAsiyammi rukkhe uddarisiyaM abhayassa rukkhavAsiNA vaMtareNa mA rukkhe chiMdaha ahaM ranno egakhaMbhaM pAsAyaM savvouyaM cA''rAmaM savvavaNa-jAipuSphaphalauvaveyaM karemi / o ANAvio vaDDaio deveNa vi nivvattiyANi doni vi / evaM ca tANa jIvalogasuhamaNuhavaMtANa samaikkaMto koi kAlo / atrayA tannayaranivAsiNo vijjAsiddhapANAhivassa bhAriyAe uppano aMbayaphalesu Dohalo, tiyasakayanariMdArAmaM ca mottUNa natthi annattha aMbANi, tao duvAraTThieNa uNNAmaNipaccoNNAmaNivijjAhiM gahiyANi mAyaMgeNa aMbayaphalANi / pabhAe ya diTTho viluttaphalo ArAmo, niveiyaM seNiyassa-deva ! paviTThassa niggayassa vA ciNhANi payANi vA na dIsaMti vilutte vi ArAme, avvo jasserisI amANusA sattI tassa na kiMci asakkaNijjANuTThANamatthi ciMtiteNa bhaNio rAiNA abhaojhatti lahasu coraM jai jIvieNa kajjaM, 'mahApasAu' tti bhaNaMto gavesiuM payaTTo ArAmujjANadevakulAisu, volINANi kaivayavAsarANi na diTTho coro, annadiyahammi nivvattiyapuvaraMgaM naTTiyamudikkhamANaM picchaNayaM picchiUNa bhaNiyA raMgajaNA abhaeNa-bho bho ! jAva naTTiyA Agacchai tAva ikkamakkhANayaM nisuNeha / tao kahiumADhatto-vasaMtapure nayare joNNasiTThiNo dariddassa vaDDakumArI duhiyA sA ya mayaNaccaNatthaM varavaraNatthA ArAme coriyAe kusumAiM ucciNaMtI gahiyA mAlAyAreNa, tIe bhaNiyaM mA maM kumAriM viNAsesu mae sarisA atthi te dhUyA bhagiNI bhAgiNeIo, teNa bhaNiyaM-jai ubbUDhamittA bhattuNA aparibhuttA mama samIvamAgacchasi, tao bhe mokkho natraha tti / 'evaM' ti paDivajjiUNa gayA niyaya-bhavaNaM / pasatthavAsare ya ubbUDhA esA / itthaMtarammi atthamio diNayaro, ucchalio tamo, uggao miyaMko, sA vi pattA vAsaharaM bhaNio ya bhattAro mae mAlAgArassa vayaNaM paDivanaM pariNIyamittAe mama pAse AgaMtavvaM taM karemi, tae paTTaviyA, 'aho ! saccapainnA esa' tti maNNamANeNa paTTaviyA paiNA, pahaM ca vaccaMtI savvAlaMkAravibhUsiyA diTThA takkarahiM, sabbhAve kahie AgacchaMtI musissAmo tti mukkA puNovi accaMtachuhiyeNa diTThA rakkhaseNa sabbhAve kahie teNa vi mukkA, tao pattA ArAme, diTThA mAlAyAreNa, bhaNiyaM ca'NAe-esA sA ahamAgayA 'aho ! saccapainnA mahAsaI ya esA' bhAviteNa pAesu nivaDiUNa mukkA mAlAyAreNa pattA rakkhasasamIvaM, kahio mAlAyAravuttaMto, avvo mahANubhAvA esA jA mAlAyAreNa vi uvaNayA mukkA, tao pAesu paDiUNa paTTaviyA rakkhaseNa pattA takkarasamIvaM, sabbhAve nisue mukkA takkarahiM pi pattA paisamIvaM kahio savvo vi vuttaMto / tao tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa volINA rayaNI kayaM gosakAyavvaM, uggao divasayaro tti / avi ya- chaMdaTThiyaM sarUvaM, samasuhadukkhaM aniggayarahassaM / thannA suttaviuddhA, mittaM mahilaM ca picchaMti / evaM bhAviMteNa kayA savvassa sAmiNI / tA sAheha keNa dukkaraM kayaM ? tao IsAluehiM bhaNiyaM paiNA jeNa jIviyAo vi vallahA navavahU avelAe purisasamIvaM paTTaviyA / pANeNa bhaNiyaM takkarahiM dukkaraM kayaM jehiM tIe velAe sasuvaNNA mukkA, chuhAluehiM bhaNiyaM rakkhaseNa dukkaraM kayaM jeNa accaMtachuhieNAvi na bhakkhiyA, pAradAriehiM bhaNiyaM mAlAyAreNa dukkaraM kayaM jeNa tIe vArAe sayaMvarA pattA mukkA, tao gihAvio abhaeNa 'takkaro' tti kAUNa mAyaMgo, pucchio abhaeNa-kahaM tae vilutto ArAmo ?, teNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 169 bhaNiyaM-vijjAbaleNa, Niveio esa vuttaMto seNiyassa, bhaNio ya teNa mAyaMgo jai paraM vijjaM desi tao bhe mokkho na annahA, 'evaM' ti paDivanno sIhAsaNaTThio seNio paDhiumADhatto, na ThAi, tao rudruNa tajjio rAiNA mAyaMgo, abhaeNa bhaNio na aviNaeNa vijjAo ThAyaMti tA mAyaMgaM sIhAsaNe ThaveUNa sayaM bhUmIe ciTThasu tahA kayaM saMkaMtA seNiyassa vijjA / evaM aNNeNAvi viNaeNa suyaM gahiyavvaM / zreNikAkhyAnakaM gatam / / 266 / / (17/2) pR. 48 paM. 24 (upadezamAlA TIkA) sugaimaggapaIvaM, nANaM ditassa hujja kimadeyaM ? / jaha taM puliMdaeNaM, dinnaM sivagassa niyagacchiM // 265 / / iti / vyAkhyA-'sugai' iti sadgatirmokSarUpA tasyA mArgaH panthAstatprakAzanena pradIpaM dIpasadRzametAdRzaM jJAnaM, jJAyate paricchidyate vastvaneneti jJAnaM, atra zrutajJAnaM grAhyam, taddadatAM jJAnamarpayatA, 'hujja' iti bhavet kimadeyam ? etAvatA yadi jJAnadAtA jIvitaM mArgayati tadA suziSyeNa tadapi deyamityarthaH / / 265 / / (18) pR. 50 paM. 7 (upadezamAlA) utsUtrAcaraNaratAzca pArzvasthAdayo bhavanti tanmadhye susAdhunA na stheyam yatastatra tiSThanjai giNhai vayalovo, ahava na giNhai sarIravoccheo / pAsatthasaMgamo vi ya, vayalovo, to varamasaMgo // 222 // 'jai' gAhA, yadi gRhNAti tatsaMbaMdhyazanavastrAdIti gamyate, tato vratalopaH AdhAkarmAdidoSaduSTatvAdAgamaniSiddhatvAccAthavA na gRhNAti tataH zarIravyavacchedaH, AhArAdyabhAve tatpAtAna kevalaM tat sambandhivastrAdigrahaNaM, kiM tarhi ? pArzvasthasaGkramo'pi ca tanmadhyasthAnalakSaNo vratalopo bhagavadAjJAbhaGgarUpatvAd 'asaMkiliTehiM samaM vasejjA, muNI carittassa jao na hANI' iti vacanAt / tato varaM zreyaskaro'saGgastaiH sahAdita evAmIlaka iti / / 222 / / kiJcaAlAvo saMvAso, vIsaMbho saMthavo pasaMgo ya / hINAyArehi samaM, savvajiNiMdehiM paDikuTTho / / 223 / / 'AlAvo' gAhA, AlApo vacanaiH 'saMvAsa ekopAzraye, vizrambhazcittamIlakaH, saMstavaH paricayaH, prasaGgazca vastrAdidAnagrahaNavyavahAraH, kiM? hInAcAraiH pArzvasthAdibhiH samaM saha, sarvajinendraiH RSabhAdibhiH pratikuSTaH pratiSiddha iti / / 223 / / syAt tatra vasataH ko doSa ityata AhaanonajaMpiehi, hasiuddhasiehiM khippamANo u / pAsatthamajjhayAre, balA vi jaI vAulIhoi / / 224 / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 gurutattvasiddhiH 'annonna0' gAhA, anyonyajalpitairvikathAsambaddhaparasparasambhASaNairhasitoddhuSitairharSodrekajanitairhAsyaromAJcaiH, kSipyamANo dharmadhyAnAtpreryyamANaH pArzvasthamadhyakAra iti pArzve jJAnAdInAM tiSThantIti pArzvasthA iti sAmAnyavyutpattyA'vamagnAdInAmapi grahaNAt pArzvasthAdimadhya ityarthaH / balAt kusaMsargasArmathyAd yatiH sAdhurvyAkulIbhavati / svadharmasthairyAt cyAvyata ityarthaH / / 224 / / tadeSa tAvat tanmadhyagatasya doSo'bhyadhAyi yastu susAdhumadhye'pi tiSThan mandapariNAmatayA tatsaMsarga vidadhyAttamadhikRtyAha loe vi kusaMsaggI-piyaM jaNaM dunniyacchamaivasaNaM / niMdas nirujjamaM piya- kusIlajaNameva sAhujaNo / / 225 / / 'loe vi' gAhA, ekArAntasya prAkRte prathamAntatvAlloko'pi kusaMsargipriyaM iSTakuzIlakaM janaM 'dunniyacchaM 'ti dezIbhASayA duSparihitaM SiDgaveSamiti yAvad, ativyasaninaM dyUtAdivyasanAbhibhUtaM nindati jugupsate, tathA nirudyamaM susAdhumadhyasthitamapi zithilaM, priyo vallabhaH kuzIlajanaH pArzvasthAdiloko yasya sa tathA, tamevaM sAdhujano'nusvAralopAdyathA lokastathA nindatIti / / 225 / / sa ca kadAcit duSTapariNAmo akAryamapi kuryAttatazcaniccaM saMkiyabhIo, gammo savvassa khaliyacAritto / sAhujaNassa avamao, mao vi puNa duggaiM jAI / / 226 / / 'niccaM' gAhA, nityaM sadA zaGkitazcAsau jalpAMtare'pi madIyamidaM jalpata ityuttrAsAd bhItazca gacchato niSkAsanAdeH zaGkitabhIto, gamyo'bhibhavanIyaH, sarvasya bAlAderapi skhalitacAritraH khaNDitazIlaH, sAdhujanasyAvasato'nabhimata iha loke, mRto'pi punardurgatiM narakAdikAM yAti, punaH zabdAdanantasaMsArI ca sampadyata iti / / 226 / / kusaMsargadoSa eva dRSTAntamAha girisuyapupphasuANaM, suvihiya ! AharaNakAraNavihannU / vajjejja sIlavigale, ujjuyasIle havejja jaI / / 227 / / 'girisuya pupphasuya gAhA,' atra kathAnakaM- kAdambaryAmaTavyAmekasminyagrodhatarukoTare dvau zukau sahodarI jajJAte, tatraiko mlecchaiH svagRhaM nItaH, sa ca parvatapallIsaMvardhitatvAdgirizuka ityucyate, sa ca tatsAMgatyavazAtkrUrAdhyavasAyo jAtaH anyastu kusumasamRddhatApasAzramavardhitatvAtpuSpazuka iti / anyadA viparItazikSitAzvApahRto vasaMtapurAdagamattatra rAjA, taM dRSTvA dhAvata gRhaNIta saturaGgamaM manuSyamiti taskaraprotsAhanAya rAraTyamAnaM girizukamAkarNayanatikramya gato tApasAzramaM tadavalokanAtpuSpazuko 'tikhinno'tithirAgacchati dadadhvamAsanaM kurutAtitheyamiti tApasakumArakAn protsAhitavAn sampAdite tairnirvartite ca bhojane vigatakhedo nRpatigirizukavRttAntaM nivedya tasmai kimekajAtIyayorbhavatoretAvadantaramiti taM papraccha / so'vocat saMsargajA doSaguNAH, tathAhi mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pakSiNaH / ahaM munibhirAnItaH, sa ca nIto gavAzanaiH / / 1 / / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 171 gavAzanAnAM sa giraH zRNoti, ahaM tu rAjan ! munipuGgavAnAm / pratyakSametadbhavatApi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA bhavaMti / / 2 / / tatastutoSa rAjeti / atra kathAnakam-kAdambaryAmaTavyAmekasmin nyagrodhatarukoTare dvau zuko sahodarau jajJAte / tatraiko mlecchaiH svagRhaM nItaH sa ca parvatapallIsaMvarddhitatvAt 'girizuka' ityucyate, sa ca sAGgatyavazAt krUrAdhyavasAyo jAtaH / anyastu kusumasamRddhatApasAzramavardhitatvAtpuSpazuka' iti / so'pi saGgavazAddharmaparo'bhUd / anyadA viparItazikSA'zvApahato vasantapurAt kanakaketurAjA'gamat tatra pallIsamIpe / tato mlecchabhAvitamatinA zukena vRkSoparisthitena kathamapi dRSTo'sau, uktaM ca tena-are ! are ! pulindakA ! ihasthitAnAmeva bhavatAM rAjA''gataH, tadenaM zIghraM gRhNItha / tato rAjJA cintitam-yatra pakSiNo'pIdRzAH sa dezo dUrato varNya iti matvA prapalAyito gatastApasAzramaM, tadavalokanAt puSpazuko'vAdIt-bho bho ! tApasakumArakA ! atikhinno atithirAgacchati caturAzramaguruzcaiSo'taH zIghraM dadadhvamAsanaM kurutA''titheyamiti kumArakAn protsAhitavAn sampAditaM taiH nirvatite ca bhojane vigatakhedo nRpatirgirizukavRttAntaM nivedya tasmai kimekajAtIyayorbhavatoretAvadantaramiti taM prapaccha / so'vocat saMsargaguNAt tathAhi mAtA'pyekA pitA'pyekA, mama tasya ca pakSiNaH / ahaM munibhirAnItaH, sa ca nIto gavAsanaiH / / 1 / / gavAsanAnAM sa giraH zRNoti, ahaM tu rAjan munipuGgavAnAm / pratyakSametad bhavatA'pi dRSTaM, saMsargajA doSaguNA bhavanti / / 2 / / tatastutoSa rAjetyevaM matvA duHzIlasAGgatyaM hitvA suzIlaiH sahA'nyenA'pi saMvAso vidheya iti / adhunAkSarArtha:-girizuka-puSpazukayoH suvihita ! zobhanAnuSThAna ! iti ziSyAmantraNam, AharaNe dRSTAnte yat kAraNaM saMsargadoSopalakSaNaM tad vidhijJaH prastutadRSTAntatattvaprakArajJaH sanityarthaH, kiM ? varjayeH parihareH zIlavikalAn pArzvasthAdIn na ca tadvarjanAmAtreNa tuSTaH syAt kiM tarhi ? udyatazIlaH svayaM bhavestvaM yatirmuniriti / / 227 // tadevamasati kAraNe pArzvasthAdivarjanamabhidhAyA'dhunA kAraNatastadvandanaprAptiH, taizca yat kartavyaM tadAha osannacaraNakaraNaM, jaiNo vaMdaMti kAraNaM pappa / je suviiyaparamatthA, te vaMdaMte nivAreMti / / 228 / / 'osana0' gAhA, avasannacaraNakaraNaM zithilataramUlottaraguNaM yatayaH susAdhavo vandante kAraNaM paryAyAdikaM prApyA''sAdya tatra ye zItalavihAriNaH suviditaparamArthA jJAtAgamasadbhAvA yaduta mahate'nAyedamasmAkamityAtmajJAste vandamAnAn susAdhUna nivArayaMti ekavacananirdeze sati bahuvacananirdezaH teSAM saMvignapAkSikatayA sundaratAjJApanArthaH / / 228 / / vyatirekamAhasuvihiyaM vaMdAveMto, nAseI appayaM tu supahAo / duvihapahavippamukko, kahamappa na jANaI mUDho / / 229 / / 'suvihiya0' gAhA, suvihitAn susAdhUna vandayaMstadvandananiSedhamakurvannAzayati AtmAnameva, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt supathAt jJAnAdermokSamArgAt dvividhapathavipramuktaH sAdhu zrAvakAnuSTheyamArgabhraSTa iti hRdayaM, tathAhi - nA'sau yatiH kliSTapariNAmatvAt na gRhastho'pi liGgadarzanAdataH kathamAtmAnaM na mUDho yena susAdhUn vandApayatIti / / 229 / / 172 (19) pR. 54 paM. 3 (zrAddhajitakalpasUtra ) atha sugurUNAmaprAptI pUrvagAthAsthatuzabdasaMsUcitena yena krameNa yeSAmantike AlocanA pradIyate taM kramaM spaSTayannAha - AyariyAi sagacche saMbhoiya- iaragI apAtthe / sArUvI - pacchAkaDa- devayapaDimA - ariha- siddhe / / 12 / / vyAkhyA - svagacche AcAryAdau - AcAryasamIpe AdizabdAdupAdhyAyAdInAM vA pArzve AlocanA deyA / iyamatra bhAvanA - prAyazcittasthAnamApannena sAdhunA zrAddhena vA niyamataH prathamasvakIyAnAmAcAryANAM samIpe Alocayitavyam / teSAmabhAve upAdhyAyasya, tasyApyabhAve pravartinaH, tasyApyabhAve sthavirasya, tasyApyabhAve gaNAvacchedino vA samIpe AlocanA deyA / atha svagacche paJcAnAmapyabhAvastarhi kiM kAryam ? ityAha'saMbhoiya'tti / svagacche AcAryAdInAmabhAve'nyasmin sAmbhogike-ekasAmAcAryAdivati gantavyam / tatrApyAcAryAdikrameNAlocayitavyam / sAmbhogikagacche'pi paJcAnAmAcAryAdInAmabhAve 'iyara'tti / itaro'sAmbhogikaH saMvigna iti tasmin gantavyam / tatrA'pyAcAryAdikrameNaivAlocayitavyam / saMvignA'sAmbhogike gacche paJcAnAmabhAve 'gIya'tti / padaikadeze padasamudAyopacArAd gItArthaH / etacca vizeSaNaM pArzvastha-sArUpyapazcAtkRtAnAM trayANAmapi yojyam / tatazcAyamarthaH- pArzvasthasya gItArthasya samIpe Alocayitavyam / tasminnapi gItArthe pArzvathe asa gItArthasya sArUpikasya pArzve saMyataveSasya gRhasthasya liGgamAtradhAriNa ityarthaH / tasminnapi gItArthasArUpike asati pazcAtkRtasya gItArthasya pArzve Alocayitavyam / pazcAtkRtacaraNasya parityaktacAritraveSasya gRhasthasya pArzve iti yAvat / pArzvasthAdInAM ca madhye yasya purata AlocanA dAtumiSyate tamabhyutthApya tasya purata Alocayitavyam / abhyutthApanaM nAma vandanakapratIcchanAdikaM pratyabhyupagamakArApaNA / abhyutthite vandanApratIcchanAdikaM prati kRtAbhyupagame pratikrAnto bhavennAnyathA vinayamUlatvAddharmasya / yaduktam- 'viNao sAsaNe mUlamityAdi / atha te pArzvasthAdaya AtmAnaM hInaguNaM pazyanto nAbhyuttiSThinti tadA pArzvasthAdInAM niSadyAmAracayya praNAmamAtraM kRtvA''locanIyam / pazcAtkRtasya itvarasAmAyikAropaNaM liGgapradAnaM ca kRtvA yathAvidhi tadantike AlocanIyam / yadi pArzvasthAdiko'bhyuttiSThati tadA tenA'nyatra gantavyam / yena pravacanalAghavaM na bhavati / tatra ca gatvA tamApannaprAyazcittaM zuddhatapo vAhayati mAsAdikamutkarSataH SaNmAsaparyavasAnam / atha sa nAbhyuttiSThati zuddhaM ca tapastena prAyazcittatayA dattaM tatastatraiva tapo vahatIti / pArzvasthAdInAmapyabhAve yatra koraNTakAdo guNazIlAdau vA bhagavAn munisuvratasvAmyAdiH zrIvarddhamAnasvAmyAdirvA samavasRtastatra tIrthakarairgaNadharairbahUnAM bahUni prAyazcittAni dattAni tAni ca dIyamAnAni tatra tayA devatayA dRSTAni, tatastatra gatvA tatra ca samyaktvabhAvitadevatArAdhanArthamaSTamaM kRtvA tatra samyagAkampitAyA devatAyAH Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 173 purato yathocitapratipattipurassaramAlocayati / sA ca prayacchati yathArha prAyazcittam / atha sA devatA kadAcit cyutA bhavet pazcAdanyA samutpannA tayA ca na dRSTastIrthakarastataH sA'STamenA''kampitA brUte mahAvidehe tIrthakaramApRcchaya samAgacchAmi / tataH sA tenAnujJAtA mahAvidehe gatvA tIrthakaraM pRcchati pRSTvA ca samAgatya sAdhvAdibhyaH prAyazcittaM kathayati / tAsAmapi devatAnAmabhAve arhatpratimAnAM purataH svaprAyazcittadAnaparijJAnakuzala Alocayati / tatazca svayameva pratipadyate prAyazcittam / tAsAmapyabhAve prAcInAdidigabhimukho'rhataH siddhAnabhisamIkSya jAnan prAyazcittadAnavidhividvAnAlocayati / Alocya ca svayameva prAyazcittaM pratipadyate / sa ca tathApratipadyamAnaH zuddha eva, sUtroktavidhinA pravRtteH / yadapi ca virAdhatiM tatrApi zuddhaH prAyazcittapratipatteriti / / atha paJcAnAmAcAryAdInAM prAguktAnAM kiJcitsvarUpaM vyavahArabhASyagAthAbhireva spaSTIkriyate / tatra prathamamAcAryasvarUpamAha - suttatthatadubhaehi uvauttA nANadaMsaNacaritte / gaNatattivippamukkA erisayA hu~ti AyariyA / / 1 / / vyAkhyA-ye sUtrArthatadubhayairupetA iti gamyate / tathA jJAnaM ca darzanaM ca cAritraM ceti samAhAro dvandvasteSu satatamupayuktAH-kRtopayogAH / tathA gaNasya-gacchasya yA taptiH-sArA tayA vipramuktA gaNAvacchedaprabhRtInAM tattapteH samarpitatvAt, upalakSaNametat zubhalakSaNopetAzca / ye etAdRzA-evaMvidhaguNopetA bhavanti te AcAryAH / te cArthameva kevalaM bhASante, na tu sUtramapi vAcayanti / tathA coktam - 'suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo ya / gaNatattiviSpamukko atthaM bhAsei Ayario / / 1 / / ' atha kiM kAraNamAcAryAH svayaM sUtraM na vAcayanti ? tata Aha - 'egaggayA ya jhANe vuDDI titthayara aNugiI guruA / ANAthijjamii gurU kayariNamukkho na vAei / / 1 / / ' vyAkhyA-sUtravAcanapradAnaparihAreNArthameva kevalaM vyAkhyAnayata AcAryasyaikAgratA-ekAgramanaskatA dhyAne-arthacintanAtmake bhavati / yadi punaH sUtramapi vAcayet tadA bahuvyagratvAdarthacintAyAmekAgratA na syAt / ekAgratayA'pi ko guNa ? ityata Aha-'vRddhiH' ekAgrasya hi sato'rthacintayataH sUtrArthasya tatra sUkSmArthonmIlanAd vRddhirupajAyate / tathA tIrthakarAnukRtirevaM kRtA bhavati / tathAhi-tIrthakRto bhagavantaH kilArthameva kevalaM bhASante, na tu sUtraM nApi gaNataptiM kurvanti / evamAcAryA api tathAvarttamAnAstIrthakarAnukAriNo bhavanti / sUtravAcanAM tu prayacchatAmAcAryANAM lAghavamapyupajAyate / tadvAcanAyAstato'dhastanapadavRttibhiH kriyamANatvAd / evaM ca tasya tathAvarttamAnasya loke rAjJa iva mahatI gurutA prAdurbhavati / tadgurutAyAM ca pravacanaprabhAvanA / tathA AjJAyAM sthairyamAjJAsthairyaM kRtaM bhavati / tIrthakRtAmevamAzA pAlitA bhavatItyarthaH / iyaM hi tIrthakRtAmAjJA yathoktaprakAreNa mamAnu-kAriNA AcAryeNa bhavitavyamiti / ityasmAddhetukalApAd gururAcAryaH kRtaH RNamokSo yena sa kRtaRNamokSaH, tena hi sAmAnyAvasthAyAmaneke sAdhavaH sUtramadhyApitAstata RNamokSasya kRtatvAt sUtraM na vAcayati / uktamAcAryasvarUpamidAnImupAdhyAyasvarUpamAha Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOM 174 gurutattvasiddhiH 'suttatthatadubhayaviU ujjuttA nANadaMsaNacaritte / niSphAyaga sIsANaM erisayA huMti ujjhAyA / / 1 / / ' vyAkhyA-ye sUtrArthatadubhayavido jJAnadarzanacAritreSUdyuktA-upayuktAstathA ziSyANAM sUtravAcanAdinA niSpAdakA etAdRzA bhavantyupAdhyAyAH / uktaM ca - 'sammattanANasaMjama-jutto suttatthatadubhayavihinnU / AyariyaThANajuggo suttaM vAei uvajjhAo // 1 // ' atha kasmAt sUtramupAdhyAyo vAcayati ? ucyate-anekaguNasambhavAt / tAnevAha - 'suttatthesu thirattaM riNamukkho AyaI apaDibaMdho / / pADicchA mohajao suttaM vAei ujjhao / / 1 / / ' vyAkhyA-upAdhyAyaH ziSyebhyaH sUtravAcanAM prayacchan svayamarthamapi paribhAvayati sUtre'rthe ca tasya sthiratvamupajAyate / tathA anyebhyaH sUtravAcanApradAnena sUtralakSaNasya RNasya mokSaH kRto bhavati / tathA AyatyAmAgAmini kAle AcAryapadAdhyAse'pratibanyo'tyantAbhyastatayA yathAvasthatayA svarUpasya sUtrasyAnuvarttanaM bhavati / tathA 'paDicche 'tti / ye'nyato gacchAntarAdAgatya sAdhavastatropasampadaM gRhNate te pratIcchakA ucyante / te ca sUtravAcanApradAnenAnugRhItA bhavantIti vAkyazeSaH / tathA mohajayaH kRto bhavati, sUtravAcanAdAnavyagrasya sataH prAyazcittavisrotasikAyA abhAvAt / yata evaM guNAstasmAdupAdhyAyaH sUtraM vAcayet / / uktamupAdhyAyasvarUpamadhunA pravartinaH svarUpamAha - 'tavaniyamaviNayaguNanihi-pavattayA nANadaMsaNacarite / saMgahuvaggahakusalA pavatti eArisA huMti // 1 // ' vyAkhyA-tapo-dvAdazaprabhedam, niyamA-vicitrA dravyAdyabhigrahAH vinayo-jJAnAdivinayaH / tatazca taponiyamavinayAnAM guNAnAM nidhaya iva taponiyamavinayaguNanidhayasteSAM pravartakAH / tathA jJAnadarzanacAritreSUdyuktAH-satatopayogavanta itivAkyazeSaH / tathA saGgrahaH-ziSyANAM saGgrahaNam / upagrahaH- teSAmeva jJAnAdiSu sIdatAmupaSTambhakaraNaM tayoH saGgrahopagrahayoH kuzalAH etAdRzA-evaMrUpAH pravartino bhavanti / yathocitaM prazastayogeSu sIdataH sAdhUna pravartayantItyevaMzIlAH pravartina iti vyutpatteH / tathA cAha - 'saMjamatavaniyamesu jo juggo tattha taM pavattei / asahU a niyattetI gaNatattIllo pavattio / / 1 / / ' vyAkhyA-tapaHsaMyamayogeSu madhye yo yatra yogyastaM tatra pravarttayanti / asahA~zcAsamarthAMzca nivartayanti / evaM gaNataptipravRttAH pravartinaH / / 1 / / uktaM pravartisvarUpam / samprati sthavirasvarUpamAha - 'saMviggo maddavio piyadhammo nANadaMsaNacaritte / je aTe parihAyai sArito to havai thero // 1 // ' vyAkhyA-yaH saMvigno-mokSAbhilASI, mAIvitaH-saMjAtamArdavaH, priyadharmA-ekAntavallabhasaMyamAnuSThAno yo jJAnadarzanacAritreSu madhye yAn arthAn upAdeyAn anuSThAnavizeSAn parihApayati-hAni nayati taM tAn saMsmArayan bhavati sthaviraH / sIdamAnAn sAdhUna aihikAmuSmikApAyapradarzanato mokSamArge sthirIkarotIti Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 175 sthavira iti vyutpattestathA cAha - 'thirakaraNA puNa thero pavattivAvAriesu atthesu / je jattha sIyai jaI saMtabalo taM pacoei / / 1 / / ' vyAkhyA-pravarttivyApAriteSvartheSu yo yatra yatiH sIdati, sadvidyamAnaM balaM yasya sa sadbalastathAbhUtaH san yastaM pracodayati-prakarSeNa zikSayati sa sthirakaraNAt sthavira iti / uktaM sthavirasya svarUpam / adhunA gItArthasvarUpamAha - 'uddhAvaNA-pahAvaNa-khittovahimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU gIyatthA erisA huMti / / 1 / / ' vyAkhyA-ut-prAbalyena dhAvanamuddhAvanaM prAkRtatvAcca strItvanirdezaH / kimuktaM bhavati- tathAvidhe gacchaprayojane samutpanne AcAryeNa sandiSTo'sandiSTo vA AcAryAn vijJapya yathaitatkAryamahaM kariSyAmIti tasya kAryasyAtmAnugrahabuddhyA karaNamuddhAvanaM, zIghraM tasya kAryasya niSpAdanaM pradhAvanaM, kSetramArgaNAkSetrapratyupekSaNA upadherutpAdanam etAsu ye'viSAdino- viSAdaM na gacchanti / tathA sUtrArthatadubhayavidaH, anyathA heyopAdeyaparijJAnAyogAt te etAdRzA-evaMvidhA gItArthA-gaNAvacchedina ityarthaH / ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / / 12 / / (20) pR. 54 paM. 3 (dravyasaptatikA) atha, AlocanA''cAryam utsargA'pavAdAbhyAmA''haAyariyA'I sagacche, saMbhoia iara gIyapAsatthe / sArUvI pacchAkaDa, devaya paDimA ariha siddho / / 5 / / "AyariyA0" ti, vyAkhyA- sAdhunA zrAddhena vA niyamataH prathamam svagacche AcAryasya, tadayoge upAdhyAyasya, evam pravartinaH, sthavirasya gaNAvacchedino vA purataH AlocanIyam / evam tadabhAve sAmbhogike ekasAmAcArike gacchAntare AcAryAdikrameNa Alocyam / teSAmabhAve itarasmin asAmbhogike saMvignagacche, sa eva kramaH / teSAma'pyabhAve gItArtha-pArzvasthasya puraH / tadabhAve gItArthasArUpikasya purataH / tadabhAve gItArthapazcAtkRtasya pura Alocyam / atra sArUpika:-zuklAmbaraH, muNDaH, abaddhakacchaH, rajoharaNarahitaH, abrahmacaryaH, abhAryaH, bhikSAgrAhI / siddhaputrastu-sazikhaH, sabhAryaH / pazcAtkRtastu tyaktacAritraveSo gRhasthaH / tataH, pArzvasthAderapi guruvad vandanAdividhiH kAryaH, vinayamUlatvAd dharmasya / yadi tu pArzvasthAdiH svam hInapuNyaM pazyan na vandanam kArayati, tadA tasya niSadyAmAracayya, praNAmamAtraM kRtvA, Alocyam / pazcAtkRtasya ca itvarasAmAyikAropaNam, liGgapradAnaM ca kRtvA, yathAvidhi Alocyam / pArzvasthAdInAmapyabhAve yatra rAjagRhAdisatkaguNazIlAdau sthAne arhad-gaNadharAdyaiH bahuzo dattaM prAyazcittam yayA devatayA dRSTam, tatra tasyAH samyagdRSTeH aSTamAdyArAdhanena pratyakSAyAH puraH Alocyam / jAtu sA cyutA, anyA utpannA, tadA mahAvidehAdau arhantaM pRSTvA prAyazcittaM datte / tadayoge arhatpratimAnAm pura Alocyam, svayam prAyazcittaM pratipadyate / tAsAmayoge pUrvottarA'bhimukhaH, arhatsiddhasamakSamapi Aloca-yet / vyavahAre'pi etadarthasaMvAdI pAThaH spaSTa eva / tadyathA- "jattheva sammabhAviAI ceiyAiM pAsejjA, kappar3a se tassaMtie Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 gurutattvasiddhiH - Aloittae, jAva paDivajjittae vA / " iti / yatra samyagbhAvitAni samyagdRSTibhirbhAvitAni yathAgamAjJaM kAritAni pratiSThitAni ca vidhicaityAni pazyet teSAM puraH Alocyam, na tu sarvapArzvasthAdinizritAnAM avidhicaityAnAm, AjJAtikramAdidoSasambhavAt, anAyatanatvAcca / yaduktam haribhadrasUrikRtasamyaktvakulake"ahigAriNo asaDDho vAvaNNakumaggakumairahio vA / te kAraiyavvaM jiNabhavaNaM, vaMdaNijjamiNaM / / 14 / / NiphAviUNaM evaM jiNabhuvaNaM, suMdaraM tahiM bimbam / vihikAriaM ca vihiA supaiTThA sAhuNo maNNA / / 15 / / vyavahArabhASye'pi " AgamavihiNA kAriya suguruvaese susAvagehiM ca / NAyajjiyavitteNaM, taM AyayaNaM jiNA biMti / / 19 / / saNNANacaraNadaMsaNapamukkasAhUhiM jA pariggahiyA / tAo jirpaDimAo aNAyayaNaM huMti juttIe / / 20 / / jiNabimbamaNAyayaNaM kusAhuparataMtatayA samuddiTTha / diTThato jiNapaDimA boDiyaliMgAiyANa iha / / 21 / / aNAyayaNaM puNa NANadaMsaNacaraNaguNaghAyaNaM ThANaM / mukkhatthisudhammijaNavajjaNijjaM visuddhabhAveNa / / 22 / / puSTAlambane tu tadapi vandanIyameva / yaduktam bRhadbhASyeasai vihiceiyammi, saddhabhaMgAikAraNaM NAUM / vaccati tattha muNiNo No muNiNo je agIyatthA || ata eva "bho ! bho piyaMvara, jai'vi jiNAlae, taha'vi sA'vajjamiNaM" ityAdi mahAnizItha - paJcamAdhyayanavacanAt, (zilA 2.287 patre paGkti 3) suvihitA'graNI kuvalayaprabhasUriNA caityoddhAravidhAnopadezaH na dattaH, avidhirUpamithyAtva - vRddhyApatteH, iti / sAmprataM tu - "jItena anyatIrthIyajyotiSkAdhyayanavat, samyaktvaprakaraNa- darzanazuddhiprakaraNAdyanusAreNa dezato vidhicaityamapi utsargata: vandanIyatAditayA azaThagItArthaiH pratipannam, jItasya ca paryuSaNAcaturthyAdivat yAvat jinAjJAvicchedanirAsArtham zrutA'nusAreNa nyUnAdhikatayA gItArthakRtamaryAdArUpatvAt / atra vizeSa:SaTtriMzajjalpato bodhyaH / " iti dik / kiM ca, atra pArzvasthAdInAmapi gItArthAnAmeva puraH Alocyam, na tu saMvignasyA'pi agItArthasya puraH / yataH "agIo Navi jANai sohiM ca Narassa dei UNahiyaM / to appANaM AloagaM ca pADei saMsAre / ata eva, gItArthasya durlabhatve kAlataH - dvAdazavarSANi, kSetrataH - saptayojanazatAni tadgaveSaNA Agame Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 177 zrUyate / evam AlocanApariNato'pi samArAdhako bhavati, niHzalyatvAt / yataHAloyaNApariNao sammaM saMpaTThio gurusagAse / jai antarAvi kAlaM karijja, ArAhao tahavi / / ataH pratikramaNe'pi "pUrvam vizuddhimUlam bhAvAlocanaiva pravartate / " ityapi siddham / / 50 / / (21) pR. 57 paM. 7 (jIvAnuzAsana) tA evAha - evaM tu davvaliMgaM bhAve samaNattaNaM tu nAyavvaM / ko u guNo davaliMge bhannai iNamo suNasu vocchaM / / 172 / / sakkAravandaNanamaMsaNA ya pUyaNakahaNA ya liMgakappammi / patteyabuddhamAI liMge chaumatthao gahaNaM // 173 / / daThUNa davvaliMgaM kuvvaMte yANi iMdamAIvi / liMgammi avijjate na najjhai esa viraotti / / 174 / / patteyabuddho jAva u gihiliMgI ahava annaliMgI vA / devAvi tA na pUe mA pujja hohii kuliMgA // 175 / / liGgakappo paJcakalpo bhaNitaH, prakaTArthazca, vizeSAvazyake'pi liGgasya pUjyatA sapUrvapakSottarapakSabhaNitA amUbhirgAthAbhiH / / "naNu muNivesacchanne nissIle vi muNibuddhIe dito / pAvai muNidANaphalaM taha kina kuliMgadAyAvi / / " AcAryAH - "jaM thANaM muNiliMgaM guNeNa sutraMti teNa paDimavva / pujjaM thANamaievi kuliMgaM savvahAjuttaM / / " paraH prAha - naNu kevalaM kuliMgevi hoi taM bhAvAliMgaovi-(AcArya) na tao / muNiliMgamaMgabhAvaM bhavejjAi jao teNa taM pujjaM / / 172-173-174-175 / / (22) pR. 61 paM. 6 (mahAnizIthasUtra) 'se bhayavaM ! kahaM puNa teNa sumaiNA kusIlasaMsaggI kayA AsI u, jIe a eyArise aidAruNe avasANe samakkhAe jeNa bhavakAyadvitIe aNorapAraM bhavasAyaraM bhamihI ? / se varAe dukkhasaMtatte alabhaMte savvaNNuvaesie ahiMsA-lakkhaNe khaMtAdidasavihe dhamme bohiM ti ? Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 gurutattvasiddhiH -00 goyamA ! NaM ime, taM jahA-asthi iheva bhArahe vAse magahA nAma jaNavao / tattha kusatthalaM nAma puraM / tammi ya uvaladdhapuNNapAve sumuNiyajIvAjIvAdipayatthe sumatINAila NAmadhejje duve sahoyare mahiDDIe saDDhage ahesi / ahaNNayA aMtarAyakammodaeNaM viyaliyaM vihavaM tesiM, Na uNaM sattaparakkama ti / evaM tu acaliya-satta-parakkamANaM tesiM accaMtaM paralogabhIrUNaM virayakUDakavaDAliyANaM paDivaNNajahovaiTThadANAicaukkhaMdha-uvAsagadhammANaM apisuNA'maccharINaM amAyAvINaM kiM bahuNA ? goyamA ! te uvAsagA NaM AvasahaM guNarayaNANaM pabhavA khaMtIe, nivAse suyaNamettINaM / evaM tesiM-bahuvAsaravaNNaNijjaguNarayaNANaM pi jAhe asuhakammodaeNaM Na pahuppae saMpayA tAhe Na pahuppaMti aTThAhiyAmahimAdao iTThadevayANaM jahicchie pUyAsakkAre sAhammiyasammANe baMdhuyaNasaMvavahAre ya / aha aNNayA acalaMtesuM atihisakkAresuM apUrijjamANesuM paNaiyaNamaNorahesuM, vihaDaMtesu ya suhisayaNamitta baMdhava-kalattaputtaNattuyagaNesuM, visAyamuvagaehiM goyamA ! ciMtiyaM tehiM saDagehi, taM jahA jA vihavo tA purisassa hoi ANAvaDicchao loo / galiodayaM ghaNaM vijjulA vi dUraM pariccayai // 1 // evaM-ciMtiUNa paropparaM bhaNiumAraddhe tattha paDhamopuriseNa mANadhaNavajjieNa parihINa bhAgadhijjeNaM / te desA gaMtavvA jattha savAsA Na dIsaMti / / 2 / / tahA bIo- jassa dhaNaM tassa jaNo, jassattho tassa baMdhavA bahave / dhaNarahio hu maNUso hoi samo dAsapesehiM / / 3 / / aha evamavaropparaM saMjojjeUNa goyamA ! kayaM desapariccAya-nicchayaM tehiM ti / jahA vaccAmo desaMtaraM ti / tattha NaM kayAI pujjati ciraciMtie maNorahe, havai ya pavvajjAe saha saMjogo, jai divvo bahu maNNejjA, jAva NaM ujjhiUNaM taM kamAgayaM kusatthalaM' / paDivaNNaM videsagamaNaM / (3) ahaNNayA aNupaheNaM gacchamANehiM diTThA tehiM paMca sAhuNo chaTuM samaNovAsagaM ti / tao bhaNiyaM NAileNa jahA-'bho sumatI ! bhaddamuha ! peccha, keriso sAhusattho ? tA eeNaM ceva sAhusattheNaM gacchAmo, jai puNo vi, nUNaM gaMtavvaM / ' teNa bhaNiyaM 'evaM hou' tti / tao sammiliyA tattha satthe-jAva NaM payANagaM vahati tAva NaM bhaNio sumatI NAtileNaM jahA NaM 'bhaddamuha ! mae harivaMsa-tilaya-maragayacchaviNo sugahiyanAmadhejjassa bAvIsaimatitthagarassa NaM ariTThanemi nAmassa pAyamUle suhanisantreNaM evamavadhAriyaM AsI, jahA, je evaMvihe aNagArarUve bhavaMti te ya kusIle, je ya kusIle te diTThIe vi nirakkhiuM Na kappaMti / tA ete sAhuNo Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 179 tArise maNAgaM, Na kappae etesiM samaM amhANaM gamaNasaMsaggI, tA vayaMtu ete, amhe appasattheNaM ceva vaissAmo, Na kIrai titthayaravayaNassAtikkamo, jao NaM sasurAsurassA vi jagassa alaMghaNijjA titthayaravANI, aNNaM ca-jAva etehiM samaM gammai tAva NaM ciTThau tAva darisaNaM AlAvAdI NiyamA bhavaMti, tA kimamhehiM titthayaravANiM ullaMdhittANaM gaMtavvaM ? 'evaM tamaNubhANiUNaM taM sumatiM hatthe gahAya nivvaDio nAilo sAhusatthAo, niviTTho ya cakkhuvisohie phAsugabhUpaese / tao bhaNiyaM sumaiNA jahA (4) gurUNo mAyAvittassa jeTThabhAyA taheva bhaiNINaM / jatthuttaraM na dijjai hA deva ! bhaNAmi kiM tattha ? / / 4 / / AesamavImANaM pamANapuvvaM taha tti nAyavvaM / maMgulamamaMgulaM vA tattha viyAro na kAyavo // 5 // NavaraM ettha ya me dAyavvaM ajjamuttaramimassa / khara-pharusa-kakkasA'NiTTha-duTTha-niTThara-sarehiM tu // 6 // ahavA kaha utthallau jIhA me jeTThabhAuNo purato ? / jassucchaMge viNiyaMsaNo haM, ramio'suivilitto // 7 // ahavA kIsa Na lajjai esa sayaM ceva e pabhaNaMto / jaM nu 'kusIle ete diTThIe vI Na daTTabbe 'sAhuNo' tti // 8 // jAva na evaiyaM vAyare tAva NaM iMgiyAgArakusaleNaM muNiyaM NAileNaM-jahA NaM aliyakasAio esa maNagaM sumatI, tA kimahaM paDibhaNAmi ? ti ciMtiuM samADhatto / jahA kajjeNa viNA akaMDe esa pakuvio hu tAva saMciDhe / saMpai aNuNijjaMto na yANimo kiM ca bahu maNNe // 9 // tA kiM aNuNemimiNaM uyAhu volau khaNaddhatAlaM vA / jeNuvasamiya-kasAo paDivajjai taM tahA savvaM / / 10 / / ahavA patthAvamiNaM eyassa vi saMsayaM avaharemi ? / esa Na yANai bhadaM jAva visesaM Na parikahiyaM // 11 // tti ciMtiUNaM bhaNiuNADhattono demi tubbha dosaM Na yAvi kAlassa demi dosamahaM / jaM hiyabuddhIe sahoyarA vi bhaNiyA pakuppaMti / / 12 / / jIvANaM ciya etthaM dosaM kammaTThajAlakasiyANaM / je caugainipphiDaNaM hiovaesaM na bujhaMti / / 13 / / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gurutattvasiddhiH ghaNa-rAga-dosa- kuggAha- moha-micchatta- khavaliya-maNANaM / bhAi visaM kAlauDaM hiovaesAmaya paiNNaM ti / / 14 / / (5) evamAyaNNiUNa tao bhaNiyaM sumaiNA / jahA- tumaM ceva saccavAdI bhaNasu eyAI, varaM Na juttameyaM jaM sAhUNaM avaNNavAyaM bhAsijjai / aNNaM tu- kiM Na pecchasi tumaM eesiM mahANubhAgANaM ceTThiyaM ? chaTTa-TThama- dasama duvAlasa-mAsa-khamaNAIhiM AhAraggahaNaM gimhAyAvaNaTThAe vIrAsaNa- ukkuDuyAsaNa-nANAbhiggaha- dhAraNeNaM ca kaTTha-tavoNucaraNeNaM ca pasukkhaM maMsasoNiyaM ti ? mahAuvAsago si tumaM, mahAbhAsAsamitI viiyA tae, jeNerisaguNavattANaM pi mahANubhAgANaM sAhUNaM 'kusIle' tti nAmaM saMkappiyaMti / tao bhaNiyaM NAileNaM hA 'mA vaccha ! tumaM eteNaM pariosamuvayAsu, jahA 'ahayaM AsavAreNaM parimusio / akAmanijjarAe vi kiMci kammarkhayaM bhavai, kiM puNa jaM bAlataveNaM ? tA ete bAlatavassiNo daTThavve, jao NaM kiM kiMci ussuttamaggayArittameesiM na paise / aNNaM ca-vaccha sumai ! Natthi mamaM imANovariM ko vi sumo vi masAvi u paoso, jeNAhameesiM dosagahaNaM karomi, kiM tu mae bhagavao titthayarassa sagAse erisamavadhAriyaM, jahA- 'kusIle adaTThavve' / tAhe bhaNiyaM sumaiNA jahAjArisa tumaM nibuddhIo tAriso so vi titthayaro, jeNa tujjhameyaM vAyariyaM ti / tao evaM bhaNamANassa sahattheNaM jhaMpiyaM muhakuharaM sumaissa NAileNaM, bhaNio ya 'jahA- bhaddamuha ! mA jagekkaguruNo titthayarassAsAyaNaM kuNasu / mae puNa bhaNasu jahicchiyaM, nAhaM te kiMci paDibhaNAmi' / (6) tao bhaNiyaM sumaiNA jahA 'jai ete vi sAhuNo kusIlA tA etthaM jage Na koi susIlo attha' / tao bhaNiyaM NAileNaM 'jahA - bhaddamuha sumai ! etthaM jayAlaMghaNijja vakkassa bhagavao vayaNamAyareyavvaM, jaM ca'tthikkayAe na visaMvaejjA, No NaM bAlatavassINa ceTThiyaM, jao NaM jiNayaMdavayaNeNaM niyamao tAva kusIle ime dIsaMti, pavvajjA puNa gaMdha piNo dIsae esiM, jeNaM peccha peccha ? tAveyassa sAhuNo biijjiyaM muhaNaMtagaM dIsai, tA esa tAva ahigapariggahadoseNaM kusIlo / Na evaM sAhUNa bhagavayA''iTTha jamahiyapariggahavidhAraNaM kIre, tA, vaccha ! hINasattehiM no esevaM manasAjjhavase jahA 'jai mameyaM muhaNaMtagaM vippaNassihii tA bIyaM kattha kahaM pAvejjA ?' na evaM ciMtei mUDho jahA - 'ahigA'NuvaogovahIdhAraNeNaM majjhaM pariggahavayassa bhaMgaM hohI' | ahavA kiM saMjame'bhirao esa muhaNaMtagAisaMjamovaogadhammovagaraNeNaM vIsIejjA ? niyamao Na visIe / NavaramattANayaM 'hINasatto'hamir3a pAyaDe ummaggAyaraNaM ca payaMsei pavayaNaM ca mailei ti / (7) eso uNa pecchasi ? sAmantracatto eeNaM kallaM tIe viNiyaMsaNAi-itthIe aMgayaTThi Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 nijjhAiUNa jaM NAloiyaM Na paDikkaMtaM taM kiM tae Na viNNAyaM ? esa u Na pecchasi ? parUDha-viSphoDaga-vimhiyANaNo eteNaM saMpayaM ceva loyaTThAe sahattheNamadinachAragahaNaM kayaM / tae vi diTThameyaM ti / eso u Na pecchasi ? saMghADie kalle eeNaM, aNuggae sUrie 'uTeha ! vaccAmo, uggayaM sUriyaM' ti tayA vihasiyamiNaM / eso u Na pecchasImesiM jiTThaseho eso ajja rayaNIe aNovautto pasutto vijjukkAe phusio / Na eteNaM kappagahaNaM kayaM / tahA pabhAe hariyataNaM vAsAkappaMcaleNaM saMghaTTiyaM / tahA bAhirodagassa paribhogaM kayaM / bIyakAyassovareNaM parisakkio avihie esa khArathaMDilAo mahuraM thaMDilaM saMkamio / tahApahapaDivaNNeNaM sAhuNA kama-sayAikkame iriyaM paDikkamiyavvaM / (8) tahAcareyavvaM tahA ciTThayavvaM tahA bhAseyavvaM tahA saeyavvaM jahA chakkAya-maigayANaM jIvANaM suhuma-bAyara-pajjattApajjatta-gamAgama-savvajIvapANabhUya-sattANaM saMghaTTaNa-pariyAvaNakilAmaNodavaNaM vA Na bhavejjA / tA etesiM evaiyANaM eyassa ekkamavI Na etthaM dIsae / jaM puNa muhaNaMtagaM paDilehamANo ajjaM mae esa coio / jahA 'erisaM paDilehaNaM kare je Na vAukkAyaM phaDaphaDassa saMghaTejjA' / sAriyaM ca 'paDilehaNAe saMtiyaM kAraNaM ti, jasserisaM jayaNaM erisaM sovaogaM bahuM kAhisi saMjamaM, Na saMdehaM jasserisamAuttattaNaM tujhaM ti / etthaM ca tae haM viNivArio jahA NaM 'mUgo ThAhi Na amhANaM sAhUhiM samaM kiMci bhaNeyavvaM kappe / tA kimeyaM te visumariyaM ? tA bhaddamuha ! eeNaM samaM saMjamatthANaMtarANaM egamavi No parikkhiyaM, tA kimesa 'sAhU' bhaNejjA jasserisaM pamattattaNaM? Na esa sAhu jasserisaM NiddhammasaMpalattaNaM / bhaddamuha ! peccha peccha sUNo iva NittiMso chakkAyanimahaNo kahAbhirame eso / ahavA varaM sUNo jassa NaM suhumaM vi Niyama-vaya-bhaMga No bhavejjA / eso u niyamabhaMgaM karemANo keNaM uvamejjA ? tA vaccha ! sumai bhaddamuha ! Na erisa kattabvAyaraNAo bhavaMti sAhU, etehiM ca kattabvehiM titthayaravayaNaM saremANo ko etesiM vaMdaNagamavi karejjA ? aNNaM ca-eesiM saMsaggeNa kayAI amhANaM pi caraNa-karaNesuM siDhilattaM bhavejjA, jeNaM puNo puNo AhiMDemo ghoraM bhavaparaMparaM' / tao bhaNiyaM sumaiNA jahA-jai ee kusIle jaI vA susIle, tahA vi mae eehiM samaM gaMtavvaM jAva eesiM samaM pavvajjA kAyavvA / jaM puNa tumaM karesi tameva dhamma, NavaraM ko ajja taM samAyariuM sakkA ? tA muyasu karaM, mae etehiM samaM gaMtavvaM jAva NaM No dUraM vayaMti se sAhuNo' tti / tao bhaNiyaM NAileNaM 'bhaddamuha ! sumai No kallANaM etehiM samaM gacchamANassa tujhaM ti / ahayaM ca tumbhaM hiyavayaNaM bhaNAmi evaM Thie jaM ceva bahuguNaM tamevANusevaya / NAhaM te dukkheNa dharemi' / (9) aha aNNayA aNegovAehiM pi nivArijjato Na Thio, gao so maMdabhAgo Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 gurutattvasiddhiH sumatI goyamA ! pavvaio ya / aha aNNayA vaccaMteNaM mAsapaMcageNaM Agao mahAroravo duvAlasasaMvacchario dubhikkho / tao te sAhuNo takkAla-doseNaM aNAloiya-paDikkaMte mariUNovavanne bhUya-jakkha-rakkhasa-pisAyAdINaM vANamaMtaradevANaM vAhaNattAe / tao vi caviUNaM micchajAtIe kuNimAhAra-kUrajjhavasAyadosao sattamAe / tao uvvaTTiUNaM taiyAe cauvIsigAe sammattaM pAvihiti / tao ya sammattalabhabhavAo taiyabhave cauro sijjhihiMti / ego Na sijjhihii jo so paMcamago savvajeTTho / jao NaM so egaMtamicchadiTThI-abhabyo ya / 'se bhayavaM ! je NaM sumatI se bhabve uyAhu abhabve ?' goyamA ! bhabve / se bhayavaM ! jar3a NaM bhave, tA NaM mae samANe kahiM samuppanne ? 'goyamA ! paramAhammiyAsuresuM! se bhayavaM! kiM bhavce paramAhammiyAsuresuM samuppajjai ? 'goyamA ! je keI ghaNa-rAga-dosa-mohamicchattodaeNaM suvavasiyaM pi paramahiovaesaM avamavettANaM duvAlasaMgaM ca suya-NANamappamANI karIa ayANittA ya samayasabbhAvaM aNAyAraM pasaMsiyA NaM tameva ucchappejjA jahA sumaiNA ucchappiyaM, 'na bhavaMti ee kusIle sAhuNo, ahA NaM ee vi kusIle tA etthaM jage na koI susIlo atthi, nicchiyaM mae etehiM samaM pavvajjA kAyavvA tahA 'jAriso taM nibuddhIo tAriso so vi titthayaro' tti evaM uccAremANeNaM se NaM goyamA ! mahaMtaMpi tavamaNuDhemANe paramAhammiyAsuresuM uvavajjejjA / 'se bhayavaM ! paramAhammiyAsuradevANaM ubaTTe samANe se sumatI kahiM uvavajjejjA ? goyamA ! teNaM maMdabhAgeNaM aNAyArapasaMsucchappaNaM-karemANeNaM sammaggapaNAsaNaM abhiNaMdiyaM takkammadoseNaM-aNaMtasaMsAriyattaNamajjiyaM to kettie uvavAe tassa sAhejjA jassa NaM aNegapoggalapariyaTTesu vi Natthi caugaisaMsArAo avasANaM ti, tahA vi saMkhevao suNasu goyamA ! (10) iNameva jaMbuddIvaM dIvaM parikkhiviUNaM lie je esa lavaNajalahI eyassa NaM jaM ThAmaM siMdhU mahAnadI paviTThA, tappaesAo dAhiNaNaM disAbhAgeNaM paNapaNNAe joyaNesuM veiyAe majjhaMtaraM atthi paDisaMtAvadAyagaM nAma addhaterasajoyaNapamANaM hatthikuMbhAyAraM thalaM / tassa ya lavaNajalovareNaM adbhuTTha-joyaNANI usseho / tahiM ca NaM accaMtaghoratimisaMdhayArAo ghaDiyAlaga-saMThANAo sIyAlIsaM guhAo / tAsuM ca NaM juga jugeNaM niraMtare jalayArINo maNuyA parivasaMti / te ya vajjarisabhaNArAyasaMghayaNe mahAbalaparakkame addhaterasarayaNI-pamANeNaM saMkhejjavAsAU mahu-majja-maMsappie sahAvao itthilole parama-duvvaNNa-suumAla-aNi?-kharapharusiya-taNU mAyaMgavaikayamuhe sIhaghoradiTThI-kayaMta-bhIsaNe adAviyapaTThI asaNi vva NiharapahArI dappuddhare ya bhavaMti / tesiM ti jAo aMtaraMDagoliyAo tAo gahAya camarINaM saMtiehiM seyapuMchavAlehiM guMthiUNaM je kei ubhayakaNNesuM nibaMdhiUNa mahagghuttama-jacca-rayaNatthI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 183 sAgaramaNupavisejjA / se NaM jalahatthi-mahisa-gohiga-mayara-mahAmaccha-taMtu-suMsumAra-pabhitIhiM duTThasAvatehiM abhesie ceva savvaM pi sAgarajalaM AhiMDiUNa jahicchAe jacca-rayaNa-saMgahaM kariya ahayasarIre Agacche, tANaM ca aMtaraMDa-goliyANaM saMbaMdheNa te varAe goyamA ! aNovamaM sughoraM dAruNaM dukkhaM puvajjiya roha-kamma-vasagA aNubhavaMti / se bhayavaM ! keNaM aTeNaM ? 'goyamA ! tesiM jIvamANANaM kosamajhe tAo goliyAo gaheuM je jayA uNa te dhippaMti, jayA bahuvihAhiM NiyaMtaNAhiM mahayA sAhaseNaM saNNaddha-baddhakaravAla-kuMta-cakkAi-paharaNADovehiM bahu-sUra-dhIra-purisehiM buddhIpuvvageNaM sajIviyaDolAe gheppaMti / tesiM ca gheppamANANaM jAiM sArIra-mANasAiM dukkhAiM bhavaMti, tAiM savvesuM nArayadukkhesuM jai paraM uvamejjA / (11) 'se bhayavaM ! ko uNa tAo aMtaraMDagoliyAo geNhejjA' ? goyamA ! tattheva lavaNasamudde asthi rayaNadIvaM nAma aMtaradIvaM / tasseva paDisaMtAvadAyagAo thalAo egatIsAe joyaNasaehiM / taM nivAsiNo maNuyA / / ____ 'bhayavaM ! kayareNaM paogeNaM ?' khettasabhAvasiddheNaM pucapurisasiddheNaM ca vihANeNaM? 'se bhayavaM ! kayare uNa se puvapurisasiddhe vihI tesiM' ? ti goyamA ! tahiyaM rayaNadIve asthi vIsaM-egUNavIsaM aTThArasa-dasaTTha-satta-thaNU-pamANAiM gharaTTasaMThANAI varavaira-silAsaMpuDAiM, tAI ca vighADeUNaM te rayaNadIvanivAsiNo maNuyA puvvasiddhakhettasahAvasiddhaNaM ceva jogeNaM pabhUyamacchiyAmahUe abbhaMtarao accaMtalevADAiM kAUNaM tao tesiM pakka-maMsakhaMDANi bahUNi jacca-mahu-majja-bhaMDagANi-pakkhivaMti / tao eyAiM kariya suruMda-dIha-mahaddama-kaTThahiM ArubhittANaM susAu-porANa-majja-macchigA mahUo ya paDipuNNe bahUe lAuge gahAya paDisaMtAvadAyagathalamAgacchaMti / jAva NaM tatthAgae samANe te guhAvAsiNo maNuyA pecchaMti, tAva NaM tesiM rayaNadIvagaNivAsimaNuyANaM vahAya paDidhAvaMti / tao te tesiM ya mahupaDiputraM lAugaM payacchiUNaM abbhatthapaogeNaM taM kaTTha-jANaM jaiNayaravegaM duvaM kheviUNaM rayaNadIvAbhimuhaM vaccaMti / iyare ya taM mahumAsAdiyaM puNo suTTayaraM tesiM piTThIe dhAvaMti / tAhe goyamA ! jAva NaM accAsaNNe bhavaMti, tAva NaM susAu-mahu-gaMdha-davva-sakkAriya-porANa-majjaM lAugamegaM pamottUNa puNo vi jaiNayaravegeNaM rayaNadIva-hutto vaccaMti / iyare ya taM susAu-mahu-gaMdhadavva-saMsakkariya porANa-majjamAsAiyaM puNo sudakkhayare tesiM piTThIe dhAvati / puNo vi tesiM mahupaDipuNNaM lAugamegaM muMcaMti / (12) evaM te goyamA ! mahu-majja-lolIe saMpalagge tAvANayaMti jAva NaM te gharaTTasaMThANe vairasilAsaMpuDe / tA jAva NaM tAvaiyaM bhUbhAgaM saMparAvaMti tAva NaM jamevAsaNNaM vairasilA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 gurutattvasiddhiH saMpuDaM jaMbhAyamANapurisamuhAgAraM vihADiyaM ciTThai, tattheva jAI mahu-majja-masa-paDiputrAI samuddhariyAI sesalAugAiM tAI tesiM picchamANANaM te tattha mottUNaM niya-niya-nilaesu vaccaMti / iyare ya mahu-majja-lolIe jAva NaM tattha pavisaMti, tAva NaM goyamA ! je te pubamukke pakkamaMsakhaMDe je ya te mahu-majja-paDipuNNe bhaMDage jaM ca mahUe cevAlittaM savvaM taM silAsaMpuDaM pekkhaMti tAva NaM tesiM mahaMtaM pariosaM mahaMtaM tuhi~ mahataM pamodaM bhavai / evaM tesiM mahumajja-pakka-maMsaM paribhujemANeNaM jAva NaM gacchaMti sattaTThadasapaMceva vA diNANi, tAva NaM te rayaNadivanivAsImaNuyA ege sannaddha-baddha-sAuha-karaggA taM vairasilaM veDhiUNaM sattaTThapaMtIhiM NaM ThaMti / aNNe taM gharaTTasilAsaMpuDamAyAlattiANaM egaTuM melati / tammi ya melijjamANe goyamA ! jai NaM kahiM ci tuDitibhAgao tesiM ekkassa doNhaM pi vA NippheDaM bhavejjA, tao tesiM rayaNadIvanivAsimaNuyANaM sa-viDavi-pAsAya-maMdirassa cauppayANaM takkhaNA ceva tesiM hatthA saMghArakAlaM bhavejjA / evaM tu goyamA ! tesiM-teNaM-vajjasilA-gharaTTasaMpuDeNaM giliyANaMpi tahiyaM ceva jAva NaM savvaTThie daliUNaM Na saMpIsie sukumAliyA ya tAva NaM tesiM No pANAikkama bhavejjA / te ya aTThI vairamiva duile tesiM tu / tattha ya vairasilAsaMpuDaM kaNhagagoNagehiM AuttamAdareNaM arahaTTa-gharaTTa-khara-saNhiga-cakkamiva parimaMDalaM bhamAliyaM tAva NaM khaMDaMti jAva NaM saMvaccharaM / tAhe taM tArisaM accaMta-ghora-dAruNaM sArIra-mANasaM mahAdukkhasannivAyaM samaNubhavemANANaM pANAikkama bhavai / tahA vi te tesiM aDhige No phuDaMti no dophale bhavaMti, No saMdalijjaMti, No vidalijjaMti, No parisaMti / NavaraM jAiM kAiM vi saMdhi-saMdhANa-baMdhaNAI tAI savvAiM vicchuDettA NaM viya jajjarI bhavaMti / tao NaM iyaruvala-gharaTTasseva parisaviyaM cuNNamiva kiMci aMgulAiyaM advikhaMDaM daNaM te rayaNadivage pariosamubvahaMte silAsaMpuDAiM ucciyADiUNaM tAo aMtaraMDagoliyAo gahAya je tattha tucchahaNe te aNegarittha saMghAeNaM vikkiNaMti / eteNaM vihANeNaM goyamA ! te rayaNadIvanivAsiNo maNuyA tAo aMtaraMDagoliyAo geNhati / (13) 'se bhayavaM ! kahaM te varAe taM tArisaM accaMtaghora-dAruNa-sudUsahaM dukkha-niyaraM visahamANo nirAhAra-pANage saMvaccharaM jAva pANe vi dhArayaMti' ? goyamA ! sakayakammANubhAvao / sesaM tu paNhavAgaraNavRddhavivaraNAdavaseyaM / se bhayavaM ! tao vI mae samANe se sumatI jIve kahiM uvavAyaM labhejjA ?' 'goyamA ! tattheva paDisaMtAvadAyagathale teNeva kameNaM sattabhavaMtare tao vi duhrasANe, tao vi kaNhe, tao vi vANamaMtare, tao vi liMbattAe vaNassaIe / tao vi maNuesuM, itthittAe, tao vi chaTThIe, tao vi maNuyattAe kuTThI, tao vi vANamaMtare, tao vi mahAkAe jUhAhivatI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 185 o gae, tao vi mariUNaM mehuNAsatte aNaMtavaNapphatIe, tao vi aNaMta - kAlAo maNurasuM saMjA | o va maNue mahAnemittI, tao vi sattamAe, tao vi mahAmacche carimoyahimmi, o sattA tao va goNe, tao vi maNue, tao vi viDavakoiliyaM, tao vi jaloyaM, ovi mahAmacche, tao vi taMdulamacche, tao vi sattamAe, tao vi rAsahe, tao visANe, afa kamI, o va daddure, tao vi teukAie, tao vi kuMthU, tao vi mahuyare, tao vi caDa, tao vi uddehiyaM, tao vi vaNapphatIe, tao vi anaMtakAlAo maNuesa itthIrayaNaM, tao vi chaTThI, tao kaNeru, tao vi vesAmaMDiyaM nAma paTTaNaM- tatthovajjhAya-gehAsaNNe liMbatteNaM vaNasaI, tao vi maNuesuM khujjitthI, tao vi maNuyattAe paMDage, tao vi maNuyatteNaM duggae, o vi dama, tao vi puDhavAdIsuM bhavakAyadvitIe patteyaM, tao maNue, tao bAlatavassI, o vANamaMtare, tao vi purohie, tao vi sattamIe, tao vi macche, tao visattamA, ovi goNe, tao vi maNue mahAsammaddiTThIe avirae cakkahare, tao paDhamAe, tao vi ibbhe, tao vi samaNe aNagAre, tao vi aNuttarasure, tao vi cakkahare - mahAsaMghayaNI bhavittA NaM nivviNNa-kAma-bhoge jahovaiTuM saMputraM saMjamaM kAUNa goyamA ! se NaM sumaijIve parinivvuDejjA / *** (23) pR. 65 paM. 13 ( mahAnizIthasUtra adhyayana - 3) (1) se bhayavaM! sudukkaraM paMca-maMgala- mahAsuyakkhaMdhassa viNaovahANaM paNNattaM mahatI ya esA niyaMtaNA, kahaM bAlehiM kajjai ? (2) goyamA ! je NaM kei Na icchejjA evaM niyaMtaNaM, aviNaovahANeNaM ceva paMcamaMgalAi suya - NANamahijjiNe ajjhAvei vA ajjhAvayamANassa vA aNuNNaM vA payAi / (3) se NaM Na bhavejjA piya-dhamme, Na havejjA daDhadham, Na bhavejjA bhattI - jue, hIlejjA suttaM, hIlejjA atthaM, hIlejjA sutta-ttha - ubhae hIlejjA guruM / (4) jeNaM hIlejjA suttatthobhae jAva NaM guruM, se NaM AsAejjA atItA''NAgayavaTTamANe titthayare, AsAejjA Ayariya-uvajjhAya - sAhuNo / (5) je NaM AsAejjA suyaNANamarihaMta-siddha-sAhU, se tassa NaM sudIhayAlamaNaMta-saMsArasAgaramAhiMDemANassa tAsu tAsu saMkuDa viyaDAsu-cUlasIi-lakkha- parisaMkhANAsu sIosiNamissajoNIsu timisaMdhayAraduggaMdhAss mejjhacilINakhAramuttojjhasiMbha paDahacchavasa - jalula- pUya duddiNa - cili-ccila- ruhiracikkhalla-duddaMsaNa-jaMbAla-paMka-vIbhacchaghora-gabbhavAsesu kaDha - kaDha - kaDheMta -cala-cala-calassa Tala-Tala-Talassa rajjhatasaMpiMDiyaMgamaMgassa suiraM niyaMtaNA / (6) je uNa evaM vihiM phAsejjA, noNaM maNayaM pi aiyarejjA, jahuttavihANeNaM ceva paMca- maMgala - pabhii - suya-nANassa viNaovahANaM Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 gurutattvasiddhiH karejjA / (7) se NaM goyamA! no hIlejjA suttaM, No hIlejjA atthaM, No hIlejjA suttatthobhae / (8) se NaM no AsAejjA tikAla-bhAvI-titthakare, No AsAejjA tilogasiharavAsI vihUya-rayamale siddhe, No AsAejjA, Ayariya-uvajjhAya sAhuNo / (9) suTThayaraM cevabhavejjA piyadhamme, daDhadhamme, bhattIjutte, egaMteNaM bhavejjA suttatthANuraMjiyamANasasaddhAsaMvegamAvaNNe / (10) se esa NaM Na labhejjA puNo puNo bhavacArage gabbhavAsAiyaM aNegahA jaMtanaM ti / (24/1) pR. 68 paM. 1 __(Avazyakaniyukti haribhadrasUri TIkA) (hari0) sAmprataM yathAkramamevAAdInadhikRtyodAharaNAni pratipAdayannAhaihalogaMmi tidaMDI 1 sAdivvaM 2 mAuliMgavaNa 3 meva / paraloi caMDapiMgala 4 huMDia jakkho 5 a diTuMtA / / 1012 / / vyAkhyA-akSaragamanikA sujJeyA, bhAvArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni cAmUni-namokkAro atthAvaho, kahati ?, udAharaNaM-jahA egassa sAvagassa putto dhamaM na laei, so'vi sAvao kAlagao, so vivahArAhao evaM ceva viharai / annayA tesiM gharasamIve parivvAyao AvAsio, so teNa samaM mittiM karei, annayA bhaNai-ANehi niruvahayaM aNAhamaDayaM jao te IsaraM karemi, teNa maggio laddho ubbaddhao maNusso, so masANaM NIo, jaM ca tattha pAuggaM / so ya dArao piyariM namokkAraM sikkhAvio, bhaNio ya-jAhe bIhejjasi tAhe eyaM paDhijjasi, vijjA esA, so tassa mayagassa purao Thavio, tassa ya mayagassa hatthe asI dinno, parivvAyao vijjaM pariyattei, uTThiumAraddho veyAlo, so dArao bhIo hiyae namokkAraM pariyaTTei, so veyAlo paDio, puNo'vi javei, puNovi uDhio, suTTatarAgaM pariyaTTei, puNo'vi paDio, tidaMDI bhaNaikiMci jANasi ?, bhaNai-natthi, puNo'vi javai, tatiyavArA, puNo'vi pucchio, puNo NavakAraM karei, tAhe vANamaMtareNa rusieNa taM khaggaM gahAya so tidaMDI do khaMDIkao, suvannakoDI jAo, aMgovaMgANi ya se juttajuttANi kAuM savarattiM vUDhaM Isaro jAo namokkAraphaleNaM, jai Na honto namokkAro to veyAleNa mArijjato, so suvanaM hoto // kAmaniSphattI, kahaM ?, egA sAvigA tIse bhattA micchAdiTThI annaM bhajjaM ANeuM maggai, tIse taNaeNa na lahai se savattagaMti, ciMtei-kiha mAremi ?, aNNayA kaNhasappo ghaDae chubhittA ANIo, saMgovio, jimio bhaNai-ANehi pupphANi amuge ghaDae ThaviyANi, sA paviTThA, aMdhakAraMti namokkAraM karei, jaivi me koi khAejjA tovi me maraMtIe namokkAro Na nassahiti, hattho chUDho, sappo devayAe avahio, puSphamAlA kayA, sA gahiyA, dinA ya se, so saMbhaMto ciMtei-annANi, kahiyaM, gao pecchai ghaDagaM puSpagaMdhaM ca, Navi ittha koi sappo, AuTTo pAyapaDio savvaM kahei khAmei ya, pacchA sA ceva gharasAmiNI jAyA, evaM kAmAvaho / / ___AroggAbhiraI-egaM NayaraM, NaIe taDe kharakammieNaM sarIraciMtAe niggaeNaM NaIe vujhaMtaM mAuliMgaM dilu, rAyAe uvaNIyaM, sUyassa hatthe dinaM, jimiyassa uvaNIyaM, pamANeNaM airittaM vaneNa gaMdheNaM airittaM, Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 187 tassa maNusassa tuTTho, bhogo diNNo, rAyA bhaNai-aNuNaIe maggaha, jAva laddhaM, patthayaNaM gahAya purisA gayA, diTTho vaNasaMDo, jo geNhai phalANi so marai, raNNo kahiyaM, bhaNai-avassaM ANeyavANi, akkhapaDiyA vaccaMtu, evaM gayA ANenti, ego paviTTho so bAhiM ucchubbhai, anne ANaMti, so marai, evaM kAle vaccaMte sAvagassa parivADI jAyA, gao tattha, ciMtei-mA virAhiyasAmanno koi hojjatti nisIhiyA namokkAraM ca kareMto Dhukkai, vANamaMtarassa ciMtA, saMbuddho, vaMdai, bhaNai-ahaM tattheva sAharAmi, gao, raNNo kahiyaM, saMpUio, tassa osIse diNe diNe Thavei, evaM teNa abhiraI bhogA ya laddhA, jIvayAo ya, kiM anaM AroggaM ?, rAyAvi tuTTho // paraloe namokkAraphalaM-vasaMtapure Nayare jiyasattU rAyA, tassa gaNiyA sAviyA, sA caMDapiMgaleNa coreNa samaM vasai / atrayA kayAi teNa raNNo gharaM hayaM, hAro NINio, bhIehiM saMgovijjai / atrayA ujjANiyAgamaNaM, savvAo vibhUsiyAo gaNiyAo vaccaMti, tIe savvAo aisayAmitti so hAro Aviddho, jIse devIe so hAro tIse dAsIe so nAo, kahiyaM raNNo, sA keNa samaM vasai ?, kahie caMDapiMgalo gahio, sUle bhinno, tIe ciMtiyaM-mama doseNa mAriotti sA se namokkAraM dei, bhaNai ya-nIyANaM karehi jahA-eyassa raNNo putto AyAmitti, kayaM, aggamahisIe udare uvavaNNo, dArao jAo, sA sAviyA kIlAvaNadhAvIyA jAyA / anayA ciMtei-kAlo samo gambhassa ya maraNassa ya, hojja kayAi, ramaveMtI bhaNai-mA rova caMDapiMgalatti, saMbuddho, rAyA mao, so rAyA jAo, sucireNa kAleNa dovi pavvaiyANi, evaM sukulapaccAyAI tammUlAgaM ca siddhigamaNaM / / / ahavA bitiyaM udAharaNaM-mahurAe NayarIe jiNadatto sAvao, tattha huMDio coro, NayaraM musai, so kayAi gahio sUle bhitro, paDicaraha bitijjayAvi se najjihiMti, maNUsA paDicaraMti, so sAvao tassa nAidUreNa vIIvayai, so bhaNai-sAvaya ! tumaMsi aNukaMpao tisAio'haM, deha mama pANiyaM jA marAmi, sAvao bhaNai-imaM namokkAraM paDha jA te ANemi pANiyaM, jai vissArehisi to ANIyaMpi Na demi, so tAe lolayAe paDhai, sAvaovi pANiyaM gahAya Agao, evvelaM pAhAmotti namokkAraM ghosaMtasseva niggao jIvo, jakkho AyAo / sAvao tehiM mANussehiM gahio corabhattadAyagotti, raNNo niveiyaM, bhaNai-eyaMpi sUlaM bhiMdaha, AghAyaNaM nijjai, jakkho ohiM pauMjai, pecchai sAvayaM, appaNo ya sarIrayaM, pavvayaM uppADeUNa Nayarassa uvariM ThAUNa bhaNai-sAvayaM bhaTTArayaM na yANeha ?, khAmeha, mA bhe sabve cUrehAmi, devaNimmiyassa puveNa se AyayaNaM kayaM, evaM phalaM labbhai namokkAreNeti gAthArthaH / / 1012 / / (24/2) pR. 68 paM. 1 (Avazyakaniyukti malayagiri TIkA) (malaya0) samprati yathAkramamevAdInadhikRtyodAharaNAni pratipAdayatiihalogammi tidaMDI 1 sAdivvaM 2 mAuliMgavaNameva 3 / paraloi caMDapiMgala 4 huMDiajakkho 5 ya diTuMtA / / 1025 / / ihaloke namaskArAt phalasampattI, atrodAharaNam-tridaMDI, egassa sAvagassa putto dhammaM na laei, so ya sAvago kAlagato, so viyArarahito evaM ceva viharai, annayA tesiM gharasamIve parivAyago AvAsito, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 gurutattvasiddhiH so teNa samaM mittiM karei, annayA bhaNai-ANehi niruvahayaM aNAhamaDayaM jeNa te IsariyaM karemi, teNa maggiyaM, laddho obaddhato maNusso, so masANaM nIto, jaM ca tattha pAuggaM taM ca nIyaM, so ya dArago piyareNa namokkAraM sikkhAvito, bhaNito ya-jAhe bIhejjasi tAhe eyaM paDhejjAsi, vijjA esA, so ya tassa mayagassa purato Thavito, tassa mayagassa hatthe asI dino, parivvAyago vijjaM pariyattei, uTTheumAraddho veyAlo, so dArago bhIto, hiyaeNa namokkAraM pariyattei, so veyAlo paDito, puNovi javai, puNovi uTThavito, suTutarAgaM pariyadei, puNovi paDito, tidaMDI bhaNai-kaMci jANasi ?, bhaNai-kiMpi na jANAmi, puNovi javai taiyavAraM, puNo namokkAraM pariyattei, tAhe vANamaMtareNa rusiUNa taM khaggaM gahAya so tidaMDI do khaMDIkato, suvaNNakhoDI jAtA, aMgovagANi ya se juyajuyAiM kAuM savvarattiM bUDho, Isaro namokkArapabhAveNa jAto, jai na hoMto namokkAro to veyAleNa mArijjaMto, so suvaNNaM hoMto / / 1 / / ___ kAmanipphattI namokkArAto, kaha?, egA sAvigA, tIse bhattA micchAdiTThI, aNNaM bhajjaM ANeuM maggei tIse taNaeNa na lahai, sasavattagaMti, ciMtei-kiha mAremi?, aNNayA kaNhasappo ghaDae chubhittA ANito, saMgovito, jimito, bhaNai-ANeha puSpANi amuge ghaDae ThaviyANi, sA paviTThA, aMdhakAraMti namokkAraM ciMtei, jaivi me koi khAejjA tovi me maraMtIe namokkAro na nassihitIti, chUDho hattho, sappo devayAe avahito, puSphamAlA kayA, sA gahiyA dinA ya se, so saMbhaMto ciMtei-aNNANi eyANi puSpANi, pucchai ya, tIe kahiyaM-tato ceva ghaDAto ANIyANi, gato tattha, pecchai ghaDagaM puSpagaMdhaM ca, navi tattha koi sappo, tato AuTTo pAyavaDito sabda kahei, khAmei ya, pacchA sA ceva gharasAmiNI jAyA, evaM kAmAvaho namokkAro // 2 / / AroggAbhiraIe udAharaNaM-egaM nagaraM nadIe tIre, kharakammieNa sarIraciMtAniggateNaM nadIe vujhaMtaM mAuliMgaM diTuM, rAyAe uvaNIyaM, sUyassa hatthe dinaM, teNa jimiyassa uvaNIyaM, pamANeNa airittaM, gaMdhaNa vaNNeNa ya, tassa maNUsassa rAyA tuTTho, diNNA bhogA, rAyA bhaNai-aNunadIe maggaha, patthayaNaM gahAya purisA gayA, diTTho vaNasaMDo, jo phalANi geNhai so marai, raNNo kahiyaM, bhaNai-avassaM ANeyavvANi, golagapaDiyA vaccaMtu, evaM gayA ANeti, tattha jassa so golago Agato so ego vaNe pavisai, pavisittA phalANi bAhiM chubhai, tato ANeti, jo chuhai so marai, evaM vaccaMte kAle sAvagassa parivADI jAyA, tattha gato ciMtei-imo virAhiyasAmanno kovi hojjatti nisIhiyaM bhaNittA namokkAraM paDhaMto Dhukkai, vANamaMtarassa ciMtA jAyA-kattha maNNe evaM suyapuvvaM ?, NAyaM, saMbuddho, vaMdai, bhaNai-ahaM tattheva AharAmi, gato, raNNo kahiyaM, raNNA sammANito, tassa osIsae diNe 2 Thavei, evaM teNa abhiraI bhogA ya laddhA, jIviyAto ya kiM anaM AroggaM ?, rAyAvi parituTThotti / / 3 / / ____ paralogevi namokkAraphalaM-vasaMtapure nayare jiyasattU rAyA, tassa gaNiyA sAviyA, sA caMDapiMgaleNa samaM vasati, annayA kayAi teNa rano gharaM hayaM, hAro nINito, bhIehiM saMgovijjai, aNNayA ujjANiyAe gamaNaM, savvAto vibhUsiyAto gaNiyAto vaccaMti, tIe savvAto atisayAmitti so hAro Aviddho, jIse devIe so hAro tIse dAsIe so nAto, kahiyaM rano, sA keNa samaM vasai?, kahie caMDapiMgalo gahito, sUle bhinno, etIevi ciMtiyaM-mama doseNa mAriutti, sA se namokkAraM dei, bhaNai ya-nidANaM karehi jahAeyassa raNNo putto AyAmitti, kayaM nidANaM, aggamahisIe udare uvavanno, dArago jAto, sA sAviyA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 189 kIlAvaNadhAtI jAyA, aNNayA ciMter3a-kAlo samo gabbhassa maraNassa ya, hojjA kayAi, ramAveMtI bhAimA rova caMDapiMgalA iti, jAI sariyA, saMbuddho, rAyA mato, so rAyA jAto, sucireNa kAleNa dovi pavvaiyANi, evaM sukulapaccAyAtI taMmUlAgaM ca siddhigamaNamiti / / ahavA biiyaM udAharaNaM - mahurAe nayarIe jiNadatto sAvago, tattha huMDito coro, nagaraM parimusai, so kayAi gahiyo, sUle bhinno, raNA bhaNiyaMpaDiyaraha biijjayAvi se najjihiMti, tato rAyamaNUsA paDicaraMti, so jiNadatto sAvago tassa nAidUreNa ardhars, so coro bhaNai - sAvaga ! tumamaNukaMpago'si, tisAito'haM, dehi mama pANiyaM jA marAmi, sAvago bhAi - imaM namokkAraM paDha, jA te ANemi pANiyaM, jai vIsArehisi to te ANIyaMpi na demi, so tAe lolayAe paDhai, sAvagovi pANiyaM gahAya Agato, etaM velaM pAhAmotti, NamokkAraM ghosaMtassa viNiggato jIvo, jakkho uvavanno, sAvago tehiM maNUsehiM gahito corabhattadAyagotti, raNNo niveiyaM, bhaNai - eyaMpi sUle bhiMdaha, AghAyaNaM nijjai, jakkho ohiM pauMjai, pecchai sAvagaM, appaNo ya sarIraM, tato pattha (vva) yaM uppADiUNa nayarassa uvariM Thavai, bhaNai ya- sAvayaM na yANai ?, khAmeha, mA bhe annahA savve cUrAmi, tato mukko khAmito, vibhUIe nayaraM pavesito, nayarassa puvveNa jakkhassa AyayaNaM kayaM, evaM namokkAreNa phalaM labbhai / / uktA namaskAraniryuktiH / / 1025 / / *** Co (25/1) pR. 74 paM. 17 (bRhatkalpasUtra ) AgamagrahaNena ca dvAragAthAyAM darzana jJAnAdiko bhAvaH sUcitaH, atastamaGgIkRtya vidhimAhadaMsaNa-nANa-carittaM, tava viNayaM jattha jattiyaM jANe / Parvati rais yoe taM tahiM bhAvaM / / 4553 / / darzanaM ca - niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM jJAnaM ca- AcArAdi zrutaM cAritraM ca - mUlottaraguNAnupAlanAtmakaM darzana jJAna- cAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca- anazanAdi vinayazca - abhyutthAnAdiH to- vinayam / etad darzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikarmAdilakSaNayA pUjayet / / 4553 / / (25/2) pR. 74 paM. 17 tadevAha *** (jIvAnuzAsana) daMsaNanANacaritaM tavaviNayaM jattha jattiyaM jANa / ParvataM bhattIe pUyae tattha taM bhAvaM ||33|| vyAkhyA - darzanajJAnacAritratapovinayaM yatra sAdhvAdau yAvanmAtraM jAnIyAdavabudhyeta, kimavizeSeNa ? netyAha-jinaprajJaptaM sarvajJoktaM bhaktyA sarvAdareNa pUjayedarcayet tatra yatyAdau taM samyaktvAdikaM bhAvam / guNavatsu tatra darzanaM samyaktvaM, jJAnaM matyAdi, cAritraM zIlatapo'nazanAdi, vinaya AcAryAdyaucityakaraNamiti / na Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 gurutattvasiddhiH cAtredamAzaGkanIyam-ekavibhaktinirdezAt samuditA evAmI pUjyA na viyutAH, tataH pUrvoktavyAhatiH, yatastatraiva niSedhe ekatredamuktaM-"nANamaMtesu bhattIbahumANo kAyaco / " "tathA nANAimaMtesu bhattI" ityAdi / darzanajJAne tu yadyapi yukte sarvadaiva bhavataH, tathApi viziSTajJAnarahitaM kevalaM darzanaM bhaNyate ityAdi svadhiyA'bhyUhyaM gItArthariti gAthArthaH / / 33 / / (25/3) pR. 74 paM. 17 (gurutattvavinizcaya ullAsa-1) tathAhidasaNanANacarittaM, tavaviNayaM jattha jattiyaM pAse / jiNapannattaM bhattIi pUyae taM tahiM bhAvaM / / 122 / / 'daMsaNa'tti / darzanaM ca-niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM jJAnaM ca-AcArAdizrutaM cAritraM camUlottaraguNAnupAlanAtmakaM darzanajJAnacAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca-anazanAdi vinayazcAbhyutthAnAdistapovinayam / etaddarzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikarmAdilakSaNayA pUjayediti / / 122 / / (26/1) pR. 80 paM. 4 (zrAvakadharmavidhiprakaraNa) sa cAyaM vidhiHgurumUle suyadhammo, saMviggo ittaraM va iyaraM vA / vajjittu tao samma, vajjei ime aIyAre // 79 / / 'gurumUle' gAhA vyAkhyA- 'gurumUle' AcAryAdyantike 'zrutadharmA' AkarNitA'NuvratAdiH, 'saMvignaH' mokSasukhAbhilASI, na tu RddhikAmaH, 'itvaraM' cAturmAsyA''dikAlA'vadhinA 'itaradvA' yAvatkathikameva 'varjayitvA' pratyAkhyAya vadhamiti prakRtam / 'tataH' tadanantaraM 'samyak' adhyavasAyavizuddhyA 'varjayati' pariharate, viratipariNatau pratyAkhyAne satyevaM pravRttireva nA'sya saMbhavatItyarthaH / 'imAn' vakSyamANalakSaNAn, kAn ? aticaraNAnyatIcArAH-pratyAkhyAnamalinatAhetavo vyApArAstAn / iti gAthArthaH // 79 / / (paMcAzakaprakaraNa) (26/2) pR. 80 paM. 4 vidhinetyuktamatha tameva vadhavarjanavidhiM taduttaravidhiM ca darzayannAhagurumUle suyadhammo saMviggo ittaraM va iyaraM vA / vajjittu tao sammaM vajjei ime ya aiyAre / / 9 / / vyAkhyA-guruH samyagjJAnakriyAyuktaH samyagdharmazAstrArthadezakaH, yadAha Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 'dharmajJo dharmakartA ca sadA dharmaparAyaNaH / sattvebhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate / / 1 / / ' () athavA'jo jeNa suddhadhamme niojio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa bhaNNati dhammagurU dhammadANAo // 1 // ' () tasya gurorAcAryAdermUlamantikaM gurumUlaM tatra gurumUle / anenAnyatra dharmazravaNapratiSedho darzitaH, viparyastabodhasaMbhavAt / zrutadharmAkarNitANuvratAdipratipAdanaparAptapravacanaH / anena cAzrutAgamasya jJAnAbhAvena vratapratipattirna samyagiti tatpratiSedho darzitaH / yadAha-'jassa no imaM uvagayaM bhavai ime jIvA ime ajIvA ime tasA ime thAvarA tassa no supaccakkhAyaM bhavati, dupaccakkhAyaM bhavati, se dupaccakkhAi mosaM bhAsaM bhAsati, no saccaM bhAsaM bhAsai tti / ' () ___tathA svayamutprekSitazAstrasyApi pratiSedha uktaH, svayamutprekSaNe hi samyakzAstrArthAnavagamena samyakpravRtyabhAvAt / yadAha 'na hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAgaM pazyata nRtyaM mayUrasya / / 1 / / ' () tathA zrutadharmatvAdeva saMvigno mokSasukhAbhilASI san saMsArabhIto vA / anyathAvidhasya hi vratapratiprattirna mokSAya syAt / itvaramalpakAlaM yAvaccaturmAsAdikAlAvadhitvenetyarthaH / vAzabdo vikalpe / itaraM vA bahukAlaM yAvat yAvajjIvamityarthaH / vAzabdo vikalpArtha eva / sthUlaprANavadhamiti prakRtam / varjayitvA pratyAkhyAya / anena pUrvagAthAsUcito vadhavarjanavidhi-ruktaH / 'taotti' takaH zrutadharmAdivizeSaNaH prANI / yadi punastata iti vadhavarjanAnantaramiti vyAkhyAyate, tadA ktvApratyayenaivAnantaryasyAbhidhAnAttata iti punaruktamApadyate / athavA lokabhaNityapekSayA niLavadhAnArthatAkalpanena tata ityapi na duSTam / tathAhi vaktAro bhavanti 'bhuktvA pItvA tataste gatA' iti / kathamityAha-samyag-bhAvazuddhyA varjayati pariharati nAsevate, vadhapratyAkhyAnenaivAticArANAM pratyAkhyAtatvAt iha varjanamanAsevanaM vyAkhyAtam / 'ime tti' imAn vakSyamANatvena pratyakSAsannAn / atIcArAnatikramAn vadhaviratimAlinyAnIti yAvat / nanu sarvaviratAvevAtIcArA bhavanti, saMjvalanodaya eva teSAmabhidhAnAt / yadAha 'savve viya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti / mUlacchejjaM puNa hoi bArasaNhaM kasAyANaM / / 112 / / ' (Avazyakaniyukti0) saMjvalanodayazca sarvaviratAnAmeva, dezaviratAnAM tu pratyAkhyAnAvaraNodaya iti na dezaviratAvaticArasaMbhavaH / yujyate caitadalpIyastvAttasyAH kunthuzarIre vraNAdyabhAvavat / tathAhi-prathamANuvrate sthUlasaGkalpaniraparAdhadvividhaMtrividhenetyAdibhirvikalpairvizeSitatvenAtisUkSmatAM gate dezAbhAvAt kathaM dezavirAdhanArUpA aticArA bhavantu? ataH sarvanAza eva tasyopapadyate, kunthuzarIrasyeva / mahAvrateSu tu te saMbhavanti, mahattvAdeva, hastizarIre vraNapaTTabandhAdivat iti / atrocyate-dezaviratAvaticArA na bhavantItyasaMgataM, upAsakadazAdiSu prativratamaticArapaJcakAbhidhAnAt / atha bhaGgA eva te, na tvaticArAH / naivam, bhaGgAdbhedenAticArasyAgame sammatatvAt / yadAha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 gurutattvasiddhiH 'jArisao jaibheo jaha jAyai jaha ya tattha dosaguNA / jayaNA jaha aiyArA bhaGgo taha bhAvaNA neyA / / 1 / / ' (navapadaprakaraNa tathA paJcAzaka-avacUrNi) na ceyaM gAthA na pramANaM, pUrvAntargatatayAsyAH pratipAdanAt / yaccoktam-'sarve'ticArAH saMjvalanodaya eveti' tatsatyam, kevalaM sarvaviriticAritramevAzritya taducyate, na tu dezavirati-samyaktve, yataH 'savve'viya aiyAre' ityAdigAthAyA evaM vyAkhyA-saMjvalanAnAmevodaye sarvaviratAvaticArA bhavanti, zeSodaye tu mUlacchedyameva tasyAmiti, evaM ca na dezaviratAvaticArAbhAvaH, yadyapyadhikRtagAthA pazcArthasya vyAkhyA prakArAntareNocyate, yathA-mUlacchedaH sarvaviratestRtIyAnAmudaye, dezaviraterdvitIyAnAM, samyaktvasya prathamAnAmiti, tenApi dezaviratyAdau nAticArAbhAvaH, tathAhi-yathA saMjvalanodaye sarvaviratiravApyate, tatrAticArAzca bhavanti, evaM pratyAkhyAnAvaraNodaye dezaviratistadaticArAzca, apratyAkhyAnAvaraNodaye samyaktvaM tadaticArAzca bhavantu, nyAyasya samAnatvAt, vicitro hyudayaH kaSAyANAM, tato'sau guNa-lAbhasyAvibandhakastadaticAraNAM ca nimittaM bhavati, saMjvalanodayavaditi, anye punarAhuH-samyaktvadezaviratyaticArAH krameNa prathamadvitIyakaSAyodayAdbhavanti, vicitro hi tadudayo dezataH sarvatazca virAdhanAyA heturbhavatIti, yazca kunthudRSTAnto'sAvasaGgata eva, dRSTAntAntarabAdhitatvAttasya, tathAhi-hastino'tilaghurmanuSyastasya ca vraNAdiH saMbhavatyeveti, yaccocyateanantAnubandhyAdikaSAyadvAdazakasya sarvaghAtitvenAbhidhAnAttadudaye samyaktvAdInAM bhaGga eveti, tadayuktam, sarvaviratyapekSayaiva sarvaghAtitvena tasya vyAkhyAtatvAt, tadevaM dezaviratAvaticArasambhavo'stIti gAthArthaH / / 9 / / (27) pR. 80 paM. 7 (zrAvakadharmavidhiprakaraNa) evaM samyaktvapratipattiprasaGgaprAptAM mithyAtvanivRtti trividhaM trividhenAbhidhAya nigamayatiiya micchAo viramiya, samma uvagamma bhaNai gurupurao / arahaMto nissaMgo, mama devo dakkhiNA sAhU // 44 // 'iya micchAo' gAhA vyAkhyA-'iti' uditanItyA trividhaM trividhena 'mithyAtvAt' uktasvarUpAt 'viramya' viratyaGgIkAraM kRtvA 'samyag' AgamAbhihitena jinapratimApUjAdividhinA 'upagamya' sAmIpyena gatvA bhaNati' pratijAnIte 'gurupurataH' dIkSAdAyakAcAryAderagrataH / yadbhaNati tadAha- 'arhan' ityaSTamahAprAtihAryarUpAM surakRtAM saparyAmarhatItyarhan, 'ntamANau zatRzAnacoH' iti zatrantAdezaH / kiMvidho'sau ? ityAha-'nissaGgaH' nirgato bAhyAbhyantaro rAgakaSAyAdirUpaH saGgo'smAditi nissaGgaH, pratikRtiH pravacanAdipratIyamAnA'zeSarAgAdikAluSyadoSavirahaH, taducyate 'iha hi ramaNIzastrAkSAlIdharAH suramUrtayo, nipuNasugamAn rAgadveSabhramAn zamayantyalam / tava punariyaM tyaktA''saGgA tanuH kRtakRtyatAM, prasabhamuzati svAmin! satyaM pravakti tdtyym||1|| ya iha gaditAH svAtmarAmA gavAdikamAzritAH, api jina ! jaDaisteSAM tattvaM kathaM kila tattvataH ? Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 193 tava tu nikhilaM bAhyAntaHsthaM parigrahamujjhato, munivara! bhaved yuktyA yuktaM tdetdbaadhitm||2||' () ityAdi / 'mama' ityAtmanirdeze 'devaH' mokSAyArAdhanIyA devtetyrthH| 'dakSiNAH' dakSiNArhAH pUjyA gurava ityarthaH, 'sAdhavaH' ytyH| iti gaathaarthH||44|| (28) pR. 80 paM. 12 (upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) kimarthamiyAn guNagaNo gurormugyata ityAhakaiyAvi jiNavariMdA, pattA ayarAmaraM pahaM dAuM / AyariehiM pavayaNaM, dhArijjai saMpayaM sayalaM / / 12 / / kadApi kasminnapi kAle jinavarendrAH pathaM jJAnAdyAtmakaM mArga datvA bhavyebhyaH, ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM mokSa prAptA bhavanti, tatazca tatkAle tadanubhAvAdeva pravacanaM maryAdAvarti varteta / tadvirahe punarAcAryaiH pravacanaM tIrthaM cAturvarNasaGgharUpamAgamarUpaM ca sAMprataM yuktamanucchaMkhalaM maryAdArvatyavismRtaM ca sakalaM savijJAnaM saMpUrNa ca dhAryate dhriyate, avicyutyA smaryate ca, na ca guNavikalairidaM kartuM zakyama, atastadanveSaNaM yuktamiti / / 12 / / (29) pR. 81 paM. 19 (darzanazuddhiprakaraNa) etadeva samarthayantina viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA duNhaM / / 173 / / na vinA nirgranthaiH sAmAnyena cAritribhistIrtham / na cAtIrthA nirgranthAH-tIrthaM vinA te'pi na bhavantItyarthaH / pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAnAmeva cAyaM niyamaH / tathA ca prajJaptiH- pulAe NaM bhaMte ! kiM titthe hujjA atitthe hujjA ? goyamA ! titthe hujjA, no atitthe hujjA / evaM bausevi paDisevaNAkusIlevi / kasAyakusIle pucchA, goamA ! titthe vA hujjA atitthe vA hujjA / jai atitthe hujjA, titthayare hujjA, patteyabuddhe hujjA ? goamA ! titthayare vA hujjA, patteyabuddhe vA hujjA evaM niyaMThevi / evaM siNAevi / tasmAt SaTkAyasaMyamo yAvat, tAvadanuSaJjanA anuvRttirdvayoH bkushprtisevnaakushiiltyorevetyrthH||173|| eSaiva sarvatIrtheSu vyavasthetyAhuHsavvajiNANaM niccaM bakusakusIlehiM vaTTae titthaM / navaraM kasAyakusIlA apamattajaI vi satteNa // 175 / / sarvajinAnAM bharatairavatavidehatIrthakRtAm / nityaM bakuzakuzIlAbhyAM varttate tIrtham / pulAkAdInAmalpatvAt Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 gurutattvasiddhiH -ON kAdAcitkatvAcca / navaraM kevalamayaM vizeSaH-sattvena-kaSAyasattayA / apramattayatayo'pi saptamaguNasthAnavartino'pi kaSAyakuzIlA bhnnynte| ata evaMbhUtAH kaSAyakuzIlA api yAvattIrthaM bhavantIti bhAvaH / / 175 / / (30) pR. 85 paM. 5 (dharmaratnaprakaraNa) nanu kiM caritravatopyasadgrahaH saMbhavati ? matimoho'pi kuta iti ceducyate - vihi ujjamavanayabhayaussagavavavAyatadubhayagayAiM / suttAI bahuvihAiM, samae gaMbhIrabhAvAiM / / 106 / / vidhizca udyamazca varNakazca bhayaM cotsargazcApavAdazca tadubhayaM ceti dvandvastasya ca svapadapradhAnatvAdgatAnIti pratyekamabhisaMbadhyate, sUtrANi ca vizeSyANi / tatazcaivaM yojyate - kAnicidvidhigatAni sUtrANi santi, yathA - 'saMpatte bhikkhakAlaMmi asaMbhaMto amucchio / imeNa kamajoeNa, bhattapANaM gavesaI' / / ityAdIni piNDagrahaNavidhijJApakAni / kAnicidudyamasUtrANi, yathA - 'dumapattae paMDuyae, jahA nivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama! mA pamAyae' / / ityAdIni / tathA - "vaMdai ubhao kAlaMpi ceiyAiM thayathuIparamo / jiNavarapaDimA gharadhUyapupphagaMdhaccaNe jutto / / 1 // " kAlanirUpaNasyodyamahetutvAnna punaranyadA'pi caityavandanaM na dharmAyeti / varNakasUtrANi caritAnuvAdarUpANi / yathA draupadyA puruSapaJcakasya varamAlAnikSepaH, jJAtAdharmakathAdyaGgeSu nagarAdivarNakarUpANi ca varNakasUtrANi / bhayasUtrANi nArakAdiduHkhadarzakAni / uktaM ca - 'naraesu maMsaruhirAivannaNaM, jaM pasiddhimitteNa / bhayaheu ihara tesiM veubbiyabhAvao na tayaM / / 1 / / ' athavA duHkhavipAkeSu pApakAriNAM caritakathanAni bhayasUtrANi / tadbhayAtprANinAM pApanivRttisaMbhavAt / utsargasUtrANi - 'iccesiM chaNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMbhejjA / ' ityAdi SaDjIvanikAyarakSAvidhAyakAni / apavAdasUtrANi prAyazchedagranthagamyAni / yadvA - 'na yAlabhejjA niuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ikkovi pAvAiM vivajjayaMto, viharijja kAmesu asajjamANo / / ' ityAdInyapi / . tadubhayasUtrANi yeSUtsargApavAdau yugapatkathyate / yathA - 'aTTajjhANAbhAve saMmaM ahiyAsiyavdao vAhI / tabbhAvapi u vihiNA, paDiyArapavattaNaM neyaM / / 1 / / ' evaM 'sUtrANi bahuvidhAni' svasamaya-parasamaya-nizcaya-vyavahAra-jJAna-kriyAdinAnAnayamataprakAzakAni Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 'samaye' siddhAnte 'gambhIrabhAvAni' mahAmatigamyAbhiprAyANi santIti zeSaH / / 106 // tataH kimityAha tesiM visayavibhAgaM, amuNaMto nANavaraNakammudayA / mujjhai jIvo tatto, saparesimasaggahaM jaNai / / 107 / / iti / teSAM sUtrANAM viSayavibhAgam ayamasya sUtrasya viSayo'yaM cAmuSya ityevaMrUpamamuNannalakSayan jJAnAvaraNakarmaNa udayAddhetormuhyati mohamupayAti jIvaH - prANI, tataH svaparayorAtmanaH parasya ca paryupAsakasyAsadgrahamasabodhaM janayati, jamAlivat / tatkathA cAtipratItatvAnna vitanyata iti / / 107 / / - *** 195 (31) pR. 87 paM. 19 (Avazyaka niyukti) tatra yasmAt zrAvakadharmasya tAvat mUlaM samyaktvaM tasmAd tadgatameva vidhimabhidhAtukAma Aha-- tattha samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai, saMmattaM uvasaMpajjai, no se kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthi adevayANi vA annautthiyapariggahiyANi arihaMtaceiyANi vA vaMdittae vA namaMsittae vA puvviM aNAlattaeNaM Alavittae vA saMlavitta vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayADaM vA, nannattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNaM, se ya saMmatte pasatthasamattamohaNiyakammANuveyaNovasamakhayasamutthe paramasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme pannatte, sammattassa samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taMjahA- saMkA kaMkhA vitigicchA parapAsaMDapasaMsA parapAsaMDasaMthave (sUtram ) / / asya vyAkhyA-zramaNAnAmupAsakaH zramaNopAsakaH zrAvaka ityarthaH, zramaNopAsakaH 'pUrvameva' AdAveva zramaNopAsako bhavan mithyAtvAt-tattvArthAzraddhAnarUpAt pratikrAmati- nivarttate, na tannivRttimAtramatrAbhipretaM, kiM tarhi ?, tannivRttidvAreNa samyaktvaM tattvArthazraddhAnarUpaM upa-sAmIpyena pratipadyate, samyaktvamupasampannasya sataH na 'se' tasya 'kalpate' yujyate 'adyaprabhRti' samyaktvapratipattikAlAdArabhya, kiM na kalpate ? - anyatIrthikAncarakaparivrAjaka- bhikSubhautAdIn anyatIrthikadevatAni - rudraviSNusugatAdIni anyatIrthikaparigRhItAni vA (arhat) caityAni - arhatpratimAlakSaNAni yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni vandituM vA namaskartuM vA, tatra vandanaM- abhivAdanaM namaskaraNaM-praNAmapUrvakaM prazastadhvanibhirguNotkIrttanaM, ko doSaH syAt ?, anyeSAM tadbhaktAnAM mithyAtvAdisthirIkaraNAdiriti, tathA pUrva-Adau anAlaptena satA anyatIrthikaistAnevAlaptuM vA saMlaptuM vA tatra sakRt sambhASaNamAlapanaM paunaHpunyena saMlapanaM, ko doSaH syAt ?, te hi taptatarAyogolakalpAH khalvAsanAdikriyAyAM niyuktA bhavanti, tatpratyayaH karmabandhaH, tathA tena vA praNayena gRhAgamanaM kuryuH, atha ca zrAvakasya svajanaparijano'gRhItasamayasArastaiH saha sambandhaM yAyAdityAdi, prathamAlaptena tvasambhramaM lokApavAdabhayAt kIdRzastvamityAdi vAcyamiti tathA teSAmanyatIrthikAnAM azanaM ghRtapUrNAdi pAnaMdrAkSApAnAdi khAdimaM-trapuSaphalAdi svAdimaM - kakkolalavaGgAdi dAtuM vA anupradAtuM vA na kalpata iti, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 gurutattvasiddhiH - tatra sakRd dAnaM punaH punaranupradAnamiti, kiM sarvathaiva na kalpata iti ?, na, anyathA rAjAbhiyogenetirAjAbhiyogaM muktvA balAbhiyogaM muktvA devatAbhiyogaM muktvA gurunigraheNa - gurunigrahaM muktvA vRttikAntAraM muktvA, etaduktaM bhavati - rAjAbhiyogAdinA dadadapi ma dharmamatikrAmati / (32 / 1) pR. 88 paM. 27 ////// kimbhUtAstarhi liGgAvazeSA bhavantItyAha dagapANaM pupphaphalaM, aNesaNijjaM gihatthakiccAI ajayA paDisevaMtI, jaivesaviDaMbagA navaraM / / 349 / / 'daga0' gAhA, 'dagapANaM' ti sacittodakapAnaM puSpANi ca phalAni ceti dvandvaikavadbhAvAt puSpaphalaM sacittameva, aneSaNIyamAdhAkarmAdi gRhasthakRtyAni gRhakaraNAdIni kim ? ayatA mutkalapApadvArAH santaH pratisevante bhajante yativeSaviDambakAH navaraM rajoharaNAdisAdhunepathyavigopakAH kevalaM ye te liGgAvazeSA ucyante yatiguNarahitatvAditi / / 349 / / teSAM cApAyAnAha - - ( upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) osanayA abohI ya pavayaNaubbhAvaNA ya bohiphalaM / osanno vi varaM pihu, pavayaNaubbhAvaNAparamo || 350 / / 'osannayA' gAhA, iha loke etAvadavasannatA avamagnatA lokamadhye paribhUtatA bhavati, paraloke cAbodhirjinapraNItadharmAprAptirbhavati bhagavadAjJAvirAdhakatvAd, yataH pravacanodbhAvanaiva cazabdasyAvadhAraNArthatvAt bodhiphalaM, kAraNe kAryopacArAt saiva bodhirUpaM kAryamityarthaH / sA ca saMvignavihAribhireva kriyate tadanuSThAnadarzanena pravacanazlAghotpateH, tadidaM sarvAvasannAnadhikRtyoktam / dezAvamagnastvAtmanaH karmaparatantratAM budhyamAnaH parebhyaH prakAzayan vAdalabdhi- vyAkhyAnAdibhiH pravacanamudbhAvayan zlAghyazcAsau, yata Ahaavasanno'pi varaM pradhAnaH pRthu iti kriyAvizeSaNaM, savizeSaH susAdhuguNaprakAzanAdinA savistaraM yathA bhavatItyarthaH / tathA pravacanodbhAvanAparama AgamonnatipradhAna iti / / 350 / / vyatirekamAha guNahINa guNarayaNAyaresu, jo kuNai tullamappANaM / sutavasiNo ya hIlai, sammattaM pelavaM tassa / / 351 / / 'guNa0' gAhA, guNahInazcaraNAdizUnyo guNaratnAkaraiH saptamI tRtIyArthe, sAdhubhiryadi tulyamAtmAnaM, vayamapi sAdhava iti lokamadhye khyApayatyanyacca sutapasvinazca hIlayati mAyAvinaH khalvete lokapratArakA ityAdinA tadA'sau mithyAdRSTireva yataH samyaktvaM guNavatpramodasAdhyaM pelavaM niHsAram, tat kalpanayA vidyamAnamapyanena paramArthatastadabhAvaM kAkvA lakSayati tasya sutapasvihIlakasyeti // 351 / / sAdhubhiH punaH pravacanabhaktimanuvarttayadbhiryad vidheyaM tadAha osannassa gihissa va, jiNapavayaNativvabhAviyamaissa / kIrai jaM aNavajjaM, daDhasammattassa'vatthAsu / / 352 / / - Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 'osanna' gAhA, avasanasya sAmAnyazabdatayA pArzvasthAdehiNo vA suzrAvakasya kimbhUtasya jinavacanatIvrabhAvitamaterahaMdAgamagADharaJjitacittasyetyarthaH kriyate yadanavadyaM yaducitamityarthaH sa ca kadAcit priyadharmamAtratayA bhavatyata Aha-dRDhasamyaktvasya, kiM sarvadA kriyate ? netyAha-avasthAsu dravyakSetrakAlabhAvApadAdiSu kAraNeSu nAnyadA // 352 / / tathA cAha - pAsatthosanakusIlaNIyasaMsattajaNamahAchaMdaM / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vajjiti / / 353 / / 'pAsattho' gAhA, pArve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH AvazyakAdiSvavasadanAdavasannaH, kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH, nityamekatra vAsayogAnityaH, paraguNadoSeSu saMyogAt saMsaktaH, pArzvasthazcAsAvavasanazcetyAdidvandvasta eva janastaM tathA yathAcchandaM svAbhiprAyamAgamanirapekSatayA pravarttata iti yathAchandastaM pRthakkaraNamasya gurutaradoSakhyApanArtham, jJAtvA taM pArzvasthAdijanaM suvihitAH sAdhavaH sarvaprayatnena varjayanti tatsaGgamasyAnarthahetutvAditi / / 353 / / keSu punaH sthAneSu vartamAneSu vartamAnaH pArzvasthAditAM yAtItyAzakya tAnyevAha - bAyAlamesaNAo, na rakkhai dhAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiM khAi // 354 / / 'bAyAla0' gAhA, dvicatvAriMzadeSaNAH pUrvoktasvarUpA na rakSati dhAtrIzayyApiNDaM ca, tatra dhAtrIpiNDaH yo bAlakrIDanAdinA labhyate, tasya caiSaNAgrahaNenAgatatve'pi punaH pRthagupAdAnaM yatergRhasthasambantho mahate'nayeti darzanArtham, zayyApiNDaH zayyAtarapiNDastaM ca na rakSati AhArayatyabhIkSNamanavarataM vikRtIH kSIrAdyAH sannidhiM paryuSitaguDAdirUpaM khAdati bhakSayatIti / / 354 / / sUrappamANabhoI, AhAreI abhikkhamAhAraM / na ya maMDalie bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDaI alaso // 355 / / 'sUra0' gAhA, sUryapramANena yAvadAdityastiSThati tAvad bhoktuM zIlamasyeti sUrapramANabhojI, AhArayatyabhIkSNamAhAramazanAdikaM na ca naiva maNDalyAM sAdhubhiH saha bhuGkte na ca bhikSAM hiNDate'lasaH AlasyopahatatvAditi / / 355 / / / kIvo na kuNai loyaM, lajjai paDimAi jallamavaNei / sovAhaNo ya hiMDai, baMdhai kaDipaTTayamakajje // 356 / / 'kIvo0' gAhA, klIbo hInasattvo na karoti locaM kezotpATanam, lajjati pratimayA kAyotsargeNa, jallaM malamapanayati karatoyAdibhiH sahopAnadbhyAM vartata iti sopAnatkazca hiNDate, badhnAti kaTIpaTTakaM kaTyAM colapaTTakamakArye kAraNaM vinA, etacca sarvapadeSu sambandhanIyamiti / / 356 / / gAmaM desaM ca kulaM, mamAyae pIDhaphalagapaDibaddho / gharasaraNesu pasajjar3a, viharai ya sakiMcaNo rikko / / 357 / / 'gAmaM' gAhA, grAmamupalakSaNaM cedaM nagarAdInAM, dezaM ca lATadezAdikaM, kulamugrAdikaM, 'mamAyae' tti Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 gurutattvasiddhiH mamaitaditi manyate pIDhaphalakapratibaddhaH Rtubaddhe'pi tatsevanAsakta ityarthaH gRhasaraNeSu bhavananIveSu, gRhasmaraNeSu, vA pUrvopabhuktacintaneSu prasajyate ghaTate, viharati ca sakiJcano hiraNyAdiyuktastathA'pi rikto nirgrantho'hamiti prakAzayaniti / / 357 // nahadaMtakesarome jamei uccholadhoyaNo ajao / vAhei ya paliyaMkaM airegapamANamatthurai / / 358 // 'Naha0' gAhA, nakhadantakezaromANi yamayati rADhayA samAracayatItyarthaH, utsolanayA prabhUtodakenAyatanayA dhAvanaM hastapAdAdikSAlanaM yasyAsAvutsoladhAvano ata evAyato gRhasthakalpatvAd, vAhayati ca paribhuGkte palyaGkamatirekapramANaM saMstArakottarapaTTakAdatiriktam atthurai tti AstRNAti saMstArayatItyarthaH / / 358 / / sovai ya savvarAI, nIsaThumaceyaNo na vA jharai / na pamajjaMto pavisai, nisIhiyAvassayaM na kare / / 359 / / 'sovai' gAhA, svapiti ca sarvarAtriM 'nIsaTuM' ti niHprasaramacetanaH kASThavat 'na vA jharai' tti svAdhyAyaM na karotItyarthaH, na pramRjan rajoharaNena pravizati vasatau tamasIti gamyate, naiSedhikIM pravizannAvazyikAM nirgacchanna karotIti / / 359 / / pAyapahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavidagaagaNimAruya-vaNassaitasesu niravikkho / / 360 / / 'pAe' gAhA, pAdau pathi mArge rajodigdhau vijAtIyapRthivIsaMkrame na pramArjayati, yugamAtrayA dRSTyeti gamyate, na zodhayati Iryate'syAmiti IryA taM gacchan vartanImityarthaH pRthivyudakAgnimArutavanaspatitraseSu etadviSaye nirapekSaH, tadupamardanaM kurvan niHzaGka iti / / 360 // savvaM thovaM uvahiM, na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheyatattillo / / 361 / / 'savvaM' gAhA, api zabdasya luptanirdiSTatvAt sarvastokamapyupadhiM mukhavastrAdikaM na prekSate na ca karoti svAdhyAyamuktamevedamiti cenna, tatra rAtrAvatra tu divApIti vizeSaH, yadi vA tatra guNanamiha vAcanAdikamiti zabdakaro rAtrau supte jane bRhacchabdakaraNazIlaH jhaMjhA kalahastatkaro rATipriya ityarthaH / laghureva laghukastucchatvAdgaNo gacchastasya bhedaH parasparaM cittavizleSastasmin 'tattillo' tti taptimAn gaNabhedataptimAn gacchavighaTanatatpara ityarthaH / / 361 / / khittAIyaM bhuMjai, kAlAIyaM taheva avidinnaM / giNhai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM // 362 / / 'khettA0' gAhA, kSetrAtItam atikrAntadvigavyUtaM bhuGkte'zanAdIti sambandhaH, kAlAtItaM grahaNakAlAt pauruSItrayAtivahanena, tathaivAvidattaM gRhNAtyanudite sUre'zanAdyathavopakaraNaM vastrAdi bhagavadbhirananujJAtatvAditi // 362 / / ThavaNakule na ThaveI, pAsatthehiM ca saMgayaM kuNai / niccAvajjhANarao, na ya pehapamajjaNAsIlo / / 363 / / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 199 ___'ThavaNa' gAhA, sthApanAkulAni bRhatprayojanasAdhakAni gurorgRhANi na sthApayati, niSkAraNaM teSu pravizatItyarthaH, pArzvasthaizca saha saGgatiM maitrI kurute nityApadhyAnarataH sadA duSTacitto na ca prekSApramArjanAzIlaH pramattatvAditi // 363 / / rIyai ya davadavAe, mUDho paribhavai tahaya rAyaNie / paraparivAyaM giNhai, nidvarabhAsI vigahasIlo / / 364 // 'rIyai' gAhA, rIyate ca gacchati ca davadavAetti drutaM drutaM mUDhaH paribhavati tiraskurute tathA ca ratnAdhikAn jJAnAdipradhAnAn paraparivAdaM gRhNAti anyA'zlAghAM karoti niSThurabhASI karkazavacano vikathAzIlaH, stryAdikathAtatpara iti / / 364 / / vijjaM maMtaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM ca / akkharanimittajIvI, AraMbhapariggahe ramai // 365 / / "vijjaM' gAhA, vidyAM devyadhiSThitAM, mantraM devAdhiSThitaM, yogaM viziSTadravyAtmakaM, cikitsA rogapratIkArAtmikAM karotyasaMyatAnAmiti zeSaH, bhUtikarma cAbhimantritabhUtipariveSAdikaM karoti, eSaNAgrahaNena gatametaditi cena, tatrAhArArthamatra tUparodhAdineti vizeSaH, tathA'kSaranimittAbhyAM lekhazAlAdaivajJatvAbhyAM jIvituM zIlamasyetyakSaranimittajIvI tanmAtravRttiko'ta eva pUrvoktAdvizeSaH, ArambheNa saha parigrahaH Arambhaparigrahastasmin pRthivyAdhupama yathoktopakaraNAtiriktagrahaNe ca ramate sajjata iti / / 365 / / kajjeNa viNA uggaha-maNujANAvei divasao suyai / ajjiyalAbhaM bhuMjai, ithinisijjAsu abhiramai // 366 / / 'kajjeNa' gAhA, kAryeNa vinA niSprayojanamavagrahaM devendrAdInAmanujJApayati, divasato dine svapiti zete, AryikAlAbhaM bhuGkte, strIniSadyAsu tadutthAnAnantaramabhiramata iti / / 366 / / uccAre pAsavaNe, khele siMghANae aNAutto / saMthAragauvahINaM, paDikkamai vA sapAuraNo / / 367 / / 'uccAre' gAhA, uccAre prazravaNe khele siMghAnake pUrvoktarUpe'nAyukto'yatanayA tadutsargakAritvAt, saMstArakagata upadhInAM coparisthita iti gamyate kiM ? pratikrAmati pratikramaNaM karoti saprAvaraNo vA sAcchAdano vA, vAzabdasya vyavahitaH sambandha iti / / 367 / / na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei paribhogaM / carai aNubaddhavAse, sapakkhaparakkhao mANe // 368 / / 'na karei' gAhA, na karoti pathi mArge yatanAM prAzukodakAnveSaNAdikAM talikayorupAnahostathA karoti paribhogaM zakto'pi tadvinA mArge gantumata eva prAguktAd vizeSazcaratyanubaddhavarSe varSAkAle svapakSaparapakSApamAne sAdhupracure bhautAdyAkule vA lAghavahetau kSetre viharatItyarthaH / / 368 / / saMjoyai aibahuyaM, iMgAla sadhUmagaM aNaTThAe / bhuMjai rUvabalaTThA, na dharei ya pAyapuMchaNayaM / / 369 / / 'saMjoyai' gAhA, saMyojayati lolyAt kSIrazarkarAdInAM yuktiM vidhatte, makAro'lAkSaNikaH, atibahave Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gurutattvasiddhiH vA'tibahukaM pramANAtiriktaM bhuGkte iti sambandhaH, 'iMgAla' tti sazabdalopAt sAGgAraM rAgeNetyarthaH / sadhUmakaM dveSeNeti yAvat 'aNaTThAe' tti anarthaM vedanAdikAraNarahitaM bhuGkte rUpabalAI saundaryapuSTyornimittaM, na dhArayati ca pAdapuJchanakaM rajoharaNamiti / / 369 / / aTThamachaTThacautthaM, saMvaccharacAumAsapakkhesu / na karei, sAyabahulo, na ya viharai mAsakappeNaM // 370 / / 'aTThama0' gAhA, aSTamaM ca SaSThaM ca caturthaM ceti dvandvaikavadbhAvastadyathAkrama saMvatsarazca cAturmAsakazca pakSazceti dvandvasteSviha tu bahuvacananirdezaH pratisaMvaccharAdikaraNajJApanArthaH, na karoti sAtabahulaH sukhazIlatayA, na ca viharati mAsakalpena tatkAle satyapIti / / 370 / / nIyaM giNhai piMDaM, egAgI acchae gihatthakaho / pAvasuyANi ahijjai, ahigAro logagahaNammi / / 371 / / 'nIyaM' gAhA, nityaM pratidinamekagRhAd gRhNAti piNDam, ekAkI kevala Aste, gRhasthAnAM satkA kathA yasya sa gRhasthakathaH, pApazrutAni divyAdInyadhIte paThatyadhikArastasya lokagrahaNe janacittaraJjane na svAnuSThAna iti / / 371 / / paribhavai uggakArI, suddhaM maggaM nigUhae bAlo / viharai sAyAgaruo, saMjamavigalesu khittesu // 372 / / 'pari0' gAhA, paribhavati nyakkarotyugrakAriNa udyatavihAriNaH susAdhUna zuddhamakalaGka mArga jJAnAdikaM nigUhayati pracchAdayati bAlo'jJo viharati sAtagurukaH sukhatatparaH saMyamavikaleSu susAdhubhiravAsiteSu saMsaktyAdidoSayukteSu vA kSetreSviti / / 372 / / uggAi gAi hasai ya, asaMvuDo sai karei kaMdappaM / gihikajjaciMtago vi ya, osanne dei giNhai vA / / 373 / / 'uggAi' gAhA, udgAyati mahAdhvaninA, gAyati manAk, hasati cAsaMvRto vivRtavadana ityarthaH, sadA karoti kandarpa, taduddIpakairvacanAdibhiH parAnapi hAsayatItyarthaH / gRhikAryacintako gRhasthaprayojanazIlakaH, api cetyabhyuccaye avasannAya saptamI caturthyarthe dadAti vastrAdikaM, gRhNAti vA tata iti / / 373 / / dhammakahAo ahijjai, gharAghari bhamai parikahaMto ya / gaNaNAipamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM / / 374 / / 'dhamma0' gAhA, dharmakathA AjIvikArthamadhIte'ta eva 'gharAghariM' ti gRhe gRhe bhramati parikathayaMzca tA iti gaNanayA - 'jiNA bArasarUvAiM, therA coddasarUviNo / ajjANaM pannavIsaM, tu ao uDDe uvaggaho / / ' ityanayA pramANena ca-'kappA AyapamANA aDDAijjA u AyayA hatthA' ityAdinA atiriktamuktAt samargalaM vahatyupakaraNamiti / / 374 / / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 201 bArasa bArasa tinni ya, kAiyauccArakAlabhUmIo / aMto bahiM ca ahiyAsi, aNahiyAse na paDilehe // 375 // 'bArasa' gAhA, dvAdaza dvAdaza tisrazca yathAkramaM kAyikoccArakAlabhUmIH prazravaNapurISakAlagrahaNasthAnAnItyarthaH, na pratyupekSata iti sambandhaH, tatrAlayaparibhogasyAntarmadhye SaD bahizca SaDeva kAyikAyA uccArasya tathaiva ahiyAsi aNahiyAsi tti sahiSNorasahiSNozcArthAya na pratyupekSate, AsAM ca pramANaM tiryag jaghanyena hastamAtramadhazcatvAryagulAnyacetanamiti / / 375 / / gIyatthaM saMviggaM, AyariyaM muyai calai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiMcI dei giNhai vA // 376 // 'gIyatthaM' gAhA, gItArthamadhigatAgama, saMvignaM mokSAbhilASiNam, AcAryaM nijaguruM muJcati niSprayojanaM parityajya gacchatItyarthaH / iha ca gItArthasaMvignagrahaNamagItArthA'saMvignaM punarAgamapratipAditakrameNAtmAnaM mocayitvA muJcato'pi na doSa iti jJApanArthaM, valate taduttaradAnAyAbhimukho bhavati gacchasya kvaciccodanAM kurvata iti gamyate, gurozcAnApRcchayA tRtIyArthe prathamA, yat kiJcid vastrAdikaM dadAti kasmaicid, gRhNAti vA kutazciditi / / 376 / / guruparibhogaM bhuMjai, sijjAsaMthArauvagaraNajAyaM / kiM ti ya tumaM, ti bhAsai aviNIo gavio luddho // 377 // 'guru0' gAhA, guruNA paribhujyamAnaM bhuGkte, kiM tadityAha-zayyAsaMstArakopakaraNajAtaM, tatra zete'syAmiti zayyA zayanabhUmiH, saMstArakaH kASThamayAdiH, upakaraNajAtaM varSAkalpAdi gurozca sambandhi sarvaM vandyameva bhavati, na bhogya, tathA AhUtaH kimiti ca bhASate, tatra hi mastakena vande ityabhidhAtavyam, AlapaMzca tvamiti guruM pratibhASate, yUyamiti tatra ca vaktavyaM bahuvacanArhatvAdata eva viparItakaraNAdavinItaH, avinayahetumAha-garvitaH sotsekaH, lubdho viSayAdau gRddha iti / / 377 / / gurupaccakkhANagilANasehabAlAulassa gacchassa / na karei neva pucchai, niddhammo liMgauvajIvI // 378 // 'garu0' gAhA, guruH pratItaH, pratyAkhyAnastatsambandhAdanazanI kSapako vA, glAno rogI, zaikSako'bhinavadIkSitaH, bAlaH zizuH, guruzca pratyAkhyAnazcetyAdidvandvastairAkulaH saGkIrNastasya gacchasya na karoti yat kRtyaM svayameva naiva pRcchati viduSaH kiM mayA karttavyamityata eva nirdharmo nirAcAro liGgopajIvI veSopajIvaka iti / / 378 / / / pahagamaNavasahiAhAra-suyaNathaMDillavihipariTThavaNaM / nAyarai neva jANai, ajjAvaTTAvaNaM ceva / / 379 / / 'paha0' gAhA, pathagamanaM ca vasatizca AhArazca svapanaM ca sthANDilyaM ceti dvandvaH, eSAM vidhirAgamoktaH kramaH pariSThApanA atiriktA'zuddhabhaktapAnopakaraNAdInAM vidhinA tyAgaH, pathagamanAdividhinA saha pariSThApanA pathagamanavasatyAhArasvapnasthANDilyavidhipariSThApanA tAM nAcarati jAnanapi nirddharmatayA'thavA naiva jAnAti na jAnAtyeva AryAvarttanaM caiva yathAyikA vartayitavyAH saMvAhanIyAH tajjAnannapi nAcarati na jAnAtyeva veti / / 379 / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gurutattvasiddhiH sacchaMdagamaNauTThANa, soyaNo appaNeNa caraNeNa / samaNaguNamukkajogI, bahujIvakhayaMkaro bhamai // 380 / / 'sacchaMda' gAhA, svacchandaM svAbhiprAyaM gurvAjJAM vinA gamanotthAnasvapanAni yasya sa tathA ata evAtmIyena svabuddhikalpitena caraNenAcaraNena bhramatIti sambandhaH / kimbhUtaH sanityAha-zramaNAnAM guNA jJAnAdayaH zramaNaguNAsteSu muktastyakto yogo vyApAro yena sa zramaNaguNamuktayogI sarvadhanAdipAThAd insamAsAnto'ta eva bahujIvakSayakaro'nekaprANipralayakArI, anusvAro'lAkSaNiko bhramatyanarthakamaTATyata iti // 380 / / batthivva vAyapuno, parinbhamai jiNamayaM ayANaMto / thaddho nivitrANo, na ya picchai kiMci appasamaM // 381 / / 'batthivva' gAhA, bastivaccarmamayo vAtapUrNo vAyupUrito'tigarvAdhmAtatvAt paribhramati, jinamataM madagadauSadhakalpaM sarvajJavacanamajAnanata eva stabdhaH zarIre'pi darzitagarvacihnaH, nirvijJAno jJAnino garvAbhAvAt, na ca naiva pazyati kiJcidAtmasamamatyutsekAjjagadapi nyUnaM manyata iti / / 381 / / sacchaMdagamaNauTThANasoyaNo, bhuMjae gihINaM ca / pAsatthAI ThANA, havaMti emAiyA ee / / 382 / / 'sacchaMda0' gAhA, svacchandagamanotthAnasvapana iti pUrvavat kimarthaM punarupAdAnamiti cet, sarve guNA guNavatpAratantryasAdhyA iti jJApanArthaM tadrahitastu teSAmupAye'pi na varttate, dUratastatsambandha iti, bhuGkte gRhiNAM ca madhya iti zeSaH, kiyadvAtra mohaparatantraceSTitaM vakSyata iti nigamayannAha-pArzvasthAdisthAnAni bhavantyevamAdInyetAni pulliGganirdezastu prAkRtatvAdaduSTa iti / / 382 / / (32/2) pR. 88 paM. 27 (upadezamAlA TIkA) kimbhUtAstarhi liGgAvazeSA bhavantItyAha - dagapANaM pupphaphalaM, aNesaNijjaM gihatthakiccAI / ajayA paDisevaMtI, jaivesaviDaMbagA navaraM // 349 / / vyAkhyA-'dagapANaM' iti dagapANaM zabdena sacittajalapAnaM puSpaM jAtyAdInAM, phalamAmrAdInAM, 'aNesaNijja' iti AdhAkarmAdidoSaduSTamAhArAdi, ayatA asaMyatAH pratisevante pratikUlamAcaranti, navaraM kevalaM te veSaviDaMbakA eva, na tu svalpamapi paramArthasAdhakA ityarthaH / / 349 / / osantrayA abohI, ya pavayaNaunbhAvaNA ya bohiphalaM / osano vi varaM pihu, pavayaNaumbhAvaNAparamo // 350 // vyAkhyA-'usanayA' iti etAdRzAnAM bhraSTAcArANAmavasannatA parAbhavo bhavati, abodhirdharmaprAptyabhAvaH syAt / yataH pravacanasya zAsanasyodbhAvanAyAM prabhAvanAyAM varddhitAyAM satyAM bodhirUpaM phalaM bhavati, na Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 pariziSTa-1 tu pravacanahIlanAyAM kRtAyAmityarthaH / 'usanovi'tti avasanno'pi karmapAravazyena zithilAcAro'pi varaM zreSThaH, yadi 'pihutti pRthupRthutaraM yathAsyAttathA pravacanasya zAsanasyodbhAvanA prabhAvanA zobheti yAvat, tasyAM paramaH pradhAno bhavati, vyAkhyAnAdinA zAsanaprabhAvako'vasatro'pi varamityarthaH / / 350 / / guNahINo guNarayaNAyaresu, jo kuNai tullamappANaM / sutavassiNo ya hIlai, sammattaM pelavaM tassa / / 351 / / vyAkhyA-'guNahINo' itiguNena cAritrAdinA hIna etAdRzo guNaratnAkarairguNasamudraiH sAdhubhiH sArdhaM yaH svakIyamAtmAnaM tulyaM karoti, vayamapi sAdhava iti manyante, tasya puruSasya samyaktvaM komalamasAramarthAt sa mithyAdRSTirityarthaH / / 351 / / / osannassa gihissa va, jiNapavayaNatibvabhAviyamaissa / kIrai jaM aNavajjaM, daDhasammattassa'vatthAsu / / 352 // vyAkhyA-'usanasse ti avasanasya pArzvasthAdikasya vA'thavA gRhasthasya, kIdRzasya ? jinastIrthakarastasya pravacane siddhAnte dharmeNa tIvrabhAvitA matiryasya tasya jinadharmarAgaraktasyaitAdRzasyA'vasannasya zrAvakasya vA yadvayAvRttyAdi kriyate, tatsarvamanavadyaM niSpApaM nirdUSaNamiti yAvat, kIdRzasya ? dRDhasamyaktvasya nizcaladarzanasya kadA vaiyAvRttyAdi karoti ? avasthAsu kSetrakAlAdyavasthAsu / / 352 / / pAsatthosatrakusIla, NIyasaMsattajaNamahAchaMdaM / nAUNa taM suvihiyA, savvapayatteNa vajjiti // 353 // vyAkhyA-'pAsattho' iti pArzve jJAnadarzanacAritrANAM samIpe tiSThatIti pArzvasthaH, avasantrazcAritraviSaye zithilAcAraH kuzIlaH nAyazabdena yo na bhaNanAd jJAnavirAdhakaH, 'saMsattaM jaNaM' iti saMsakto, yo yatra yAdRzo milati tatra tatsaMgatyA tAdRzo bhavati sa saMsakta ityucyate, yathAchaMdaH svakIyamatyotsUtraprarUpakaH, eteSAM svarUpaM jJAtvA suvihitAH zobhanAnuSThAnAH sAdhavastaM pArzvasthAdikaM sarvaprayatnena sarvazaktyA varjayanti tatsaGgatiM na kurvanti cAritravinAzakAritvAdityarthaH / / 353 / / atha pArzvasthAdInAM lakSaNAni kathayatibAyAlamesaNAo, na rakkhai dhAisijjapiMDaM ca / AhArei abhikkhaM, vigaIo sannihiM khAi // 354 / / vyAkhyA- 'bAyAla' iti dvicatvAriMzatsaMkhyAkA eSaNA iti AhAraviSayA gaveSaNAstAn na rakSati, na pAlayati, AhAradoSAnna nivArayatItyarthaH, ca punardhAtrIpiNDaM na rakSati, na nivArayati, 'sijja'tti zayyAtarapiNDaM gRhNAti, abhIkSNaM punaH punarvikRtIrdugdhadadhipramukhAH kAraNaM vinA''hArayati 'sannIhiM' iti rAtrAvathavA rAtrirakSitaM vastu khAdati bhakSayatItyevaMzIlaH // 354 / / sUrappamANabhoI, AhAreI abhikkhamAhAraM / na ya maMDalie bhuMjai, na ya bhikkhaM hiMDaI alaso // 355 / / vyAkhyA-'sUra' iti sUryapramANaM udayAdArabhyA'staM yAvadbhuGkte ityevaMzIlaH, abhIkSNaM nirantaramAhAramazanAdyAharati bhuGkte, na ca sAdhumaMDalyAM bhojanaM karoti, ekAkyeva bhojanaM karoti, na ca bhikSArthaM hiMDati Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 gurutattvasiddhiH bhramati, gocaryAM na gacchati, alasaH san stoke eva gRhe bahutaraM gRhNAtItyarthaH / / 355 / / kIbo na kuNai loyaM, lajjai paDimAi jallamavaNei / sovAhaNo ya hiMDai, baMdhai kaDipaTTayamakajje // 356 / / vyAkhyA-'kIbo' iti klIbaH kAtaratvena locaM kezaluJcanaM na karoti, 'paDimA' iti kAyotsarga kurvan lajjate jallaM zarIramalaM hastenApanayati, 'sovahANo a' iti pAdatrANasahito hiMDati, badhnAti kaTipradeze paTTakaM colapaTTakaM 'akajje' iti kAryaM vinA / / 356 / / gAma desaM ca kulaM, mamAyae pIDhaphalagapaDibaddho / gharasaraNesu pasajjai, viharai ya sakiMcaNo rikko / / 357 / / vyAkhyA-'gAmaM' iti grAme deze atha ca kule 'mamAe' iti mamatayA vicarati, etAni madIyAnIti mamatvavAn pIThaphalakeSu pratibaddhaH varSAkAlaM vinApi zeSakAle tadrakSaka ityarthaH, 'gharasaraNesu' iti gRhANAM punarnavInakaraNe prasajyati prasaGgaM karoti cintAkArako bhavatItyarthaH, viharati vihAraM karoti 'sakiMcaNo' tti suvarNAdidravyasahitaH san ahaM rikto'smi, dravyarahito nirgrantho'smIti lokAnAmagre kathayati / / 357 / / nahadaMtakesarome jamei uccholadhoyaNo ajao / vAhei ya paliyaMkaM airegapamANamatthurai // 358 / / vyAkhyA-'naha' iti nakhA dantAH kezA mastakasambandhinaH romANi zarIrasambandhIni ca, eteSAM dvandvaH tAni 'jamei' iti bhUSayati attholazabdena bahupAnIyena dhAvanaM hastapAdAdInAM yasyaitAdRzaH 'ajao'tti ayatanayA yuktaH, 'vAhei yatti vAhayati gRhasthavadupabhuGkte palyaGka maJcakamatirekapramANaM pramANAtiriktaM saMstArakottarapaTTAdhikamAstarati sukhazayyAM karotItyarthaH / / 358 / / sovai ya savvarAI, nIsaThumaceyaNo na vA jharai / na pamajjato pavisai, nisIhiyAvassayaM na kare // 359 // vyAkhyA-'sovai ya' iti svapiti zayanaM karoti sarvasyAM rAtrau rAtripraharacatuSTaye'pItyarthaH 'nisaTuM' nirbharamacetanazcetanArahitaH kASThavat zayanaM karotItyarthaH, 'na vA jharaitti rAtrau guNanAdikaM svAdhyAyaM na karoti, rAtrau rajoharaNAdinA bhUmimapramArjayannupAzraye pravizati, naiSedhikIM sAmAcArI pravezasamaye, nirgamanasamaye cAvazyikIM na karoti / / 359 / / pAyapahe na pamajjai, jugamAyAe na sohae iriyaM / puDhavidagaagaNimAruya-vaNassaitasesu niravikkho // 360 / / vyAkhyA-'pAyapahe' iti paheti pathi mArge vrajan, grAmasImni pravizan nissaranA vA na pAdau caraNau pramArjayati, "yugamAtrAyAM" yugapramANAyAM bhUmau IryAM na zodhayati, pRthvIzabdena pRthvIkAyaH, dagazabdenApkAyaH, agaNizabdena tejaskAyaH, mAruto vAyukAyaH vanaspatikAyastrasakAyazca, eteSu SaTsu jIvanikAyeSu nirapekSo'pekSArahito virAdhayanna zaGkate ityarthaH / / 360 / / savvaM thovaM uvahiM, na pehae na ya karei sajjhAyaM / saddakaro jhaMjhakaro, lahuo gaNabheyatattillo // 361 / / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 205 vyAkhyA-'savvaM' iti sarvaM stokamapyupadhiM mukhavastrikAmAtramapi na prekSate, na pratilekhate, na ca karoti svAdhyAyaM vAcanAdikaM, rAtrau zayanAnantaraM gADhaM zabdaM karotIti, jhaMjhazabdena kalahastaM karotIti, laghuko na tu gambhIro na guNayuktaH, gaNasya saMghATakasya bhede bhedakaraNe 'tattillo'tti tatparaH / / 361 / / khittAIyaM bhuMjai, kAlAIyaM taheva avidinna / giNhai aNuiyasUre, asaNAI ahava uvagaraNaM / / 362 / / vyAkhyA-'khittAIyaM' iti krozadvayAduparikSetrAdAnItamAhAraM yadAharettatkSetrAtItaM kAlAtItamiti yadAnItAhAraM praharatrayAnantaraM bhakSayati, 'aNuiyasUre' iti anudgate sUrye gRhNAti, sUryodayAtprathamamAhAraM gRhNAti, azanAdikaM caturvidhamAhAraM, athavopakaraNaM vastrAdi, evaMvidhaH pArzvasthAdiH kathyate ityarthaH / / 362 / / ThavaNakule na ThaveI, pAsatthehiM ca saMgayaM kuNai / niccAvajjhANarao, na ya pehapamajjaNAsIlo // 363 / / vyAkhyA-'ThavaNA' iti sthApanAkulAni vRddhaglAnAdInAmatIva bhaktikarANi, tAni na sthApayati na rakSati, niSkAraNaM, tatrAhArArthaM gacchatItyarthaH, ca punaH pArzvasthairdhaSTAcAraiH sArddha saMgataM maitryaM karoti, nityaM nirantaramapathyAne ratastatparaH na ca prekSya dRSTyA vilokya vastuno grahaNaM pramArjanA rajoharaNAdikena pramAw vastuno bhUmau sthApanaM, tacchIlastadAcaraNasvabhAvo netyarthaH / / 363 / / rIyai ya davadavAe, mUDho paribhavai tahaya rAyaNie / paraparivAyaM giNhai, niTTharabhAsI vigahasIlo // 364 / / vyAkhyA-'rIyai ya' iti gacchati 'davadavAe' iti satvaraM mUrkhaH san parAbhavati 'tahaya' iti tathA 'rAyaNie'tti jJAnAdiguNaratnairadhikA vRddhAstAn, taiH saha sparddhate ityarthaH, pareSAM parivAdo'varNavAdastaM gRhNAti niSThuraM kaThinaM bhASate ityevaMzIlaH, vikathA rAjakathAdyAstAsAM zIlaH svabhAvo yasya saH / / 364 / / vijja maMtaM jogaM, tegicchaM kuNai bhUikammaM ca / akkharanimittajIvI, AraMbhapariggahe ramai // 365 / / vyAkhyA-'vijjaM' iti vidyAM devAdhiSThitAM, maMtraM devAdhiSThitaM, yogamadRzyIkaramAdi, 'tegicchaM' iti rogapratikriyA karoti, ca punarbhUtikarmeti rakSAdyabhimaMtrya gRhasthebhyaH samarpayati, akSarazabdena lekhakAnAmakSaravidyApradAnaM, nimittaM zubhAzubhayorlagnabalena prakAzanaM, tena jIvatItyevaMzIlaH ArambhaH pRthivyAdhupamaIH, parigraho'dhikopakaraNarakSaNaM, tatra ramate tatrAsakta ityarthaH / / 365 / / kajjeNa viNA uggaha-maNujANAvei divasao suyai / ajjiyalAbhaM bhuMjai, itthinisijjAsu abhiramai // 366 / / vyAkhyA-'kajjeNa' iti kAryeNa vinA nirarthakamityarthaH, avagrahaM sthityarthamanujJApayati, gRhasthAnAM bhUmikAM jJApayitvA muJcatItyarthaH, divase svapiti nidrAM karoti AryikAyA lAbhaM sAdhvIlabdhamAhAraM bhunakti, strINAM niSadyA AsanAni, tatrAbhiramate, strINAmutthAnAnantaraM tatkAlameva tatra tiSThatItyarthaH / / 366 / / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH uccAre pAsavaNe, khele siMghANae aNAutto / saMthAragauvahINaM, paDikkamai vA sapAuro || 367 / / vyAkhyA- 'uccAre' iti uccAro malastatra, prasravaNaM mUtraM tatra tatpariSThApane ityarthaH, khelazabdena zleSma tatra 'siMghANae 'tti nAsikAmale'nAyukto'vasAvadhAnaH, ayatanayA tatpariSThApaka ityarthaH saMstArakasyopari sthita eva pratikramaNaM karoti kIdRzaH ? vAso vastraM tasya prAvaraNaM prakarSeNa veSTanaM, tena saha varttamAnaH, athavA sa iti bhinnaM padaM vA athavetyarthaH, saMprAvaraNa iti vizeSaNam / / 367 / / na karei pahe jayaNaM, taliyANaM taha karei paribhogaM / ers aNubaddhavAse, sapakkhaparakkhao mANe || 368 / / vyAkhyA- 'na karei' iti na karoti pathi mArge yatanAM 'taliyANaM'ti pAdatalarakSakANAM pAdatraNabhedAnAM paribhogamupabhogaM karoti, carati gacchati 'aNubaddhavAse' varSAkAle'pi vihAraM karoti, svapakSANAM sAdhUnAM madhye parapakSANAmanyadarzaninAM madhye'pamAne sati ayogyaM vicArayatItyarthaH / / 368 / / 206 saMjoyai aibahuyaM, iMgAla sadhUmagaM aTThAe / bhuMjai rUvabalaTThA, na dharei ya pAyapuMchaNayaM / / 369 / / vyAkhyA- 'saMjoai' iti saMyojayati bhinnabhinnasthitAnAM dravyANAM AsvAdArthaM saMyogaM karotItyarthaH, atibahukaM bhuGkte iMgAlazabdena samIcInaM bhaktAdi rAgabuddhyA jemati, 'sadhUmagaM' iti aniSTabhaktAdimukhavikAreNa jemati, 'aNaTThAe' iti kSudhAvedanIya - vaiyAvRttyAdikAraNaM vinA 'bhuMjaiti bhojanaM karoti, kimarthaM ? rUpabalanimittaM iti 'na dhareitti na dhArayati ca pAdaproJchanakam / / 369 / / aTThamachaTTacautthaM, saMvaccharacAumAsapakkhe / na karei, sAyabahulo, na ya viharai mAsakappeNaM / / 370 / / vyAkhyA- 'aTTama' iti aSTamaM tapaH SaSThaM tapazcaturthaM tapazca na karoti, kasmin kasmin dine ? tadAha - sAMvatsarike parvaNi aSTamaM cAturmAsike SaSThaM, pakSe pakSadivase caturdazIdine caturthaM tapo na karoti, kIdRzaH san ? sAtena bahulaH sukhazIlaH san, na ca viharati vihAraM na karoti, mAsakalpena mAsakalpamaryAdayA zeSakAle satyapi kSetre ityarthaH / / 370 / / nIyaM gives piMDaM, egAgI acchae gihatthakaho / pAvasuyANi ahijjai, ahigAro logagahaNammi / / 371 / / vyAkhyA- 'nIyaM' iti nityametasmin gRhe etevAn grAhya iti niyatipUrvakaM piNDaM gRhNAti, ekAkI 'acchae' iti tiSThati, samudAye na tiSThati, gRhasthAnAM kathApravRtteryatra tAM gRhipravRttiM karoti, pApazrutAni jyotirvedakAni 'ahijja' iti adhIte paThati, adhikAraM karoti, lokazabdena lokAnAM manAMsi teSAM grahaNe raMjane vazIkaraNe iti yAvat / / 371 / / paribhavai uggakArI, suddhaM maggaM nigUhae bAlo / viharai sAyAgaruo, saMjamavigalesu khittesu || 372 / / vyAkhyA- 'paribhavaitti parAbhavati, kAn ? ugrakAriNa ugravihAriNAmupadravaM karotItyarthaH, zuddhaM nirdUSaNaM 'maggaM'ti mokSamArgaM nigUhayatyAcchAdayati bAlo mUrkhaH, 'viharai'tti vicarati 'sAyAguruotti sAte Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 207 saukhye gurureva guruko'llampaTa ityarthaH, kva viharati ? saMyamavikaleSu susAdhubhiranadhivAsiteSu kSetreSu / / 372 / / uggAi gAi hasai ya, asaMvuDo sai karei kaMdappaM / gihikajjaciMtago vi ya, osanne dei giNhai vA // 373 / / vyAkhyA-'uggAitti ugratayA mahatA zabdena 'gAi'tti gAyati, 'hasaitti hasati, asaMvRto vikasitamukhaH, 'sayA' iti sadaiva 'kaMdappaM' iti kandarpoddIpako pravRttiM karoti, api ceti samuccaye, gRhikAryacintakaH, avasannAya dadAti vastrAdi, gRhNAti ca tasmAt / / 373 / / dhammakahAo ahijjai, gharAghari bhamai parikahaMto ya / gaNaNAipamANeNa ya, airittaM vahai uvagaraNaM // 374 / / vyAkhyA-'dhammakahAo'tti dharmakathA adhIte bhaNati, janacittaraJjanArthamityarthaH, ca punaH parikathayan dharmakathAM kathayan gRhAdgRhaM bhramati gacchati, gaNanayA sAdhUnAM caturdazasaMkhyAyAH sAdhvInAM ca paJcaviMzatisaGkhyAyA upakaraNAni, pramANena yAdRzaM kalpate colapaTTakAdInAM mAnaM tasmAdatiriktamadhikaM saMkhyayA pramANena copakaraNaM vahati dhArayati / / 374 / / bArasa bArasa tini ya, kAiyauccArakAlabhUmIo / aMto bahiM ca ahiyAsi, aNahiyAse na paDilehe // 375 / / vyAkhyA- 'bArasa' iti dvAdazasaGkhyAH 'kAiya'tti laghunItiyogyAH sthaNDilabhUmayaH 'tiniyatti tistra uccArakAlagrahaNayogyAH sthaNDilabhUmayaH, evaM sarvA api saptaviMzatisaGkhyAH sthaNDilabhUmayaH, upAzrayasyAntarmadhye'tha bahizca 'ahiyAsitti yadyadhyAsituM zakyante tadA dUre yogyAH, 'aNahiyAse'tti IkSituM na zakyate sA yogyA samIpavartinI etAdRzI bhUmikAM na pratilekhati nAvalokayati / / 375 / / gIyatthaM saMviggaM, AyariyaM muyai calai gacchassa / guruNo ya aNApucchA, jaM kiMcI dei giNhai vA // 376 // vyAkhyA-'gIyatthaM' iti gItArthaM sUtrajJAtAraM 'saMviggaM'tti mokSAbhilASiNaM, etAdRzaM 'AyariyaM'ti svakIyaM dharmAcArya 'muaItti muJcati niHkAraNaM tyajati, 'valaitti valati sanmukhamuttaraM dadAti, 'gacchassa'tti samudAyasya zikSAM dadataH sanmukhaM vadatItyarthaH, gurUnanApRcchya gurvAjJAM vinetyarthaH, yatkiJcidvastu vastrAdi dadAti parasmai, vA'thavA gRhNAti svayaM parasmAt / / 376 / / guruparibhogaM bhuMjai, sijjAsaMthArauvagaraNajAyaM / kiM ti ya tumaM, ti bhAsai aviNIo gavio luddho // 377 / / vyAkhyA-'guru' iti guruparibhogyaM gurUNAM paribhogyaM bhoktuM yogyaM svayaM bhunakti, zayyA zayanabhUmiH saMstArakastRNAdimayaH, upakaraNAni kalpakakambalapramukhANi, teSAM jAtaH samudAyastaM, gurubhirbhASitaH san "kittiyatumati kiM tvamiti tuMkAreNa bhASate, na tu bhagavan iti bahumAnapUrvakaM avinItaH san garvitaH san 'lubdha' iti viSayAdiSu lampaTaH san evaM bhASate ityarthaH / / 377 / / gurupaccakkhANagilANa, sehabAlAulassa gacchassa / na karei neva pucchai, niddhammo liMgauvajIvI / / 378 / / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvasiddhiH vyAkhyA- 'guru' iti gurupratyAkhyAnA anazanAditapaH kArakAH, glAnA rogiNaH, 'seha 'tti navadIkSitAH 'bAlA'tti laghukSullakAH, etairAkulasya bhRtasya gacchasya samudAyasya na karotyupekSate vaiyAvRttyAdi svayaM naiva pRcchati paraM jJAtAramahaM karomIti 'niddhammo' iti dharmarahitaH san liMgasya veSamAtrasyopajIvI upajIvakaH liGgenAjIvikAkArItyarthaH / / 378 / / pahagamaNavasahiAhAra- suyaNathaMDillavihapariTThavaNaM / nAyara neya jANai, ajjAvaTTAvaNaM ceva / / 379 / / vyAkhyA- 'pahagamaNa' iti pathi mArge gamanaM, 'vasahitti upAzrayaH sthityarthaM, AhArazabdenAhAragrahaNaM zayanaM, thaNDilzabdena sthaNDilazodhanaM, eteSAM padAnAM yo vidhistaM, 'pariTThavaNaM 'ti azuddhabhaktAdInAM pariSThApanaM tyajanaM, etatsarvaM jAnannapi nirddharmatayA nAdriyate, athavA naiva jAnAti, ajjAzabdena sAdhvI, tasyAH 'vaTTAvaNaM' iti lokabhASayA 'varttAvavuM' tadapi na jAnAti 'ceva' iti nizcayena || 379 / / sacchaMdagamaNauTThANa, soyaNo appaNeNa caraNeNa / 208 samaNaguNamukkajogI, bahujIvakhayaMkaro bhamai || 380 / / vyAkhyA- 'sacchaMda iti' svecchayA gamanamutthAnamUrdhvobhavanaM 'soaNo 'tti zayanaM yasyaitAdRzaH, 'appaNeNa 'tti AtmanA kalpitenAcaraNenAcAreNa gacchati, zramaNaguNA jJAnAdayasteSAM mukto yogo vyApAro yena saH, bahujIvAnAM kSayaGkaro vinAzakaraH etAdRzo bhramati / / 380 / / afrevva vAyapunno, paribbhamai jiNamayaM ayANaMto / thaddho nivvinnANo, na ya picchai kiMci appasamaM / / 381 / / vyAkhyA-'bacchi'tti bastiriva vAyupUrNaH, yathA vAyupUrNo bastirdRtirutphullo dRzyate, tathA garveNa bhRtaH san paribhramaNaM karoti, jinAnAM mataM rAgAdirogauSadhamajAnan san stabdho'namraH san nirvijJAno jJAnarahito na ca prekSate kiJcillavalezamapi AtmanA samaM tulyaM, etAvatA sarvAnapi tRNasamAno gaNayatItyarthaH / / 381 / / sacchaMdagamaNauTThANasoyaNo, bhuMjae gihINaM ca / pAsatthAI ThANA, havaMti emAiyA ee | | 382 / / ityAdi / / vyAkhyA-'sacchaMda' iti svecchayA gamanotthAnazayanaH asya vizeSaNasya punarupAdAnaM gurvAjJAM vinA guNaprAptirna bhavatIti khyApanArthaM ca punaH 'bhuMjai'tti bhojanaM karoti gRhasthAnAM madhye, pArzvasthAdInAM sthAnakAni, ete pUrvoktAni pArzvasthAdInAM lakSaNAni bhavantItyarthaH / / 382 / / (33) pR. 101 paM. 16 ////// ( upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) zeSANAM kA vArttetyata Aha sesA micchaddiTThI, gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / ae aa 3 mokkhapahA, saMsArapahA tahA tiNNi / / 520 / / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 209 'sesA' gAhA, zeSAH proktavyatirekiNo mithyAdRSTayo viparItAbhinivezAd bhavAnuyAyina ityarthaH / ke te ? ata Aha-gRhaliGga-kuliGga-dravyaliGgaH karaNabhUtairye vartante, evaM ca sthite kiM sampannamityAhayathA 'tini u' tti traya eva mokSapathAH susAdhu-zrAvaka-saMvignapAkSikalakSaNA nirvANamArgAH, saMsArapathA bhavamArgAstathA traya eva, gRhasthacarakAdi-pArzvasthAdirUpA iti / / 520 / / (34) pR. 105 paM. 14 (oghaniyukti) atha 'paMcaNhavi hoti jayaNAe'tti etatpadaM vyAcikhyAsurAha - esa gamo paMcaNhavi NitiAdINaM gilANapaDiaraNe / phAsuakaraNanikAyaNa kahaNa paDikkAmaNAgamaNaM // 39 // (bhA.) 'eSa gamaH' eSa paricaraNavidhiH 'paMcaNhavi' paJcAnAmapi, keSAmata Aha-nitiAINaM AdizabdAt pAsatthosaNNakusIlasaMsattANaM gheppaMti gilANapaDiaraNetti glAnapraticaraNe eSa vidhiH- 'phAsuakaraNa'tti yaduta prAsukena bhaktAdinA paricaraNaM kArya, 'nikAyaNa'tti nikAcanaM karoti, yaduta dRDhIbhUtena tvayA yadahaM bravImi tatkarttavyam / 'kahaNa'tti dharmakathAyAH, yadvA 'kahaNa'tti lokasya kathayati-kimasya pravrajitasya zakyate'zuddhena kartum ? / 'paDikkAmaNa'tti yadyasau glAnaH pratikrAmati pratIpaM kAmati tasmAtsthAnAt nivarttata iti yAvat tataH 'gamaNaM'ti glAnaM gRhItvA gamanaM karoti / / 39 / / (35/1) pR. 106 paM. 14 ___(upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) ete caivaMvidhAH karmaparatantratayA tAratamyenA'nekAkArA bhavantItyAha ca - egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osano / dugamAI saMjogA, jaha bahuyA taha gurU huMti / / 387 / / 'egAgI' gAhA, ekAkI kevalo dharmabandhurahitaH, pArzvastho jJAnAdipArzvavartI, svacchando gurvAjJAvikalaH, sthAnavAsI sadaikatravihAro nityavAsItyarthaH, avasanaH AvazyakAdiSu zithilaH, tadetAni paJca padAnyeSAM ca kvacidekaM bhavati, kvacid dve trINi catvAri sarvANi vA, ata evAha - dvikAdayaH saMyogA bhavanti, makAro'lAkSaNikasteSAM ca yatheti vIpsA pradhAnatvAdyathA bahUni padAni, pulliGganirdezaH prAkRtatvAt, tathA tathA guravaH saMyogA bhavanti, padavRddhyA doSavRddheriti / / 387 / / vyatirekamAha - gacchagao aNuogI, gurusevI aNiyao guNAutto / saMjoeNa payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiyA / / 388 / / 'gaccha' gAhA, gacchagato'nenaikAkitvavirahaM lakSayati / anurUpo jJAnAdibhiH saha yogaH sambandho'nuyogaH, so'syAstItyanuyogI, anena pArzvasthatA'bhAvaM darzayati, gurUn sevituM zIlamasyeti gurusevI, anena svacchandatvA'yogaM yojayati, aniyato mAsakalpAdivihArI, amunA sthAnavAsitvavaikalyaM dyotayati, guNeSu Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 gurutattvasiddhiH pratidinakriyAdiSu Ayukto'pramAdI, etenAvasannatAvaparItyaM bhAvayati, saMyogenAmISAM padAnAM dvyAdimIlakena saMyamArAdhakA bhaNitAstIrthakaragaNadharaistadvanta iti gamyate / atrApi yathA yathA padavRddhistathA tathA guNavRddhirdraSTavyeti / / 388 / / __atra gacchagato na ekAkI / anuyogI na pArzvastho gurusevI na svacchandaH / aniyatavAsI na nityavAsI / Ayukto nA'vasannaH / atra ca padAnAM vRddhyA guNa-vRddhiH / atra gacchagatatvAdipadacatuSkayoge'nuyogitvAyuktatvayoranyatarasyAyoge pArzvasthatvasyAvasannatvasya vA bhAve'pi saMyamArAdhakatvaM bhaNatA, bhaNitameva pArzvasthA-dInAmapi cAritritvam / (35/2) pR. 106 paM. 14 (upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) ete caivaMvidhAH karmaparatantratayA tAratamyenA'nekAkArA bhavantItyAha ca - egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osano / dugamAI saMjogA, jaha bahuA taha gurU huMti / / 387 // vyAkhyA-'egAgI'tti ekAkI dharmabandhavaziSyarahitaH 1, pArzvastho jJAnAdInAM pArzvavartI 2, 'sacchaMdo'tti gurvAjJArahitaH 3, sthAne ekasminneva sthAne vasatIti sthAnavAsI 4, 'osano' iti pratikramaNAdikriyAzithilaH 5; eteSAM doSANAM madhye vyAdisaMyogAH, dvau doSau, trayo doSAH, catvAro doSAH, paJca doSAH, evaM militAH 'jaha' iti yathA yasmin puruSe bahavo bhavanti 'taha' iti tathA sa guruvirAdhako bhavatItyarthaH / / 387 // gacchagao aNuogI, gurusevI aNiyao guNAutto / saMjoeNa payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiyA / / 388 / / vyAkhyA-'gaccha' iti gacchagato gacchamadhye tiSThati, 'aNuogI'tti anuyogo jJAnAdyAsevanaM tatrodyamavAn, gurusevAkArakaH, aniyatavAsI mAsakalpAdinA vihArakArI, AyuktaH pratikramaNAdikriyAyAM, eteSAM paJcapadAnAM saMyogena saMyamasya cAritrasyArAdhakA bhaNitAH, yatraite guNA bahavaH sa vizeSeNArAdhaka ityarthaH / / 388 / / (36) pR. 111 paM. 12 (bRhatkalpasUtra) tatra kAlena yathA vinazyati tathA darzayatiesaNadose sIyai, aNANutAvI Na ceva viyaDei / Neva ya karei sodhi, Na ta viramati kAlato bhasse / / 4520 // eSaNAdoSeSu sIdati, taddoSaduSTaM bhakta-pAnaM gRhNAtItyarthaH / evaM kurvanapi pazcAttApaM kariSyati ityAha-'ananutApI' puraHkarmAdidoSaduSTAhAragrahaNAd anu-pazcAt taptuM-'hA ! duSTu kRtaM mayA' ityAdimAnasikatApaM dhartuM zIlamasyetyanutApI, na tathA ananutApI / kathametad jJAyate ? ityAha-'na caiva vikaTayati' Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 211 gurUNAM purataH svadoSaM na prakAzayati, vikaTayati vA paraM tasya 'zodha' prAyazcittaM gurupradattaM naiva karoti, 'na ca' naiva azuddhAhAragrahaNAd viramati / evaM kurvan 'kAlataH' kiyatA'pi kAlena cAritrAt paribhrazyet / yastu mUlaguNAn virAdhayati sa sadyaH paribhrazyati / / 4520 / / (37) pR. 112 paM. 14 ___(Avazyakaniyukti haribhadrasUri TIkA) evamasahAyajJAnapakSe nirAkRte jJAnacaraNobhayapakSe ca samarthite satyaparastvAha - guNAhie vaMdaNayaM chaumattho guNAguNe ayANaMto / vaMdijjA guNahINaM guNAhiyaM vAvi vaMdAve / / 1147 / / vyAkhyA-ihotsargataH guNAdhike sAdhau vandanaM kartavyamiti vAkyazeSaH, ayaM cArthaH zramaNaM vandetetyAdigranthAtsiddhaH, guNahIne tu pratiSedhaH paJcAnAM kRtikarmetyAdigranthAd, idaM ca guNAdhikatvaM guNahInatvaM ca tattvato durvijJeyam, atazchadmasthastattvato guNAguNAn AtmAntaravartinaH 'ajAnan' anavagacchan kiM kuryAt ?, vandeta vA guNahInaM kaJcit, guNAdhikaM cApi vandApayet, ubhayathA'pi ca doSaH, ekatrAguNAnujJApratyayaH anyatra tu vinayatyAgapratyayaH, tasmAttUSNIbhAva eva zreyAn, alaM vandaneneti gAthAbhiprAyaH / / 1147 / / (38/1) pR. 115 paM. 12 (upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) samadazca na gurUpadezayogyastathA na svArthasAdhaka ityAha - niyagamaivigappiyaciMtieNa sacchaMdabuddhiraieNa / katto pArattahiyaM, kIrai guruaNuvaeseNaM // 26 // nijakamativikalpitacintiteneti, vikalpitaM sthUlAlocanaM, cintitaM sUkSmAlocanam / tatazca gurUpadezAbhAvAnijakamatyA''tmIyabuddhyA vikalpitaciMtite yasya sa tathA tena, ata eva svacchaMdabuddhiracitena svatantramaticeSTitenetyarthaH, kutaH paratra hitaM kriyate ? na kutazcidupAyAbhAvAt / kenetyAha-upadezamarhatItyupadezyaH, tato'nyo'nupadezyaH, guroranupadezyo gurvanupadezyaH, tena gurukarmaNA ziSyeNeti zeSaH / / 26 / / (38/2) pR. 115 paM. 12 (upadezamAlA TIkA) niagamai vigappiya ciMtieNa sacchaMdabuddhiraieNa / katto pArattahiyaM, kIrai guruaNuvaeseNaM // 26 // iti / vyAkhyA-'niyagamai' iti nijakamatyA svakIyabuddhyA vikalpitaM sthUlAvalokanaM sUkSmA-valokanaM, tena svakIyamatikalpanayetyarthaH, svacchaMdabuddhiracitena svatantramaticeSTitenetyarthaH / 'katto' iti kutaH 'pAratta' paratra pare hitamAtmano hitaM 'kIrai' iti kriyate, gurvanupadezata upadezA'yogyena gurukarmaNeti bhAvaH, svecchAcAriNaH paratra hitaM na prApnuvantItyarthaH / / 26 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 gurutattvasiddhiH (39) pR. 119 paM. 18 (upadezamAlA heyopAdeyA TIkA) nanu ca yo viziSTajJAno manAkkriyAvikalo yazcotkRSTakriyo manAgjJAnahInaH, anayoH kataraH zreyAnityAzaGkyAha - nANAhio varataraM, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvito / na ya dukkaraM karito, suTTa vi appAgamo puriso // 423 // 'nANAhio' gAhA, jJAnAdhiko varataramAviSTaliGgatvAt prathAnataraH, hIno'pi cAritrApekSayA, huralaGkAre pravacanaM sarvajJAgamaM prabhAvayan vAdavyAkhyAnAdibhirudbhAvayan, na ca naiva duSkaraM mAsakSapaNAdi suSThvapi kurvanalpAgamaH stokazrutaH puruSo varataramiti / / 423 / / (39) pR. 119 paM. 18 (upadezamAlA TIkA) nANAhio varataraM, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvito / na ya dukkaraM karito, suTTa vi appAgamo puriso // 423 / / vyAkhyA-'nANAhio' iti jJAnenAdhikaH pUrNo jJAnAdhiko varataraM zreSThaH, hIno'pi cAritrakriyAhIno'pi hu nizcitaM pravacanaM jinazAsanaM prabhAvayan, etAdRzaH kriyAhIno'pi jJAnI zreSTha ityarthaH, 'na ya' iti na ca zreSTho duSkaraM mAsakSapaNAdi kurvan samyakprakAreNa 'appAgamo'tti alpazrutaH puruSaH kriyAvAnapi jJAnahIno na zreSTha ityarthaH / / 423 / / (40) pR. 120 paM. 16 (bhaktaparijJAprakIrNaka) dasaNabhaTTho bhaTTho na hu bhaTTho hoi caraNapanbhaTTho / sijhaMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhaMti // 65 // daMsa0, darzanabhraSTo yaH sa bhraSTa eva, caraNabhraSTastu na paribhraSTo bhavati, darzanamanuprAptasya paryaTanaM nAsti sNsaare||65|| (41) pR. 120 paM. 25 (Avazyakaniyukti haribhadrasUri TIkA) itthaM codakAbhiprAya uktaH, sAmpratamasahAyadarzanapakSe doSA ucyante, yaduktaM-'na zreNika AsIttadA bahuzruta' ityAdi, tanna, tata evAsau narakamagamat, asahAyadarzanayuktatvAt, anye'pyevaMvidhA dazArasiMhAdayo narakameva gatA iti, Aha ca - dasArasIhassa ya seNiyassA, peDhAlaputtassa ya saccaissa / aNuttarA saNasaMpayA tayA, viNA caritteNa'haraM gaI gayA / / 1160 / / vyAkhyA-'dazArasiMhasya' ariSThanemipitRvyaputrasya 'zreNikasya ca' prasenajitputrasya peDhAlaputrasya ca Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 213 satyakinaH 'anuttarA' pradhAnA kSAyiketi yaduktaM bhavati, kA ? - darzanasampat 'tadA' tasmin kAle, tathA'pi vinA cAritreNa 'adharAM gatiM gatA' narakagatiM prAptA iti vRttArthaH / / 1160 / / *** Co (42) pR. 121 paM. 9 iya nANacaraNahINo sammaddiTThIvi mukkhadesaM tu / pAuNai neya nANAisaMjuo ceva pAuNai ||3|| (pra0) vyAkhyA-'iya' evaM jJAnacaraNarahitaH samyagdRSTirapi tattvazraddhAnayukto'pi mokSadezaM tu na prApnoti, naiva samyaktvaprabhAvAdeva, kintu jJAnAdisaMyukta eva prApnoti, tasmAttritayaM pradhAnam, atastritayayuktasyaiva kRtikarma kAryaM, tritayaM cA''tmanA''sevanIyaM, 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' (tattvA. a. 1 sU. 1) iti vacanAdayaM gAthAtritayArthaH / / 1 - 2 - 3 / / (43) pR. 121 paM. 18 *** (Avazyaka niryukti haribhadrasUri TIkA ) yaduktaM 'mokSamArgagatiM zRNute ti, tatra mokSamArgaM tAvadAha nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / esa maggutti patratto, jiNehiM varadaMsihiM / / 2 / / (uttarAdhyayanasUtra) jJAyate - avabudhyate'nena vastutattvamiti jJAnaM tacca samyagjJAnameva jJAnAvaraNakSayakSayopazamasamutthaM matyAdibhedaM, dRzyate tattvamasminniti darzanam, idamapi samyagrUpameva, darzanamohanIyakSayakSayopazamopazamasamutpAditamarhadabhihitajIvAditattvarucilakSaNAtmazubhabhAvarUpam, 'eva' avadhAraNe bhinnakramazcottaratra yokSyate, carantigacchantyanena muktimiti caritram, etadapi samyagrUpameva cAritramohanIyakSayAditrayaprAdurbhUtasAmAyikAdibhedaM sadasatkriyApravRttinivRttilakSaNaM, tapati puropAttakarmANi kSapaNeneti tapo- bAhyAbhyantarabhedabhinnaM yadarhadvacanAnusAri tadeva samIcInamupAdIyate, itthaM caitat sarvatra mokSamArgagatiprastAvAdviparyastajJAnAdInAM tatkAraNatA'nupapatteranyathA'tiprasaGgAttatheti, sarvatra cazabdaH samuccaye, sarvatra samuccayAbhidhAnaM samuditAnAmeva muktimArgatvakhyApakam, eSa eva 'mArga' iti mArgazabdavAcyaH, asyaiva muktiprApakatvAt 'prajJaptaH' prajJApitaH 'jinaiH' tIrthakRdbhiH varaM samastavastuvyApitayA'vyabhicAritayA ca draSTuM prekSituM zIlameSAM te varadarzinastaiH, iha ca cAritrabhedatve'pi tapasaH pRthagupAdAnamasyaiva kSapaNaM pratyasAdhAraNahetutvamupadarzayituM, tathA ca vakSyati - 'tavasA ( u ) visujjhaiti sUtrArthaH / / 2 / / (44 / 1) pR. 122 paM. 2 (Avazyakaniryukti haribhadrasUri TIkA ) Aha-jJAnakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute ? kimavizeSeNa zibikodvAhakavad, uta bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivrAtavad iti, atrocyate, bhinnasvabhAvatayA, yata - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 gurutattvasiddhiH NANaM payAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tiNhapi samAjoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio / / 103 / / (hA0) vyAkhyA-tatra kacavarasamanvitamahAgRhazodhanapradIpapuruSAdivyApAravad iha jIvagRhakarmakacavarabhRtazodhanAlambano jJAnAdInAM svabhAvabhedena vyApAro'vaseya iti samudAyArthaH / tatra jJAyate'neneti jJAnaM, tacca prakAzayatIti prakAzakaM, tacca jJAnaM prakAzakatvenaivopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhamalApanayane pradIpavat, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatvAd itthamupakurute-zodhayatIti zodhakaM, kiM taditi Aha-tApayatyanekabhavopAttamaSTavidhaM karmeti tapaH, tacca zodhakatvenaivopakurute, tatsvabhAvatvAd, gRhakacavarojjhanakriyayA tacchodhane karmakarapuruSavat, tathA saMyamanaM saMyamaH, bhAve appratyayaH, AzravadvAraviramaNamitiyAvat, cazabdaH pRthag jJAnAdInAM prakrAntaphalasiddhau bhinnopakArakartutvAvadhAraNArthaH, gopanaM guptiH, striyAM ktin (pA. 3-3-94) Agantukakarmakacavaranirodha iti hRdayaM, guptikaraNazIlo guptikaraH, tatazca saMyamo'pi apUrvakarmakacavarAgamanirodhatayaivopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamanirodhena vAtAyanAdisthaganavat, evaM trayANAmeva, apizabdo'vadhAraNArthaH, athavA saMbhAvane, kiM saMbhAvayati ?- 'trayANAmapi' jJAnAdInAM, kiMviziSTAnAM ?-nizcayataH kSAyikAnAM, na tu kSAyikaupazamikAnAmiti, 'samAyoge' saMyoge 'mokSaH' sarvathA'STavidhakarmamalaviyogalakSaNaH, jinAnAM zAsanaM jinazAsanaM tasmin, 'bhaNitaH' uktaH / Aha-'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' ityAgamo virudhyate, samyagdarzanamantareNa uktalakSaNajJAnAditrayAdeva mokSaprati-pAdanAditi, ucyate, samyagdarzanasya jJAnavizeSatvAd rucirUpatvAt jJAnAntarbhAvAd adoSa iti gAthArthaH / / 103 / / (44/2) pR. 122 paM. 2 (Avazyakaniyukti malayagirisUri TIkA) _ (malaya0) nanu jJAnakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute ?, kimavizeSeNa zibikodvAhakavat, uta bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivat, ucyate, bhinnasvabhAvatayA, yata Aha - NANaM payAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tiNhapi samAjoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio / / 103 / / (malaya0) iha tathA kiJcidudghATadvAraM bahuvAtAyanajAlakarUpacchidraM vAtAkRSTAdi-pracurareNukacavarapUritaM zUnyagRha, tatra caiva vastukAmaH ko'pi tat zuzodhayiSuravAtAyanajAlakAni sarvANyapi bAhyareNukacavarapradezaniSedhArthaM sthagayati, madhye ca pradIpaM prajvalayati, puruSaM ca kacavarAdyAkarSaNAya vyApArayati, tatra pradIpo reNvAdimalaprakAzanavyApAreNopakurute, dvArAdisthaganaM bAhyareNvAdipravezaniSedhena, puruSastu reNvAdyAkarSaNAt tacchodhanena, evamihApi jIvApavaraka udghATitAnavadvAraH sadguNazUnyo mithyAtvAdihetvAkRSTakarmakacavarApUrito muktisukhanivAsahetoH zodhanIyo varttate, tatra jJAyate'neneti jJAnaM, tacca prakAzayatIti prakAzakaM, jJAnaM prakAzakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhamalApanayane pradIpavaditi bhAvaH, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatvAditthamupakurute, zodhayatIti zodhakaM, kintadityAha-tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH, tat zodhakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhakacavarojjhanakriyayA tacchodhane karmakarapuruSavat, tathA saMyamanaM saMyamaH, bhAve'lpratyayaH, AzravadvAraviramaNamiti yAvat, cazabdaH pRthagjJAnAdInAM prakrAntaphalasiddhau bhinnopakAra Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 1 kartRtvAvadhAraNArthaH, gopanaM guptiH, striyAM ktipratyayaH, Agantukakarmmakacavaranirodha iti hRdayaM, guptikaraNazIlo guptikaro, hetutacchIlAnukUleSvityAdinA TapratyayaH, kimuktaM bhavati ? saMyamo'pyapUrvakarmmakacavarAgamananirodhenopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamananirodhena vAtAyanAdisthaganavat, evaM ca trayANAmeva, apizabdo'vadhAraNe, athavA sambhAvane, kiM sambhAvayati ? trayANAmapi jJAnAdInAM kiMviziSTAnAm ? nizcayataH kSAyikANAM na tu kSAyopazamikAnAmapi, samAyoge-saMyoge mokSaH- sarvathA aSTavidhakarmamalaviyogalakSaNaH jinAnAM zAsanaM jinazAsanaM tasmin 'bhaNitaH ' uktaH / nanvevaM sati samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' ityAgamo virudhyate, samyagdarzanamantareNoktalakSaNajJAnAditrayAdeva mokSapratipAdanAd, naiSa doSa:, jJAnagrahaNena tasyApi grahaNAd, anyathA jJAnatvAyogAt, ata evAnyatra catuSTayamuktaM - "jJAnaM sumArgadIpaM samyaktvaM tadaparAGmukhatvAya / cAritramAsravaghnaM kSapayati karmANi tu tapo'gniH / / 1 / / " iti / / 103 / / (45) pR. 123 paM. 15 (Avazyaka niyukti aMtargata dhyAnazataka jhAijjA niravajjaM jiNANamANaM jagappaIvANaM / aNiuNajaNaduNNeyaM nayabhaMgapamANagamagahaNaM / / 46 / / (46) pR. 123 paM. 18 vyAkhyA- - 'dhyAyet' cintayediti sarvapadakriyA, 'niravadyA 'miti avadyaM pApamucyate nirgatamavadyaM yasyAH sA tathA tAm, anRtAdidvAtriMzaddoSAvadyarahitatvAt kriyAvizeSaNaM vA, kathaM dhyAyet ? - niravadyamihalokAdyAzaMsArahitamityarthaH, uktaM ca- 'no ihalogaTTayAe no paralogaTTayAe no paraparibhavao ahaM nANI 'tyAdikaM niravadyaM dhyAyet, 'jinAnAM' prAgnirUpita zabdArthAnAm 'AjJAM' vacanalakSaNAM kuzalakarmaNyAjJApyante'nayA prANina ityAjJA tAM, kiMviziSTAM ? - jinAnAM kevalAlokenAzeSasaMzayatimiranAzanAjjagatpradIpAnAmiti, AjJaiva vizeSyate- 'anipuNajanadurjJeyAM' na nipuNaH anipuNaH akuzala ityarthaH janaHlokastena durjJeyAmiti-duravagamAM, tathA 'nayabhaGgapramANagamagahanAm' ityatra nayAzca bhaGgAzca pramANAni ca gamAzceti vigrahastairgahanA - gavarA tAM, tatra naigamAdayo nayAste cAnekabhedAH, tathA bhaGgAH kramasthAnabhedabhinnAH, tatra kramabhaGgA yathA eko jIva eka evAjIva ityAdi, sthApanA / sthAnabhaGgAstu yathA priyadharmA nAmaikaH no dRDhadharmetyAdi / tathA pramIyate jJeyamebhiriti pramANAni dravyAdIni, yathAanuyogadvAreSu gamAH- caturviMzatidaNDakAdayaH, kAraNa vazato vA kiJcidvisadRzAH sUtramArgA yathA SaDjIvanikAssdAviti kRtaM vistareNeti gAthArthaH / / 46 / / ////// amumevArthaM saGkalayyopasaMharanti puvvAvareNa paribhAviUNa suttaM payAsiyavvamiNaM / jaM vayaNapArataMtaM evaM dhammatthiNo liMgaM // / 65 / / - 215 haribhadrasUri TIkA) (pAkSikasaptati) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 gurutattvasiddhiH - vyAkhyA-paurvAparyeNa paribhAvya-pUrvAparavyavasthitasUtrArthaparAmarzavirodhasaMkalanapUrva sUtramida miti-pakkhie pakkhiyamityevaMrUpaM vyAkriyamANatvena pratyakSa prakAzayitavyaM-pUrvAparasUtrArthAviruddhacaturdazIlakSaNe'rthe vyavasthApanIyam / na punarlokayAtrAmAtrAnuvartitayA nijakuhevAkasamarthanAya paJcadazyAM yojanIyam / utsUtraprarUpaNAyAH saMsArahetutvAt / yathoktaM - 'phuDapAgaDamakahito jahaTThiyaM bohilAbhamabhihaNai / jaha bhagavao vi sAlo jaramaraNamahoahI Asi' / / tti / 'jaM vayaNa'tti / yad vacanapAratantryaM-tIrthakarAjJApAravazyametaddharmArthino liGga-cihna-miti / yathoktaM - 'samayapavittI savvA ANAbajjha tti bhavaphalA ceva / titthagaruddeseNa vi na tattao sA taduddesA / / 1 / / mUDhA aNAimohA tahA tahA ettha saMpayaTTatA / taM ceva ya maNNaMtA avamaNNaMtA na yANaMti' / / 2 / / anyatrA'pyuktaMtitthayarANA mUlaM niyamA dhammassa tIe vAghAe / kiM dhammo kimadhammo mUDhA nevaM viyAraMti / / 1 / / mohavisaparamamaMto sisokkhaphalassa kappatarukaMdo / titthagarANA jamhA tamhA eIe jaiyavvaM // 2 // ' iti / / 65 / / (47) pR. 124 paM. 9 (jIvAnuzAsana) sUtrakRtasambandhaM gAthAdvayamAha - kiMca jai sAvayANaM namaNaM no saMmayaM bhave eyaM / pAsatthAIpANaM tA kaha uvaesamAlAe // 166 / / siridhammadAsagaNiNA na vAriaM vAriyaM ca annesiM / 'paratitthiyANaM paNamaNa' iccAivayaNao payaDaM / / 167 / / vyAkhyA-kiJcAbhyuccaye, yadi vikalpArthaH, zrAvakANAM zrAddhAnAM vandanaM namanaM no naiva sammataM bhavejjAyeta etatpUrvoktam, keSAm ? ityAha-pArzvasthAdInAM pratItAnAM, tataH kathaM kena prakAreNopadezamAlAyAM zrIdharmadAsagaNinA evaMnAmnA karmA na vAritaM niSiddhaM, vAritaM punarniSiddhamanyeSAM zAkyAdInAM paratIthikAnAM praNamanamityAdivacanataH prakaTaM prasiddham, AdigrahaNAt "ujjhAvaNatthuNaNabhattirAgaM va sakkAraM sammANadANaM viNayaM ca vajjei' iti dRzyaM subodhaM ceti gAthArthaH / / 166-167 / / saMgheNa puNo bAhI jo vihio hojja so u no vaMdo / pAsatthAI saDDhANa savvahA esa paramattho / / 170 / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 217 vyAkhyA-sadhena pratItena punaH bahistAdyo'nirdiSTanAmA vihitaH kRtaH bhavejjAyeta sa punarno naiva vandyo namaskaraNIyaH pArzvasthAdiH pratItaH zrAddhAnAM zrAvakANAM sarvathA sarveH prakAraireSo nirdiSTarUpaparamArthastattvamiti gAthArthaH / / (48/1) pR. 128 paM. 21 (piMDavizuddhi) athaitAvadoSarahitapiNDasyAbhAve muniH kiM kuryAdityAhasohiMto ya ime taha, jaijja savvattha paNagahANIe / ussagga'vavAyaviU, jaha caraNaguNA na hAyaMti / / 101 / / vyAkhyA-'zodhayan' vizuddhapiNDagrahaNArthamavalokayan, caH zabdaH prAktanopadezApekSayopadezAntarasamuccayArthaH, kAnityAha-'imAn' anantaroktadoSAn 'tathA' tena sarvathA zuddhAhArAprAptau manAgazuddhAditadgrahaNalakSaNena-prakAreNa 'yateta' yatanAM kuryAt / kva ? sarvatra kSetrakAlAdau / kayA karaNabhUtayetyAhapaJcakahAnyA, ihA'kRtavIpso'pi paJcakazabdastadarthasambhavAdvIpsArtho vyAkhyeyastatazca paJcakena paJcakenA''gamaprasiddhaprAyazcittalakSaNena kRtvA yakA 'hAniH' svAnuSThAnavyayo, vyeti cA'zuddhAhAragrahaNAdinA'parAdhasambhave tacchuddhyarthaM vidhIyamAnamanuSThAnaM, nRpAparAdhe dIyamAnadaNDadravyavat, sA paJcakaparihANistayA, etaduktaM bhavati-sarvathA zuddhAhArasyA'prAptau laghugurupaJcakaprAyazcittArhadoSaduSTamAhAraM gRhNIyAt, tasyA'prAptau laghugurudazakaprAyazcittArhadoSavantaM, tasyA'pyabhAve laghugurupaJcadazakaprAyazcittArhadoSaduSTamityAdi, na punaH kAraNotpattAvapi gurugurutaraprAyazcittazodhyagurugurutaradoSaduSTamazanAdi prathamata evAseveteti / kaH ? ityAha'utsargApavAdau' kAraNAbhAvasadbhAvau 'vetti' avagacchati yaH sa utsargApavAdavidvAna-samyagadhItacchedAdizruta ityarthaH / sAdhuriti gamyate / 'yathA' yena dehopaSTambhakaraNalakSaNena prakAreNa 'caraNaguNA' AvazyakAdayazcAritradharmA 'na' naiva 'hIyante' hAnimupagacchantIti gAthArthaH / / 101 / / (49) pR. 131 paM. 1 (darzanavizuddhi) tAdRzAzca dRzyanta ev| tathAhiajja vi tinapainnA garuyabharuvvahaNapaccalA loe / dIsaMti mahApurisA akkhaMDiyasIlapanbhArA / / 179 / / sugamA / navaram, 'tinnapainnA' tIrNasAmAyikAdipratijJAH / 'guruyabharuvvahaNapaccalA' durvahasaMyamabhArodvahanasamarthAH / / 179 / / tathAajja vi tavasusiyaMgA taNuakasAyA jiiMdiyA dhIrA / dIsaMti jae jaiNo vammahahiyayaM viyAraMtA / / 180 / / spaSTaiva / / 180 / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gurutattvasiddhiH tathAajja vi dayasaMpannA chajjIvanikAyarakkhaNujjuttA / dIsaMti tavassigaNA vigahavirattA suIjuttA / / 181 / / eSA'pi spssttaa| navaraM zrutiH svAdhyAyastena yuktAH / / 181 / / tathAajjavi dayakhaMtipayaTThiyAiM tavaniyamasIlakaliyAI / viralAiM dUsamAe dIsaMti susAhurayaNAiM // 182 / / pratItArthA / / 182 / / tatazcaiya jANiUNa eyaM mA dosaM dUsamAi dAUNa / dhammujjama pamuccaha ajjavi dhammo jae jayai / / 183 / / nigdsiddhaa| navaram, etaditi cAritrA'stitvam / / 183 / / evamanekadhA cAritrA'stitvaM pratiSThAya nigamanamAhuHtA tuliyaniyabalANaM sattIi jahAgamaM jayaMtANaM / saMpunnacciya kiriyA duppasahatANa sAhUNaM / / 184 / / sugamA / navaram, saMpUrNava kriyA, na pUrvayatibhyo nyUnA, svasArmathyatulanAyAH samAnatvAt / / 184 / / ////// (50) pR. 133 paM. 1 __ (bhagavatIsUtra) __bhavatu nAma zeSajIvAnAM kAGkSAmohanIyavedanaM nirgranthAnAM punastanna saMbhavati jinAgamAvadAtabuddhitvAtteSAmiti praznayannAha - ___asthi NaM bhaMte ! samaNAvi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veei ?, haMtA asthi, kahanaM bhaMte ! samaNA niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veei ?, goyamA ! tehiM tehiM nANaMtarehiM dasaNaMtarehiM carittaMtarehiM liMgaMtarehiM pavayaNaMtarehiM pAvayaNaMtarehiM kappaMtarehiM maggaMtarehiM mataMtarehi bhaMgatarehiM NayaMtarehiM niyamaMtarehiM pamANaMtarehiM saMkiyA kaMkhiyA vitigicchiyA bheyasamAvanA kalusasamAvannA, evaM khalu samaNA niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veiMti / _ 'atthi Na'mityAdi kAkvA'dhyeyam 'asti' vidyate'yaM pakSaH-yaduta 'zramaNAH' vratinaH, apizabdaH zramaNAnAM kAGkSAmohanIyasyAvedanasaMbhAvanArthaH, te ca zAkyAdayo'pi bhavantItyAha-'nirgranthAH' sabAhyAbhyantaragranthAnirgatAH, sAdhava ityarthaH, 'NANaMtarehiMti ekasmAjjAnAdanyAni jJAnAni jJAnAntarANi tairjJAnavizeSairjJAnavizeSeSu vA zaGkitA ityAdibhiH saMbandhaH, evaM sarvatra, teSu caivaM zaGkAdayaH syuH-yadi nAma paramANvAdisakalarUpidravyAvasAnaviSayagrAhakatvena saGkhyAtItarUpANyavadhijJAnAni santi tatkimapareNa manaHparyAyajJAnena ?, tadviSayabhUtAnAM manodravyANAmavadhinaiva dRSTatvAt, ucyate cAgame manaHparyAyajJAnamiti Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 219 kimatra tattvamiti jJAnataH zaGkA, iha samAdhiH-yadyapi manoviSayamapyavadhijJAnamasti tathA'pi na manaHparyAyajJAnamava-dhAvantarbhavati, bhinnasvabhAvatvAt, tathAhi-manaHparyAyajJAnaM manomAtradravyagrAhakamevAdarzanapUrvakaM ca, avadhijJAnaM tu kiJcinmanovyatiriktadravyagrAhakaM kiJciccobhayagrAhakaM darzanapUrvakaM ca na tu kevalamanodravyagrAhakam ityAdi bahu vaktavyamato'vadhijJAnAtiriktaM bhavati manaHparyAyajJAnamiti / tathA darzanaM-sAmAnyabodhaH, tatra yadi nAmendriyAnindriyanimittaH sAmAnyArthaviSayo bodho darzanaM tadA kimekazcakSurdarzanamanyastvacakSurdarzanam, athendriyAnindriyabhedAd bhedastadA cakSuSa iva zrotrAdInAmapi darzanabhAvAt SaDindriyanoindriyajAni darzanAni syuna ve eveti, atra samAdhiH-sAmAnyavizeSAtmakatvAdvastunaH kvacidvizeSatastannirdezaH kvacicca sAmAnyataH, tatra cakSurdarzanamiti vizeSataH acakSurdarzanamiti ca sAmAnyataH, yacca prakArAntareNApi nirdezasya sambhave cakSurdarzanamacakSurdarzanaM cetyuktaM tadindriyANAmaprAptakAritvaprAptakAritvavibhAgAt, manasastvaprAptakAritve'pi prAptakArIndriyavargasya tadanusaraNIyasya bahutvAttaddarzanasyAcakSurdarzanazabdena grahaNamiti / athavA darzana-samyaktvaM tatra ca zaGkA-'micchattaM jamudinnaM taM khINaM aNudiyaM ca uvasaMtaM / ' ityevaMlakSaNaM kSAyopazamikam, aupazamikamapyevaMlakSaNameva, yadAha - 'khINammi uinnammI aNudijjaMte ya sesamicchatte / aMtomuhuttamettaM uvasamasammaM lahai jIvo // 1 // ' tato'nayorna vizeSaH uktazcAsAviti, samAdhizca-kSayopazamo hi udIrNasya kSayo'nudIrNasya ca vipAkAnubhavApekSayopazamaH, pradezAnubhavastUdayo'styeva, upazame tu pradezAnubhavo'pi nAstIti, uktaM ca - 'veei saMtakammaM khaovasamiesu nANubhAvaM so / uvasaMtakasAo puNa vedei Na saMtakammaM ti (pi) // 1 // ' tathA cAritraM-caraNaM tatra yadi sAmAyikaM sarvasAvadhaviratilakSaNaM chedopasthApanIyamapi tallakSaNameva, mahAvratAnAmavadyaviratirUpatvAt, tatko'nayorbhedaH ? uktazcAsAviti, atra samAdhiH-RjujaDavakrajaDAnAM prathamacaramajinasAdhUnAmAzvAsanAya chedopasthApanIyamuktaM, vratAropaNe hi manAk sAmAyikAzuddhAvapi vratAkhaNDanAccAritriNo vayaM cAritrasya vratarUpatvAditi buddhiH syAt, sAmAyikamAtre tu tadazuddhau bhagnaM nazcAritraM cAritrasya sAmAyikamAtratvAdityevamanAzvAsasteSAM syAditi, Aha ca - 'riuvakkajaDA purimeyarANa sAmAie vayAruhaNaM / maNayamasuddhevi jao sAmaie huMti hu vayAiM // 1 // ' iti / tathA liGga-sAdhuveSaH, tatra ca yadi madhyamajinairyathAlabdhavastrarUpaM liGgaM sAdhUnAmupadiSTaM tadA kimiti prathamacaramajinAbhyAM sapramANadhavalavasanarUpaM tadevoktaM ?, sarvajJAnAmavirodhivacanatvAditi, atrApi RjujaDavakrajaDaRjuprajJaziSyAnAzritya bhagavatAM tasyopadezaH, tathaiva teSAmupakArasambhavAditi samAdhiH / tathA pravacanamatrAgamaH, tatra ca yadi madhyamajinapravacanAni caturyAmadharmapratipAdakAni kathaM prathametarajinapravacane paJcayAmadharmapratipAdake ? sarvajJAnAmaviruddhavacanatvAt, atrApi samAdhiH-caturyAmo'pi tattvataH paJcayAma evAso, caturthavratasya parigrahe'ntarbhUtatvAt, yoSA hi nAparigRhItA bhujyate iti nyAyAditi / tathA pravacanamadhIte vetti vA prAvacana:-kAlApekSayA bavAgamaH puruSaH, tatraikaH prAvacanika evaM kurute anyastvevamiti kimatra tattvamiti, samAdhizceha-cAritramohanIyakSayopazamavizeSeNa utsargApavAdAdibhAvitatvena ca prAvacanikAnAM vicitrA pravRttiriti nAsau sarvathA'pi pramANam, AgamAviruddhapravRttereva pramANatvAditi / tathA kalpojinakalpikAdisamAcAraH, tatra yadi nAma jinakalpikAnAM nAgnyAdirUpo mahAkaSTaH kalpaH karmakSayAya tadA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gurutattvasiddhiH sthavirakalpikAnAM vastrapAtrAdiparibhogarUpo yathAzaktikaraNAtmako'kaSTasvabhAvaH kathaM karmakSayAyeti, iha ca samAdhiH-dvAvapi kammakSayahetU avasthAbhedena jinoktatvAt, kaSTAkaSTayozca viziSTakarmakSayaM pratyakAraNatvAditi / tathA mArgaH-pUrvapuruSakramAgatA sAmAcArI, tatra keSAJcidvizcaityavandanAnekavidhakAyotsargakaraNAdikA'vazyakasAmAcArI tadanyeSAM tu na tatheti kimatra tattvamiti, samAdhizcagItArthAzaThapravartitA'sau sarvA'pi na viruddhA, AcaritalakSaNopetatvAt, AcaritalakSaNaM cedam - 'asaDheNa samAinnaM jaM katthai keNaI asAvajjaM / na nivAriyamannehiM bahumaNumayameyamAyariyaM / / 1 / / ' ti / tathA mataM-samAna evAgame AcAryANAmabhiprAyaH, tatra ca siddhasenadivAkaro manyate-kevalino yugapad jJAnaM darzanaM ca, anyathA tadAvaraNakSayasya nirarthakatA syAt, jinabhadragaNi-kSamAzramaNastu bhinnasamaye jJAnadarzane, jIvasvarUpatvAt, tathA tadAvaraNakSayopazame samAne'pi krameNaiva matizrutopayogI, na caikataropayoge itarakSayopazamAbhAvaH, tatkSayopazamasyotkRSTataH SaTSaSTisAgaropamapramANatvAdataH kiM tattvamiti, iha ca samAdhiH-yadeva matamAgamAnupAti tadeva satyamiti mantavyamitaratpunarupekSaNIyam, atha cAbahuzrutena naitadavasAtuM zakyate tadaivaM bhAvanIyam-AcAryANAM saMpradAyAdidoSAdayaM matabhedaH, jinAnAM tu matamekamevAviruddhaM ca, rAgAdivirahitatvAt, Aha ca - 'aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jugappavarA / / jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAiNo teNaM / / 1 / / ' ti / tathA bhaGgAH-dvyAdisaMyogabhaGgakAH, tatra ca dravyato nAma ekA hiMsA na bhAvata ityAdi caturbhaGgyuktA, na ca tatra prathamo'pi bhaGgo yujyate, yataH kila dravyato hiMsA-IryAsamityA gacchataH pipIlikAdivyApAdanaM, na ceyaM hiMsA, tallakSaNAyogAt, tathAhi - 'jo u pamatto puriso tassa u jogaM paDucca je sattA / vAvajjatI niyamA tesiM so hiMsao hoi / / 1 / / ' tti, uktA ceyamataH zaGkA, na ceyaM yuktA, etadgAthoktahiMsAlakSaNasya dravyabhAvahiMsAzrayatvAt, dravyahiMsAyAstu maraNamAtratayA rUDhatvAditi / tathA nayA-dravyAstikAdayaH, tatra yadi nAma dravyAstikamatena nityaM vastu paryAyAstikanayamatena kathaM tadevAnityaM ? viruddhatvAt, iti zaGkA, iyaM cAyuktA, dravyApekSayaiva tasya nityatvAt, paryAyApekSayA cAnityatvAt, dRzyate cApekSayaikatraikadA viruddhAnAmapi dharmANAM samAvezo, yathA janakApekSayA ya eva putraH sa eva putrApekSayA piteti / tathA niyamaH-abhigrahaH, tatra yadi nAma sarvaviratiH sAmAyikaM tadA kimanyena pauruSyAdiniyamena ? sAmAyikenaiva sarvaguNAvAptaH, uktazcAsau iti zaGkA, iyaM cAyuktA, yataH satyapi sAmAyike yuktaH pauruSyAdiniyamaH, apramAdavRddhihetutvAditi, Aha ca - 'sAmAie vi hu sAvajjacAgarUve u guNakaraM eyaM / apamAyavuDDijaNagattaNeNa ANAo vinneyaM / / 1 / / ' ti / tathA pramANa-pratyakSAdi, tatrAgamapramANam-Adityo bhUmerupari yojanazatairaSTAbhiH saMcarati cakSuHpratyakSaM ca tasya bhuvo nirgacchato grAhakamiti kimatra satyamiti sandehaH, atra samAdhiH-na hi samyak pratyakSamidaM, dUrataradezato vibhramAditi ||suu. 37 / / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 221 (51) pR. 134 paM. 11 (bRhatkalpasUtra) athAcIrNasyaiva lakSaNamAha - asaDheNa samAiNNaM, jaM katthai kAraNe asAvajjaM / Na NivAriyamaNNehiM ya, bahumaNumayametamAiNNaM // 4499 / / 'azaThena' rAga-dveSarahitena kAlikAcAryAdivat pramANasthena satA 'samAcIrNam' AcaritaM yad bhAdrapadazuddhacaturthIparyuSaNAparvavat 'kutracid' dravya-kSetra-kAlAdau 'kAraNe' puSTAlambane 'asAvA' prakRtyA mUlottaraguNArAdhanAyA abAdhakam, 'na ca' naiva nivAritam 'anyaiH' tathAvidhaireva tatkAlavartibhigItArthaH, api tu bahu yathA bhavati evamanumatametadAcIrNamucyate / / 4499 / / (52) pR. 135 paM. 23 (Avazyakaniyukti haribhadrasUri TIkA aMtargata dhyAnazataka) kimityetadevamityata AhaaNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jgppvraa| jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAdiNo tennN||49|| vyAkhyA-anupakRte-parairavartite sati parAnugrahaparAyaNA-dharmopadezAdinA parAnugrahodyuktA iti samAsaH, 'yad' yasmAt kAraNAt, ke?- 'jinAH' prAgnirUpitazabdArthAH, ta eva vizeSyante- 'jagatpravarAH' carAcarazreSThA ityartha, evaMvidhA api kadAcid rAgAdibhAvAdvitathavAdino bhavantyata Aha-jitA-nirastA rAgadveSamohA yaiste tathAvidhAH, tatrAbhiSvaGgalakSaNo rAgaH aprItilakSaNo dveSaH ajJAnalakSaNazca mohaH, cazabda etadabhAvaguNasamuccayArthaH, nAnyathA-vAdinaH 'tene ti tena kAraNena te nAnyathAvAdina iti, uktaM ca-'rAgAdvA dveSAdve'tyAdi gaathaarthH||49|| (53) pR. 137 paM. 10 (uttarAdhyayanasUtra adhyayana-1) sAmprataM yathA nirapavAdatayA''cAryakopa eva na syAt tathA''ha - dhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhahA''yariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM, garahaM nAbhigacchai // 42 // (sUtram) vyAkhyA-dharmeNa-kSAntyAdirUpeNArjitam-upArjitaM dharmArjitaM, na hi kSAntyAdidharmavirahita imaM prApnotIti, 'caH' pUraNe, vividhaM vidhivadvA'vaharaNamanekArthatvAdAcaraNaM vyavahArastaM-yatikartavyatArUpaM, 'buddheH' avagatatattvaiH AcaritaM, 'sadA' sarvakAlaM, 'ta'miti sadAvasthitatayA pratItameva 'Acaran' vyavaharan, yadvA-yattadonityAbhisambanthAt subbyatyayAcca dharmArjito buddharAcaritazca yo vyavahArastamAcarana-kurvan, vizeSeNApaharati pApakarmeti vyavahArastaM, vyavahAravizeSaNametat, evaM ca kimityAha-'garhAm' avinIto'yamityevaMvidhAM nindA 'nAbhigacchati' na prApnoti, yatiriti gamyate / yadvA-AcAryavinayamanenAha, tatra dharmAdanapeto dharyo-na dharmAtikrAntaH, 'jiyaM ca vavahAraM ti prAkRtatvAccasya bhinnakramatvAjjItavyavahArazca, anena cAgamAdivyavahAravyavacchedamAha, ata eva 'buddheH' AcAryarAcaritaH sadA-sarvakAlaM trikAlaviSayatvAt jItavyavahArasya, ya evaMvidho vyavahArastaM vyavahAraMpramAdAt skhalitAdau prAyazcittadAnarUpamAcarana 'gahA~ daNDarucirayaM nighRNo vetyevaMrUpAM jugupsAM nAbhigacchati, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gurutattvasiddhiH AcArya iti zeSaH, na cAyaM nijaka upakArI vA mama vineya iti na daNDanIya iti jJApanArthaM ca dharmyajItavizeSaNaM, paThanti ca-'tamAyaraMto mehAvi'tti sugamameveti sUtrArthaH // 42 // (54/1) pR. 137 paM. 23 (Avazyakaniyukti haribhadrasUri TIkA) Aha-samyak tadgatabhAvAparijJAne sati kimityetadevamiti, ucyate, vyavahAraprAmANyAt, tasyApi ca balavattvAd, Aha ca bhASyakAraH - vavahAro'vihu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / jA hoi aNAbhiNNo jANato dhamayaM eyaM / / 123 ||(bhaa.) vyAkhyA-vyavahAro'pi ca balavAneva, 'yad' yasmAt chadmasthamapi pUrvaratnAdhikaM gurvAdiM vandate 'arhannapi' kevalyapi, apizabdo'trApi sambadhyate / kiM sadA ?, netyAha-'jA hoi aNAbhinno 'tti yAvad bhavatyanabhijJAtaH yathA'yaM kevalIti, kimiti vandata iti, ata Aha-jAnan dharmatAmetAM vyavahAranayabalAtizayalakSaNAmiti gAthArthaH / / 123 // (54/2) pR. 137 paM. 23 (Avazyakaniyukti malayagirisUri TIkA) Aha-samyaktadbhAvAparijJAne sati kimityevaM kriyate ?, ucyate, vyavahAraprAmANyAt, tasyApi ca balavattvAt, tathA cAha bhASyakAraH - vavahAro'vihu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / jA hoi aNAbhiNNo jANato dhamayaM evaM / / 123 ||(bhaa.) vyavahAro'pi balavAn yat-yasmAt chadmasthamapi pUrvaratnAdhikaM gurvAdiM arhannapi-kevalyapi vandate, apizabdaH atrApi saMbadhyate, kiM sadA ?, netyAha-'jA hoi aNAbhinno'tti yAvad bhavatyanabhijJAtaH yathA'yaM kevalIti, kimiti vandate ityAha-jAnan dharmatAmetAM, vyavahAranayabalAtizayalakSaNAmiti / / 137 / / (bhA0 123 hA0) (55) pR. 137 paM. 25 (paMcavastuka) etadevAhajai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAraNicchae muaha / vavahAraNaucchee titthuccheo jao'vassaM // 172 / / yadi jinamataM prapadyadhvaM yUyaM tato mA vyavahAranizcayo muJcata-mA hAsiSThAH, kimityatra AhavyavahAranayocchede tIrthocchedo yato'vazyam, ato vyavahArato'pi pravrajitaH pravrajita eva gaathaarthH||172|| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 223 (56) pR. 139 paM. 6 (saMdehadolAvalI) ityukto gAthA'STakenA'locanAtapaHkaraNavidhiH, atha susAdhUnAM pUjanaM kAryamiti yaduktaM, tato duSkarakriyAmAtradarzanena, bhramitamatirutsUtrabhASiNo'pi susAdhutayA manvAnaH kazcit teSAM pUjanaM tatpArzva cApUrvapAThazravaNAdikaM mA kArSIt, iti tatpratibodhanArthamAha ussuttabhAsagA je te dukkarakAragA vi sacchaMdA / tANaM na daMsaNaM pi hu kappar3a, kappe jao bhaNiaM // 10 // vyAkhyA-'utsUtrabhASakAH' AbhinivezikamithyAtvaviSApahRtasucaitanyatvena siddhAnto-ttIrNavAdinaH ye anirdiSTanAmAno yatayaH, te duSkarakArakA api duranuSTheyAnuSThAnakAriNo'pi, na kevalaM kriyAzithilA ityaperarthaH, 'svacchandAH' yathAcchandAH, tIrthakarAjJAbahirbhUtatvena svecchAcAriNa ityarthaH, yaduktam "ussuttamAyaraMto ussuttaM ceva panavemANo / / eso u yahAchaMdo icchA chaMdo tti egaTTho tti / / 1 / / " tathA ca teSAM maladhAraNAdikA ityugrA'pi sA kriyA nirarthakA eva, bhagavadAjJAnyathA-karaNasya mahAnarthahetutvAt, yaduktam alpAdapi mRSAvAdAd rauravAdiSu saMbhavaH / anyathA vadatAM jainI vAcaM tvahaha kA gatiH ? // 1 // tataH kimityata Aha-teSAM darzanamapi, avalokanamapi, dUre tadvandanapUjanAdayaH, huravadhAraNe, naiva kalpate, zrutAvajJAkAritvena mahApAtakitvAt, yathoktaM samarthayituM siddhAntasaMvAdamAha, 'kalpe' kalpAdhyayane yato bhaNitamiti, kalpoktameva idam na svamanISikoktam ityarthaH / / 10 / / atha kalpabhaNitameva Aha - je jiNavayaNuttinaM vayaNaM bhAsaMti je ya mannati / saddhiTThINaM tahasaNaM pi saMsArakhuDDhikaraM // 91 / / vyAkhyA-'ye' kadavalepino jinavacanottIrNam, AgamabAhyaM, 'vacanaM' vAkyaM 'bhASante' bruvate, ye ca, 'caH' samuccaye tad bahumAnAt manyante, zraddaghate, sadRSTInAM samyagdRSTInAM, teSAm ubhayeSAmapi darzanaM, tadarzanaM, tadapi dUre tadvandanapUjanAdayaH ityaperarthaH, saMsAravRddhikaram, anantasaMsArapAtahetuH, arhadvacanAnyathAkaraNA''sthAjanakatvena tasyApi mahApApatvAditi, yadyapi evamasti, tathApi evaMvidhAnAmapi amISAM kathamapi darzanAdau jAte upadezayogyatvaM jJAtvA anakampA eva kartavyA, yathA AH kathama ete bhaviSyantIti ? punarnindanagarhaNAdikam amanojJAhArAdidAnaM vA kArya, tayormatsaravisphUrjitatvena azubhadIrghAyuSkatAhetutvAt yaduktaM bhagavatyAM, "kahaM NaM bhaMte jIvA asuhadIhAuttAe kammaM pakariti ? goyamA ! pANe aivAittA musaMvAittA tahA rUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA hIlittA niMdittA khisittA garahittA avamaMNittA, annayareNaM amaNuneNaM apIikaraNeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA, evaM khalu jIvA asuhadIhAuttAe kammaM pakariMti" iti bhAvaH // 11 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 gurutattvasiddhiH pariziSTa-2 / / saMvegaraGgazAlAgrantha aMtargata sAdhusthApanAdhikAra / / itthaMtarammi saDDo Asadharo nAma bhaNai dubviaDDo a / bhayavaM jahuttasAhU na saMti guruNo kahaM te ya // 1 // piMDavisuddhiM na tahA kuNaMti 1 sakkaMpi nAyaraMti vihiM 2 / pAsatthAIhiM samaM cayaMti nAlaMbaNanamaNAI 3 / 2 / / na parUvaMti ya suddhaM 4 na dharaMti pamANajuttamuvagaraNaM 5 / thevesu vi rogesu jaha taha sevaMti avavAyaM 6 / / 3 / / ia aTThArasasIlaMgasahassadharaNaM viNA kahaM samaNA / haMti gurU tadabhAve kaha vA te vaMdaNijjA ya // 4 // bhaNiaM guraNA bhaddaya ! mA sAhUNaM abhAvamullavasu / tadabhAve dhammassavi nUNamabhAvo tae iTTho ? // 5 // micchattapaurayAe na najjaIdANiM devanAmapi / kiM puNa kAlocia sumuNivirahao maggavitrANaM // 6 // piMDavisuddhiM na kuNaMti jaM ca vuttaM tayaMpi hu na juttaM / niasattikAlakkhittANusArao tappavittIe // 7 // giddhisaDhabhAvavirahA suddhI tadabhAvao vi jaM bhaNiaM / suddhaM gavesamANo AhAkamme vi so suddho // 8 // kaha najjai aggiddhI gharadhaNasayaNAI savvacAgAo / taM jesi nAsipubbiM te kaha naNu ittha cAgIo // 9 // sukaro icchAcAgo abhAvao vi a tuma na kiM kuNasi / dINuddharaNAi khamA tujjha vinodI saelacchI / / 10 / / nevAyaraMti sakkaMpi jaM ca bhaNi tayaMpi nissAraM / AvassayAI kiM te na kuNaMti jamevamullavasi / / 11 / / ahavigaicAgamaNukhaNamussaggaM kappaviharaNAIaM / sakkaMpi nAyaraMtI kaha najjai sakkameamaho / / 12 / / sAmatthakAladosA sakkaMpi kayAi jAyai asakkaM / AyavyayatulaNAe tadakaraNe vi hu na to doso / / 13 / / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 2 pAsatthAIsaMgo namaNaM ca na saMgayaMti jaM vayasi / taM pahu micchAsiddhaMtavayaNao tappavittIe / / 14 / / siddhaM tanisiddhaM AvalaNAI vi kiM puNo namaNaM / osano pAsattho icchAI bhUri bhaNaNAo / / 15 / / savvamimaM tA sute vAyanamokkAramAi kiM vRttaM / pariAyaparisapurisA da (de ) vikkhao a hatayaM mUDhA / / 16 / / jar3a te phuDaM ajogA tA tantramaNAi kIsANutrAyaM / kAraNamavi hu iharA pAsaMDINaM pi taM hou / / 17 / / aha te no jiNaliMge kA tadavikkhA hu bhAvasAra / aNuattaNA ya bhaNiA tesiM pi hu jeNa vRttamimaM / / 18 / / aggIyAdAine khitte annattha ThiiabhAvammi / bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiavvaM / / 19 / / iharA saparuvaghAo ucchobhAIhiM attaNo lahuA / tesiM ca kammabaMdho dugaMpi eaM aNiTThaphalaM / / 20 / / tAdavvao u tesiM arattaduTTheNa kajjamAsajja / aNuvattaNatthamesaM kAyavvaM kiMpi u Na bhAvAo / / 21 / / na paruvaMtiya suddhaM eaM pi ya dUsaNaM jahAjogaM / panavaNaM cia vRttaM iharA doso tti jaM bhaNiaM ||22|| Ame ghaDe nihittaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM appahAraM viNAsei / / 23 / / joggAjoggamabujjhiya dhammarahassaM kahei jo mUDho / saMghassa ya pavayaNassa ya dhammassa ya paccaNIo so ||24|| na pamANajuttamuvahiM dharaMti eaM pi tucchamAbhAi / asaDhovadaMsi attreNa tavvihassuvahinivahassa / / 25 / / irA bAhuThi pattaM egaM tu paDalayacchannaM / pattA baMdhakayaM puNa bIaM mattaM agoara u / / 26 / / gaMga a rayaraNaM bhave na iNhiM visiTThamuNiNo vi / to etthapatthammiya puvvamuNiNo ccia pamANaM / / 27 / / 225 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gurutattvasiddhiH sevaMti ya avavAyaM dUsaNameaMpi ghaDai no samma / tabvihasaMghayaNAI virahA suttutti u taha ya // 28 // savvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo puNo visohI nayAviraI / / 29 / / kiJca - kAhaM acchittaM aduvA ahIaM tavovahANami a ujjamissaM / gaNaM va nIII va sAraissaM, sAlaMbasevI samuvei mokSaM // 30 // sIlaMgANa vibhAvo nAuM samvannuvayaNao ceva / kaha bhaNiamanahemaM bakusakusIlehiM jA titthaM // 31 // kAlAnusArikiriyArayatti cArittiNo pavuccaMti / jaha kapparukkhavirahe rukkhA bhannati niMbA vi / / 3 / / aha samma mA muNiyaMmi muNimmi namaNAi kIrai kahaM ti / vabhicAradasaNAo eaMpi na suMdaraM jamhA / / 33 / / chaumatthasamayavajjA vavahAranayANusAriNI savvA / taM vavahAraM kuvvaM sujjhai savo vi samaIe // 34 / / jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAranicchae muaha / vavahAranaucchee titthuccheo havai jamhA / / 35 / / tathA - dhammajjiaM ca vavahAraM buddhehAyariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM garihaM nAbhigacchai // 36 // tA dUsamAe dosaM viuM jattha jaM paloejjA / nANe va daMsaNe vA caraNe vA tamuvavUhejjA // 37 // kiJca - na viNA titthaM niaMThehi nAtitthA ya niaMThiA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA duNhaM / / 8 / / tahA - jA saMjamayA jIvesu tAva mUlA ya uttaraguNA ya / ittariacheasaMjamaniggaMthabausA ya paDisevI // 39 // vIrapurisaparihANiM nAUNaM maMdadhammiA kei / saMviggajaNaM hIlaMti tANa payaDA ime dosA // 40 // saMtaguNachAyaNA khalu paraparivAo a hoi aliaM ca / dhamme ya abahumANo sAhupause ya saMsAro // 41 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 227 jai saMpuna eaM havijja siddho vinA na vucchijjA / eaMpi no muNijjai aho mahAmohamAhappaM // 42 // devagurudhammakiriaM puvvaM jutto viANi te vi / hIlijjaMtI jaiNo hI hI akayanu(bu)o logo // 43 // iya naravara ! kibbiramabuhajIvaduvilasiaMnisAmihisi / sAhUhiM to vi aparo mokkhovAo dhuvaM natthi // 44 // AgamatattaM ca nariMda ! muNesu gayarAgadosamohANaM / egaMtaparahiANaM jiNANa vayaNaM hiaM amiaM // 45 // dilaiMtajuttiheUgaMbhIramaNegabhaMganayaniuNaM / AImajjhavasANe suduraparicattavabhicAraM // 46 // sivapaharayaNapaIvaM ca kumayapavaNappaNollaNAsajhaM / sajjhaM va bahuvihAI sayatAratArAnivahajaNaNaM // 47 // iya devammi gurummi a Agamavisae ya jAyabohassa / saMkAidosarahiA paDivattI hoi sammattaM // 48 / / eyammi pAviyammi natthi tayaM jaM na pAviyaM hoi / eyaM mUlAucciamahallakallANavallIo // 49 // aha nayaNadattanaravaisuehiM saMjAyaparamatosehiM / bhaNiyaM bhayavaM ! sAhuppasAyao pattariddhINaM / / 5 / / amhANaM pi hu purao ko eso sAhu dUsaNaM kuNai / ahavA hoavvaM ettha puvvaduccariadoseNaM // 51 // tA bhayavaM ! sAhaha ko puNa esa puve bhavammi hu~totti / muNivaiNA jaMpiamegamaNasA bho ! nisAmeha // 52 / / eso sAvatthIe nayarIe gihIvaissa baMbhassa / putto nAma kuberotti Asi piuNo ya so doso // 53 / / saMbhUyagaNisamIve pavvaio kiccirANi vi diNANi / viNayanaehiM vaDDia pacchAparivaDia ucchAho // 54 / / AvassayAiesuM AlassaM paidiNaMpi kuNamANo / guruNA sAsijjaMto sAhUhi ya kovamubahai // 55 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gurutattvasiddhiH esipi sAhukhaliaM pikkhittA bhaNNai niyayaduccariaM / rakkhaMti na thevaMpi hu parassa puNa diti uvaesaM // 56 // bAlagilANAINaM veAvaccaM sayA vi kiccaMti / guruNo vi paresiM pannavaMti na sayaM puNa karaMti // 57 / / emAi dUsaNAI vAgaramANo kiliTThamaNavayaNo / mariuM asuranikAe kibbisiAsuM suriM patto / / 8 / / tatto caviU iNDiM sAvayabhA gao vi esa ihaM / puvANuvehauccia paDucca muNiNo ia bhaNei // 59 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 20 pariziSTa-3 / / zrI-zrIdhara-viracitam gurusthApanAzatakam / / namirasuramauDamANikkateyavicchuriyapayanahaM samma / namiUNa vaddhamANaM vucchaM guruThAvaNA-sayagaM // 1 // hINamaI appasuo anANasiriseharo tahA dhaNiyaM / gaMbhIrAgamasAyara - pAraM pAveumasamattho // 2 // juggohamajuggo vi hu jAo gurusevaNAi taM juttaM / jaM sUrasevaNAe caMdo vi kalANihI jAo // 3 // guruAgArAo suttattha-rayaNANaM gAhagA ya tiNNeva / rAgeNa ya doseNa ya majjhatthatteNa NeyavvA // 4 // paDhamo bIo'Nariho taio suttattharayaNajuggu tti / diluto Ayario aMbehi paoyaNaM jassa / / 5 / / dhammaM viNayapahANaM je(jaM ?) bhaNiyaM ittha satthagArehiM / so kAyavvo cauvihasaMgho samaNAie sammaM / / 6 / / jaM viNao taM mukhaM(kkhaM ?) chaMDijjA paMDiehiM no kaha vi / jaM suyarahio vi naro viNaeNa khaveya(i) kammAiM // 7 // jiNasAsaNakappatarumUlaM sAhU susAvayA sAhA / mUlammi gae tattha ya avaraM sAhAiyaM vihalaM / / 8 / / siripuMDarIyapamuho duppasaho jAva cauviho saMgho / bhaNio jiNehi jamhA na hu teNa viNA havai titthaM // 9 // na viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajjaNA doNhaM / / 10 / / tamhA AyariyA vi hu saMti natthi tti je viyAraMti / taM micchA jao jaNe te cciya suttatthadAyAro / / 11 / / bahumuMDe appasamaNe ya iya vayaNAo ya saMti AyariyA / jesiM pasAyA saDDA dhammAdhamma viyANaMti / / 12 / / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gurutattvasiddhiH jaha diNarattiM sammaM micchaM puNNaM taheva pAvaM ca / taha ceva suguru kuguru maNNaha mA kuNaha maya(i)mohaM / / 13 / / caraNassa nava ya ThANA iha ya pamattApamattaahigAro / tattha apamattavisayaM kaha lambei ittha egavihaM / / 14 / / hoi pamattammi muNI caukkasAyANa tibvaudayammi / sa pamatto tesiM ciya apamatto hoi maMdudae / / 15/1 / / pamatte nokasAyANa udaeNaM ittha caraNajutto vi / aTTaljhANovagao teNa viNA hoi apamatte // 15/2 / / nANaMtarAyakammaM lambei tivihaM pamatta-apamatte / bIyaM chaccau paNa nava-bheehiM baMdhudayasaMte // 16 // terikkArasa jogA heuNo puNa havaMti cha cauvIsA / lesAo chacca tiNNe ya huMti pamattApamattesu // 17 // aviraya virayAviraesu sahasapuhuttaM havaMti AgarisA / virae ya sayapuhuttaM lan ti pamAyavasageNa / / 19 / / ThiiThANe ThiiThANe kasAyaudayA asaMkhalogasamA / aNubhAgabaMdhaThANA iya ikkikke kasAudae // 20 // kammassa ya puNa udae avarAho hoi neva tacirahe / iya jANiUNa samma mA kujjA saMjame aruiM // 21 / / apamattapamattesuM aMtamuhattaM jahakkama kAlo / samaNANa puvakoDI tA lanbhai kaha Na egavihaM / / 22 / / paDhame ya paMcamaMge ya viyArie ittha hoi suhabuddhI / tA AlaMbiya bhAuya ! egapayaM gaccha mA micchaM // 23 // sAhUNaM viNaeNaM vayaNapareNaM ca taha ya sevAe / samaNovAsaganAmaM labbhai na hu aNNahA kaha vi // 24 // jo suNai suguruvayaNaM atthaM vAvei sattakhittesu / kuNai ya sadaNuTTA(TThA)NaM bhaNNai so sAvao teNa / / 25 / / jaM nijjai jiNadhammaM jaM labbhai sutta-atthapeyAlaM / so puNa sAhupasAo tA mA hohisi kayaggheNa / / 26 / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 Co savvA sAmAyArI uvaesavaseNa labbhai muNINaM / sA puNa suMdarabuddhI kIrai jaM aNuvaeseNa / / 27 / / bhiNNasuyassa'tthaM susaMjao vi hu na tIrae kahiuM / tA tucchamaI saDDo kaha hoi viyAraNasamattho / / 28 / / kevalamabhiNNasuyaM maNijjai vivaraNAsamatthehiM / taM puNamicchatyaM ha bhaNiyaM puvvasUrIhiM / / 29 / / aparicchiyasuyanihassa kevalamabhiNNasuttacArissa / savvujjameNa vi ka aNNANatave bahuM paDai / / 30 / / keI bhAMti ihiM susAvayA saMti ittha no sAhU / taM puNavitahaM jamhA na hu koI kAmadevapae ||31|| sirisuhamasAmiNA jaM suttammi parUviyaM tahacceva / sAhuparaMparaeNaM ajja vi bhAsaMti bhavabhIrU ||32|| jaM aNNANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNa ||33|| taM puNaviNayANuguNaM sappurisANaM havei suhaheU / aviNIyassa paNassa ahavA vi vivaDhae kumaI / / 34 / / AyariyANa sagAse suttaM atthaM gahittu nIsesaM / tesiM puNa paDiNIo vaccai risighAyagANa gaI / / 35 / / jANatA fafari keI kammANubhAvadoseNaM / necchati paraMjitA abhibhUyA rAgadosehiM / / 36 / saMpai keI saDDA aladdhaguruNo vayAiuccAraM / kAriti parajaNANaM hIhI dhiTTattaNaM tesiM // / 37 / / dhamma duvAlasaviho susAvayANaM jiNehi paNNatto / sAhu - abhAvA so puNa ikkArasaho havai tesiM / / 38 / / iha atihisaMvibhAgo susAhUNaM ceva hoi kAyavvo / sAmaNNanANadaMsaNavuDDikae paramasaddhehiM / / 39 / / je puNa saDDANa cci bArasamavayaM puNo parUviMti / kAriti ya appecchA te NeyavvA ahAcchaMdA ||40|| 231 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 gurutattvasiddhiH keI subuddhinAyaM paribhAviya paNNaviMti uccAraM / kAraMti ya sA suMdarabuddhI na hu hoi niuNamaI // 41 / / jaM puNa sugurusamIve subuddhiNA gahiya-desiyaM dhamma / teNa samaM samasIsI aladdhaguruNo na te hoI // 42 / / je puNa aladdhaguruNo jahA tahA kAraviMti uccAraM / te jiNamai(ya)paDiNIyA na huMti ArAhagA kaha vi // 43 // sAhINe sAhujaNe gihINa gihiNo vayAiM jo dei / sAhuavaNNAkaraNA so hoi aNaMtasaMsArI // 44 // gihiNo gihatthamUle vayAiM paDivajjao mahAdoso / paMceva sakkhiNo jaM paccakkhANe ime bhaNiyA // 45 / / arihaMta siddha sAhU devo taha ceva paMcamo appA / tamhA gihatthamUle vayagahaNaM neva kAyavvaM // 46 // jaM sacchaMdamaIe raesu uccAriesu puNa tesiM / jai kaha vi hoi khalaNA tA kaha suddhI gurUhi viNA // 47 // , lajjAi gAraveNa i bahussuyamaeNa vAvi duccariyaM / je na kahaMti gurUNaM na hu te ArAhagA huMti // 48 // kacchamAIkiriyA saDDANaM jAva aNasaNaM bhaNiyA / sAhuvayaNeNa kijjai aNNo puNa kiM vahai gavvaM ? // 49 / / saMpai bhaNaMti keI jIvA pAvaMti assuyaM dhamma / saccaM puNa te mUDhA suyaparamatthaM na yANaMti // 50 // patteyabuddhilAbheNa jAIsaraNeNa ohinANeNa / daguNa puvvasUri to pacchA lahai jiNadhamaM // 51 // tattha ya sAhupasAo neyambo ittha satthagArehiM / sacchaMdamaINaM puNa vaDDai kumaI na saMdeho / / 52 / / saMpai keI saDDA gADhaM kiriyaM kuNaMti gururahiyA / na nissAiM kuNaMte hIlaMtA huMti aimUDhA / / 53 / / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 kugurUNaM parihAre sugurusamIve kiyAi kiriyAe / jAyai sivasuhaheU susAvayANaM na saMdeho // 54 // sUreNa viNA divasaM anbheNa viNA na hoi jalavuTThI / bIeNa viNA dhaNNaM na tahA dhammaM gurUhi viNA // 55 / / chasu araesuM jai vi hu savvagaIsuM pi labbhae samma / dhammaM tu virairUvaM labbhai gurupArataMtehiM / / 56/1 / / jaha AhAro jAyai maNasA kiriyAi devamaNuyANaM / sammattacaraNadhammANa paropparaM esa diTuMto // 57 / / AvassayAi muttuM keI kuvvaMti niccalaM jhANaM / te jiNamayavaraloyaNarahiyA maggaMti sivamaggaM // 58 / / sayalapamAyavimukkA je muNiNo sattamAiThANesu / tesiM havei niccalajhANaM iyarANa paDiseho // 59 / / dhammajjhANaM caubvihabheyaM pakuNaMtu bhAvao bhaviyA / AvassayAijuttaM jaha sulaho hoi sivamaggo // 60 // vihiavihisaMsaeNaM keI giNhittu kiM pi na(no ?) vAyaM / kiriyaM no bhavabhIru kuNaMti tesiM pi aNNANaM / / 1 / / jai natthi cciya guruNo tA teNa viNA kahaM vahai titthaM / araehiM bahuehiM tuMbeNa viNA jahA cakkaM // 62 / / aha davvakhettakAlaM viyAriUNaM gurUsu aNurAyaM / kujjA caittu mANaM sudhammakusalA jahA hoha // 63 / / niyagacche paragacche je saMviggA bahussuyA sAhU / tesiM aNurAgamaI mA muMcasu macchareNa hao // 14 // saMviggamacchareNaM micchaddiTThI muNI vi nAyavyo / micchattammi na caraNaM tatto ya viDaMbaNA dikkhA // 65 // vesaM pamANayaMtA keI maNNaMti sAhuNo sabve / keI savvanisehaM tattha ya duNhaM pi mUDhamaI / / 6 / / jaha nAila-sumaIhiM suhaguru-kugurUNa maNNaNaM vihiyaM / nA(tA ?) ajja vi bheyadugaM giNhasu suddhaM parikkhittA // 67 / / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 gurutattvasiddhiH sAhUhiM viNA dhammo vucchiNNo Asi dusamasusamAe / sar3ehi samatthehi vi na rakkhio ajja kA vattA ? // 68 / / samaNasamaNIhi sAvaya-susAviyAhiM ca pavayaNaM asthi / maNNasu causamavAyaM jai icchasi suddhasammattaM / / 69 / / saMghe titthayarammi sUrIsuM sUriguNamahagghesu / appaccao na jesiM tesiM ciya daMsaNaM suddhaM / / 7 / / je uNa iya vivarIyA pallavagAhI subohasaMtuTThA / subahuM pi ujjamaMtA te daMsaNabAhirA neyA / / 71 / / jaha vi hu pamAyabahulA muNiNo dIsaMti taha vi no heyA / jesiM sAmAyArI suvisuddhA te hu namaNijjA // 72 / / jai evaM pi hu bhaNie maNNissaha neya sAhuNo tubbhe / tA ubhao bhaTThANaM na suggaI neya paralogo // 73 // jamhA gurUNa sikkhaM sikkhaMta cciya havaMti hu susIsA / tesiM puNa paDiNIyA jammaNamaraNANi pAvaMti / / 74 / / haMtUNa sa(se ?) vamANaM sIse hoUNa tAva sikkhAhi / sIsassa huMti sIsA na huMti sIsA asIsassa // 75 / jai guruANAbhaTTho suciraM pi tavaM tavei jo tivvaM / so kUlavAlayaM piva paNaTThadhammo lahai kugaiM // 76 / / avamaNNaMto niyaguruvayaNaM jANaMtao vi suttatthaM / ikkArasaMganiuNo vi bhave jamAlivva lahai duhaM // 77 / / saMpai sugurUhi viNA chaumatthANaM na koI AhAro / sAhUNa jao virahe saDDA vi hu micchagA jAyA / / 78 / / maibheyA'saccaggaha 2 saMsaggIe 3(ya) abhiNiveseNaM / cauhA khalu micchattaM sAhUNamadaMsaNeNa'havA // 79 / / jiNavayaNaM duNNeyaM aisayanANIhiM najjae sammaM / vavahAro puNa balavaM na niseho asthi sAhUNaM / / 8 / / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 maNNijja caraNadhammaM mA gavvijjA guNehi niyaehi / navamhao hijjai bahurayaNA jeNa mahapuDhavI / / 81 / / mA vaha koI gavvaM ittha jae paMDio ahaM ceva / AsavvaNNumayAo taratamajogeNa maivihavA / / 82 / / bhattIsa abhattIsu ya guruniNhavaNe ya ittha diTThatA / siriiMdabhUi - maMkhaliputtoragasUyaro ya tahA / / 83 / / gurunihavaNe vijjA gahiyA vi bahujjameNa purisANaM / jAyai aNatthaheU rayaneurapavaramalluvva // 84 // viNaovayAra mANasa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANaM ANA suyadhammArAhaNA kiriyA / / 85 / / ee chacceva guNA sAhUNaM vaMdaNe puNa havaMti / saggA'pavaggasukkhaM paesirAuvva lahai jaNo / / 86 / / ego jAi bhAi bahuyapayaM kiMtu egamussuttaM / ego etaM pahu suddhaM jaha chaluya mAsatuso // 87 / / ege ussuyavayaNe jaMpie jaM havei bahu pAvaM / taM sayajIho va naro na tIrae kahiu vAsasae // 88 // paDhamahi musAvAyaM diTThIrAgaM taheva micchattaM / ANAbhaMgaM mANaM parao mAyA vi merusamA / / 89 / / sammattacaraNabheo tassa ya vayaNeNa hoi saMghammi / hasta ao jAyai appA u aNaMtasaMsArI / / 90 / / puDhaMti suttaM chajjIvaNiyAo sAvayA uvariM / sotesamayaNAyAro caudasapuvvIhiM jaM bhaNiyaM / / 11 / / 235 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***ennen Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * saMyamanuM astitva, A sanmArganI zreNI, h suvihitono vaMza, I ho sAdhutAno ujAsa, * zAsananuM tairmalya Aje paNa che ja mArga bhUlelA aneka kupathikone zAsasaMdarbha ane yukti-prayuktiothI yathArtha rAha batAvanArI eka adbhuta kRti "gurutattvasiddhi" G NAVRANG 9428 500 401,