Book Title: Bhagwati Sutra Vyakhyan Sangraha Part 02
Author(s): Sudharmaswami, Vijaylabdhisuri
Publisher: Chandulal Jamnadas Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023149/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOCT * **** * * mAna VOLP va ( ((( zrI. maJILLIMI rAmaui dhyApaul vyAkhyAtAH pU.A. zrI. paMjayalabdhisUrIva2jI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. jainaratna, vyAkhyAnavAcaspati, kavikulakirITa AcAryadeva zrImad vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAjAe banAvelAM stanA sajjhAyA stuti caityavandanA vigerenA eka ja graMthamAM sagraha nUtanastavanAvalI * A pustaka jevaDI ja sAIjha, 600 uparAnta pAnAM, majabUta pUMThuM ne suMdara jekeTa mUlya : cAra rUpiyA lakhAH-- (1) zAha caMdulAla jamanAdAsa, saM. zrI labdhisUrIzvara jaina graMthamALA, chANI (jI. vAdarA (2) seAmacaMda DI. zAha, pAlItANA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 ja A nama: zrI labdhisUrIzvarajI jaina granthamAlA-granthAka 35 - - ----- - - -- - - ne - zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ' - -- - - - - vyAkhyAnakAraH pU. pAMcAladezoddhAraka, nyAyAmbenidhi, svargastha AcAryadeva zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAjAnA advitIya paTTAlaMkAra pU. saddharmasaMrakSaka, prauDhapratApI, sva. AcAryadeva zrImad vijayakamalasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra-pU. jainaratna, vyAkhyAna-vAcaspati, kavikulakirITa AcAryadeva zrImad - - - vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAja - - avataraNukAraH vyAkhyAnakAra pU. AcArya devazrInA vidvAna vineya pU. munirAja zrI vikramavijayajI mahArAja sayAjakane saMpAdaka zAha cImanalAla nAthAlAla (zrIkAnta) - - - - - Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prakAzaka : zAha caMdulAla jamanAlAsa saM. zrI labdhisUrIzvara jaina granthamAlA, chANI (jI. vaDodarA) A grantha maLavAnAM sthalo 1. prakAzaka pAsethI 2. zrI jaina pravacana kAryAlaya The. zeTha manasukhabhAInI poLa sAme, kAlupura roDa, amadAvAda 3. zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra . hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda 4. semacaMda DI. zAha kalyANa prakAzana maMdira, pAlItANA 5. zrAvaka bhImazI mANeka 220, kIkA sTrITa, zrI geDIjInI cAla sAme, pahele majale, muMbAI-2 zrI vIra saM. 2478 vikrama saM. 2009 I. sane 1953 prathamavRtti, prata 2000 mUlya - traNa rUpIA zAha maNilAla chaganalAla dhI navaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA reDa-amadAvAda Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A granthanA prakAzanamAM Arthika sahAyaka : khaMbhAtanivAsI vargastha zeTha zrI amaracaMda premacaMdanA suputra sva. zeTha zrI ujamazIbhAi ThAkarazIbhAInA su putro Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMbhAtanivAsI sva0 zeTha zrI ujamazIbhAI ThAkarazIbhAinAM dharmapatnI gaM. sva. suzrAvikA bhUrIbena Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana aMge AbhAradarzana AbhAra-darzananI vicAraNAmAM, vyAkhyAnakAra puNya purUSa sauthI pahelA yAda Ave te svAbhAvika che. temAM ya, e mahApurUSanA ja zubha nAmathI A granthamAlA aMkita thaIne abhivRddhine pAmyA kare che. A pachI, e ja AcAryabhagavAnanA vidvAna vineyaratna pU. munirAja zrI vikramavijayajI mahArAja yAda Ave che, ke jemaNe pU. AcAryadevazrInAM zrI bhagavatIjI sUtrane avalaMbIne apAelAM vyAkhyAnenuM avataraNa karavAnuM kaSTasAdhya kAya niyamitapaNe karyuM che, tema ja, jeozrI, pitAnA anya gurUbadhuonI jema, A granthamALAnA abhyadaya pratye sadA lakSya ApatA AvyA che. A pachI, e avataraNene abhyAsa karIne, A granthamAM apAelAM vyAkhyAnanuM sAra rUpe sAjana tathA saMpAdana karanAra zrIyuta cImanalAla nAthAlAla zAha (zrIkAnta) yAda Ave che, ke jemaNe pU. AcAryadevazrInI pratyenA gurUbhaktinA bhAvane ja pradhAna banAvIne, pahelA bhAganI jema A bIjA bhAganA paNa saMjana ane saMpAdananuM kArya karyuM che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pachI, zeTha zrI zAntilAlabhAI yAda Ave che, ke jemaNe muMbaImAM pU. AcAryadevazrInAM A vyAkhyAnanuM zravaNa karatI veLAe ja, vyAkhyAne ciraMjIva sAhityanA svarUpane pAme-evI IcchAne vyakta karavA sAthe, prakAzanamAM dravyasahAya ApavAnI bhAvanA paNa darzAvI hatI ane A prakAzana e bhAvanAnA amalane AbhArI che. zeTha zrI zAMtilAlabhAI khaMbhAtanA zeTha zrI amaracaMda memacaMdanA kuTuMbanA che, ke je kuTuMba zAsanarAga, dharmArAdhana ane audArya mATe suprasiddha che. A sthale, zrI jana pravacana kAryAlayane paNa yAda karyA vinA cAle nahi. A granthanA mudraNa AdinuM tamAma kArya zrI jaina pravacana kAryAlaya hastaka karAvAyuM che. ochAmAM ochA kharce paNa pustakane suzobhita banAvavAnI pUrepUrI kALajI rAkhavA badala tema ja amee A grantha zrI jaina pravacana sAptAhikanA sane 1954nA grAhakene bheTa ApavAne niNarya karatAM temaNe te nirNayane saharSa vadhAvI lIdhe e badala, ame zrI jaina pravacana kAryAlayanA mahAnubhAva kAryakarene atre yAda karyA che. upayukta sarvane sAdara AbhAra mAnavA sAthe, A granthamALA pratye saunI mamatAne IcchIe chIe. - prakAzaka, Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunizrI abhayacaMdravijayajI-3 na sampAdakIya nivedana - vartamAna zAsananA nAyaka bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe racelA ane navAMgI TIkAkAra tarIke suvikhyAta thayelA AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe saTIka banAvelA-A paMcamAMgasUtra zrI bhagavatIjI sUtrane avalaMbIne, pU. jenaratna, vyAkhyAna-vAcaspati, kavikulakirITa, AcAryadeva zrImad vijayaladhisUrIzvarajI mahArAjAe vi. saM. 181mAM suratamAM, 1982mAM buhArImAM, 1988mAM khaMbhAtamAM, 1990mAM pAlItANumAM, 1991mAM, sIrAhImAM, 193mAM khaMbhAtamAM, 1994mAM IDaramAM, 1996mAM phelAdhImAM, 1997mAM bIkaneramAM, 19mAM vaDAlImAM, 2000mAM khaMbhAtamAM, 2001 tathA 2002mAM muMbAimAM, 2003mAM vApImAM ane 2005mAM karADamAM vyAkhyAne ApyAM hatAM. te pikI vi. saM. 2001, 2002 ane 2003nAM vyAkhyAnanuM avataraNa, pU. AcArya devazrInA vidvAna vinaca-pU. munirAja zrI vimavijayajI mahArAje karI rAkheluM. enuM saMyejana ane saMpAdana karavAnuM sadabhAgya A sevakane sAMpaDe evI sadagurUnI sapA thaI. enA ja phalasvarUpe, vi. saM. 2009 mAM A bIjo bhAga taiyAra thavA pAmyo che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajanapUrvaka saMpAdana karavAmAM, bhASA ane bhAva banenI jALavaNI karavAnI bhAvanA hatI, paraMtu mArAthI tema banI zakyuM nahi, eTale A granthanA pahelA bhAganI jema A bIjA bhAganAM vyAkhyAnene paNa, pU. gurUdevazrInA bhAvane grahaNa karIne tene meM mArI bhASApaddhatie rajU karavAne prayatna karyo che. Ama karavAmAM, je kAMI paNa kSati rahI javA pAmI heya, te mArI uNapone AbhArI che ane AmAM je kAMI paNa sAruM che, te pU. gurUdevazrIne tema ja pU. munirAja zrI vikramavijayajI mahArAjane AbhArI che. A kAryamAM pU. upAdhyAyajI zrI jayantavijayajI gaNivara, pU. munirAja zrI bhAskaravijayajI mahArAja ane pU. munirAja zrI nemavijayajI mahArAja Adie paNa mane sahAyaka banavAnI je mamatA darzAvI che, tenI pavitra yAdane ahIM zabdadeha ApavAmAM huM gaurava anubhavuM chuM. sAjana karIne saMpAdana karatAM, bhagavAna zrI jinedharadevenI AjJAthI virUddha je kaI paNa vacana AmAM anupayegAdithI AvI javA pAmyuM hoya agara te mudraNamAM daSTideSAdithI ke TAIpa tUTI javA vigerethI je kaI bhUlo rahI ke thaI javA pAmI hoya, to te badala micchA mi dukkaDaM jAhera karavA sAthe, vivekI vidvAnone te sudhArI levAnI ane mane sUcavIne upakRta karavAnI vinaMti Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDuMka zuddhi-sUcana e ja che ) A pustakanA chapAelA pharamAo upalaka dRSTie jotAM, koI koI sthale azuddhio rahI javA pAmI che ke thaI javA pAmI che ema jaNAyuM. najare caDhelI azuddhiomAMthI je khAsa mahattvanI lAgI, tenI zuddhinuM sUcana ane karAya che. paM. azuddha zuddha : siJjitasya saMzitasya ...taca, nAnI... tasya, suvarNamaMDito. zI , nAnA,.. ...tika paryAya... rita-pAyA davaka davaraka kulotpanai evA nAmathI evA nAmathI evA nAmathI ThekALe 90 trIjo trIjA kAne kAvyone sijjJitasya saMkSitasya kaas. 87 samarthayo samarthayo kulotpanai kulotpanna ) "). phulotpanna 21 ThekANe 87 .: hAnA' y - * y ' // y . 99 100 zrI sevavuM 105 thI. sevAvuM saM yaya saubhAta darUNa svarupasya jayakuMvaranA svarupasya saMyama subhAtu darUNa 195 205 207 211 jayakuMjaranA svarUpasya 212 16-17-18 213 4-5 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 10. zuddha zakanAra zAhukArA 10 10. du.. zakanArA zAhukAra vA, dhIravi jayati, vahu... jJAnadAna athavA 275 17 jJAnajJAna athava. 277 310 I ! . 344 348 lAvaje. zikhara dambaDio 385 385 39 405 zI Avaje. zikhare davahipAe pajaTTiyAe zakatA nathI. vyavahAanya AjJAbhaMgAdi upakArI kAmAtureya . - 24 - 24 - - - - - - 24 04 408 434 443 451 mArAM 45ra 463 473 pajavaTThIo zakatA. vyvhaaranyamAM ajJAbhaMgAdi upakarI kAma,reya mAra te e khabara paNa javAne lakAMtika dhammo aNahIlanA sahita hoya; syAdvAda midhyatvanI 482 488 ene khabara paNa eNe karavAne anuttaravAsI dhammo avahelanA sahita paNa hoya; syAdvAda mithyAtvanI 500 518 524 542 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA bIjA bhAganI anukramaNikA 1-mA~galAcaraNa ane abhidheyaH maMgala e zAstrathI katha'cit bhinna paNa che ane katha Mcit abhinna paNa che : magala zAstrathI bhinna kema ? moMgala zAstrathI abhinna che ? ekeya vacana mithyA nathI : bhAvamaMgalanI AcarAne rasa : navanI ja racanA kema karI? maMgala sAthe abhidheyanuM kathana : hitazikSA upakArI vyaktie te vastuo kRtajJatA ane namratA H ... AjanA sAMsArika vyavahAromAM AvI javA pAmelI kaluSitatA vyavahAro kaluSita anavArthI klezamaya banI gayA che : devasthAnAmAM ane dhamasthAnAmAM AvelI uNaponu tathA bhaktinI khAmInu mULa paNa zu che? deva-gurU dharmanI vAtamAM AvelI teDAI sahelAIthI dhamane pAmI zake ... ... ... sahelAIthI dhamane ArAdhI zake : sudevanA svarUpamAM nizrita banavAnI pahelI jarUra : evA tA thADA, paNa tame zAmAM? tattvatrayInA svarUpane jANavAnI jarUra : sunizrita banavuM eTale ? :: L 9 10 11 12 13 14 16 17 20 * * * 2 2 2 8 8 27 28 29 30 31 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAga-dveSathI te dhaNuM yAda rAkhA cho : je rItie hetu sare tema hoya te rItie kahe : sAmAnya-vizeSane sabaMdha : vizeSa dvArA sAmAnyanI samajaNa dRDha ane H ... ... karavA dhArelA kAryonA vadhumAM vadhu sambandha covIsamA bhagavAna sAthe hovAthI teonA nAmanuM uccAraNa : zrI mahAvIra nAma vadhu vyavahArapracalita cheH zrI vardhamAna nAmanI sthApanA ... zrI mahAvIra nAmanI sthApanA : dRSTibindune pharaka zAthI ? bhagavAnanA dhIrapaNAnI ane vIrapaNAnI Indre karelI praza'sA : eka devathI e prazaMsA sahAI nahi : irSyALue kliSTa pariNAmomAM ramatA hoya cheH IrSyALu aneka doSAne pAtra bane che daiva kSeAbha pamADavAne mATe jAte AvyA : deva hAryo : ... yeAgyatA pahelI joI e : TIkAkAra mahiSanA haiyAnA vamAnabhAva: 446 nahi cAritraprema sAthe jJAnapremanA sabadhaH 446 ... zakuna karatAM zabda AgaLA : cAra atizaya : sarvottama kATinA cAritra vinA sarvottama kATinuM jJAna pragaTe ja zrI mAtuSa munivara : mATI ummare dIkSita : A sAMbhaLIne haiye cIrADA paDyo? jJAna jANavAne mATe ja nathI paNa AcaravAne mATe che H ... ... ... chu 2 4 4 36 te je te je te 49 49 50 51 pUra 54 54 55 57 60 61 1 62 62 63 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogahanaH jJAnAvaraNIya karmane joradAra udaya : muni ane tapaH kevAM pade gekhavAne ApyAM ? ... mAtuSa nAma paDayuM : ... Adarza : anantajJAnI banyA : gRhasthaSamAM chatAM gRhasthabhAvamAM nahi : ... prayatna jArI rAkhe te beya yArI Ape : jJAna-jJAnI-jJAnanAM sAdhananI AzAtanA : .. karmanuM paravazapaNuM DaMkhe che? .. cAra atizayo sAthe pragaTe che : namaskAra e camatkAra che: ... zrI bAhubalijIe namavAmAM nAnama mAnI tyAM sudhI kevalajJAna thayuM nahi . .. . pUne namavAmAM ja moTapa : thI sudharmAsvAmIjIne namaskAra .... AmAM AzAtanA nathI : ... zrI sudharmAsvAmIjInI lakSmI : ... gaNadharabhagavAnane ya upakAra .... pUrvakAlIna sarva mahApurUSone namaskAra : AtmAmAM A dRSTi pedA thavI joIe : ... vANuno upakAra : sarvasavANI sarva nathI saMpUrNa : ArAdhe te tare ne virAdhe te DUbeH sarva kalyANanuM mULa sarvajJavANuM : bIjA lekano trIjA glaeNka sAtheno saMbaMdha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 trIjA zloka sAthenA saMbaMdhathI zu sUcita karAyuM che? AdhAra laIne khelavAnI zAsananI paddhati : nirAdhArapaNe khelavAne nAlAyaka : cogya AdhAra levAmAM gauravanI hAni nathI : cArI karIne lekhaka te kavi tarIke paMkAvA mathanArA ya cheH zAstraprastAvanA--vibhAga prastAvanA kAne kahevAya 2-samunnata kuMjara jevuM zrI bhagavatIjI : zAstraprastAvanA : 444 zrI bhagavatIjIne jayakuMjaranI upamA : jayaku jarathI jenI pAse jayakuMjara te jIte secanaka nAmanA jyakuMjara : kaDhiyArA muninI avajJA : kaivI avaLI gaMgA vahI rahI che? mekSane mATe ja sAdhupaNAne upadeza H evAne ame dIkSA ApIe nahi : nindA karavAnI kuTeva kaThiyArA munithI avajJA sahAI nahi : eka divasa vidvArane rokavAnI vinaMti : jevA prasaMga hAya tevA upAya ajamAvAya : *** *** 066 .46 446 ... paNa jaya apAvavAnI jabarI zakti A kSetramAM che : ... 066 lAkanI sAna ThekANe AvI : zrI abhayakumAranI maneAvRtti H zrAvakane sarva bhAvanAomAM pradhAna bhAvanA sAdhujIvanane pAmavAnI hAvI joie : ... 80 91 93 4 9 97 98 99 100 101 102 103 104 105 126 106 108 109 11 111 113 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 114 - 117 121 che. A prasaMga levAne hetu : ... "rAjya levuM ke nahi?"--ene bhagavAnane pUchIne nirNaya karavAno vicAra : ... dIkSA levAne mATenI AjJAnI mAgaNuM ? ... 115 mehanA jera sAme dharmarAganuM jora phAvyuM : ... 117 putranI ne mAtAnI dIkSA : *** *** 118 parIkSA karIne gAdI eNpAtI : ... 118 jenA sArA mATe te ja duzmana bane : ... 119 pitAne kedakhAne nAkhIne rAjya paDAvI lIdhuM : 120 saMsAramAM zuM saMbhavita nathI ?... ... kaNikano vairabhAva pUrvabhavathI ja hato : ... 122 vairabhAva sAme sAvadha rahevAnI jarUra : ... 123 cellAdevInI patibhakti * * * 124 kuNikane putramoha : 124 putrapremanI atirekatAmAM gaurava anubhava : 125 keTalAnA putra banyA ne keTalAne putra banAvyA ? 126 kuNika e jIva hatuM ke ene bhagavAneya phaLe nahi? ... 127 elaNadevIne maLelI taka : ... ... 130 cellaNadevIe zrI zreNikanA putrapremanI rajU karelI hakIkta : 130 pratibhakti vinA AvuM belAya nahi : ... 132 kuNikatuM hRdayaparivartana ane zrI zreNikano prANatyAga : ... 133 kalpanAo kevI ThagArI paNa nivaDe che? ... ... 134 zokathI bacavA sthAna cheDyuM : 135 zrI hala-vihalanI pAsethI hAthI vigere laI levAne rANI padmAvatIne kUNikane Agraha : ... 135 kAmarAgane nAca : 137 kaNikanI mAgaNI : ... ... ... 138 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mamatva manda bane ne mare evuM kare .. ... 139 zrI bharatajInA 98 bhAIonA prasaMganI yAda : ... 140 zrI hala-vihala vaizAlI pahoMcI gayA : ... ... 141 kuNikanI vicitra manodazA : ... ... 141 zrI jinavacanane rasa tAre ne svavacanane rasa DUbAve ? .. 142 kAma kharAba kare ane lokanuM sanmAna sArUM meLave evuM paNa pApAnubaMdhI puNyanA udaye bane : ... ... 143 kRNikanA dUtane zrI ceTaka rAjAe Apele javAba : ... 145 zrI ceTaka rAjAnI parAkramazIlatA ane guNasampannatA : ... 146 kRNikanuM yuddhane mATe prayANa ... 147 kUNikanA dazeya bhAIo bharAyA : 148 daivI sahAya meLavavAno prayatna : 149 zrI ceTakane bhAgavuM paDayuM : ... 150 jayakuMjara dvArA jIta meLavavAne zrI hala-vihalano prayAsa : 150 kuNike hAthIne mAravAno karela upAya : ... 151 secanaka hAthI jANI gaye ne thaMbhI gaya : ... 152 hAthIne tiraskAra : 152 pazu chatAM paNa kRtajJa : *** secanaka mRtyune bheTo : ... 154 zrI halla-vihallano pazcAttApa : 155 jayakuMjara ane zrI bhagavatIjI jaya apAve, paNa bannenA yoge maLatA jemAM meTe pharaka che : ... 155 samunnata vizeSaNathI kayA vizeSanuM sUcana che? .. samunnatano uttama artha sthAne nathI : ... 157 samunnata vizeSaNathI bharayuvAvasthAnuM sUcana : 158 aMbADI vigerethI maMDita paNa : ... zobhe, zobhA Ape ne jaya apAve ? . * 160 153 156 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-padmapaddhatinu lAlitya : lalita padapaddhatithI pramudjananA mananuM raMjana karanAra H cAla sauthI pahelI sArI joIe : lAlitya padamAM nahi paNa padapaddhatimAM : padapaddhati lalita hAvA chatAM paNa te pramuddha jatAnA mananu rajana karI zake che : ... yazA brAhmaNInuM rUdana : karmInA udayane samabhAve vedo : 163 hitakArI paNa samajAya tevu kahevAya : 165 bheMsa AgaLa bhAgavata : 165 ... prabuddha jana eTale vidvAna ane adhikArasaMpanna evA munijana : 166 joDakaNAMnI paddhatimAM lAlitya : 168 lalita padapaddhatinA viSayamAM zrI kapila kevalajJAnInuM udAharaNa : 168 169 170 171 172 103 174 175 177 178 109 79 180 181 4.0 kanA bandhanane teADavAno purUSArtha karavA joIe : mAtAno khUlAsA : ... sa MpattinuM kAraNa guNu ke puNya ? e jJAnaprema nathI : dAsInA duHkhe du:khI kapila Ane dhyA na kahevAya : kapila pakaDAyA : strIjananA saMsargathI dUra rahevu : dAsInI garIkhI : 15 kapile Indradatta pAse jaIne abhyAsa zarU karyo : kapilano dAsI sAthe sabaMdha : ... ... ... ... lokA prAyaH mUDhanI jema pravatI rahyA che, sadupadeza joie tevA phaLatA nathI : Ave Apatti te maLe saMpatti--ameya ane ... .... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... ... 161 141 162 mATe saddharmanA 182 183 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 kapila upara rAjAnA mAbhAva : kapilanI vicAraNAmAM kaiAnu pratibimba? maLavAnI saMbhAvanA lAgI nahAtI mATe IcchA nahAtI : e mAsA sAnAne badale sA sAnaiyAnI IcchA : hajAra sAnaiyAnI IcchA : lAkha sAnaiyAnI IcchA : karADa-sA karADa-hajAra karoDa sAyAnI IcchA : : lAbhane vaza paDelAonI thatI durdazA kapilanI vicAraNAmAM AvelA palaTo : dAMkSA ane kevalajJAna : A vRttAntare vAMcatAM te sAMbhaLatAM zuM thAya ? dArUNyu aTavImAM pAMcasA cArAne pratidhavAne gayA : sasAra rUpa dArUNa aTavImAM sAvadhagIrIthI rahyA cho ? cArAe nacAvyA 'munivara noMdhyA : pAMca sA cArAne dIkSA dIdhI : * :: mananuM raMjana kayAre kahevAya ? sUtreAnI racanA zrutajJAnie ja kare paNa valajJAtie kadI paNa sUtreAnI racanA kare mahi : sAcA pramuddo saMsArane tajanArA : padmapaddhati AkarSaka paNa nivaDe ane artharodhaka paNu nivaDe : vacananA priyata mATe lalita padmapaddhati Avazyaka cheH A vizeSaNa sUtra pratye AkarSaNa karanAra che 4-avyaya svarU5 : upasanA nipAtanA samaye ya avyaya svarUpavALu` : kyuM svarUpa avyaya che ? ahI svarUpane avyaya za kahyuM? jaya apAvanAre ya kharA te ajeya paNa kharuM : ... ::: 184 185 ' 185 186 186 187 180 188 189 190 192 193 194 195 196 197 198 200 201 202 204 205 205 206 207 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 secanakanI ajeyatA : jyakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtranuMya avyaya svarUpaH 210 mAtra "avyavahipaca" ema kema nahi kahyuM? 211 game tevA upasargo AvI paDe te ya avyaya : ... 212 ajeya rahe ane AdhAra lenArane A lekamAM paNa ane paralokamAM paNa jaya apAve : ... ... 213 . bIjA vizeSaNane bIjI daSTie vicAra ane upasargo, nipAto tathA avyaya saMbaMdhI kAMIka khUlAsa : 215 bIjI rItie vicAravAnuM kAraNa: ... 217 A artha jayakuMjara pakSe paNa ghaTI zake : * 217 pa-zabdamAM rahelI ghanedAratA : trIjA vizeSaNamAM zabda saMbaMdhI varNanaH .... 219 saMgItanA svaramAM kayA svaranI kenAmAM vizeSatA ? 220 zrI kalpasUtramAM hAthInA zabdanuM varNana .. pratyeka zabdamAM gAMbhIrya ane mahAya : .. 221 tuccha ane karNakaTu vANI nahi balavI : ... gaMbhIra ne karNapriya vANI hitakArI ja joIe: 223 ziSTa jone abhiprAya ja kiMmatI gaNAya : du-liMga ane vibhukti H liMga ane vibhaktithI yukta padanI vyAkhyA : bIjA prakAre artha: .... 7mnasiddhiH sadA athavA zreSTha che prasiddhi jenI : ... sadAkhyAtane bIjA prakAre artha: ... audayika bhAvamAM sarvotkRSTa bhAva zrI tIrthaMkara nAmakarmanA udayane . . 231 222 bhAva : Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audayika bhAvanI sAmagrInI saphaLatA prazasta kSAyopathamika bhAvathI ne kSAyika bhAvathI : ... ... 232 sarva kSaNe zrI jinapUjAH ... dayika bhAvane gauNa banAvIne prazasta kSApazamika bhAvane vaLagatA javuM joIe . . . 234 8-salakSaNaH 240, jayakuMjaranI jema A sUtra paNa sArAM lakSaNovALuM cheH 236 sArAM lakSaNavALAMonuM pagaluM sArA mATe: vANIo zrI zreNikane vaLagI paDyo to vivekI zrI bhagavatIjI. sUtrane vaLagI paDe nahi e bane kema ? ... 239 9-devatAdhiSThitaH devatAdhiSThitapaNAnuM varNana: 1suvarNamaMDita uddezakaH jayakuMjara pakSe vicAraNu * 243 zobhanika paNa cIjane viSayarAgathI na jevI: 244 zrI bhagavatIjI sUtra pakSe vicAraNuM : ... 246 bIjA arthamAM jyakuMjara pakSe vicAraNuM :.. 247 bIjA arthamAM zrI bhagavatIjI sUtra pakSe vicAraNAH ... 248 prazaMsAmAM paNa tAravAnI tAkAta: *.. 249 mahArAjAne dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlavAnuM sAmarthya A - jJAnathI Ave che... ... . . 251 meharAjAno mAra khAnArA AtmAo ane meharAjAnA mArathI bacI janArA AtmAo : 253 sUtrajJAnathI munine lAbha ke ? 254. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 11hAthInu te sUtranuM AcaraNa : jayakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtranuM nAnAvidha, adbhuta te pravara AcaraNa che jayakuMjara pakSe A vizeSaNathI muMjhavaNa : zrI bhagavatIjI sUtra pakSeya A vizeSaNathI * ya te Azrita jayakujaranAM anekavidha paNa kharAM ane pravara paNa kharAM : adbhutatA : pravaratA : jayakuMjara aMge dunyavI dRSTie ja vicAraNA thAya : AdhyAtmika dRSTie jayanI vicAraNA : cAla rUpa AcaraNamAM paNa- adbhutapaNuM ane pravarapaNuM rahelu che : hAthI cAlyeA jAya ne kutarAM bhasyAM kare : ... ... ... .. 100 mujhavaNu : AcarA--adbhuta ... mAna-pAna sabaMdhI ane bIjA paNa aneka AcaraNA adbhuta tathA pravara hAya che : AcaraNa jaDatu paNa hAI zake : ... ... . kupAtre paDelI vidyA nAzaka nivaDe che'-evI kahevatane caritArtha karanArI vikArI dRSTi : 64. ... ... : ... 256 257 258 258 260 261 262 263 265 267 268 271 203 zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa : kevA prakAranuM jJAna ApavAthI jJAnadAna adhama kATinuM gaNAya ? 25 jJAnI jo jIvahiMsAnA premI hAya tA e sAce nAnI nathI paNa mithyAjJAnI che : zrI jinazAsana sarvopakArI cheH badhAM jJAnadAna prazaMsanIya nahi : zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpe AcaraNa nAnAvidheya che, adbhutaiya che te pravareya che: zrI bhagavatIjI sUtramAMnI carita-kathAo : 278 279 281 22 283 285 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 20 *** 289 ra90 291 294 : : 294 : 296 : : 298 299 300 302 303 muniveSanI mahattA : zrI prasannacanTe kAcA vairAgye dIkSA nahotI lIdhI : ... zrI prarAjacandranAM mAtA-pitA : * pitAnA saMskAre : mAtAnA saMskAra : .. zrI prasannacanTe zAthI dIkSA lIdhI ? dIkSA bAda ugra tapa Adara : "zImA dharmasAdhanA'nuM rahasya: denA zarIrane nahi vakhANatAM mAnanA zarIrane vakhA suvAnuM kAraNa mAtra upAdAna kAraNane mAnanArAone hitazikSA : eka ghoDesvAra upara sArI asara : bIjA gheDesvAra upara UlaTI asara : anya kAraNanI paNa asara : kenI nindA-prazaMsAnI kiMmata aMkAya ? prazaMsAnI ke nindAnI asara nahi : manamAM yuddhano AraMbha : taraMgenI zreNi: punaH vivekamAM : mamatA devI nahi paNa DAkaNa : kevalajJAna : mana eva manuSyANAM kAraNaM bNdhmokssyoH| kupAtra sArAne kharAba ane supAtra kharAbane sArUM banAveH ... 12-sUtradeha H sUtra rUpa dehanuM pramANa: ... ... 13-cAra anuyege H cAra anugo rUpa cAra caraNa : 304 304 305 306 307 308 308 310 310 312 313 *** 315 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 319 322 325 0. 0. A sUtra pradipAdanAtmaka zalivAnuM nathI paNa praznottarAtmaka zilivALuM che tethI cAreya anugothI yukta cheH ... anugo cAra ja kema ? ... 317 anuyena kene kahevAya? .. 318 caraNa tarIke anuyeganI ghaTanA baMdhabesatI cheH .... pitapotAnA viSaye balavAnaH 320 cAra anugomAM dravyAnuyegane sarvapradhAna kahevAmAM rahelI dRSTi : 320 balavattAnI daSTie caraNa-karaNuMnaganI bIjA anuyogathI zreSThatA : *** * ** bAkInA traNa anugo caraNa-karaNanuyeganA hetu rUpa che : ... 323 caraNamAM vyavasthita thayele ja bAkInA traNa anuyogonA grahaNa mATe samartha bane che : caDhIyAtApaNuM dravyAnuyenganuM paNa caraNa--karaNAnuga vinA bAkInA traNamAM pravRtti nahi : caraNa-karaNane AdhAra : *** 330 kathAprasaMgo ya kema bhUlAya che? ... 331 -nupUra-paMDitAnA prasaMga sAthe saMbaMdha : 332 cittanI caMcaLatAthI zIlabhraSTatA : parapurUSa sAthe: 334 sAsarAe joI javuM : 334 dulAe ajamAvele dAva: ... 335 dujhilAnA dAvanI saphaLatA : . 336 durgilAnuM sanmAna khyAtine prayatna nahi karatAM, sAruM karavAno ane sArA banavAno prayatna kare : *** DisAe uMdha gumAvI : ... 338 rAjAnI eka kulaTA rANInuM caritaH ... mumukSubhAvane uttejita banAve ? 333 337 337 339 340 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 344 345 346 350 35 mahAvate rANIne mAravA mAMDI : 346: sahanazIlatA ke viSayalAlasA ? 342 dhi zame ne kAme punaH kAbU meLavya : ... 343. Dise nirAMte UMghI gaye : ... sAe rAjAne banelI hakIkata kahI : ... rAjAnI parIkSA ane khAtrI : sAre rAjA ke heAya ? ... hAthIne parvatanA zikhare caDhAvIne paDatuM mUkAvavAnI rAjAnI AjJA : 348 eka page ubhA rahevAnI AvaDatanA yoge maLeluM abhayadAna : ... *** * kathA-prasaMgane upanaya : ... 351 sAruM lakSya hoya te caraNa-karaNanuga parama upakAraka ... muni banavAnI bhAvanA che ?... 353 karmodaya antarAya karanAre hoI zake chatAM ya munipaNanI bhAvanAne vega ApyA kare : 14-jJAna-caraNa: jJAna-caraNa rUpa nayanayugala : 356. dekhADanAra ane deranAraH ... 357. jJAna ane caraNanuM dAna kare che: 358. jene jJAna-caraNarUpa nayanayugalanI prApti thAya che, te Antarika ane bAhA duHkhothI bacIne Antarika ane bAhya sukhane pAme cheH 359 jJAna-caraNane kArya-kAraNane saMbaMdha : .. ... 361 bhaNatara, gaNatara ane raLatarae traNeyanI jarUra : ... 363 tamAsa jANavAmAM dhULa paDI : ... *** ... 364 jANakAra lUMTAya to tene vadhAre duHkha thAya ? jJAna ane caraNa parasparanI nizrAe ja muktisAdhaka bane? ... 354 o Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3 370 373. 374 378 379 380 *** 381 jJAna apratipAtI guNaH ... 369vaiyAvacca guNa: ... jJAnanI mahattA : ... 371. kriyA ja na hoya te jJAnane saphala keNa banAve ? 371 jJAna-caraNa ubhayamAM rahevuM : ... jJAnI sankriyAne pakSapAtI heya : beyanI pradhAnatA lAge : 375 je jJAnI kriyAzIla bane te tare : 3176 jJAna ane kriyAnI apekSA : .. sadAcaraNa dharma tarapha AkarSe : samaja sAcI joIe ane kriyA sArI joIe : sAcuM kalyANa bhAvanetrathI ja thAya : ... bhAvanetrayajJa: ... 383. 15-dravya-paryAya : be dantakuzale ... 384 syAdvAdanI mahattA : keI naya vastutaH beTa nathI : 386 zrI jaina darzananAM badhAM ya vAkyo sAcAM ane anya darzananAM badhAM ya vAkaLyo khoTAM kema ? 387 dravyAstika ane paryAyAstika kone kahevAya? ... guNa sahabhAvI ane paryAya kramabhAvI : ajJAnane rasa upaje kyAMthI ? ... 391 tamane rasa nathI tenuM kAraNa zuM ? 392 zrAvakanI pharaja: .... 393 nayavAkyo mithAvAkyo ja che-ema na kahevAya ? 394 e namAM dvAdazAMgIne sAra: ... 396 A nayone dattamunI upamA zA mATe ? ... 385 *** 388 390. 397 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 401 408 16-nizcaya-vyavahAra : be gaNDasthala : ... .... . 398 nizcaya naya ne vyavahAra nayaH .. -be nayathI zuM siddha thAya che? ... 399 bane ya nanuM zaraNa svIkAravuM joIe.. 40. derInA beya cheDA hAthamAM rAkhIne eka tarapha DhIla mUkIne bIjI tarapha khacAya : ... *** vyavahArathI vaMcita rahenAre vaMcanA pAme ? .. zuddha vyavahAra Antarika zuddhi mATe joIe: 403 vyavahAra zivabIja paNa bane ne bhavabIja paNa bane? ... 40pa upekSA rAkhanAre DUbe ne apekSA rAkhanAre tare : 406 17-ga ane kSema? ga ane kSema rUpa be kAnaH .. chApelI pratinI bhUla ? .. 408 nAtha te ke je ga-mane kare : 409 nAthanI gaNanAmAM saMthI pahelA bhagavAnaH ... 409 mokSanuM dAna upadezathI ja thAya ane temAM sAmA jIvanI paNa lAyakAta vigere joIe : ... ratnatrayIne pAme ane pALe-evA upakAranI sarvottamatAH .. 413 kAnanI ghaTanA yogya ja che... ... ... 414 sagurUo paNa bhavya jIne sanAtha banAve che: 414 nAtha tarIkenI tamArI pharaja bajAva cho ? ... *** 416 18-prastAvanAthI anumAna prastAvanA rUpa praca7 DhaH .. ... 19-nigamananI mahattA H atuccha puccha rUpa nigamana : ... , che - 411 417 * * 419 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigamanathI lAbha : madhubindunuM dRSTAnta H madhubindu hRSTAntano upanaya : dRSTAntanuM 'nigamana : ::: pa A nigamana haiye vase te : sadgurUnA Alambanane grahaNa karAtuM nathI : bhava khaTakathA vinA bhramaNa aTake nahi : sa'sAramAM rahevuM te mathI khacavuM e zakaya nathI : mAravAthI ace tA maravAthI khacAya : 20ArDa jJAnAvyAra : kAlAdi ATha prakArano cArU parikara : kAma levuM hAya tA badhana svIkAravuM joIe : ... *lika sUtreA ane utkAlika sUtreA : cAra kAlavelAai svAdhyAyano Adara : bhaNavA chatAM niSiddha kAle bhaNe te virAdhanA : antara devA o che: ... vinayanA dRza prakAra : vinaya e dharmanuM mULa che : vinaya upara udAharaNa : zrI abhayakumAre kahelI kathA : cArane zoMdhI kADhyo ne pakaDavo : plAna sAdhunI sevAmAM mArI sevA rahelI che--e kmAnane bhaNavAnA rasamAM bhUlAya nahi : amuka AnAnI late caDhI bIjI AjJAone leApAya nahi : zAsanadevatAe upayoga dIdhA : ... ... ... ... zvasananeA rAga hoya te caturvidha zrIsa Mdha upara pazu rAga hoya ane bhaktibhAva hAya : ... : : : : 419 420 424 424 425 426 427 428 429 431 431 432 434 435 436 436 438 439 440 441 43 *44 449 46 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : : : : : 468 470 471 vinaya vinA vidyA nahi ? ... 457 vinaya pitAnA ja bhalAne mATe : 459 jJAnane vinaya : ... jJAnepakaraNane vinaya : . 461 bahumAna nAmane trIjo jJAnAcAra : 462 bahumAnanAM pAMca lakSaNa : ... bahumAnamAM bahu moTe vAMdho paDI gayA che : 467 vinaya-bahumAnanI caturbhagI ... bahumAnathI ekAnta kalyANa: ... ... 469 zAnA vinaya-bahumAnanI vAta? apAtA udAharaNano hetu : ... vidyAgurUnA bahumAna aMge udAharaNa: 471 aNasamajathI avinaya jevo vinaya karanAra paNa bahumAnathI phAve che : 479 haiyAmAM bahumAnane dharanArA kyAre vinayAcAra na Acare? 481 zrI upadhAna tapa : 482 anihravaNa nAmane jJAnAcAra : 484 mahA pApanuM kAraNa ? jJAna phaLyuM ke kuchyuM ? 486 vyaMjana nAmane jJAnAcAra : *** 487 eka akSaranI paNa ghAlamela thAya nahiH .. 488 emAM mithyAbhimAna ane mUrkhatA che ? ... rANIe jarA sarakho paNa ke pheraphAra karyo ? kAgaLane vAMcyA vinA ravAnA kara nahi 492 kRNAle pitRbhaktivaza kareluM sAhasa : 493 vyAkaraNane bhaNavAnI jarUra ? 495 akSara pharyo artha phare : ... 497 sAtame jJAnAcAra : 485 489 480 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 AThamo jJAnAcAra : ... 498 - A ATheya AcAre zobhAve paNa che ane zreyebhAgI paNa banAve che : ' *** 490 21-utsaga ne apavAdane saMbaMdha : zrI bhagavatIjI sUtra rU5 jayakuMjarathI zama ane siddhi sulabha bane cheH 501 usamAM ane apavAda rUpa ghaTTAyugalano zeSa *** 503 utsarganuM ne apavAdanuM sthAna nakkI karavAmAM kuzalatA joIe : 504 vyAkhyAtA utsarga-apavAdano jJAtA joIe : 505 utsargamArga ne apavAdamArga kene kene kahevAya ? .. pa05 apavAdamArga utsargamArgane ja AbhArI che : 506 utsargamArganI jema apavAdamArgane anusaravAmAM paNa ArAdhanA kema, tene jaNAvatuM udAharaNa : 507 apavAdamArganI kriyA pratye aNagamo heya : 519 apavAda bacavAne mATe che : 51 utsargane ja vaLagavAthI azakta naSTa-bhraSTa thAya ? 520 samartha paNa asamarthone apavAda sevaDAve : ... para1 vera-caza:prasAra : yaza rUpa paTaha : 523 ra3-aMkuza tarIke syAdvAda : syAdvAda rU5 aMkuza : 524 syAdvAdano pratApa : 524 syAdvAdanI samaja : para5 syAdvAdanI amodha zakti : ... 527 aMkuzanI upamA egya ja che : 528 nityAniyatva H ... para ra4-hetuo rUpI za : hetuo rU5 zastrothI sahita : *** 530 *.. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 540. hetuone zastronI upamA vyAjabI che : ... 53. hetuo ApIne kramazaH caDhIyAta upakAra sAdhI zakAya ? ... pa33 hetugamyamAM hetu na apAya te pApa palle paDe : ... 534: 25-zatrusainyanA nAza mATe niyukata : zatrunyanA nAzane mATe niyukti : *** *** 536 bhagavAnane niyukta karanAra kema kahyA ? ... zrImAna mahAvIra mahArAjAe A niyukti jagatanA che mithyAtvAdi rUpa zatruone nAza sAdhI zake e mATe karI cheH 537 mithyAtvanuM zatrupaNuM : ... game teTaluM bhaNelo mANasa paNa mithyAtvanA udayavALo hoya te te ajJAna ja che : 542 samyagdarzana guNa kema pragaTe? ... 543. samyapha zrutanA upArjananI AvazyaktA : ... 544 aviramaNa rUpa zatru : 545 zrI bhagavatIsUtranuM sAmartha kone upayogI ? ... 546 ra6 zrI gaNadharadevanI matithI racAeluM : zrI gaNadharadevanI racanA : .. ra7-TIkAracanA aMge spaSTIkaraNa : TIkAnI racanAne hetu ? ... muni rUpI yoddhAo : 549 TIkAracanA aMge agatyane khUlAso 550 svatantrapaNe AcaravAno hakka chane che, paNa svatapaNe mArga prarUpaNa te bhagavAna sivAya koI karI zake ja nahi? 551 zAsanadevInI preraNAvALA prasaMgane aMge : ... .. " yu vakanAra-evA prayoganuM rahasya : ... 554 TIkAracanA rUpa zikAkA : ... 555 547. 548 553 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM zrIM arha namaH | zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA bIje bhAga-zAsraprastAvanA sUtrakAra : gaNudharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjI mahArAja TIkAkAra : pU. A zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAja * vyAkhyAnakAra : pU. jainaratna, vyAkhyAnavAcaspati, kavikulakirI, mAcAya bhagavAna zrImad vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAja Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa ne abhidheya-kathana sarvazamIzvaramanantamasaGgamagryaM, sArvIyamasmaramanIzamanIhamiddham / siddhaM zivaM zivakaraM karaNavyapetaM, zrImajjinaM jitaripuM prayataH praNaumi // 1 // [ zrI jinastuti rUpa A eka zlAkane aMgenuM vivecana A pustakanA pahelA bhAgamAM prasiddha thaI cUkeluM che. ] [' zAstraprastAvanA' nAbhe jIna lAga 35 yA pustabhA, zarUAtamAM, nIce ApavAmAM AvatA be kSeAkAne aMgenuM vivecana che ane te pachIthI, TIkAkAra maharSi e racelI jayakuMjaranI ghaTanAvALI zAsraprastAvanAne aMgenuM vivecana che. ] navA zrIvardhamAnAya, zrImate ca sudharmaNe / sarvAMnuyogavRddhebhyo, vANyai sarvavidastathA // 2 // etaTTIkAcUrNI jIvAbhigamAdivRttilezAMzca / saMyojya paJcamAGga, vivRNomi vizeSataH kiJcit // 3 // // yugmam // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraprastAvanA : " vyAkhyAtaM samavAyAkhyaM caturthamaGgam / athAvasarAyAtasya-' viAhapaNNatti' tisijjhitasya-paMcamAMgasya-samunnatajayakuJjarasyeva lalitapadapaddhatiprabuddhajanamanoraMjakasya, upasaganipAtA'vyayasvarUpasya, ghanodArazabdasya, liGgavibhaktiyuktasya, sadAkhyAtasya, sallakSaNasya, devatA'dhiSThitasya, nAnAvidhAdbhutapravaracaritasya, SaTtriMzatpraznasahasrapramANasUtradehasya, caturanuyogacaraNasya, jJAna-caraNanayanayugalasya, dravyAstika paryAyAstikanayadvitayadantamuzalasya, nizcaya-vyavahAranayasamunnatakumbhadvayasya, yoga-kSemakarNayugalasya. prastAvanAvacanaracanAprakANDazuNDA'daNDasya, niga manavacanA'tucchapucchasya, kAlAdyaSTaprakArapravacanopacAracAruparikarasya, utsargA'pa vAdavAdasamucchaladatucchaghaNTAyugalaghoSasya, yazaHpaTahapaTupratiravA''pUrNAdikacakra vAlasya, syAdvAdavizadAMkuzavazIkRtasya, vividhahetuhetisamUhasamanvitasya, mithyAtvA'jJAnA'viramaNalakSaNaripubaladalanAya zrImanhAvIramahArAjena niyuktasya, bala. niyuktakakalpagaNanAyakamatiprakalpitasya, muniyodhairanAbAdhamadhigamAya pUrvamunizilpikalpitayobahupravaraguNatve'pi hrasvatayA mahatAmeva vAJchitavastusAdhanasamarthayovRtticUrNinADikayoH tadanyeSAM ca jIvAbhigamAdivividhavivaraNadavakalezAnAM saMghaTTena bRhattarA ata evA'mahatAmapyupakAriNI, hastinAyakAdezAdiva gurujanavacanAt pUrvamunizilpikulotpanarasmAbhirnADikaveyaM vRttiraarbhyte|" iti zAstraprastAvanA / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - saMyojana aMge sUcana A pachInA, eTale pAMcamA pAnAthI zarU thatA vivecanane je kramAMke ApavAmAM AvyA che, te kevaLa vAMcakenI ja sagavaDane lakSyamAM rAkhIne ApavAmAM AvyA che, paNa vyAkhyAnanA kramAMka tarIke e kramAMke ApavAmAM AvyA nathI. vyAkhyAnenuM saMyojana ane saMpAdana karatAM, vyAkhyAnanA kamakane kAyama nahi rAkhatAM, bhinna bhinna viSayanuM prAyaH kramazaH vAMcana vAMcakene maLyA kare, evI paddhati svIkAravAmAM AvI che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-maMgalAcaraNa ane abhidheya : natvA zrIvardhamAnAya, zrImate va sudharmaNe / sarvAnuyogavRddhebhyo, vANyai sarvavidastathA // 2 // etaTTIkAcUrNI jIvAbhigamAdivRttilezAMzca / saMyojya paJcamAGga, vivRNomi vizeSataH kiJcit // 3 // // mana // maMgala e zAstrathI sthaMcit bhinna paNa che. ane cit abhinna paNa che : navAMgI TIkAkAra AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, ' viAhu--pannatti ' nAmanuM pAMcamuM aMgasUtra, ke je aMgasUtra ' zrI bhagavatIjI sUtra ' evA pUjyavAcaka nAmathI jaina samAjamAM suprasiddha che, te aMgasUtranI vivRttinI racanA karavAne mATe utsAhita banyA che; utsAhita anyA che--eTaluM ja nahi, paNa temAM pravRtta thayA che--ema kahIe te paNa cAle : kAraNa ke--teozrIe maMgalanI AcaraNA karatAM, saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevAnI stuti karyo pachIthI, teozrIe zuM kahyuM che te ApaNe joI rahyA chIe; ane maMgala jema zAstrathI kathaMcid bhinna gaNAya che, tema maMgalane zAstrathI karthacihna abhinna paNa mAnavAmAM Avela che. AthI, A maMgalanI pravRttine ApaNe jo A vivRttinI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne racanA rUpa pravRttinA aMza tarIke gaNIe ane mAnIe, te te paNa sAcuM che; ane e daSTie ApaNe maMgalAcaraNanA A tabakke paNa ema kahI zakIe ke-AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA paMcamAMga sUtra zrI bhagavatIjI sUtranI nivRttinI racanA karavA rUpa pravRttimAM pravRtta thayA che." A vAtane jarAka vizada banAvIe. A vAta ApaNe e apekSAe karI rahyA chIe ke-hamaNAM ahIM je be gAthAo bolavAmAM AvI, te be gAthAonI racanA je samaye AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe karI, te samaye je ApaNe teozrInI A pravRttine viSe bolavAnuM hoya, te ApaNe teozrInI A pravRttinA saMbaMdhamAM zuM belI zakIe? "AcAryabhagavAna zrImada abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA paMcamAMga sUtra zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinI racanA karavAne mATe utsAhita banyA che"--ema bAlI zakIe? ke "AcAryabhagavAna zrImada abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA paMcamAMga sUtra zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinI racanA karavAmAM pravRtta thayA che"--ema belI zakIe? ke pachI, e bane ya kathane karI zakAya evAM che? kaI kaheze ke "utsAhita banyA che" ema te jarUra kahevAya, paNa pravRtta thayA che"--ema kema kahevAya?" A prazna karanAra, pitAnA praznakathananA samarthanamAM, ema paNa kahI zake ke pravRtta thayA che" ema to tyAre ja kahI zakAya, ke jyAre sUtranI vyAkhyAne lakhavAnI zarUAta karI hoya; A to haju maMgalAcaraNa mAtra che." AvI vAtone paNa, zAstromAM vicAra karavAmAM Avyo Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA che ane jJAnI mahApurUSoe AvI bAbatenA paNa ghaNA sundara ane buddhigrAhya khUlAsAe ApelA che. maMgala kahevAya kene ?, maMgala Avazyaka kharuM ke nahi ?, je kaI maMgalanuM AcaraNa kare tene teNe je hetuthI maMgalanuM AcaraNa karyuM hoya te hetu siddha thAya ja--ema kharuM ke nahi? je maMgalAcaraNa karavA chatAM paNa maMgalAcaraNa karanArAe je hetuthI maMgalAcaraNa karyuM hoya, te hetu siddha na thAya to temAM kAraNa zuM? ane dravya maMgala zuM?, bhAvamaMgala zuM ?, tathA utkRSTa maMgala kyAre bane?-AvI te aneka vAtanuM nirUpaNa, mahApurUSoe, maMgalanuM nirUpaNa karatAM karyuM che. emAM, A paNa eka vAta che ke-maMgalane granthathI agara zAstrathI bhinna gaNAya ke abhinna gaNAya ? maMgalane zAstrathI bhinna zAthI gaNAya ane maMgalane zAstrathI abhinna zAthI gaNAya?-e ane ya bAjuonI bAbatonI yathAgya vicAraNA karIne, mahApurU e TharAvyuM che ke "maMgala, e zAssAthI kathaMcida bhinna paNa che ane maMgala, e zAstrathI kathaMcit abhinna paNa che. maMgala zAsathI bhinna kema? je kevaLa zAstramAMnI ja vAtane lakSyamAM rAkhIne kahevAya, te te maMgalane zAstrathI bhinna ja kahevuM paDeH kAraNa ke-maMgala zA mATe che ? je zAstranI racanA karavAnI abhilASA che, te zAstranI racanAne nirvitapaNe samApta karI zakAya, e mATe maMgalanuM AcaraNa che! vaLI ziSTa purUSoe Acarelo je zubhAcAra, tenA anugAmI banAya, eTale ke-ziSTa purUSane anusaravA rUpa zubhAcArane AcaravAne mATe maMgala che ! ema Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ziSTa purUSane anusaravAne jema pitAne lAbha maLe, tema ziSyajanemAM paNa ziSTajanene anusaravAnI buddhi pedA thAya, e mATe maMgala che! Ama maMgalanA aneka hetuo che. eTale zAstranI racanA karavI che mATe maMgala che, ema to nakkI thayuM ne ? mATe zAstra jUThuM ane maMgala -ema kahI zakAya. A apekSAe jyAre bolavuM hoya, tyAre ahIM ApaNe ema kahevuM paDe ke- AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA paMcama aMgasUtra zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinI racanA karavAne mATe utsAhita banyA che." magala zAsathI abhinna che? che paraMtu, ahIM bIjI apekSA paNa vicAraNIya che. maMgalane AcaranAranA Azayane vicAra kare. zAstranI racanA karavAne mATe maMgalanuM AcaraNa karanAranA haiye, e vakhate kaye bhAva hoya che ? ene ema ja lAge che ke-"huM amuka zAstranI racanA karavAne mATe beTho chuM." agara to "meM amuka zAstranI racanA zarU karI. vaLI, kaI paNa zAstrane vAMcavAnuM tame zarU kare. e vakhate tamane kaI pUche ke-"zuM vAMco che ?" te e vakhate tame kaheze ke-"huM amuka zAstra vAMcuM chuM." pachI bhale ne tame e vakhate e zAstranA maMgalane ja vAMcatA he !jema. ahIMne ja dAkhalo . ahIM atyAre ApaNe zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinA maMgalane ja vAMcI rahyA chIe. Ama chatAM paNa, tamane je kaMI pUche ke-"vyAkhyAnamAM hAla zuM vaMcAya che ?" to tame prAyaH ema ja kahe ke-vyAkhyAnamAM hAla zrI bhagavatIjI sUtra vaMcAya che. paNa tame ema Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga--zAstraprastAvanA nahi kahA ke vyAkhyAnamAM zrI bhagavatIjI sUtra vAMcavAnuM hovAthI, hAla maMgalanI vAta cAle che.' koi pUchaze ke zrI bhagavatIjI sUtrane vAMcavAnI zarUAta ahIM kayAre thaI ?" to tame te ja divasa batAvazeA, ke je divase zrI bhagavatIjI sUtranA maMgalane vAMcavAnI zarUAta thaI hAya. zrI bhagavatIjI sUtrane aMge ane sAMbhaLanArane aMge je kAMI vidhi karAya che; dvIpaka ne dhUpa mUkAya che, sAthIyA karAya che ane phaLa tathA nANuM mUkAya che; e badhuM paNa karavAnuM kayArathI zarU thAya che ? jyArathI zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinA maMgalane vAMcavAnA zubha AraMbha karAya che, tyArathI ja ne ? eTale maMgalane tame zAstrathI abhinna paNa mAnyuM ja ne ? AvI rItie tame vicAra karo, te tamane lAgaze ke-maMgala, e paMNa zAstranA eka vibhAga rUpa ja banI jAya che. A maMgala kaivala maMgalane mATe ja nathI, parantu amuka zAsranI racanA karavAmAM agara amuka zAsranI vAcanAmAM huM pravRtta thAuM chuM evA AzayanI AmAM pradhAnatA rahelI che. A apekSAne lakSyamAM rAkhIne jyAre ApaNe khelatA heAie, tyAre ApaNe ema paNa elI zakIe ke AcAryabhagavAna zrImad abhaya-. devasUrIzvarajI mahArAjA, pAMcamA aMgasUtra zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinI racanA karavAmAM pravRtta thayA che.' ekeya vacana mithyA nathI : AthI tame samajI zakayA haze! ke-bhinna bhinna apekSAe ' utsAhita banyA che'-evuM kahevuM e jema kharAkhara che, tema ' pravRtta thayA che? evuM kahevuM e paNa kharAkhara ja che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.0 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ATalI vAtamAM paNa apekSAvAda AvyuM ne? Ave ja, kAraNa ke-vagara apekSAnuM vacana, e satya vacana hoI zakatuM ja nathI. ApaNe, e vAta pahelAM ja vicAra AvyA chIe ke-A zAsana bhagavAna zrI jinezvaradevanuM che ane bhagavAna zrI jinezvaradeve syAdvAdI ja hoya che. e tArakanuM ane e tArakene anusaranArAonuM kaI paNa vacana le. e vacana cAra padathI lAMchita ho vA padathI lAMchita na he; paratu e vacanamAM sthAna pada raheluM ja che, nivivAdapaNe raheluM che, ema ja samajavuM joIe. A kAraNe ja, bhagavAna zrI jinezvaradevanuM agara te e tArakene upayegapUrvaka anusarIne belanArAonuM vacana "micyA" ke "mithyAtvavALuM" heI zakatuM nathI. zrI jaina zAsananAM zAstronA keI paNa eka vacanane ya "micyA" ke "mithyAtvavALuM" kahevAnuM ghora pApa to teo ja karI zake che, ke jeo mithyAtvanA sapATAmAM sapaDAI javA pAmyA hoya ane ethI jeonI mati mithyAtva nAmanA AtmAnA mahAzatruthI mehita thaI javA pAmI heya. syAdvAdInA vAkyamAM sAkSAt sthAna para na hoya to paNa, e vAkyane uccAratI veLAe emanA haiye. cAra pada hatuM ja hatuM-ema mAnIne ane samajIne ja, e vAkyane artha karavo joIe. bhAvamaMgalanI AcaraNAne rasa : ApaNe joI rahyA chIe ke-AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA zrI bhagavatIjI sUtranI vivRttinI eTale ke TIkAnI racanA karavAne mATe ughukta banyA che ane Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 11 e mATe bhAvamaMgalanI AcaraNA karI rahyA che. A pAMcamA aMgasUtranI TIkAnI racanA karavA pUrve, A maharSie, zrI ThANAMga sUtra nAmanA trIjA aMgasUtranI tema ja zrI samavAyAMga sUtra nAmanA ceAthA aMgasUtranI-ema e sUtreAnI e TIkAonI racanA karelI che. e banne ya TIkAonI AdimAM paNa, A maharSie bhAvamaMgalanI AcaraNA karelI ja che. e anne ya TIkAonI AdimAM bhAvamaMgalanI AcaraNA karelI hAvA chatAM paNa, A maharSi ahIM trIjI TIkAnI AdimAM paNa maMgalanI AcaraNA kare che. zAthI ? khAra aMgasUtrA paikInA trIjA aMgasUtrathI te agIAramA aMgasUtra sudhInAM sUtrAnI-ema kula nava aMgasUtreAnI nava TIkAonI racanA karavAne mATe teozrI pravRtta thayA che, teA ekalA trIjA ja aMgasUtranI TIkAnI AdimAM bhAvamaMgalanI AcaraNA karIne, pachI keI aMgasUtranI TIkAnI AdimAM bhAvamaMgalanI AcaraNA karI na heAta te na cAlata ? jene calAvye ja rAkhavuM hAya, te teA game tema calAvye rAkhe, paNa A te mahiSa che. samaje che ke aMgasUtra te adalAyuM ne ? vaLI, e mahApurUSane bhAvamaMgalanI AcaraNAnA keTalA badhA rasa hatA, te pazu A uparathI ApaNe kalpI zakIe chIe. navanI ja racanA kema karI ? A mahApurUSe nava aMgasUtrAnI ja TIkAonI racanA zA mATe karI, te te ApaNe vicArI AvyA chIe. A mahApurUSe je vakhate A nava aMgasUtreAnI TIkAonI racanA karI, te vakhate zrI AcArAMga sUtra nAmanA prathama aMgasUtra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nI ane zrI sUyagaDAMga sUtranAmanA bIjA aMgasUtranI TIkA, ke jenI racanA AcAryabhagavAna zrImat zIlAMkasUrIzvarajI mahArAjAe karelI hatI, te vidyamAna hatI; parantu bAkInAM aMgasUtranI teozrIe racelI TIkAo aprApya banI javA pAmI hatI. A kAraNe ja, zAsanadevInI preraNAne sAdara jhIlI laIne, AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe, trIjA aMgasUtrathI mAMDIne agIAramAM aMgasUtra sudhInI TIkAonI racanA karavAnA zubha kAryane AraMbha karyo hato. te samaye bAramuM aMgasUtra to pote ja vicchedane pAmI gayeluM hatuM, eTale "AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe bAramA aMgasUtranI TIkAnI racanA kema karI nahi?"--e praznane te avakAza ja prApta thatuM nathI. saMgala sAthe abhidheyanuM kathana - pite racavA dhArelI nava aMgasUtra-TIkAo paikInI trIjI sUtraTIkA, ke je A zrI bhagavatIjI sUtra nAmanA pAMcamA aMgasUtranI TIkA che, tenI racanA karavAne mATe ughukta thayelA AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe bhAvamaMgalanI AcaraNa karatAM, zarUAtamAM zrI jinastuti karI che. eka glaeNka dvArA, sAmAnya prakAre zrI jinastuti karavA dvArA, e mahaSie saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevenI stuti karatAM, parama tAraka bhagavAna zrI jinezvaradevenI paMdara vizeSaNethI stuti karI. atyAra sudhImAM ApaNe e paMdara vizeSaNene aMge keTalIka vicAraNA karI AvyA chIe. A rItie, saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevanI stuti karyo Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje bhAga-zAstraprastAvanA 13 Ada paNa, e maharSi be zloke dvArA pharamAve che ke "zrI vardhamAnasvAmIjIne zrImat sudharmAsvAmIjIne, sarva anugavRddhone ane zrI sarvajJa bhagavAnanI vANune namaskAra karIne, A zrI bhagavatIjI sUtranI je TIkA tathA cUrNa che tene ane zrI jIvAbhigamAdi aMgasUtronI je vRttio che-tenA aMzane, saMjIne huM A pAMcamA aMgasUtranI kAMIka vizeSa prakAre vivRttine karuM chuM." A kathanamAM spaSTa rUpamAM maMgala paNa che ane abhidheya paNa che. maMgala te pahelA zloka rUpa zrI jinastuti dvArA thaI ja gayuM hatuM ne? chatAM paNa, ahIM eka e vizeSatA che ke-trIjA zloka dvArA abhidheyane kahevAne mATe, bIjA lekamAM paNa maMgala karyuM ane te annene ke saMbaMdha che-e paNa sUcita karI dIdhuM. hitazikSA Amane namaskAra karIne Ama karuM chuM"--ema kahevA pAchaLa to, moTI hitazikSA rahelI che. e zIkhave che ketamAre je vAta kahevAnI heya, te vAtane kahevAnuM sUcana paNa tamAre A rItie namaskAra karIne te pachI ja karavuM joIe. namaskAramAM paNa keTalAkane yAda karyA ? upakArI evA keIne agara upakArI evI kaI paNa vastune ya e mahApurUSe pitAnA namaskAramAMthI bAtala rAkhela nathI, ema keIne paNa, je te vivekI ane samaju hoya te, kahevuM paDe. sAruM kAma karatAM pahelAM, namaskAra karavAne mATe saghaLA ya upakArione yAda kare che ane saghaLI upakAraka vastuone paNa yAda kare che. A vAta tamArA khyAlamAM to Ave che ne? Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne upakArI vyaktio ne vastuo H pahelAM saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevane namaskAra, pachI bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne jUda namaskAra, pachI gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra ane te pachIthI saghaLA ya anuyAgavRddha mahApurUSane paNa namaskAra ! have kaI upakArI vyakti bAkI rahI jAya che kharI? nahi ja. keI upakArI vyakti te bAkI rahI jatI nathI, paNa upakArI vastuo to bAkI rahI jAya che. je ke-bhagavAna zrI jinezvaradevone karela namaskAramAM paNa samAveza karavA dhArIe te saghaLI ya upakArI vyaktione ane saghaLI ya upakArI vastuono samAveza karI zakAya tema che. kAraNa ke-keI paNa sArI vyaktinuM ane keI paNa sArI vastunuM mULa te bhagavAna zrI jinezvaradeve ja che. bhagavAna zrI jinezvarade, venA pratApe ja, eTale ke-e parama tArakee pharamAvelI AjJAone sArI rItienyathAyogyapaNe anusaravAnA pratApe ja, koI paNa vyakti parama rItie upakArI banI zake che. e parama tArakenI AjJAne yathAyogya rItie anusaryA vinA, keI paNa vyakti parama rItie upakArI banI zake -e zakya ja nathI. e ja rItie, sArI paNa vastune sArI vastu tarIke svatapaNe oLakhAvanAra je kaI paNa hoya, te te jema bhagavAna zrI jinezvaradeve ja che, tema sArI paNa vastuone jI pitAne mATe sArI vastuo tarIke pariNamAvI zake-e mATe vAstavika mArga svatantrapaNe batAvanAra keI hoya, te te bhagavAna zrI jinezvaradeve ja che. Ama Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15, bIjo bhAga zAstraprastAvanA ane heAvAthI, 'bhagavAna zrI jinezvaradevane namaskAra karavAmAM upakArI evI saghaLI ya vyaktione tema ja upakArI evI saghaLI ya vastuone paNa namaskAra thaI jAya che'-ema jo kahIe, te te paNa vyAjabI ja gaNAya; parantu saghaLA ya jIvA AvA tAtparyArtha zeAdhI zake nahi. AthI, A mahApurUSa te evA mArga lIdhA ke--kayA kayA upakArane namaskAra karavA e ceAgya che, tene sAmAnya samajavALA jIvA paNa samajI zake. e mATe ja, A mahApurUSe mAtra bhagavAna zrI jinezvaradevAne namaskAra karIne nahi aTakatAM bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne paNa namaskAra karIne nahi aTakatAM, gaNadharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjIne paNa namaskAra karyAM ane te pachIthI saghaLA ya anuyAgavRddhone paNa namaskAra karyAM. Ama, saghaLI ya upakArI vyaktione namaskAra karyAM. bAda, upakArI evI saghaLI ya vastuone namaskAra karavAne mATe, A mahApurUSe zrI sarvajJa bhagavAnanI vANIne namaskAra karyAM. zrI sarvajJa bhagavAnanI vANImAM, koI paNa sArI vastunuM pratipAdana na hoya, e mane ? nahi ja. zrI sarvajJa bhagavAnanI vANI batAve badhI vastuone, paNa grAhya tarIkenuM pratipAdana tA sArI-upakAraka vastuonuM ja kare ne ? hiMsAdikane paNa batAve ane ahiMsAdikane paNa matAve, parantu sAthe sAthe ja e vAta hAya ke-hiMsAdika tajavA yAgya che ane ahiMsAdika AcaravA ceAgya che. Ama, zrI sarvajJa bhagavAnanI vANImAM saghaLI ya upakAraka vastuonA samAveza thaI jAya che ane ethI ema kahI zakAya ke--zrI sarvajJa bhagavAnanI vANIne namaskAra karyAM, eTale jagatabharamAM je kAMI paNa sArI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno vastuo che, hatI ke haze, te sarvane namaskAra karyo. eka paNa upakArI vastu emAMthI bAtala nahi. kRtajJatA ane namratA : TIkAkAra AcAryabhagavAnamAM A ke umadA prakArane 'kRtajJatA guNa che ? namaskAra karavAne mATe namra banavuM paDe che ane sAce namratA guNa, kRtajJatA guNa vinA AvI zakatuM nathI. TIkAkAra AcAryabhagavAnamAM je sundara prakArane viveka na hatI ane e sAthe kRtajJatA guNa je teozrImAM na heta, te prasaMga to e hato ke-e ahaMkAranA madathI pIDAtA hota. jJAna te hatuM ja ane temAM maLI zAsanadevInI sahAyaka preraNA enA yoge AvuM aMgasUtranI TIkA racavA jevuM mahA kaThina kArya paNa karavAne mATe teozrI samartha banI zakyA. ATalI zakti ane sAmagrIne vega maLe, pachI "huMkArane AvatAM vAra keTalI ? AvA vakhate manamAM khumArI Ave ke mana namratAbhAvane bhajanAruM bane ? dunyavI tuccha sAmagrI paNa je bIjAonA karatAM jarA sArA pramANamAM tamane maLI gaI hoya, te tenA yoge tamane kevA prakArane anubhava thAya che ? bajAramAM cAra jaNA tamArI salAha levAne mATe AvatA hoya ane bajAramAM tamArI sAmAnya prakAre paNa je evI nAmanA thAya ke-A zeThanI salAha evI vyAjabI hoya che ke-e mujaba je vartIe te - jarUra phAvIe" te e vakhate tamArA haiyAmAM "huMpaNane keka bhAva jAge che? enA ge, bIjAonI sAthe tochaDAIthI bolavAnI ane techaDAIthI vartavAnI kevI Teva Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 17. paDI jAya che ? tame loke je tamArI sthitine paNa barAbara. vicAra kare, te ya tamane A ane AvA mahApurUSomAM je mahattAne suga hato, teno sundara khyAla Ave. tamane tamArA upakArie yAda Ave che kharA ? tamArI samaja : mujaba tame je je kAryamAM upakAra mAnatA ho, tevA prakArane. upakAra jenA jenA dvArA tamArA upara thavA pAmyo heya,. te badhA upakArene kadI paNa sadbhAvapUrvaka yAda karavAnuM tamane mana thAya che kharuM? kaI paNa sArA kAmane AraMbha karatAM pahelAM, potAnA upakArione yAda karavA ane upakAriene yAda karIne temane namaskAra karava-AvI rItie tame. vartatA to nathI, paNa AvI rItie vartavAne prayatna karavAne vicAra paNa tamane kadI Avela che khare? je A vicAra, tamane vAraMvAra AvatA hatA, je AvA prakArane vicAra Ave. evA prakAre tamAruM haiyuM keLavAeluM hota, to "TIkAkAra, AcAryabhagavAne bhagavAna zrI jinezvaradevane, zrI vardhamAnasvAmIjIne, gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne, saghaLA ya anugavRddhone ane zrI sarvajJabhagavAnanI vANune namaskAra karyo"--e vAtane sAMbhaLatAMnI sAthe ja, tamane ema thaI gayuM heta ke-A mahApurUSamAM ke kRtajJatAne ane namratAne. umadA guNa che?" AjanA sAMsArika vyavahAramAM AvI javA pAmelI kaluSitatA : kRtajJatA guNa ane namratA guNa, e banne ya guNe mANasa mAtrane mATe Avazyaka che. A guNa evA che ke Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne sAdhuomAM paNa joIe, zrAvakemAM paNa joIe ane dharmane pAmavAne lAyaka sajajanemAM paNa joIe. jeNe jeNe pragatine sAdhavI hoya, te dareke A banne ya guNone potAnA banAvI levA joIe. vaiyaktika, kauTumbika, sAmAjika athavA to kaI paNa sAMsArika vyavahAramAM sundaratAne lAvavAne mATe A guNa jarUrI che. Aje tamArA sAMsArika vyavahAramAM je lezamayatA ane kaluSitatA AvI javA pAmI che, temAM aneka kAraNo che; parantu kRtajJatA ane namratA-A be guNe je sArI rItie sajIva rahevA pAmyA hatA, te tamAre sAMsArika vyavahAra AjanA jeTalo lezamaya ane kaluSita banI javA pAmyo hata nahi, e nirvivAda vAta che. Aje tamAre sAMsArika vyavahAra keTale badhe halakI keTina banI javA pAmyo che? Aje mAtA-pitA pratye saMtAne kevI rItie varte che? vaDilo pratye nAnAo kevI rIte varte che ? pati pratye patnI kevI rIte varte che? sAsu pratye vahu kevI rItie varte che? mAtA-pitAne upakAra, e vAta A Arya dezamAM ane te paNa jaina samAjamAM amAre kahevI paDe? "tamArA upara tamArAM mAtA-pitAne upakAra che"--e vAtane tame samaje che ke e vAta paNa amAre tamane samajAvavI paDe tema che ? tamArAM mAtA-pitAe tamane kevI rIte ucheryA che-e tame bhUlI gayA che, te tame tamArAM saMtAnane kevI rItie uchere che, e tarapha najara kare ane vicAra karo ke "ame jema amArAM saMtAnone mATe sahana karIe chIe, tema amArAM mAtA-pitAe paNa amArA mATe Ama sahana karyuM haze. Aje mAtA-pitA pratye haiye bahumAnanA bhAvane Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA dharanAra ane vyavahAramAM vinayane AcaranArAM saMtAnone jevAM hoya, te tamane jovAthI saMtoSa thAya tevuM che kharuM? nathI, te emAM tamane kRtajJatA ane namratA guNanI khAmI lAge che? evI ja rItio, kuTumbanA vaDilo ane tamArA moTA bhAI tathA moTA bhAInI vahu Adi sAthene tamAre vyavahAra paNa vinayayukta nathI rahyo. vaiyaktika ane kauTumbika vyavahAramAM namratAnuM sthAna uddhatAIe lIdhuM, eTale sAmAjika vyavahAramAM paNa namratA rahI nahi ane uddhatAI AvI javA pAmI. mAtA-pitAdinuM vAta vAtamAM apamAna karanArAo, temanI sAthe tochaDAIbharyo vartAva karavAmAM potAnI meTAI mAnanArAo tathA haiyAmAM paNa emane mUrkha ane kamaakkala Adi tarIke kalpIne temanA pratye durbhAvane dhAraNa karanArAo, sAmAjika dRSTie vaDila gaNAya evA mANasonuM mAna jALave, e banavAjoga che ? nAta bhegI thaI hoya agara sabhA maLI hoya, to jarA taka maLatAM gharaDAenI pAghaDIne uDADanArAo, AjanA juvAnIyAonI duniyAmAM, huMzIyAra ane bahAdUra manAya che. thoDAMka varSo pahelAM, sagA nahi evA paNa vaDilo, bIDI pItAM joI jAya nahi-enI kALajI rahetI hatI ane Aje khUda mAtApitA paNa joI jAya to ya vadhe nahi-evuM thaI gayuM che. ummare vRddhane mAna ApavuM, pate khasIne paNa Asana ApavuM, temanI sAthe namratAthI vAta karavI ane temanI samakSa anya keInI paNa sAthe uddhatAIthI vartavuM nahi-Ava vyavahAra, be traNa dazakAo pahelAM te sArI rItie pravartate hate. Aje evA vRddhonI prAyaH avagaNanA ja karAya che. mAtA-pitAdine Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ane vaDileAne namaskAra karavAnA vyavahAra tA gayA, paNa tenI sAthe vAtacIta karavAnI rIti paNa badalAI gaI che ane temAM uddhatAI AvI javA pAmI che. vidyAdAtA zikSako sAthenA vyavahAra paNa eTale ja athavA teA ethI paNa vadhAre badalAI gayA che ane bagaDI gayA che. vidyAdAtA zikSakA vinayathI prasanna thaIne vidyAnuM dAna kare; enI jagyAe Aje vidyAdAtA zikSakone vidyArthIothI paNa DaratA jevA rahevuM paDe che. jo tamArAmAM kRtajJatA ane namratA-A e guNNA hAta, teA tamArA sAMsArika vyavahAro AvA kaluSita anI javA pAmata nahi. vyavahAro kaluSita banavAthI klezamaya banI gayA cheH sAMsArika vyavahAro kaluSita anI javAthI, sAMsArika vyavahArAmAM klezamayatA paNa khUba ja vadhI javA pAmI che. jo upakArionA upakAra pratye lakSya hAya ane svAbhAvika rItie namratAnA guNu haya, tA phleza upajAve evA prasaMgA paNa, phlezane upajAvavAmAM saphaLa nivaDe nahi. kema ? upakArInI agara viDelanI bhUla paNa lAge, haiyAmAM emanI bhUla pratye kadAca aNugamA paNu upaje, te chatAM paNa upakAranA khyAla ane namratAneA guNa hoya, eTale khamI khAvAnuM mana thAya. manamAM jarA gussA AvI gayA hAya, te ya te zamI javA pAme ane pAchaLathI ema paNa thAya ke- mane ATalI vAtamAM gussA AvI gayA te ThIka thayuM nahi. Ama phleza upajAve evA prasaMga paNa phlezane upajAvI zake nahi. enI jagyAe Aje kRtajJatAne ane namratAnA guNa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 21 nahi hevAthI, bane che evuM ke-je prasaMga sAmAnya rItie kalezane upajAve te na hoya, te paNa prasaMga keTalIka vAra keTalAMka kuTumbamAM meTA paNa kalezanuM kAraNa banI jAya che. meha, viSayasukhane lebha,e vigere deze te jIvamAM beThelA che, paNa jIvamAM je kRtajJatA ane namratA hoya che, te e deze dhAryuM jera karI zakatA nathI, e doSe thoDe ghaNe aMze paNa dabAtA rahe che, ane jyAre kRtajJatA ane namratA jevA guNe nathI hatA, tyAre te e dene jera karavAnI ghaNI anukULatA prApta thaI jAya che. ethI, vyavahAramAM kaluSitatA ane klezamayatA AvI jAya che. meha ane viSayasukhane lobha te kahe ke-"tArA sukhanI ADe je Ave, te game te upakArI hoya ke meTe haya, te paNa tAre enI paravA karavI nahi. e vakhate je kRtajJatA guNa ane namratA guNa hoya, te vicAra Ave ke-"mArA upakArI athavA mArAthI meTA mArA sukhanI ADe Ave nahi; e mArA bhalAne mATe ja Ama vartatA haze, chatAM mane te mArA sukhanI ADe Ave che-evuM mArI buddhinI khAmIne lIdhe lAgyuM haze, athavA te-e mArA sukhanI ADe AvatA hoya, to ya zuM thaI gayuM? mAre sahana karI levuM, e ja mArI pharaja che. have jo e vakhate kRtajJatA guNa ane namratA guNa na hoya, te zuM thAya? upakArione mATe tathA vaDilone mATe game tevA, ghaNI nIcI keTinA paNa kharAba vicAre Ave, temanI sAme thavAnuM mana thAya, temanuM apamAna karavAne mATe sajaja banAya ane kadAca temanuM bhaMDuM karavAne mATe paNa pravRtta thavAya. Aje mAtA-pitA ane saMtAne vacce, pati ane patnI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna vacce paNa, sAsu ane vahu vacce, bhAI-bhAI vacce, zeThanekara vacce, rAjA-prajA vacce ane moTA-nAnA vacce keTalI badhI taMgadIlI vadhatI jAya che? parasparathI parasparane haMphane anubhava thavAne badale, parasparane paraspara taraphanA bhayane anubhava thAya che. AvA vakhatamAM paNa zANA mANase jALavI jALavIne varte che, haiyA bhAva kaLAI na jAya tenI kALajI rAkhe che, parantu antaHkaraNamAM eka-bIjA pratye je bhAve hovA joIe, temAM te meTI khAmI ja AvI javA pAmI che; ane A te tamArA pitAnA paNa anubhavanI ja vAta che ne? devasthAmAM ane dharmasthAnamAM AvelI uNapanuM tathA - bhaktinI khAmInuM mULa paNa zuM che? kRtajJatA guNanI ane namratA guNanI khAmIne lIdhe, dhArmika vyavahAramAM paNa ghaNe bIgADe thaI javA pAmyuM che ane divase divase e bIgADe paNa vadhato ja jAya che. zrAvaka tarIkenA tamArA je je dhArmika vyavahAra gaNAya che temAM ane sAdhu tarIkenA amArA je je dhArmika vyavahAra gaNAya che temAM-e badhAyamAM Aje kRtajJatA guNa saMbaMdhI ane namratA guNa saMbaMdhI khAmIne lIdhe, ghaNAM anicchanIya azubha to AvI javA pAmyAM che ane zubha ta dhIme dhIme ghaTatAM jAya che. bhagavAna zrI jinezvaradevane ane gurnAdikane ApaNuM upara ke ke ane keTale keTale upakAra che, e viSe tamArAmAM ane amArAomAM, vAraMvAra vicAra karanArAo keTalA ? deva-gurUnA upakArane Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 23 yAda karIne, e upakArIonI vizeSa vizeSa prakAre bhakti karavAnA manoratha karanArA keTalA? tame badhA je tamArI zakti-sAmagrI mujaba devanI ane gurUnI bhakti karavAnI vRttivALA che, te devasthAne ane anya dharmasthAne je rItie Aje uNapo bhegavI rahyAM che, te rItie te sthAne uNapane bhegavavI paDe kharI? devasthAmAM ane anya dharmasthAnemAM tamArA dravyane vyaya karavAne tamane ullAsa keTale? bhagavAna zrI jinezvaradevenI huM trikAlapUjA karuM, e tArakenI pUjA karavAne mATe mArI zakti mujabanAM paNa uttamettama dravyone huM ekaThAM karIne pUjAmAM vAparuM A zarIra tathA kaTummAdikane mATe te huM ghaNuM ya kharca karuM , paNa deva-gurUnI bhaktimAM huM mArA dravyane jeTalo vyaya karuM, teTale ja lekhe che, je dharmasthAnamAM huM dharmakriyAone karI zakuM chuM tathA dharmazravaNAdi karuM chuM, te dharmasthAne mATe mAre darareja-dara ja nahi to dara mahine-dara mahine nahi te dara varSe paNa mAre mArI zakti mujaba amuka rakama to ApavI ja joIe." -AvA AvA vicAre tamane Ave che kharA? je je bAbatomAM tame aNasamaju che te te bAbatenI vAta na karIe, te paNa je bAbato tamArI samajamAM che tevI bAbatamAM paNa tame devasthAnamAM ane anya dharmasthAnamAM tamArI muDIne kharcavAne vicAra karatA nathI, emAM tamArI kRtajJatAnI paNa khAmI che-ema tamane lAge che kharuM? prazna- kRpaNutA naDe che. kRNatA paNa naDe, paraMtu kRtajJatA guNa hoya to te kupaNutAne dhakko mAryA kare. kRtajJa mANasa kRpaNutAthI je Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 , zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne sthAne vyaya na karI zakato hoya, te ene potAnI kRpaNutA upara reSa upaje. bAkI, tame loke kharekhara kRpaNa che ? moTe bhAge to tame loke uDAu che, ema AjanI tamArI rItabhAta uparathI jaNAya che. tame Aje. khAvA-pIvA, paheravA-oDhavA,pharavA-haravA ane doradamAma dekhADavA pAchaLa keTakeTalA uDAu kharcAo kare che, te to juo ! vaLI tame devasthAnAdimAM nathI ja kharcatA-evuM paNa kahI zakAya nahi; paNa tame moTe bhAge kevA prakAre kharco che, ene jarA vicAra kare. devasthAne agara to anya dharmasthAnamAM tame jyAre kaI kaI vAra caDasamAM AvI jAya che athavA to zaramamAM levAI jAya che athavA te nAmanAnA lobhamAM taNAI jAya che, evA evA vakhate te tame meTI rakame paNa khacI nAkhe che; paNa reja deva-gurUnA upakAne yAda karIne, teonI bhaktimAM potAnI lakSamIne savyaya karavAne umaMga tame anubhave che? reja vicAra Ave che khare ke- Aje A zarIranI sevAmAM ane kuTuMbanA piSaNAdimAM meM keTalo kharco karyo ane deva-gurUnI bhaktimAM meM keTaleka kharco karyo?" je e vicAra Ave, te tamane ja thAya ke-"huM keTaluM badhuM chuM? A zarIra nAzavanta che, huM A zarIrane game teTaluM sAcavuM, to ya mAruM mAneluM A zarIra mAruM rahevAnuM nathI ane A kuTuMbie paNa karmanA saMbaMdhe maLI AvelAM che ane karmane saMbaMdha pUre thatAM vikhuTAM paDI javAnAM che; Ama chatAM ca, A zarIra ane A kuTuMmbione mATe ATalo badho kharca ane je deva-gurU ane mokSamArganI mArI ArAdhanAmAM preraka ane Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga zAstraprastAvanA 15 sahAyaka che, temanI bhakti mATe kAM tA kaze| kharca nahi athavA te nahi jevA kharca ?'paNa kRtajJatA guNu hAya ane ethI devagurUnA upakArane tamane tamArI samaja mujaba paNa vicAra AvyA karatA hAya, te tamane AvA vicAra Ave ne ? deva-gurU-dharmanI vAtamAM AvelI teAchaDAI : kRtajJatA guNanI khAmIne lIdhe jema bhaktinAM kAryoMmAM mATI khAmI AvI javA pAmI che, tema namratA guNanI khAmIne lIdhe deva-gurUnI AzAtanA thAya evI pravRttio paNa vadhatI jAya che. tamAre jyAre kAI paNa meATA mANasane maLavAne mATe javAnuM hAya che, tyAre tamane svAbhAvika rItie ja vicAra Ave che ke tyAM mAre kevA veSa Adine dhAraNa karIne javuM joIe tathA tyAM mAre kevI rItie praveza karavA joIe, kevI rItie. namana karavuM joI e, kevI rItie belavuM joie ane kevI rItie jemane huM maLavA jAuM chuM temanA vacanane jhIlavuM joie.' temAM ya jo rAjA-mahArAjA, vAisarAya ke gavarnara vigerene tamAre maLavAne mATe javAnuM thAya, te tamane keTakeTalA vicArA Ave ? AvI keAI vicAraNAnA anubhava, deva-gurUnI pAse javAnI vAta veLAe, tamane thayA che kharo ? Aje devasthAnA ane anya dharmasthAnAmAM AvanArA leAkAmAM, mATe bhAge ThassA, khumArI ane bedarakArI Adi jovAne maLe che. bhagavAnanI samakSa vAta karatAM paNa, ThassA ane sthAnanA gaurava pratyenI ekALajI dekhAI Ave che. amuka AcArA rUDha thaI gayelA che, eTale khamAsamaNAM devAM e vigere teA thAya che, paNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA emAM je namratAnA bhAva bhaLavA joie, temAM meTI khAmI paDatI jAya che. gurUenI sAthe vAtacIta karatAM ane gurUenA zrImukhe dharmopadezanuM zravaNa karatI veLAe paNa, namratA guNanA keTalA badhA abhAva che--te ghaNI vAra jaNAI Ave che. sAme gurU mahArAja maLyA hoya ne je namratAnA bhAva haiyAmAM pedA thavA joie, te bhAgye ja pedA thAya che. geAcarI vaheAravAne mATe sAdhu-sAdhvI tamAre ghera Ave, te vakhate tamArAmAM namratAnA bhAva keTalAka hAya che, e tame ja jarA. tapAsI jojo. tame aMdara aMdara vAta karatA hai| ane gurUmahArAjanI vAta nIkaLe, tyAre tame gurUmahArAja mATe je rItie elA, te uparathI paNa tamArA namratA guNanI kalpanA thaI zake. Aje tA sArA jevA gaNAtA mANasA paNa gurUmahArAjanI ghasAtI vAta game tyAM eTalI nAkhe che ane gurUmahArAjanI nindAne sAMbhaLatAM veMta ja je AMcakA AvavA joie, te AMcakA nathI AvatA, paNa ghaNI vAra te rasapUrvaka emAM bhAga levAI jAya che. dharmanA siddhAntAnI vAtamAM paNa AvI tADAI AvavA mAMDI che. vAtamAM kAMI samajatA na heAya. ane peAtAnuM DahApaNuM DebyA vinA rahe nahi. emAM siddhAnta virUddha khelAI jAya, tenA ya vicAra nahi. AvuM paNa ghaNuM ane che ane temAM namratA guNanI khAmI ghaNA bhAga bhajave che. sahelAIthI dharmane pAmI zakeH kRtajJatA guNa ane namratA guNa-e e guNe te evA che ke je AtmAmAM e guNA hoya, te AtmA dharmane pAmelA na hoya te paNa, jo tene dharmanI prAptinI sAmagrI maLI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA jAya che, te te ghaNI sahelAIthI dharmane pAmI zake che. kRtaghna ane uddhata mANaso, A jagatamAM paNa AbAdIne sAdhI zakatA nathI paNa barabAdIne sAdhe che, to pachI evAene game teTalI uttamamAM uttama prakAranI dharmasAmagrI maLI hoya, to paNa evA dharmane pAme ja zI rItie ? je AtmA kRtajJatA guNavALa hoya che, te AtmAmAM "sAmAmAM zuM sAruM che-e jovAno guNa AvI jAya che. ene bIjAne pitAnA upara nAno paNa upakAra meTo lAgyA kare che; eTaluM ja nahi, paNa keIe enuM bhaluM icchavuM che eTalI vAtanI paNa je ene khabara paDe, to ya e vAta enA aMtaramAM vasI jAya che ane ene paNa e pitAnA uparane upakAra mAne che. A kRtajJatA guNanI sAthe, je namratA guNa hoya, to ene sadgurUne yoga bahu sArI rItie phaLe? kAraNa ke-e sadgurUnuM bahumAna karyA vinA rahe nahi ane saddagurUe kahelI keI paNa vAta je pitAne na samajAya, to ya te sAme thAya nahiM paNa avasaracita rItie pUchIne pitAnI zakAnuM samAdhAna karavAne mathe. sahelAIthI dharmane ArAdhI zake? kRtajJa ane namra mANasa, dharmane jema sahelAIthI pAmI zake che, tema dharmanI ArAdhanA paNa sahelAIthI karI zake che. dharmI janone dharmanI ArAdhanA karavAmAM temanI kRtajJatA ane namratA bahu sahAyaka bane che. mANasa dharmane pAme, eTale te enAmAM viveka Ave. upakAra kene kahevAya ane vinaya kene kevo thAya--ene e samaje. eTale pachI te, e kRtajJatAnAM mAme ke na banIne dharmane hAni pahoMce Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne evuM kare ja nahi. uparAnta, bhagavAna zrI jinezvaradeve ane e tArakene anusaranArA mahApurUSa Adi pratye te, ene bhaktibhAva khUba ja vadhI jAyakAraNa ke-jyAre jIvane bhagavAna zrI jinezvaradevanA ane e tArakenA mArgane anusaranArA mahApurUSonA upakArano sAco khyAla Ave che, tyAre to ene ema thaI jAya che ke-"mArA anantAnanta kAlamAM, mArA upara anya keIe, kadI paNa AvA prakArane upakAra karyo ja nathI. AthI, e jIva keI paNa sAruM kAma karatAM pahelAM, pitAnA parama upakArIone ane parama upakAraka vastuone yAda karyA vinA tathA temane namana karyA vinA rahI zakato ja nathI. e mujaba ja, TIkAkAra AcAryabhagavAna zrImada abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe ahIM pahelA zlokamAM saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevenI sAmudAyika rItie paMdara paMdara vizeSaNathI stavanA karyA pachIthI paNa, bIjA zlokamAM bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne, gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne, saghaLA ya anugavRddhone ane sAthe sAthe zrI sarvajJa bhagavAnanI vANIne paNa yAda karIne namaskAra karyo che ane te pachIthI ja potAnA abhidheyanuM spaSTIkaraNa karyuM che. sudevanA svarUpamAM nizcita banavAnI pahelI jarUra - A paMcamAMga sUtra zrI bhagavatIjI sUtranI TIkAnI racanA karavAne mATe udyata banelA, parama upakArI, AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, sUtranI TIkAne zubhAraMbha karavAne mATe, sUtranI TIkAne saMpUrNa karatAM sudhImAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA vido Ave nahi ane vidanA Ave to ya te vighna karI zake nahi tema ja ziSTAcAranuM pAlana thAya-e vigere Aza ne avalambIne maMgalanI AcaraNane karatA e mahApurUSe, saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevanI, paMdara vizeSaNa dvArA, pahelA zlokamAM stuti karI. e paMdara vizeSaNo viSe to ApaNe kAMIka vistArathI vicAraNA karI AvyA chIe. tamane badhuM to yAda nahi hoya, paNa e paMdara vizeSaNe kyAM kyAM che ane dareka vizeSaNanI zI zI viziSTatA che, eTaluM te cAda haze ne? tavatrayImAM paheluM tattva devatattva ane e tattvanA svarUpane jeTalo sAce khyAla Ave, teTale sugurUnA svarUpano ane sudharmanA svarUpane paNa sahelAIthI khyAla Ave. sudevanA svarUpanA viSayamAM sunizcita nahi bananArAo, kadI paNa sugurUnA svarUpanA viSayamAM ane sudharmanA svarUpanA viSayamAM sunizcita banI zakatA nathI. pahelA zlokamAMnAM paMdara vizeSaNe evAM hatAM ke-e vize'SaNone ane e vizeSaNanA paramArthane je khyAla Ave, to buddhizALI AtmA, sudevanA svarUpanA viSayamAM sunizcita banI jAya ane enA pariNAme e AtmA sugurUnA svarUpanA viSayamAM tema ja sudharmanA svarUpanA viSayamAM paNa sunizcita banI jAya. evA te thADA, paNa tame zAmAM? AthI, AvI mahattvanI vAtane tame visarI javA dIdhI nahi hoya ane yathAzakti yAda karyA karI haze, evI kalpanA karavAnuM mane mana to thAya ne? A paNa, preraNA karavAnI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAta eka paddhati che. tamane A rItie kahyuM hoya, teA tamane vAtane yAda rAkhavAnuM mana thAya ane pahelAM kahevAelI vAtA kadAca visarAI javA pAmI hoya, te te vAteAne jANI laIne tenI vicAraNAdi karavAnuM mana thAya. khAkI te, mane lAge che ke mane e padare paMdara vizeSaNA krama vAra yAda hAya ane e vizeSaNAnA paramArthanA khyAla hoya, evA zrotAonI saMkhyA teA bahu ja nAnI haze. eka paNa zrotA evA nahi hAya--ema tA nahi kahevAya, paNa je vAta ghaNAene ghaNI ja sArI rItie yAda rahevI joIe e jarUrI che, te vAta kAI kAine ane te paNa prAyaH sthUla rUpe yAda haze ema kahevuM e vadhAre ThIka lAge che. tamArA naMbara evA prakAranA alpasaMkhyAmAM paNa AvI zake evA che ke pachI bAkInA adhikasaMkhyAmAM tamArA nakhara gaNAI jAya. evA che--enA nirNaya karavAnuM kArya tamane peAtAne ja sAMpu chuM. tame samajI gayA ne ? 30 tattvavacInA svarUpane jANavAnI jarUra : AtmAnA kalyANuMne mATe devatattvanA, gurUtattvanA ane dharmatattvanA svarUpanA viSayamAM sunizcita banI javAnI te eTalI badhI jarUra che ke e vinA, AtmA pragatinA paMthe caDhayA--evuM tAttvika dRSTie kahI zakAtuM nathI. Ama chatAM paNu, jagatanA jIvA je kAI paNa viSayamAM vadhumAM vadhu bedarakAra hoya, te te deva-gurU-dharma rUpa tattvatrInA svarUpanA viSayamAM ja vadhumAM vadhu bedarakAra che. eTale jagatamAM du:khI jIvAnI saMkhyA ghaNI ja meATI hoya ane sukhI jIvAnI saMkhyA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA hA hAya nI che ane tenA kadI paNa ati alpa heya-e keI navAI pamADe evI vastu ja nathI. pragatinI vAto karanArAo ghaNA hoya, paNa emAM pragatinA paMthe caDhelAo viralA hoya ane pragatinA nAme paNa pIchehaTha karI rahelAo ghaNA heya, e ya svAbhAvika che. tamAre je sAcI pragati sAdhavI heya, AtmAne pragatinA paMthe caDhAva hoya ane ema karate karate pragatinI e antima avasthAe pahoMcavuM hoya, ke jyAMthI aMza mAtreya avagatinI kadI paNa saMbhAvanA sarakhI ya na hoya, pIchehaThanuM keI kAraNa ja na heya, to tamAre A jIvanamAM sauthI pahelo ane sauthI vizeSa prayatna devatatvanA, gurUtatvanA ane dharmatattvanA svarUpane jANavAnA viSayamAM kara joIe ane ema karIne devatatvanA, gurUtatvanA ane dharmatatvanA svarUpanA viSayamAM sunizcita banI javuM joIe. sunizcita banavuM eTale? deva-gurU-dharma rUpa tattvatrayInA svarUpanA viSayamAM sunizcita. banavuM, eTale zuM? pRthakkaraNa karavA jogI samaja meLavavI ane e samajane sadupayega karo. sudeva kene kahevAya tathA kudeva kone kahevAya, sugurU kene kahevAya tathA kugurU kene kahevAya ane sudharma kene kahevAya tathA kudharma kene kahevAya-evuM pRthakaraNa karI zakAya,evI devagurU-dharma rUpa tattvatrayInA svarUpanA viSayamAM samaja meLavavI joIe tema ja e samajane sadupayoga karyo tyAre ja kahevAya, ke jyAre kudevane tyAga karavApUrvaka sudevane svIkAra karavAmAM Ave, kugurUne tyAga karavApUrvaka sugurUne svIkAra karavAmAM Ave ane kudharmane tyAga karavA. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne pUrvaka sudharmane svIkAra karavAmAM Ave. je AtmAo ATaluM karI zake, teone deva-gurU-dharmanA svarUpanA viSayamAM sunizcita banelA kahI zakAya. AvA deva-gurU-dharmanA saMbaMdhamAM sunizcita banelA AtmAo, sudeva-sugurU-sudharmanI upAsanA, sevA ane AcaraNa jeTalA vadhu pramANamAM potAnAthI zakya heya, teTalA vadhu pramANamAM upAsanA, sevA ane AcaraNa karavAne mATe utsAhita banyA kare che. kAraNa ke-teone ema lAge che ke- A saMsAramAM upAsanA, sevA ane AcaraNa te eka mAtra sudeva-sugurU-sudharmanI ja karavA lAyaka che, kema ke-saMsAranA jIva mAtrane mATe parama kalyANanuM parama kAraNa to A ja eka che." rAga-dveSathI te ghaNuM yAda rAkhe cheH A bhAva, tamArA haiyAmAM pedA thavA pAmyuM che ke nahi? A bhAva tamArA haiyAmAM pedA thavA pAmyuM hoya, te te suvizuddha bane, daDha bane ane uttejanA pedA karanAre bane-e mATe tema ja je A bhAva tamArA haiyAmAM haju sudhI paNa pedA thavA pAmyo na hoya, te A bhAva tamArA haiyAmAM pidA thavA pAme-e mATe A vAta che. tame kAMI barAbara yAda rAkhatA nathI-ema kahIne tamane tarachoDavAne mATe A vAta nathI, paNa tamane Ane yAda rAkhavAnI keTalI badhI jarUra che ene kAMI paNa khyAla Ave, e mATe A vAta che. saMsAramAM tame ochuM yAda rAkhe che ? rAgane vaza banIne ya tame ghaNuM yAda rAkhe che ane dveSane vaza banIne paNa tame ghaNuM yAda rAkhe che. e yAda tamane muMjhavanArI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ( 33 ane mAranArI che, bhavAntaramAM bhamAvanArI che, jyAre ahIM je yAdanI bhalAmaNa karAya che, te yAda che tamane tAranArI, che. te mATe vivekI banavuM Avazyaka che. tamane je pahelA ja zlekamAMnAM paMdara vizeSaNa yAda hoya ane e paMdare ya vizeSaNane paramArtha je tamArA khyAlamAM hoya, to tame e. viSe vAraMvAra vicAra karI zake ane ethI bhagavAna zrI jinezvarade pratyenI tathA zuddha mokSamArga pratyenI tamArI zraddhA. khUba ja nirmala ane daDha banI javA pAme. je rItie hetu sare tema hoya te rItie kaheH TIkAkAra maharSie, pahelA zlokamAM saghaLA ya bhagavAna zrI jinezvaradevanI stavanA karyA pachIthI, amuka amukane namaskAra karIne-ema bIjA leka dvArA jaNAvIne, trIjA sleka dvArA pitAnA abhidheyane spaSTa karyuM che. bIjA lekamAM jemane jemane namaskAra karavAmAM Avyo che, temAM sauthI pahelA bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI che. saghaLA ya zrI jinezvaradevanI sarvasAmAnyapaNe je stuti karavAmAM AvI, temAM bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInI stuti paNa thaI ja gaI chatAM paNa bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI evuM nAmeccAraNa karavA pUrvaka namaskAra karIne ema kahevAyuM che, mATe e vAta vicAravA jevI che ne? granthane yena kena vistRta banAve, evI mahApurUSenI. bhAvanA hatI ja nathI. jarUrI lAge eTaluM kahevuM, e ja e mahApurUSonI bhAvanA hatI. hetu TUMkamAM kahevAthI sare tema heya, te TUMkamAM kahevuM ane vistArathI kahevAmAM hetu sare tema hoya, to vistArathI kahevuM--e ja mahApurUSanuM lakSya hoya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna che. eTale sarvasAmAnya jinastuti karyA pachIthI paNa, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA nAmeccAraNa pUrvaka je namaskAra karAye che, te sUcave che ke-ema karavA pAchaLa paNa e mahApurUSane keI gaMbhIra Azaya rahelo che, mATe e mahApurUSane Azaya zuM haze, e vAtane paNa tamane kAMIka khyAla Ave-evI rItie vicAra karavo e jarUrI che. sAmAnya-vizeSane saMbaMdhaH tame jANatA te haze ke-sAmAnya karatAM vizeSa e vadhu vyavahArapravRtta hevAthI lokagrAhya bane che. jema ke-keine paNa ema kahevAmAM Ave ke "vanaspati lAva." te e vicAramAM paDI jaze ke-"mAre kayI vanaspati lAvavI?" avasarane ane Azayane jANa AdamI to kadAca samajI jAya ke A avasare mane emaNe vanaspati lAvavAnuM je kahyuM che, te amuka vanaspatine lakSyamAM rAkhIne ja kahyuM che ane ethI e buddhizAlI AdamI, vanaspati lAva" ema kahenArane e ja vanaspati lAvI Ape, ke je vanaspatine lAvavAnuM ene sUcana karAyuM hoya, paraMtu saghaLA ya kAMI evA buddhizAlI, eTale ke evA avasaranA ane AzayanA jANa hoya, e saMbhavita che? nahi ja. evA buddhizAlI te thoDAka ja heya, eTale sAmAnyapaNe to ema ja kahevuM paDe ke "lIMbaDAnAM pAMdaDAM lAva" agara to "AMbAnAM pAMdaDAM lAva." Ama kahyuM heya, te sAmAnya mANasa paNa jarUrI vanaspatine laI AvI zake. tAtparya e che ke-vyavahAra vizeSa nAmathI cAle che. -vyavahAra vizeSa nAmathI cAlato hovA chatAM paNa, sAmAnya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 35 vagara vizeSa hoya ja nahi. sAmAnya vagara jema vizeSa hoya nahi, tema vizeSa vagara sAmAnya paNa heya nahi. sAmAnya heya te vizeSa heya ane vizeSa hoya to sAmAnya hoya. sAmAnya vanaspati ja je hayAtimAM na hoya, to lIMbaDe, A Adi vanaspatimAM gaNAtAM vRkSa vizeSa hAya nahi ane lIMbaDe, AMbA Adi kaI paNa vRkSAdi vizeSa ja je na hoya, to vanaspati paNa heya nahi. je mANasa jAta ja hayAtimAM na hoya, to brAhmaNa vizeSa, kSatriya vizeSa Adi kyAMthI hoya? ane brAhmaNa vizeSa, kSatriya vizeSa Adi hayAtimAM hoya, te sAmAnya mANasajAta paNa hayAtimAM che -ema mAnavuM ja paDe. samajavAnuM e che ke-sAmAnya paNa AdaraNIya che ane vizeSa paNa AdaraNIya che. ema zrI jinane sAmAnyathI ya stavAya ane vizeSathI ya stavAya. viSa dvArA sAmAnyanI samajaNu daDha bane bIjI vAta e che ke-vizeSa dvArA sAmAnyanI samajaNa sArI rItie ApI zakAya che athavA to sAmAnyanI samajaNane susthira banAvavAne mATe vizeSanuM varNana karavuM ghaNuM lAbhadAyI nivaDe che. TIkAkAra maharSie, pahelA zloka dvArA sarvasAmAnya zrI jinastuti karatAM, paMdara vizeSaNe vAparyo ane e paMdara vizeSaNone vAparIne saghaLA ya zrI jinezvaradeva kevI kevI viziSTatAvALA hoya che ene khyAla Ape; paNa e paMdareya vizeSaNane sarva prakAre yogya evI vyaktinuM nAma dIdhuM hoya, to ethI bhagavAna zrI jinezvaradevanA svarUpe viSenI samaja sudaDha bane ne? e mATe paNa, TIkAkAra maha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne rSie bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInuM nAma daIne je namaskAra karyo che te vyAjabI Thare che. keI pUche ke-A pahelA slekamAM je paMdara vizeSaNa kahyAM, te paMdara vizeSaNovALA AtmAo. kevA hoya to ema kahI zakAya ke bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA caritrane joI le. bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA caritrane jotAM, tamane lAgaze ke-e paMdara vizeSaNathI kathanIya saghaLuM ya e tArakamAM yathAsthitapaNe hatuM." karavA dhArelA kAryane vadhumAM vadhu sambandha jevIsamA bhagavAna sAthe hovAthI teonA nAmanuM uccAraNa atra, e vAta paNa dhyAna bahAra javI joIe nahi ke "atyAra sudhImAM, eka mAtra bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI ja evA thaI gayA che, ke je TIkAkAra maharSie pahelA. kamAM vAparelAM paMdareya vizeSaNone suyogya hatA ane anya keIpaNa AtmA e thayo ja nathI evuM che ja nahi." TIkAkAra maharSie pahelA zlokamAM vAparelAM paMdare paMdara vizeSaNa jeozrIne mATe yathAsthitapaNe, taddana vyAjabIpaNe ja vAparI zakAya evA AtmAo te, atyAra sudhImAM anantA thaI gayA che. evA AtmAo bhaviSyamAM paNa anantA thavAnA che. evA AtmAo vartamAnamAM zrI mahAvideha kSetramAM viharamAna paNa che. Ama chatAM paNa, bIjA keI paNa bhagavAnanA nAmanuM uccAraNa nahi karatAM, TIkAkAra mahaSie atra mAtra bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA ja nAmanuM uccAraNa karyuM, to tenuM kAraNa zuM? ApaNane e vAta kabUla che ke-evA AtmAo anantA thaI gayA che, paNa e ana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ntAnAM nAmaThAma Adine khyAla TIkAkAra mahaSine paNa na heya. anantAnAM nAmaThAma AdinuM jJAna kenAmAM saMbhavI zake? anantajJAnImAM ja ! je anantajJAnI banela na hoya, tene kadI paNa anantAnAM vyaktizaH nAma-ThAma AdinuM jJAna hAya ja nahi. ApaNe jANIe chIe ke-TIkAkAra maharSi anantajJAnI banelA to nahatA ja. TIkAkAra maharSi anantajJAnI banelA nahetA, mATe pahelA zlokamAM vaparAelAM paMdare paMdara vizeSaNe jeone vyAjabIpaNe lAgu paDe evA AtmAo anantA thaI gayelA hovA chatAM paNa, te dareke darekanAM nAmAdinI khabara, TIkAkAra maharSine paNa na hoya e svAbhAvika che, paraMtu amuka amuka zrI jinezvaradevanAM pavitra nAmenI to temane khabara hoya. anya kSetramAM thaI gayelA agara te hAla viharamAna evA bhagavAna zrI jinezvaradevanAM nAmenI vAtane bAjue rAkhIe, te paNa A zrI bharatakSetrane viSe gata utsarpiNI kAlamAM thaI cUkelA zrI jinezvaradevanAM nAmAdinI tema ja AgAmI utsapiNuM kAlamAM thanArA zrI jinezvaradevanAM nAmAdinI to Aje paNa keTalAkane khabara che. gata utsarpiNI kAlamAM thaI cUkelA covIsa bhagavantanAM nAmene sAMbhaLavAM che? sAMbhaLe - pahelA zrI kevalanANu nAmanA bhagavAna bIjA zrI nirvANa nAmanA bhagavAna; trIjA zrI sAgara nAmanA bhagavAna; cothA zrI mahAjaza nAmanA bhagavAna; pAMcamA zrI vimala nAmanA bhagavAna; cha zrI sarvAnubhUti nAmanA bhagavAna Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi8 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne sAtamA zrI zrIdhara nAmanA bhagavAna; AThamAM zrI zrIdatta nAmanA bhagavAna navamA zrI dAmaidara nAmanA bhagavAna; dazamA zrI sUteja nAmanA bhagavAna; agiAramAM zrI svAmI nAmanA bhagavAna bAramA zrI munisuvrata nAmanA bhagavAna; teramA zrI sumati nAmanA bhagavAna; caudamAM zrI zivagati nAmanA bhagavAna piMdaramA zrI astAMga nAmanA bhagavAna; salamA zrI nami nAmanA bhagavAna; sattaramA zrI anila nAmanA bhagavAna; aDhAramA zrI yazodhara nAmanA bhagavAna; ogaNIsamA zrI kRtArtha nAmanA bhagavAna vIsamA zrI jinezvara nAmanA bhagavAna; ekavIsamA zrI zuddhamati nAmanA bhagavAna; bAvIsamA zrI zivaMkara nAmane bhagavAna; tevIsamA zrI candana nAmanA bhagavAna ane- vIsamA zrI saMprati nAmanA bhagavAna. bhegAbhegI, A zrI bharatakSetrane viSe AgAmI utsapiNI kAlamAM je covIsa bhagavanto thavAnA che, te tArakenAM pavitra nAmane paNa sAMbhaLI lo. pahelA zrI mahApA nAmanA bhagavAna bIjA zrI suradeva nAmanA bhagavAna, trIjA zrI supArva nAmanA bhagavAna; cothA zrI svayaMmasa nAmanA bhagavAna, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA pAMcamAM zrI sarvAnubhUti nAmanA bhagavAna; chaE zrI devasuta nAmanA bhagavAna; sAtamA zrI udaya nAmanA bhagavAna; AThamA zrI peDhAlaputra nAmanA bhagavAna navamA zrI piTTila nAmanA bhagavAna; dazamA zrI saravakati nAmanA bhagavAna; agIAramA zrI munisuta nAmanA bhagavAna; bAramAM zrI amama nAmanA bhagavAna; teramAM zrI niSkaSAya nAmanA bhagavAna; caudamA zrI nipulAka nAmanA bhagavAna - paMdaramAM zrI nirmama nAmanA bhagavAna; * A selamAM zrI citragupta nAmanA bhagavAna - sattaramA zrI samAdhi nAmanA bhagavAna; ' aDhAramA zrI saMvara nAmanA bhagavAna; egaNusamAM zrI anivRtti nAmanA bhagavAna; vIsamA zrI vijaya nAmanA bhagavAna ekavIsamA zrI vimala nAmanA bhagavAna; bAvIsamA zrI devepAta nAmanA bhagavAna; tevIsamA zrI ananta nAmanA bhagavAna; ane- cAvIsamAM zrI vijaya nAmanA bhagavAna. TIkAkAra maharSie, AmAMnA keI paNa bhagavAnanA nAmanuM uccAraNa karela nathI. mAnI laIe ke-A. zrI bharatakSetrane viSe ja gata utsarpiNa kAlamAM thaI gayelA ane AgAmI utsarpiNI kAlamAM thanArA bhagavatenuM nAmeccAraNa karIne, e tArakene namaskAra karavA jeTale dUra TIkAkAra maharSi Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne na jAya, paraMtu vartamAna avasarpiNI kAlamAM thaI gayelA paNa vIsa bhagavatemAMthI, TIkAkAra maharSie zrI vardhamAnasvAmIjInA ja nAmanuM uccAraNa karyuM, to tenuM kAraNa zuM? vartamAna avasarpiNI kAlamAM je covIsa tIrthakara bhagavAne thaI gayA che, te tArakenAM pavitra nAmane te tame badhA ja jANatA haze ne ? bhUta covIsInAM nAmane ane bhAvi vIsInAM nAmane khyAla te Aje ghaNAne nathI; parantu jena kuLamAM janmavA chatAM paNa, vartamAna avasarpiNI kAlamAM thaI gayelA. cAvIseya bhagavAnanAM nAme jemane barAbara khyAla na hoya, evA paNa mANase che. thaDA vakhata pahelAM te, pAThazALAomAM bhagavAnanAM ane bhagavAnanAM mAtA-pitA AdinAM nAme, bhagavAnanAM lAMchane vigere gokhAvatA hatA, paNa have emAM ya keTaleka aMze pheraphAra thaI javA pAmyuM che. kharekhara, bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvanI khAmI, bIjI ghaNI khAmIene pedA karI de che. khera, ApaNe te e vAta cAlI rahe che ke-A avasamarpiNI kAlamAM paNa pahelA zrI gaSabhadeva bhagavAna, bIjA zrI ajitanAtha bhagavAna, trIjA zrI saMbhavanAtha bhagavAna, cethA zrI abhinandana svAmI bhagavAna, pAMcamAM zrI sumatinAtha bhagavAna, chaThThA zrI pAbhivAmI bhagavAna, sAtamA zrI supArzvanAtha bhagavAna, AThamA zrI candraprabhAmI bhagavAna, navamA zrI suvidhinAtha bhagavAna, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje bhAga-zAstraprastAvanA 1 dazamA zrI zItalanAtha bhagavAna, agIAramA zrI zreyAMsanAtha bhagavAna, bAramA zrI vAsupUjyasvAmI bhagavAna, teramA zrI vimalanAtha bhagavAna, caudamA zrI anantanAtha bhagavAna, . piMdaramA zrI dharmanAtha bhagavAna, selamA zrI zAntinAtha bhagavAna, sattaramA zrI kuMthunAtha bhagavAna, aDhAramA zrI aranAtha bhagavAna, ogaNIsamA zrI mahilanAtha bhagavAna, vIsamA zrI munisuvratasvAmI bhagavAna, . ekavIsamA zrI naminAtha bhagavAna, bAvIsamA zrI neminAtha bhagavAna ane tevIsamA zrI pArzvanAtha bhagavAna, -ema tevIsa tIrthapati bhagavantanA thaI gayA bAda, vIsamA tIrthapati tarIke bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI thayA che; Ama chatAM paNa, prathama tIrthapati zrI RSabhadeva bhagavAna Adi keInA paNa nAmanuM uccAraNa nahi karatAM, vIsamA tIrthapati bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA nAmanuM ja uccAraNa TIkAkAra maharSie karyuM che, te tenuM viziSTa kAraNa kayuM che ? | maM0 zrI vardhamAnasvAmI bhagavAna covIsamA tIrthapati che, parantu nikaTanA upakArI bhagavAna te e ja che, eTale emanA nAmanuM uccAraNa TIkAkAra mahAtmAe karyuM che, evuM te mAnI zakAya ne? tame je vAta kahI te barAbara che, paNa e vAteya keTaluM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna spaSTIkaraNa mAge che. zrI tIrthakara bhagavAne mAM, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI nikaTanA upakArI tIrthakara bhagavAna che, paraMtu maMgalanI AcaraNa karatAM, ghaNA mahaSioe, pahelA tIrthaMkara bhagavAna zrI kaSabhadevasvAmIjI AdinI paNa prathama stuti karelI che. eTale ahIM mukhya vAta to e che ke-TIkAkAra maharSi je kAryane uddezIne maMgalanI AcaraNA karI rahyA che, te kAryane je koI paNa tIrthakara bhagavAnanI sAthe vadhumAM vadhu sambandha heya, te te bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInI sAthe che. prA. e kevI rItie? tame jANe che ke-A zrI bhagavatIjI sUtra, e pAMcamuM aMgasUtra che. A aMgasUtrayukta dvAdazAMgInI racanA pAMcamA gaNadharabhagavAne karelI che, paNa A dvAdazAMgI arthathI teNe kahelI che? kahevuM ja paDaze ke-A dvAdazAMgI paNa anya gaNadharabhagavAnanI dvAdazAMgIonI jema ja arthathI te bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIe ja kahelI che, eTale AmAMnA pAMcamA aMgasUtranI TIkAnI racanA karavAnuM je kArya, te kAryane je kaI paNa tIrthakara bhagavAnanI sAthe vadhumAM vadhu sambandha hoya, te te bhagavAna zrI vardhamAna svAmijInI sAthe ja che; ane e kAraNe paNa, TIkAkAra maharSi, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne temanA nAmeccAraNapUrvaka namaskAra kare che, te sthAne ja gaNAya. zrI mahAvIra nAma vadhu vyavahArapracalita che. tame jANatA to haze ja ke-A avasarpiNI kAlamAM A zrI bharatakSetrane viSe thayelA covIsamA tIrthapati bhagavAnane aneka nAmathI oLakhAvAya che ane stavAya is a , * , Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 zrIjo bhAga zAstraprastAvanA che. jema pahelA tIrthapati zrI RSabhadevasvAmI bhagavAnane, zrI AdinAtha Adi tarIke paNa oLakhAya che ane vadhu pracalita paNa e ja nAma che, tema cAvIsamA tIrthapati zrI vardhamAnasvAmIjIne zrI mahAvIra Adi tarIke paNa oLa khAya che ane vadhu pracalita paNa e ja nAma che. jo ke zAstrAmAM aneka ThekANe cAvIsamA tIrthapati bhagavAnane zrI vardhamAnasvAmIjI evA nAmathI stavAyA che; jema ke lAgasamAM paNa vamALalla padma Ave che ane namo'stu carcamAnAya ' Adi paNa Ave che; te paNa sUtrAdikamAM aneka sthalAe zrI mahAvIra evA nAmanA ja vyavahAra karAale che. zrI kalpasUtra jevAmAM paNa * samaLe maga maThThAvIne ItyAdi prayAgeA jovAne maLe che. Ama, vartamAna kAlanI cAvIsInA cAvIsamA tIrthapatinuM zrI * mahAvIra' evuM nAma atizaya prasiddha ane vyavahArapracalita hAvA chatAM paNu, TIkAkAra mahuSie, e tArakanA nAmanuM uccAraNa karavAmAM, zrI vardhamAna evA nAmane pasaMda karyu che, temAM paNa kAI umadA Azaya rahelA hAya, e susaMbhavita che. zrI vardhamAna nAmanI sthApanA : A avasarpiNInA cAvIsamA tIrthapati bhagavAnanuM, zrI vardhamAna evuM nAma, teozrInA pitA zrI siddhArtha rAjAe sthApita karyuM hatuM; jyAre teozrInuM zrI mahAvIra evuM nAma, Indra sthApita karyuM hatuM. A anne ya nAmeAnI sthApanAnI pAchaLa bhinna bhinna dRSTibinduo hatAM. bhagavAnanuM, zrI vardhamAna evuM nAma pADavAnA vikalpa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne te, e tArakane AtmA jyAre zrImatI trizalA mAtAnA udaramAM garbhapaNe rahelo hatuM, tyAre ja utpanna thavA pAmyuM hatuM. bhagavAnane AtmA, pahelAM te, ASADha sudI chaThanA dine kaSabhadatta nAmanA brAhmaNanI devAnaMdA nAmanI bhAryAne udaramAM avataryo hato ane tyAM ja, garbhamAM AvyAne vyAzI divaso sudhIne bhagavAnane AyuSkALa pasAra thayo hato. cAzImA divase, eTale mAravADI gaNatrInA mahinAonA hisAbe A vadI terasanA divase ane gUjarAtI gaNatrInA mahinAonI apekSAe bhAdaravA vadI terasanA divase, ardharAtrinA samaye, saudharmendranI AjJAthI, hariNAmeSI nAmanA deve, zrI trizalA mAtAnA udaramAM rahelA garbhane devAnaMdAnI kukSimAM ane devAnaMdAnI kukSimAM rahelA garbhane zrI trizalA mAtAnI kukSimAM siMkamAvyuM hatuM. - je divase, bhagavAnane AtmA devAnaMdAnI kukSimAM avataryo hate, te divase paNa hastettara uttarAphAlyunI nakSatra hatuM ane je divase bhagavAnanA AtmAnuM zrI trizalA mAtAnA udaramAM saMkramaNa karAyuM, te divase paNa hastottara nakSatra hatuM. Ama je divasathI bhagavAna zrI trizalA mAtAnA udaramAM AvyA, te divasathI IndranI AjJAne anusarIne tirthaMbhaka devatAo, vAraMvAra, vividha mahAnidhAnene zrI siddhArtha rAjAnA bhavanamAM bharavA lAgyA. AthI, te AkhuM jJAtakuLa paNa dhana, dhAnya, rAjya, rASTra, baLa, vAhana, keSThAgAra, prIti-satkAra vigerethI atyanta vRddhi pAmavA lAgyuM. A uparAnta, evA rAjAo, ke jeo pUrve zrI siddhArtha rAjAne paNa namyA nahatA, jeo potAnA bAhu Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . bIjo bhAga zAstraprastAvanA 45 baLane aMge bhAre garvane dhAraNa karatA hatA, jeo viSama sthAnamAM bharAI rahyA hatA ane jeo dUra vasatA hatA, evA paNa rAjAo AvIne zrI siddhArtha rAjAne namyA ane temaNe zrI siddhArtha rAjAnI tAbedArIne svIkAra karyo. - zrI siddhArtha rAjAne ane zrImatI trizalA mAtAne lAgyuM ke-A saghaLe ya prabhAva, garbhastha AtmAnA puNyaprakarSane che. AthI, teone eka vAra e vikalpa utpanna thavA pAmyo ke-"jyArathI A garbha utpanna thayo che, tyArathI ApaNe dhana, dhAnya ane kanakAdika vaibhavathI vRddhi pAmyA chIe, mATe jyAre A putrane janma thaze, tyAre ApaNe A putranuM vardhamAna evuM guNaniSpanna nAma pADIzuM." je vadhyA ja kare, tene vardhamAna kahevAya. atyAre dekhItI rItie te vardhamAna bhagavAnanAM mAtA-pitA hatAM, kAraNa ke vividha vibhAthI teo ja vRddhine pAmI rahyAM hatAM; parantu teo pitAnI e vRddhine potAnI vRddhi nahi samajatAM hatAM, paratu ema samajatAM hatAM ke A saghaLI ya vRddhi garbhastha AtmAnA puNyone ja AbhArI che ane ethI A saghaLI ca vRddhi vastutaH e garbhastha AtmAnI pitAnI che. temanI AvI mAnyatA hatI, mATe ja temaNe e garbhastha putra jyAre janme tyAre tenuM vardhamAna evuM guNaniSpanna nAma sthApita karavAne nirNaya karyo. jevuM nAma hoya tevA guNa hoya athavA te jevA guNa hoya tevuM nAma hoya, evA nAmane guNaniSpanna nAma kahevAya che. bhagavAnane AtmA devalokamAMthI cyavIne ASADha sudI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne chaThanA divase devAnaMdAnA udaramAM avataryo hato. e divasathI mAMDIne, barAbara nava mAsa ane sADA sAta divase gaye chate, eTale citra mahinAnI sudI terasanA divase paNa madhyarAtrinA samaye, e AtmA zrImatI trizalA mAtAnA udaramAMthI bahAra AvyuM, eTale ke-janmane pAmyo. e pachI, bAramA divase, eTale mAravADI gaNatrI anusAra vaizAkha vadI ane gUjarAtI gaNatrI anusAra citra vadI dazamanA dine bhagavAnane nAmakaraNa mahotsava karavAmAM Avyo. e divase, pitAnA kauTumbika janane tathA kSatriyakuMDa nagaranA pradhAna snehI janene paNa zrI siddhArtha rAjAe AmaMcyA hatA. temane zrI siddhArtha rAjAe parama AdarapUrvaka bhajana karAvyuM hatuM ane bhejana karAvyA bAda temane satkAra karIne temane besADyA hatA. e vakhate zrI siddhArtha rAjAe e lekanI samakSa jAhera karyuM hatuM ke-"he pradhAna ane ! je divasathI A kumAra devInA garbhamAM avataryo, te divasathI huM hAthI, ghoDA, bhaMDAra, keSThAgAra tathA rAjya ane sukhI svajana-parijana vaDe atyanta vRddhi pAmate Avyo chuM; AthI, pUrve paNa mane e saMkalpa utpanna thayuM hatuM ke A kumAra jyAre janme tyAre AnuM vardhamAna evuM nAma pADIzuM! eTale atyAre paNa tamArI samakSa A kumAranuM vardhamAna e ja nAma he !? e vakhate hAjara rahelA zrI siddhArtha rAjAnA kauTumbika jane ane pradhAna nehI janoe paNa, zrI siddhArtha rAjAnA kumAranuM vardhamAna evuM nAma rAkhavAnA prastAvane, khUba AnandathI vadhAvI lIdho hato. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA zrI mahAvIra nAmanI sthApanAH A prakAre bhagavAnanAM mAtA-pitAe bhagavAnanuM vardhamAna evuM nAma sthApita karyuM, jyAre Indra bhagavAnanuM mahAvIra" evuM nAma sthApita karyuM. Indra paNa bhagavAnanuM mahAvIra evuM nAma je sthApita karyuM, te bhagavAnanA guNene anulakSIne ja sthApita karyuM. indra to avadhijJAnI hoya che. Indra joyuM ke A bhagavAna upara bhAremAM bhAre upasargo AvavAnA che, parantu game tevA bhayajanaka bhAre upasargothI paNa A bhagavAna kaMpAyamAna thavAnA nathI ane kSamAvata ja rahevAnA che, mATe A bhagavAnanuM "mahAvIra" evuM nAma rAkhavuM, e ja yaMgya che. ema samajIne, indra bhagavAnanuM zrI mahAvIra evuM nAma sthApita karyuM. daSTibindune pharaka zAthI? bhagavAnanAM mAtA-pitAnI dRSTimAM ane avadhijJAnI. evA IndranI daSTimAM, keTalo badho pharaka che-ene tamane khyAla Ave che? Indra vivekI che, mATe IndranI Abhyantara dRSTi che ane bhagavAnanAM mAtA-pitA avivekI che mATe temanI bAhya dRSTi che, evuM nathI. Indra vivekI che, te bhagavAnanAM mAtA-pitA kAMI avivekI nathI. bane ya vivekaguNathI saMpanna hovA chatAM paNa, ekanI dRSTi guNa tarapha che ane bIjAnI daSTi puNyaprakarSa tarapha che, tenuM kAraNa zuM ? mukhya kAraNa te e ja che ke-Indrane bhagavAnanA guNonA saMbaMdhamAM jevuM jJAna che, tevuM jJAna bhagavAnanAM mAtA-pitAne nathI. Indra avadhijJAnI che, eTale bhagavAna potAnA jIvana daramyAna bhAremAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bhAre upasargonA samaye paNa kevA acala ane kSamAvanta rahevAnA che, e joI-jANI zake che jyAre bhagavAnanAM mAtApitAne tevuM jJAna nathI. vaLI bhagavAnanAM mAtA-pitAnA haiyAmAM mukhyatve sneharAganuM jora che, jyAre IndranI sevA te guNa-rAgane aMge che. AthI, bhagavAnanAM mAtA-pitA bhagavAnanuM vardhanAna" evuM nAma sthApita kare, e paNa svAbhAvika che ane Indra bhagavAnanuM "mahAvIra" evuM nAma sthApita kare, e paNa svAbhAvika che. bhagavAnanA dhIrapaNAnI ane vIrapaNAnI inTe karelI prazaMsA: praznabAlakrIDAnA prasaMgane laIne bhagavAnanuM vIra nAma paDyAnuM saMbhaLAya che ne ? e ullekha paNa Ave che. bhagavAna je samaye ATha varSanI pUrI ummaranA nahetA thayA, te samaye samAna vayanA maMtriputra, sAmaMtaputra, zreSThiputra, senApatiputra Adi bALake, ke jeo ramavAmAM vicakSaNa hatA, temanI sAthe bAlabhAvane sulabha evI kIDA karatA hatA. temAM, eka prakAranI vRkSakrIDA paNa teo karatA hatA. vRkSakaDAnI ramata ramavAne mATe, evI zarata nakkI karI hatI ke je bALaka vRkSa para pahele caDhI jAya ane pahelo utarI jAya, te bALaka bIjA bALakanI pITha upara svArI karIne temane calAve." AvI zaratavALI ramata ramAtI hatI, te daramyAnamAM banyuM evuM ke-saudharma devatAenI samakSa bhagavAnanA dhIrapaNAnI ane virapaNAnI prazaMsA karI. bhagavAnanA dhIrapaNAnI ane vIrapaNAnI prazaMsA karatAM, 'Indra tyAM sudhI kahI dIdhuM ke-deva, dAnava ke Indra pite paNa, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA khalavayaska evA ya bhagavAnane DarAvI zake tema nathI." eka devathI e prazaMsA sahAI nahi H A vAta taddana sAcI hatI. jevI hakIkata hatI, tevI ja hakIkata indre kahI hatI. paNa bhagavAnanI evI prazaMsA Indre karI, e eka sAmAnya devathI sahana thaI zakI nahi. 49 bhagavAnanI evI prazaMsA karanAra IndranuM kathana avicArI che, svacchandI che ane uddhatAInI eka ceSTA samAna che--ema e devane lAge che, paNa e vakhate te e deva Indra potAnA svAmI che' ema samajIne cUpa rahe che. e deva potAnA svAmInI sAme nathI kheAlatA, te vinayane kAraNe nathI khelatA ema nahi; paNa ene khakhara che ke- Indra jo kAkhyA, tA ApaNuM te AvI ja banaze.' jo e devamAM vinaya hAta, tA tA ane vicAreya Avata ke--' indra jevA balavAna paNa jyAre mAlavayaska evA ya bhagavAnanI dhIratAnI ane vIratAnI prazaMsA kare che, tyAre emAM kAMIka tattva jarUra haze! darSyALuo kliSTha pariNAmeAmAM ramatA hoya che H paNa ahIM svabhAvadoSe ja agatyanA bhAga bhajaLyeA che. e deva pote atyanta kliSTa pariNAmavALA ane atula mithyAtvane lIdhe vivekahIna hatA. jeonA pariNAme| atyanta kliSTa hAya che, teo keAInI paNa sArI vAtane sahI zakatA nathI. kAInI paNa prazaMsAne sAMbhaLatAM, haiyAmAM Ananda pragaTavA ane irSyAnA bhAva pedA nahi thavA, e paNa eka guNa che. vivekane laine, prazaMsA vyAjabI che ke nahi agara e sthAne che ke nahi--evA prakAranA vicAra AvavA, e jUdI vastu che ane Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne keInI paNa prazaMsAne sAMbhaLatAM haiyAmAM IrSAne bhAva pedA tha, e judI vastu che. IrSyA, e atyanta kliSTa pari NAmanI sUcaka vastu che. mANase eTalI lAyakAta te jarUra keLavavI joIe ke-kaI game tevAnI paNa prazaMsAne sAMbhaLatAM, haiyAmAM kadI paNa IrSyAbhAva pragaTe nahi. keInuM paNa sAruM, tamArA haiyAmAM IrSyAbhAvane te pedA kare ja nahi-evI tamArI sthiti che ? koInuM paNa sAruM thatuM hoya, bhaluM thatuM hoya, te emAM tame nArAja to nahi ja ne ? catuvidha zrIsaMghamAM gaNAtI keTalIka vyaktiomAM paNa Aje IrSyAne deSa vadhI javA pAmyuM che, ema tamane lAge che ? samAjamAM, bIjAene sArA banAvavAnI peravI vadhAre cAlI rahI che ke jenuM sAruM thatuM hoya tenuM bhUMDuM karavAnI peravI vadhAre cAlI rahI che ? IrSyAne AdhIna thayela asatya paNa bele, ALo paNa caDhAve, chatI vastuone achatI karavAne ane achatI vastuone chatI karavAne paNa maLe ane jyAM taka maLe tyAM kAnabhaMbheraNuM paNa kare. AvuM karanArAo, keTakeTalA liSTa pariNAmamAM ramatA hoya ? AvA ISyabhAvane AdhIna banI cUkelAo, bIjAonuM te bagADI zake ke nahi-e anizcita che, paraMtu pitAnuM te avazya bagADe che. bIjAonuM bagADI zakavAmAM te, bIjAone temanuM bagaDe-te pApadaya sahAyaka banAve joIe, jyAre IrSyALunuM bagaDavAmAM te ene pApadaya sahAyaka banI ja cUkele che. e IrSyALu banya, e ja ene pApodaya che. irSALu aneka dene pAtra bane cheH IrSyALu banelA devane jema tenA svAmI indrane mATe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zastraprastAvanA 51 evuM lAgyuM ke svAmInuM A kathana avicArI che, svachandI che ane uddhatAInI ceSTA samAna che, tema ahIM paNa IrSyALu banelAone pitAnA vaDilo ane gurUo AdinA saMbaMdhamAM agra vicAre AvavA, e kaI asaMbhavita vastu che? IrSyALu, guNamAM paNa doSa jUe. jenA pratye IrSAno bhAva hAya, tenA ja guNane e doSa rUpe jue-ema nahi, paraMtu jenA pratye IrSAno bhAva hoya, tenI prazaMsA karanAranA paNa guNane e doSa rUpe jUe. IrSyALu doSadaSTivALe banIne, avinIta AcaraNane AcaranAre ane krUra svabhAvavALe paNa bane. e evo vicAra paNa nahi kare ke-"mArI IrSyAnA pApe huM bIjAonA keTakeTalA bhUMDAmAM nimitta banI rahyo chuM !" paNa pitAnA bhUMDAnuM jene bhAna nathI, tene bIjAne vicAra Ave ja zI rItie? je IrSALu bane che, tenAmAM paranindAne ane svaprazaMsAne deSa paNa AvyA vinA rahete nathI. sajajana banavAne IcchatA ane sarjana banyA rahevAne IcchatA mANase, paranindA ane svaprazaMsA-e bane ya dethI sadAne mATe dUra rahevAno prayatna kare joIe. sArA mANasanA maDhe jema parenindA zebhe nahi, tema svaprazaMsA paNa zebhe nahi. pUrvakALanAM kathAnakemAM keTaleka sthaLe evA prasaMge paNa Ave che ke-uttama AtmAo potAnA mukhe pite kayA kuLanA che ane kyA sthAnanA che, e vigerene paricaya ApavAnuM paNa pasaMda karatA nahi. deva bha pamADavAne mATe jAte Avyo? - pila deva vicAra kare che ke-acinya mAhAmyavALA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne Indo paNa, eka mAnavI bALakane ya kSebha pamADI zake nahi, e zuM saMbhavita che?" arthAt -ene e asaMbhavita lAgatuM hatuM. eTale e deve nirNaya karyo ke huM pote ja tyAM jAuM ane te bALakanA pairyanI parIkSA karUM!" ( A pramANene nizcaya karIne, te deva tyAM AvyuM, ke jyAM zrI vardhamAnakumAra samavayaskenI sAthe vRkSakIDA karatA hatA. tyAM AvIne te deve, dekhAva mAtrathI paNa ati bhayane upajAve evA sarpanA rUpane dhAraNa karyuM ane je vRkSa upara caDhavA-utaravAnI ramata ramAvAnI hatI, te vRkSanI nIcenA bhAgamAM te rahyo. vikarALa ane bhayaMkara evA sarpane jotAMnI sAthe ja, bIjA bALake te tyAMthI nAsavA ja lAgyA, parantu zrI vardhamAnakumAra te jarA ya kSobha pAmyA nahi. temaNe te, potAnA hAthathI pelA sarSane eka deraDInI jema pakaDIne, dUra pheMkI dIdho. sava hAryoH e banAvane joIne, pilA bALake pAchA AvyA ane ramata zarU karavA mAMDI. pele deva jyAre sarpa banavA dvArA paNa zrI vardhamAnakumArane kSobha pamADI zakyo nahi, tyAre teNe eka nAnA rAjakumAranuM rUpa dhAraNa karyuM ane te paNa pelA bALakanI jema zrI vardhamAnakumAranI sAthe ramavAne mATe AvyA. ramatanA krama anusAra saghaLA bALakee vRkSa upara caDhavA mAMDyuM. temAM, zrI vardhamAnakumAra ja, sauthI pahelA vRkSanI Tece pahoMcI gayA ane vRkSanI Tece pahoMcIne vRkSanI uparathI nIce Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para bIjo bhAga-zAstraprastAvanA utaryA paNa sauthI pahelA. AthI, eka pachI eka-ema badhA bALakee, jItelA evA zrI vardhamAnakumArane, pitAnI pITha upara ArUDha karyA ane pachI eka ghoDAnI jema be hAthanA ane be pagenA maLIne cAra paganA dekhAvathI pite cAlyA. anukrame, pele banAvaTI rAjakumAra, ke je deva che, tene vAre AvyA. teNe paNa, pahelAM te, zrI vardhamAnakumArane potAnI pITha upara ArUDha karyo, paNa zrI vardhamAnakumArane pitAnI pITha upara ArUDha karIne, te deve, temane kSobha pamADavAno prayatna AraMbhya. - tatkAla, e duSTa buddhivALe deva, vikarALa rUpa karIne moTA meTA parvatane paNa nIcA kare tema vadhavA lAge tenA pAtAla jevA mukhamAM rahelI jIbha, takSaka jAtinA nAga jevI dekhAvA lAgI; uMcA parvata jevA tenA mAthA upara rahelA keze, dAvAnaLanI vAlAo jevA dekhAvA lAgyA, tenI bhayaMkara dADhe, karavata jevI jaNAvA lAgI, tenI AMkhe, aMgArAthI bharelI saghaDIonA jevI dekhAvA lAgI; tenAM nasakerAM, giriguphAonI jema ghora dekhAvA lAgyAM ane tenI be bhramare, jANe be moTI sarpiNIo ja hoya evI dekhAvA lAgI. A pramANe pele deva pitAnA vikarALa rUpane vadhArI rahyo hato, ethI zrI vardhamAnakumAra jarA ya kSebha pAmyA nahi. e te traNa nimala jJAnee sahita hatA. tarata ja emaNe upayoga mULe ke-A keNa che?" ane zrI vardhamAnakumAre jAyuM ke-A deva te mArI parIkSA karavAne mATe Avela che" eTale zrI vardhamAnakumAre, te devanI pITha upara eka evI mukatI mArI, ke jethI te deva vAmana banI gaye. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne keTaluM jabbara parAkrama ? A pramANe zrI vardhamAnakumAranI vIratAne ane dhIratAne anubhava thavAthI, te deva bhagavAnane namI paDyo ane prabhune khamAvIne te potAnA sthAnake cAlyo gayo. A prasaMgane anulakSIne paNa Indra zrI vardhamAnakumAranuM vIra evuM nAma sthApita karyAnuM kahevAya che. yogyatA pahelA joIe? - ayogya AtmAonI pAse, uttama paNa AtmAonI prazaMsA karavAmAM ya, keTaluM badhuM jokhama raheluM che? ekane prazaMsA karavAnuM mana thAya ane ekane pADavAnuM mana thAya, evuM nATaka te, A saMsAramAM ThAma ThAma cAlI rahyuM che. A prasaMga uparathI bedha levA jevuM che. ko? banavAne ! lAyakAta keLavavAne ! kAraNa ke-dareke dareka sArI vastu lAyakAtanI apekSA rAkhe che. are, hAjarImAM ayogyatA hoya che te dUdha paNa pacI zakatuM nathI, te pachI A te guNenI vAta che. guNenI vAtamAM gyatA te pahelI joIe. TIkAkAra maharSinA haiyAne vardhamAnabhAva: TIkAkAra maharSi AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe paMdara vizeSaNa dvArA sarvasAmAnya zrI jinastuti karyA bAda, bIjA lekanI zarUAtamAM, A avasarpiNI kAlamAM A zrI bharatakSetrane viSe thaI gayelA covIsa tIrthakara bhagavAne paikInA cAvIsamA tIrthakara bhagavAnane, temanA nAmanuM uccAraNa karavA pUrvaka namaskAra karyo che. ene aMge ApaNe atyAra sudhImAM keTalIka vAto karI AvyA. temAM vAta e hatI ke-zrI mahAvIra e nAma vizeSa lekapracalita Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ane IndrasthApita hovA chatAM paNa, TIkAkAra maharSie zrI vardhamAna evA nAmanuM uccAraNa kema karyuM? e mATe ApaNe jeI AvyA ke-zrI vardhamAna evuM nAma kayA saMgama sthApita karavAmAM AvyuM hatuM. ahIM paNa ema lAge che keTIkAkAra maharSinA haiyAmAM vardhamAnabhAva raheluM che ane ethI ja e mahApurUSe " nayA chImArI " ema nahi lakhatAM, "bapi jhIyAvAya " ema lakhyuM hoya. TIkAkAra mahaSine haju te AgaLa vadhavuM che ne ? nava aMgasUtranI TIkAnI racanA karavI che, temAM haju te temaNe trIjA aMgasUtra ane cothA aMgasUtra--e be aMgasUtranI TIkAonI racanA karI che. A paMcamAMga sUtranI TakAnI racanA, e te temanI trIjI TIkAracanA che. A trIjI TIkAracanAne pUrNa karIne, cha TIkAracanAne karavAnI temanI bhAvanA che. emAM ya, A pAMcamA aMgasUtranI TIkAnI racanA karavI, e kaI sAdhAraNa kArca nathI, paNa asAdhAraNa kArya che, ema kahIe to paNa cAle. eTale temanA haiyAmAM vardhamAnabhAva rahele ja che ane e vardhamAnabhAvane aMge, ahIM maMgalAcaraNamAM vartamAna zAsananA nAyakane, zrI vardhamAna nAmathI namaskAra kare te cagya ja che. zakuna karatAM zabda AgaLA : - ahIM keI kaheze ke-'vartamAna zAsananA nAyaka bhagavAnane zrI mahAvIra evA nAmathI smarIne ane e nAmanA uccAraNupUrvaka namaskAra karIne, TIkAkAra maharSie pitAnA kAryane AgaLa dhapAvyuM hatuM, te zuM ethI temane hetu bara Avata nahi ?" evuM kahenArane kahevAya ke zrI mahAvIra enA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nAmanA uccAraNapUrvaka namaskAra karavAthI paNa hetu sare, jarUra sare, paNa sAmAnya niyama e che ke- haiyAmAM jevA prakarane bhAva hoya athavA te jevuM banavAnuM hoya, tevA ja zabda prAyaH mukhamAMthI nIkaLe che. jyAre satI draupadIne choDAvI lAvavAne mATe zrI kRSNanI sAthe pAMDa pakvottara nAmanA rAjAnA dezamAM gayA, tyAre pakvottara rAjA temanI sAthe yuddha karavAne mATe AvI pahoMcatAM, zrI kRSNa pAMDene kahyuM ke-AnI sAthe tame yuddha kare; athavA te, huM yuddha karyuM ane tame jUo.' e vakhate pAMDee zrI kRSNane kahyuM ke-"AvA kAyaranI sAthe ApanA jevAne te laDavAnuM hoya ? ApanI AjJAthI ame ja tenI sAthe laDIzuM, pachI joIe te te chate ane joIe te ame jItIe. pAMDavenA AvA zabdo mAtrathI, zrI kRSNa, e yuddhanuM pariNAma kevuM Avaze, te samajI gayA; paNa pachI pote yuddha karIne bAjIne sudhArI leze-ema dhArIne kAMI bolyA nahi. have pavottara rAjAnI sAthe yuddhamAM utarelA pAMDe, pitAnuM dhAryuM nahi nipajI zakavAthI, zrI kRSNane zaraNe AvyA. e vakhate, zrI kRSNa hasatAM hasatAM kahyuM ke-"tame yuddhamAM jatI vakhate je "e jItaze ke ame jItIzuM"--ema belelA, te uparathI ja huM te samajI gayuM hatuM ke tame hArIne pAchA AvavAnA che." duniyAmAM paNa kahevAya che ke " zakuna karatAM zabda AgaLa." sArAmAM sArA gaNAya tevA zukana thayA hoya, paNa nIkaLatAM ke pesatAM kAne je kharAba zabda paDe, te sAsa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 57 zukananuM phaLa rahI jAya ane kharAba zabdanuM phaLa AvI maLe. tame kaIka kAme jatA che ane e vakhate acAnaka je tamArA kAne evA bhAvArthanA zabdo paDe ke-"tAruM kAma siddha thaze" athavA te "tuM phAvIza" to evA prakAranA zabda evA bhAvinA sUcaka gaNAya ke-tame je kAme jaI rahyA che, te kAmamAM tame jarUra saphaLa nivaDavAnA ! kaI paNa kAryArthe javAnI vAta thAya ane tame kahe ke- e kArya mArAthI nahi thAya te?" te vastu tamArI bhAvi niSkalatAnI sUcaka gaNAya. Ama zabdanuM paNa ghaNuM mahattva che. - A daSTie vicArIe, to ApaNane evI kalpanA karavAnuM mana thaI jAya ke-TIkAkAra maharSinA haiyAmAM je vardhamAnabhAva raheze, te saphala thavAne hevAthI, tevA ja nAmathI temane bhagavAnane namaskAra karavAnuM mana thayuM. - cAra atizaya : ' 'have "nA jIvayaMnAnA" emAM vardhamAna pUrve je zrI zabda vAparavAmAM Avela che, te zuM sUcave che? e zrI zabda evuM sUcana kare che ke-bhagavAna zrIyukta che. eTale kebhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI, ke jeo zrIe karIne yukta che, temane namaskAra karIne-e pramANe TIkAkAra maharSinuM kahevuM che. bhagavAnanI zrI eTale lakSmI kayI? pradhAna lakSmI te kevalajJAna ja ne ? A rItie, TIkAkAra mahaSie ahIM bhagavAnanA sAnAtizayane spaSTa rUpe jaNAvya; ane jJAnAtizayane jaNAvavA dvArA, TIkAkAra maharSie bhagavAnanA je cAra mukhya atizaya gaNAya che, tene paNa jaNAvyA-ema kahI zakAya. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA jJAnAtizaya tyAre ja pragaTe che, ke jyAre apAyApagamAtizaya pragaTyo hoya. apAyApagamAtizaya pragaTathA vinA, jJAnAtizaya pragaTatA ja nathI. enuM kAraNa e che ke kevalajJAnI te vItarAga ja anI zake che. je vItarAga anela nathI, te kevalajJAnI banI zake, e zakaya ja nathI. jeNe jeNe potAnA kevalajJAna rUpa AtmAnA guNane pragaTa karavA hAya, teNe teNe pahelAM potAnA rAgane sarvathA kSaya karI ja nAkhavA joie ane peAtAnA rAganA sarvathA kSaya karavA dvArA vItarAga anavuM ja joie. bhagavAna teA rAgadveSanI jaDane ja ukheDanArA che. rAga-dveSanI jaDa jenAmAM hAya, te kaSTa pAme che. prabhu rAga-dveSanI jaDane ja ukheDanArA heAvAthI, te bAhya kaSTone paNa dUra karanArA che. e atizayane apAyApagamAtizaya kahevAmAM Ave che. bhagavaMta jyAM jyAM vicare, tyAM tyAM iti Adi upadravA thatA nathI. A viziSTatA, zrI tIrthaMkara nAmakarmanA udayane AbhArI che. eTale ja, je koI vItarAga ane, te badhA apAyApagamAtizayathI sampanna ane evA niyama nathI; parantu bhagavAna zrI arihantadevAnA AtmAo ja jyAre vItarAga ane che, tyAre apAyApagamAtizayathI anvita ane che. vItarAga banyA pahelAM, e atizaya kema nahi ? khUda pAte ja apAyanI jaDa rAga-dveSathI anvita che, tyAM anyAnA apAyAnA apagama thavArUpa atizaya, saMbhavita ane ja zI rItie ? vItarAga anyA pachIthI ja, paNa vItarAga banyA pachIthI taratamAM ja AtmA kevalajJAnI ane che, eTale apAyApagamAtizayanA ane jJAnAtizayanA pragaTIkaraNa vacce samayanA lAMbe taphAvata rahetA nathI. 58 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = = = = == bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 59 e ja rItie, kevalajJAna pragaTa thatAMnI sAthe ja pUjAtizaya ane vacanapatizaya pragaTe che, kema ke-ke paNa bhagavAnane kevalajJAna thatAMnI sAthe ja, devatAo AvIne samavasaraNanI racanA kare che tema ja tyArathI ATha prAtihAryo bhagavAnanA jIvanabharanA sAthIdAre banI jAya che. kevalajJAnI bhagavAna jyAM sudhI sadehe vicare che, tyAM sudhI e tArakanI sevAmAM ochAmAM ochA eka kareDa devatAo te, sadAne mATe, sAthe rahe che. A badhe pUjAtizaya che. Ama te, bhagavAna jyArathI rave agara udvartana pAme ane mAtAnA garbhamAM Ave, tyArathI ja devendrAdithI pUjAvA mAMDe che, paratu bhagavAna pUjAyA ja kare evA prakArane je pUjAtizaya, te te kevalajJAna thatAMnI sAthe taratamAM ja pragaTe che. jema pUjAtizaya kevalajJAna thatAM taratamAM ja pragaTe che, tema bhagavAnane vacanAtizaya paNa kevalajJAna thatAM taratamAM ja pragaTe che. e tAraka bele eka bhASAmAM ne sAMbhaLanAra saune bhagavAna pitApitAnI bhASAmAM bolatA hoya evuM lAge. de ne mAnave ja samajI zake-ema nahi, paNa pazupaMkhIo paNa samajI zake. bhagavAna keI vAta kahe ane e vAta nahi samajAvAthI manamAM jyAM saMzaya peidA thAya, tyAM te ene ene saMzaya bhedAI jAya evuM sAMbhaLavAne maLe. ene thAya ke-bhagavAna mArA manamAM hamaNAM ja utpanna thavA pAmelA saMzayane samajI gayA ane tene khUlAse ApI dIdhA. bhagavAnanI dezanA cAle, te jANe madhura saMgIta cAlI rahyuM evuM lAge. game tevo mithyAdaSTi jIva paNa, bhagavAnanA vacanane virodha karI zake nahi. A badhe bhagavAnanA vacanA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne tizaya prabhAva che. ApaNe muddo te e che ke-eka mAtra jJAnAtizayane kahevA mAtrathI paNa, bhagavAnanA cAreya atizaye kahevAI jAya che. sarvottama kaTinA cAritra vinA sarvottama koTinuM jJAna pragaTe ja nahi : bhagavAna anantajJAnI che, mATe temane karavAmAM Avela namaskAra, ApaNA jJAnAvaraNane kama kare che, dUra kare che. jJAnIne namatAM, jJAnIne vinaya karatAM, jJAnInI upAsanA karatAM, jJAnIne anusaratAM jJAna Ave, tema temanI AzAtenA karatAM, temanA kahelAthI viparIta paNe vartatAM, temanI nindA karatAM, temanuM yathAzakti egya bahumAna nahi karatAM, ApaNA jJAnanI hAni thAya che-ApaNuM je jJAnAvaraNa karma che, te joradAra bane che. e ja rItie, cAritravAnane namatAM cAritra maLe che. cAritrane ane jJAnane je te saMbaMdha nathI. mAtra jJAnathI paNa mukti maLe nahi ane mAtra cAritranI kriyAothI paNa mukti maLe nahi. mukti mATe tenuM jJAna paNa joIe ane cAritra paNa joIe. Ama te, cAritra e jJAnanuM phaLa che jJAna je jJAna rUpa haya, eTale ke-jJAna je samyajJAna hoya, te enuM kharekharuM phala cAritra ja che, paraMtu e vAtane kadI paNa nahi bhUlavI joIe ke-sarvottama keTinuM cAritra AvyA vinA, kadI paNa, sarvottama keTinA jJAnI banI zakAtuM nathI. kevalajJAnI keNa banI zake ? je yathAkhyAta nAmanA sarvottama keTinA cAritrane svAmI bane te ! sAmAyikAdi pAMca prakAranAM cAritre che. temAM pAMcamuM yathAkhyAta zakAyA vinA nahi bhUlavIe, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjo bhAga--zAstraprastAvanA 61 nAmanuM cAritra che. yathAkhyAta cAritra eTale bhagavAne jevuM ekAnte nirmala cAritra kahyuM che, tevuM nirmala cAritra; kAI paNa prakAranA aticAranI saMbhAvanAthI paNa rahita evuM taddana suvizuddha cAritra. e cAritrane pAmelA AtmA ja vItarAga anyA thakA kevalajJAnane upArje che. cAritraprema sAthe jJAnapremanA saMbaMdha: eTale, jJAnanI adhikatAnA ane jJAnanI nirmalatAnA arthie, kadI paNa cAritranI upekSA nahi ja karavI joie. bIja jema suMdara ane saDA vagaranuM hoya che, tema tenuM phaLa paNa tevuM ja hoya che, jene cAritranA prema nathI, tenA jJAnanA prema, e sAcA jJAnaprema ja nathI. jJAnanA premI, cAritranA premI na hoya, e ane ja nahi. sAcA jJAnI te che, jJAnanA sAcA arthI paNa te che, ke je peAtAnA rAga-dveSane kSINa karI nAkhavAne Icche che; ane rAga-dveSane kSINa karI nAkhavAnuM amegha sAdhana cAritra che. AthI, jeo Aje jJAnanA nAme cAritrAcAronI avagaNanA karavAmAM hita jUe che agara tA peAtAnA jJAnanA rasanA nAme peAtAnI cAritrazIlatAnI khAmIne bacAva kare che, te vastuta: jJAnanA upAsaka che ke nahi, te temaNe pote ja vicAravAnI jarUra che. zrI bhASaruSa munivara : tamane ' mASatuSa ' evA nAmathI evA nAmathI oLakhAtA munivaranA prasaMganI khakhara che ? emane jJAnAvaraNIya karmanA udaya evA tA joradAra thaI gayelA, ke jethI e mahAmuni, lAkha prayatne paNa 'mA 'ane 'mA suSa' Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----------------- ------- ------------------------------- -- 12 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne eTalAne paNa, pite barAbara gekhI zake e mATe ya yAda rAkhI zakavAne samartha nivaDatA nahatA. jJAnAvaraNIya karmanA evA joradAra udayavALA paNa e mahAmunie, pitAnA purUSArthanA baLe, mAtra jJAnAvaraNIya karmane ja jaDamULamAMthI bhedI nAkhyuMema nahi, paraMtu pitAnAM cAreya ghAtikane mULamAMthI bhedI nAkhyAM ane kevalajJAnane upA. moTI ummare dIkSitaH jJAnAvaraNIya karmane tevA prakArane joradAra udaya, e. mahAmunine janmathI ja hatuM, evuM nahi hatuM. teo mULa eka bhaDavADanA putra hatA. meTI ummare temane sadagurUne suga maLI gaye. jIva lAyaka ane bhavitavyatA sundara, eTale emane e saddagurUne suga sundara prakAre phaLe. saddagurUnA suyogane pAmIne, emane AtmA vairAgyavAsita bane. ane emanAmAM vivekaguNa pragaTyo. vivekaguNa pragaTatAM, emanA. cAritrameha karmane paNa e kSayapazama thavA pAmyuM kee meTI ummare paNa dIkSita banyA. A sAMbhaLIne haiye cIrA paDyo? vicAra kare ke-kevA lAyaka jIva che? vaya ghaNuM vadhI javA pAmI che ane bALapaNathI dharmanA saMskAra nathI, chatAM paNa sadgurUne suyoga emane keTale badhe phaLe che? tamane sadgurUne suga kyArathI maLe che? moTA bhAge te, tamane nAnapaNathI ja sadagurUene suga maLato gaye che. "nAnapaNathI saddagurUonA suyogane pAmavA chatAM paNa, ApaNe kema hajI AvA ne AvA rahyA chIe?"--A vicAra, tamane Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA kadI paNa Ave che kharA ? tamArA puNya tamane je dharmasAmagrI meLavI ApI che, te dharmasAmagrInI kiMmata tame tamArA haiyAmAM AMkI che? saMsArasukhanI sAmagrInI kiMmata tamArA manamAM keTalI vaselI che-e kAMI ajANyuM nathI, paNa dharmasAmagrInI-mokSasukhanI sAdhaka bane evI sAmagrInI kiMmata tamArA manamAM keTalI vaselI che-e to bahu nirAzA upajAve evI bAbata che ne ? sarUne suga phaLe kyAre ? e suganI kiMmata samajAya tyAre ne? saddagurUnA suyoganI kiMmata kyAre samajAya? tame AtmAnA svarUpAdine vicAra kare tyAre ne ? tamane A vAtane sAMbhaLatAM, haiye e ya cIrADe paDyo khare ke-eka bharavADane tyAM janmele moTI ummarane mANasa paNa je mAtra eka vAranA sadgurUnA sugamAM ATaluM badhuM pAmI gaye,te mane lagabhaga rejane ane te ya prAyaH bAlapaNathI saddagurUne suga thayela hovA chatAM paNa, mArAmAM evI te zI khAmI che, ke jene laIne mane e bharavADaputra eTale paNa A sazurUne suga phaLa nathI? jJAna jANavAne mATe ja nathI paNa AcaravAne mATe che: AvAM dRSTAMte te AtmAne jagavanArAM nivaDe, paNa tame vicAra kare te ne? kathA kAMI kathArasathI sAMbhaLavAnI nathI, paNa emane sArA pitAnA AcaraNamAM utAravAne mATe kathAne sAMbhaLavAnI che. tamane khabara te che ne ke-jJAna, e. mAtra jANavAne mATe ja nathI, paNa AcaravAne mATe che? khare jJAnI ka ? je kharAne kharuM ane beTAne khoTuM samaje, te ja khare jJAnI-ema nahi; khare jJAnI te te, ke Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne je jeTaluM jANe te yathArtha svarUpe jANe ane e jANapaNAne upayoga karIne cheTAne choDavAne mATe ane kharAne svIkAravAne mATe udyamazIla bane. "A tajavA jevuM che ane A AcaravA jevuM che-evI khAlI vAto kare, paNa je tajavA jevuM che tene huM kema tajI zakuM ane je AcaravA jevuM che tene huM kema AcarI zakuM -e vicAra karIne, e vicArane amalamAM mUkavAno prayatna kare nahi, e mANasa game teTaluM bhaNelo hoya, game te jANakAra hoya, te paNa vastutaH jJAnI nathI. samyajJAna, samyagAcAramAM vartatA banavAnI bhAvanAne pedA karyA vinA rahe ja nahi. eTale jJAna mAtra jANavAne mATe nathI, paNa AcaravAne mATe che. A daSTie je tame sAMbhaLatA he, to pelA bharavADane sadgurUne suga pha-e vAtane sAMbhaLatAMnI sAthe ja, tamane tamAre vicAra Ave. tamane ema thAya ke-emane sadgurUne suga je maLe te phaLe ane mane haju paNa sazurUne suga je phaLa joIe, te kema pha nathI?" ane Ama lAge, eTale atyAra sudhImAM sadagurUne suyoga jeTale aMze na phaLyo hoya, eTale aMze sadgurUne suyoga nahi phaLavA badala, tamArA haiyAmAM duHkha pedA thAya tema ja e duHkha tamArA haiyAmAM "sagurUne suga have kema phaLe?--e mATe prayatna karavAnA vicArane janmAve. gadvahana je puNyavAnane prasaMga cAlI rahyo che, te dIkSita banyA ane sadagurUnI AjJA mujaba saMyamanuM pAlana karavA lAgyA. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 65. sazurUe paNa, e mahAmunimAM yogyatA joIne, yogadvahana karAvavApUrvaka e mahAmunine zrI AvazyakasUtranI anujJA. ApI. zrI Avazyaka sUtra AdinI anujJA ApyA bAda, e sadagurUe, e mahAmunine zrI uttarAdhyayana sUtranA pega karAvavA mAMDyA. sadagurUo, sugya ziSyane, cAritrasaMpadA ane jJAnasaMpadAmAM vadhAryA kare, e taddana svAbhAvika ja che. jJAnAvaraNIya karmane joradAra udaya H have banyuM evuM ke je vakhate zrI uttarAdhyayana sUtranA ga cAlu hatA ane zrI uttarAdhyayana sUtranI vAcanA cAlu hatI, te samaya daramIAnamAM, e mahAmunine, bhavitavyatAne vaza, pUrvasaMcita evA jJAnAvaraNIya karmane udaya thaye. jJAnAvaraNIya karmanA e joradAra udayanA pratApe, e mahAmuni, kAMI paNa yAda rAkhavAne mATe azakta banI gayA. emane eka zabda paNa pUre yAda rahe nahi, evI kAramI sthiti pedA thaI javA pAmI. emanA gurUmahArAjane paNa ema thaI gayuM ke have karavuM zuM? A mahAmunie te, jyAM sudhI yAda rahe nahi tyAM sudhI AgaLa vAcanA levI ja nahi-- e nirNaya karyo ane yogane tapa jArI rAkhe. muni ane tapaH emanA haiyAmAM e bhAva hatuM ja nahi ke-kyAre tapathI chUTAya ! yogohananA tapane, e mahAmuni, bandhana rUpa mAnatA nahotA. e mahAmuni te mAnatA hatA ke-bhagavAne sUtradAna dvahanapUrvaka devAnuM pharamAvyuM che, mATe yogadvahana paNa jJAnAvaraNIya karmanI nirjarAnuM kAraNa che. vaLI, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----- - ------------ -- - zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne tapa e kAMI dvahananA kALamAM ja karavAnI vastu che, evuM paNa nathI. eka mAtra mekSanI sAdhanAne mATe ja saMsArane tajI daIne saMyamane svIkAranArA munio, tapanA ghaNA athI hoya che kAraNa ke-nirjarAnA parama kAraNa tarIke bhagavAne tapane ja jaNAvela che. munijIvanamAM tapanuM sthAna nityanuM che, paNa naimittika nathI. e ja kAraNasara, munio AhArane vAparavA chatAM paNa upavAsI gaNAya che. AhArane lIdhA vinA tapa karavAnI sthiti rahe tema nathI-evuM lAge, tyAre munie nirdoSa AhArane grahaNa kare. ema AhAra letA munio, jyAM tapa karavA jogI sthiti lAge, tyAM tapa karyA vinA rahe nahi. vaLI, bAra prakAranA tapanI apekSAe vicAra karIe, te munionuM jIvana tapathI rahita hoya, evuM bane ja -nahi. muni hovA chatAM paNa je tapathI kaMTALe, tapathI bhAge, tenAthI mukti paNa bhAge. kadAca enuM munijIvana ramaNIya banyuM rahevAne badale, raudrasvarUpane dharanAruM banI jAya. eTale munienuM lakSya sadA tapa tarapha paNa hoya ja. kevAM pada gekhavAne ApyAM? e mahAmuninA jJAnAvaraNIya karmanA joradAra pratApavALA udayanA pratApane joIe, e mahAmunine ArAdhanAmAM ja rAkhavAne mATe tathA temanuM jJAnAvaraNIya karma keme karIne kSINatAne pAme e hetuthI, e mahAmuninA gurU mahArAjAe, temane eTaluM ja mAtra gekhyA karavA rUpa prayatna karavAnuM jaNAvyuM ke "aa 25, nA tuSA" pitAnA gurU mahArAjAnI AjJA mujaba, e mahAmuni, "mA, mA tu"eTalAM ja Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bhAga-zAstraprastAvanA " mAtra padmAne geAkhavAnA prayatnamAM lAgI gayA. eTale kAInA ya pratye rASa karavA nahi ane 'mA tuSa eTale keAInA ya pratye rAga karavA nahi. na tA roSa karavA ne na tA rAga karavA ! upakArI gurU mahArAjAe, e mahAmunine geAkhavAne mATe paNa kevAM sundara pado zeAdhI ApyAM ? ATalAM ja padmAnA bhAvane je haiye utArI de, tenA kheDA pAra thaI jAya ne ? 6 67 mA ruSa " mAtuSa nAma paDayuM : ane, kharekhara, e mahAmunie e padmAnA bhAvane tA AbAda haiye utArI dIdhA. gurU mahArAjAe ApelAM e padmAne, e mahAmuni niraMtara moTA avAje geAkhavA lAgyA; paNa jJAnAvaraNIya karmanA udayanuM jora eTaluM badhuM hatuM ke- e pado paNa e mahAmunine akhaMDapaNe yAda rahetAM naheAtAM. 'mA hraSa, mA suSa ' eTaluM geAkhavA mAMDatAM vismRti thaI jatI ane ' mASatuSa' thaI jatuM. AthI, tee nAnAM chekarAMonA paNa hAsyapAtra thaI paDayA. chekarAMoe e mahAmunine ' mASatuSa' muninA nAmathI oLakhavA ane oLakhAvavA mAMDayA. ghaNA leAkeA temanI mazkarI ane nindA karavA lAgyA. Ama chatAM paNu, e mahAmuni tA, peAtAnA tevA prakAranA karmodayane ja yAda karatA ane saMvega rasamAM jhIlatA. eTaluM ja nahi, paNa jyAre jyAre temane koI mazkarImAM paNa ' mApatuSa nahi, paNa A Sa, mA tuSa '- ema yAda ApatuM, tyAre tyAre temane ema lAgatuM ke ANe mArA upara upakAra karyo. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne Adarza A kaTI, e jevI-tevI kasoTI nathI. AvuM becAra dahADA, be-cAra mahinA ke be-cAra varSo sudhI cAlyuM nathI, paraMtu AvuM bAra bAra varSo sudhI cAlyuM che. bAra bAra varSo sudhI ekadhAre gokhavAno prayatna cAlu rAkho. ane loke game teTalI hAMsI agara nindA kare, te paNa magaja uparano kAbU gumAvavo nahi tema ja samatArasamAM lIna banyA rahevuM, e gajabanI asAdhAraNa bAbata che. munione mATe ane gRhasthane mATe paNa, A eka sadAne mATe hRdayamAM sthApI rAkhavA lAyaka udAharaNa che. chaghastha dazAmAM A ekadhAre upazamabhAva keIka ja ThekALe maLe. enI sAthe jJAna mATe e mahAmunine je prayatna, te paNa e che ke-ene je bhAgye ja maLe. AvaDe to bhaNeevA te haju maLe, parantu game teTalI vAra gekhavA chatAM ya AvaDe nahi ane tema chatAM paNa jJAne pArjananA prayatnane cheDe nahi-evA to virala ja samajavA. thoDIka mahenata karI ane AvaDavuM nahi eTale kaMTALe ane bhaNavAnuM mUkI de-e varga ja mATe heya. e rItie paNa jJAnepAjainanA prayatnathI dUra bhAgI janArAone mATe, A eka sundara, gajabanI preraNA Ape e Adarza che. anantajJAnI banyA? e mahAmunie, A rItie bAra bAra varSo sudhI prayatna karyo. e prayatnanA pratApe, e mahAmuni kSapakazreNi upara ArUDha thayA. kSapakazreNi upara ArUDha thaIne, e mahA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA 69 ' ,, munie antarmuhUrta mAtra jeTalA samayamAM ja, cAre dhAtikarmAne kSINa karI nAkhyAM ane ema e mahAmuni pahelAM zrI vItarAga banyA ane tarata ja anantajJAnI paNa anyA. 'A Sa, mA tuSa " eTalAM padAnuM jJAna teA zuM, parantu e mahAmunine jagatamAM jeTalA jIva-ajIvAdi padArtho che tenuM ane tenA sarve paryAyAnuM paNa sarvakAlIna jJAna thayuM. AvA mahAmunione teA, ApaNe kroDa kroDa vAra namIe. sabhyajJAna ane samyakcAritra-ubhayanI preraNA, A mahAmuninA jIvanamAMthI maLI rahe che. gRhasthaveSamAM chatAM gRhasthabhAvamAM nahi H ApaNe te, e vAta vicArI rahyA hatA ke jJAnane ane cAritrane evA saMbaMdha che ke jJAnanA nAme paNa cAritranI avagaNanA karI zakAya nahi. cAritranI prAptimAM jema jJAna sahAyaka ane che, tema jJAnanI prAptimAM cAritra paNa sahAyaka ane che; ane sarvottama keTinuM jJAna te, sarvottama keTinA cAritra vinA prApta thatuM ja nathI. atra keAI evA prazna kare e saMbhavita che ke-jo sarvottama koTinA cAritra vinA sarvottama koTinuM jJAna pragaTatuM ja nathI, teA pachI jee gRhasthapaNe kevalajJAnI anyA, te zI rItie kevalajJAnI anyA ?? AvA prazna pUchanAre samajavuM joie ke--A mAtra bAhya cAritranI ja vAta nathI. mAtra bAhya cAritra te, vadhumAM vadhu, navamA traiveyaka sudhInI sthitine ja pamADI zake che; parantu jyAre bAhya cAritranI sAthe antaHbhAvanA suyeAga saSAya che, tyAre ja e cAritra meAkSadAyaka nivaDe che. vaLI, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne je je puNyAtmAo gRhasthaveSamAM rahyA thakA kevalajJAnane pAmyA che, te te puNyAtmAo te vakhate bAhya daSTie bhale gRhasthaveSamAM hatA, paraMtu Abhyantara daSTie to teo gRhasthabhAvamAM vartatA nahatA. e puNyavAnee paNa kSapakazreNi mAMDelI ja. e puNyavAne paNa sarvottama keTinA cAritranA pariNAmenA svAmI banelA ja ane te pachIthI ja teo kevalajJAnane pragaTAvavAne mATe samartha banyA hatA. evA puNyAtmAo, kSapakazreNi mAMDatAM pahelAM paNa, cAritranI bhAvanAvALA to kharA ja. e to emane emanuM cAritraha karma naDatara rUpa hatuM, mATe teo saMsAramAM rahelA hatA. saMsAramAM rahevA chatAM paNa, emanuM haiyuM saMsAramAM rahevAne mATe rAjI nahatuM ja. prayatna jArI rAkhe te dheya yArI ApeH ahIM, kharI vAta to e vicAravA lAyaka che kekamane udaya game teTaluM joradAra haya, tema chatAM paNa je AtmA dhIrajathI pitAnA purUSArthane cAlu rAkhe che, te AtmA kevI saphaLatAne prApta karI zake che !" jJAnAvaraNIya karmanA udayanuM jera kevuM? "mA haka, mA tuSa" eTaluM paNa yAda rahI zake nahi evuM! ane bAra varSe pariNAma kevuM AvyuM anantajJAnanuM saMpAdana ! karmanA joradAra udayanI sAme paNa AgaLa dhaye javAno prayatna jArI rAkhanArAo jarUra phAvI jAya che. karmanA udayane jANIne niHsattva banavuM nahi. karmanA udayane jANIne vicAra kare keA jema jera kare, tema mAre Ane toDavAne prayatna karavo. ema karatAM paDI ya javAya, pAchA ya paDAya, paNa ene e prayatna jArI rAkhave." Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA e mahAmuni bhUlI jatA, chatAM gabharAtA nahi. "moSatuSa' te "mAtu" paNa enuM raTaNa te e karyA ja karatA hatA ne? ane jyAM kaI yAda Ape, tyAM zuddha padane gekhavAne prayatna paNa karatA hatA ne? eTale bhUla thaI jAya, mahenata karavA chatAM ya tatkAla saphaLatA na maLe-e badhuM saMbhavita che, paraMtu prayatna je barAbara jArI rAkhyo hoya, te ceya yArI ApyA vinA rahe ja nahi. jJAna-jJAnI-jJAnanAM sAdhanenI AzAtanA : e mahAmuni te, jJAne pArjanane eTale badhe prayatna karatA hatA, paNa emanI jemaNe hAMsI ane nindA karI haze, temaNe kevuM karma upAryuM haze ? jJAnane mATe avirata prayatna karyA karanArA mahAmuninI hAMsI ane nindA karavAthI, kevuM ghera jJAnAvaraNIya karma baMdhAya ? temAM ya, A te pAchA cAritrazIla mahApurUSa hatA ! Aje paNa AvI gaMbhIra bhUla ghaNAo kare che. keI bAlavAmAM jarAka bhUla kare, eTale mazkarI kare. karmanA udayavALAonI mazkarI karavI, e pote, enA karatAM paNa vadhAre bhAre karmanA bejathI bhAre banavA jevuM che. e mahAmunie jyAre tevA prakAranuM jJAnAvaraNaya karma upAryuM haze, tyAre kAMIka gaMbhIra prakAranI jJAnanI agara jJAnInI agara jJAnanAM sAdhanonI AzAtanA te karI haze ne ? e vagara kAMI AvuM bhayaMkara keTinuM jJAnAvaraNIya karma baMdhAya kharuM? tyAre vicAra e karavo joIe ke-ApaNe jANatA ajANatAM paNa kaI jJAnInI ke jJAnanA sAdhananI athavA to jJAnanI AzAtanA thAya, evuM to Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne. kAMI karatA nathI ne?" kaI tataDA babaDAne dekhIne paNa tenI hAMsI karavAthI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che, e samaje che? e mahAmunine emanA jJAnAvaraNIya karmane udaya kevA avasare naDyo, enI khabara che ne ? e te, emanI bhavitavyatA sArI ke-e eTalA badhA prayatnazIla banI zakyA; bAkI, e vakhate je emane kaMTALo Avyo hato ane jJAna pratye ja je durbhAva jAgye hota, to teo kadAca ethI paNa ghera prakAranA jJAnAvaraNIya karmane upArjanArA banata ne ? karmanuM paravazapaNuM DaMkhe che? jema ApaNe zrI nadiSeNanA prasaMgamAM joyuM hatuM ke- e mahApurUSe potAnA bhegaphala karmane niSphala banAvavAne mATe, teoe vezyAnA vacanane svIkAryuM te pahelAM, bhagIratha purUSArtha karyo hato ! ane vezyAne tyAM rahe rahe paNa, bAra varSomAM emaNe potAnA cAritrameha karmane nirbala banAvI devAne mATe, roja daza dazane pratibaMdhIne tyAgI banAvavAne kama jALavI rAkhyo hato ne? eTale, jemane potAnuM karma joradAra che-ema lAgatuM hoya, temaNe paNa, e karmane nabaLuM pADI devAnA prayatno karyA ja karavA joIe. paraMtu Aje pitAnuM karma joradAra che-evI vAto karanArAomAM keTalAe keTalA sAcA che, ene vicAra karavo paDe tema che. purUSArtha kAMI kare nahi ane mAruM karma joradAra che-ema mAtra meMDhathI balavuM, ene artha ja kAMI nathI. je karma joradAra hoya, te karma pratyeno zeSa vadhe ke ghaTe? jene cAritrane sevavAnI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 73 bhAvanA hoya, te je karmanA paravazapaNAthI cAritrane sevI zakato na hoya, to ene karmanuM paravazapaNuM vadhAre khaTakavuM joIe ne? tamane karmanuM paravazapaNuM khaTake che kharuM? vAraMvAra tamane ema thAya che ke-kyAre mAruM karma nabaLuM paDe ane kyAre huM bhagavAne kahelA mArgane mana-vacana-kAyAthI Aradhaka banuM? kyAre huM saMsArane tajIne saMyamane sevanAre banuM, ema thAya che? evuM kAMI thatuM na hoya ane karmanA jeranI vAta karavI, e te bahAnuM mAtra che. cAra atizaya sAthe pragaTe cheH - bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA nAmanI pUrve TIkAkAra maharSie vAparelA zrI zabda uparathI A badhI vAto thaI. bhagavAnanA nAmanI sAthe "zrInI yojanA, e ema sUcave che ke-bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI jJAnAtizayathI sampanna hatA. bhagavAna jJAnAtizayathI saMpanna hatA-ema kahevAthI, bhagavAna apAyApagamAtizayathI, pUjAtizayathI ane vacanAtizayathI paNa sampanna hatA, ema samajAI jAya evuM che kAraNa ke-jJAnAtizayanuM pragaTIkaraNa, bhagavAna vItarAga bane te pachIthI ja thAya che ane bhagavAna vItarAga banatAMnI sAthe ja, apAyApagamAtizaya pragaTa thAya che. apAyApagamAtizayanA ane jJAnAtizayanA pragaTIkaraNa vacce jema samayanuM kAMI khAsa cheTuM hotuM nathI, tema jJAnAtizayanA pragaTIkaraNa pachI taratamAM ja pUjAtizaya ane vacanAtizaya-e be atizaya pragaTa thaI ja jAya che; eTale bhagavAnanA cAreya atizaya sAthe pragaTe che, ema paNa skUla rItie kahevuM hoya to kahI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA zakAya. AthI, ema paNa kahI zakAya ke ghAtikarmInA kSayathI kevalajJAna thatAM A cAra atizayA pragaTe che. ahIM teA vAta eTalI ja che ke TIkAkAra maharSie apAyApagamAtizaya, jJAnAtizaya, pUjAtiya ane vacanAtizaya-e cAre ya atizayeAthI sampanna evA bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karyo che. 14 namaskAra e camatkAra che: navAMgI TIkAkAra AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, A paMcamAMgasUtra zrI bhagavatIjI sUtranI TIkAne racavAne mATe maMgalanI AcaraNA karI rahyA che. temAM, sarvasAmAnyazrI jinastuti karyAM bAda ane bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karyAM bAda, TIkAkAra maharSi, zrImAn sudharmAMsvAmIjIne namaskAra kare che. jema jema namakaraNIyAne vadhArene vadhAre namaskAra thAya, tema tema namaskAra karanAranA AtmA paNa vadhAre nirmala thAya. namaNIya pUjyeAne namaskAra karanArAe, saMsArane taranArA che; jayAre namaskaraNIya pUjgyAne namaskAra karatAM acakAnArAe saMsAramAM laTakanArA tathA laTakanArA che, vAraMvAra maranArA che. namaskaraNIya pUjyeAne karAtA namaskAra, e te eka camatkAra che, jAdu che, ajaba Ilma che, apUrva vijJAna che, kamAla karanArA maMtra che, ke je hajArA apamaMgalAne harIne paNa maMgala kare che; paNa e namaskAra haiyAnA sadbhAvapUrvakanA hAvA joie ane emAM AzayanI malinatA nahi hovI joI e. AzayanI malinatA namaskAranA phUlane malina banAvI denArI nivaDe che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA pa zrI bAhubalie namavAmAM nAnama mAnI tyAM sudhI kevalajJAna thayuM nahi namaskaraNIya pUjene namaskAra karavAmAM jyAM sudhI nAnama mAnI, tyAM sudhI zrI bAhubalijI jevA ghora tapane tapanArA mahApurUSa paNa, kevalajJAnane pAmI zakyA nahi. e prakAre nAnama mAnavAne eka ja bhAva, emane emanI moTapa maLavAmAM aMtarAya karI rahyo hate. mATe te emanAM saMsArI5NunAM bena brAhmI sAdhvIjIne vIrA! gaja thakI heThA Utare !" -e prakAre upadeza Apa paDyo. zrI bAhubalijIne zAmAM nAnama lAgI hatI? potAnA nAnA bhAIo, ke je pitAnI pUrve dIkSita banyA hatA ane kevalajJAna pAmyA hatA, temane vandana karavAmAM! emAM nAnama lAgavA jevuM zuM hatuM? bhale e nAnA bhAIo hatA, paNa sanmAna te kevalI banelA mATe ja karavAnuM hatuM! tyAM kAMInAnA bhAI gaNane vandana karavAnuM nahatuM, paNa kevalajJAnane anulakSIne vandana karavAnuM hatuM! nAne paNa pahelAM dIkSita thaye ne kevalajJAna pAmyuM, eTale guNAdhika vandanIya gaNAya. A vAtane zrI bAhubalijI samajatA ja nahatA ? zrI bAhubalijI paNa mahA vivekI hatA. zrI bAhubalijI je mahA vivekI na hata, te emaNe je saMgamAM pitAnI muSTithI pitAnA mastakanA vALane ukheDI nAkhIne saMsArane tyAga karI dIdhe, e saMgamAM emane e leca karavAne ane saMsArane tajIne bhAgavatI dIkSAne grahaNa karavAnuM vicAra Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ja Avata nahi. emaNe to je vicAra AvyuM, te ja tene nirNaya karIne, teno amala paNa karI dIdhuM. emAM ya, eka vAta to hatI ja ke-"saMsArane tajI dauM te hA, parantu bharatanI tAbedArIne te svIkAruM ja nahi." je ke-ca karyo tyAre sthiti judI hatI. mahArAjA zrI bharatane mAravAne mATe ja temaNe muSTi upADI hatI, paNa muSTi upADI ane vicAra Avyo ke-"AnuM pariNAma zuM? mahA anartha! meTA bhAInuM mRtyu ! mArA ja hAthe ? basa, e ja vakhate vairAgya joradAra banyo ne zrI bharata mahArAjAne mAravAne mATe upADelI murDiMthI ja, pote potAnA mastaka uparanA kezene lonca karyo. paNa e, zrI bharata mahArAjAne mAravAne mATe muSThi upADavAne prasaMga, zAthI ubho thayo? zrI bharata mahArAjAnI tAbedArIne svIkAra karavo nahote mATe! e nimitta, zrI bAhubalijI vairAgyanA svAmI banIne saMyamI te banyA, paNa mAnakaSAya tyAM ya potAnuM jora ajamAve che. zrI bAhubalijIne vicAra Ave che ke atyAre je huM pitAjInI pAse jaIza, te mAre mArA pUrvadIkSita kevalajJAnI evA nAnA bhAIone vandana karavuM paDaze, AthI pahelAM huM kaThera saMyamane sAdhIne kevalajJAnI banuM ane te pachIthI ja pitAjI eTale bhagavAna zrI rASabhadevasvAmIjInI sevAmAM jAuM, ke jethI mAre mArA e nAnA bhAIone vandana karavuM paDe nahi." | zrI bAhubalijI jANatA hatA ke-kevalajJAnI kevalajJAnIne vAMde eve vyavahAra nathI. kevalajJAnI munio khUda bhagavAnane paNa vandana kare nahi. kevalajJAnIomAM ema jevAnuM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA nahi ke-A pahelAM kevalajJAnI thayelA che, mATe pachIthI je kevalajJAnI thayA hoya te emane vandana kare. AthI, zrI bAhubalijIe nirNaya karyo ke-pahelAM huM kevalajJAnane upAchuM ane te pachIthI bhagavAnanI pAse jAuM !" eTale kevalI banelA pUrvadIkSita nAnA bhAIone vandana karavAmAM emane nAnama lAgI ne ? ' paNa ema je nAnama lAgI, te naDI keTalI? kevalajJAnane pragaTavA ja de nahi, evI naDI ! jyAre brAhmInA zabdothI e pratibaMdhane pAmyA ane jyAM pitAnA nAnA bhAIone paNa vandana karavAnA vicArathI paga upADyo, tyAM ja temane kevalajJAna thayuM. eTale kevalajJAna aTakeluM keTalA pUratuM? nAnama lAgyAnA bhAve ja kevalajJAnane aTakAveluM ne? pUne namavAmAM ja meTapaH namaskaraNIya pUjyane namaskAra karavAmAM nAnama mAnavAnI hoya ja nahi. e je nAnama hoya, te paNa emAM meTapane ApavAnI mahAna zakti rahelI che, jyAre e kahevAtI nAnamathI jeo nAsatA-bhAgatA phare che, teo te vadhAre ne vadhAre nAnA banatA jAya che ane kharekharI moTapa ja temanAthI bhAgatI phare che. eTale vivekI AtmAoe to, sadAne mATe, namaskaraNIya pUjane zuddha AzayathI zuddha bhAve namavAmAM ja, moTapa mAnavI joIe. zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAraH TIkAkAra AcAryabhagavAne jema bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karyo che, tema te pachIthI tarata ja pAMcamA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAne gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne paNa namaskAra karyo che. pahelA gaNadharabhagavAna te zrI gautamasvAmIjI mahArAjA thayA che; chatAM paNa ahIM zrI sudharmAsvAmIjInuM nAma daIne je namaskAra karavAmAM Avyo che, temAM viziSTa hetu rahele che. je aMgasUtranI TIkAnI racanA karavAne mATe TIkAkAra maharSi ughata banyA che, te aMgasUtranA grathayitA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjI che. bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIe to arthathI dvAdazAMgI kahI, paraMtu e arthane sUtrAkAre gukhya keNe? gaNadharabhagavAnee. ApaNe zarUAtamAM e vAta vicArI AvyA chIe ke-bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA zAsanamAM kula agIAra dvAMdazAMgIe racAI hatI ? kAraNa ke-bhagavAne agIAra gaNadharanI sthApanA karI hatI ane e dareka gaNadharabhagavAe potapotAnI dvAdazAMgInI racanA karI hatI. e agIAra dvAdazAMgIomAM, eka mAtra pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe racelI dvAdazAMgI ja, zrI vIra prabhunA. zAsanamAM paraMparAe pravartamAna rahI. bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe gaNadharonI sthApanA. karatAM, sauthI pahelAM zrI gautamasvAmIjInA mastaka upara, vAsakSepa karyo hate; parantu te pachIthI tarata ja pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne AgaLa rAkhIne gaNanI anujJA ApI hatI, kAraNa ke-agIAreya gaNadharemAM ciraMjIva gaNadhara e ja hatA. bIjA badhA ya gaNadharee antamAM potapotAne gaNa zrI sudharmAsvAmIjIne ja suprata karyo hato. AthI, bhagavAna zrI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19: khIjo bhAga zAstraprastAvanA mahAvIra paramAtmAnA zAsanamAM je kaI zramaNA thAya, te adhA ya zrI sudharmAsvAmIjInA saMtAna rUpa gaNAya che. zrI sudharmAMsvAmIjInA janma, kullAga nAmanA sannivezamAM brAhmaNa kuLamAM thayA hatA. temanA pitAnuM nAma dhammila hatuM ane temanI mAtAnuM nAma jiddalA hatuM. tee cauda vidyAnA pAragAmI banyA hatA ane jema zrI IndrabhUtijI peAtAne sarvajJa mAnatA hatA, tema A sudharmAMsvAmIjI paNa peAtAne sarvajJa mAnatA hatA. zrI indrabhUtijI AdinA dIkSAprasaMganI hakIkatane teA tame jANatA ja haze. zrI sudharmAMsvAmIjI peAtAnI pacAsa varSanI ummare bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI pAse dIkSita thayA hatA. temanA dIkSita thayA. khAnlR, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA, trIsa varSoM jeTalA. samaya sudhI viharamAna rahyA, paNa teTalA samayamAM temane kevalajJAna thayuM nahi. bhagavAna nirvANane pAmyA bAda Ara vaSa~nA samaya jatAM, zrI sudharmAMsvAmIjIne kevalajJAna thayuM. eTale peAtAnI uMmaranAM khANuM varSo vyatIta thaye chate,. pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjI kevalajJAnane pAmyA. kevalajJAnane pAmyA bAda, e puNyapurUSa ATha varSa paryanta jIvyA . ane se| varSanA AyuSyakarmane bhAgavIne teo mekSe gayA. agIAra gaNudharAmAM, sauthI chelle zrI sudharmAMsvAmIjI mekSe gayA ane emanI ja pATaparaMparA Aje cAlu che.. AthI, pahelAM, dvAdazAMgIne arthathI prarUpanArA bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karyA bAda, TIkAkAra mahiSae, A zrI bhagavatIjI sUtra rUpa pAMcamA aMgasUtrane graMthanArA pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra karyAM che.. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *20 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA AmAM AzAtanA nathI: A rItie namaskAra karavAmAM, zrI gautamasvAmIjI AdinI AzAtanA thAya che--evuM kAMI che ja nahi. jema bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karyA--ethI bhagavAna zrI RSabhadevasvAmIjI Adi bhagavAneAnI AzAtanA thaI-ema kahevAya nahi, tema zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra ka-ethI zrI gautamasvAmIjI AdinI AzAtanA thaI ema kahevAya nahi; kAraNa ke-bhagavAna zrI RSabhadevasvAmIjI Adine namaskAra nahi karavA agara te gaNadharabhagavAna zrI gautamasvAmIjI Adine namaskAra nahi karavA-evuM paNa, TIkAkAra mahiSanA haiyAmAM hatuM nahi ane bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne namaskAra karavA dvArA temanA karatAM bhagavAna zrI RSabhadevasvAmIjI Adine agara te gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra karavA dvArA gaNudharabhagavAna zrI gautamasvAmIjI Adine hIna batAvavA, evuM paNa TIkAkAra mahiSanA haiyAmAM hatuM nahi. je guNeAthI sarve samAnapaNe sampanna hAya, te ja guNNAne AgaLa dharIne, 'amuka vizeSa ja hatA' athavA 'amuka ja vizeSa hatA '-ema kahevAya, tA tA tyAM kahevuM paDe ke--AzAtanA che. emAM bhale ekanI prazaMsA rahI, paNa emAM ekanI prazaMsAnA nAme anyanI AzAtanA che, ema kahevuM paDe; paNa AmAM te evuM kAMI che ja nahi. A tA je kArya prastuta che, te kAryanA jemanI jemanI sAthe vadhumAM vadhu sambandha che, e sambandhane lakSyamAM laine, temane temane yathAsthAne namaskAra karAyA che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- bIjo bhAga-zAstraprastAvanA zrI sudharmAsvAmIjInI lakSmI : TIkAkAra mahaSie ahIM paNa namaskAra karatAM zrI ja dudharma" ema kahIne, pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne paNa "zrIvALA tarIke varNavyA che. emanI zrI kayI ? AvA mahApurUSenI zrI, te bAhya lakSmI nahi jANavI,. paNa Abhyantara lakSamI jANavI. prabhunA zAsanamAM AtmalakSmInI ja kharI kiMmata che. enI ja mahattA che. kerI AhA lakSmInI kAMI kiMmata ja nathI. bAhya lakSmInI sAcI. saphaLatA paNa, Atmika lakSmInA yoge ja sAdhI zakAya che. A mahApurUSe bAhya lakSamIne te tajI dIdhI hatI. bAhya. lakSamImAM joDAvAthI keI mahApurUSa thayA nathI. zrI sudharmAsvAmIjI jyAre dIkSita banyA ane zrI gaNadharapadane pAmyA, tyAre e kevalajJAnI nahi hatA. kevalajJAnI nahi hevA chatAM paNa, emaNe e vakhate cauda pUrvanI paNa racanA karI hatI, eTale e zrutakevalI to kharA ja. badhA ja gaNadharabhagavAne zrutakevalI to hoya ja. e paNa, e mahApurUSenI meTI lakSmI gaNAya. AthI ja, temanA nAmanuM uccAraNa karatAM, temanA nAmanI pUrve zrImat zabdane praveza karavAmAM AvyuM che.. gaNadharabhagavAnane ya upakAra : atra keI kaheze ke "bhagavate kahyuM tyAre gaNadharee guMcyuM ne? bhagavate kahyuM ja na hota, to gaNadhare guMthata zI rItie? mATe upakAra te bhagavAnane !" te e vAta barAbara nathI. kahenArane upakAra te che ja, paraMtu guMthanArana ca upakAra che. gaNadharee dvArazAMgIne guMthI, te tenI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ziSyone vAcanA ApI zakAI. zrI sudharmAsvAmIjI reja pAMca se pAMca se ziSyone vAcanA ApatA hatA. je kALe prabhu vidyamAna hatA, te kALe paNa sAdhuone dvAdazAMgI maLI to gaNadharabhagavAnethI ja! vaLI bhagavAne te mAtra tripadI ja kahI hatI ne ? bhagavAnanA zrImukhethI tripadI mAtranuM zravaNa karavAnA suyoge, dvAdazAMgInI racanA karavA jeguM sAmarthya ta, gaNadharabhagavAnenuM ja gaNAya ne? e ja tripadIne anya kaI khUda bhagavAnanA zrImukhethI sAMbhaLe, to paNa enA zravaNa ge, gaNadharabhagavAnanA AtmAone je baMdha thAya che te badha, keIne thAya nahi ane bIje kaI eTaluM sAMbhaLI laIne dvAdazAMgInI racanA paNa karI ja zake nahi. evA prakAranI zakti te, gaNadharabhagavAnanA AtmAne mATe ja anAmata rahI che ane raheze. pUrvakAlIna sarva mahApurUSane namaskAra : TIkAkAra maharSi, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne ane gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra karIne maMgalAcaraNamAM aTakI gayA che, evuM paNa nathI. TIkAkAra maharSie te, gyovRthA '--ema jaNAvIne, pitAnI pahelAM thayelA sarva mahApurUSone paNa namaskAra karyo che. kAraNa? aMgasUtre Adi pitA sudhI pahoMcyAM, emAM e sarva mahApurUSone hise paNa che ane te paNa je-te upakAra nathI. bhagavAne dvAdazAMgIne arthathI kahI ane gaNadharadevee dvAdazAMgIne sUtra rUpe guMthI, paNa ene yathAzakya jALavIne, sAcavIsaMbhALIne, mahApurUSoe jeTalA pramANamAM banI zake teTalA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 83 pramANamAM ene astitvamAM rAkhI na hota, to ApaNane emAMnuM kAMI paNa maLI zakata zI rItie ? eTale, e mahApurUSone paNa upakAra to khare ja. A rItie namaskAra karavAmAM, guNavantonuM gaurava to che ja, paraMtu e mahApurUSae karelo upakAra lakSya bahAra nathI, ema paNa e dvArA jaNAvI zakAya che ane ema karIne kRtajJatA guNanuM mahatva paNa samajAvI zakAya che. ahIM sudhI dvAdazAMgInuM je zrata AvyuM, te AvyuM konA dvArA ? kahevuM ja paDaze ke-AcAryonI paraMparA dvArA. gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjI te, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA nirvANane pAmyA pachIthI, vIse varSe ja mekSe gayA; eTale temanI pachInI vacalI badhI AcAryaparaMparA A vANIne dhAraNa karanArI banI. e AcAryoe, AcAryonI paraMparAe ziSyane gadvahana karAvI karAvIne sUtro jaNAvyAM ane enA paramAjaine jaNAvyuM. e rItie, sUtro sacavAtAM sacavAtAM AvyAM. gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe, antima kevalI zrI jabUsvAmIjIne gaNa suprata karyo ane te pachIthI te, A TIkAkAra maharSi AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA thayA tyAM sudhImAM tenuM saMkhyAbaMdha AcAryo, zratadhare thaI gayA. TIkAkAra maharSi samaje che ke-e badhA mahApurUSonA pratApe ja, ATaluM paNa mRta amane prApta thavA pAmyuM che. AthI, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne ane pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIne namaskAra karyA pachIthI, TIkAkAra maharSie "sarvAnuyoH '--ema kahIne, bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInA zAsanamAM, zrI sudharmAsvA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA mIjInI pATaparaMparAe thaI gaelA, sarveya mahApurUSone namaskAra karyo che. 24 AtmAmAM A dRSTi peTThA thavI joIeH A rItie evA puNyapurUSAne namaskAra karavAnuM mana. kacAre thAya ? e puNyapurUSoe je upakAra karyo che, te upakAra parama upakAra tarIke ApaNA haiyAmAM vase tyAre ne ? bhagavAna zrI jinezvaradevanA, gaNadharabhagavAnanA ane te pachInI AcAryaparaMparAnA upakAra tA anupama che, jenI joDI na maLI zake evA che, je upakAra vinA ApaNA kadI paNa. uddhAra na thAya evA che ane je upakArane ApaNe jhIlI zakIe te ApaNA paramAddhAra paNa thayA vinA rahe nahi evA e upakAra che; parantu e dRSTi, ApaNA AtmAmAM peDhA thavI joie ne ? ApaNA AtmAmAM e dRSTi pedA thayA. vinA, ApaNe, bhagavAna zrI jinezvaradevA Adine sAcA, haiyAnA vizuddha ane ullAsa pAmatA bhAvapUrvakanA namaskAra karI zakIe ja nahi. ApaNane jyAre ema thaI jAya ke A bhagavanta Adie meAkSamArgane sthApIne ane ene vahetA rAkhIne, anAdikALathI saMsAramAM bhaTakatA evA ApaNane, saMsArathI eTale ke saghaLAM ya du:khAthI chUTavAnI je ApaNI bhAvanA, te bhAvanA phaLe evA mArga darzAvavAnA ApaNA upara upakAra karyo che.? tyAre ApaNe bhagavAna zrI jinezvaradevA vigerene je namaskAra karIe, e namaskAra evA hoya ke-mAtra mAthuM ja namatuM na hoya, paNa e tArakAnA caraNe jANe haiyuM DhaLI paDatuM hoya. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bhAga-zAstraprastAvanA vANImAM upakAra : A TIkAkAra mahiSane e dRSTi prApta thaelI hatI. AvA prakAranI dRSTi, e mahApurUSanA AtmAmAM, ghaNI nirmaLa hatI. AthI ja, teoe sarvasAdhAraNa zrI jinastuti karIne, vartamAna zAsananA sthApaka bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjIne, vartamAna dvAdazAMgInA praNetA zrI sudharmAsvAmIjIne ane anuyAga dvArA zrutanuM saMrakSaNAdi karanArA mahApurUSone namaskAra karyA bAda, 'vAgye vistathA '-e pramANe kahIne, zrI sarvajJa bhagavaMtanI vANIne namaskAra karyA che. TIkAkAra mahuSie pUrve je badhAne namaskAra karyo; te badhAmAM mukhya kAraNa rUpe te vANI ja che ne ? kema ke e badhAe je upakAra karyA che, te vANI dvArAe karyAM che. jo prANIne A vANI ja na maLe, to te deva-gurU-dharma tathA paraMparAne zA rItie pichAnI zake ? sArI rItie guNanI khANI rUpa vANIne hRdayamAM utArI hoya, tA badhA yAda Ave. ApaNe bhagavAnane paNa namaskAra mukhyatve vANInA kAraNe karIe chIe. prabhue vANIne vikAsa karIne zAsananI sthApanA karIne upakAra karyAM che. prabhunI sAthenA ApaNA saMbaMdha, prabhue vANI dvArA zAsana sthApyuM te che. bhagavAnanI vANInA marmane pAmIne je bhagavAnane pUjatA hoya, te saMsArathI dhrujatA hoya. AvA AtmA, sAcI rItie ane sArI rItie bhagavAnanI pUjA karanArA ane che. samyagdaSTi puNyAtmAnI bhAvanA, zrI jinane pUjatAM jina thavAnI hoya, vItarAga banavAnI hAya. bhagavAnanI pUjA vidhipUrvaka ane kevaLa AtmAnA uddhArane mATe 85 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e; zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno thAya, teA te kriyA tahetu-kriyA tathA amRtakriyA ane che. dravyapUjAne bhAvapUjAnI prApaka banAvavAnI che. zrI jinAjJAnuM pAlana, e mATI bhAvapUjA che. zrI jinAjJAnA pAlana rUpa bhAvapUjAne karanArA puNyAtmAo, avazya vItarAga ane sarvajJa ane che. sarvajJavANI sarva nayAthI saMpUrNa : zrI sarvajJa bhagavAnanI vANInA prabhAva ja e che ke te hRdastha ane te tarI zakAya che. mahA hiMsakAne--mAra, mAra' karatA AvyA hoya temane, ThAravAmAM-krUratAne cUra cUra karavAmAM, zUratA ApanArI vANI che. mIThI vANI bhalabhalAne mukhya anAve che. kaTu vANI zAntane paNa krUddha banAve che. zrI sarvajJa bhagavAnanI vANI sarva nace pUrI che. vAcakazekhara zrImad yazevijayajI gaNivara mahArAjAnI vANInI prazaMsA karatAM, zrI devacaMdrajI kahe che ke ' vANI vAcaka jaza taNI re, koI naye na adhurI re!' A padya vAkacamAM bIjI vAta paNa kahI dIdhI. vAcakemAM yazavALA bhagavAna che ane bhagavAnanI vANI kAI paNa nace adhurI nathI, parantu sarve naceAthI saMpUrNa che. ArAdhe te tare te virAdhe te DUbe H e vANI, jyAM sudhI jenA kAnamAM nathI paDI, tyAM sudhI te bhavarAnamAM che; tyAM sudhI jIva ceArAzInA sthAnamAM che. A vANI evI che ke--jIvamAM jo lAyakAta hoya, te jIvane bhAnamAM lAve. jIva bhAnamAM Ave, teA tene mATe vANI saphaLa; bAkI tA, bhale ne kAussagga karatA hoya, pratikramaNa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANI che. te paNa vAIja ne? ja sarvaranI Aje bhAga-zAstraprastAvanA karato hoya, stuti vigere karato hoya, paNa e badhuM ya kAnamAM ! A vANI je pAtre paDe, te jIva bhAnamAM AvyA vinA rahe nahi. jenuM tamAma kalyANa karanArI vANI che. hiMsakene, bhayaMkara pApione vANI ThAre che. keIne sudhAre hoya, to paNa vANuM kAma kare che. viSaya, kaSAya, samatAbhAva, kheMcatANa paNa vANIthI ja che ne? jagatamAM kleza paNa vANI karAve che. phlezakara, duHkhadAyaka vANI sarvajJanI nathI. kalezane haranArI vANI zrI vItarAganI che. zrI vatarAganI vANIne anukULa rahenAre tare ane zrI vItarAganI vANane pratikULa rahenAre mare. dvAdazAMgInA vegane pAmIne, ArAdhIne, anantA taryA tathA virAdhIne anantA maryA. dvAdazAMgI svataMtrapaNe nathI te keIne tAratI ke nathI te keIne DUbAvatI, paraMtu enI ArAdhanA karanArA pitAnI ArAdhanAnA baLe tare che ane enI virAdhanA karanArA pitAnI virAdhanAnA kAraNe DUbe che. prabhunI vANI te evI prabhAvaka che ke-siMha jevA hiMsaka prANie paNa eka vAra sAMbhaLI, te ene tarata khyAla AvyuM ane eNe hiMsAne tajI dIdhI. prabhunI vANIne prabhAva ja evo che, paNa nAlAyake te saghaLA ya sArAnA prabhAvane haIyAM karI janArA hoya che. sarva kalyANanuM mULa sarvasavANIH duniyAne phAnI karanArI vANIne vadanArA te ghaNA che, paNa duniyAne zANuM banAvanArI vANune vadanArA virala che. evA paNaviralane pedA karanArI zrI sarvajJa bhagavAnanI vANI che. A saMsAramAM je kAMI paNuM sAruM che, te zrI sarvajJa bhagavAnanI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAne vANImAM che. A saMsAramAM je kAMI paNa sAruM che, te zrI sarvajJa bhagavAnanI vANanA pratApe ja che. sArAnI sArA tarIkenI. pichAna paNa, zrI sarvajJa bhagavAnanI vANInA pratApe ja thAya che. jIve, pitAnA ane paranA kalyANane mATe, zuM tajavA jevuM che ane zuM sevavA jevuM che, je tajavA yogya che te zAthI. tajavA yogya che ane je sevavA yogya che te zAthI sevavA gya che, ene jaNAvanAra zrI sarvajJa bhagavAnanI ja vANI che. bIjA je kaI mahApurUSoe e vAta kahI, te zrI sarva bhagavAnanI vANInA AdhAre kahI. samyagdarzana, samyajJAna. ane samyaphacAritra-e traNeyanuM mULa zrI sarvajJa bhagavAnanI vANuM che. eTale kalyANa mAtranuM mULa zrI sarvajJa bhagavAnanI vANuM che. AthI ja, TIkAkAra maharSi upakArione yAda karI karIne namaskAra karatAM, zrI sarvajJa bhagavAnanI vANune namaskAra karavAne paNa cUkyA nathI. zrI sarvajJa bhagavAnanI vANIne paNa namaskAra karyA pachIthI ja, teoe, pote kayA kAryane kyI. rItie AraMbha kare che, te jaNAvyuM che. bIjA kSekano trIjA zloka sAtheno saMbaMdha TIkAkAra maharSie, trIjA slekamAM pitAnA abhidheyanuM spaSTIkaraNa karyuM che. bIjA zlokamAM bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI Adine namaskAra karatAM, "namAmi eTale ke huM namaskAra karuM chuM." athavA te "nama eTale ke namaskAra he ! "--e pramANe nahi kahetAM, "nA eTale ke namaskAra karIne "--e pramANe kahyuM che. namAmi agara te -e pramANenuM pada hota, te te bIjA slekanI vAta bIjA zlokamAM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 89 ja pUrNa thaI jAta; parantu tava evA padane prayoga karIne, TIkAkAra maharSie, bIjA lekamAM kahelI vastunI sAthe, trIjA 'lekamAM kahevAtI vastune saMbaMdha che ema jaNAvyuM che. bIjo leka, e eka apUrNa vAkya che; jyAre bIjo leka ane trIjo zloka-e banne ya maLIne, eka pUrNa vAkya bane che. kaI mANasa je "huM gAma jaIne athavA to "huM amuka kAma karIne" eTaluM bele, to ene sAMbhaLanAra jhaTa samajI jAya che ke-Ane AgaLa bolavAnuM bAkI che. ema ahIM paNa, TIkAkAra maharSie bIjA zloka dvArA, ema pharamAvyuM che ke zrI vardhamAnasvAmIjIne, zrImAna sudharmAsvAmIjIne, sarva anugavRddhone ane sarvagnanI vANIne namaskAra karIne eTale ema samajAI jAya che ke-TIkAkAra maharSine AgaLa kAMIka kahevAnuM avazya bAkI che ane je kahevAnuM che, te pahelAM kahelAnI sAthe saMbaMdha dharAve che. trIjA kalekamAM TIkAkAramahaSie pharamAvyuM che ke- A pAMcamA aMgasUtranI je TIkA tathA cUrNa che tene ane zrI jIvAbhigama vigere sUtro che, tenI je je vRttio che-tenA aMzene samyak prakAre jIne, A pAMcamA aMgasUtranuM huM kAMIka vizeSapaNe vivaraNa karuM . eTale kepAMcamA aMgasUtranuM kAMIka vizeSapaNe vivaraNa karavuM, e TIkAkAra maharSie pote karavA dhAreluM kArya che. e kAryane karavAnI pitAnI vicAraNAne khyAla ApatAM, teozrIe kahyuM che kehuM e kAryane, A sUtranI je TIkA ane cUrNa che tene tema ja zrI jIvAbhigama sUtra Adi sUtronI vRttionA aMzone samyak prakAre jIne, karavAnuM che. trIjA slekamAM kahelI A vAta te, bIjA leka sAthe saMbaMdha rAkhyA vinA paNa, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno kahevAya evI che ne? kAI jo bIjA aAkane AlyA vinA ja A trIjA kSeAkane khele, teA A trIjA kSeAkamAM kahevAelI vastune bIjA zleAkamAM kahevAelI vastunI sAthe saMbaMdha che--evI kalpanA AvI zake nahi; parantu keAI jo bIjA zlAkane khAle, teA jhaTa kalpanA Ave ke-A zrlAkamAM kahevAelI vAtane AgaLa je vAta kahevAvAnI che, tenI sAthe saMbaMdha che, kAraNa ke bIjA zleAkamAM tatvA evA padmanA prayAga karAelA che. trIjA AAka sAthenA saMbaMdhathI zuM sUcita karAyuM che ? Ama, bIjA zleAkanA, trIjo zlAkanI sAthe saMbaMdha rAkhavAnuM kAraNa zuM? kharekhara, A saMbaMdhane rAkhIne, TIkAkAra mahiSae ghaNuM ghaNuM mUka sUcana karI dIdhuM che. je kAryane karavAne mATe huM pravartamAna thAuM chuM, te kAryane bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjInI sAthe paNa saMbaMdha che, gaNadharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjInI sAthe paNa saMbadha che, anuyAgavRddha evA sarvanI sAthe paNa saMbaMdha che ane zrI sarvajJa bhagavAnanI vANInI sAthe paNa saMbaMdha che ema, TIkAkAra mahiSae bIjA zlAkanA trIjA kSeAkanI sAthe saMbaMdha rAkhIne, sUcita karI dIdhuM che. e saMbaMdha kevA prakAranA che, e viSe te ApaNe agAu vAta thaI gai che, eTale tenA punarUccAraNanI ahIM AvazyakatA che nahi. A uparAnta, bIjA kSeAkanA trIjA zlAkanI sAthe saMbaMdha rAkhIne, TIkAkAra maharSie bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI Adi pratyenA peAtAnA samarpitabhAvane, sevakabhAvane athavA teA e sarva pratinI pAtAnI vaphAdArInA *- Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga zAstraprastAvanA bhAvane paNa sUcita karyA che. 'bhagavAna zrI vardhamAnasvAmIjI Adine namaskAra karIne huM A kAryane karUM chuM'-ema kahevAnuM tAtparya e che ke huM evuM ja kahIza, ke je A badhAne namaskAra karanArane kahevuM zAle athavA te AmAMnA koI ne paNa kiMcihna mAtreya dUSaNa lAge evuM huM kahIza nahi !? AdhAra laIne elavAnI zAsananI paddhati: 91 trIjA zlokamAM paNa, TIkAkAra maharSie, e vAta spaSTa karI dIdhI che ke A TIkA huM svatantrapaNe racavAnA nathI. svatantrapaNe eTale nirAdhArapaNe huM A TIkAne racavAnA nathI. TIkAkAra maharSi kahe che ke'huM AdhAra levAnA chuM" ane peAte kAnA kAne AdhAra levAnA che, tenA nirdeza paNa temaNe karyo che. zrI jaina zAsananI A paddhati che. AdhAra lIdhA vinA koi ele ja nahi. bhagavAna zrI jinezvaradevA te, kevalajJAna thayA pachIthI ja dharmatIrthanI sthApanA kare che, eTale e tArakAne te bIjA koInA ya AdhAranI apekSA rahetI nathI; parantu, e sivAyanA je kAI hAya, temaNe jo utsUtrakathanAdithI kheMcIne satyavAdI ja banyA rahevuM hAya, te yAgyane AdhAra levA ja joI e. dvAdazAMgInI racanA karavA jogA sAmarthyane dharanArA gaNadharabhagavantAe paNa, pahelAM bhagavAnanAM vacanAne AdhAra lIdheA ane ethI je kAMI kahyuM, te bhagavAnanA nAme ja kahyuM. sarvajJa--vacananA keTalA badheA mahimA che? enA AdhArane grahaNa karIne je kaI cAle, te svayaM tare ane bIjAonA paNa taravAnA AdhAra rUpa ane, zrI sudharmAsvAmIjInI pATe thayelA zrI jammusvAmIjIe paNa AdhAra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno lIdhela. e pachInA mahApurUSoe paNa AdhAra lIdhelo. nirAdhArapaNe belavAne nAlAyaka * zrI jaina zAsananI A ja paddhati che. zrI jaina zAsanamAM nirAdhArapaNe bolavAne to chavastha evA keIne ya vastutaH adhikAra nathI, kAraNa ke-chagha nirAdhArapaNe balavAne mATe nAlAyaka che. jyAM sudhI pUrNa jJAnane abhAva, tyAM sudhI nirAdhArapaNe belavAne mATenI nAlAyakAta. potAnI AvA prakAranI nAlAyakAtane samajavI ane svIkAravI, e paNa 'badhAothI banatuM nathI. pitAnI nAlAyakAtane samajavI ane svIkAravI, e paNa tathA prakAranI lAyakAtavALA AtmAethI ja bane che. uzrRMkhala AtmAo te, "huMkArane ja bheMkAra karatA hoya che. pITha pAchaLanuM ke paDadA pAchaLanuM jANavAnI paNa jeomAM zakti nathI, evAo ya keTalIka vAra pote mahA jJAnI hevAne dAvo karatA jovAya che. jyAre pITha pAchaLanuM ke paDadA pAchaLanuM jANI zake evA paNa jJAnio kahe che ke jyAM sudhI ame sarva padArthonA sarvakAlIna sarva paryAne jANI zakIe nahi, tyAM sudhI amAre zrI sarvajJa bhagavAnanA vacanane ' AdhAra le ja joIe. mANasa mAtra vicAra karavuM joIe ke-jyAM sudhI mArAthI bhUla thavAno saMbhava che, tyAM sudhI mAre zrI sarvajJa bhagavAnanA vacanane AdhAra le ja joIe. A prakAranI manavRtti, zrI jaina zAsanamAM thaI gayelA mahApurU mAM hatI, mATe ja e mahApurUSanAM vacanane paNa zrI sarva bhagavAnanAM vacananI mAphaka mAnya karavAmAM AvyAM che ane mAnya karavAmAM Ave che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA yogya AdhAra levAmAM gauravanI hAni nathIH zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanone AdhAra le-emAM e pitAnA gauravanI hAni samaje che, teo vastutaH gaurava zAmAM ane gauravanI hAni zAmAM, e vAtane ja samajatA nathI. alpajJa athavA to asarvajJa mANasa, zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanene AdhAra laIne bele, emAM vAstavika rItie te, enuM pitAnuM paNa gaurava ja che. zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanane AdhAra laIne je bole che, te je kAMI bolavA mAge che, te sAcuM ane ekAnta sva-para-hitakArI belavA mAge che, ema sAbIta thaI jAya che. mithyA vacana ke keInuM paNa kaI paNa prakAre ahita karanAruM vacana ene bAlavuM nathI, e vAta enA evA vartanathI ja siddha thaI jAya che. e sAce satyAgrahI che, ema jaNAI Ave che. sAce satyAgrahI te ja che, ke je zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanane AdhAra laIne ja balavAnuM pasaMda kare che. evA mANasa upara keIpaNa mANasa niHzaMkapaNe vizvAsa mUkI zake che. je mANasa saune A prakArevizvasanIya lAge, tenuM gaurava vadhyuM kahevAya ke tenA gauravanI hAni thaI kahevAya? keIkaheze ke bIjAnuM kahyuM kahevAmAM kiMmata zI? paNa bIjAnuM kahyuM kahevAmAM kiMmata te tyAre nahi, ke jyAre jenuM kahyuM kahevAmAM Ave che, te asarvajJa ane mithyAbhASI heya! je zrI sarvajJa bhagavAnanuM kahevuM che ane je zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanane anusarIne kahevAeluM che, ene kahevAmAM to kiMmata ja che. enAthI sAbIta thAya che ke-Amane potAnA jJAnanI ochapanuM bhAna cheH jJAnanI ochapa hovA chatAM paNa keTalAke Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAne je jJAnIpaNAne mithyADaMbara kare che, te mithyADaMbara A karatA nathI tema ja pitAmAM jJAnanI ochapa hevAthI ajANatAM paNa mithyA vacana, usUtravacana belavA dvArA potAnuM ke paranuM hita haNAI javA pAme nahi-tenI paNa AmaNe takedArI rAkhI che. AvA uttama guNasampanna jIvane mATe, ema kema kahevAya ke-e bIjAnuM kahyuM kahe che, mATe emanA kathananI kiMmata zI? evA uttama guNasampanna jIvane mATe, evuM te teo ja bele, ke jeo bahu nAlAyaka hoya. cArI karIne lekhaka ne kavi tarIke paMkAvA mathanArA ya cheH ahIM, TIkAkAra maharSi, zrI bhagavatIjI sUtranuM vivaraNuM kAMIka vizeSapaNe karavAne Irache che, paNa e vivaraNamAM TIkAkAra maharSi e ja kahevAne Icche che, ke je zrI sarvajJa bhagavAne ane zrI sarvajJa bhagavAnanAM vacanane anusarIne mahApurUSoe kaheluM che. AthI ja, teoe e vAta spaSTapaNe jaNAvI che keA zrI bhagavatIjI sUtranI je TIkA ane je cUrNa hAla vidyamAna che, tenuM tema ja zrI jIvAbhigama vigere sUtronI je je TIkAo che-tenA aMzenuM A TakAmAM samya prakAre jana karIza. TIkAkAra maharSi keTalA badhA pramANika che-e vAta, paNa, temanA A kathana uparathI phalita thAya che. jenA AdhAre pote cAlavAnI che, TIkAnI racanAnuM kArya karavAnA che, tene pramANikapaNe pahelethI ja jAhera karI de che. AjanA kahevAtA sAhityakAromAMnA keTalekamAM A pramANikatA paNa jevAne maLatI nathI. AjanA racanArAomAM keTalAka evA che keteo anyanA granthamAMthI phakarAonA phakarAo ane kaDIonI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA 95 kaDIe uThAvI le ane e badhAnI racanA peAtAnA nAme . caDhAvI de ! ema cArI karIne, lekhaka tarIkenI ane vi tarIkenI nAmanAne meLavavAnA lAlacue, AjanA jagatamAM sahelAithI jaDI Ave che. ema lekhaka tarIke pakAvuM ke kavi tarIke paMkAvuM, enA karatAM te mUMgA maravuM e sArUM che, evuM pramANika mANasAnuM mantavya hoya che. pramANika mANasA, khIjAnAM lekhanAnA ke kAvyeAnA AdhAra le nahievuM che ja nahi; parantu pramANika mANasA, pAte jeTaleA jeTalA bIjAnA lekhananeA ke kAvyane AdhAra lIdhA hoya, tene yathAyegya rItie jAhera karyA vinA paNa rahe nahi. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraprastAvanA-vibhAga bara-samunnata jyakuMjara jevuM zrI bhagavatIjI: prastAvanA kene kahevAya? A pramANe maMgalane AcaryA pachIthI ane pitAnA abhidheyanuM spaSTIkaraNa karyA pachIthI, navAMgI TIkAkAra tarIke - suvikhyAta thayelA, parama upakArI AcAryabhagavAna zrImada abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, pote racavA dhArelA A zrI bhagavatIjI sUtranI TIkA rUpa zAstranI prastAvanA kare che. TIkAkAra mahaSie zAstraprastAvanA paNa ghaNI ja sundara ane ghaNI ja arthagaMbhIra karI che. prastAvanA te kahevAya, ke je prastAvanA je granthane uddezIne karavAmAM AvI hoya, te grantha ke mahattvanuM che ane te granthamAM kevI kevI vastuonuM varNana karavAmAM AvyuM che, tene prastAvanAnA vAMcakane khyAla AvI jAya. prastAvanA vAMcanAranA dila upara evI asara thavA pAme ke-"mAre A grantha sAMgopAMga vAMco ane vicAra joIe. je prastAvanA, granthanA mahatvane samajAvatI na hoya ane granthamAM varNavAelA viSayeno khyAla ApatI na heya, e prastAvanA vAstavika rItie prastAvanA ja nathI. prastAvanA vAMcanArane, prastAvanA vAMce ne ema thAya ke-he, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ATalo badho sundara ane mahattavano A grantha che? A granthamAM kahevAnI paddhati paNa ATalI badhI sundara che? ane A granthamAM ATalA badhA viSayenuM varNana che? AnuM nAma prastAvanA kahevAya. TIkAkAra maharSi te mahA vidvAna che, eTale e mahApurUSe ahIM je prastAvanA lakhI che, te AvI ja che. zAstraprastAvanA : maMgalanuM AcaraNa ne abhidheyanuM kathana karyA pachIthI, A zAstranI prastAvanA karatAM, TIkAkAra maharSi pharamAve che ke vyAkhyAtaM samavAyAkhyaM caturthamaGgam / athAvasarAyAtasya -' viAhapaNNatti' ttisijjhitasya-paMcamAMgasya samunnatajaya. kuJjarasyeva lalitapadapaddhatiprabuddhajanamanoraMjakasya, upasarganipAtA'vyayasvarUpasya, ghanodArazabdasya, liGgavibhaktiyuktasya, sadAkhyAtasya, sallakSaNasya. devatAdhiSThitasya suvarNamaMDitoddezakasya, nAnAvidhAdbhutapravaracaritasya, SaTtriMzatpraznasahasrapramANasU dehasya, caturanuyogacaraNasya, jJAna-caraNanayanayugalasya, dravyAstika-paryAyAstikanayadvitayadantamuzalasya,nizcaya-vyavahAranayasamunnatakumbhadvayasya,yoga-kSemakarNayugalasya, prastAvanAvacanaraca. nAprakANDazuNDA'daNDasya, nigamanavacanA'tucchapucchasya, kAlAdyaSTaprakArapravacanopracAracAruparikarasya, utsargA'pavAdavAdasamucchaladatucchaghaNTAyugalaghoSasya, yazaHpaTahapaTupratiravA''pUrNadi kacakravAlasya, syAdvAdavizadAMkuzavazIkRtasya, vividhahetuhetisamUhasamanvitasya, mithyAtvA'jJAnA'viramaNalakSaNaripubaladalanAya zrImanmahAvIramahArAjena niyuktasya, balaniyuktakakalpagaNanAyakamatiprakalpitasya, muniyodhairanAbAdhamadhigamAya pUrvamunizilpikalpitayobahupravaraguNatve'pi hRsvatayA mahatAmeva vAJchitavastusAdhanasamarthayovRtti-cUrNinADikayoH tadanyeSAM ca jIvA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA bhigamAdivividhivivaraNadava - kalezAnAM saMghaTTena bRhattarA ata evA'mahatAmapyupakAriNI, hastinAyakAdezAdiva gurujanavaccanAt pUrvamunizilpikulotpanairasmAbhirnADike veyaM vRttirArabhyate / " iti zAstraprastAvanA | 98 : zrI bhagavatIne jayakuMjaranI upamA : zAstraprastAvanAmAM, TIkAkAra paramarSi, sauthI pahelI vAta tA e kamAve che ke--samavAya nAmanuM je ceAthuM aMgasUtra che, je tenI TIkAnI racanAne meM saMpUrNa karI.' pachI kramAve che ke have avasaraprApta pAMcamuM aMgasUtra che.' avasarAyAta athavA avasaraprApta eTale jene mATe avasara AvI lAgyA che te. ceAthA pachI avasara pAMcamAnA ja gaNAya ne ? eTale pAMcamuM aMgasUtra, e have avasaraprApta che. avasaraprApta evA A pAMcamA aMgasUtranuM nAma che--vibAdapatti ' ahIM mAtra vijJATapatti' evA nAmano nirdeza karIne ja, TIkAkAra maharSie, * AnI TIkA zarU karAya che'-ema kahI dIdhuM nathI. AnI TIkA zarU karAya che'-ema jaNAvatAM pUrve te, TIkAkAra maharSie A zrI paMcamAMga sUtrane samunnata jayakuMjaranI upamA ApI che. A upamA ekadezIya nathI, paNa prAyaH sarvadezIya che. alaMkAra zAstrAmAM paNa nipuNa evA AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe, A sUtrane jayakuMjaranI prAyaH pUrNa gaNAya tevI upamA ApI che. jayakuMjaranI ghaTanA karIne, emaNe, A sUtranI pichAna karAvela che. A upamA e caMdravan mukha"nA jevI ekadezIya nathI, paraMtu anekavidha samAnatAvALI upamA ApI che. koi kaheze ke-- A davA C Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -bIjo bhAga-zAstraprastAvanA te kaDavI jhera jevI che. te emAM jheranI upamA AvI, paratu e upamAnI sAthe saMbaMdha keTalo? kaDavAza pUrato ! davA paNa kaDavI ane jhera paNa kaDavuM, mATe ja e upamA ! bAkI guNadoSamAM te meTa pharaka! davA mAMdAne sAjo kare ane jhera sAjAne paNa mAMde karIne mAre ! ahIM hAthInI upamA AvA prakAranI nathI, paNa A sUtra eka hAthI samAna che, samunnata evA jayakuMjara samAna che, e pramANe kahevAla che. eTale heje prazna thAya ke-samunnata jayakuMjaranAM amuka amuka aMgo che, amuka amuka upAMge che, to e badhuM zuM A sUtramAM che? TIkAkAra maharSi kahe che ke-hA, e badhuM ya che. eTalA mATe te "samunnatanayA -ema jaNAvIne, jayakuMjaramAM je je mahattvanuM hoya che, te badhuM A pAMcamA aMgasUtramAM kevI kevI rItie ghaTe che, e darzAvyuM che. e darzAvyA bAda, TIkAkAra maharSie, kevA prakAre nADikA rUpa TIkA zarU karAya che, te paNa kahyuM che. jayakuMjarathI paNa jya apAvavAnI jakhI zakti A sUtramAM cheH ahIM ApaNe pahele vicAra to e karavAne che ke-A paMcamAMga thI bhagavatIjI sUtrane samunnata jayakuMjaranI sAthe ghaTAvavAnuM kAraNa zuM che? A sUtranI racanA jaya pamADanArI che, zIdhra jya pamADanArI che mATe! jeNe jaya meLava heya, teNe A sUtrane AtmasAt banAvI levuM joIe. A saMsAramAM jaya kene nathI joIta? saMsAramAM sau jayanA atha che, paNa jayanuM sAdhana hAtha lAgavuM ane jayanA sAdha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI bhagavatIjI patranAM vyAkhyAne nane sevAvuM, e te temanAthI ja banI zake che, ke jeonuM tevuM nasiba heya. sAce jaya te, AtmA pitAnA Antara zatruone haMphAve, rIbAve ane mAre, emAM ja rahe che. Antara zatruo uparane jaya, e ja pAra jaya che. jenA Antara zatruo mare, te avyAbAdha sukhano ktA bane. evA jayane pAmavAne mATe, A zrI bhagavatIjI sUtranuM zravaNa, e paNa amegha kAraNa che. A zrI bhagavatI sUtranuM zravaNa je vidhipUrvaka, bhAvapUrvaka, bahumAnapUrvaka karavAmAM Ave, te A sUtranuM zravaNa karanAre AtmA, traNa bhAgamAM ja Antara zatruone pUre vijetA banIne, apUrva ane anupama jayane pAmanAre bane che. Antara zatruonA jayamAM jema A zrI bhagavatIjI sUtra amegha sAdhana che, tema bAhya zatruonA jayamAM jayakuMjara e amegha sAdhana che. yuddhamAM vAhana to joIe ne ? bAhya yuddhane mATe rAjAe vAhana tarIke hAthIne ja pasaMda karatA. yuddha karavAne jatA rAjAo hAthI upara besIne yuddhamAM jatA ane hAthI temane yuddha karavAmAM ghaNI madada rUpa nivaDa. emAM ya, jayakuMjaranI vAta ja zI karavI? tema Antarika yuddhane mATe jeo zrI bhagavatIjI sUtramAM apAelAviSayane vAhana rUpa banAve, teone Antarika yuddhamAM zrI bhagavatIjI sUtramAM apAelo viSaya, adabhuta madada kare che. jenI pAse jayakuMjara te jIte jayakuMjaramAM jaya apAvavAnI kevI adbhuta zakti hoya. che, ene Aje te tamane anubhava thAya tema nathI. Aje Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- 101 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA evAM hastirane durlabha ja banI gayAM che ane yuddhanI paddhati paNa pharI gaI che. AgaLanuM yuddha, yuddha karanAranA pitAnA sattvanuM ghAtaka banatuM hatuM. AgaLanA yuddhamAM yuddha karanArAone hAni Adi thAya--e judI vAta che, paNa sAmAnya prajAne Aje thAya che te mAre temAM thatuM nahi. Aje te, yuddhane vyuha goThavanAra evI salAmata jagyAe eza-ArAmamAM beThe hoya che ke-ene prAyaH unI AMca paNa Ave nahi; ane yuddhamAM utarelAo kyAM ya hoya ane mare hajAre nirdoSane thata hoya, evuM ya bane che. beo pheMkAya tyAre kAMI mAtra yuddhamAM utarelAe ja mare? pahelAMnA yuddhamAM te, nItiniyama paNa ghaNuM jaLavAtA hatA. e prakAranuM yuddha hoya ke vartamAna prakAranuM yuddha hoya, banne ya pApanAM ja kAraNe che. viSayanI ane kaSAyanI AdhInatAnAM e paNa nATake che. sAcuM yuddha te, Ansara ripuonI sAthe khelavA jevuM che. paNa jayAre ahIM A sUtrane jayakuMjaranI upamA ja ApavAmAM AvI che, te jyakuMjara ke jaya apAvanAre hoya che, tene paNa tamane khyAla Apavo joIe ne? e mATe A vAta che. jayakuMjara upara besIne yuddhamAM janArAe, jyAM sudhI jayakuMjara jIvato hoya tyAM sudhI, kadI paNa hArIne AvatA nahi ane jayakuMjarane game tenAthI mArI zakAto paNa nahi. secanaka nAmane jyakuMjaraH halla-vihalanI pAse jayakuMjara hato ane jyAM sudhI jayakuMjara temanI pAse rahyo, tyAM sudhI mahA pratApI kRNika je rAjA paNa, temane harAvI zakyo nahi ke kabaje karI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne zakayo nahi. tamane A vAtanI khabara che ? bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA je samaye sadehe vicarIne A pRthvItalane pAvana karI rahyA hatA, te samayanI A vAta che. e hAthInuM nAma secanaka hatuM. e hAthInuM nAma secanaka kema paDyuM hatuM, e hAthInA jIvane zrI nadiSeNunA jIvanI sAthe pUrvabhavanA kevA saMbaMdha hatA ane e hAthI zrI zreNika mahArAjAnI pAse kevA saMcAgAmAM AbyA hatA e vigere vAta tA, ApaNe agAu bhagavAnanA 'asmara' evA vizeSaNanI vicAraNA vakhate vicArI AvyA chIe. zrI nardiSaNa sAthenA pUrvabhavanA snehasaMbaMdhane laine vicAraNA karatAM, e secanaka hAthIne jAtismaraNu jJAna utpanna thayuM ane ethI e zrI naMSiNane vaza thayA; bAkI te mahArAjA zrI zreNike ene kAbUmAM levAne mATe ghaNA ghaNA prayatnA karyA hatA, paNa e kAbUmAM AvyA nahAtA. e ja hAthI, hulla-vihallanI pAse kevI rItie AbhyA ane e hAthInI sahAyathI halla-vihalle rAjA kRNikanA satyane kevI rItie trAsa pamADayo, e vigere vRttAnta paNa ApaNane ahIM avasara prApta thayA che, te ApaNe joI laie. secanaka hAthInA pahelAMnA prasaMga joye che, teA have eneA pachInA prasaMga paNa joI leA ! kiyArA muninI avajJA : mahArAjA zrI zreNikane ghaNA putrA hatA, parantu temAM zrI abhayakumAra teA parama buddhinidhAna hatA. buddhinidhAna evA zrI abhayakumAre, peAtAnA pitAnI ane rAjyanI jema anekavidha sevAo karI hatI, tema temaNe zAsananI paNa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 103 anekavidha sevAo karI hatI. A zrI bhagavatIjI sUtranA praNetA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe dIkSita karelA kaThiyArA muninA apamAnanuM nivAraNa karIne, temanA pratye paNa lokanAM haiyAmAM sanmAnane sundara bhAva zrI abhayakumAre ja pidA karyo hato. banAva evo banelo ke-gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjInI pAse, rAjagRhI nAmanI mahArAjA zrI zreNikanI rAjadhAnInI nagarImAM, eka kaThiyArAe bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. dIkSAne grahaNa karela e muni, gaucarI vigerenA kAraNe jyAre jyAre nagarImAM pharatA hatA, tyAre tyAre e nagarInA je loke temanI pUrvAvasthAne jANatA hatA, te leke te munine sthAne sthAne tiraskAra karavA lAgyA. raste cAlatA temanI e leke mazkarI ane nindA karavA lAgyA. kevI avaLI gaMgA vahI rahI che? e kALamAM ane evA sthAnamAM paNa evA ca loke hatA. garIba mANasane tyAgane adhikAra ja nahi ? Aje keTalAka kahe che ke-khAvA-pIvAnuM ane paheravA-oDhavAnuM sAruM maLe ane sukhe maLe, e mATe sAdhu thAya che ! alyA, khAvA-pIvAnuM ane paheravA-oDhavAnuM sAruM maLe ane sukhe maLe, e mATe bhayaMkara kukarmone karanArA, hiMsAdine AcaranArA, game tene vizvAsaghAta karanArA, uThAugIrI karanArA, anIti-prapaMcAdi karanArA ane viSayavilAsanAM athavA te vyabhicAranAM dhAme calAvanArAo, A duniyAmAM keTalAka che? sAmAnya rItinA sukhI gaNAya evA paNa mANase, Aje, bhaviSyamAM sukhe sAruM khavAya-pIvAya ane paherAya Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA ADhAya, e mATe keTakeTalI badamAzIonA Azraya le che? e badhA sArA mANasA, jemanI nindA ke mazkarI na karI zakAya evA mANasA, jemane tiraskAra karI zakAya nahi evA mANasA ane khAvA-pIvAnuM tathA paheravA--ADhavAnuM sArUM maLe-e mATe jo kAI sAdhu thAya tA te kharAba mANasa, jenI nindA ne mazkarI karavI paDe evA mANasa, jenA tiraskAra karI zakAya evA mANasa, evuM e leAke mAnatA haze ? khAvApIvAnuM ane paheravA oDhavAnuM sArUM maLe ane sukhe maLe--e mATe ja keAI sAdhu thayA ema mAneA, paNa eNe jagatanI dRSTie karI karIne paNa kharAba zuM karI nAkhyuM ? cArI vigerenA mArge nahi jatAM, e sAdhu thayA-e ja ene mahAna aparAdha ? bhAgyazAli! jarA vicAra tA karo ke A saMsAranA sukhamAM lubdha banelAomAM ane tyAgamArga pratye rASa dharanArAomAM, kevI avaLI gaMgA vahI rahI che ? meAkSane mATe ja sAdhupaNAnA upadeza H bAkI, khAvA-pIvAnuM ane paheravA-ADhavAnuM sukhe maLe ane sArUM maLe, e mATe sAdhu thavAnuM che ja nahi. sAdhu te meAkSanI ja sAdhanAne mATe thavAnuM che. saMsAranA sukhane sAdhavAne mATe sAdhupaNuM upadezAcuM ya nathI ane upadezAtuM paNa nathI. sAdhu thavAne IMcchanAre, mAtra saMsAranA sukhanAM sAdhanAne ja cheDavAnAM che--ema nathI, parantu saMsAranA sukhanI AzAne-saMsAranA sukhanI abhilASAne paNa cheDavAnI che. A leAkanA paudgalika sukhanI IcchAthI karAtI koI paNa dharmakriyAne viSAnuSThAna 'ane paleAkanA paudgalika sukhanI IcchAthI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIjo bhAga zAstraprastAvanA 15 karAtI koI paNa dharmakriyAne garAnuSThAna kahIne, ema viSa rUpa ane agara garala rUpa ane evA prakAre dharmAnuSThAnane AcaravAnA tA, A zAsanamAM niSedha karAelA che. zrAvakAne puNyanI je abhilASA thAya, te paNa paraMparAe meAkSanI IcchAvALI joI e. sAdhue teA, puNyanI paNa IcchA karavAnI nahi. enuM lakSya teA eka mAtra nirjarA tarapha hAya. eTale sAdhu thanAramAM bhavivarAganA bhAva teja joI e. evAne ame dIkSA ApIe nahiH amArI pAse koI mANasa Ave ane e jo ema kahe ke ' khAvA-pIvAnuM tathA paheravA--ADhavAnuM mane sArUM maLe ane sukhe maLe, e mATe mane dIkSA Ape!! ' te ame ene dIkSA ApIe nahi. ame ene samajAvavAne prayatna karIe ke ATalA mATe sAdhu thavAnuM hoya nahi; saMyamanuM kaSTa tuM ATalA sukha khAtara veThavAne taiyAra thayA che, ene badale meAkSanA sukhane mATeja saMyamane sevavAne taiyAra thA ne? meAkSanA sukhane dhyeya rUpa banAvIza, te| tane kAra pazu saMcaya kaSTa rUpa nahi lAge ane khAvA-pIvAnuM tathA paheravA-ADhavAnuM sukhe ane sArUM maLe--e mATe jo tuM sAdhu thaIza, te tuM kacAre bhAgI jaIza athavA teA sAdhunA veSamAM rahIne paNa tuM kayAre bhAmaTA banI jaIza, te kahI zakAya nahi. vaLI, sAdhune sadA khAvA-pIvAnuM ane paheravA-ADhavAnuM sArUM ja maLe ne sukhe ja maLe, e tArA bhrama che. sAdhue haiyAthI sAdhupaNAmAM ja rahevuM hoya, te eNe ghaNA ghaNA viparIta saMyeAgAmAMthI paNa pasAra thavuM paDe.' AvuM samajA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vavAthI paNa e je samaje ane mekSanI IcchAthI sAdhupaNAnI IcchAvALa bane te ThIka; bAkI to, evAne ame sAdhupaNuM ApIe nahi. evAne ya kaI atizayajJAnI bhaviSyanA tenA hitane joIne dIkSA Ape to te judI vAta che, parantu vidhimArga te e ja che ke-evAne dikSA apAya nahi. nidA karavAnI Teva hakIkta A prakAranI hovA chatAM paNa, tamane vAtane muddo samajAI jAya-e pUratI A vAta karI ke kadAca khAvA -pIvAnuM ane paheravA-oDhavAnuM sAruM maLe ane sukhe maLe -evA ja AzayathI keIe dIkSA laI lIdhI, te paNa eNe jagatanI daSTie karyo meTa gUnha karI nAkhe? evA AzayathI paNa dIkSA levAne mATe taiyAra thAya evA keTalA che, e te kahe ! evA ja AzayathI dIkSA lenArA nIkaLe, te ethI pavitra ane tyAgI evI sAdhusaMsthAnA gauravane hAni pahoce-e vigere vAta judI che, paNa sAdhusaMsthAnA gauravanI cintA jeTalI tamane che, teTalI paNa sAdhuone nathI, ema mAnI beThA che ? Aje te, mATe bhAge tana khoTA Are ubhA karIne, sAdhuonI ane dIkSAnA mArganI lanindA karavAnI, keTalAkane kuTeva paDI gaI che. evAmAM je asadu AgrahathI baddha na hoya, te nirarthaka pApamAM DUbatA bacI zake e pUratI ja A vAta prasaMge pAta jaNAvI dIdhI. ThiyArA munithI avajJA sahAI nahi? pelA kaThiyArA munine, temanI pUrvAvasthAne jANanArA leoe, sthAne sthAne tiraskAra karavA mAMDe ane temanI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 107 mazkarI tathA nindA karavA mAMDI, enI e kaThiyArA muninA haiyA upara bhAre asara thaI. peAtAnI AvI avajJA temanAthI sahana thaI zakI nahi. badhA ya zrI mASaSa munivaranA jevA sahanazIla manIne samatArasamAM jhIlyA kare, evA kayAMthI hAya ? evI avajJAne sahana karI lenArA munivaranA guNa gavAya, temane dRSTAntabhUta anAvAya, paNa munine evI avajJAne sahana karI levAnI pharaja pADI zakAya nahi. gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjI jevAe paNa evI avajJAne sahana karI levAnI pharaja pADI nathI. peAtAnI avajJAne nahi sahI zakAvAthI, e kaThiyArA munie, gaNadharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjIne, rAjagRhIthI anyatra vihAra karI javAnI jyAre vinaMti karI, tyAre temaNe e munine ema nathI kahyuM ke-sAdhu thaIne ATaluM paNa sahana na thAya, te kAMI cAle ? tame sAdhu che, mATe sahana karI !' gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe teA, tyAMthI vihAra karI javAnA vicAra karIne, peAtAnA e vicAra zrI abhayakumArane jaNAvyeA che. Ama te sAdhue vihAra kare, emAM navAI jevuM kAMI che ja nahi; parantu jyAre acAnaka vihAranA vicAra thAya, tyAre enI pAchaLa keAI kAraNa vizeSa tA hoya ne ? zrI abhayakumAra te mahA buddhizAlI hatA. zrI sudharmAMsvAmIjIe jevA vihAranA vicAra jaNAvyo, ke tarata ja e samajI gayA ke koI khAsa kAraNa che. AthI, zrI abhayakumAre zrI sudharmAMsvAmIjIne vidyA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA ranuM kAraNa pUchyuM ane teozrIe paNa vihAra karavAnA vicAranuM je kAraNa hatuM, te ja kAraNa zrI abhayakumArane kahI saMbhaLAvyuM. eka divasa vidvArane raDavAnI vinaMti : AvuM kAraNa jANyA pachI, zrI abhayakumAra jevA dharmosakta AtmAne cena paDe? peAtAnA nagaramAM ja munijananI AvI avajJA thAya, te kAI paNa dharmI janathI khamAya kharI? dharmazIla AtmAne munijananI avajJAnuM nivAraNa karavAnuM mana thayA vinA rahe ja nahi. munijananI avajJAmAM, zAsananI avajJA paNa rahelI che. leAkA jo A rItie munijaneAnI avajJA kare, te A kSetramAM munijanAne vihAra durlabha khanI jAya ne ? aneka AtmAe zAsanane pAmatAM ane ArAdhatAM aTakI jAya ne ? leAkanindAnI paravA karyA vinA, dharmanI ArAdhanA karavAmAM ceAjAvuM ane dharmanI ArAdhanA karavAmAM makkama rahevuM, e kAMI badhA AtmAone mATe zakaya che? eTale khIjAone mATe, dharmanI ArAdhanAne tA, jema ane tema nivighna banAvavAno, dharmAM janAe prayatna karavA joie. zrI abhayakumAranA haiye A vAta hatI ja, paNa e evA hatA ke kahevA karatAM karI devuM sArUM. AthI, temaNe te vakhate zrI sudharmAMsvAmIjIne kAMI ja nahi kahetAM, temanI pAse ta mAtra eka ja divasanI mAgaNI karI. zrI abhayakumAre kahyuM ke 'Apa have mAtra eka divasa rokAi javAnI kRpA karo ane pachIthI Apane vihAra karavA hAya teA karajo. 2 zrI sudharmAsvAmIjIe paNa zrI abhayakumAranI e vinaMtinA svIkAra karyo ane zrI abhayakumAre kahyA mujaba te Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 109 rAjagRhI nagarImAM kaThiyArA muninI sAthe ja rekAI gayA. je prasaMga hoya te upAya ajamAvAya : zrI abhayakumAra rAjadaMDanA baLe ja muninindAnuM nivAkaraNa karavAne IcchatA nahatA. lokanA hRdayamAM muni paNa pratye sadbhAvane pedA karIne, munijananI nindAnuM nivAraNa karavAne teo IrachatA hatA. emAM, zAsananI sevAne hetu paNa sare ane lekane unmArgathI vALIne sanmArgamAM sthApita karavAne hetu paNa sare. emane be ya kartavya adA karavAM hatAM. munijananI nindAnA nivAraNanuM ane lokane kalyANamArge vALavAnuM. AthI, zrI abhayakumAre evA ja pariNAmane lAve-e upAya ajamAvyo. zrI abhayakumAre je upAya ajamA, te upAyathI je munijananI nindAnuM nivAraNa thavA pAmyuM na hatuM, te e rAjadaMDane upaga nahi ja karata ema nahi. ema te zrI vastupAle viradhavala rAjAnA mAmAnI AMgaLI kapAvI maMgAvI hatI ne? rAjA vIradhavalanA mAmAe je AMgaLI cIMdhIne munivaranuM apamAna karyuM hatuM, te ja AMgaLIne zrI vastupAle kapAvI maMgAvI hatI ane e dvArA evI dhAka besADI dIdhI hatI ke-e nagaramAM, e rAjyamAM 'kaI paNa mANasa, nAnA ke meTA keI paNa muninuM apamAna karI zake nahi. e mATe te, zrI vastupAla khUda rAjAnI sAthe paNa yuddhamAM utaravAne taiyAra thaI gayA hatA. eTale je prasaMga hoya te upAya ajamAvAya, paNa dhama jane jyAM sudhI pitAnAthI zakya heya, tyAM sudhI munijanenI nindAnuM nivAraNa karyA vinA rahe ja nahi. chatI zaktie je deva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna gurU-dharmanI nindAne upekSAbhAve sahe, tene dharmI kahevAya nahi. lekanI sAna ThekANe AvI? zrI abhayakumAre bIje divase rAjyanA bhaMDAramAMthI traNa karoDa jeTalAM ratnane kaDhAvIne, e ratnone jAhera mArga upara, Dhagale karAvyuM. pachI paDaha vagaDAvIne zrI abhayakumAre AkhI ya nagarImAM evI udghASaNa karAvI ke-"abhayakumAra traNa kareDa ratno ApI devAne Icache che, to jemane e rane joItAM hoya te Ave !" AvI uddaSaNane sAMbhaLIne, ghaNuM meTI saMkhyAmAM leke tyAM ekatrita thaI gayA. e ekatrita thayelA sarva lokone uddezIne, zrI abhayakumAre kahyuM ke-"je kaI purUSa sacitta. jaLa, agni ane strI-e traNane sarvathA tyAga kare, tene A ratnane Dhagalo huM arpaNa karuM chuM." eTale lokee kahyuM ke-AvuM lokettara kArya karavAne keNa samartha che?" te vakhate zrI abhayakumAre kahyuM ke-"tamArAmane kaI je sacitta jaLa, agni ane strI-e traNane sarvathA tyAga karavAne mATe samartha na hoya, te pachI A ratnarAzi te kaThiyArA munine he, ke jemaNe sacitta jaLa, agni ane strIe traNeyane sarvathA tyAga jIvana paryantane mATe karyo che !' e vakhate, je loke kaThiyArA muninI mazkarI ane nindA karatA hatA, te lake belI ucA ke-"are, e zuM AvA tyAgI ane dAnapAtra sAdhu banyA che ? ame nAhaka temane upahAsa karyo !" Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 111 Ama, zrI abhayakumAranA suprayatnathI lokonI sAna ThekANe AvI. A rItie lakenA hadayamAM e kaThiyArA muni pratye paNa sadbhAvane pedA karyA bAda, zrI abhayakumAre samagra lokone evI AjJA paNa karI ke-"have pachIthI keIe paNa e munine tiraskAra ke upahAsa kare nahi!" A uparathI tamane lAge che ne ke-loke jo samajyA na heta, te zrI abhayakumAra kaDaka upAya ajamAvIne paNa muninindAnuM nivAraNa to karata ja ? pra. leke samajI gayA, pachI evI AjJA karavAnuM kAMI prayajana kharuM? - zrI abhayakumAra lakasvabhAvanA paNa jANakAra hatA. atyAre samajI gayA ne kAle pAchA nindA kare che? vaLI je loke tyAM hAjara na hoya, te lake paNa e munijanane tiraskAra ke upahAsa kare nahi, e mATe ya evI AjJA karavIe Avazyaka gaNAya. zrI abhayakumAranI manovRttiH A vAtane kahevAne Azaya te e che ke-zrI abhayakumAra kevA dharmapremI hatA, tene tamane khyAla Ave. zrI abhayakumAra pite dharmAsakta rahyA chatA ja, temanA pitA zrI zreNika mahArAjAnuM rAjya calAvatA hatA. temanA haiye saMsAranA sukhanI, rAjyanI pRhA nahi hatI, paNa mekSanI spRhA hatI ane e mATe dharmanI spRhA hatI. AthI ja, eka vAra jyAre zrI zreNika mahArAjAe. zrI abhayakumArane kahyuM ke-"vatsa ! have te tuM ja A A vAtane kAraNe tamane temanA pitA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna rAjyane svIkAra kara, ke jethI huM bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI sevAnA sukhane reja Azraya karI zakuM!" tyAre zrI abhayakumAre kahyuM ke-Apa je AjJA kare che te ghaTita che, paraMtu tene mATe thoDIka rAha juo !" zrI abhayakumAre AvuM eTalA mATe nathI kahyuM ke-taka joIne rAjagAdIe besavuM! zrI abhayakumAra pitAnI AjJAnA bhaMgathI paNa DaranArA hatA ane saMsArathI paNa DaranArA hatA. pitAnI AjJAno bhaMga kare paDe nahi ane potAnA saMsArane chedavAnI pitAnI bhAvanA saphaLa nivaDe, evI zrI abhayakumAranI IcchA hatI. ATalA mATe ja, temaNe pitAnA pitAne thoDIka rAha jovAnI vinaMti karI hatI. potAnA saMsArane chedavAnI pitAnI je bhAvanA, tene je rAjyane svIkAra karavAthI bAdha pahoMce tema hoya, eTale ke-A jIvanamAM temane sAdhupaNane svIkArIne mokSamArganI ekAnta ArAdhanA karavAnI je bhAvanA hatI, te bhAvanA je rAjA banavAnA kAraNe saphaLa nivaDe tema na hoya, to temane rAjA thavuM ja nahotuM! pitAnI AjJA khAtaya rAjA thaIne temane potAnI sAdhujIvanane jIvavAnI bhAvanAne jatI karavI nahatI! je pitAnI AjJA paNa paLAya ane sAdhujIvanane jIvavAnI pitAnI bhAvanA paNa phaLe, e banne zakya hoya te pitAnI AjJAnA pAlana khAtara temane rAjA banavAmAM vAMdho nahi hatuM, paNa pitAnI AjJAne pALatAM je pitAnI sAdhujIvanane jIvavAnI bhAvanA niSphaLa nivaDe tema heya, te e mATe zrI abhayakumAra haragIja taiyAra nahi hatA. zrI abhayakumAre zrI zreNikane je rAha jovAnuM kahyuM, te e kAraNathI ja kahyuM. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 : : bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 113 zrAvakane sarva bhAvanAomAM pradhAna bhAvanA sAdhujIvanane pAmavAnI hevI joIe : zrI abhayakumAranI A manovRtti samajAya che? suzrAvakenI mane vRtti kevA prakAranI hoya, tenuM zrI abhayakumAranA A prasaMgamAM sundara darzana che. zrAvakanI sauthI prabaLa je koI paNa bhAvanA hoya, to te sAdhujIvanane jIvavAnI hoya! zrAvaka mAtA-pitAnI AjJAne avagaNanA na hoya; zrAvaka jayAM sudhI zakya hoya tyAM sudhI mAtA-pitAnI AjJAne amala karavAnI ja vRttivALo hoya; pitAnA paudgalika sukhane anAdara karIne paNa zrAvaka mAtA-pitAnI AjJAne Adara kare. Ave paNa zrAvaka, jyAre mAtA-pitAnI amuka AjJAne amala karavAnA kAraNe, pitAnI sAdhujIvanane jIvavAnI bhAvanAne bAdha pahoMce tema che ema samajI jAya, tyAre e kare zuM? mAtA-pitAnI AjJAnuM pAlanane gauNa banAve ke sAdhujIvanane jIvavAnI potAnI bhAvanAne gauNa banAve ? evA samaye te, je zrAvaka, mAtA-pitAnI AjJAnA pAlanane gauNa pada ApIne paNa sAdhujIvanane jIvavAnI pitAnI bhAvanAne pradhAna pada Ape, te ja zANo zrAvaka kahevAya. paNa Aje te, sAdhujIvanane jIvavAnI bhAvanAnAM ja phAMphAM che ne ? Aje jeTalA zrAvake gaNAya che, AgevAna zrAvake gaNAya che athavA te. dharmI tarIkenI jeonI khyAti che, temAM paNa sAdhujIvanane pAmavAnI bhAvanA anya sarva bhAvanAo karatAM prabaLa hoya, e ema ne ema mAnI levAya evuM che kharuM? anya sarva bhAvanAothI prabaLa bhAvanA sAdhujIvanane pAmavAnI hoya, evA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne suzrAvake paNa nathI ja-ema nahi; evA bhAgyazAlio ca che; parantu zrAvakasamAjanA moTA bhAgamAM je anya sarva bhAvanAothI prabaLa bhAvanA sAdhujIvanane pAmavAnI hota, te Aje paNa bhagavAnanuM zAsana keI ajaba prakAranA prabhAvane prasAra karanAruM baneluM hota. ghaNe bhAga je e heta, to catuvidha zrIsaMghanI jAhejalAlI kaI jUdI ja jovAne maLata. A prasaMga levAne hetuH zrI abhayakumAranA A prasaMgane ApaNe eTalA mATe pahelAM lIdhuM che ke-zrI abhayakumAre dIkSA lIdhA bAda je paristhiti upasthita thavA pAmI, te paristhitimAMthI zrI hala -vihalane secanaka hAthI maLavAne prasaMga banyo che. secanaka hAthIne mahArAjA zrI zreNike potAne paTTahasti ja banAvyuM hatuM, paNa saMga evA ubhA thayA ke emaNe te hAthI halla-vihalane ApI dIdho. e vAta upara AvavAne mATe ja A vAta che. rAjya levuM ke nahi ?"--ene bhagavAnane pUchIne nirNaya karavAno vicAra : have zrI abhayakumAre karyuM zuM ? te samaye bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA vicaratA hatA, eTale zrI abhayakumAre bhagavAnane pUchIne ja, "pitAnI AjJA khAtara paNa rAjya levuM ke nahi ?"--ene nirNaya karavAne vicAra rAkhe. AthI ema samajatA nahi ke-bhagavAna kahe te rAjya levuM, e zrI abhayakumArane vicAra hato ! bhagavAna te vaLI rAjyane grahaNa karavAnuM kahetA haze ? Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 115 bhagavAna rAjyane levAnuM kahe ke rAjyane paNa choDavAnuM kahe ? mahArAjA zrI bharata jevA paNa samaje ke-" matothaGY" eTale ke rAjya saMsAra rUpI vRkSanuM bIja che ane bhagavAna evA rAjyane levAnuM kahe, e bane? bhagavAnanI vAta to dUra rahI, paNa sAdhu ya rAjyane grahaNa karavAnuM kahe nahi. saMsAranI koI paNa kriyAmAM sAdhunI anumati hoya ja nahi. saMsAranI kiyAmAM je kaI paNa sAdhu bhUlathI paNa anumati ApI de, te te sAdhu pApathI lepAya. te pachI, zrI abhayakumAra jevA samaju ane zraddhALue, bhagavAnane pUchIne ja "pitAnI AjJA khAtara paNa rAjya levuM ke nahi?--ene nirNaya karavAne vicAra rAkhe, tenuM kAraNa zuM? e kAraNane jANavAne mATe, zrI abhayakumAre bhagavAnane zuM pUchayuM che, e ja khAsa jANavA jevuM che. prazna DahApaNabharyo kahevAya, bhagavAna uttara dIdhA vinA rahe ane zrI abhayakumArane pitAne hetu paNa sare, evI rItie zrI abhayakumAre bhagavAnane pUchayuM che. zrI abhayakumAre bhagavAnane e ja mAtra pUchyuM che ke-bahe bhagavad ! ApanA zAsanamAM atima rAjarSi keNa thaze ?" enA javAbamAM bhagavAne pharamAvyuM ke rAjA udAyana." zrI abhayakumAre e paNa jANI lIdhuM ke-atyAre rAjA udAyana dIkSita thaI cUkelA che. pitAne nirNaya karavAne mATe, zrI abhayakumArane paNa ATaluM ja jANavuM hatuM. dIkSA levAne mATenI AjJAnI mAgaNI bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI pAsethI AvIne, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne pitAnA pitA zrI zreNika mahArAjAne zrI abhayakumAre kahyuM ke-"he pitAjI! Apa pharamAve che tema je huM rAjA thaIza, te pachI mArAthI muni thavAze nahi? kAraNa ke-zrI udAyana rAjA e atima rAjaSi che ema bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe kahyuM che. Apa vicAra kare ke huM je zrI mahAvIra paramAtmA jevA svAmIne pAmIne ane ApanA jevAnA putrapaNAne pAmIne paNa, mArA bhAva rU5 duHkhane cheda karI zakuM nahi, to pachI mArA jevo adhama bIje kaye purUSa gaNAya?" vaLI zrI abhayakumAre kahyuM ke-"pitAjI! huM nAmathI te abhaya chuM, paraMtu bhAva rUpa bhayathI to huM sabhaya ja chuM; mATe Apa je AjJA Ape, to huM traNeya bhuvananA jIvane abhayanuM dAna karanArA evA bhagavAna zrI vIra prabhune Azraya karuM ! rAjya te abhimAna rUpa sukhanA hetubhUta che. mAre evuM rAjya joItuM nathI, kAraNa ke-saMtoSa e ja zreSTha sukha che, ema mahaSionuM kahevuM che.' zrI abhayakumAranA antaHkaraNamAM sAdhujIvanane jIvavAnI bhAvanA keTalI badhI prabaLa hatI, ene khyAla Avyo ne? eTale emaNe pitAnI IcchA kevI sundara rItie vyakta karI ? pitAnI AjJAne anAdara karavA jevuM paNa thAya nahi ane pitAnI bhAvanA paNa bara Ave, evA prakAre vAta mUkI che ne? e rAjyane abhimAna rUpa sukhanA hetubhUta mAnatA hatA, eTale ke-viSaya ane kaSAya rUpa sukhanA hetubhUta mAnatA hatA tema ja evA sukhane tyAga karavAmAM ja sAcuM sukha che, ema mAnatA hatA. rAjyanA sukha saMbadhI temanI A mAnyatA, tamane gamI te kharI ? Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA mAhunA jora sAme dharmarAganuM jora phAvyuM : mahArAjA zrI zreNike jyAre joyuM ke-zrI abhayakumAra rAjyane svIkAravAne mATe kAI paNa rItie rAjI thAya tema nathI, tyAre temaNe paNa pAtAnI IcchAne gauNa banAvI daine, zrI abhayakumAranI sAdhujIvanane jIvavAnI icchAne pradhAna anAvI dIdhI. mahArAjA zrI zreNike, zrI abhayakumArane dIkSA grahaNa karavAnI rajA AnandapUrvaka ApI. mahArAjA zrI zreNikane zrI abhayakumAra pratye jevA tevA rAga nahi hatA. zrI abhayakumAre mahArAjA zrI zreNikanAM aMgata tema ja rAjya samadhI keTalAMka kAryo teA evAM karI ApyAM hatAM ke--bIjo kAi ja emanAM e kAryone karI ApI zake nahi; ane jo e kAryo thAya nahi, teA ethI mahArAjA zrI zreNikanA manAduHkhAdinA pAra paNa rahe nahi, evAM e kAryAM hatAM. zrI abhayakumAra jema ajaba pitRbhakta hatA, tema buddhizAliemAM paNa ajoDa hatA. AvA putrane dIkSA levAnI AjJA Ananda pUrvaka ApavI, e zuM ramata vAta che? meAhanA jora sAme dharmarAganuM jora jyAre phAve, tyAre ja A bane ne ? mahArAjA zrI zreNike potAnuM pitA tarIkenuM kartavya pALavAmAM kacAza nathI rAkhI. zrI abhayakumAranA ubhaya lAkanA hitanI cintA temaNe karI che. jo te saMsAramAM rahe, te temane rAjya ApavAnI IcchA hatI ane jo temane saMsAramAM na ja rahevuM hoya te, temane dIkSA paNa harSathI ja apAvavI hatI. pitA anelAee, A vAta dhyAnamAM levA jevI che ne ? tamArAmAMnA ghaNA pitA teA che ja, paNa pitA tarIkenA peAtAnA kartavyane 8 117 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---------- 118 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vicAra karanArA keTalA che? tamArAM saMtAne je bhAvabhayathI bhayabhIta banIne saMsArane tajavAne taiyAra thAya, te tame badhA emAM rAjI to kharA ne? putranI ne mAtAnI dIkSA: mahArAjA zrI zreNikanI AjJA maLatAM, zrI abhayakumAre, bhagavAnanI pAse bhAgavatI dIkSAne grahaNa karI. zrI abhayakumAranI pAchaLa, zrI abhayakumAranI mAtA zrImatI nandAe paNa bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. zrI abhayakumAre ane zrImatI nandAe, bhAgavatI dIkSAne grahaNa karatI veLAe, zrI halane ane zrI vihalane be divya kuMDale ane be divya vastro ApyAM, ke je temane agAu mahArAjA zrI zreNike ApelAM hatAM. AgaLanA prasaMgamAM, A divya kuMDalajoDIne ane divya vastrayugmane saMbaMdha AvavAno che. IrSyAnA raudra pariNAmanuM tyAM darzana thavAnuM che. parIkSA karIne gAdI eNpAtI: - zrI abhayakumAre dIkSA lIdhI, eTale mahArAjA zrI zreNikane vicAra thaI paDyo ke have A rAjya kone seMpavuM? zrI abhayakumAra jyAM sudhI hatA, tyAM sudhI te A vicArane avakAza ja hato nahi, kAraNa ke-rAjA thavAne e sarva rItie egya hatA; paNa have pitAnA putromAMthI kayA putrane rAjya ApavuM, enI cintA zrI zreNika mahArAjAne thaI. agAunA rAjAo, pitAnA putramAM paNa je jaNAya, tene ja rAjagAdI suprata karatA hatA. mahArAjA zrI zreNikanA pitAe paNa anekavidha parIkSAo karIne, zrI zreNikane rAjya ApavuM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 119 -evA nirNaya karyo hatA. rAjya kone ApavuM ?-enI cintA rAjAe eTalA mATe karatA hatA ke-emanA haiye peAtAnA kuLanuM hita paNa vaseluM hatuM ane prajAnuM hita paNa vaseluM hatuM. bannenuM hita jenAthI sauthI sArUM sadhAze-ema lAge, tene rAjAo rAjagAdI soMpatA. prAyaH emAM te mehane phAvavA detA nahi. AvA krama, prabhunA zAsanamAM paNa che. AcAryo potAnA pade yAgya AtmAAne joine sthApe. AcArya zrImata prabhavasvAmIjIe zrI zaZbhavasUrijIne joine ja meLavyA hatA ane zrI AryarakSitasUrijI dvArA zrI phalgurakSitajIne je AcAryapada apAyuM hatuM, te paNa temanI ceAgyatAne joIne ja apAyuM hatuM. evA te A zAsanamAM ghaNA prasaMgeA banavA pAmelA che ane bane che, jenA sA mATe te ja duzmana anyA H mahArAjA zrI zreNike nirNaya karyo ke have A rAjya Nikane soMpavuM.' kRNikane rAjagAdIe sthApita karI dIdhA pachIthI, pAte svatantrapaNe koine ya kAMI ApI zake nahi, e mATe zrI zreNike, kaNikane rAjagAdI ApatAM pahelAM ja zrI hulla--vihallane aDhAra cakranA hAra temaja secanaka hAthI -e ane ca vastuo ApI dIdhI. mahArAjA zrI zreNika AmAM dUraMdezI vAparI hatI, parantu pariNAma viparIta AvyuM. kRNikanA jANavAmAM AvyuM ke--hAra ane hAthI halla-vihallane apAI gayA; paNu tenA jANavAmAM e AvyuM nahi ke potAne rAjya ApavAne aMgenI pitA taraphanI A pUrvataiyArI che. kUNikanA haiyAmAM evA eka dRDha bhrama pedA thaI gayelA hatA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ke-pitAjI sArI sArI cIje mArA bhAIo halane ane vihalane Ape che, jyAre mane te sAmAnya cIjo ja Ape che." A daDha bramahaiyAmAM jAmelo ja hatuM ane emAM jANavAmAM AvyuM ke-"hAthI ane hAra halla-vihallane apAI gayA" eTale enA antaramAM krodhane mahAgni bhabhUkI uThyo. tene lebha paNa jera karavA mAMDyo. ethI, pitAjI keIne paNa rAjaya ApI de, te pahelAM teNe pitAjInI pAsethI balAtkAre rAjyane paDAvI levAno nirNaya karyo. pitAne kedakhAne nAkhIne rAjya paDAvI lIdhuM kRNike pitAnA nirNayane amala karavAne mATe, pitAnA kALa vigere nAmanA daza bhAIone bhegA karyA. temane kRNike samajAvyA ke ApaNA pitAjI vRddha thayA che, te paNa haju rAjyathI tRptine pAmatA nathI. rAjyanuM rakSaNa karavAne mATe putra jyAre zaktimAna thAya che, tyAre rAjAe potAnA putrane rAjyagAdI seMpI de che ane pite vratane svIkAra kare che. dhanya che ApaNuM meTA bhAI abhayakumArane, ke jemaNe pite yuvAna hovA chatAM paNa rAjyalakSmIne tajI dIdhI paraMtu ApaNuM pitA to evA viSayAnha che ke-ATalI moTI uMmaranA thavA chatAM paNa, rAjyane bhegavaTa karatAM kAMI vicAra ja karatA nathI. AthI, mAre vicAra e che ke ApaNe badhA maLIne pitAne bandhanamAM nAkhI daIe ane ApaNe atyAre rAjyane bhegavavAne samaya che, mATe ApaNe rAjyane grahaNa karIe. ApaNe AvuM karIe, te temAM ApaNane apavAda lAgavA jevuM kAMI che ja nahi, kAraNa kepitA vivekavikaLa Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA 121 A pramANe pahelAM te thayelA che. ApaNe rAjyane grahaNa karI laI e ane te pachIthI ApaNe A rAjyane agIyAra bhAge vaheMcI laine bhAgavIzuM. ApaNe rAjyane grahaNa karI lIdhA bAda, ApaNA pitA ma~dghikhAne paDyA paDyA bhale ne seMkaDo varSa jIve. ApaNane temAM kazI ja harakata jevuM nathI.' kRNike A vAta kahI ane tenA bhAIe temAM saMmata thaI gayA. e badhAe maLIne, ekAeka mahArAjA zrI zreNika upara humalA karyo, temane AMdhI lIdhA ane aMdikhAne nAkhI dIdhA. eTaluM ja nahi, paNa kRNika tA mahArAjA zrI zreNikanA evA vairI banI gayA hatA ke temane kAMI khAnapAna tA ApatA ja nahi ane rAja savAra-sAMja sA sA cAbuko mAratA. saMsAramAM zuM saMbhavita nathI ? krodha ane leAbhanuM jora, mANasane keTalA badhA vivekabhraSTa karI mUke che ? enA haiyAne e keTaluM badhuM krUra khanAvI de che? pAte putra che ane A pitA che e vAtane paNa e bhUlI jAya che. saMsAramAM zuM saMbhavita nathI ? mANasanA azubhAdRya jyAre joradAra bane che, tyAre sagI patnI, sagA putra, sage bhAI ke sagA pitA paNa bhayaMkaramAM bhayaMkara kATinA duzmananI garaja sAranAra ane, emAM Azcarya pAmavA jevuM kAMI che ja nahi. A saMsAramAM A ane AthI paNa vadhAre bhayaMkara ghaTanAo saMbhavita che, parantu puNyAdayanA ceAge maLelI anukULatAomAM muMjhAI gayelAo, madhubindu jevAM saMsAranAM sukhAnA svarUpane pichAnI zakatA nathI ane ethI ja te e sukhAnI pAchaLa ghelA thaIne kare che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne kRNikane verabhAva pUrvabhavathI ja hatuM ? prazna- kRNikane pitAnA pitA pratye ATale badhe. verabhAva thaI javAnuM kAraNa zuM ? eka to pUrvabhavanuM vaira hatuM ane A bhavamAM paNa gerasamaje thavA pAmI hatI. kRNika jyAre garbhamAM hatA, tyAre tenI mAtA callaNadevIne, pitAnA patinA mAMsane khAvAne dehada utpanna thayuM hatuM. e uparathI, e samajI gaI hatI ke garbhastha. jIva, tenA pitAne vairI pAkavAne che. kRNikanA jIvane zrI zreNikanA jIva pratye vairabhAva hatuM, paraMtu zrI zreNikanA jIvane kRNikanA jIva pratye vairabhAva nahi hatuM. je teone paraspara vairabhAva hota, to zrI abhayakumAranI buddhino upayoga karIne paNa zrI zreNike cellaNadevInA dehadane pUrNa karyo, te kadAca pUrNa karyo na hota ane dehada pUrNa karyo hota, to paNa zrI zreNike je rItie kRNikanA jIvananuM rakSaNa karyuM, te rItie kadAca tenuM rakSaNa karyuM na heta. pitAnA vairabhAvanA kAraNe, kRNikane je kAMI paNa pratikULa lAgatuM, te pratikULa tenA pitA zrI zreNika ja karAve che ema lAgatuM hatuM. jema keceluNAdevInA manane khAtrI ja hatI ke-mAre A putra enA pitAne vairI ja pAkyo che, eTale ja te zrI hallavihallane jyAre khAMDanA lADu ekalatI hatI, tyAre kUNikane te geLanA lADu mekalatI hatI. zrI zreNikane AnI kAMI ja khabara nahatI, paraMtu pUrvabhavanA vairabhAvanA saMskArane lIdhe, kUNika to ema ja mAnato hato ke A bhedabhAva mArA pitA ja karAve che. virabhAvanA kAraNe, bhalA mATenI cIja paNa bhuMDA mATenI lAge, e svAbhAvika che.. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 123 verabhAva sAme sAvadha rahevAnI jarUra A uparathI, e vAta paNa dhyAnamAM levA jevI che kekeInI ya sAthe verabhAva thaI javA pAme athavA te keIne yA ApaNA pratye vairabhAva thaI javA pAme, evA saMgothI sadAne mATe bacatA rahevAne prayatna kare. viSayasukhamAM paDelAone ane kaSAyathI dhamadhamatA AtmAone, evA prasaMgo ghaNA AvavAno saMbhava che, bAkI te, kaI kaI vAra bhavitavyatA ya evI hoya che ke ApaNe Azaya taddana sAre heya, te chatAM paNa banI jAya evuM ke sAmAne ema lAge ke A mane herAna ja karavAne maLe che ane ethI enA antaramAM ApaNA pratye vairabhAva pragaTe. Ama chatAM paNa, ApaNane je khabara paDI jAya ke-ApaNuM keI paNa prakAranI bhUla karavAnI buddhi nahi hovA chatAM paNa, gerasamaja mAtrathI ke bhavitavyatAvaza paNa ApaNA pratye amukane vairabhAva jAgyo che, te ApaNe tene khamAvyA vinA rahevuM ja nahi. enA haiyAmAMthI ApaNuM pratyene verabhAvane kADhI nAkhavAne zakya eTale prayatna avazya karo. eTale, ApaNe te kaI paNa jIva pratye vairabhAva pragaTe nahi ane kadAca verabhAva AvI jAya te paNa te TakI zake nahi, enI pUrepUrI kALajI rAkhavI joIe. ApaNe vairabhAva ApaNane te khUba ja hAni kare. jenA pratye verabhAva hoya, tene hAni te tene pApodaya sahAyaka bane tyAre pahoMcADI zakAya, paraMtu ApaNe vairabhAva ApaNane te mahA pApathI bhAre avazya banAvI de, kAraNa ke-e virabhAvanA vege ApaNuM antaHkaraNa, ApaNane jenA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna pratye vairabhAva hAya tenuM bhUMDuM kema karavuM-evA prakAranI bhAvanAomAM ja ramatuM hAya che. celaNAdevInI patibhakti : mahArAjA zrI zreNikanA azubheAdaya paNa evA che kekRNikane kAI kAMI kahI zakatuM nathI. e tA cellaNAdevI parama patibhaktA hatI ane kRNika mAtA pratye eTale dAkSiNyavALA hatA ke zrI zreNikanI pAse bIjA kAIne paNa nahi javA denAra kRNika callaNAdevIne zrI zreNikanI pAse javA detA hatA, eTale celaNAdevI mAyAthI kAMIka khAna-pAna ApI AvIne, zrI zreNikanA jIvanane TakAvatI hatI; khAkI, khAvA-pIvAnuM kAMI maLe nahi ane rAja savAra-sAMja seA se cAlukAnA mAra paDe, evA saMyAgAmAM game tevA mANasa paNa keTalAka vakhatane mATe jIvI zake ? NikatA putramAha : A pramANe divase vahI jatA hatA, temAM eka vAra evA prasaMga banI javA pAmyA, ke jene laIne kRkinA bhrama tA bhAMgI gayA, paNa zrI zraNika pratyenA tenA vairabhAva paNa naSTa thaI javA pAmyA. e prasaMga evA prakAranA hatA ke- kUNikane potAnI padmAvatI nAmanI rANIthI eka putra thayA. kRNika, e putra jyArathI janmyA tyArathI ja ene khUba khUba cAhavA lAgyA. putraprasava thayAnI vadhAmaNI AvI, eTale vadhAmaNI lAvanAra dAsa-dAsIone teNe puSkaLa dAna dIdhuM ane pote antaHpuramAM jaine putrane hAthamAM lIdhe ane e dvArA parama Anandane teNe anubhavyeA. e putra jarA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga-zAstraprastAvanA 125 mATA thayA, eTale ane peAtAnI kammare besADIne rAjA kRNika kravA lAgyA. e khALa putranI sAthe kRNika kANuM kAluM elIne bALaka jevI ceSTA karavA lAgyA. e putrane te khAtAM-pItAM ane sutAM-besatAM paNa nIce mUkatA nahi. putrameAhanuM A nATaka keTaluM badhuM vicitra che ? putra pitAne mATe kevA bhayaMkara ane duHkhadAyaka paNa banI zake che, enuM udAharaNa kAMI kRNikane zeAdhavAne javuM paDe tema hatuM? khUda pAte ja enA udAharaNa rUpa hatA ne? Ama chatAM paNa, e potAnA putra upara kema ATalA badhA mAhita thatA haze? ene kadAca ema haze ke-mArA pitAe mane meAhathI mugdha banAvyA nahi, mATe meM AvuM karyuM; eTale mArA putra mArA pratye evuM AcaranArA ane nahi, e mATe huM mArA putrane mAhathI mugdha banAvI dauM ! paNa kharI vAta e che ke-meAhane paravaza banelAo, nathI teA potAnA vartana uparathI zikhAmaNa laI zakatA ke nathI teA pArakA vartana uparathI zikhAmaNa lai zakatA. e bIcArA tA saMyAgAnusAra rAjI ne rASI thayA kare che. putrapremanI atirekatAmAM gauravanA anubhavaH putrameAhamAM garakAva banI gayelA rAjA kRNika, dhIre dhIre ema mAnatA thaI gayA ke mArA putraprema ajoDa che. pitA tA ghaNA che, parantu putra upara mArA jevA prema rAkhanA pitA maLavA muzkela che.' enA haiyAmAM rahelI A mAnyatAe, eka vAra zabdadehane paNa dhAraNa karI lIdhA. eka vAra potAnA putrane kheALAmAM laine bhAjana karavAne mATe beThelA rAjA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne kRNike aDadhuM bhejana karyuM haze, tyAM te cheka mUtaryo ane enA mUtranI dhArA kRNikanA bhejanathALamAM paDI. tema chatAM paNa, putranA pezAbanI dhArA adhavacce aTakI paDe nahi e mATe, kRNike pitAnI sAthaLane paNa hAlavA dIdhI nahi. putra pezAba karI rahyo, eTale kRNike jeTaluM anna pezAbavALuM thayuM hatuM, tene pitAnA hAthe bAjumAM karI dIdhuM ane e ja thALamAMthI te punaH khAvA lAgyo. ema bhejana karatAM, e pitAnA putrapremanI manamAM ne manamAM anamedanA karavA lAgyuM. ene thayuM ke huM mArA putra upara keTale badhe asIma prema dharAvuM chuM ? e AvA vicAra karato hato, tyAM enI najara pitAnI pAse ja beThelI, pitAnI mAtA cellAdevI upara paDI. eTale, putrapremanA harSAvezamAM taNAI rahelA teNe, pitAnI mAtAne pUchyuM ke "mAtA! bhUtakALamAM keIne ya pitAne putra ATalo badhe priya haze khare? athavA te vartamAnamAM paNa kaI e haze khare, ke jene pitAne putra mArA jeTale. priya hoya ? keTalAnA putra banyA ne keTalAne putra banAvyA? vicAra kare ke--ke vicitra A prazna che ? AmAM mehanI unmattatA sivAya kAMI paNa dekhAya che kharuM? kRNika te ema ja mAnI beThelo ke-enA je putraprema bhUtakALamAM keIne hate paNa nahi ane vartamAnamAM kaIne haze paNa nahi!" je ke-tenI A mAnyatA taddana khoTI che, paNa dhAre ke-enI e mAnyatA taddana sAcI hoya, te paNa emAM rAcavA jevuM zuM che? jene putrameha jeTaluM joradAra, te teTalo Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA 127 sAre, ema ? A saMsAramAM jIva keTalAnA putrapaNAne pAmyA haze ane keTalAne putrapaNe janmAvyA haze ? je putrane jIvAhavA svAdhIna nahi, sAjo rAkhavA svAdhIna nahi, sArA rAkhavA svAdhIna nahi ane jenA viyAga nizcita ja; tema ja je putra meATA thaine sukhI banAvanArA nivaDaze ke duHkhI anAvanArA nivaDaze--enA paNa nirNaya nahi, evA putra upara. mAha karavA ane e mAhamAM pAche gauravanA anubhava karavA, te mithyAtvanA paNa gADhapaNAne sUcave che. kRNika narakagAmI jIva che, eTale enA haiyAmAM AvA AvA bhAvA pragaTe,. emAM navAI pAmavA jevuM kAMI ja nathI. kRNika evA jIva hatA ke ene bhagavAneya phaLe nahi : AvA gADha mithyAdRSTine te khUda bhagavAnanA cAga . maLe, te paNa te phaLe nahi. jenuM mithyAtva maMdatAne pAmyuM hAya athavA teA jenuM mithyAtva maMdatAne pAme ane jenI bhavitavyatA sArI hoya, tene ja bhagavAna jevAnA yAga paNa. phaLI zake che. dheAra mithyAdaSTie tA, bhagavAnanA cAga dvArA paNu, mahA pApane upArjanArA mane che. rAjA kUNikane pAchalA kALamAM bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA ceAga maLyA hatA. tenI vasAvelI caMpA nAmanI nagarIe khUH bhagavAna padhAryA . hatA ane bhagavAnanA samavasaraNamAM rAjA kUNika gayA paNa hatA. e vakhate bhagavAnanI sAthe ene je praznottarA thayA hatA, te joie te lAge ke- te jIva ghaNI ja nAlAyaka avasthAmAM che.' bhagavAnane teNe pUchyuM ke jeo jIvanabharane mATe Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '128 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bhegene parityAga karatA nathI, evA cakravartio marIne kayI gatimAM jAya che?" bhagavAne kahyuM ke-"evA cakravartio marIne sAtamI narake jAya che." eTale kRNike pharIthI bhagavAnane pUchayuM ke-"te mArI gati kayI thaze ?" enA uttaramAM bhagavAne pharamAvyuM ke ahIMthI marIne tuM chacI nArakIe jaIza." AvA uttarane sAMbhaLIne, jarA paNa kSebhane pAmyA vinA ja, kRNika bhagavAnane pUche che ke "sAtamI narake kema nahi jAuM ?" eTale bhagavAna ene kahe che ke "tuM cakravartI nathI mATe! je cakavatI hoya, tenI pAse te cakravartIne egya sAmagrI heya. jema jyAM dharmI hoya, tyAM dharma avazya hoya tema!" ahIM tamAre e vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che kebhegAdine mRtyu paryanta parityAga nahi karanArA cakravartIe sAtamI narake jAya che ane e sivAyanA bIjA keI sAtamI narake jatA ja nathI, evuM kAMI che ja nahi. bIjA paNa sAtamInarake janArA hoI zake che. manuSyagatimAMthI ane tiryaMcagatimAMthI paNa ghaNA jI, sAtamI narakane yogya Ayubakarmane upArjane, sAtamI narake paNa jAya che. eTale ahIM bhagavAne je ema sUcavyuM ke- tuM cakravartI nathI, mATe tuM sAtamI narake nahi jAya"--te, e mATe ja sUcavyuM che ke-kUNikane pitAne e garva hatuM ke huM cakravartI ja chuM. eNe jyAre pUchyuM, tyAre pite cakravartI che evI ja enI tadana khoTI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 129 mAnyatA hatI, tene manamAM rAkhIne ja pUchyuM hatuM ane ethI tenI e mAnyatAne uddezIne ja bhagavAne e pramANenA javAba dIdhA che. bhagavAne jyAre ema kahyuM ke- te cakravartI nathI ' eTale pAchuM kRNike bhagavAnane pUchyuM ke- huM kema cakravartI nathI ? mArI pAse paNa cakravartInA jevI caturaMgI senA che.' e vakhate bhagavAne khUlAsA ApyA ke cakravartInI pAse te cAdi cauda ratnA hoya che. tArI pAse te nathI.. cauda ratnAmAMthI eka paNa ratna jenI pAse AchuM hoya, tene cakravartI kahI zakAya nahi.' bhagavAna pAsethI A pramANe sAMbhaLIne paNa eNe karyuM zuM ? cakravartI banavAnA udhamAta macAvyeA ane emAM ja eNe jIva khAyA. cakravartIne cauda ratnomAM sAta ratnA ekendriya hoya che ane sAta ratnA paMcendriya hoya che. kUNike leADhA vigerenAM sAta ekendriya ratnA anAvI lIdhAM, potAnI strI padmAvatIne strIratna tarIke kalpI lIdhI ane amuka hAthIne hastiratna, amuka gheADAne azvaratna-e pramANe kalpIne, petAnI pAse cakravartIne chAjatAM caudeya ratnA che, ema mAnI lIdhuM. A pramANe ratnAnI kalpanA karIne te besI rahyo nahi, paNa cakravartInI jema te cha khaMDane sAdhavAne mATe paNa nIkaLye emAM e vaitADhyagirinI tamisrA guphAnI pAse gayA ane te guphAnA prahata dvAranI vAlAthI bhasma thatAM tenuM mRtyuM thayuM. tyAM mRtyune pAmIne te chaThThI narake gayA. AvA jIvane bhagavAnanA yAga phaLe zI rItie ? bhagavAna maLyA tyAre ene peAtAnA Atma viSe kAMI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne pUchavAnuM sUjhayuM nahi ane AvuM pUchavAnuM sUjhayuM ! pitAne cakavartI kahevaDAvavAne mATe e sAtamI narake javAne mATe paNa taiyAra thaI gaye. kUNikane jIva A gADha mithyAdaSTi hato, eTale putrarAgamAM e AMdhaLo bane ane putra pratyenI rAgAndhatAmAM e gauravane AnaMda anubhave, e sthAne ja che e vAta tamArI samajamAM AvI gaI ne? A vAta eTalA ja mATe kahI ke-kaNikanA putra premanI vAtane sAMbhaLIne, keI pitAnA putra premane vikasita karavAne mATe, kRNika jevAne Adarza banAvI levAnI bhUla kare nahi. celeNAdevIne maLelI taka: ApaNe pAchA mULa vAta upara Ave. kRNike pitAnI mAtA celaNadevIne prazna karyo ke-"mArA je putrapremI pahelAM kaI thaye haze khare? athavA to atyAre keI mArA je putrapremI haze khare ?" kRNike AvuM pUchayuM, eTale celaNadevIne ghaNA vakhatathI haiyAmAM saMgharI rAkhelI vAtane belavAnI ane reSane vyakta karavAnI tema ja potAnA putranA magajane ThekANe lAvavAne yathAvasara prayatna karavAnI taka maLI gaI. e takane celleNAdevIe pUrepUro lAbha uThAvyA paNa khare, kAraNa ke-e parama patibhaktA hatI ane prasaMgane pichAnI levAmAM pravINa paNa hatI. callaNAdevIe zrI zreNikanA putrapremanI rajA karelI hakIkataH callaNAdevIe kaNikane javAba ApatAM kahyuM ke are pApI! tuM jANato ja nathI ke-tArA pitAne tuM A bALakanI jema atyanta vahAle hate. tane khabara nathI ke huM jyAre Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 131 mArA peTamAM AvyuM, tyAre mane bahu ja kharAba dehada utpanna thaye hato ane ethI huM tyArathI ja jANI gaI hatI ke-tU tArA pitAne vairI che, kAraNa ke-je garbha heya, tevA ja prakArane dehada sagarbhA strIone utpanna thAya che. garbhamAM rahelA paNa tane, tArA pitAne varI jANIne, tArA pitAnA kalyANanI kAMkSiNI evI meM garbhapAtanA prayatno paNa karyA hatA; paraMtu tAruM naziba evuM jabaruM hatuM ke-garbhapAtane mATe je je auSadhe lIdhAM, te te sarva auSadho tane hAnikAraka nivaDavAne badale, tArA mATe puSTikAraka pUravAra thayAM. vaLI, tArA pitAe to "kyAre huM putranA mukhane joIza"--evI AzAe, temanA akalyANanA ja sUcaka evA paNa mArA dehadane pUrNa karyo hato. tArA pitAnA manamAM te tAre mATe kaze ja kharAba bhAva nahi hato, paraMtu mArA manamAM te e vAta barAbara aMkita thaI gaI hatI ke-tuM tArA pitAne vairI ja che, eTale je jo ke tarata ja meM tane ukaraDe tajI dIdho hato, paraMtu tyAMthI paNa tArA pitA ja tane pitAnA jIvanI jema jALavIne laI AvyA. e pachI paNa, tArA pitAe tArA pratye gajabanuM vAtsalya karyuM hatuM. tane meM je ThekANe tajI dIdhA hatA, tyAM kukaDIne piMchAthI tArI eka AMgaLI vIMdhAI javA pAmI hatI ane pachI te pAkI hatI. aMdara kRmiothI khadabadIne durgandha mAratI banelI e AMgaLI, tane bhAre pIDA upajAvatI hatI. tArI evI durgandha mAratI AMgaLIne paNa, tArA pitA pitAnA moMDhAmAM rAkhI mUkatA hatA ane jeTalo vakhata teo tArI AMgaLIne meMDhAmAM rAkhatA hatA, teTalI vakhata ja tane sukhane anubhava thato hato. tArA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne pitAe e rItie tane vedanAthI bacAvIne tArI AMgaLInA ghAne rUjhavyuM hatuM. je pitAe tene AvI rItie mahAmuzkelI e lAlana-pAlana karI zakAya evA lAlana-pAlanathI ucheryo, te pitAnA meTA upakAranA badalAmAM te tArA pitAne kArAgRhamAM pUryA che!" kRNika to pitAnA pitAnA pitA uparanA upakAranI. vAtane sAMbhaLIne, vyagra banI gayo. te pitAnA duSkRtyathI kaMpI uDyo, paNa potAnA manamAM rahI gayelI eka gerasamajane dUra karavAne mATe, teNe celaNAdevIne pUchayuM ke-"to pachI pitAjI halla-vihallane khAMDanA lADavA ekalatA ane mane gaLanA lADavA ekalatA, tenuM kAraNa zuM?" cellAdevI, e vAtano paNa khUlAso karatAM kahe che kegaLanA lADavA to huM ja tane mekalatI hatI, kAraNa ke-tuM tArA pitAne dveSI che-ema meM mAneluM hovAthI tuM mane aNagamato ja hato." patibhakti vinA AvuM bolAya nahi? callaNadevIe sarva hakIkta kevI sundara, spaSTa ane sIdhI gaLe utare jAya evI rItie rajU karI ? celuNAdevInA kathanamAM jema pravINatA che, tema patibhakti paNa bhArebhAra bharelI che. je kAMI doSa rUpa tane lAgyuM che te mAruM kareluM che ane tArA pitAe te tAruM saghaLuM ya sAruM ja kareluM che, ema celaNadevIe kahyuM ne? tAruM kharAba karavAne mATe huM badhuM karI cUkI chuM ane tArA pitAe to tAruM ekAnta bhaluM ja karyuM che, evI vAta karIne? haiyAnI patibhakti vinA, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 133 AvI vAta, sAcI hAvA chatAM paNa, A rItie ane A saMcAgAmAM khelAya kharI ? ene ema na thAya ke--kadAca A, mArA patinI jema mane paNa maMdikhAne nAkhI deze te ? paNa enI cellaNA devIne phIkara ja nahiM hatI. ApaNe te, e vicAravuM che ke--pati maMdikhAne che, tenuM cellaNAdevIne keTaluM badhuM duHkha che ? A uparathI, e paNa samajI zakAya che ke jo enuM cAle evuM hAta, teA e eka kSaNane mATe paNa zrI zreNikane kArAgAramAM rahevA deta nahi; parantu te samaye kUNikano prabhAva eTalA madhA vistarelA haze, ke jethI keAI paNa mANasa zrI zreNikanI muktine mATe kAMI ja karI zake nahi. kaNikanuM hRdayaparivartana ane zrI zreNikanA prANatyAga : cellaNAdevInAM vacaneAnI kUNikanA haiyA upara asAdhAraNa asara thaI. enA pitA pratyenA enA dveSa gaLI gayA. pitAnA upakArane jANIne, ane potAnI jAta upara dhikkAranA bhAva AvyeA. peAtAnI jAtane nindatA teNe, tatkAla, pitA pAsethI paDAvI lIdheluM rAjya pitAne suprata karI devAne nirNaya karyo. mAtAne paNa eNe e vAta jaNAvI. pachI pUrUM khAdhA vinA ja, te khAte khAte ubheA thaI gayA ane pitAnAM caraNAmAM nAkhelI eDIne bhAMgI nAkhavAne mATe, lAhudaMDane laIne te ekadama kArAgRha tarapha doDyo. parantu tenA AvA hRdayaparivartananI zrI zreNikane khabara nathI. kRNikane ema leAhudaMDane laIne AvatA jANIne, zrI zreNikane evA evA vicAro AvyA, ke jethI temaNe kRNika tyAM AvI paheAMce te pahelAM teA, pahelethI peAtAnI pAse rAkhI mUkelA tAlapuTa Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134. zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nAmanA viSane pitAnI jIbha upara mUkayuM ane ethI tatkALa emanA prANa cAlyA gayA. kalpanAo kevI ThagArI paNa nivaDe che? jUo ke-ke vicitra saMga che? kalpanAo keTalIka vAra keTalI badhI ThagArI nivaDe che, tene A paNa eka namuno che ne ? ApaNI pAse dekhIto pUrAvo hoya ane enA ja AdhAre ApaNe kalpanA karI hoya, te chatAM paNa te taddana mithyA kalpanA haya, evuM ya bane ne? kRNikane geLanA lADuno dekhIte pUrA maLyo hato, chatAM tenI kalpanA kheTI hatI ne? kRNika lohadaMDa laIne deDyo Ave che-e dekhIte pUrA hatA, chatAM zrI zreNikanI kalpanA beTI hatI ne ? eTale dekhItA pUrAvAonA AdhAre paNa kalpanAomAM deDI javA jevuM nahi ne? evI kalpanAonA baLe keIna upara doSAropaNa karavAmAM, keTalIka vAra, mahA bhayaMkara paNa pariNAma AvI jAya che. pUrAvAo gerasamaja upajAve tevA paNa hoI zake che ane enA dvArA karelI kalpanAo ApaNane ThaganArI nivaDe, e svAbhAvika ja che. eTale, zakano lAbha paNa ApIne apAya, e sthAne che. ApaNe tyAM paNa jyAM paraspara viradhabhAva lAge evI vAta Ave ane jyAM sudhI yathAyegya nirNaya karI zakavA jevI zakti na hoya, tyAM sudhI "taratye tuM levasTiAca-e pramANe kahIne, bane ya vAtone UbhI rakhAya che ne? evA vakhate, AtmAne heje thAya ke-je huM pUrNajJAnI heluM, te kevuM sAruM ? huM adhuro jJAnI chuM, mATe ja Ane yathAyogya nirNaya karI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAprastAvanA 135 zakate nathI ne?" je A vicAra Ave, te pitAnA kevalajJAna rU5 guNane pragaTAvavAnI bhAvanA paNa sateja bane. zekathI bacavA sthAna choDavuM kRNike tyAM AvIne joyuM, te teNe pitAne mRtyu pAmelA joyA. ethI, enA duHkhanI avadhi rahI nahi. tenA haiyAmAM eTale badhe kaleza thayo ke-enA nivAraNa mATe maMtrioe piMDadAnane banAvaTI upAya zedhI kADhayo. ethI ene kAMIka zAMti maLI, to paNa jyAre jyAre te pitAnI zayyA, pitAnuM Asana, e vigerene jete, tyAre tyAre enA haiyAmAM zeka utpanna thayA vinA rahete nahi. e kAraNe, tene mATe rAjagRhI nagarImAM rahevuM, e paNa asahya thaI paDyuM. AthI, teNe caMpA nAmanI eka navI nagarI vasAvI ane te nagarImAM ja kRNika saparivAra rahevA lAgyo. zrI hallavihalanI pAsethI hAthI vigere laI levAno rANI padmAvatIne kUNikane Agraha : - have zrI hala-vihalane prasaMga Ave che. A prasaMga strIsvabhAvasulabha IrSAmAMthI ane viSayAdhInasulabha strImukhapaNAmAMthI janmele che. tamane khyAlamAM te haze ja ke-zrI abhayakumAre ane zrImatI nandAe dIkSA letI vakhate, zrI halla-vihalane divya kuMDalaDInuM tathA divya vastrayugmanuM arpaNa karyuM hatuM, ane tyAra bAda kRNikane rAjya ApavAnI IcchAthI zrI zreNike zrI hala-vihallane secanaka hAthI tathA aDhAra cakrane hAra arpaNa karyA hatA. have, eka vakhate zrI halla ane zrI vihalla-e baneya Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI bhagavatIjI satranAM vyAkhyAne bhAIe secanaka hAthI upara besIne pharavAne nIkaLelA. te vakhate temaNe divya kuMDalAne, divya vasrAne tathA divya hArane paNa dhAraNa karela. ethI, e banne ya jANe pRthvI upara devA ja kumAra rUpa dharIne utarI AvyA hAya, evA zAbhatA hatA. e rItie secanaka hAthI upara ArUDha thaine krUratA te anne devone kRNikanI rANI padmAvatIe joyA. devarAne sukhe pharatA joine Ananda pAmavAne badale, rANI padmAvatIne jUdA ja vicAra AvyeA. enA haiyAmAM IrSyAbhAva pragaTyo. ene ema thaI gayuM ke--AvA hAthIne, AvAM kuMDalAne, AvAM vastrAne ane AvA hArane ceAgya tA mArA pati che. mArA pati rAjyanA svAmI bhale rahyA, paNa A hAthI vigere vinAnuM mArA patinuM rAjya, e tA netrA vinAnA mAMDhA jevuM che.' AvA vicAra AvyA te AvyA, paNa pAchA ene rANI padmAvatIe dAbI dIdhA nahi ane rANI padmAvatInA e vicAre jora pakaDayuM. rANI padmAvatIe, zrI hulla--viThThallanI pAsethI e hAthI, hAra, kuMDala ane vastra laI levAnuM, peAtAnA patine kahyuM. mAtra kahyuM ema ja nahi, paNa e mATe Agraha paNa karyAM. e vakhate, rAjA kUNike teNIne kahyuM paNa kharUM ke--hulla -vihallane pitAe je ApyuM che, te mAre pAchuM laI levuM e ceAgya nathI; vaLI, pitA svargamAM gayA pachIthI tA, A anne ya bhAie mAre mATe vizeSa prasAda karavAne ceAgya che.' kRNikanA antaHkaraNamAM, atyAre tA pitA pratye sadabhAva pragaTelA hatA ne? jo pahelAMnI vAta heAta, te te kadAca kRNika kAMIka jUdo ja vicAra karata, paNa atyAre tenA haiyAmAM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 137 pitAnA mRta pitA pratye ghaNe AdarabhAva che. eTale te pitAnA nAme paNa padmAvatInI vAtane niSedha kare che. e pramANe niSedha karavA chatAM paNa, rANI padmAvatI mAnatI ja nathI. e te, pitAne Agraha cAlu ne cAlu ja rAkhe che. kRNikane jema zrI halavihalanI pAsethI e hAthI vigere laI levuM e gamatuM nathI, tema rANI padmAvatI nArAja rahyA kare-e paNa ene gamatuM nathI. A be ya aNagamatAM che, paNa emAMnuM eka aNagamatuM evuM joradAra banI jAya che ke-bI aNagamatuM paNa karavAne mATe rAjA kRNika taiyAra thaI jAya che. Akhara, rAjA kRNika, rANI padmAvatInA Agrahane AdhIna banI jAya che ane zrI hala-vihalanI pAsethI secanaka hAthI vigerene mAgI levAnuM kabUla kare che. kAmarAgane nAcaH AmAM, tamane kAMI Azcarya pAmavA jevuM lAge che kharuM? jyAM kAmarAga jora kare che, tyAM daDha paNa neharAga nabaLo paDI jAya che ane anta kadAca nAza paNa pAmI jAya che. evI hakIkatane jaNAvatAM udAharaNo zAstromAM to ghaNAM Ave che, paraMtu tamane ya Ane zeDo-ghaNe anubhava te haze ne ? gamatI bAyaDI khAtara mahA upakArI evAM paNa mAtA-pitAnI avagaNanA karanArAone, tame joyA-jANyA che? strI pratyenA rAgathI nehI badhujano Adine paNa tiraskAra karanArAo che, evuM tame sAMbhaLyuM che? are, anya keI strI upara rAga thaI javAthI, jene pote paraNIne lAvyuM hoya, jenI joDe saMsAranuM sukha bhogavyuM hoya, jene Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna jIvanabhara pitAnI pAse ane pitAnA haiyAmAM rAkhavAnuM vacana vAraMvAra ApyuM hoya tema ja jenA uparanA rAgane vaza banIne mAtA-pitAdine ane snehI-saMbaMdhIone tyAga karyo hoya, evI paNa pitAnI strIne dago denArA A saMsAramAM hoya che, evuM tamArA khyAlamAM AvyuM che kharuM? tame badhA to emAMnuM kAMI karanArA ke emAMnuM kAMI karyuM hoya tevA nathI ne ? jarA vicAra te karI jeje ! kAmarAga jyAre nacAvatuM hoya che ane ene AdhIna banIne mANasa jyAre nAcate hoya che, tyAre te vivekavila te banelo ja hoya che, paraMtu sAmAnya prakAranA savyavahArathI paNa te vikala banI jAya che. e mANasa, kadAca bhaNelA-gaNelA ane buddhizAlI hoya, te paNa evA vakhate ene mATe ya, mUrkha ane durjanane zobhatA eNe vicAra karavA athavA to eNe evuM bolavuM athavA te eNe evuM AcaravuM, e vigere paNa taddana suzakya banI jAya che. kRNikanI mAgaNI kUNika jyAre rANI padmAvatInA Agrahane nivArI zakya nahi, tyAre teNe zrI halla-vihallanI pAsethI hAthI vigerene mAgavAnuM kabUla karI lIdhuM ane te anusAra, teNe pitAnA saubhAtRpaNAnA bhAvane dabAvI daIne paNa, zrI halla- vihallanI pAse e secanaka hAthInI, divya kuMDalonI, divya vastronI ane divya hAranI mAgaNI karI. kRNike AvI mAgaNI karavA chatAM paNa, zrI halla-vihalla bIjuM kAMIja belyA nahi. temaNe te mAtra eTaluM ja kahyuM ke- jevI ApanI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 139 AjJA." A pramANe kRNikane kahIne, te banne pitAnA nivAse gayA ane pitAnA nivAse jaIne teo "have zuM karavuM?" tene vicAra karavA lAgyA. zrI hala-vihalane pahelAM e vicAra Avyo te khare ke-"kUNikane A abhiprAya sAre nathI" paNa tarata ja temaNe vicAra karyo ke "ApaNe A vicAra karavAnuM prayojana ja zuM che?" mamatva manda bane ne mare evuM karo: zrI hala-vihala uttama AtmAo che, mATe ja temane Avo vicAra Ave che. "kRNikane abhiprAya sAre nathI" e vicAra karavAnuM paNa temane gamatuM nathI. e uparathI tamane samajAya che ne ke-kRNike hAthI vigerene ApI devAnuM kahyuM, te chatAM paNa temane kUNika pratye krodhane bhAva nahi Avyo heya? jema jenI mamatA joradAra hoya che, tema tenA uparanI vyApa vadhAre koi upajAve che. zrI halla-vihalanA haiye secanaka hAthI AdinI mamatA sarvathA nahetI -ema te nahi ja, paraMtu e mamatA evI nahotI ke e badhAnI mAgaNI meTA bhAI kare, ethI moTA bhAI pratye emane gusso Ave. A vAta paNa tamAre mATe ghaNuM upayegI che. tamane dhanAdika pratye mamatva te che, paNa e mamatva tamane tamArA vaDile, badhujane athavA to putrAdi parivAra pratye ane AgaLa vadhIne kahIe to anya koI pratye paNa durbhAvane pedA karanArUM bane nahi, enI to tamAre khAsa kALajI rAkhavI joIe. evI kALajI rahyA kare ane avasare paNa emAM khAmI AvavA pAme nahi, e mATe "dhanAdikanuM mamatva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna mAraka che, heya che"--evI vicAraNA reja karavI joIe ane evA evA vicArethI mamatva manda bane ane chevaTe mare paNa kharuM--evuM tamAre karavuM joIe. zrI bharatajInA 98 bhAIonA prasaMganI yAda tame kadAca jANatA haze ke-ahIM je prasaMga upasthita thavA pAmyo che, tevA prakArane prasaMga mahArAjA zrI bharatanA samaye paNa upasthita thavA pAmyo hato. zrI RSabhadeva bhagavAna pitAnA see putrane rAjya vaheMcI ApIne pratrajita thayA hatA. te pachI, zrI bharata cakravartI bananArA hatA mATe cakaratna pragaTa thayuM ane temaNe e khaMDane sAdhyA. chae khaMDane sAdhIne AvavA chatAM paNa, cakaratna AyudhazALAmAM pesatuM nathI, kAraNa ke-zrI bharata mahArAjAnA navvANuM bhAIoe zrI bharata mahArAjAnI AjJAne svIkArI nahotI. AthI, zrI bharate jyAre pitAnA bhAIone pitAnI AjJAne svIkAra karavAnuM kahevaDAvyuM, tyAre te keIne gamyuM nahi. e nahi gamavA chatAM paNa, eka zrI bAhubalijI sivAyanA aNue bhAIoe bhagavAnanI pAse ja jaIne "zuM karavuM? -ene nirNaya karavAne vicAra rAkhyo. e adRNuM bhAIe pitapotAnA rAjyane tajIne bhagavAnanI pAse gayA. emane haiye e vAta jarUra hatI ke rAjya pitAjIe ApyuM che, pachI bharatajInI AjJA mAnavAnI heya zAnI?" paNa emaNe kevo rasto lIdhe, tenI A vAta che. A prasaMgamAM, zrI halla-vihae paNa lagabhaga evo ja raste lIdhe che. teo kRNukanI sAthe laDI levAne taiyAra thayA nathI. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 141 zrI halla-vihala vaizAlI pahoMcI gayA zrI halla-vihale vicAra karyo ke-ApaNe A hAthI vigere Ama ApI daIe e yogya nathI ane ahIM rahIe te pariNAma sAruM Ave nahi. kRNika sAthe laDavuM, e paNa gya nathI ane pitAe, mAtAe tathA vaDila bhAIe ApaNane cAhIne Apela je vastuo, te kaNikane tenA mAgavAthI ApI devI, e ya gya nathI. AthI, temaNe caMpAnagarIne cheDIne anyatra cAlyA javAno vicAra karyo. pitAnA hakkanI vastuo khAtara paNa bhAI sAthe laDavuM paDe, e temane gamatuM nahatuM ane jo teo tyAM rahe, te bhAInI sAthe laDavAne prasaMga AvyA vinA rahe ja nahi evuM hatuM. AthI, temaNe nirNaya karyo ke-"ApaNe kyAMka anyatra cAlyA jaIe." A nirNaya karIne, teo tyAMthI cAlI nIkaLyA ane vaizAlI nagarI tarapha gayA. te samaye vaizAlI nagarImAM zrI ceTaka nAme mahA parAkramI rAjA hatA ane te A zrI halla- vihallanA mAtAmaha thatA hatA. zrI halla-vihalla vaizAlI nagarIe pahoMcatAM, zrI ceTaka rAjAe temane satkAra karyo ane temane potAne tyAM ja potAnA yuvarAjonI jema rAkhyA. kaNikanI vicitra manodazA: zrI halla-vihalla caMpAnagarIne rAto rAta tajI gayA hatA, eTale savAre ja kRNikane evA samAcAra maLyA kehalla-vihalla te dhUrtanI jema chetarIne vaizAlI nagarIe cAlyA gayA che." evA samAcAra maLyA, eTale kRNikane sauthI pahelAM te e ja vicAra Avyo ke "sAce ja, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne strInI salAha mujakha cAlavAthI, huM ubhayabhraSTa thayeA : kAraNa kehAthI vagere ratnA paNa mane maLyAM nahi ane meM mArA bhAione paNa gumAvyA.' parantu, kRNika e jabaro kaSAyazIla hatA, eTale eNe evA vicAra karIne, na tA manane manAvI lIdhuM ke na te eNe potAnI thaI gayelI bhUlane sudhArI levAno vicAra karyAM. eNe teA evA vicAra karyo ke bhale je thavuM hatuM te thaI gayuM, paNa have te mAre AvI paDelA A kaSTane nivAravuM ja joie; eTale ke--have te mAre koi paNa bhAge mArA te anne ya bhAione pAchA lAvavA ja joIe. jo huM mArA te anne bhAI ene pAchA lAvuM nahi ane mArA A parAbhavane sahana karI lauM, tA mArAmAM ane vANIyAmAM phera ze ?? kUNikanI A kevI vicitra maneAdazA che ? pAte hasti AdinI mAgaNI karavAmAM bhUla karI-e vAtane e pradhAnatA ApatA nathI ane peAtAnA bhAI e e ja kAraNe tene aMdhArAmAM rAkhIne cAlyA gayA e vAtane e peAtAnA meTA parAbhava tarIkenuM mahattva ApIne, A vAtane jo pAte jatI kare te temAM peAtAnuM gaurava ja haNAI jAya-e rItie vicAraNA kare che. kaNikane potAnI bhUla samajAI che; peAtAnI bhUlano tene khyAla AbyA na hoya evuM nathI; Ama chatAM paNa, te have teA peAtAnA gauravanI rakSAne khAtara zuM karavuM joI eeno vicAra kare che. zro jinavacananA rasa tAre te svavacanano rasa DUmAveH ApaNe tyAM pAMca prakAranAM je mithyAtve varNavAelAM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 143 che, temAM mithyAtvano abhiniveza nAmano paNa eka prakAra varNavAelo che. pahelAM zrI jinavacanano ja rasa hoya, parantu saMgavazAt je evuM bane ke-zrI jinavacananA rasamAM mandatA Ave ane potAnA vacanano rasa pradhAna banI jAya, to samyagdaSTi jIva samyagdarzana guNane vamIne, abhiniveza nAmanA mithyAtvano svAmI banI jAya. jeNe abhiniveza nAmanA mithyAtvathI bacavuM hoya, teNe svavacananA rasa upara khUba khUba kAbU meLavo joIe ane zrI jinavacananA rasane haiyAmAM sArI rItie pravAhita rAkhyA karavo joIe. zrI jinavacanano rasa, ochuM bhaNelA paNa AtmAone AbAda tArI de che, jyAre svavacanano rasa, ghaNuM bhaNelA ane viziSTa keTinI gaNAya tevI tarkazaktine dharanArA AtmAone paNa, bahu ja bhayaMkara rItie saMsArasAgaramAM rUlAvI nAkhe che. svavacanano rasa, e to eka evI vastu che ke-ghaNu utkaTa keTinA gaNAya tevA cAritrAcArene niraticArapaNe sevavAnA prayatnavALA ane zAstronA mahA jJAtA evA paNa mahAtmAone, je teo bInasAvadha banI jAya ane zrI jinavacanano temano rasa je mandapaNAne pAmI jAya, te temane temano svavacanano rasa mithyASTi ane usUtraprarUpaka banAvIne, kadAca ananta kAlane mATe paNa saMsAramAM phelAvanAre banI jAya. kAma kharAba kare ane lonuM sanmAna sArUM meLave-evuM paNa pApAnubaMdhI puNyanA udaye bane? A rItie svavacanane rasa je mahAtmAone paNa muMjhavI. zake che, te pachI bIcArA kRNikanuM te zuM gajuM? e te, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna krodhAdi kaSAnI jema mAnaSAyane paNa paravaza banI gayela che. enA kaSAye joradAra che ane e kaSAyone AghAta pahoMcADe-evI sAmagrI prApta thavAne badale, ene enA kaSAyone puSTa karyA kare-evI sAmagrI maLelI che. e mAnI beThelo che ke-badhuM mAruM dhAryuM thavuM ja joIe ane meTe bhAge enuM dhAryuM thAya che paNa kharuM. AvA prasaMgamAM enA kaSAye pratidina puSTa banatA jAya, emAM navAI pAmavA jevuM kAMI che ja nahi. Aje spaSTapaNe samajAI jAya evI paNa bAbatemAM usUtraprarUpaNAo karanArAo ane sasUtraprarUpaNA karanArA mahAtmAone bhAMDanArAonI yI hAlata che ? evAone dekhItI rItie zeDI-ghaNuM phAvaTa AvI jAya che, eTale evAo vadhAre ne vadhAre unmatta banatA jAya che. A saMsAramAM, kharAbamAM kharAba kAme karavA chatAM paNa, tevAM kAma karavAmAM phAvaTa AvyA kare, e banavAjoga che. pUrvanuM puNya joradAra hoya ane te udayamAM vartatuM hoya, te kAma kharAba kare ne lekanuM sanmAna sAruM meLave, pite durjana chatAM ajJAna lakamAM sajajana gaNAya ane sajajanane saMtApavAmAM saphaLa nivaDe, e badhuM zakya che; parantu evAonuM e prakAranuM puNya pApAnubaMdhI ja hoya che ane ethI evAonuM bhAvi ghaNuM bhayaMkara hoya che. evA puNyane je vakhANe, te paNa pApane bhAgIdAra bane. puNyanI IcchA karanArAe paNa kadI pApAnubaMdhI puNyanI IcchA nahi karavI joIe. pApAnubaMdhI puNya karatAM to puNyAnubaMdhI pApa sAruM,-ema mANase pote pitAne mATe vicArI levuM joIe ane te paNa dharmasAmagrI maLe-evA prakAranI apekSApUrvaka ! Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 145 kaNikanA dUtane zrI caTaka rAjAe ApelA javAba: kRNike nirNaya karI lIdhuM ke-"have to kaI paNa bhoge hAthI vigere ratna sahita pitAnA bhAIone teNe pAchA pakaDI lAvavA joIe ane tema nahi, to chevaTa halla-vihalla je cAra ratnone laI gayA che, te ranone te avazya pAchAM meLavavAM joIe." A nirNaya karIne, rAjA kRNike pitAnA dUtane samajAvIne taiyAra karyo ane vaizAlI nagarIe ceTaka rAjAnI pAse meka. e dUta vaizAlI nagarIe pahoMcIne, zrI ceTaka rAjAnI sabhAmAM gaye. sabhAmAM jaIne te dUta zrI ceTaka rAjAne praNAma karIne gya Asane beThe ane te pachI teNe sabhyatAthI zrI caTaka rAjAne kahyuM ke-"halla ane vihalla nAmanA rAjakumAre hAthI vigere ratnone laIne ahIM bhAgI AvyA che, te Apa te banne kumArane e ratna sahita rAjA kRNikane soMpI de ! je Apa e bane kumArane ratna sahita rAjA kRNikane nahi pheMpI de, te Apane rAjyabhraSTa karI devAmAM Avaze, paraMtu eka khIlIne mATe AkhA devakulane vaMza thavA de, e Apane mATe egya nathI." kRNikanA dUte kahelI vAtane sAMbhaLIne, zrI ceTaka rAjAe tene javAba ApatAM kahyuM ke-"zaraNe AvelAne ApI de nahi, e te sAmAnya niyama che; jyAre A bane to, mArI putrInA dIkarAo che, ethI A bane mane putranA jevA priya che; tema ja A pAchA mArA uparanA vizvAse ahIM AvelA che, eTale Amane huM soMpI dauM, e mArAthI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bane ja nahi." zrI ceTaka rAjAe A madhura javAba Ape, eTale kaNikanA dUte pharIthI kahyuM ke- A bane Apane zaraNe AvelA che-e kAraNe ja Apa A bannene ApI zakatA na he, to temanI pAsethI tame hasti vigere ratnone laI lo ane te ratno mArA svAmI rAjA kRNikane arpaNa karI de !" AnA javAbamAM, zrI ceTaka rAjAe kahyuM ke-"keIna dravyane ApavAne mATe kaI samartha banI zake nahi, A nyAya te rAjA ane raMka banene mATe sarakhe che. A kAraNe, na te AmanA upara balAtkAra karIne huM AmanI pAsethI kAMI laI laIza agara na to Amane samajAvIne paNa huM AmanI pAsethI kAMI laI laIza. AmanI pAsethI mAre levAnI vAta to dUra rahI, paNa A banne to mArA bhANeje heIne, mAre vizeSe karIne dAna devAne gya cheH kAraNa ke-bhANeja dharmapAtra gaNAya che." zrI ceTaka rAjAnI parAkramazIlatA ane guNasampannatAH zrI ceTaka rAjAe A pramANenA javAba ApavAthI, vizeSa kAMI paNa bolyA vinA, kRNikane dUta tyAMthI pAchA cAlyA ga. kRNikane ddata vadhAre bele paNa zuM? zrI ceTaka rAjAe pUrA upazAntabhAvane dhAraNa karIne javAba dIdhA che. javAba paNa evA dIdhA che, ke je javAbe pUrepUrA yuktisaMgata gaNAya. emaNe sIdhe sIdhuM ema nathI kahI dIdhuM kehala tathA vihalane nahi eMpAya; paNa nyAyanI rItine samajAvIne, evI rItie kahyuM che ke-emanI jagyAe kaI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 147, paNa nyAyI rAjA heya, te te paNa hallane tathA vihallane seMpI zake nahi. A uparAMta, kaNikanA dUte te tyAM sudhI kahI dIdhuM ke-"tame je A bane kumArene ratno sahita nahi sapI do, te tamAre rAjyabhraSTa thavuM paDaze. te chatAM paNa, zrI ceTaka rAjAe e vAtane uttara sarakhe ya A nathI ane pite jarA sarakhA ya tapyA paNa nathI. pitAnI vAtamAM pote barAbara makkama rahyA che, paNa emaNe khAlI ghUMka uDADavA jevI vAta karI ja nathI. zrI ceTake ApelA javAbane vicAra karavAmAM Ave, te lAge ke-zrI ceTaka rAjA jarUra parAkramazIla paNa havA joIe ane aneka guNothI sampanna paNa hevA joIe. hakIkatamAM che paNa ema ja. e evA bANAvaLI hatA keemanuM bANa khAlI jatuM nahi. jenA upara emanuM bANa chUTe, te jIvathI jAya-evuM ja banatuM hatuM. vaLI, teo mahA samyagdaSTi suzrAvaka hatA. zrI ceTaka rAjA saMsAramAM rahyA hatA kharA, paNa te udAsIna bhAve ja rahyA hatA. eTale saMsAramAM te rahevAne mATe rahyA nahatA, paraMtu rahevuM paDyuM hatuM mATe rahyA hatA. bIjA keIna paNa lagna karavAM nahi-e te emane niyama hata; tema ja yuddhamAM eka divasamAM eka bANathI adhika bANane cheDavuM nahi, e ya temane niyama hate. AvA guNasampanna ane AvA parAkramI AtmAo ela-phela bele ja nahi. kRNikanuM yuddhane mATe prayANa zrI ceTaka rAjAe je javAbo ApyA hatA, te to evA hatA ke-je kRNike jarA zAntithI ane dhIrajathI e rahevuM paDyuM hatuM ke emane niyama utAre chAvuM nahi Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne javAbone viSe vicAra karyo heta, te ene kaSAya paNa upazAntabhAvane pAmata; parantu kaI paNa bAbatane zAntithI ane dhIrajathI vicAra karavA jegI gyatA ja kRNikamAM hatI nahi. AthI, dUte pAchA AvIne jyAre zrI ceTaka rAjAe ApelA uttarane kahI saMbhaLAvyuM, tyAre te te vyAjabI paNa uttara, kRNikanA krodha rUpI agnine mATe vaMToLIyA je thaI paDyo. agnino ne vaMToLIyAno vega thAya, eTale agni jema ekadama bhabhUkI uThe ane eno vistAra vadhato ja jAya, tema kUNika paNa zrI ceTaka rAjAe Apelo uttara kAne paDatAM, pitAnA magajane kAbUmAM rAkhI zakyo nahi. eNe te, tatkALa, zrI ceTaka rAjAnI upara caDhAI karavAne mATe jayabhaMbhA vagADI. bhaMbhAnAdane sAMbhaLIne, kUNika rAjAnA sanike sarva prakAre sajja thaI gayA. kRNikanA kALa vigere nAmanA je daza bhAIo hatA, te paNa sarva rItie sajja thaIne sainyanI AgaLa cAlavA lAgyA. dareka kumAra eka eka sinyana senAdhipati hate. vicAra kare ke-vAta keTalI sAmAnya hatI ane emAMthI pariNAma kevuM bhayaMkara AvI pahoMcyuM? je kRNika rAjA padmAvatI rANunA Agrahane vaza banyo na hota, to A akAraNa yuddhane prasaMga ja upasthita thavA pAmata nahi. kRNikanA dazeya bhAIo marAyAH kRNika yuddha karavAne mATe AvI rahyo che, evA samAna cAra AvI pahoMcatAM zrI caTaka rAjAe paNa yuddhanI kRNikanA jevI ja bhAre taiyArI karI. yuddhanI taiyArI karI laIne, zrI ceTaka rAjA pitAnA tAbAnA dezanI sImAe pahoMcI gayA, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA 149 e yuddhamAM eka-bIjAnA sainiko keTalA hatA, darekanI sAthe keTakeTalA hAthI-gheADA ratha vigere hatuM, tema ja ekabIjAe kevI kevI vyUharacanAo karI hatI-e vigere bAbatamAM ahIM ApaNe utaravuM nathI. yuddhanA pahelA divase, kUNike peAtAnA pahelA bhAI kALane senApati banAvIne yuddha karavAne mATe mekalyA, tA e zrI ceTaka rAjAnA khANathI marAyA. bIjA divase khIjA bhAine kRNike senApati anAvIne yuddha karavAne mATe meAkalyA, tA te paNa khIje divase zrI ceTaka rAjAnA khANathI marAyA. ema daza divasanA yuddhamAM, kRNikanA dazeya bhAio zrI ceTaka rAjAnA mANanA bhAga banI gayA. daivI sahAya meLavavAnA prayatna H AthI kRNika hatAza thaI gayA; zrI ceTakanI sAthe yuddha karavAne mATe AvavAmAM pAte bhUla karI, ema paNa kRNikane lAgyuM; parantu daza daza bhAione mRtyunA mukhamAM homI dIdhA pachIthI, pAchA kema vaLAya ?-e vicAre kRNikane muMjhabyA. ethI eNe devatAnuM ArAdhana karavAMnA nirNaya karyo. daivI sahAya meLavIne, zrI ceThaka rAjAne jItI levAnI enI icchA hatI. eNe tapa AdaryuM ane kAI devanuM dhyAna dharatA te sthira thayA. kRNike pUrvajanmamAM tapa ghaNA karelA ane emAM A janmanA tapa maLyA, ethI daivI sahAyane meLavavAnI tenI icchA pUrNa thaI. tene evI daivI sahAya maLI gaI, ke jethI te ghAra saMgrAma khelI zake ane zrI ceTaka rAjAnA ANuthI haNAya nahi. 1. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne zrI ceTakane bhAgavuM paDavuM pachI te yuddhamAM utaryo. zrI ceTaka rAjAe tenA upara bANa mUkyuM, paNa daivI sahAyane laIne, divya ane amegha evuM paNa zrI ceTaka rAjAnuM bANa niSphaLa nivaDyuM. zrI ceTaka rAjAe bIjuM bANa choDyuM nahi. paheluM bANa niSphaLa nivaDyuM, eTale zrI ceTaka rAjA potAnI pratijJAne anusarIne yuddhamAMthI pAchA pharyA. bIje divase paNa ema ja banyuM. AnI, zrI ceTaka rAjAnA sAthIdAre ane subhaTa upara paNa kharAba asara thaI. temane lAgyuM ke-ApaNA svAmInuM puNya kSINa prAyaH thaI gayuM che. ethI paNa dhIre dhIre yuddhanI sthiti palaTAtI gaI. zrI ceTaka rAjAnA gaNarAjAo bhAgIne pitapotAnA nagaramAM jatA rahyA ane ethI zrI ceTaka rAjAne paNa raNabhUmine tajI daIne, pitAnI vaizAlI nagarImAM bharAI javuM paDyuM. pachI kRNike paNa tyAM AvIne e vaizAlI nagarIne gherI lIdhI, paraMtu vaizAlI nagarI evI surakSita hatI kekRNika te nagarImAM kemeya praveza karI zakyo nahi. jyakuMjara dvArA jIta meLavavAno zrI halla-vihalane prayAsa have jayakuMjara jevA secanaka nAmanA hAthInI jaya apAvavAnI zaktine prasaMga Ave che. rAjA kRNike AkhI ya vizAlA nagarIne evI sakhta rItie gherI lIdhI hatI keeka paNa mANasa enagarImAMthI bahAra AvI zakato nahoto. Ama chatAM paNa, roja rAtrinA samaye secanaka hAthI upara besIne zrI hala ane zrI vihalla AvatA hatA ane kUNi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 151 kanA ghaNA sinyane saMhAra karIne sahIsalAmata pAchA cAlyA jatA hatA. khUbI e hatI ke-svapnamAM dekhAelA hAthIne jema pakaDI ke mArI zakAya nahi, tema A secanaka hAthIne paNa kaI pakaDI ke mArI zakatuM nahotuM ane ethI ja zrI halla-vihala kRNikanA sainyamAM pesI, kRNikanA ghaNA sinyane mArI, rAtorAta pAchA kuzaLakSema vizAla nagarImAM pahoMcI jaI zakatA hatA. kaNike hAthIne mAravAno karelo upAya Ama thavAthI, cheka vizAlA nagarInA dvAra sudhI pahoMcI gayelA kaNikane pAchI cintA thaI paDI, kAraNa ke vagara yuddha paNa enA sainyane ghaNe bhAga nAza pAmI gayuM hatuM. AthI, teNe potAnA maMtrIone bolAvIne kahyuM ke"Ama to ApaNuM AkhA ya sainyane halla-vihalla khatama karI nAkhaze, mATe Ane keI upAya karavo joIe. kaI paNa bhege, hallavihalane jItI levA joIe." maMtrIoe kRNikane kahyuM ke- ApanI vAta sAcI che, paratu jyAM sudhI halla-vihalla secanaka hAthI upara besIne Ave che, tyAM sudhI te temane jItI zakAze ja nahi. AthI, karavuM evuM joIe ke jethI secanaka hAthI ja mRtyu pAme. e mATe, secanaka hAthInA AvavAnA mArge eka meTI khAI khedAvIne, e khAIne kheranA aMgArAthI bharI devI ane pachI tene DhAMkI devI. pachI secanaka hAthI jyAre vegathI doDate deDate Avaze, tyAre te e khAImAM paDI jaze ane khAImAM paDelo te mRtyune pAmaze. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 zrI bhagavatIjI stranAM vyAkhyAna . kRNikane A upAya vyAjabI lAge, eTale eNe tatkALa khAI kherAvIne, e khAIne kheranA aMgArAthI bharI dIdhA bAda, ene DhAMkI dIdhI. ''; secanaka hAthI jANI gayA ne thaMbhI gayeH " zrI hallavihallane to AnI kazI ja khabara nathI. te te secanaka hAthI upara besIne kUNikanA sainya upara dhasAre karavAne mATe, vizAlA nagarInI bahAra AvyA. seja reja teo kRNikanA sainyane saMhAra karIne salAmata rItie pAchA jaI zakatA hatA, tethI emane paNa garva AvI gayuM hatuM. temane lAgyuM hatuM ke-pate ekalA hAthe kRNikane harAvI daI zakaze ane te samaye temane bahu najadika lAgatuM hatuM. AthI ja, teo DahApaNu vAparavAnA avasare DahApaNa vAparI zakyA nahi ane garvanA gAMDapaNano bhaMga banyA. kheranA agArAothI bharelI khAInI pAse AvI pahacatAnI sAthe ja secanaka hAthI ubhuM rahI gayo. tene khabara paDI gaI ke-A khAI che ane AmAM aMgArA bharelA che; eTale eNe eka DagaluM paNa AgaLa bharyuM nahi. hAthIne tiraskAraH - zrI hala-vihale secanaka hAthIne calAvavAne ghaNe prayAsa karyo, paraMtu te cAlyo nahi. e vakhate e be bhAIe eTale vicAra karavAne paNa thatA nathI ke kaI divasa nahi ne Aje ja A hAthI cAlatuM nathI, te temAM jarUra koI gUDha kAraNa haze !' paNa jevA prakAranI bhavitavyatA heya, tevA prakAranA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ! vicAro Ave-e paNa zakya che. - ghaNA prayAse paNa secanaka hAthI jyAre cAlyA nahi, tyAre zrI halla-vihala gussAmAM AvI gayA. gussAmAM AvI jaIne, temaNe e hAthIne tiraskAra karavApUrvaka, e hAthIne kahyuM ke-"re secanaka! Akhara tuM pazu te pazu ja! atyAre te tuM kharekhara pazu thayo che. ethI ja tuM A vakhate raNamAM javAne mATe kAyara thaI gayA che. tAre mATe te ame dezane choDIne paradezamAM AvyA; bhAIne paNa ame tAre mATe tyAga karyo ane tAre kAraNe ja Arya ceTakane ame mahA ApattimAM mUkI dIdhA che. je prANI sadAne mATe svAmIno bhakta banyA rahe che, te prANane piSa e sAruM che, paNa tane piSa e sAruM nathI, kAraNa ke-tuM tArA prANane vahAlA karIne amArA kAryanI upekSA karI rahyo che." pazu chatAM paNa kRtajJaH AvI rItie zrI halla-vihale tiraskAra karavAthI, secanaka hAthIne gusso Avyo. guse AvavA chatAM paNa e jAtavAna hatA, eTale maratAM maratAM paNa svAmInuM aniSTa te nahi ja karavuM, enI eNe kALajI rAkhI. keTalAMka pazuomAM paNa A guNa hoya che ke jenuM anAja eka vAra peTamAM paDavuM heya, jeNe eka vAra paNa potAnA upara upakAra karyo hoya, jeNe pAlana-pipaNa karyuM hoya, tenuM thAya to bhaluM karavuM paNa tenuM bhUMDuM te haragIjha karavuM nahi. keTalAMka pazuomAM paNa A rItie kRtajJatA guNanuM jevuM darzana thAya che, tevuM darzana Aje mAnavI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna gaNAtAomAM ane mAnavIomAM ya sArA tathA zreSTha mAnavIo gaNAtAomAM ya ghaNe aMze durlabha thaI paDyuM che.jenAmAM kRtajJatA guNa hoya che ane te sAthe namratA guNa hoya che, tene sArI sAmagrIno vega thatAM, te ke uttamajIvI banI zake che, e vAta ApaNe agAu vicArI gayA chIe. kRtajJatA. guNa, e eka e guNa che ke-e guNa namratA guNane paNa pidA karyA vinA rahe nahi. je kRtajJa hoya, tene pitAnA upakArIne namavAnuM mana thayA vinA rahe nahi ane ethI uddhata svabhAvanA mANase paNa je kRtajJatA guNanA svAmI banI jAya che, to temanI uddhatAI Ape Apa bhAgI javA pAme che ane temanAmAM namratAne guNa sahaja rItie pragaTe che. secanaka mRtyune bheTayoH secanaka hAthIne gusase jarUra Avyo che, paNa te zrI hallavihalla pratye nathI Avyo. ene gusse potAnA jIvatara pratye AvyuM che. pitAnA svAmInI sevA akhaMDapaNe ane vaphAdArIthI karavA chatAM paNa, svAmI je vagara samaye tiraskAra kare, te evA jIvatarathI ja saryuM-ema secanaka hAthIne thaI gayuM che. AthI, teNe maravAne ane maratAM maratAM paNa "A hato te vaphAdAra ja "--evuM potAnA svAmIne samajAvI devAno nirNaya karyo che. pitAne tiraskAra karatA zrI halla-vihallane secanaka hAthIe baLAtkAre paNa pitAnI pITha uparathI nIce utArI nAkhyA ane jyAM teo pITha uparathI nIce utarI paDyA, eTale tarata ja secanaka hAthIe khAImAM jhaMpApAta karyo. tyAM e tarata ja mRtyu pAmyo ane Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 155 AvezamAM marelo hovAthI te pahelI nArakImAM utpanna thaye. zrI hala vihalane pazcAttApa : zrI halla-vihale secanaka hAthIne marate je. pachI te temane ghaNe pazcAttApa thayuM. temane ema paNa lAgI gayuM ke "secanaka pazu hovA chatAM paNa pazu Tharyo nahi ane ApaNe mANasa hovA chatAM paNa pazu TharyA. tyAM ne tyAM temaNe nirNaya karyo ke-"have jIvavuM to bhagavAnanA ziSya banIne jIvavuM, nahi te jIvavuM nahi." ane bhagavAnanI pAse pahoMcatAM temaNe dIkSA paNa laI lIdhI. e badhuM kema banyuM tathA vizAlA nagarInuM patana kevA prakAre thayuM ane zrI ceTaka rAjAnI rakSA kevA prakAre thaIe vigerenA varNananuM ApaNe ahIM prajana nathI. A te, jayakuMjaranuM rUpaka ApIne ahIM zrI bhagavatIjI sUtra kevuM che, tene TIkAkAra maharSie khyAla Ape hovAthI, secanaka saMbaMdhI varNana karIne jayakuMjaranI jaya apAvavAnI zakti kevI hoya che, tene tamane kAMIka khyAla ApavAmAM Avyo. jyakuMjara ane zrI bhagavatIjI jaya apAve, paNa bannenA vege maLatA jayomAM meTe pharaka cheH tame joyuM ne ke-jayakuMjaramAM jaya apAvavAnI adbhuta tAkAta hoya che ! paraMtu zrI bhagavatIjI sUtranI jaya apAvavAnI zaktinI pAse to, jayakuMjaranI jaya apAvavAnI tAkAta keI visAtamAM nathI. jayakuMjarane meLavIne tene svAyatta banAvanAra jaya jarUra meLave, jaya ja meLave, kadI paNa ene parAbhava thAya nahi, paraMtu e jaya kevaLa A Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna lekanA zatruo pUrato ja! e jayane lebha, e jayane rasa, e jyane meLavavAne mATe karela hiMsAdi, e badhAnA pratApe karma evuM baMdhAya ke-je ene tapa-saMyamAdithI nirjayuM na hoya ane tenA udayane bhegavavAne vakhata Ave, te enA pratApe AtmAne keTakeTalA ya bhavamAM parAjaya bhegava paDe. jyAre zrI bhagavatIjI sUtranA jJAnane meLavIne, je e jJAnane svAyatta banAvI de, te ubhaya lekamAM jayavALo banIne, sadA jayavantA vartavA jegI zrI siddhigatinI dazAne prApta kare che. eTale jayane mATe jayakuMjarane zodhIne, meLavIne ane potAne banAvIne sukha pAmavuM che,-evo vicAra paNa vastutaH karavA lAyaka nathI. jaya joIto hoya, to A lokamAM ya jaya apAve, paralokamAM ya jaya apAve ane ane sadAne mATe jayavantA banAya evI avasthAne pamADe, AvI anupama zaktine dharAvanAra zrI bhagavatIjI sUtranA jJAnane saMpAdana karIne, e jJAnane svAyatta eTale AtmapariNata banAvI devAne mATe prayatnazIla banavuM, e ja DahApaNabharyuM kAma che. samunnata viroSaNathI kayA viroSanuM sucana che? jayakuMjarane jema judAM judAM aMgo ane upAMgo Adi che, tema zrI bhagavatIjI sUtrane paNa e aMgopAMgAdinA sthAne gaNI zakAya--evuM zuM zuM che, e ahIM TIkAkAra maharSie zAstraprastAvanAmAM darzAvyuM che; parantu ene darzAvavAne mATe TIkAkAra maharSie "kavi ' evA prakAre varNana nahi karatAM, "samujata vasAva" evA prakAre varNana karyuM che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 157 arthAt jayakuMjarane paNa "samunnata" evA vizeSaNathI navA che. "jayakuMjaranI jema"--ema kahevAne badale, TIkAkAra maharSi jyAre "samunnata jayakuMjaranI jema"--e pramANe varNana kare che, tyAre emAM paNa keIka vizeSatA avazya rahelI che. vizeSaNa haMmezAM vizeSatAne ja sUcavanAruM hoya. je vizepatAne sUcave nahi, te vizeSaNa nahi. "jayakujara" kahevAthI, dareka jayakuMjaramAM dareka avasthAmAM je kAMI ghaTI zake tema hoya, tene saMgraha te thaI jAya che, paraMtu "samunnata" vizeSaNa dvArA kayI vastune vizeSa saMgraha karavAmAM Ave che, e vAta vicAraNA mAge che. "zabdanA aneka artho thAya che -e niyamAnusAra, samunnata zabdanA paNa aneka artho thAya che, paraMtu ahIM samunnata vizeSaNathI kaye bhAva le joIe, ene vicAra karavo paDe. zabdanA aneka artho thAya che, mATe jyAM jyAM je je zabdano prayoga karAya heya, tyAM tyAM te te zabdanA badhA arthone lAgu karI zakAya agara te game te arthane lAgu karI zakAya, evuM che ja nahi. zabdane artha karatAM, tenA bhAvane pakaDatAM, tenuM sthAna jevuM ja paDe. zabdanA sthAnane joIne je zabdano artha karAya, to te zabdanA vaktAnA Azaya anusArane artha thAya. samunnatane uttama artha sthAne nathI ? ahIM "samunnata" zabdane eka mahAzaye "uttama" e artha karyo che. TIkAkAra maharSie je "samunnata jayakuMjaranI jema evuM varNana karavAne badale, "samunnata kuMjaranI jema" evA prakAre varNana karyuM hatuM, te te ahIM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - 158 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne samunnata" zabdane "uttama" e artha kare, e kAMI keya vyAjabI gaNata; paratu ekalA "kujara" zabdane prAga nahi karatAM, "jayakuMjara" zabdane TIkAkAra maharSie prayAga karyo che ane ethI hAthInI uttamatAne te e zabdamAM ja grahaNa karI lIdhI che. jayakuMjara eTale ja hAthIemAM uttama e hAthI ! AthI, "samunnata" zabdanA prayoga dvArA uttamatAnuM sUcana nathI karAyuM, paraMtu bIjuM ja kAMIka sUcana karAyuM che, e vAtane tame samajI zakyA haze. samunnata vizeSaNathI bharayuvAvasthAnuM sUcana: tame jANatA te haze ja ke dareka jIva prAyaH yuvAvasthAmAM ja vadhumAM vadhu zeta dekhAya che. duniyAmAM kahevata che ke- juvAnImAM to gadheDI paNa rUpALI lAge che." rUpALe mANasa juvAnImAM adhika rUpALe dekhAya che ane kALo paNa mANasa juvAnImAM sAmAnyapaNe je game e rUpALe dekhAya che. bahu kALA bALakane, prauDhane ke vRddhane jUe ane bahu kALA paNa yuvAnane jUe, te tamane emAM ghaNo pharaka lAgaze. e zAthI? yuvAnImAM sarva aMgopAMgonI zakya eTalI badhI khIlavaTa thaI jAya che. yuvAnInI pahelAM paNa emAM kamInA hoya che ane yuvAnI vItye paNa emAM kamInA hoya che. e vicAra kare ke-jayakuMjara bahu zobhIta hoya ane bahu samartha hoya, paNa enuM zobhItApaNuM ane enuM sAmarthya, enI kayI avasthAmAM vadhAremAM vadhAre pramANamAM khIleluM hoya? kahevuM ja paDaze ke-jayakuMjaranuM paNa zItApaNuM ane samarthapaNuM, enI yuvAvasthAmAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 159 ja vadhAremAM vadhAre pramANamAM khIleluM hoya. e avasthAmAM e je zobhe che ane jevuM kAma ApI zake che, te te tenA bAlapaNAmAM ke vRddhapaNAmAM zebhato paNa nathI ane tenA bAlapaNAmAM tathA vRddhapaNAmAM tevuM kAma te ApI zakato paNa nathI. AthI siddha thAya che ke ahIM je samunnata zabdane prayoga karavAmAM AvyuM che, te ema sUcave che kezrI bhagavatIjI sUtranI sarakhAmaNI karavAne mATe je jayakuMjara hAthIne udAharaNa rUpe grahaNa karavAmAM AvyuM che, te jayakuMjarane paNa te bhara yuvAvasthAmAM raheluM hoya evI avasthAvALe kalpavAmAM Avyo che ane enI bhara yuvAvasthAnuM sUcana karavAne mATe ja TIkAkAra maharSie "jayakuMjara"nA vizeSaNa tarIke "samunnata" zabdane prayoga karyo che. AkAza tarapha vadhatAne unnata kahevAya che ane pAtALa tarapha vadhatAne avanata kahevAya che. uMce caDhatA javAmAM unnatabhAva che ane nIce utaratA javAmAM avanatabhAva che. keI kaheze ke te pachI vRddhAvasthAmAM yuvAvasthAnA karatAM paNa vadhAre unnatabhAva gaNAya" paNa samajavuM joIe ke-vRddhatva taraphanI cAla e kramazaH kSINatva taraphanI cAla che. eTale kerI unnatAvasthAne jaNAvatAM kaI vRddhAvasthAne grahaNa karavAnI bhUla kare nahi, e mATe ahIM "samunnata" eTale "samyapha prakAre unnata" -e prayoga karavAmAM AvyuM che. mahApurUSa, samartha jJAnI purUSe, kaI paNa zabdano prayoga to zuM, paraMtu upasarga mAtrane prayoga paNa, keI Azaya vizeSane avalaMbIne ja kare che. ahIM unnata zabdanI sAthe "ra" upasargane javAmAM paNa, TIkAkAra maharSine Azaya vizeSa che ane te Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne Azaya kevA prakAra che, tenuM ahIM ApaNe spaSTIkaraNa karyuM. aMbADI vigerethI maMDita paNa samunnata" vizeSaNathI e vAta paNa vizeSamAM laI zakAya ke--ahIM je jayakuMjarane ghaTADe che, te jyakuMjara jaMgalamAM rakhaDatI avasthAvALo nathI, paNa mahArAjAnA manerone pUrNa karanArA tarIke rahelo che tema ja tenA upara mUkAelI aMbADIthI vizeSa subhita banelo che. eka to jayakuMjara, emAM ya bhara yuvAvasthAvALe ane aMbADI vigerethI maMDita, pachI enA sAmarthyamAM ne enI zobhAmAM kamInA zI rahe? mATe e jayakuMjara ke ? te ke-samunnata ! zebhe, zobhA Ape ne jaya apAve bhara yuvAvasthAmAM rahela jayakuMjara jema AMgaNe bAMdhe ya zobhe che, enA upara aMbADI mUkIne ArUDha thavAthI paNa zebhApAtra banAve che ane zatruonI sAme eno upayoga karIe to jaya apAve che, jaya ja apAve che, jaya apAve ' ja che; tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa jyAM rahyuM hoya tyAM zebhe che, enA darzana mAtrathI paNa darzakane zobhA de che ane je A zrI bhagavatIjI sUtrano sadupayega karatAM AvaDe, saghaLI ya svArIone choDIne AnI ja mAtra bhAvasvArIe AtmA caDhe, te A zrI bhagavatIjI sUtra A lekamAM paNa jaya apAve che, paralokamAM paNa jaya apAve che ane paraMparAe sadAne mATe jayavantA banAvI de che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-padapaddhatinuM lAlitya : lalita padmapaddhatithI prabuddha jananA mananuM raMjana kagnAra : have samunnata jayakuMjaramAM kahevA lAyaka, varNavavA lAyaka,. jotAMnI sAthe ja dhyAna kheMce evuM ane jovuM game evuM zuM zuM che--e vigerene jaNAvavA sAthe, te te badhuM zrI bhagavatIjI sUtranA pakSe kevI rItie ghaTe che, ene paNa sAthe sAthe ja TIkAkAra mahiSae jaNAvela che. emAM sauthI pahelI vAta e jaNAvI che ke-- . ' lalitapadapaddhatiprabuddhajanamanoraJjakasya ' eTale ke lalita evI je padmapaddhati, tenA dvArA prabuddha janAnA mananuM raMjana karanAra ! A patranI vibhaktithI thatA sUcanane alaga rAkhIne, A patra AvA arthanuM sUcaka che ema kahI zakAya. A khadhAM vizeSaNAnI vicAraNA karatAM, hAla ApaNe, vibhaktithI thatA sUcananI vAtane sparzavAne IcchatA nathI. kahe che ke--samunnata jayakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtra paNa peAtAnI lalita padmapaddhatithI prabuddha evA je jane, temanAM manonuM raMjana karanAra che! cAla sauthI pahelI sArI joie : ahIM, sauthI pahelAM padmapaddhatinI je vAta lIdhI che, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne te sahetuka che. e hetu paNa tamAre jANavuM che ne? pada eTale paga ane padapaddhati eTale pagalAM mAMDavAnI rIti, arthAtucAla. evI ja rItie, sAhityamAM pada eTale vibhaktyanta banAvelA zabda-mAtra zabda ja ema nahi, paraMtu je zabda vibhaktie sahita banelA hoya tevA zabda. evA zabdone pada kahevAya. aneka padanA yogathI pAda athavA to vAkya bane che. e pAda athavA to vAkya sundara kyAre lAge che ? sAhityika dRSTie Ananda upajAve, evuM kyAre lAge che? je padanI yejanA dvArA, je padonI goThavaNa dvArA e pAda agara te e vAkya banyuM hoya, te padonI te pejanA athavA to goThavaNa lalita hoya tyAre! hAthImAM sauthI sAruM zuM? hAthInI cAla ! hAthInA pagane vakhANatA nathI, paNa hAthInI cAlane vakhANAya che. eTalA mATe te, mane raMjaka cAle cAlanArI strIone "gajagAminI" evI upamA apAya che. gajagAminI" eTale jenI gamana karavAnI paddhati gaja eTale hAthInA jevI che te ! sauthI pahelAM cAla ja dhyAna kheMce. bIjuM badhuM sAruM hoya, paNa je cAla sArI na hoya, te bIjuM sAruM bhApAtra banI zakatuM nathI. cAla sauthI pahelI sArI joIe. A hetuthI ja, TIkAkAra maharSie, ahIM padapaddhatinI vAta sauthI pahelI lIdhI che. lAlitya padamAM nahi paNa padapaddhatimAM: keIgranthamAM paNa sauthI pahelI najara e granthanA padanI cAla upara paDe che. je granthamAM padenI cAla sundara hoya che, te granthane vAMcavAnuM dila jhaTa thAya che. TIkAkAra Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 163 maharSi kahe che ke-samunnata jayakuMjaranI cAla jema lalita che, tema zrI bhagavatIjI sUtramAM padanI je prakAre janA karAelI che, te yAjanA lalita che. pade lalita che ema nahi, paNa padapaddhati lalita che. vAstavika rItie, keI paNa padamAM svatantrapaNe padalAlitya haI zakatuM ja nathI. padalAlitya niSpanna thAya che, padapaddhati lalita hoya to! tame kaI paNa pada ekaluM bole, to temAM lAlitya zuM Ave? kAMI ja nahi; paNa tame je bhinna bhinna padone sundara prakAre jIne bela, to e lalita padapaddhatine aMge saghaLAM ya padomAM lAlityanuM Are paNa karI zakAya. eTale samajavAnuM e che ke A zrI bhagavatIjI sUtramAM je kAMI kahevAyuM che-enI vAta to pachIthI, paraMtu A zrI bhagavatIjI sUtramAM je kahevAyuM che, tene kahe vAnI paddhati paNa lalita che! tame jyAre kahevAelI vAtenA bhAvane samajaze ane ethI tame AnaMdita thaze-e vAtane to vAra che, paraMtu A sUtra evuM che ke-tame vAMcavA mAMDe, tenI sAthe ja tamane A sUtramAM vaparAelA padenI yojanA AnaMda ApyA vinA rahe nahi evI che, ema TIkAkAra maharSi pharamAve che. sUtranA bhAvane pAmIne te, mananuM raMjana thavAnuM ja che; paNa A sUtramAM padene je paddhatie gaThavIne vAta kahevAI che, te padapaddhati paNa mananuM raMjana kare evI che. padapaddhati lalita hovA chatAM paNa te prabuddha janenA mananuM raMjana karI zake che: A padapaddhati mananuM raMjana kare evI lalita to che ja, paNa zuM A padapaddhati saunA mananuM raMjana kare evI che ? Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne padapaddhati lalita che, mATe enAmAM janamananuM raMjana karavAne guNa rahelo ja che; paNa vicAra e karavAne che ke A padapaddhati saunA mananuM raMjana kare evI che ke amukanA mananuM raMjana kare evI che? padapaddhatimAM janamanane raMjana karavAno guNa che emAM zaMkA nathI, kAraNa ke-A padapaddhati lalita che, paraMtu lalita evI paNa A padapaddhatithI kevA jananA mananuM raMjana thavuM e saMbhavita che, e jANavAnI jarUra che. sarva janonA mananuM raMjana AvI lalita paNa padapaddhatithI thAya, e saMbhavita nathI; kAraNa ke-A padapaddhatimAM je lAlitya raheluM che, te lAlityane sarva jana jANuM zake, pichAnI zake, e saMbhavita nathI. emAM padapaddhatinA lAlityanI khAmI na gaNAya, paNa je mANasanA mananuM raMjana AvI padapaddhatithI thAya nahi, tevA mANasanI khAmI gaNAya. eTalA mATe te, TIkAkAra maharSie "janamanoralA" nahi kahetAM, "pradhunamano savA" ema kahyuM che. A padapaddhati prabuddha evA jananA mananuM raMjana karanAra che-ema kahyuM che. buDathala mANasa cAlamAM samaje zuM? hAthInI cAla sArI ke gadheDAnI cAla sArI, ene khUlAse buDathala pAse na hoya. e te vicakSaNa mANasa ja kahI zake ke hAthInI cAla sauthI sArI ane te amuka amuka kAraNasara sArI. tema sUtranAM padonI paddhati lalita hovA chatAM paNa, je e lAlityane jANavAmAM kuzaLa hoya, te ja e lAlityanA kAraNe mane raMjanane anubhava karI zake ! jene pade ane padanI paddhatine khyAla nathI, evo mANasa lalita evI paNa padapaddhati dvArA manaraMjanano anubhava karI zake nahi. buddha eTale jene baMdha thayela che te, padenA artha Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 165 vigerene samajI zake che, paNa jene prakRSTapaNe baMdha thayelo hoya che, te ja padanI paddhatimAM rahelI vizeSatAone ke uNapane samajI zake che. AthI ja ahIM "prabuddha" evuM vizeSaNa "jana" zabdanI pUrve mUkavAmAM AvyuM che. hitakArI paNa samajAya tevuM kahevAya? tame evA bhaNelA nathI, ke jethI tamane samajAvavAmAM Ave te paNa padapaddhatinA lAlityamAMthI lUMTI zakAte je Ananda, te Anandane lUMTIne tame tamArA mananuM raMjana karanArA banI zake. tame je evA bhaNelA hatA, te te A zrI bhagavatIjI sUtramAMnAM judAM judAM thoDAMka vAkyone laIne, temAM kyA pada pachI kyA padane goThavIne tema ja kayAM kyAM alaMkArArthaka avyaye mUkIne vAkyaracanAnI lalita kalAne kevI rItie khIlavavAmAM AvelI che, e batAvavAno prayAsa karavAmAM Avata. evA zrotAonI samakSa ja e prayAsa karavuM joIe. vaktA enuM nAma, ke je zrotAone samajAya tevuM ane samajAya tevI rItie zrotAonA hitane karanAruM kathana kare. lalita padapaddhati evI paNa hoI zake che, ke jenuM lAlitya sAmAnya prakAranA zrotAjanone paNa Ananda ApI zake. bheMsa AgaLa bhAgavata : tamane zrI siddhasena divAkaravALA prasaMgano khyAla to haze. gurU mahArAjanI sAthe jyAre temane pahelavahelo vAda thaye, tyAre zuM thayuM hatuM? zrI siddhasena divAkara hAryA hatA, paNa te zAthI? zrI siddhasena divAkara kAMI sAdhAraNa kaTinA vidvAna nahotA. e jema samartha vidvAna hatA, tema samartha Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne kavi paNa hatA. gurU mahArAjanI sAthe pahelo vAda, temane, eka gAmaDAne nAke bharavADonA ToLA samakSa thayo hato. pitAne pakSa temaNe kAvyamaya saMskRta bhASAmAM sthApyo hato. emanA kathanane sAMbhaLanArA je vidvAna hoya, te emanuM mAthuM hAlI uThe evI lalita padapaddhatithI ane sAthe sAthe vidvAna sAMbhaLanArAone ema lAge ke AmanuM A bhASA uparanuM prabhutva gajabanuM che-evAM evAM padenI zreNithI emaNe pitAnA pakSane sthApana karyo hato, paNa e eTaluM bhUlI gayA ke atyAre huM vidvAna samakSa nathI besI rahyo, paNa gAmaDIyA samakSa belI rahyo chuM" ane eTalA ja kAraNasara, teo je kAMI paNa bolyA, te badhuM "bheMsa AgaLa bhAgavata" e kahevatane caritArtha karanAruM nivaDyuM. prabuddha jana eTale vidvAna ane adhikArasaMpanna evA munijanaH AthI ja, ahIM TIkAkAra maharSie khUlAse karI dIdhe che ke-zrI bhagavatIjI sUtramAMnI je padapaddhati che, te lalita che kharI, paraMtu tenuM lAlitya, prabuddha evA je jane, temanAM ja manenuM raMjana karanAra che. "jana" zabdanI pUrve "prabuddha" vizeSaNane mUkIne, TIkAkAra mahaSie bahu ja sArI ane bahu ja agatyanI spaSTatA karI dIdhI che. ahIM prabuddha zabdathI "padonA arthone samajI zake tema ja padonI cAlane paNa samajI zake e mANasa "--eTalo artha levA sAthe, "mokSane artha ane mokSane mATe sAcA mArge prayatnazIla" -evo artha levAnI paNa jarUra che. mokSane athI paNa hoya ane mokSane mATe sAcA mArge prayatnazIla paNa hoya, te chatAM. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIne bhAga-zAstraprastAvanA 167 paNa te padmAnA arthone ane padmapaddhatinA lAlityane samajI zake nahi--e banavAjoga che, kAraNa kete jJAnAvaraNIya karmanA kSApazamanA viSaya che; parantu paTThonA ane padmapaddhatinA lAlityane samajI zakavAne mATe samartha evA jIva, jo meAkSanA arthI hoya ane bhagavAne kahelA meAkSanA mArge ja prayatnazIla hoya, teA e A padmapaddhatinA lAlitya dvArA ghaNA ane te paNu pAchA nirdoSa Ananda anubhavI zake. jANakAra hAya paNa meAkSanA arthI na hoya, tA thAya zuM ? enA Ananda TakI zake nahi, kAraNa ke-enA haiyAmAM saMsArane je rasa beThelA che, te rasane AdhAta pahAMcADe evI ja vAta zrI bhagavatIjI sUtramAM kahelI che. vaLI A aMgasUtrAdine vAMcavAno adhikAra mAtra sAdhuone ja che ane te sAdhuo paNa kevA ? aneka agasUtrAnuM yAgIndvahana karavApUrvaka adhyacana karI cUkelA ane A sUtranuM adhyayana karavAne mATe Avazyaka evA ceAgAhanane karanArA ! e sivAyanA sAdhuAne A sUtrane vAMcavAnA adhikAra nathI, pachI tamane- zrAvakAne A sUtrane vAMcavAnA adhikAra tA hoya ja zAnA? eTale A sthale jo ' prabuddha jana' eTale ' vidvAna ane adhikArasaMpanna munijana ' evA artha ghaTAvIe, te vadhAre vyAjabI gaNAze. bAkI, jeo bhaNelA na heAya, samajI zake evA na hAya, tene mATe tA jevI dazA zrI siddhasena divAkaranI lalita padmapaddhatinI thaI, tevI dazA A sUtramAMnI lalita padmapaddhatinI paNa thAya. jo ke--A sUtreA maMtrAkSarasvarUpa che, arthane tathA bhAvane nahi samajI zakavA chatAM paNa zraddhAthI zravaNa karanArane mahAlAbha kare--evAM A sUtreA * " Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAta che, parantu prastuta vAta je padapaddhatinA lAlitya dvArA mananuM raMjana thavAnI che, tevA prakAranuM maneAraMjana teA mAtra * vidvAna ane adhikArasaMpanna' hAvAthI prabuddha evA munijanAne mATe anAmata raheluM che, ema kahyA vinA cAlI zake evuM che ja nahi. joDakaNAMnI paddhatimAM lAlitya : zrI siddhasena divAkara khAlI rahyA, eTale gurU mahArAjAe khelavA mAMDyuM. gurU mahArAjA paNa jevA--tevA vidvAna nahi hatA. vidvAnonI sabhAmAM paNa zrI siddhasena divAkarane haMphAve ane harAve evA hatA. Ama chatAM paNa, e evA vicakSaNa hatA ke-bheMsa AgaLa bhAgavata karavA jevA prasaMgane ubhe thavA de ja nahi. zrotAone samajAya tevuM ane samajAya tevI rItie hitakArI vacana khelavAne e TevAelA hatA. AthI temaNe gAmaDIyA bhASAmAM khelavAnuM zarU karyuM. sAMbhaLanArA gAmaDIyAene jhaTa samajAI jAya, samajAi jAya-- eTaluM ja nahi paNa jhaTa gaLe utarI jAya, evI bhASAmAM temaNe hiteApadeza ApavA mAMDyo. emAM paNa je padmapaddhati hatI, te zravaNamadhura hatI, lalita hatI. zabdonAM padone evA krame gADhavIne e khelatA hatA, ke jethI sAMbhaLanArA gAmaDIyAene emanuM belavuM mAtra upadeza tarIke ja gamyuM ema nahi, paNa sAMbhaLatAM ya bahu AnaMda Ave evuM A ele che, ema e gAmaDIyAene lAgyuM. emanAM joDakaNAMnI paddhatimAM rahelA e lAlityanA e prabhAva hatA. lAlata paddhatinA viSayamAM zrI kapila kevajJalAnInuM udAharaNa : A uparathI tame samajI zakayA haze ke je paddhati Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 169 vigya hoya tevI ja padapaddhatine lalita padapaddhati kahevAya evuM paNa nathI ane je padapaddhati vidrogya na hoya eTale ke sAmAnya janabhAgya paNa hoya te padapaddhatimAM lAlitya nathI evuM paNa kahevAya evuM nathI. vidvajanabhAgya padapaddhati ane lalita padapaddhati-e banne ya bhinna bhinna vastuo che. padapaddhati lalita hoya ane tema chatAM paNa te sAmAnya janenA mananuM paNa raMjana kare tevI hoya, e vAtanA samarthanamAM zrI kapila nAmanA kevalajJAnI mahaSinuM paNa udAharaNa ApI zakAya evuM che. zrI kapila nAmanA kevalajJAnI maharSinuM e udAharaNa, jemAM paNa ghaNAothI ajANyuM haze. kevalajJAnI maharSi zrI kapilanA udAharaNamAMthI tamane ghaNuM badha maLI zake tema che, e daSTine pradhAna banAvIne, atre e udAharaNa zarU karavAmAM Ave che. cazA brAhmaNanuM rUdanaH zrI kapila nAmanA kevalajJAnI maharSine vRttAnta evA prakArane che ke-kauzAmbI nagarImAM jitazatru rAjAne kAzyapa nAme eka brAhmaNa purohita hatA. tenI patnInuM nAma yazA hatuM. temanA dAmpatyathI je putra utpanna thaye, tenuM kapila evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. - kapila haju to nAnI vayane ja hatuM, tyAM to tenA pitAnuM mRtyu thaI gayuM ane ethI te anAtha thaI gayo. kapila bALaka hovAthI, jitazatru rAjAe tene anAdara karyo ane kAzyapa purohitanA pade bIjA brAhmaNane sthApI dIdhe. have eka divasa evuM banyuM ke kapilanA pitA kAzyapanI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jagyAe je brAhmaNane rAjAe purAhitapade sthApita karyAM hatA, te brAhmaNa nagaramAM pharatA kAzyapa purohitanI patnI ane kapilanI mAtA yazAnA jovAmAM AvyeA. te vakhate e brAhmaNa nAcatA gheADA upara beThelA hatA ane tenA mAthe rAjAe ApeluM moTuM chatra hatuM. e brAhmaNane e pramANe gela karatA jovAthI, yazA brahmaNIne potAnA mRta patinI samRddhi yAda AvI ane ethI te rUdana karavA lAgI. karmonA udayane samabhAve veDhA : jo yazA vivekI ane dhIrajavALI hota, te AmAM rUdana karavA jevuM kAMI hatuM ja nahi. saMsAramAM saune potapeAtAnAM ja karelAM zubhAzubha karmone bheAgavavAnAM hoya che. unmatta banIne bhAgavA, raDIne bhAgavA ke samatAthI bhAgavA, paNa udayamAM AvelAM kaoNne bhAgavavAM te paDe ja ! avivekI ane adhIra AtmAe zubha karmonA uDDayane unmatta banIne tathA azubha karmonA udayane dIna banIne bhAgave che, jyAre vivekI ane dhIra AtmAe zubha karmonA uDDayanI jema azubha karmonA udayane paNa samatAthI bhAgave che. Ama zubhAzubha karmonA uDDayane bhAgave che te badhA, parantu jee zubha. karmanA uddaya samaye unmatta anIne tathA azubha karmanA udaya samaye dIna banIne durdhyAnapUrvaka e karmone bhAgave che, te te samaye bIjAM ghaNAM azubha karmone upArje che; jyAre je puNyAtmAe peAtAnA zubha karmanA udayane ke azubha karmanA udayane samabhAve vede che, te puNyAtmA te samaye peAtAnAM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA 171 pUrvasaMcita ghaNAM azubha karmonI nirjarAne sAdhe che tema ja evA samaye temane je baMdha thAya che, te paNa puNyAnubaMdhI puNyanA baMdha thAya che. karmanA anyane teDavAnA purUSArtha karavA joie : karmanA andhanamAM paDelA eke eka AtmAe A vAta avazya lakSyamAM levA jevI che. karmanA andhanamAM paDelA AtmAe, sauthI prathama teA e vAta upara lakSya ApavA jevuM che ke-mane je kAMI sukhanI ke du:khanI sAmagrI prApta thAya che, te mArA zubhAzubha karmathI ja prApta thAya che ane e zubhAzubha karmanA kartA bIjo keAI nathI, parantu huM pote ja chuM. AthI, mAre mArUM kareluM bhAgavavuM, emAM rAjI thaine ke nArAja thaine paNa ghelA banavA jevuM zuM che ? mAre mATe cintA karavA lAyaka jo kAI paNa vastu hAya, tA te e che ke'mArUM sukha vartamAnamAM mArAM karmone AdhIna che. sukha, e te mArA svabhAva che. e svabhAvanA bhAgavaTAmAM antarAya karanArUM mArUM karmabandhana che. AthI, mAre mane maLelI agara tA mane maLatI sukhanI ke du:khanI sAmagrImAM nathI rAcavA jevuM ke nathI raDavA jevuM. mAre tA, game tevI sAmagrInA yeAga prApta thayA hAya teA paNa, mArA purUSArthane phAravIne mArA karmabandhanane chedavAnA prayatna karavA e ja karavA lAyaka che. mAre mArA karmabandhananA cheda karave hAya, te mArAM karelAM je je zubha karmo ke azubha karmAM udayamAM Ave, te karmAe sarjelI sthitine samabhAve nirvAha karI levA joie ane tenI sAthe ja karmanA saMvarane mATenA tathA karmanI nirjAne Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA 172 mATenA purUSArtha karavA joie.' jeA peAtAnI buddhine ATale sudhI laI jaI zake nahi, teo paNa eTaluM te vicArI zake ke mane je duHkha AvyuM che, te mArA pUrvakRta azubha karmanA uddayathI AvyuM che, mATe duHkhathI DaranArA evA mAre, have evuM azubha karma mArA AtmAne vaLage--evuM kAMI ja nahi karavuM joie; tema ja mane je sukha maLyuM che, te mArA pUrvakRta zubha karmanA uyathI AvyuM che, mATe sukhanA arthI evA mAre, zubha karmamAM ja yatnazIla banavuM joie.' Ama karate karate paNa buddhi karmaandhanathI chUTavAnA prayatna karavAnI vicAraNA sudhI pahoMcI jAya. ' vaLI, A rItie je vicAra karI zake che. ane taddanusAra vartana rAkhI zake che, teonuM bhaviSya tA ghaNuM ujaLuM mane ja che; te bhaviSyamAM ghaNA sukhanA bhAgI avazya ane che; parantu vartamAnamAM ya te samabhAvanA Atmika ane anupama sukhane bhAgavI zake che. evA AtmAe kadAca khIjAonI dRSTimAM * mahA duHkhI ' tarIke dekhAya-ema paNa ane, parantu haiyAmAM te tee sukhane ja svAda anubhavatA hAya che; jyAre avivekI ane adhIra mANasA mahArathI sukhI dekhAtA hoya tyAre paNa, haiyAmAM te vividha vedanAenA ja anubhava karatA hoya che. eTale karmanA bandhanane tADavAne prayAsa, e ja eka sAcA sukhane mATenA prayAsa che. mAtAnA khUlAso kapila peAtAnI mAtAne raDatI joI. ene khabara nathI ketenI mAtA kayA kAraNe raDe che ? pazu mAtAne raDatI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga-zAsraprastAvanA 173 joine, ene paNa raDavuM AvI jAya che. e paNa raDavA lAge che. snehIjanAne raDatA joI ne, snehavALAone jhaTa raDavuM AvI jAya che. temAM ya, bALako jo peAtAnAM mAtA-pitA ke bhAI-benane raDatAM jUe che, tA prAyaH tarata ja pAte paNa raDavAnuM zarU karI de che! mAhanA prabhAva keTale uMDe pahoMcelA che, e tA jUe ! kAraNa jANe nahi ane bIjuM kAMI khAsa samajI zake nahi, te paNa peAtAnA snehIone raDatA joine raDavA maMDI jAya ! kapile raDavA mAMDayuM te paNa tenI mAtA raDatI chAnI rahI nahi, eTale tenAthI peAtAnI mAtAnuM rUdana khamAyuM nahi. teNe potAnA hAthathI mAtAnA mukhane uMcuM karyuM ane tene pUchyuM ke tame zA mATe raDo che ? ' mAtAe tene pelA brAhmaNa purAhitane pharatA atAnyA ane kahyuM ke- beTA ! eka vakhata evA hatA, ke je vakhate tArA pitA paNa AnA jevI ja samRddhi bhAgavatA hatA. e vAta mane yAda AvI ane ethI mane raDavuM AvyuM. teM jyAre tArA pitAnA jevA guNAne upAya nahi, tyAre A samRddhi A brAhmaNane prApta thaI. pitAnI samRddhine nirguNI putrA rAkhI zakatA nathI. saMpattinuM kAraNa guNa ke puNya ? yazA brAhmaNInuM A kathana sAcuM che, paNa te ekadezIya satya che. dunyavI samRddhi vastutaH guNane AdhIna nathI, paNa puNyAyane AdhIna che. mahA guNavAna evA paNa putrAnI, pitAe ApelI meATI paNa saMpatti cAlI jAya--evuM paNa Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ghaNIvAra baneluM jovAya agara te jaNAya che. dunyavI samRddhi jo guNane ja AdhIna hoya, te nirguNa athavA te durguNa evA keInI ya pAse saMpatti nahi hovI joIe, jyAre atyAre jeo meTA saMpattizAlio gaNAya che, temAM guNavAne ghaNA thoDA che ane nirguNa athavA durguNI jhAjhA che. guNane saMpattinuM paNa kAraNa kahevuM hoya, to e rItie kahevAya ke-guNa jenAmAM hoya, te puNya bAMdhe ane puNyanA udaye saMpattinI prApti thAya. bAkI, vyavahArathI ema kahevAya ke-pitAnI saMpattine putro guNavAna hoya te ja sAcavI zake che. mAtAe kapilane e pramANe kahyuM, eTale kapile mAtAne kahyuM ke-"te huM paNa guNane arthI banIne have abhyAsa karuM." mAtA kahe che ke "tArI icchA te sArI che. tuM jarUra bhaNa, paNa A gAmamAM tane bhaNAvaze keNa? kAraNa keahIMnA badhA ya leke tArA pratye IrSAvALA che. tAre je bhaNavuM hoya, te tuM zrAvastI nagarIe jA. tyAM Indradatta nAme tArA pitAnA mitra rahe che. e sarva zAstranA vettA che. tuM. emanI pAse bhaNavAne jaIza, to te tane pitAnA putra je. mAnaze ane pitAnI jema prasanna thaIne kaLApUrNa banAvaze." e jJAnaprema nathI ? mAtAne putrane bhaNAvavAnI keTalI badhI hoMza che? nAnI uMmaranA paNa chokarAne e, bhaNatara khAtara paragAme ane paragRhe javAnI salAha Ape che. paraMtu vicAravA jevI bAbata eTalI ja che ke A jJAnane prema che ke bIjI koI vastune prema che? vAta bhaNAvavAnI che, mahenata bhaNAvavAnI che, paNa, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 175 prema jJAnane nathI, prema dhanasaMpattino che, e tamane samajAya che? jJAnanA abhAve patinI samRddhi gaI ane chokare jJAnI heya te patinA jevI samRddhio punaH meLavI zake, A ja vicArathI mAtAnI putrane bhaNatara mATenI preraNuM che ne? Ana, jJAna premanA nAme vakhaNAya ? jJAnodyotane mATe A prayatna che, ema kahevAya? kahe ke-nahi ja. ema, Aje ghaNuM leke jJAnanI, bhaNataranI vAto kare che, paraMtu emAM meTe bhAga A yazA nAmanI brAhmaNI jevI manovRttivALe che. devuM jJAnanuM nAma ane piSa dhanapremane, padgalika padArthonA premane, evuM je samajapUrvaka eTale IrAdApUrvaka karAtuM hoya, to e paNa chetarapIMDI ja che. ApaNA samAjamAM ya Aje AvA prakAranI chetarapIMDI cAlI rahI che. zAstromAM jJAnanI mahattAne varNavatAM je je vAkyo Adi hoya, tene AgaLa dharavAM ane zAstronA sAcA jJAna pratye ja abhAva janmAve evA bhaNatarane mATe, e vAkyothI doravAI jaIne je lokee nANAM ApyAM hoya, temanAM nANAne upayoga kare, e zuM vyAjabI gaNAya ? tame saMsAramAM beThA che ane saMsAramAM tamAre ghaNuM ghaNuM nahi karavA jevuM ya karavuM paDe che, paNa tame ene je dharmanA vAghA paherAvavAno prayatna karo, te emAM tame mAtra adharmakaraNanA pApane ja upArjatA nathI, paraMtu dharmadrohanA-usUtraprarUpaNA AdinA mahA pApane paNa upArje che; mATe adharmane Acara paDe to ya kadIene dharmanuM rUpaka ApavAne prayatna kare nahi. kapile Indradatta pAse jaIne abhyAsa zarU karyo? kapila te mAtA pAsethI ravAnA thaIne IndradattanI pAse Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA paheoMcI gayA. tyAM jaine eNe vinaMti karI ke- mane zAstronA abhyAsa karAvA. tamArA vinA mAre bIjuM kAI zaraNa nathI. Indradatta sajjana mANasa che, paNa nirdhana che. peAte peAtAnA jIvananirvAha paNa mahA muzIbate kare che. ATaleA garIba hovA chatAM paNa e pramANika che, eTale kapilane e sAce sAcI vAta kahI de che. kapilane e pahelAM teA utsAhita banAve che. e kahe che ke teM mArA bhAinA ja putra che. vidyAnA AvA manAratha karIne teM tArA pitAne lajjita nathI karyA.' arthAt--emanA jevAnA putrane zAle evA ja tArA manAratha che.' A pramANe kahyA pachIthI, Indradatta kahe che ke'paNa huM tane zI vAta karUM ? tArUM Atithya karavA joguM paNa dhana mArI pAse nathI; eTale mane cintA e vAtanI thAya che ke-mArI pAse bhaNavAne AvelA tU rAja jamIza kayAM ? bheAjana vinA tA, tArA bhaNavAnA manoratha vyartha nivaDaze. ' 6 Indradatte A pramANe kahyuM, parantu kapila te game te upAye bhaNavA ja mAge che, eTale kapila kahe che ke- huM tAta ! bhikSA dvArA mArUM bhAjana thaI raheze. brAhmaNa jyArathI janAine dhAraNa kare che, tyArathI ene * bhikSA Ape| ' ema kahevAnuM nakkI ja thaI gayeluM che. eTale teA brAhmaNa hAthI upara ArUDha thayelA hAya, tA paNa bhikSAne mAgatAM lAjate nathI ane je bhikSAcara ja che, te tA jema rAjA koIne ya koI vAra AdhIna thatA nathI, tema kAIne ca kayAM ya AdhIna thatA nathI.' arthAt-rAjA jema sarva kALe sarvatra jaI zake che, tema bhikSAcara paNa sarva kALe sarvatra jaI zake che. ' kapilanA ATalA badhA adhyayanane mATenA utsAhane , Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 " bIjo bhAga-zAstraprastAvanA joIne, Indradatta paMDita khuza khuza thaI gayA. kapilane eNe kahyuM ke "tapa karanArAo bhikSAthI nirvAha kare te uttama che, kAraNa ke-emane te kadI bhikSA na maLe to tapa kare ja che eTale teo calAvI zake, paraMtu tene je eka vAre ya. bhikSA na maLe, te tArA adhyayananuM thAya zuM?" kapilane Ama kahIne, Indradatta jAte ja kapilane mATenA bhajananI vyavasthA karavAne mATe nIkaLyo. kapilane paNa teNe pitAnI AMgaLIe sAthe lIdhuM. kapilane laIne Indradatta paMDita zAlibhadra nAmanA keI zeThane tyAM gayo. enA AMgaNe ubhA rahIne, teNe potAnA gAyatrI maMtrane ucca svare bolavA mAMDyo, ke jethI zeThane. khabara paDe ke-bahAra keI brAhmaNa ubhe che. zeThe paNa Indradattane gharamAM lAvIne pUchyuM ke-"tArI zI yAcanA che?" Indradatte kahyuM ke- A brAhmaNa bAlane Apa reja bhejana karAve, eTalI ja yAcanA che." zeThe e yAcanAne svIkAra karI lIdhuM. reja kapila e. zeThane tyAM jaIne jamI Avato ane bAkInA samayamAM, mukhyatve, IndradattanI pAse adhyayana karyA karate. kapilane dAsI sAthe saMbaMdhaH e pramANe adhyayana karato kapila yuvAvasthAne prApta thayo. je zAlibhadrane ghare te ja jamavA jato hato, te zAlibhadranA gharamAM eka yuvAna vayanI dAsI hatI, je kapilane ja sAruM sAruM bhejana pIrasatI hatI. yuvAna ane . Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA hasamukheA kapila, te dAsI upara rAgavALA anyA! ane te dAsI paNa A kapilamAM anurAgavatI banI. e bannenA e rAga eTalI hade paheAMcI gace ke e bannenI vacce kAmakrIDAnA saMbaMdheA paNa thavA lAgyA. srIjananA saMsargathI dUra rahevuM : kharekhara, yuvAnone mATe srIjananuM sAnidhya, e Antara zatru evA kAmane janmavAne mATenuM ane kAmane jora karavAne mATenuM sthAna che. yuvAnIne dIvAnI kahevAmAM Ave che, te A mATe ja ! AthI, yuvAna mANase jo zIlasaMpanna banyA rahevuM hAya, tA strIjananA saMsargathI alaga rahevuM, e ja salAhabharyuM che. strIjananA saMsargamAM kAma kevI rItie pedA thaI ne krame krame peAtAnI kaLAne khIlave che, tenI keTalAka yuvAnAne te vakhate khabara paNa paDatI nathI. Aje keTalAka cuvAnA kahe che ke yuvatIonI sAthe mAtra besIe-uThIe, emAM vAMdhA ze ? enI sAthe vAta karIe, emAM vAMdhA ze ? enI sAthe harIe-pharIe, emAM vAMdhAze ?' paNa tene khakhara nathI hotI ke--emAM paNa prAyaH kAma ja prasAra pAmI rahyo hoya che. evA yuvAnA eTalA vicAra tA kare ke anya yuvatIonI sAthe jeTaluM besavA--uThavAnuM, vAtacIta karavAnuM ane pharavA--haravAnuM game che, teTaluM yuvAnonI sAthe besavA-uThavAnuM, vAtacIta karavAnuM ane kavAravAnu game che kharuM ? tamArUM hRdaya jo enI sAthe nirdoSabhAve maLyuM che, teA kAI yuvAna sahAdhyAyI, mitra sAthe evuM kema nathI maLyuM ? mATe bhAge evuM bane che ke jeTaluM AkarSaNa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 179 puruSamitra pratye nathI thatuM, teTaluM AkarSaNa strImitra pratye thAya che. e vijAtIya saMbaMdhanA rAgane ja eka prakAra che ane e prakAranA rAgane paNa kAmarAga kahevAya. yuvaka-yuvatIonA saMbaMdhathI, saMsargathI, Aja keTakeTalAM aniSTa jamyAM che, enuM varNana karavuM e paNa muzkela che. A to tame sAnamAM samajI jAva, e prakAre sUcana karyuM. dAmInI garIbI : ahIM kapila jema nirdhana che, tema pelI dAsI paNa nirdhana che. dAsIpaNuM karavA chatAM paNa, ene ene gujAre karavAmAM muzkelI naDe che. AthI, teNIe pitAnI IcchA nahi hovA chatAM paNa, pitAnA nirvAhanI anukULatAne mATe, anya koI purUSane sevavAne vicAra karyo. Avo vicAra paNa, e dAsIe kapilathI chUpAvyo nahi. kapilane teNIe kahyuM ke "tame ja mArA prANanAtha che, paNa tame nirdhana che, eTale mAre mArA jIvananirvAhane khAtara bIjA purUSane sevavo paDaze." kapile emAM anumati ApI. kapilanI sAthe ene saMbaMdha te cAlu rahyo. dAsInA duHkhe duHkhI pila: anya purUSane sevavAthI, e dAsIne gujAre te thato rahyo, paNa garIbI te ubhI ne ubhI ja rahI. eka vAra kapila jyAre e dAsInI pAse gaye, tyAre kapile tene ghaNA khedavALI jeIne khedanuM kAraNa pUchyuM. dAsIe kahyuM ke A nagaramAM amuka divase dAsIone utsava thAya che. dAsIonA utsavane e divasa have dUra nathI, AvatI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne kAle ja che ane mArI pAse puSpapatrAdine kharIdI lAvavAne mATe jeTaluM dravya joIe, teTaluM dravya paNa nathI. puSpapatrAdi vinA huM dAsIomAM vagevAI jaIza ane ethI mArI hAlata. kevI thaze, enI ja mane cintA thAya che." kapila paNa e dAsInA duHkhe eTale badhe duHkhI thaI gaye ke-adhIrajathI te mUDha ane mauna banI gaye. kapilane e duHkhI thaI gayele joIne, dAsIe kahyuM ke-"tame kheda kare nahi. eka upAya che. A nagaramAM dhana nAmane je zeTha che, te je kaI ene rAtri pUrI thatAMnI sAthe ja jagADe che, tene be mAsA jeTalA senAnuM dAna de che. tame AjanI rAta pUrI thatAM pahelAM ja e zeThane ghera jaje ane kalyANa rAgamAM madhura gIta gAje." Ane dayA na kahevAya? kapilane paNa e sUcanA gamI gaI ane kapile temAM karavAnI tatparatA batAvI. A paNa kAmarAgane ja prakAra che. AmAM dayA nathI. dAsInA duHkhanuM nivAraNa karavAnI IcchA che ane tema chatAM paNa A dayA nathI. jema pahelAM vAta thaI gaI ke-bhaNatara mATenI ja preraNA chatAM e jJAna prema nathI. tema ahIM dAsIna duHkhanA nivAraNanI tIvra bhAvanA hevA chatAM paNa, A dayA nathI. kema? duHkhanA nivAraNanI je IcchA che, te kAmarAgamAMthI janmelI che mATe! e duHkha pitAnI rAgapAtra dAsInuM hatuM mATe DaMkhatuM hatuM ane e duHkha pitAnI rAgapAtra dAsInuM hatuM mATe ja e duHkhanA nivAraNanI IcchA janmI hatI, eTale emAM dayA che-evuM mAnI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 181 agara te kahI zakAya nahi. kaze ja svArtha na heta, te e dayA bhAva manAta. dayAnA bhAvamAM mAtra duHkha jovAya che, paNa konuM duHkha e jovAtuM nathI. kapila pakaDAye H have e dAsI madhya rAtrie kapilane pelA dhana zeThanA ghara tarapha ravAnA kare che ane kapila jAya che paNa khare, kAraNa ke-e ya duHkhI che ane banne ya pitapatAnA duHkhanA nivAraNane jhaMkhI rahela che. dAsI pAse dravya nathI e mATe e duHkhI che ane kapila dAsI duHkhI che eTale teNunA duHkhane nahi sahI zakavAthI duHkhI che. kapila madhya rAtrie dhana zeThanA ghara tarapha javAne mATe ravAnA te thayo, paraMtu rastAmAM tene keTavAlAe pakaDyo. kapilane khabara nathI ke savAra nathI thavA AvI, paNa madhyatrine samaya che." e to samaje che ke-hamaNAM rAtri pUrI thaze ane savAra thaze." "je savAra thaI gaI, te huM dhana zeThanuM dAna nahi meLavI zakuM"--e vAtanI ene bhAre bIka che. AthI nirjana evA rastA upara te vegathI cAlyA jAya che. ene ema vegathI jAte joIne, rastAmAM rakSA karavAne mATe rena mAratA rakSaka keTavAlone lAge che ke-A keI cAra che ane ema ene cora samajIne teo pakaDI le che. savAra thatAM, rakSakoe ene rAjA prasenajitanI pAse rajU karyo. rAjAe pUchavAthI, teNe be mAsA senuM levA javAne mATe te kema ane kyAM jatA hatA, te badhI ya hakIkata atheti kahI saMbhaLAvI. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno leke prAyaH mUhanI jema pravartI rahyA che. mATe sadudharmanA sadupadeze joIe tevA phaLatA nathI : vicAra kare ke-kapila gherathI nIkaLyo hate zA mATe? duHkhanA nivAraNa mATe ja ne? nIkaLyo hato duHkhanA nivAraNane mATe ane navuM duHkha pedA thaI gayuM. karmanI gati AvI vicitra che. duHkhanA nivAraNane sau cAhe che; duHkhanA nivAraNanA AzayathI sarve prayatnazIla paNa che; parantu duHkhanA nivAraNanA ane sukhanA saMpAdananA AzayathI je kaI prayatna kare, te badhAnuM duHkha jAya ja ane te badhAne sukha maLe ja evuM banatuM nathI. e prayatnathI, duHkha javAne badale pitAnuM je kAMI thoDuM-ghaNuM sukha heya te paNa jAya ane duHkhamAM vadhAre ja thAya, AvuM paNa ghaNuM bane che. AvAM udAharaNa AMkha sAme banavA chatAM paNa ane AvA prakArane potAne paNa vAraMvAra anubhava thato hovA chatAM paNa, jeo karmanI sattAnA astitvane mAnavA InkAra kare che, teo game teTalA buddhizAlI hoya, paraMtu samya vicAraNAne mATe te temanI buddhi kuMThita ja thaI gayelI che-ema kahevuM paDe. e ja rItie, jeo karmanI sattAnA astitvane mAnavA InakAra karatA nathI ane tema chatAM paNa je loke pitA uparanI karmanI sattAthI mukta banavAne IcchatA nathI, teonI karmasattAnA astitva saMbaMdhI mAnyatA paNa pAMgaLI ja che. mANasa je mAtra potAnA paNa anubhavo saMbaMdhI vicAra kare ane buddhino sadupayoga kare, to paNa tene lAge ke-atyAre huM duHkhanA nivAraNane mATe ane sukhanA saMpAdanane mATe, je prakArane Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 183 prayatna ane je dizAne prayatna karI rahyo chuM, te mAre prayatna UlaTo che ane UlaTI dizAe che. je ATaluM paNa samajAI jAya, to ene "karmanA bandhanathI mukta banavuM, e ja saghaLA ya duHkhanA nivAraNane ane saghaLAM ya sukhanA saMpAdanane sAco upAya che"--ema lAge; ane ethI e paNa zeThe ke mAre karmanA bandhanathI mukta banavAne mATe ke prayatna karavuM joIe?" paNa jagatanA jIvone moTe bhAga lagabhaga mUDha je ja banIne pravartI rahyo che ane ethI ja sadharmanA sadupadeze paNa jevA saphala nivaDavA joIe tevA saphala nivaDatA nathI. Ave Apatti ne maLe saMpatti-eme ya bane? kapilane te je duHkha AvyuM che, te duHkha paNa sukhane mATe ja AvyuM hoya, evuM banyuM che. duHkha enA pApanA udaye ja AvyuM che emAM be mata na hoI zake, paraMtu enuM e pApa pApAnubaMdhI nahi paNa puNyAnubaMdhI hoya-evA prakAranuM pariNAma AvyuM che. tamane kahyuM hatuM ke-"pApAnubaMdhI puNya karatAM te puNyAnubaMdhI pA5 sAruM" ane e vAtane tamane ahIM sAkSAtkAra thaze. dekhItI rItie kapilane mATe kevI viSama sthiti AvI paDI che? bhaNavAnuM ya jAya, bhegeya jAya ane apayaza thAya tathA anekavidha Apattio khaDI thaI javA pAme. koTavAlee kapilane jema cera mAnIne pakaDyo, tema rAjA paNa je ene cAra mAnI le ane cera mAnIne ene zikSA kare, te ethI kapila kevI hAlatamAM mUkAI jAya? paNa A badhA ya saMgomAMthI kapila ugarI jAya che. kapila A badhI Apatti Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - = 184 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno emAMthI ja ugarI jAya che eTaluM ja nahi, paNa A nimitte te e sAcI saMpattinI saMprAptionA mArge caDhI jAya che. duHkha paNa je puNyAnubaMdhI pApanA udayathI AvyuM hoya ane jIvanI bhavitavyatA sArI hoya, te Apattie te saMpattinI velaDIonI garaja sAranArI nivaDe che. jaNAya ke- Apatti AvI, ane pariNAma saMpattinI prAptimAM Ave. ' kApala upara rAjAno dayAbhAva : rAjAe pUchatAM, kapile be mAsA senA saMbaMdhI pitAnI je hakIkta hatI, te jevI hatI tevI ja rAjAne kahI dIdhI. enA sArA nasibe rAjAe enI sAcI hakIktane sAcI mAnI. ApaNI sAcI paNa hakIkata bIjAne sAcI na lAge, evuM paNa bane. ekanI sAcI hakIkata cheTI lAge ane bIjAnI kheTI hakIkata sAcI lAge, evuM paNa bane. saMsAramAM te, dareka anukULatA-pratikULatAmAM puNya-pApane saMbaMdha khareja. rAjAne kapile kahelI sAcI hakIkata sAcI lAgI, eTale rAjAnA hadayamAM kapila pratye dayAbhAva pedA thaye. rAjAne kapila upara eTalI badhI dayA AvI gaI ke tArI je mAgavAnI IcchA hoya, te tuM mAgI le" ema rAjAe kapilane kahyuM. jyAMthI daMDa pAmavAnI saMbhAvanA hatI, tyAMthI ja kapila dayA pAmyo ane dAna pAmavAnA suMdara saMgamAM mUkAya. kapile kahyuM ke huM vicAra karIne mAgIza." ane rAjAne e pramANe kahIne, kapila "rAjAnI pAse zuM mAgavuM?"--e saMbaMdhI vicAra karIne nirNaya karavAne mATe, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 185 rAjAnI rajA laIne azaka vanamAM gaye. kapilanI vicAraNAmAM kenuM pratibimba ? have azoka vanamAM jaIne, kapila ekacitta e vicAravA lAgyuM ke mAre rAjAnI pAse mAgavuM zuM?" ahIM kapile je vicAraNA karI che, te khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. saMsAranA jIvonI manovRttinuM kapilanI vicAraNAmAM pratibimba paDeluM che ema kahIe to paNa cAle; ane tenA anta bhAgamAM mahApurUSonA mahabhAvanuM emAM pratibimba paDeluM che-ema kahIe te paNa cAle. saMsAranA premInA vicArene DhALa kevo hoya-e paNa kapilanI vicAraNAmAMthI jANavA maLe che ane vivekI AtmAonA vicArene DhALa ke heya--e paNa kapilanI vicAraNAmAMthI jANavAne maLe che. maLavAnI saMbhAvanA lAgI nahatI mATe IcchA nahatI : kapilanI vicAraNAnI zarUAta be mAsA jeTalA suvarNathI zarU thAya che, kAraNa ke-e dAsIne gharethI nIkaLe tyAre mAtra be mAsA suvarNanI AzAe ja nIkaLyo hato, paNa e vakhate ene mAtra be mAsA jeTalA ja suvarNanI AzA ane IcchA kema hatI? ethI adhika maLavAnI saMbhAvanA lAgI nahatI mATe ! je adhika maLavAnI saMbhAvanA lAgI hatI, te adhika meLavavAnI IcchA thAta ane adhikanI AzA baMdhAta. je keI DuM mAge athavA DuMka ja meLavavAnI AzA rAkhe, temanAmAM adhikanI IcchA ja nathI--ema mAnI levA jevuM nathI. maLavAnI saMbhAvanAne abhAve, ghaNuM ghaNuM athavA to badhuM ya meLavavAnI IcchA dabAIne paDI rahelI hoya che. jema Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno agni upara rAkha nAkhI mUkI heya tema ! paNa jema jema mAtra maLavAnI saMbhAvanA ja vadhatI jAya che, tema tema IcchA pragaTa thaye ja jAya che. maLavAnI saMbhAvanA lAge ane IcchA pragaTe nahi, te mAnavuM ke-guNa pragaTyo che. bAkI che mAge ke thoDuM meLavavAnI AzA rAkhe, eTalA ja uparathI "guNa pragaTyo che"--ema manAya ja nahi. be mAsA senAne badale se senaiyAnI icchA kapila mATe mAge te maLavAnI saMbhAvanA upasthita thavA pAmI che, eTale enI IcchA ke vega pakaDe che, e jUo ! ene vicAra thAya che ke "huM je be mAsA suvarNa mAguM, te ethI. mAtra anna-vastrAdika maLe; paNa eTalAthI vaLe zuM? rAjA huM je mAguM te ApavAnuM kahe che, te pachI se senaiyA ja mAgI lauM. jyAre yAcanA karavI ja che ane yAcanA karyA mujaba maLe tema che, te ochuM zuM kAma yAcavuM?" hajAra naiyAnI IcchAH Ama be mAsA jeTaluM suvarNa mAgavAnI IcchA, so. senaiyAe pahoMcI. se seneyAe pahoMcIne paNa e IcchA aTakI nahi, kema ke-"mAgyuM maLaze "--evo khyAla Avyo che. se naiyA mAguM-e vicAra karyA bAda, se senayAmAM zuM zuM AvI zake tema che-ene kapilane vicAra Avyo ane ethI ene thayuM ke so naiyA maLe, ethI kAMI vAhana vigerenI samRddhi na thAya, mATe huM eka hajAra senaiyA ja mAgI lauM, ke jethI je ISTa arthanI prAptine mATe huM A nagarImAM Avyo chuM, tenI prApti thAya." ene enI mAtAnI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 187 vAta A vakhate yAda Ave che. ghaDA upara chatra dhareluM heyaevI hAlatamAM ghaDesvAra thaine nagaranA mArgomAM IcchAnusAra pharI zakAya-evI samRddhine anulakSIne ja enI mAtAe ene bhaNavAne mATe mokalyo hato ane evI samRddhine anulakSIne ja kapila ahIM bhaNavAne mATe AvyuM hatuM, e vAta yAda che ne? e je kharAba bIja paDeluM, te paNa A vakhate kapilane satAve che ane e senayAne badale eka hajAra senaiyA mAgavAne vicAra karAve che. lAkha senaiyAnI IcchA : eka hajAra sayAne mAgavAne vicAra paNa nirNayanA rUpamAM AvI zakato nathI. e vicAreya TakI zakato nathI. ene thAya che ke-"eka hajAra senaiyAthI paNa thAya zuM? eTalA dhanamAM kAMI saMtAnanA vivAha AdinA utsavo thaI zake nahi, mATe eka lAkha senayA mAgI lauM; ane ema karuM emAM ja huM yAcanA karavAmAM catura chuM- evuM gaNAya." karoDa-se kareDa-hajAra kareDa senaiyAnI IcchAH eka lAkha naiyAne mAgavAmAM potAnA yAcanAcaturapaNAne mAnavA chatAM paNa, te kapila eTaluM mAgavAnA vicAra upareya sthira thaI zakyo nahi. ene pAcho vicAra Avyo ke-eka lAkha senaiyAmAM huM mArA mitrone uddhAra zI rItie karI zakuM? mArA badhuone uddhAra zI rItie karI zakuM? ane anya dInajanone udvAra paNa zI rItie karI zakuM? mATe eka kareDa senaiyA mAguM! nA, nA, se kareDa senaiyA mAguM! are, emeya nahi, eka hajAra karoDa soyA ja mAguM!" Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno lobhane vaza paDelAenI thatI durdazaH kapilanI A vicAraNA, saMsAranA premionA vicArene DhALa kevo hoya che, enuM pratibimba pADe evI ja che ne? tamane paNa kaI kaIvAra AvI vicAraNAne kadAca anubhava thayo haze. lAbhanI saMbhAvanA mAtrathI paNa lobha ke vadhe che, enA anubhavathI tame alaga nathI, paNa parigrahane prema hovAthI, lobhanI viTambanAne tame vicAra ja prAyaH karatA nathI ane koI vAra jarA vicAra AvI jAya che, te paNa pAchuM ema thAya che ke-ApaNe ATaluM ATaluM te joIene? - tamane je tamArI IcchA mujabanuM maLI jAya tema hoya, te kharekhara tame kapilane paNa TapI jAva, e banavAjoga nathI lAgatuM? "lobhane thobha nathI"--ema je kahevAya che, te TuM nathI. lebhane vaza paDelAo amastA amastA paNa keTakeTalI ya nirarthaka, niSphaLa ane nukazAnakAraka vicAraNA kare che, to je lAbhanI saMbhAvanA pUrepUrI lAge, te to e vicAraNAo keTale sudhI pahoMce, e kahI zakAya ja nahi. "jIvavAnuM thoDuMne cALA ghaNA-e A khela che. maravAnuM nakkI che ane maryA bAda AmAMnuM kAMIja sAthe AvavAnuM nathI e ya nakkI che, ema jANavA chatAM paNa mANasa A jIvanamAM keTakeTalI dhana-dhAnyAdi sAmagrIne saMcaya karavAne Icche che? pachI e lethI, lebhe janmAvelI vicAraNAothI, lebe karAvelI pApapravRttiothI ane pUrvanuM puNyane vaza jeTaluM maLyuM hoya tenA mamatvathI je kAMI pApakarmone upajyAM hoya, te bhegavavAnAM kene? tamAruM karyuM te tamAre ja bhegavavuM paDe ne? Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 189 e pApakarmonA udaya vakhate tamArI kevI dazA thaze, ene vicAra kare. lebha upara ane mamatvabhAva upara kAbU Ave, e mATe parigraha parimANa vrata che. parigrahane sarvathA tyAga nahi karI zakanAre paNa, pariNAme parigrahanA sarvathA tyAgI banI zakAya tema ja parigrahamAM beThelA chatAM ya parigraha muMjhavI zake nahi, e mATe parigraha parimANa vratane grahaNa karavuM joIe. parigraha parimANa vratane grahaNa karavAne aMge vicAraNA karavAne bese, te vakhate paNa kapilanA jevI vicAraNA AvavAne saMbhava che, eTale emAM ya sAvadhagIrI rAkhavAnI jarUra che. kapilanI vicAraNAmAM AvelA palaTe: have kapilanI vicAraNA ke palaTo le che, e jUo. eka hajAra karoDa senamA mAgavAnI IcchA sudhI kapilanI vicAraNuM pahoMcI gaIparaMtu te ja vakhate kapilanA keI zubha karmanA udaya yoge, kapilanI je buddhi hatI, te sundara pariNAmevALI banI gaI, kAraNa ke-buddhi karmAnusAriNI hoya che. ethI kapila pitAnI cAlu vicAraNAnA pravAhane thaMbhAvI de che ane pitAnI vicAraNAnA pravAhane have ethI UlaTI dizAe vALe che. kapila vicAra kare che, potAnI karelI vicAraNAnuM siMhAvakana karatAM vicAra kare che ke-"aho! mAtra be mAsA ja suvarNanI prAptimAM mane je saMtoSa hato, te saMtoSa atyAre kareDa paNa senaiyAnI prAptimAM mane nathI. jANe enAthI bhaya pAmIne ja e bhAgI gaye che." vAta sAcI che, kAraNa ke-dAsIne gharethI je vakhate Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno kapila nIkaLyo, te vakhate enI mane dazA evI hatI ke-je ene tenI dhAraNA mujaba be mAsA sonuM maLI jAta, to e saMtoSane ja anubhava karata; paNa mAgyuM maLavAnI saMbhAvanAo e saMtoSane saLagAvI mUkyo hato. have kapilane khyAla Avyo ke-mAre saMtoSa te mane mUkIne kyArane ya bhAgI gayuM che. have te, kapilane sArA vicAre ja AvavA lAgyA.. tene vicAra thaye ke-"vidyAnuM upArjana karavAne mATe ahIM AvelA mane A je durvyasana vaLagyuM, ethI mAre mATe te evuM thayuM ke-nIkaLyo huM sAgaratIre pahoMcavAne mATe ane pahoMcI gayo huM himAlaya parvatanI taLeTIe ! mane mArA gurUe je jJAnadAna karyuM, te jalamAM kamala repavA jevuM thavuM joItuM hatuM, paNa ene badale thayuM te sthalamAM kamala repavA jevuM! kAraNa ke dAsIne viSe paNa meM dAsapaNuM karIne, akulInane chAje evuM meM karyuM che!" dIkSA ane kevalajJAna: AvI vicAraNA AvatAnI sAthe ja, te mahAnubhAva kapilanA antaHkaraNamAM pAMceya IndriyenA saghaLA ya viSaye pratye virAgabhAva pedA thAya che ane emAMthI "AvA viSaya mAre joIe ja nahi"--e prakAranA saMveganA bhAvane e puNyavaMta prApta thAya che. eTaluM ja nahi, paNa saMveganA bhAvathI bharelI vicAraNAmAM ramatA evA te zrI kapila mahAnubhAvane jAtismaraNa jJAna utpanna thAya che. jAtimaraNa jJAna utpanna thatAM teo svayaMbuddha bane che. teo jJAnagarbhita vairAgyavALA bane che. pachI svayaMbuddha banelA teo pitAnA hAthe ja Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIne bhAga-zAstraprastAvanA 191 peAtAnA mAthAnA vALAne leAca karIne ukheDI nAkhe che ane devatAe tyAM ja arpita karelA muniveSane teo dhAraNa kare che. zrI kapila munivara, e pachIthI, rAjAnI pAse AvyA. rAjAe pUchyuM ke zuM mAgavAnA vicAra karyAM ?'eTale zrI kapila munivare pahelAM peAtAnA manamAM je je taraMgA uThyA hatA, te sarva kahI saMbhaLAvyA ane ante kahyuM ke "cA hAmastathA temo, hAmAomaH pravate / dvimASyA cintitaM kArya, koTyApi na hi niSThitam // " eTale ke--jema jema lAbha thAya, tema tema leAbha vadhe che; lAbhathI lAbha vadhe che ane ethI ja e mAsA suvarNathI cintaveluM kArya, karADa sAnaiyAothI paNa niSThita thayuM nahi. zrI kapila munivaranA e vRttAntane sAMbhaLIne, rAjA paNa vismita thayA. teNe kahyuM paNa kharUM ke- tamane huM karoDa sAmaiyA paNa ApuM chuM, to tame vratane mUko ane bhAgAne bhAgavA, kAraNa ketamArUM A vrata tamane zuM phaLa Apaze, tenA kAI jAmIna nathI. AnI sAme, zrI kapila munivare rAjAne kahyuM ke-' rAjan! A artha anarthIne ApanArA che, eTale sAnaiyAothI mAre saryuM! huM te| nigrantha thayelA chuM, mATe he bhadra ! tamane dharmalAbha hA ! ' rAjAne A pramANe kahIne zrI kapila munivara tyAMthI nIkaLI gayA ane nirmaLa, niHspRha tathA nirahaMkArI anyA thakA te viharavA lAgyA. e pramANe vratanuM sundara prakAre pAlana karanArA mahAmuni zrI kapilaneA dIkSAparyAya jyAM mAtra cha ja mahinAnA thayA, tyAM te temane ujvala evuM kevalajJAna pragaTa thayuM. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno A vRttAntane vAMcatAM ne sAMbhaLatAM zuM thAya? kharekhara, jyAre parivartana AvavA mAMDe che ane Ave che, tyAre te keTalI badhI hada sudhInuM sundara paNa hoI zake che, tene A paNa eka dAkhale che. parivartana AvyA bAda antarmuhUrtamAM paNa pitAnA kevalajJAnane pragaTAvanArA puNyavA thaI gayA che. AvuM vAMcIe ane sAMbhaLIe, te vakhate te heje thaI jAya ke-"anantAnanta kAlathI saMsAramAM bhaTakavA chatAM paNa, haju ApaNe evA antarmuhUrtane nathI pAmI zakyA, ke je aMtarmuhUrta ApaNane kSAyika bhAvenA svAmI banAvI de! eka brAhmaNane chokare, daridrI, maphatanuM khAnAre ne maphatanuM bhaNanAre, emAM dAsI upara mehita thaI janAre, dAsI upara mehita thaIne dAsInA duHkhe duHkhI thanAre, dAsInA sukha khAtara rAtrinA paNa dAna meLavavAne nIkaLanAre ane hajAra karoDa senaiyAnI IcchA sudhI pahoMcI gayelo-Ave paNa mANasa, vicArenI dizA palaTAtAM ekadama sAdhu bane, sAdhu banyA pachI paNa rAjA kareDa senayAne ApavAne taiyAra thAya te ya tene anarthakArI kahe ane lIdhelA sAdhupaNAne evI rItie pALe ke mAtra cha ja mahinAmAM kevalajJAnane upArja, A vAta ApaNane keTalA badhA utsAhita banAve, evI che ? AvA vakhate te, khAsa karIne ema thaI jAya ke-ApaNane evuM te zuM naDe che, ke jethI ApaNAmAM haju paNa e bhAva pragaTa nathI? vaLI, A uparathI e vAta paNa dhyAnamAM levA jevI che ke kayI vakhate kayA jIvamAM kevA prakAranuM parivartana Avaze, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 193 e kahI zakAya nahi. ene to jJAnio ja jANI zake, ApaNe jANI zakIe nahi. AthI paNa, ApaNe bIjAone je tiraskAra karatA hoIe, te tenAthI aTakI javuM joIe. kharI vAta to e che ke-mANase deze pitAnA ja jevA joIe ane bIjAonA hitanI cintA karavI joIe. pitAnA deSane khama nahi-e jeTaluM sAruM che, teTaluM ja kharAbabIjAnA doSane khama nahi e che. bIjAnA deSane aMge te dayAbhAva khUba ja jIvanta rahe joIe ane doSita evA paNa mANasamAM je nAne paNa kaI guNa hoya, to te najara bahAra javA pAme nahi-evA vivekI banavuM joIe. ane vicAra kare joIe ke-A jIva kadAca karmaSathI atyAre. Ave che, paNa jyAre e doSa TaLaze tyAre A jIva kadAca amArA karatAM paNa pahelo muktie jAya te e asaMbhavita nathI. dArUNa aTavImAM pAMcaso corone pratibodhavAne gayA ? have ApaNe je vAtanA samarthanane mATe kevalajJAnI munIzvara zrI kapilane yAda karyA hatA, e vAta Ave che. te samayamAM rAjagRhI nAmanI je nagarI hatI, tenA antarAlamAM eka aTavI AvelI hatI, ke je aTavI aDhAra yojananA pramANavALI lAMbI-pahoLI ane bhayaMkara hatI. te aTavImAM kaDadAsanA nAmathI prasiddha evA balabhadra vigere pAMca se care vasatA hatA. e pAMca se mANase corIne dhaMdho karatA hatA, chatAM paNa hatA lAyaka che. temanAmAM lAyakAta hovA uparAnta, temanI bhavitavyatA paNa sArI hatI. e evA ja hatA ke sundara Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno sAmagrIne suga nahote mane mATe cera tarIke jIvatA hatA, paNa je temane sundara sAmagrIne suga maLI jAya, te pratibaMdha pAme ane dIkSA grahaNa karIne sundara ArAdhana kare, evA hatA. e cerenI sundara bhavitavyatAe ja jANe preraNuM karI heya, tema kevalajJAnI banelA zrI kapila munIzvare joyuM ke-e ja pratibaMdhane yegya che ane ethI e munIzvara e cerenA upara upakAra karavAne, e cAre je aTavImAM vasatA hatA, te aTavI tarapha padhAryA. e cora lake dArUNa aTavImAM rahetA hatA, te paNa sAvadhagIrI rAkhIne rahetA hatA. aTavInA nAke teo tapAsa rAkhyA ja karatA hatA ke-aNadhAryo keI AvIne upadrava karI jAya nahi ke pakaDI jAya nahi. e mujaba, eka cera ke je eka jhADanI Toce caDhIne vAMdarAnI jema beThe hato, teNe zrI kapila munIzvarane aTavImAM AvatA joyA. ene ema lAgyuM ke A ke ApaNe parAbhava karavAne mATe ja AvI rahela che. AthI, teNe tarata ja e hakIkata potAnA senApatine jaNAvI dIdhI. saMsAra rU5 dArUNa aTavImAM sAvadhagIrIthI rahe che? jJAnioe A saMsArane eka dArUNa aTavI tarIke paNa varNavyuM che. cAre dArUNa aTavImAM rahetA hatA, paNa sAvadhagIrIthI rahetA hatA, tema tame saMsAramAM rahe che, te sAvadhagIrIthI rahe che ke gAphala banIne rahe che? cerene dArUNa aTavImAM rahevuM gamatuM hatuM ke emanA saMge ja evA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 195 hatA, ke jethI emane dArUNa aTavImAM rahevuM paDe ? kahA ke-- emane dArUNyu aTavImAM rahevuM e gamatuM te nahetuM ja, parantu emanA saMyAgA ja evA hatA, ke jethI emane darUNa aTavImAM rahevuM paDe ! tema tame saMsAra rUpa dArUNa aTavImAM rahe che, te rahevuM game che mATe raheA che ke rahevuM paDe che mATe rahe che ? jema cArAne bhAna hatuM ke--A aTavI che ane te paNa dArUNa aTavI che, tema tamane A saMsAra eka dArUNa aTavI samAna che--evuM bhAna che kharUM? kharekharA vAMdhA ja ahIM che. saMsAra dArUNa aTavI jevA lAgatA nathI, eTale dArUNa aTavImAM jene rahevuM paDe te jevI sAvadhagIrI rAkhe, tevI sAvadhagIrI tame rAkhatA nathI. je cAreA bahAranA duzmanathI sAvadha rahetA hatA, te ceArA aTavImAMnuM kAi upadrava karI jAya nahi, mArI jAya nahi, enI sAvadhagIrI tA vadhAre ja rAkhatA haze ne ? saMsAra rUpa aTavImAM bahAranA kAI taraphathI upadvava AvavAnA saMbhava nathI, paNa saMsAra rUpa aTavImAM upadhruva pamADe evAM sthAnAnA pAra nathI. saMsAramAM jene jyAM sudhI rahevuM paDe, tyAM sudhI teNe sAvadhagIrIthI rahevuM joie ane saMsAra rUpa aTavIne ullaMghI javAnA prayatna karyAM karavA joie. cArAe nacAvyA sunivara nAcyAH ahIM cArAnI senAnA senApati sAvadha banI gaye ane tarata ja AvatA evA zrI kapila munIzvaranI pAse gayA. zrI kapila munIzvarane jotAM ane temanI sAthe prAraMbhika vAta karatAM, e senApatine lAgyuM ke Aje te Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 196 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno sadbhAgye eka ramakaDuM ja hAthamAM AvyuM che." A vAta teNe bIjA cerene paNa kahI ane te pachIthI te ajJAna senApatie zrI kapIla munIzvarane AjJA karI kehe zramaNa! nRtya kara!' munIzvara zrI kapile nAcavAnI taiyArI to batAvI, paNa kahyuM ke-vAdya vinA nRtya thAya kyAMthI? ane ahIM ke vAdya vagADanAre che nahi." pelA pAMca se cerene to yena kena Ananda ja kare hate, eTale e pAMca se ya caree tAlavAdya vagADavuM zarU karyuM. tAlavAdya eTale kayuM vAdya ? tAlIo vagADavI te ! tAlIo paNa je tAlabaddha vAgatI hoya, te e vAghanI garaja sAre. keTalAka loke dhUna jamAve che, e joyuM che ? eka jaNa mAtra ekAda-be pAda ja vAraMvAra paNa caDhatA-utaratA svare gAyA kare ane bIjA badhA tenA svarAnusAra tAlIe pADyA kare athavA to badhA ya tAlIo vagADatA jAya ane enAM e pAde vAraMvAra caDhatA-utaratA svare gAtA, jAya, ene dhUna kahevAya che. ahIM paNa coree tAlIo vagADavA mAMDI, eTale zrI kapila munIzvare nAcavA mAMDyuM ane nAcate nAcate dhruva pAde gAvA mAMDyAM. e dhruva pade upadezathI jema bharelAM hatAM, tema sAMbhaLavA mAtrathI paNa kAnane sukha upajAve evAMhatAM. pAMca so gerene dIkSA dIdhIH evAM pAMca se dhruva pAdene nAcate nAcate gAIne, keIne Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 197 koI pAda dvArA tA kAine kaI pAda dvArA, ema pAMca se dhruva pAdothI e munivare pAMca sA ya cArAne pratiSeAdha pamADI dIdhA; eTaluM ja nahi, paNa pratibeAdhita thayelA e pAMca sA ya cArAne e munIzvare tyAM ne tyAM ja dIkSita banAvI dIdhA. prazna. muni mahArAjathI A pramANe gavAya ane nacAya kharUM ? gAnAra ane nAcanAra kANu che, e jUe ! kevalajJAnI che. atizayajJAnI peAtAne je karavAmAM lAbha jaNAya te kare. emane mATe zAstranA niyamA Adhaka thAya nahi. zAstranA niyameAnA je hetu che, te hetune atizayajJAnie peAtAnA jJAnakhaLe jALave ja che. A tA, atizayajJAnI ane temAM ya pAchA kevalajJAnI che, parantu zrI vRddhavAdI tarIke paMkAelA mahAtmA tA atizayajJAnI naheAtA; tema chatAM ya, te avasare mahA lAbhanuM kAraNa joine gAna karavA sAthe nAcyA paNa hatA. ema kaheA ke-evA mahApurUSonI vAtanA upayAga karIne, leAkanA manoraMjanane mATe game te sAdhu game tema gAvAnAcavA maMDI paDe, teA te ceAgya gaNAya nahi. ananuM raMjata cAre kahevAya ? ApaNA muddo ze| hatA ? padmapaddhatinA lAlityanA artha evA nathI kelalita padmapaddhatine sAmAnya janeA samajI ja zake nahi. sAmAnya jane paNa samajI zake, evI ya lalita padmapaddhati hoya che. emAM zuM heAya ? je pado hAya, te evAM hAya, ke jenA arthanA sAMbhaLanArane jhaTa khAdha thAya. vaLI lalita padapaddhati, e evI vastu che ke e padonA arthane 13 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ane bhAvane nahi samajanArane paNa enuM zravaNa sukhada lAge, mIThuM lAge. zrI bhagavatIjI sUtranI lalita padmapaddhati evI ja che. kevI ? kAMI nahi samajanArane paNa sAMbhaLavAnuM game evI ! teA pachI, kAI kaheze ke--prabuddha jananA mananuM raMjana karanAra che, ema kema kahyuM ? ene khUlAsA e che ke-padapaddhati lalita hAvAthI pahelI take kAne paDatAM kAnane sukha Ape, paNa pachI padonA artha ane bhAva samajAya nahi, eTale e sukhane bhAgavaTA kSaNajIvI nivaDe. vaLI, jarAka kAnane sukhada lAge, eTalA mAtrathI ene mananuM raMjana karanAra na kahevAya. mananuM raMjana karanAra tA tyAre kahevAya, ke jyAre enuM zravaNa agara vAMcana cAlu na hoya, tyAre paNa e pado enI lalita paddhatinA pratApe kAnamAM guMjyA kare ane manamAM ramyA kare. eTale ja kahyuM ke--A sUtranI je lalita padmapaddhati che, te pramuddha evA je janeA, temanA mananuM raMjana karanAra che, sUtreAnI racanA zrutajJAnie ja kare paNa kevalajJAni kadI paNa sUtreAnI racanA kare nahi H zrI bhagavatIjI sUtramAM kula 2,88,000 pado che. e badhAM ca pado lAlityapUrNa lAge che, kAraNa ke e padonI gAThavaNu rUpa je paddhati che, te lalita che. mAtra sAhityika dRSTie ja A badhAM pado lalita che, maneAhara che, evuM nathI; sAthe sAthe bhAvanI dRSTie paNa, A badhAM padma lalita che. A padmomAM bAhya lAlitya paNa che ane Antara lAlitya eTale bhAvalAlitya paNa che. jo eka paNa pada yathArtha rItie hRdayamAM vasI jAya, enA artha tathA bhAva haiye ThesI jAya ane Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zA prastAvanA 199 e pramANe jIvanane kasIne je jIvAya, te ethI gheDA ja kALamAM muktimAM vasI javAya. AnuM eke eka pada maMtrAkSarothI garbhita che, kAraNa ke-AnI racanA karanAra atizaya jJAnI che. A pade mekSapreraka hevAthI, mekSamArganI ja ArAdhanAnA preraka hovAthI lokettara che. jagatane kaI paNa vidvAna lakhe, te temAM pade te heya, kema ke-padene samUha e vAkaya che athavA pAda che ane evAM vAkAnA ane padenA samUhathI grantha bane che. paNa jene mekSamArganuM sAcuM jJAna nathI, evA vidvAnanAM lakhelAM pade kadAca lAlityavALAM hoya, to paNa te pade zAzvata padanAM sAdhaka nathI hatAM ane ethI e pade mekSanA abhilASIone mATe mane raMjaka banI zaktAM nathI. mekSanA abhilASIne te, mokSanAM ane mekSamArganAM pratipAdaka padomAM ja sAruM manoraMjakapaNuM lAge. jeonuM bhavyatva vikaseluM hoya, jeo samyagdaSTi heya, teone mokSanI samIpe laI janArAM, mekSanI preraNA karanArAM pade khUba ja game. zrI bhagavatIjI sUtra e mokSagAmI, mekSamArganA sAcA jJAtA, mekSamArganA parama ArAdhaka evA mahApurUSe grathita sUtra che. A sUtranI racanA, mekSanI prApti thAyae ja eka hetuthI thayelI che, tethI AnAM pada-saghaLAM ca pado mekSamAM prayANa karAvanArAM ja gaNAya. je zAstranAM pado mokSanI preraNA karanArAM, mekSanI sAdhanAmAM madada karanArAM, mekSanI sAdhanAnAM sAdhanene meLavI ApanArAM na hoya, te zAstranI gaNanA mekSapratipAdaka zAstra tarIkenI thaI zake ja nahi; kAraNa kepadasamUhAtmaka vAkyone ke padene samudAya, e ja grantha che. A sUtranAM pade te sarvotkRSTa kRtajJAnInAM racelAM che, eTale Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne je sthale je pada hoya, tenAthI adhika bhAvavAhI pada bIjA keIthI te AvI zake ja nahi. zAstranI racanA zrutajJAnio ja kare. kevalajJAnie kadI paNa zAstronI racanA kare nahi. zrI tIrthaMkara bhagavAne artha rUpe ja nirUpaNa kare. ene sUtrAtmakapaNe. gUMthe to zrutakevalio ja. sUtronA racayitA, haMmezane mATe, kRtajJAnio ja hoya, paNa kevalajJAnio hoya ja nahi. sAcA prabuddho saMsArane tajanArA H AvA zrI bhagavatIjI sUtranAM padonI zreNi, prabuddha janenAM mananuM raMjana kare che. sAcA prabuddho teo ja che, ke jeoe saMsArane choDI dIdhuM che. saMsArane asAra jANIne, tene trividha trividha tyAga karanArAo ja, sAcA prabuddha gaNAvAne lAyaka che. jene jyAM sudhI "saMsAra to heya ja ane eka mekSa ja upAdeya--ema lAge nahi, te tyAM sudhI ajJAna che, bAla che. eka mokSane ja sAra samajIne ane bhagavAne kahelA mokSamArgane haiye sthApIne, AtmA jema jema tyAga karato jAya che, tema tema te paMDita banatuM jAya che. eTale saMsArane je asAra ja mAnato hoya, te kadAca saMsAramAM raheluM hoya to paNa, saMsArane e cheDI zake nahi te paNa, tene tANavA tanatoDa mahenata paNa kare nahi. saMsArane aMge je mahenata-prayAsa kare, te karyA vinA cAle tevuM na hoya ethI kare, jyAre karavAne mATe mahenata-prayAsa te mokSane uddezIne ja hoya. samyagdaSTi AtmAne, yAva-sarvavirati AtmAne A zrI bhagavatIjI sUtra, pitAnAM padethI khUza kare, jyAre mahA mithyASTio te, AnAM padethI akaLAI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 201 jAya, gabharAI jAya. jeone saMsAra ardhapagalaparAvarta jeTalA kAlathI paNa nyUna hoya ane pAchA jeo gurUkarmI na hoya paNa laghukama hoya, evA ja AtmAo zuddha bhAvapUrvaka zrI jinavANIne sAMbhaLe che. tevA AtmAone A zrutajJAna muktiprAptinI sAdhanAmAM avazya lAbhadAyaka thAya che, avazya preraka thAya che. je AtmA zaramAvartamAM Ave, tene prathama kAlanI paripakavatA rUpa sAmagrI to maLI ema kahI zakAya. emAM je e AtmA sArA saMyogone pAmIne purUSArthazIla bane che, te te karmane sAmane karI, zuddha adhyavasAye vaDe karmonI sthitine chedI, rasane bhedI, pradezane dahI, sAce AtmavedI banI, barabAdInI badIne nAza karI, eka mAtra AbAdInI duniyAne ja Icchuka bane che. evA AtmAne je A zrI bhagavatIjI sUtranuM zravaNa maLe che, to enI sAcI AbAdInI IcchA jhaTa phaLe che, kAraNa ke-je A zrI bhagavatIjI sUtranuM vidhipUrvaka barAbara zravaNa karAya, te e zravaNa traNa bhavamAM ja muktidAyaka bane che. padapaddhati AkarSaka paNa nivaDe ane avarodhaka paNa nivaDeH - lalita padapaddhati saMbaMdhI A vizeSaNa uparathI, e paNa eka samajavA jevI vAta che ke-padapaddhati jema AkarSaka nivaDI zake che, tema avarodhaka paNa nivaDI zake che. padapaddhati lalita hoya te sAmAnya prakArane grantha paNa vAMcakane mATe ane zrotAone mATe AkarSaka nivaDe che, jyAre grantha viziSTa prakArano heya, sundara prakAranA avadhane karAvavAnA sAmarthyavALe che, te paNa tenI padapaddhati je lalita Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne hetI nathI ane kilaSTa hoya che, te te padapaddhati vAMcakone mATe ane zrotAone mATe avarodhaka nivaDe che. vAMcakenA vAMcavAnA ane zrotAonA sAMbhaLavAnA bhAvane mATe kilaSTa. padapaddhati uttejaka banavAne badale ubhagAvanArI, eTale zithila banAvanArI nivaDe che. AthI granthakAree jema bane temAM pitAnA granthanI padapaddhatine lalita banAvavAno prayatna kare. joIe. padapaddhatinA lAlityanI khAmI, e paNa eka prakAranI granthanI ja khAmI gaNAya che ane ethI te granthakAranI. khAmI paNa gaNAya che. vaLI, jeoe sva-paranA upakAranA. ja hetuthI granthanI racanA karavI heya agara karI hoya, teone e hetu padapaddhatinA lAlitya dvArA sArI rItie bara AvI. zake che, jyAre bIjuM badhuM sAruM hoya paNa mAtra padapaddhati. ja kilaSTa heya, te paNa granthanI racanAne hetu eTalI sArI rItie bara AvI zakato nathI. vacananA priyatva mATe lalita padapaddhati Avazyaka cheH lalita padapaddhati saMbaMdhI vizeSaNathI granthakArene jyAre AvuM sUcana paNa maLe che, tyAre vyAkhyAtAone ane vaktAene paNa evuM sUcana maLe che ke-teoe vyAkhyA ane vastRtva evI lAlityapUrNa padapaddhatithI karavuM, ke jethI e zrotAone karNapriya bane. enA yoge zrotAo kahevAtI vAtane rasapUrvaka sAMbhaLe ane ethI zrotAonA antaramAM granthanuM mahattva aMkita thavA sAthe, zrotAonA bhAvalAsanI paNa abhivRddhi thavA pAme. vyAkhyAtAne ane vaktAne je lalita padapaddhatithI vAtane rajU karatAM AvaDatuM nathI hotuM ane tene Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjane bhAga-zAstraprastAvanA 203 ' jo kliSTa padapaddhatithI ja khelavAnI Teva hAya che, te evA vyAkhyAtA ane vaktA, keTalIka vAra, zrotAonA antaHkaraNamAM mULa granthanA gaurava viSe halakA bhAvane pedA karanArA khanI jAya che. kilaSTa padapaddhati, e doSa rUpaja che. vyAkhyAtAnI ane vaktAnI e khAmIne lIdhe zrotAone ema thAya ke-- A granthamAM khAsa mahattva lAgatuM nathI. * amAre tA dharmopadeza devA che; emAM lalita padmapaddhatinuM kAma zuM che? ' -evuM kahenArAoe, A vAtane paNa vicAra karavA jevA che ke-banaAvaData temanI, upekSA temanI ane gaurava ghaTe granthanuM! khelavuM te lalita padmapaddhatithI melavuM, e koi sAmAnya vastu nathI. Ama ghaNuM bhaNelA hAya, ghaNA jANakAra hAya, paNa paddhatisara khelatAM na AvaDatuM hAya, te evA vidvAna paNa vyAkhyAtA ke vaktA Icchita upakAra tA nathI karI zakatA, paNa koi vAra 'vivAhanI varasI' jevuM paNa karI bese che. e je khele te sArAne mATe khele, sArA bhAvathI bhareluM kheAle, paNa sArI rItie khelatAM na AvaDatuM hoya eTale enA khelavAnI asara UlaTI thAya, AvuM paNa bane che. satya vacana kone kahevAya ? e mATe je cAra lakSaNA kahyAM, temAM ' priyatva ' lakSaNa paNa kahyuM. vacana jema tathya joie, tema pathya paNa joie, parimita paNa joie ane priya paNa joie. vacananA A 'priyatna' lakSaNamAM, ' padmapaddhatinA lAlityanA samAveza paNa karavA hAya teA karI zakAya. keTalIka vAra evuM paNa mane che kevyAkhyAnane sAMbhaLyA bAda zrotAo kahe che ke mahArAja mahu vidvAna.' emane pUchIe ke kema ?' tA kahe ke evuM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne evuM bolyA ke samajAya ja nahi." A zuM thayuM? vyAkhyAna thayuM, paNa vyAkhyAnane hetu bara AvyuM nahi. e te zrAvake maryAdAvALA che, eTale "bahu vidvAna" kahe che, bAkI to akkala vagaranA che"--ema nA kahe? jemane saMbhaLAvavAne beThA, temane ja samajAya nahi, te saMbhaLAvyuM zA kAmanuM? A vizeSaNa sutra pratye AkarSaNa karanAra cheH je loke liSTa padapaddhativALA hoya che, teonuM kathana karNapriya banI zakatuM nathI ane lalita padapaddhativALAonuM kathana karNapriya bane che. eTale lalita padapaddhati paNa guNakArI che. lalita padapaddhati guNakArI che, mATe ja ahIM TIkAkAra maharSie e vAtanuM sUcana karyuM che ane lalita padapaddhati e prathama Avazyaka vastu hovAthI, ene ja pahelA vizeSaNamAM nirdeza karyo che. A vizeSaNa dvArA paNa, TIkAkAra maharSie, A zrI bhagavatIjI sUtra pratye vAMcakenuM ane zrotAonuM AkarSaNa karyuM che. A vizeSaNane jANatAM, vAMcakone ane zrotAone ema thAya ke-A sUtra mULa paNa vAMcavuM ane sAMbhaLavuM game evuM che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-avyaya svarUpa : upasarganA nipAtanA samaye ya avyaya svarUpavALuMH jayakuMjaranI jema A zrI bhagavatIjI sUtra lalita padapaddhativALuM che ane pitAnI lalita padapaddhatithI A zrI bhagavatIjI sUtra jayakuMjaranI jema prabuddha janenA mananuM raMjana karanAruM che e pramANe pharamAvyA bAda, TIkAkAra maharSi pharamAve che ke "3AAnipAtAzcayapaMca" te pahelA vizeSaNamAM jema TIkAkAra maharSie ema kahyuM ke- jema jayakuMjaranI padapaddhati lalita che ane ethI te prabuddha janenA mananuM raMjana karanAra che. tema A bIjA vizeSaNamAM paNa TIkAkAra maharSi ema pharamAve che ke-jema jayakuMjara upasarganA nipAtanA samaye paNa potAnA svarUpane avyaya rAkhanAre che, tema A zrI bhagavatIjI sUtranuM svarUpa paNuM, upasarganA nipAtanA samaye ya avyaya ja rahe che." kayuM svarUpa avyaya che? - AthI, ahIM pahelAM te ApaNe e vicAra kare joIe ke ahIM TIkAkAra maharSie je svarUpane grahaNa karyuM che, te svarUpa kevA prakAranuM che? ApaNe e svarUpa evA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne, prakAranuM zodhI kADhavuM joIe, ke jethI tenA avyayapaNAnI je vAta TIkAkAra maharSie pharamAvI che, te susiddha thAya. ApaNe je evA prakAranA svarUpane ahIM grahaNa karIe, ke je svarUpanA avyayapaNAne AMca lAge tema hoya, te te ApaNI TIkAkAra maharSinA kathanane samajavAnI khAmI gaNAya. ahIM "jayakuMjaranI jema" evA prakAre avyaya svarUpanI vAta karI che, mATe ApaNe pahelAM te jayakuMjaranA evA prakAranA svarUpane nirNaya karavo joIe, ke je svarUpa avyaya hoya. Ama to jayakuMjara pite ja avyaya nathI, to pachI enuM svarUpa avyaya hoya evuM kema banI zake? banI zake. jyAM sudhI jayakuMjaranuM jayakuMjara tarIkenuM astitva hoya, tyAM sudhI tenuM eka prakAranuM svarUpa evuM paNa hoya che, ke je avyaya hoya. mATe vicAre ke-jayakuMjaranA astitva paryanta avyaya ja rahe, evuM jayakuMjaranuM kayuM svarUpa hAI zake? ahIM kahevuM ja paDaze ke-jayakuMjaranuM jaya apAvavA rUpa je svarUpa che, te svarUpa jyAM sudhI jayakuMjara jIvate hoya, tyAM sudhI avyaya ja rahe che. jayakuMjara jIvatA hoya tyAM sudhI, keInI paNa tAkAta nathI ke-enuM je jaya apAvavA rUpa svarUpa che, tene te vinAza karI nAkhI zake. ahIM svarUpane avyaya kema kahyuM? paryAyanA parivartananI daSTie dravya mAtranA svarUpamAM parivartana AvavuM e zakya che ane tema chatAM paNa TIkAkAra maharSie A bIjA vizeSaNamAM ema pharamAvyuM che ke-jayakuMjara jema upasarganA nipAtanA samaye paNa avyaya svarUpavALe, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 207: che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa tenI pitAnI hareka sthitimAM avyaya svarUpavALuM ja che. svarUpanuM parAvartana, e keTaluM badhuM zakya che enI zuM TIkAkAra maharSine khabara nahotI? svarUpanuM parAvartana, e zakya che-enI TIkAkAra maharSine khabara nahatI, ema to kaIka mahA mUrkha hoya te ja kahe. ApaNe to kahIe chIe ke-svarUpanuM parAvartana, e zakya che-e vAtane paNa TIkAkAra maharSi sArI rItie jANatA ja hatA. eTale ja ahIM e vicAra athavA prazna upasthita thAya che ke-e maharSi AvuM jANatA hatA, te pachI emaNe avyaya svarUpane jaNAvanArA vizeSaNane vAparyuM kema? TIkAkAra mahaSie te samajapUrvaka ja A vizeSaNa vAparyuM che, mATe ApaNe ja vicAra karavo paDe ane zodhI kADhavuM paDe ke-jayakuMjaramAM paNa ghaTI zake ane zrI bhagavatIjI sUtranA viSayamAM paNa ghaTI zake, evuM e bannenuM svarUpa kayuM che, ke je svarUpane yathArthapaNe kaI paNa sujJa jana avyaya tarIke kabUla rAkhe. e pUrato ja A vAtane ATalo vistAra karavAmAM Avyo che. jya apAvanAreya khare ne ajeya paNa khare: ' je svarUpa be ya pakSe ghaTI zake evuM heya ane avyaya paNa hoya, ene mATe jayakuMjaranI DIka vAta te tamane zarUAtamAM ja kahI paNa dIdhI che. jaya ja apAve e je hAthI, tene jayakuMjara kahevAya che, mATe jaya apAvee paNa eka prakAranuM jayakuMjaranuM svarUpa ja che. jaya ja apAve, e prakAranuM jayakuMjaranuM ja svarUpa che, te avyaya che-avinAzI che. jaya ja apAva, e jema jayakuMvaranA svarUpane eka prakAra Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno che, tema peAtAnI sAme AvelAne jaya nahi pAmavA devA, e paNa jayakuMjaranAM svarUpanA eka prakAra che. jayakuMjara jaya apAvanArA paNa hoya che ane ajeya paNa hoya che. jayakuMjaranAM A anne ya prakAranAM svarUpe, ApaNe secanaka hAthInA prasaMgamAM joI AvyA chIe. secananI ajeyatA : secanaka hAthIne pakaDavAne mATenA je prasaMga, temAM evI vAta paNa Ave che ke-secanake jyAre tApaseAnA Azramane bhAMgI nAkhyA, tyAre tApase rAva laine mahArAjA zrI zreNikanI pAse gayA. temaNe tyAM jaine zrI zreNikane kahyuM ke- sarva lakSaNAe saMyukta evA eka hAthI che ane te rAjAne ceAgya che. Apa mANasAne meAkalA to ame batAvIe. ' tatkAla zrI zreNika mANasAne laine tApaseAnI sAthe gayA ane tyAM jaIne teoe chUpI rItie rahIne secanakanA ajANapaNAmAM ja secanakane bAMdhI lIdhe, secanakane e prakAre AMdhI laine te darabAramAM laI AvyA. secanaka ema sapaDAI tA gayA, paNa enA gussAnA pAra rahyo nahi. krodhathI dhamadhamatA te potAnI sUMDhane tathA pUDAne ane kAnane sthira karIne citrasthanI jema rahyo. AthI zrI zreNika vigeree mAnyuM ke have A kAMI upadrava karaze nahi.' ema mAnIne enA pagamAM sAMkaLe paNa nAkhI nahi. eTalAmAM bIjo banAva secanakanA gussAne ekadama vadhArI mUke evA banyA. pelA tApaseA khUza thatA thatA secanaka Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 209 hAthInI pAse AvyA ane tene tiraskAra karavA lAgyA. temaNe secanaka hAthIne kahyuM ke " he duSTa! ame tane pALI- pASIne mATA karyo, tyAre agni jema peAtAnA sthAnane khALe, tema teM tArA AzrayabhUta banelA AzramanA ja dhAta karyAM? tuM te kevA durmati ane khaleAnmatta thayA. ke-karelA upakArane ya bhUlI gayA ? teM amArA Azramane bhAMgavAnuM je pApa karyuM, tenA ja pratApe teM A andhanamAM paDyo chuM, " secanakane lAgyuM ke' jarUra, A tApasAe ja kAI tAgaDo racIne mane AvI avasthAmAM mUkayo che.' ethI secanakanA krodha vadhI gayeA. krodhathI tenuM mukha ne tenI AMkheA rAtAM thaI gayAM. teNe AvezamAM evuM jora karyu" ke-kadalInA sthaMbhane bhAMgI nAkhe, tema teNe AlAnasthaMbhane bhAMgI nAkhyA ane badhAM anyanAne kAcA sutaranA tAtaNAonI jema teADI nAkhyAM. pachI tApasAne dUra pheMkI daIne, te secanaka hAthI vegathI araNyamAM cAlyA gayA. secanaka hAthIne pakaDavAne mATe, azvADha thaine zrI. zreNika peAtAnA putrAne laine tenI pAchaLa paDyA. ene cAmerathI gherI paNa lIdheA, parantu tAkAta konI che ke-kAI secanakanI pAse jaI zake ? mahAvatAe ghaNAM ghaNAM pralAlanA khaDAM karyAM tema ja tiraskAra paNa karyAM, parantu secanake e kazAne gaNakAryuM ja nahi. ema secanaka hAthIne koI paNa rItie kabaje nahi karI zakAvAthI, zrI zreNika khinna thaI gayA. emAM zrI nardiSeNe sAme jaIne prayatna karyo ane pUrvabhavanA snehasaMbaMdhe e hAthI vaza thayA, e vAta teA kahevAI gaI che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA Ama jayakuMjara ajeya zaktivALA hoya che. e peAte vaza thAya te jUdI vAta che, paNa kAI enI sAme jaIne ane ene DarAvIne ke haMphAvIne tAbe karI zake evuM khanatuM nathI. ajeyapaNuM, e jayakuMjara hAthInA svarUpanA prakAra ane te avyaya ja rahe che. tema tenuM jaya apanAvavAnuM je svarUpa, te paNa avyaya che. zrI halla-vihallanA prasaMgamAM ApaNe joI AvyA ke--jayakuMjaramAM jaya apAvavAnI zakti kevI adbhuta hAya che. secanaka peAte maryo e banyuM, paNa jyAM sudhI e jIngeA tyAM sudhI zrI hulla-vihallane eNe hAravA dIdhA nahi ane jaya ja apAvyA karyAM. zrI hulla-vihalle jo bhUla na karI hAta, to kadAca kUNikanA AkhA ItihAsa phrI jAta; paNa e teA jevI bhavitavyatA hoya tevuM bane che. 210 jayakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtranuMya avyaya svarUpaH ' TIkAkAra mahiSae * jayakuMjaranI jema ' ema kahIne A badhAM vizeSaNA jaNAvelAM che, eTale A ja vAta zrI bhagavatIjI sUtrane aMge paNa javAnI che. A zrI bhagavatIjI sUtra paNa ajeya svarUpavALuM che, tema ja jaya ja apAvavAnA sAmarthyavALuM che. na tA zrI bhagavatIjI sUtrane kAI parAbhava pamADI zake ane na tA kAI jeNe zrI bhagavatIjI sUtranuM sAcuM avalekhana grahaNa karyuM hoya, zrI bhagavatIjI sUtrane AdhAra rUpe grahaNa karyuM hoya, tene parAbhava pamADI zake. zrI bhagavatIjI sUtra pote paNa ajeya ane zrI bhagavatIjI sUtranA AdhAra lenAra paNa ajeya. zrI bhagavatIjI sUtrane AdhAra lenAro mAtra ajeya ja banyA rahe-ema paNa nahi; Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga-zAsraprastAvanA zrI bhagavatIjI sUtranA AdhAra dvArA, e dravyajace| paNa meLavI zake ane bhAremAM bhAre meLavI zake. eTale ja, zrI bhagavatIjI sUtranuM svarUpa paNa jayakuMjaranI jema avyaya ja che. 211 bhAremAM bhAre bhAvajayA paNa mAtra 'anyayava palsa' ema kema nahi kahyuM ? svarUpa te AvuM hoya, parantu A svarUpa avyaya che-- evA prakAranA anubhava kayAre thAya ? avasare ja ne ? avasare ja enA anubhava thAya ane avasare jo avyayapaNuM rahe nahi, teA evA avyayapaNAnI kAMI kiMmata ja nahi. amastA parAkramanA phaDAkA ghaNA mAre ane yuddhanI nAkhata aje eTale laDavA javAnuM hoya pUrve tyAre bhAge pazcime, ene parAkramI na kahevAya. senAnI kharI kiMmata kayAre? kaseATInA pathare ghasIne jovAya tA paNa sAnuM ja jaNAya, ene cheDhIne tapAsAya te ya sAnuM ja jaNAya ane agnimAM nAkhI AgALIne tapAsAya te| ya seAnuM ja jaNAya, tA jANavuM ke--kharUM sAnuM che. kharA udAra jAya kayAre? peAtAnI muzkelI hAya, mAMDa mAMDa peAtAnA nirvAha thatA hoya, evA vakhate paNa jene yAcakAdine athavA to sAdharmika ane sAdhu Adine TUkaDo paNa ApavAnuM mana thAya ane taka maLe te ApyA vinA paNa rahe nahi tyAre ! duniyAmAM sakhAvatI ghaNA ane sAcA udAra virala. Ama hajArA rUpIA kharcI nAkhatA hoya, paNa haiyAnA udAra na hoya ane kRpaNu hAya ema bane. mANasa evA vakhate mapAya ke-kAi jANe tema na hAya ane mAgavA AvanArane zakti hAya teA evuM ApI Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAne de ke-mAgavA AvelA paNa cakita thaI jAya. ene lAge kemane jeTaluM maLavAnI AzA hatI, tethI keI guNa adhika maLyuM. eTaluM paNa pAchuM evA AdarapUrvaka dIdhuM hAya ke-dAtAra AMkha sAme na hoya tyAre paNa e mAgavA AvelAne e dAtArane page lAgavAnuM mana thayA kare. dAtArane e bhUlI zake nahi, vAraMvAra ene dAtAra yAda Ave ane jyAre jyAre e dAtAra yAda Ave, tyAre tyAre hAtha joDAi jAya. mAgavA AvanArane vadhAre athavA te pUrUM athavA teA gheADuM paNa nahi ApI zakanArA paNa, jo haiyAnA udAra hoya, te mAgavA AvanAranA te Adara karyA vinA rahe ja nahi. mAgavA AvanArane jeTaluM duHkha na hoya, tenAthI adhika duHkhanA anubhava udAra mANasa nahi ApI zakavAnA kAraNe kare. eTale vAta e che ke jemAM je hAya, tenA kharekharA anubhava tA khAsa avasare ja thaI zake che. game tevA upasargo AvI paDe teA ya avyaya : A kAraNe ja, TIkAkAra maharSie 'avyayasvarupasya ema nahi jaNAvatAM, 'upasarnanipAtAvyasvakSya' ema jaNAvyuM che. arthAtparjanAttevi avyayavasvastha / eTale ke-upasarganA nipAtanA AvI paDavAnA samaye paNa avyaya ja rahe che jenuM svarUpa-evA jayakuMjara paNa che ane evuM A zrI bhagavatIjI sUtra paNa che. game tevA upasargo AvI paDe; anukULa upasageryAM AvI paDe ke pratikUla upasargo AvI paDe; e game teTalA joramAM AvI paDe, game tyAre AvI paDe ke game tyAM AvI paDe; te paNa jenA ajey 6 > Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 213 paNuM rUpa svarUpane tathA parAbhava nahi pAmavA devA sAthe jaya ja apAvavA rUpa svarUpane paNa vinAza thAya nahi; e guNa jema jemakuMjaramAM che, tema zrI bhagavatIjI sUtramAM paNa che. ATalA mATe ja "arthazarvAca' ema nahi jaNAvatAM, "kApitAza vapara'-A pramANe TIkAkAra maharSie pharamAvela che. ajeya rahe ane AdhAra lenArane A lekamAM paNa ane paralokamAM paNa jaya apAveH A rItie, TIkAkAra maharSi guNInA guNanuM utkIrtana karavAnI sAthe, ApaNA haiyAmAM paNa zrI bhagavatIjI sUtra pratye bhaktibhAva, haiyAne sAce bahumAnabhAva pedA karI rahyA che. eka agara te aneka-ema game teTalA mithyAdaSTie sAme Ave, e game tevA vidvAna paNa hoya ane vicakSaNa paNa hoya, paraMtu temanI tAkAta nathI ke-zrI bhagavatIjI sUtranA eka paNa padane teo beTuM karAvI zake. zrI bhagavatIjI sUtranuM A ajeya svarUpa che. e ja rItie, jeNe A zrI bhagavatIjI sUtrano AdhAra barAbara grahaNa karyo che, tene paNa hajAre mithyAdaSTi vidvAne ane vicakSaNe ekaThA thaIne paNa haMphAvI ne harAvI zake, e loke parAbhava pamADI zake, e paNa zakya nathI. A zrI bhagavatIjI sUtramAM eTaluM badhuM jJAna bhareluM che ke Ane barAbara AdhAra jeNe lIdhe haya, te bIjA saunI yuktione AbAda teDI zake, paNa e je yuktio Ape, tene bIje kaI ja yathArthapaNe teDI zake nahi. AthI, A zrI bhagavatIjI sUtranA 14 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno AdhArane barAbara grahaNa karanAra, purUSArthazIla banIne, sAme AvelA ke sAme paDelA saghaLA ya kuvAdione parAbhava pamADIne, jaya meLavI zake che. zrI bhagavatIjI sUtrane sAcI rItie ane saMpUrNapaNe AdhAra lenArane, zrI bhagavatIjI sUtra bIjI rItie paNa jaya apAve che. e AdhAranA baLe, e AdhAra lenAre evA puNyakarmane upArje che, ke je puNayakarmanA vize bhavAntamAM paNa te rAjAdika aneke uparanA jayane prApta karI zake che. A te bAhA jayanI vAta thaI paNa zrI bhagavatIjI sUtranA AdhAre abhuta keTine Antarika jaya paNa prApta thAya che. Antara zatruone damavAmAM ane temane jaDamULathI nAza karI nAkhavAmAM, A zrI bhagavatIjI sUtrane AdhAra parama sahAyaka nivaDe che. karmanA baLe TakelA Antara zatruonA bhAremAM bhAre humalAone paNa, e AtmA, zrI bhagavatIjI sUtranA AdhAra upara susthira rahIne haThAvI zake che ane tenI jaDa rUpa karmone ja AtmAthI sadAne mATe vikhuTAM pADI de che. AmAM je kAMI paNa khAmI rahevA pAme, te te AdhAra lenAre AdhAra levAmAM jeTalI khAmI rAkhI heya, teTalI ja khAmI rahevA pAme, athavA te AdhAra lenAra pitAnA purUSArthane pheravavAmAM agara pitAnA purUSArthane pheravI zakavAmAM jeTalI khAmI rAkhe, teTalI ja khAmI rahevA pAme. eTale zrI bhagavatIjI sUtranuM je parAbhava nahi pAmavA devA rUpa ane jaya apAvavA rU5 svarUpa che, te to avyaya ja che ane ethI TIkAkAra maharSie ApeluM A bIjuM vizeSaNa paNa pahelA vizeSaNanI jema sthAne ja che, ema kahyA vinA cAlI zake nahi. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -mIje bhArAprastAvanA bIjA vizeSaNane bIjI daSTie vicAra ane upasargo, nipAta tathA avyaya saMbaMdhI kAMIka khUlAsoH A bIjA vizeSaNane aMge, bIjI rItie paNa vicAra karI zakAya che. e vicAra nirvANagira eTale saMskRta bhASAnA vyAkaraNane bhaNelAo samakSa vistArathI thaI zake, kAraNa keviSaya vyAkaraNane che. jemAM upasargo paNa che, nipAta paNa che ane avyaya paNa che, evA prakAranuM svarUpa zrI bhagavatIjI stranuM che. ahIM upasargo kene kahevAya, nipAte kone kahevAya ane anya kene kahevAya, e samajavuM paDe. amuka zabda evA che ke-e je amuka sAthenA saMbaMdhamAM vaparAela heya te upasarga kahevAya ane amuka prakAre vaparAela hoya to nipAta kahevAya. amuka avyaye paNa evAM che ke-je amuka sthAne avyaya saMjJAne pAmI zake ane amuka sthAne nipAta saMjJAne pAmI zake. tamArI samakSa AnI vizeSa carcA karavI, tene artha nathI. 4 patta, gati e vigere upasargo che. ene jyAre kaI paNa dhAtunI sAthe prayoga karavAmAM Avyo hoya, tyAre te upasarga kahevAya che. upasargo vAcaka che ke dyotaka che, e saMbaMdhamAM vyAkaraNakAmAM matabheda pravarte che. upasargomAM dhAtunA arthomAM pheraphAra pedA karavAnI gajabanI tAkAta hoya che. jema ke-8 dhAtu che. e da dhAtunI pUrve 1 upasarga yojAya te hArazabda bane, A upasarga jAya te A zabda bane, vi upasarga jAya te vihAra zabda bane ane ni upasarga jAya te nihAra zabda bane tema ja ati upasarga amuka ja carcA karI hatI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 , zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jAya te pratihAra zabda bane. have vicAra kare ke-dhAtu to eka du ja hatuM, paNa tene upasargo lAgavAthI prahAra zabdaya banya, AhAra zabdaya banya, vihAra zabdaya banyo, nihAra zabdaya banyuM ane pratihAra zabdaya banyo. Ama jUdA jUdA zabdo banyA-eTaluM ja nahi, paNa e zabda pAchA jUdA jUdA arthavALA ane parasparavirodhI bhAva jemAM che evA ya arthavALA banyA. AhAra zabdamAM ne 'nihAra zabdamAM, parasparavirodhI bhAva che ne ? AhAra kare eTale aMdara nAkhavuM ane nihAra karo eTale aMdarathI bahAra kADhavuM. te paNa pAchuM ulTI karIne kADhe te nihAra kahevAya nahi. jema divyAdi je upasargo kahevAya che, temAM anukULa upasargo paNa hoya che ane pratikULa upasargo paNa hoya che, tema A vyAkaraNanA upasargomAM paNa e ghaTI zake che. upasargo kevI pratikUlatA pedA kare che, e te tame joyuM. ema anukULatA paNa kevI pedA kare che, e jUo. dhAtune je artha hoya te ja artha kAyama rahe ane tenA bhAvamAM vizeSatA umerAya, tyAre e anukULatA pedA thaI kahevAya. jema ke dhAtu uparathI pati zabda bane che. have e ja dhAtu ni upasarga sahita banavAthI nipAta zabda ane 4 upasarga sahita banavAthI prapAta zabda bane che. e nipAta zabda ane prapAta zabda, pAta zabdane je arthabhAve che, tene vega ja ApanAra che. upasargonI jema nipAta ke avyo kaI paNa dhAtunI sAthe joDAIne vAcaka ke dyotaka banatA nathI. ene pitAnA arthane pragaTa karavAne mATe dhAtune Azraya le paDato nathI. pite svatannapaNe pitAnA arthane e pragaTa Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA 217 : kare che. traNeya ligAmAM sarakhA rUpavALA je rahe, tene avyaya kahevAya che. nipAtA mAM tA upasargAmAMnA ane kAM tA anyacAmAMnA hAya che athavA teA nipAtA upasarga rUpa ke avyaya rUpa bane e paNuM zakaya che emeya kahI zakAya. sAmAnyapaNe paNa tamane A khyAla Ave, eTalA pUratI ATalI vAta karI. tAtparya e che ke-zrI bhagavatIjI sUtramAM upasaMge paNa che, nipAtA paNa che ane avyayA paNa che. mIjI rItie vicAravAnuM kAraNa : A bIjA vizeSaNanA A prakAre paNa artha thaI zake, evA vicAra eTalA mATe karAyeA ke--pahelA vizeSaNamAM padmAnA astitvane sUcavIne, trIjA vizeSaNamAM upasarga, nipAta ne avyayanuM astitva, trIjA vizeSaNamAM zabdanuM astitva ane ceAthA vizeSaNamAM liMga tathA vibhaktinuM astitva sUcita karela che. kAI kaheze ke- te| pachI badhAne ekI sAthe samAsa karIne kahevuM hatuM ne ?' enA khUlAsA e che ke je kahevAya, enA meLa jayakuMjananI sAthe paNa rAkhavAnA che. AvA artha jayaOMjara pakSe paNa ghaTI zake have 'jemAM upasarge+ paNa che, nipAta paNa che ane avyayA paNa che--evA prakAranuM svarUpa che jenuM' AvA artha, jayakuMjara pakSe paNa ghaTI zake ke nahi ?, e mAkhata jarA vicAravA jevI che. jyakuMjara pakSe, koI paNa apekSAe AvA artha na ja ghaTI zake evuM nathI. jayakuMjara upara upasa Ave e paNa zakaya che ane jayakuMjara upasargo karanArA mane e paNa zakaya che. yuddhamAM, enA upara paNa duzmaneA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAta tathI prahAra karAya. khuza ke nahi? kahA ke-enA upara te prahArA khAsa karIne karAya, kAraNa ke e je vidhura anIne gamaDe agara mare, te enA upara beThelAnI sthiti ghaNI phI jAya; enA bIjAne mAravAnA saMyeAgA ghaNA ghaTI jAya ane enA mAra khAvAnA saMcAgeA ghaNA vadhI jAya. duzmane jema yakuMjara upara upasage+ kare, tema jya kuMjara paNa yuddhabhUmimAM ghaNAenA upara upasarga kare. sUMDha ane pUMchaDuM mArIne kAM ya haDaselI de, sUMDhamAM pakaDIne uchALIne kayAM ya pheMkI de, dAMtAthI keTalAyane jakhmI karI de ane paga nIce . keTalAkane kacaDI nAkhe. jayakuMjara raNabhUmimAM je dhasyA jAya, ene nipAta rUpe grahaNa karI zakAya. raNabhUmimAM jhaMpalAvavuM, ene paDatuM mUkavuM ema paNa kahevAya che. kema ? peAtAnuM game tema thAya, tA ya zatrunA saMhAra karI ja nAkhavA che evI raNabhUmimAM janAranI vRtti hoya che mATe ! eTale ane nipAta tarIke paNa oLakhI zakAya. rahI avyayanI vAta. emAM tA lAMbA vicAra karavA paDe, evuM che ja nahi. jayakuMjara game tevI ApattinA samaye paNa avyaya eTale acala rahenArA ja heAya che. hAthI, e nimakahalAla prANI kahevAya che. e apekSAe paNa jayakuMjaramAM avyayapaNuM che ema kahI zakAya. AvI rItie emeya kahI zakAya ke--jemAM upasargo, nipAtA ane anyayA che evA prakAranuM svarUpa jenuM che, evA jayakuMjara che ane enI jema zrI bhagavatIjI sUtra paNa upasargAdi jemAM che evA svarUpavALuM che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5-zabdamAM rahelI dhanAdAratA : trIjA vizeSaNamAM zabda saMbaMdhI varNana H ". navAMgI TIkAkAra tarIke suvikhyAta thayelA, parama upakArI, AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, paMcamAMga sUtra zrI bhagavatIjI sUtranI TIkAnI racanA karavAne mATe uddata thayA thakA, pahelAM maMgalanI AcaraNAne karIne ane abhidheyane uccArIne, zAstranI prastAvanA karI rahyA che. zAsranI prastAvanA karatAM, samunnata jyakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtrane sarakhAvavA pUrvaka, zrI bhagavatIjI sUtranI sundara prakAranI tema ja yathArtha prakAranI pazu pichAna karAvI rahyA che. jayakuMjaranI jema A zrI bhagavatIjI sUtramAM zuM zuM che tenA khyAla ApatAM, TIkAkAra maharSie ApelAM saMkhyAanya vizeSaNAmAMthI, ApaNe pahelA padmapaddhati saMbaMdhInA ane bIjA svarUpa saMbaMdhInA vizeSaNane aMge vicAraNA karI AvyA. have trIjA vizeSaNamAM, TIkAkAra paramiSa zabdo saMbaMdhI khyAla ApavAne mATe karamAve che ke 66 ghanodArazabdasya | "" jayakuMjaranI jema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa zabdoe karIne sahita che. hAthI zabdane karanArA che ane zrI bhagavatIjI sUtra zabdothI bhareluM che. zabdothI sahitapaNuM, eTaluM ja Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAno mAtra ahIM batAvavuM che, evuM nathI; kevA zabdothI sahitapaNuM che, e paNa atAvavuM che. ahIM eTalA mATe ja pharamAvyuM che ke-jayakuMjara je zabda kare che, te ghana ane udAra hoya che; enI mA', zrI bhagavatIjI sUtramAM je zabda che, te paNa ghanapaNAnI sAthe udArapaNAe paNa sahita che. ahIM ghanaSNA dvArA zabdanA gaMbhIrapaNAnA saMgraha karavAmAM AvyeA che ane udArapaNA dvArA zabdanA cArUpaNAnA eTale maneAharapaNAnA ke madhurapaNAnA saMgraha karavAmAM Avye che. saMgItanA svaramAM kyA svanI kenAmAM vizeSatA ? < saMgItamAM svarAne sAta vibhAgeAmAM vaheMcavAmAM AvyA che. eka ' sA ' vibhAga, bIjo ' ri ' vibhAga, trIjo ' ga ' vibhAga, cothA 'ma'vibhAga, pAMcamA ' 5' vibhAga, chaThTho 'dha' vibhAga ane sAtamA 'nI' vibhAga che. temAM pahelA je sA' eTale SaDjha svara, ' ri' eTale riSabha svara, 'ga' eTale ganyAra svara, ' ma' eTale madhyama svara 5' eTale paMcama svara, 'dha ' eTale dhaivata svara, ane 'nI' eTale niSAda svara. A tamAma svarA jUdAM jUdAM pazu-paMkhIomAM hoya che. SaDjha svaranI vizeSatA mayUramAM hoya che, riSabha svaranI vizeSatA kukaDAmAM hAya che, gaMdhAra svaranI vizeSatA haMsamAM hoya che, madhyama svaranI vizeSatA khaLadamAM hoya che ane pAMcamA svara kAyalanA che. kAyalanA je svara, e jyAre vasaMta Rtu hAya, AMkhe mAra AvyA hAya, tyAre khAsa jANavA. chaTTho dhaivata svara sArasanA che ane sauthI chellA je niSAda svara che, te hAthInA che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 221 zrI kalpasUtramAM hAthInA zabdanuM varNana | hAthIne svara gaMbhIra ane manahara eTale sAMbhaLanArane karNapriya bane e heya che. zrI kalpasUtra, ke jenI racanA pratyAkhyAnapravAda nAmanA navamA pUrvamAMthI udadhRta karIne karavAmAM AvelI che ane te prakAranI racanA paNa cauda pUrvadhara evA yugapradhAna zrImada bhadrabAhusvAmIjI mahArAjAe karelI che, temAM zrI tIrthakara bhagavAnanI mAtAne AvatAM cauda svapna kevAM hoya che, tenuM paNa varNana che. e cauda svane pakaDI hAthI svapnanA svarUpanuM varNana karatAM, zrI kalpasUtramAM, e hAthIne aMge eka evuM paNa vizeSaNa vAparavAmAM Avela che ke__"sjlghnnvipuljlhrgjjiagNbhiircaarughossm|" - A padanA arthane samajAvatAM, paNDitaprakASTha upAdhyAya zrImadda vinayavijayajI mahArAje pharamAvyuM che ke "sajalo jalapUrNastasya hi dhvanigaMbhIro bhavati / evaMvidho yo dhano niviDo vipulajaladharo mahAmeghastasya yadgarjitaM tadvad gaMbhIrazcArurmanoharazca ghoSaH zabdo yasya sa tathA tam / " eTale ke-jalapUrNa e je mahAmegha, tenI je garjanA, te jema gaMbhIra ane cArU eTale manahara hoya che, tema bhagavAnanI mAtAe svapnamAM je hAthIne je, te hAthIne ghoSa nAma zabda, te gaMbhIra ane manahara hate. pratyeka zabdamAM gAMbhIrya ane mahAryaH ahIM paNa TIkAkAra maharSie e ja vAta jaNAvI che. jayakuMjarane zabda gaMbhIra hoya che-ema ghana" zabdanA prayegathI jaNAvela che ane jayakuMjarane zabda manahara eTale Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne sAMbhaLanArane karNapriya bane e heya che ema "udAra zabdanA prayogathI jaNAvela che. jayakuMjaranA zabdamAM jema gAzmIya ane mane hArya raheluM hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtranA paNa pratyeka zabdamAM gaMbhIrapaNuM tema ja mane harapaNuM raheluM che, ema TIkAkAra mahASae "inovA kAbUca" evA trIjA vizeSaNa dvArA spaSTa karela che. tuccha ane karNaka, vANI nahi balavI : - A trIjuM vizeSaNa paNa vAMcakone ane zrotAone zrI bhagavatIjI sUtranA vAMcana ane zravaNane mATe AkarSanAruM nivaDe evuM che. A vizeSaNamAMthI vAMcakone ane zrotAone sundara bodhapATha paNa maLI rahe che. bolanAra dareke, pite je zabdane bele te zabdomAM gaMbhIrapaNuM tema ja manaharapaNuM lAvavAne prayAsa kare joIe. vANuM tuccha nahi paNa gaMbhIra hevI joIe ane gaMbhIra paNa vANI manahara hovI joIe, eTale ke-e vANIne sAMbhaLanArane e vANI karNapriya bane evI hevI joIe. tuccha ane karNakaTu vANune belanArAo, nathI pitAnA hitane sAdhI zakatA ane nathI to paranA hitane sAdhI zaktA. tuccha ane karNakaTu vANI, enA belanAra pratye enA sAMbhaLanAranA haiyAmAM asadbhAvane pidA kare che ane ethI e vANIne bolanAra kadAca uttamamAM uttama prakAranI vAtane kahevAne mAgatA hoya, te ya te vAta mArI jAya che. haiyAmAM rahelA bhAvane vyakta karavAne mATe, vANI e vAhana che ane uttama vAhana upara besanAre jema bhApAtra bane. che, tema gaMbhIra ane manahara vANune bolanAre AdarapAtra Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIne bhAga-zAtmaprastAvanA 223: ane che. gadheDA upara beTheleA jema AvakArapAtra TharatA nathI ane hAthI upara beThelA sheje AvakArapAtra ane che, tema tuccha ane karNakaTu vANIne khelanArA prAyaH tiraskArane pAtra ane che, jyAre gaMbhIra ane maneAhara vANIne mAlanArA . bIjAone peAtAnA pratye AkarSanArA bane che. gaMbhIra te karNapriya vANI hitakArI ja joIe : Ama chatAM paNa, eka e vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che. ke--gaMbhIra ane karNapriya vANInA nAme ahitakArI vANI rUpa vAhana upara caDhI javA jevI bhUla thavA pAme nahi. tame kadAca joyuM haze ke keTalAka nagna jevA khAvAe hAthI upara esIne pharatA haiAya che. hAthI upara beThelA haiAvA chatAM paNu, tevA khAvA nathI teA zAbhApAtra anatA ke nathI teA AvakArapAtra manatA. eTale gaMbhIra ane karNapriya evI paNa vANI jo hitakArI hAya che, teA ja evI vANIne khelanArAo ziSTa janAmAM AdarapAtra manI zake che. ziSTa janAnA haiyAnI AdarapAtratA, e ja sAcI AdarapAtratA che. ajJAna leAkanA AvakAra, e sAcA AvakAra ja nathI. Aje AvakAra ApanArA ajJAna lAka, ajJAnavaza kAle jAkAro paNa daI de madAra te ziSTa janAnA AvakAra upara ne jAvakAra upara baMdhAya. ziSTa jane AvakAra Ape te ya samajapUrvaka ane jAvakAra kare te ca samajapUrvaka, ziSTa janAne priya hitakArI vANI ja hAya. emAM, hitakArI vANI jo gaMbhIra ane karNapriya hAya, te te adhika AvakArapAtra paNa ane ane adhika hitakArI paNa ane. 1. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 224 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno ziSTa janone abhiprAya ja kimatI gaNAya vaLI keTalAka prasaMge evA paNa hoya che ke je vakhate gaMbhIratA ane karNapriyatA guNavALI paNa hitakArI vANI, sAMbhaLanArane tuccha paNa lAge ane karNakaTu paNa lAge. tyAM sAMbhaLanAranA dezanuM jora bhAre che, ema kahevuM paDe. jema yugapradhAna AcAryabhagavAna zrImat kAlikasUrIzvarajI mahArAjAe gardabhIlla nAmanA rAjAne je vANI saMbhaLAvI hatI, te vANuM hitakArI te hatI ja, paNa sAthe sAthe gaMbhIra ane manahara paNa hatI. e vakhate je kaMI bhagavAnanA zAsananA rAgavALA haze, avasarane samajanArA haze, kartavyAkartavyanA bhAnavALA haze, temane e vANu khUba ja gaMbhIra, manahara ane hitakArI lAgI haze. eTaluM chatAM paNa, rAjA gardabhIlane e vANuM ahitakArI, tuccha ane karNakaTu ja lAgI hatI. tyAre kahevuM paDe ke e doSa vANune ke vANInA vadanArane nahote, paNa rAjAnA dUSita bhAvane e deSa hite. AthI e samajavAnuM che ke-game te mANasa ema kahI de ke A vANI agara amuka vANuM te tuccha ane karNakaTu che, te eTalA mAtrathI ja e vANIne tuccha agara karNakaTu mAnI levAnI bhUla karavI joIe nahi. eTalA ja mATe saMsAramAM paNa prAyaH sarvatra ziSTa janenA abhiprAyane ja kiMmatI gaNavAmAM Ave che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-liMga ane vibhakti : liMga ane vibhaktithI yuktaH have cothuM vizeSaNa vimariyuro" -evuM che. A vizeSaNa dvArA, TIkAkAra maharSi pharamAve. che ke-jayakuMjara liMga-vibhaktithI yukta che ane jayakuMjara, jema liMga-vibhaktithI yukta che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa liMga-vibhaktithI yukta che. tame jANatA haze ke-hAthInuM je liMga heya che, te sadA bahAra rahenAruM nathI hotuM. amuka prasaMge ja e bahAra Ave che ne dekhAya che. jyAre e liMga. aMdara rahela hoya che, tyAre ene mATenI je kudaratI racanA, tenA dvArA kalpanA karI zakAya che ke-liMga che tema ja e racanA uparathI jANakAre samajI zake che ke AnuM liMga purUSanuM che, strInuM che ke napuMsakanuM che. manuSyajAtimAM jema purUSaliMga, strIliMga ane napuMsakaliMgamAMthI kaI liMga hoya che, tema pazuomAM paNa traNa liMgomAMthI keI paNa eka prakAranuM liMga hoya che. have ApaNe A ja vAta zrI bhagavatIjI sUtrane aMge ghaTAvavAnI che. zrI bhagavatIjI sUtra padethI bharapUra che.. pada kyAre bane che? prAya vibhaktine pratyaya joDAya tyAre.. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne upasarga, nipAta ane avyayanI vAta to AvI gaI eTale e sivAyanAM jeTaluM pade che, te badhAM vibhaktinA pratyathI sahita che. koI paNa zabdane vibhaktinA pratye lagADatI vakhate, e jovuM paDe che ke-A zabda kayA liMgane che ? kAraNa ke vibhaktinA pratyamAM liMgabhedane aMge bheda paNa paDe che. jema ke-pahelI vibhaktine pratyaya lagADavAne heya, paNa pahelI vibhaktine pratyaya puliga zabdane mATene ya jUda hoya che. strIliMga zabdane mATe ya jUde nahi te vikRti pAmele heya che ane napusakaliMga zabdane mATene ya Adeze jude heAya che. zabdane e mujaba pratyaya lAge, tyAre e pada bane. have tame vicAra kare che-padamAM je zabda rahele che, tenuM liMga dekhAya che ? nA. ane vibhakti ? vibhakti dekhAya che. vibhakti dekhAya che eTaluM ja nahi, paNa e vibhaktinA pratye dvArA jANakAra zabdanA liMganI kalpanA paNa keTaleka aMze karI zake che. ATalA ja mATe "vibhakti ane liMgathI yukta" ema nahi kahetAM, "liMga ane vibhaktithI yukta"--ema kahyuM che. paheluM liMga ane pachI vibhakti. A zrI bhagavatIjI sUtramAM vaparAelA zabdo pulliga, strIliMga ke napuMsakaliMgavALA che, mATe A zrI bhAgavatIjI sUtra liMgayukta paNa che ane e zabdo vibhaktie sahita che, mATe A zrI bhAgavatIjI sUtra vibhaktiyukta paNa che. zrI bhagavatIjI sUtramAM prAkRta bhASAnA vyAkaraNanA niyamAnusAra cha vibhakti che. prAkRta bhASAnA vyAkaraNamAM cothI vibhakti nathI; kAraNa ke-prAkRta bhASAmAM cothI vibhaktinA sthAnamAM paNa prAyaH chaThI vibhakti vaparAya che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kimIznAga zAsmatAnA 227 padanI vyAkhyA : prazna lalita padapaddhativALA vizeSaNathI ja zrI bhagavatIjI sUtra liMga ane vibhakti yukta che-ema sAbIta thaI jAya che, kAraNa ke-pada liMga ane vibhakti vinAnuM hetuM nathI, te A sUtra liMga ane vibhaktithI yukta che, evuM jaNAvavAnI khAsa jarUra kharI? praznakAranuM kahevuM e che ke-pada liMga ane vibhakti vinAnuM hotuM nathI, paNa e vAta vicAraNA mAge che. vibhaktinA antavALa je zabda, tene pada kahevAya-evI paNa padanI vyAkhyA thAya che ane e dRSTie praznakAre je dalIla karI che te barAbara che, paraMtu "pa- atho ane rAti " eTale ke-jenA dvArA arthanuM jJAna thAya, tene pada kahevAya-e pramANenI pada zabdanI vyAkhyA karatAM, dekhItI rItie liMga ane vibhaktithI rahita evA paNa avyayAdi zabda paNa padanI ja vyAkhyAmAM gaNAya ane ethI A vizeSaNa sArthaka Thare che. vaLI pahelAM e vAta kahevAI gaI che ke-padanI vAtane jaNAvyA pachIthI paNa TIkAkAra maharSi upasarga, nipAta, avyaya, zabda, liMga ane vibhakitanI vibhAgavAra vAta karI rahyA che, ke jethI pada aMge spaSTatA thavA sAthe, jenI upamA ApI che te jayakuMjaranI sAthenI sUtranI samAnatAnuM vadhu spaSTIkaraNa thavA pAme. samUhagata vAta kahyA pachIthI paNa bhinna bhinna aMzone laIne paNa vAta kahI zakAya. ema karavAthI, bAdha cavAmAM ghaNI saralatA thAya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno bIjA prakAre artha : A uparAnta, zrI bhagavatIjI sUtra liMga ane vibhatithI yukta che-evA vizeSaNane bIjA prakAre artha paNa thaI zake che. liMga zabdane "hetu" evo artha paNa thAya che ane vibhakti zabdane "racanA" e artha paNa thAya che, A pramANenA e bane ya zabdonA arthone grahaNa karIne je belIe, te ema kahevAya ke-hetuonI racanAthI yukta evuM A zrI bhagavatIjI sUtra che. A artha, zrI bhagavatIjI sUtrane ghaTI zake evuM paNa che. A zrI bhagavatIjI sUtramAM " parva ?' evA paNa prazno Ave che, ke je prazno dvArA gaNadharabhagavAna zrI gautamasvAmIjIe bhagavAnanI pAse hetupUrvanuM spaSTIkaraNa IcchayuM che. bhagavAne paNa evA praznonA uttaramAM hetuo ApyA che. je hetugamya heya, temAM hetuo jarUra ApavA joIe. je hetugamya heya ja nahi, temAM hetuone ApavAno niSedha che. eTale bhagavAne pitAnI A AjJA pitAnA vartanathI paNa siddha karI batAvI che. evA praznonA uttara rUpe bhagavAne jyAM jyAM hetuonI zakyatA hatI, tyAM tyAM hetuo ApyA ja che. jyAM hetuonI zakyatA ja nahotI, tyAM bhagavAne paNa mAtra zraddhAne pradhAnatA ApI che. eTale, A zrI bhagavatIjI sUtra hetuonI racanAthI yukta che-e paNa artha je kara hoya, te te A cothA vizeSaNa dvArA thaI zake e che paNa ApaNe pahelAM je artha karyo, te ja artha kare, e ja vadhAre vyAjabI lAge che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7-prasiddhi : sadA athavA zreSTha che prasiddhi jenI TIkAkAra maharSi, jayakuMjara hAthInI sarakhAmaNImAM zrI bhagavatIjI sUtranA pAMcamA vizeSaNa tarIke pharamAve che ke " "vAta" * eTale ke-jayakuMjara hAthI zreSTha prasiddhivALe che athavA sadA prasiddhivALe che ane jayakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtra paNa sArI khyAtivALuM che tathA sadA khyAtivALuM che. jayakuMjaranI khyAti eTalI hade hoya che ke-e hAthI jenI jenI pAse hoya, tenI tenI upara zatrurAjAo prAyaH caDhAI karavAnI hAma paNa na bhIDe ane bIjA rAjAo paNa Icache ke-e hAthI amArI pAse paNa hoya te sAruM. A vastu jayakuMjaranI zreSTha khyAtine sUcave che. jayakuMjara jyAM sudhI jIve che, tyAM sudhI sadAne mATe enI AvI khyAti banI rahe che ane enA abhAvamAM paNa jayakuMjaranA svarUpane jANanArAo jyakuMjaranA guNa gAya che. jayakuMjara e hAthIomAM paNa uttama jAtine hAthI hevAthI, ema paNa kahI zakAya ke-zrI tIrthakara bhagavAnanI mAtA je cauda svapna jue che, temAM hAthIne paNa jUe che ane ethI tenI prasiddhi sadAne mATe cAlu rahe che. zreSTha khyAla paNa hoya AvI khAtarI ja Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = 230 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno have zrI bhagavatIjI sUtrane aMge vicAra kare. Aje tame jANe che ke-bIja aMgasUtrenA karatAM zrI bhagavatIjI sUtranI vizeSa khyAti che. zrI bhagavatIjI sUtranI khyAti sundara prakAranI-zreSTha prakAranI paNa che ane zrI bhagavatIjI sUtranI khyAti sadAnI paNa che-ema e apekSAe paNa kahI zakAya ke-sarva tIrthakara bhagavAnanA samaye dvAdazAMgI racAvAnI ane temAM A paMcamAMga aMgasUtranI racanA paNa thavAnI ja. sadAkhyAtano bIjA prakAre artha : A vizeSaNane bIjI rItie paNa artha thaI zake che. AkhyAta zabdane "kriyApada e artha paNa thAya che. sadAkhyAta eTale zreSTha che kriyApade jemAM, e artha paNa thAya. kriyApada eTale kiyAnuM sthAna-evo je artha karIe, te jayakuMjaranAM kriyAsthAne uttama prakAranAM hoya che. jayakuMjarane rAkhavAnuM sthAna svaccha ane sundara hoya che. jayakuMjaranI kriyAone aMge vicArIe, to enI keTalIka kriyAo vakhANuvA gyA hoya che. A dRSTie jayakuMjarane mATe ema kahevAya ke-zreSTha che kriyApade jenAM e jayakuMjara che. A vAta, zrI bhagavatIjI sUtranA pakSe te sIdhI ja che. kriyApade te badhA granthamAM hoya, paraMtu zrI bhagavatIjI sUtranI racanAmAM je kriyApade pragane pAmelAM che, te kriyApado paNa zreSTha prakAranAM che. ekane eka artha judAM judAM kriyApade dvArA kahI zakAya, paraMtu e kriyApademAM je kriyApada zreSTha heya, tene prayoga karAyo hoya, te evAM pAda, vAkya, grantha, sUtra, kAvya Adine sadAkhyAta rUpe paNa varNavI zakAya. upasarga, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvanA jo bhAga-zAstraprastAvanA - 231 nipAta, avyaya, zabda, liga ane vibhaktinI vAta te karI AvyA, paNa kriyApadanI vAta rahI jatI hatI ne ? e vAta A vizeSaNamAM Ama AvI gaI. dayika bhAvamAM sarvotkRSTa bhAva zrI tIrthaMkara nAmakarmanA - udayane bhAva: jayakuMjaranI paNa khyAti che ane zrI bhagavatIjI sUtranI paNa khyAti che. A banne ya khyAtiomAMthI tamane kayI khyAti game che athavA te kayI khyAti vadhAre game che ? zAstrAdinuM zAstrAdi tarIkenuM bahumAna kSapazama bhAvathI thAya che, jyAre hAthI Adi dunyavI padArthonuM bahumAna audayika bhAvathI thAya che. jJAnI ane sadAcArI AtmAonI duniyAmAM kiMmata prazasta kSapazama bhAvanI che. audAyika bhAvanI jyAM jyAM kiMmata che, tyAM tyAM paNa prazasta kSapazama bhAvane AzrayIne agara te kSAyika bhAvane AzrayIne ja che. audayika bhAvamAM zrI tIrthakara nAmakarmane udaya, e te sauthI utkRSTa keTine ane parama hitakArI audayikabhAva che. zrI tIrthaMkaranAmakarmane udaya hajArone, lAkhene kSAyika bhAvamAM lAvI mUkanAra che, tAranAra che. enAthI zAsananI sthApanA che. bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe potAnA zrI tIrthakaranAmakarmanA udaye zAsananI sthApanA karI, te ApaNe Aje taravajJAnane pAmI zakIe chIe ane taravAnI kriyA karI zakIe chIe. jeone zrI tIrthakaranAmakarmane vipAkedaya vartate heya, teomAM kSAyika bhAva jarUra hoya, paNa kSAyika bhAva alaga che ne audayika bhAva alaMga che. saghaLA ya kevalajJAnie zAcika bhAvane pAmelA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyA hoya, paNa temane bhagavAnanA jevA audyAyika bhAva na hoya. mATe tIrthanI sthApanA eka mAtra zrI tIrthaMkara bhagavAneA ja kare. zrI tIrthaMkaranAmakarmanA udayane aMgenI samRddhinA suyeAga paNa e parama puNyavAnAne ja hoya. AvA auyika bhAvanI icchA karI zakAya, paNa te ya prazasta evA kSayeApazama bhAvapUrvaka janmelI hovI joie. dunyavI sukhasAmagrInI icchA hoya, teA zrI tIrthaMkaranAmakarmanI icchA paNa doSa rUpa che. auAyaka bhAvanI sAmagrInI saphaLatA prazasta kSAye mika bhAvathI ne kSAyika bhAvathI: tIrthaMkara nAmakarmanA udraya bhagavAnane peAtAne aMge zAtAnI sAmagrI meLavI Ape che, paNa enAM vakhANa teA jagatanA jIvAne mATe e mahA zAtAnuM kAraNa bane che ethI che. apAyApagamAtiyanA yeAge zAtAnuM kAraNa ane che-enI A vAta nathI, parantu azAtA mAtranA mULane ukheDI nAkhavAnA mArgane prarUpe che, e mArgane ja vahetA rAkhanArA zAsanane sthApe che, e mATe mahA zAtAnuM kAraNa ane che-. ema kahevuM che. zrI tIrthaMkaranAmakarmanA vipAkAya kSAyika bhAva peTThA thayethI ja thAya che. kSAyika bhAva AvyA vinA tIrthaMkaranAmakarmanA vipAkAya nahi. e nAmakarmane pradezeAdaya kSAyika bhAva pragaTyA pahelAM paNa hoya ane e pradezeAyanA pratApa paNa kevA che? cyave tyArathI indro paNa jemanI stuti kare evA ! eTale kharekharA vakhA lAyaka te e auyika bhAva che. bIjA paNa keTalAka auyika bhAve prazaMsAne pAtra gaNAya che. jema ke--manuSya bhava, Arya deza, Arya kuLa, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 233 Arya jAti, paMcendriya pUrNatA, nIrAgatA, dIrghAyuSya, sadgurUne cega ane sadgurUnA zrImukhe zAsrazravaNu-e badhI sAmagrI auyika bhAvanI che, parantu e badhI sAmagrInI saphalatA, e badhI sAmagrIne lAla, kAne maLe ? prazasta kSaceApazama bhAvavALAne ! athavA kSayApazama bhAvamAMthI je kSAyika bhAvane pAmI jAya tene ! kSAyika bhAvamAM kayAM ya prazastapaNuM ke aprazastapaNuM evA bheda nahi. kSAyika bhAva teA prazasta ja DAya. kSAceApazamika bhAvamAM ane aucika bhAvamAM prazastapaNuM paNa hAI zake ane aprazastapaNuM paNa hoI zake. atyAre ApaNane kSAyeApazamika bhAva tathA auyika bhAva-e anne bhAvAnA cega che, paNa te prazasta keTinA che ke nahi athavA keTale aMze prazasta kATinA che ane keTaleka aMze aprazasta keATinA che, enA yathAtathya sUkSma nirNaya te jJAnI karI zake; paNa ApaNe jo vivekI ane bhAvanA svarUpane jANanArA hAie, teA ceAgya vicAraNAthI ApaNe paNa ApaNA bhAvAnI prazastatA aprazastatAnA nirNaya la rItie teA jarUra karI zakIe; ane jo A rItie pRthakkaraNa karavAnI mahenata cAlu rAkhIe, te e dvArA paNa ApaNe ApaNA ghaNA vikAsane sAdhI zakIe. sarva kSaNe zrI jinapUjA : eka mANasa gharamAM beThelA hAya, saMsAranI kriyA karatA hAya, tema chatAM paNa jo te vivekapUrvakanI vicAraNAmAM hoya, teA prazasta evA kSAyeApamika bhAvamAM hoya; jyAre bIjo mANasa derAsaramAM hAya, zrI jinanI pUjA karatA hoya, te : Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna vakhate paNa audayika bhAvamAM ramatA hoya te tene je kSApazamika bhAva hoya, te ya aprazasta prakArane heya. zrI jinanI pUjA mAtra derAsaramAM ja karavAnI che, evuM nathI. Ama sthAnane AzrayIne zrAvakane mATe trikAla pUjA kahI; bAkI che, kSaNe kSaNe pratyeka kSaNe zrI jinanI pUjA thAya, evA banavAne prayAsa kare jaIe. zrI jinanI AjJAnuM pAlana te zrI jinapUjA che ja, utkRSTa prakAranI zrI jinapUjA che, paraMtu zrI jinanI AjJAnuM pAlana karavAnA bhAvamAM ramavuM, e ya zrI jinapUjA che. kayo kSaNa e che, ke jyAre zrI jinanuM tAna na hoI zake, e niSedha che ? zrI jinatAna sarva kSaNoe thaI zake. ema zrI jinatAnamAM ja ekatAna thaI javuM e vedhakatA che. evI rItie je zrI jinatAnamAM vidhAye, heya, te karmone vedhaka bane. e manuSya A mAnavabhavamAM rAdhAvedha karI, karmanA lALAne zamAvI, duHkhanA gALA vagaranA sukhane bhaktA banI zake che. ApaNe prazasta kSapazama bhAvane piSavAne mATe ane pariNAme kSAyika bhAvane pragaTa karavAne mATe zrI jinezvara prabhune yAda karIe chIe. zrI jinapUjA paNa tamAre AvA lakSyapUrvaka karavAne mATe mathavuM joIe. oyika bhAvane gauNa banAvIne prazasta kSApazamika bhAvane vaLagatA javuM joIe? saMsAramAM ziSTa kSaye pazama bhAva kaThina che, temAM ya prazasta kSapazama bhAva ati kaThina che ane kSAyika bhAva to tenAthI ya kaThina che. audayika bhAva te rastAmAM haratAM pharatAM maLanArI cIjanI mAphaka sasta che. audayika bhAvanA jere kSApazamika Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 235 bhAva paNa malina banIne audayika bhAvane ja puSTa karanAra bane che. audayika bhAvanuM jora ghaTyA pachIthI ja prazasta kSAzamika bhAva pragaTI zake che ane prazasta kSApathamika bhAvane je jALavatAM AvaDe, e audayika bhAva upara aMkuzanI garaja sAre che. prazasta kSApathamika bhAvane AtmA je vaLagya rahe che, to prazasta lApazamika bhAva vadhate vadhate AtmAne e kSAyika bhAvane pAmavAmAM bahu madadagAra bane che. eTale jayakuMjaranI prasiddhi ja je AkarSe-game, te samajavuM ke-e pratApa audayika bhAvane che ane zrI bhagavatIjI sUtranI prasiddhi je AtmakalyANanI daSTie gamI jAya, te samajavuM ke e pratApa prazasta kSApazamika bhAvane che. dhana-strImAnApamAna saMbaMdhI bhAve audayika bhAvanA gharanA che ane e badhAnA saMsargathI chUTavAnA bhA, e badhAnA saMsargathI kyAre chUTAya tathA kema chUTAya-e vigere bhAve e prazasta lAyopathamika bhAvanA gharanA che. audayika bhAvene gauNa banAvIne, prazasta kSApazamika bhAvane vaLagatA javuM joIe. ene badale Aje te moTe bhAge audayika bhAvanI ramaNatAmAM ja ramaNIyapaNuM bhAse che. prazna- prazasta kSApazamika bhAva kyAre haya? prazasta kSApazamika bhAvanI zarUAta samyagdarzana guNanA pragaTIkaraNathI manAya, paraMtu manda mithyAtvanA kALamAM paNa kSApazamika bhAvanI prazastatAnI jhAMkhIne anubhava thaI zake che. A prazna prazasta lAyopathamika bhAvanI ucca kakSA kayI? darzanamohanIyanA kSapazama pachIthI cAritrameha Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAnA nIyanA paNa sundara prakAranA kSayApazama thAya, teA prazasta kSAyeApamika bhAvanI e ucca kakSA che ema kahI zakAya. AthI, tame samajI zakayA hazeA ke-auyika bhAvanI ramatamAMthI chUTavAne mATe ane prazasta kSAyeApazamika bhAvane pAmavAne mATe, AtmAe darzanameAhanIya ane cAritrameAhanIya karmanA kSApazama tarapha khUba ja lakSyavALA banavuM joie. 8-salakSaNa : jayakuMjanI jema A sUtra paNa sArAM lakSaNAvALuM che : have AgaLa cAlatAM TIkAkAra maharSi chaTThA vizeSaNa tarIke lakSaNavantApaNAnI vAta karatAM pharamAve che ke"" sallakSaNasya 66 jayakuMjara jema sArAM lakSaNAvALA hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa sArAM lakSaNAvALuM che, ema A vizeSaNa dvArA TIkAkAra maharSi ApaNane samajAvI rahyA che. lakSaNa, e paNa eka bahu agatyanI vastu che. kahevAya che ke "putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI ane bAyaDInAM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA lakSaNa bAraNumAMthI jaNAya." ene artha e che keputra mATe thaye ke nivaDaze, enI kalpanA e pAraNAmAM hoya eTale ke bahu nAnI vayane hoya, te vakhatanAM tenAM lakSaNe uparathI thaI zake ane bAyaDI jyAM paraNIne Ave ane bAraNAmAM paga de, tyAM e kevI nivaDaze-enI kalpanA enAM lakSaNe uparathI AvI zake. kharAba lakSaNe, chokare ke bAyaDI kharAba nivaDaze-ema sUcave che ane sArAM lakSaNe, chokare ke bAyaDI sArAM nivaDaze-ema sUcave che. hAthInAM netro madhupiMgaLa jevAM hoya, enI sUMDha ghaNI nIcI hoya, enI pITha unnata hoya, enA kuMbhasthaLe kuMbhanI jema uMcAM hoya, enI grIvA TUMkI hoya, enuM pUMchaDuM paNa lAMbuM eTale enI sUMDhathI jarAka ja TUMkuM hoya ane e pAchalA bhAgamAM nIce hoya tathA e mada jharato hoya, te e badhAM hAthInAM sArAM lakSaNe gaNAya che. jayakuMjaramAM e badhAM hoya che. e ja rItie, sUtranI racanA kevA kevA deSathI mukta hevI joIe tema ja sAravat Adi kevA kevA guNae sahita hevI joIe, enuM paNa varNana upakArI mahApurUSoe kareluM che. je deSa kahyA che, tene sUtranAM apalakSaNe gaNAya ane je guNe kahyA che, tene salakSaNe gaNAya. A zrI bhagavatIjI sUtra saghaLAM ya apalakSaNathI rahita che tema ja saghaLAM ya salakSaNethI sahita che. keI paNa sUtramAM je je sundara lakSaNe saMbhavI zake, te badhAM ya sundara lakSaNe A zrI bhagavatIjI sUtramAM che. mahApurUSonI vANI salakSaNazUnya hotI ja nathI. A zrI bhagavatIjI sUtramAM uMcA uMcA lAkSaNika prayoga che, ema paNa A vizeSaNathI kahI zakAya. che. tene sallA rahita che tema anDara Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne sArAM lakSaNavALAonuM pagaluM sArA mATe: sArAM lakSaNavALAnuM pagaluM paNa sAruM manAya che. sArAM lakSaNavALo jIva garbhamAM Ave, te tyArathI ja e jIvanAM mAtA-pitAdi anekavidha ddhi-siddhinI abhivRddhine pAme. che. bhagavAna zrI vardhamAna svAmIjInA prasaMgamAM ema ja banyuM hatuM ne? bAyaDI paNa sArAM pagalAMnI ane kharAba pagalAMnI manAya che. bAyaDI bAraNe Ave tyArathI sukhasAmagrI vadhe te te sArAM pagalAMnI gaNAya che ane sukhasAmagrI ghaTe te te kharAba pagalAMnI gaNAya che. pazuomAM paNa ghaNI vAra evuM bane che. lakSaNavattA ghoDA vigere pazuo jyArathI AMgaNe baMdhAya, tyArathI tenA mAlikanI kIrti vadhe, sukhasAmagrI vadhe-evuM paNa bane che. jayakuMjara hAthIne mATe paNa ema ja samajavAnuM che ane zrI bhagavatIjI sUtrane mATe paNa ema samajavAnuM che. jayakuMjara hAthIne AMgaNe baMdhAya che, hAthIzALAmAM paNa alaga ane sArI jagyAmAM baMdhAya che, jyAre zrI bhagavatIjI sUtrane hRdayAMgaNamAM sthApita karavAnuM che. maMgaLa ghoDA ane jayakuMjara vigere je maMgaLanuM kAraNa bane che, te maMgaLa zrI bhagavatIjI sUtrane hRdayAMgaNamAM sthApita karavAthI nipajatA maMgaLanI pAse koI visAtamAM nathI. pelA badhA to tuccha, nAzavanta lakSmI AdinA kAraNa rUpa bane che ane temAM ya antargata nimitta te mAlikane puNyodaya hoya che, jyAre zrI bhagavatIjI sUtra jenA hRdayAMgaNamAM sthApita thAya, te pariNAme ananta lakSmIne svAmI bane che ane e jyAM sudhI saMsAramAM rahe tyAM sudhI paNa vividha kRddhi-siddhio Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 239 ene keDo choDatI nathI. zarata eTalI ja ke-e mANase zrI bhagavatIjI sUtrane haiyAthI jarA paNa alaga nahi ja karavuM joIe. vANIe zrI zreNikane vaLagI paDyo te vivekI zrI bhagavatIjI sUtrane vaLagI paDe nahi e bane kema ? zrI bhagavatIjI sUtranA AvA lakSaNapaNAne jene barAbara khyAla AvI jAya ane Ane hRdayAMgaNamAM sthApita. karavAthI je ananta lakSmI maLI zake che-tenuM arthipaNuM AvI jAya, te zrI bhagavatIjI sUtrane pitAnA hRdayAMgaNamAM sthApita karavAne prayatna karyA vinA keNa rahe? tuccha lakSamInA paNa sAdhanane ja khyAla AvI jAya che, te mANasa e sAdhanane vaLagI paDe che, to pachI zrI bhagavatIjI sUtra ananta. sukha ApanArI lakSmInuM sAdhana che e vAtano pAke vizvAsa jene thAya, te zrI bhagavatIjI sUtrane haiye sthApyA vinA rahe khare? ane haiyAthI e AchuM thaI javA pAme nahi-. enI kALajI rAkhyA vinA paNa e rahe khare? zrI zreNika jyAre rAjakumAra hatA, rAjagAdInA mAlika nahetA banyA, tyAre pitAe karelA anAdarathI reSa pAmIne veNAtaTa nAmanA nagaramAM cAlyA gayA hatA. zrI zreNikanA pitAe te sArAne mATe anAdara karyo hato. rAjya zrI zreNikane ApavuM hatuM--e hetuthI, bIjA kumAre e vAtane jANuM javA pAme nahi-e mATe zrI zreNikane anAdara karyo hato, paNa zrI zreNikane beTuM lAgyuM. bhagavAne mAtAnA garbhamAM ro rahe ja A avasarpiNInA AvA bhAvanI vicAraNA karI hatI ne ? zrI zreNika vaNATa nagare jaIne bhadra nAmanA. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne eka vaNikanI dukAne jaIne beThA. e divase e zeTha ghaNuM kamAye. e pratyakSa phaLane joIne, e zrI zreNikane e vaLagI paDyo ke-pitAnA ghare rAkhIne potAnI niMdA nAmanI putrI paNa zrI zreNikane paraNAvI. zrI abhayakumAra, e e nandAnA ja suputra hatA. eTale sAmAnya, nAzavanta sukhasAmagrIne lAbhanA lebhe paNa je mANasa ajANyA mANasane ya vaLagI paDe che, te pachI akSaya ane ananta lakSmI jenAthI maLI zake tema che-evA A zrI bhagavatIjI sUtrane mANasa vaLagI paDe nahi, e bane kema? paNa kharI vAta e che ke-viveka joIe. e mAkSalakSamIne khapa lAga joIe ane enA sAdhana tarIke A zrI bhagavatIjI sUtra paNa che ema lAgavuM joIe. e vinA, A sallakSaNavaMtA sUtrane paNa haiye sthApita karI zakAya e zakya nathI. * 9-devatAdhiSThita : devatAdhiSThitapaNAnuM varNana: sAtamA vizeSaNa tarIke TIkAkAra maharSi pharamAve che ke "devaiitArAmAM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 241 eTale ke--jayakuMjara jema devatAdhiSThita hAya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa devatAdhiSThita che. devatA jenA adhiSThAyaka hoya, tene devatAdhiSThita kahevAya che. devatAonuM adhiSThAyakapaNuM, e koI asaMbhavita bAbata nathI, paNa susaMbhavita khAkhata che. moTe bhAge kiMmatI vastuonA adhiSThAyaka devA hAya che. devatAo keTalIka vAra te sAmAnya paNa potAne gamI jAya evI vastunA adhiSThAyaka banI jAya che. devatAomAM paNa rAga che ane devatAomAM kautukanA svabhAva hoya che--evuM paNa keTalAka prasaMgeAmAM jovAya che. devatAone jenA upara rAga thaI jAya, mamatA thaI jAya, tenA te adhiSThAyaka banI jAya. uMcA prakAranAM ratnAnA paNa adhiSThAyaka devA hoya che. mAnavAmAM hilaukika sukhasAmagrInI apekSAe cakravartI uMcA che. enI e bhUjAenA ekanA eka eka hajAra maLI be hajAra devA adhiSThAyaka hoya che. cakravartInAM je cauda ratno, tenA paNa ekanA eka hajAra-ema kula cauda hajAra devA adhiSThAyaka hoya che. cakravartInAM nava nidhAnAnA paNa nava hajAra devatAo adhiSThAyaka hoya che. devAdhideva zrI tIrthaMkara bhagavAna jyArathI kevalajJAna pAme che, tyArathI te teo nirvANa pAme che tyAM sudhIne mATe jaghanyathI eka karoDa devA te teonI sevAmAM rahe ja che. yugalika kALamAM je kAMI joI e te kalpavRkSeAthI maLe che ane te kalpavRkSA devatAdhiSThita heAya che. cintAmaNi Adi paNa devatAdhiSThita hoya che. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI mUrti Adi aneka mUrtionA adhiSThAyaka devA che. eTale devatA enuM adhiSThAyakapaNuM sAMbhaLIne muMjhavA jevuM kAMI che ja nahi. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne devatAomAM paNa rAga, dveSa, mamatva Adi che tema ja amuka amuka kSapazama paNa hoya che. eTale temane amuka gamI jAya, bahu gamI jAya, amuka na game, amuka bIlakula na game-e vigere bane. jayakuMjara gamI jAya evI cIja hoya che. enA adhiSThAyaka devatA hoya, e banavAjoga ja che. tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa devatAdhiSThita che. devatAdhiSThita vastune mahimA vadhyA kare che. pitAnI adhiSThita vastune mahimA vadhe-evuM deve kare. pote jenA adhiSThAyaka banyA, tene Adara vadhe, tenI pUjA vadhe -e vigere devatAone bahu game. eTale e evuM karatA rahe, ke jethI pite jenA adhiSThAyaka hoya, tenA tarapha lokenuM AkarSaNa thAya. A zrI bhagavatIjI sUtrane mahimA paNa ghaNe che. zrI bhagavatIjI sUtra vecAya che evuM kaI zrAvaka sAMbhaLe, te ene AnaMda thAya che. gurU mahArAja pAse zrI bhagavatIjI sUtrane vaMcAvavAnI IcchA thAya che ne tarata ja ethI AnaMda pragaTe che. zrI bhagavatIjI sUtrane sAMbhaLatAM ya sAMbhaLavAmAM kAMIka vizeSa bhAva rahe che. A badho zrI bhagavatIjI sUtrane mahimA ja che ne? A mahinAmAM, A sUtranA adhiSThAyaka devane paNa hise heya, e banavAjoga ja vastu che. bAkI te zrutanA adhiSThAyaka deva che, e apekSAe paNa A zrI bhagavatIjI sUtra devatAdhiSThita che, ema mAnI zakAya evuM che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10-suvarNamaMDita uddezaka: A pramANe sAta vizeSaNone jaNAvyA bAda, AThamA vizeSaNa tarIke TIkAkAra maharSi pharamAve che ke suva itophA" eTale ke-jayakuMjara jema suvarNathI maDita uddezakevALo hoya che athavA to suvarNathI maMDita che uddezake jenA e hoya che, tema zrI bhagavatIjI sUtra paNa suvarNathI maDita uddezakavALuM che athavA te suvarNathI maDita che uddezake jenA evuM che. suvarNane artha senuM paNa thAya ane sAre-manane gamI jAya evuM-jotAM AMkha kare e raMga, e paNa artha suvarNa zabdathI laI zakAya. e ja mujaba, "su" eTale sArA ane "varNa" eTale akSara. sArA akSare che jenA, tene paNa suvarNa kahevAya. mahita eTale AbhUSita, zuMbhanika banAvAela, Adi artho thAya. uddezakane artha vibhAga, avayava Adi thAya. A badhA arthone lakSyamAM rAkhIne, A AThamA vizeSaNanA bhAvane tAravavAne che. jyakuMjara pakSe vicAraNA jayakuMjarane lakSyamAM rAkhIne A vizeSaNanA bhAvane Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vicAra karIe, te evA artha paNa thAya ke--jayakuMjaranAM je zirAbhAga avayavA heAya che, te sArA varNathI zAnika hAya che. jenAM avayavA zAnika hoya, tenA ja deha zeAnika gaNAya che. jema khaMDita avayavAvALAnA DheDa zeAnika gaNAtA nathI, tema jenAM avayaveAnAM rUpa raMga sArAMnathI hotAM, tevA deha paNa zeAnika gaNAtA nathI. sArAM rUpa-raMga zobhAnuM kAraNa che. rUpALI cIjane jotAMnI sAthe ja najara tyAM sthira thaI jAya che ne ? kAi pAtAnI najara upara kAbU rAkhe te. te vAta jUdI che, parantu rUpALI cIjane jotAM najara ene vadhAre ne vadhAre vAra jovAne mATe talasyA kare, evuM bane che ne ? rUpALI eTale dheALI rUnI puNI jevI-ema nahi, paNa rUpALI vastu eTale evA raMga ne evI racanAvALI vastu, ke je maneAnA padArthone jovAnI vRttivALI AMkhane aTa khIMcI le ane peAtAnA upara sthira banAvI de. tamane A khakhatanA anubhava nathI, evuM che ja nahi. tamane AvA tA ghaNA anubhavA thayA haze, paNa evA anubhavA tamane khaTakathA che ke nahi agara khaTake che ke nahi, e tA tame jANA. rAnika paNa cIjane viSayarAgathI na jovI : sArA varSathI zaiAnika cIjane, AMkhanA viSayane bhAgavaTo karavAne mATe jovAnI icchA agara tA joyA karavAnI icchA, e paNa viSayarAganA ja eka prakAra che. tyAM kAmavikAranI dRSTi kadAca na hoya teA paNa, viSayanA rAga te che ja. viSayanA rAga, e AtmAne DUmAvanAra che, saMsAramAM rajhaLAvanAra che, cAra gatimAM bhaTakAvanAra che, durgatimAM Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIne bhAga-zAstraprastAvanA 245 ghasaDanAra che, e te tame jANA che ne? Aje AMkha uparanA kAbUvALA keTalA ane AMkha uparanA kAbU vinAnA keTalA ? bajAramAM, seMkaDA mANasAnI vacamAM paNa, bhAmaTAnI jema pAtAnI AMkhane samAvyA karanArA dahADe dahADe vadhatA jAya che. eTale, rUpa-raMgathI zobhatI cIja upara najara Thare e sArUM che--evI vAta ahIM nathI, parantu rUpa-raMgathI zAbhatI vastunA svarUpanuM A prAsagika varNana che. duniyAmAM sArA varNathI zaiAbhatI vastuo che, eTale e badhI jovA lAyaka ja che agara teA e adhIne jovAmAM vAMdhA nathI--evuM mAnI levAnuM nathI. ApaNA muddo te ahIM eTale| ja che ke--jayakuMjara hAthInAM je zireAbhAga avayavA hoya che, te sArA varNathI zeAnika heAya che. rAgamAM ramanArAone ene jovAnuM, joyA karavAnuM mana thAya; jyAre viSayavirAgavALAne, vivekine sArA varNathI zeAnika avayavAvALI vastune joine ema paNa thAya ke-A paNa dharmanA prabhAva che, kAraNa ke-puNya vinA AvuM rUpALApaNuM maLe nahi ane puNya dharmathI upAya che. vaLI, ene ema paNa thAya ke-AvuM rUpALApaNuM paNa nAzavanta che. AvA rUpALAne paNa maravAnuM nakkI che. A rUpALApaNuM jIvanabhara TakI rahe, ema na paNa ane. rUpALA paNa mANasa, rAganA yAge jovA paNa game nahi, evA paNa banI jAya che ne ? kadAca puNya evuM hoya ke-jIndagI AkhI rUpALApaNuM TakI rahe, te paNa temAM kAMI rAcavA jevuM nathI. eka divasa maravAnuM che e nakkI che ane te dahADe sArA varNathI zAnika avayavAvALA paNa A deha ahIM rahI javAnA che. AvA rUpALA dehane paNa eka divasa 16 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno kAM te agnidAha devAze, kAM to jamInamAM dATavAmAM Avaze ane kAM to A deha jaMgalamAM pazu-pakSIothI cuMthAta banI jaze. AvuM samajanArane, potAnA ke pArakA rUpALA dehane joyA karavAnuM mana thAya nahi ane kaI vAra AMkha tyAM sthira thavA mathe, to tene te baLAtkAre paNa aTakAvavAne mathe. zrI bhagavatIjI sava pakSe vicAraNA : jayakuMjara jema sAra varSathI zobhanika avayavALe che, tema zrI bhagavatIjI sUtramAM zuM che ? zrI bhagavatIjI sUtramAM paNa e vAta je barAbara ghaTita thAya, te ja A vizeSaNa sArthaka thAya ane ApaNe je e vAtane barAbara ghaTAvI zakIe, to ja ApaNane vizeSaNanA bhAvane sAce khyAla Avyo ema kahevAya. tame kadAca jANatA haze ke-zrI bhagavatIjI sUtramAM saMkhyAbaMdha uddezAo che. zrI bhagavatIjI sUtramAM kula eka so jeTalAM zatake che ane e dareka zataka saMkhyAbaMdha uddezAoe sahita che. kula daza hajAra uddezAo che. e badhA udezAo sArA varNo eTale sArA akSarethI zenika che. keI kaheze ke akSaranuM zenikapaNuM zuM? ahIM ApaNe lalita padapaddhativALI vAtane yAda karavI paDaze. padomAM lAlitya zuM? vAstavika rItie padamAM svataMtrapaNe lAlitya nathI hotuM, paNa e ja pada ke pade jyAre sugya sthAne ane suyogya paddhatie goThavAya che, tyAre e saghaLAM ya pade lAlityavALAM banI jAya che. ene palAlitya kahevAya che. e pada zabdathI ke zabdathI bane che ane zabda ke zabda akSarenA saMyojanathI banelA hoya che. A vigere svare ke Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 247 ja vigere vyaMjane e akSare che. vyaMjana ane svara ke vyaMjana ane svaro maLavAthI, joDAvAthI, paraspara sahakArI banavAthI arthane vAcaka, arthane ghAtaka zabda bane che. e zabdane pada banAvAya che. eTale mULa zuM thayuM? akSare. mATe sArA zabdone, sArAM padane sArA akSarethI maMDita kahevAya. zabda sAre banavAthI enA akSare paNa zenikapaNAne pAmyA ema kahevAya. zrI bhagavatIjI sUtramAM jeTalA udezAo che, te badhA ya uddezAo sArA varSothI zenika che, kAraNa ke-udzAomAMnAM saghaLAM ya vAkyo agara pade zenika che, tethI paraMparAe enA saghaLA ya akSare paNa zobhanika che. bIjA arthamAM jyakuMjara pakSe vicAraNA suvarNane "senuM" e artha karIne vicArIe. uddezakane artha zirobhAga evo karIe, te ya vAMdho nathI. tame kadAca dezI rAjyamAM hAthInA zirobhAgane sonAnA AbhUSaNathI maMDita karAele jo haze. keTaleka sthale sonAnuM gaLAkArayukta trikeNa AbhUSaNa hAthInA zirebhAga upara caDhAvAya che, te keTaleka sthale senAne paTTo hAthInA zirebhAge bAMdhavAmAM Ave che. paraMtu ahIM uddezaka zabdane mAtra zirobhAga e artha nahi letAM, uddezaka eTale avaya evo artha le, e vadhAre upayukta lAge che. enuM kAraNa e che ke-hAthInA mAtra zirebhAgane ja sonAnAM AbhUSaNathI maMDita karAto nathI, paraMtu enA cAreya page, piThane bhAga, kuMbhasthala, kAne, e vigerene paNa sonAnAM ke suvarNavarNa vividha AbhUSaNethI maMDita karAya che. vaLI, zrI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno bhagavatIjI sUtranA pakSe paNa, A vizeSaNane A prakAre ghaTAvavAmAM saralatA thAya tema che. vAta e che ke-AjanA sAmAnya prakAranA hAthIomAM paNa je kaI vizeSatAvALo ane rAjAne mAnIte hAthI hoya che, tenAM avayane paNa suvarNanAM ke suvarNanA epavALAM, suvarNavaNuM AbhUSaNathI AbhUSita eTale maMDita karAya che to pachI, je narendro ane devendronI pAse jayakuMjara hoya, teo tenAM avayavone suvarNanAM eTale sonAnAM abhUSaNethI maMDita kare, emAM bahu vicArIne mAnavA jevuM che, evuM kAMI ja nathI. sAdI akakalathI paNa samajI zakAya evI A taddana sAdI ne sIdhI vAta che. bIjA arthamAM zrI bhagavatIjI satra pakSe vicAraNA : Ama jayakuMjara jema senAnAM AbhUSaNothI eTale sonAthI maMDita hoya che, tema zrI bhagavatIjI sUtra paNa tenAthI maMDita avayavALuM hoya, e azakya vastu nathI. prAcIna kALanI evI pratA tame joI agara jANI to haze, ke je senAmAMthI banAvelI zAhIthI lakhAelI heya. Aje paNa kaI kaI prata senAthI ane rUpAthI banAvelI sonerI ne rUperI zAhIthI lahIyAonI pAse lakhAvAya che. vaLI, tame je sAMbhaLyuM hoya, to saMgrAma nAmanA senane eka prasaMga paNa, A vizeSaNanA AvA arthane puSTa kare e Ave che. saMgrAma senIe, AcAryabhagavAna zrImad dharmaSasUrIzvarajI mahArAjAnI pAse, A zrI bhagavatIjI sUtrane vaMcAvIne sAMbhavatI veLAe, zrI bhagavatIjI sUtranA pratyeka prazna dITha eka eka senAmahora, ema kula chatrIsa hajAra praznonI chatrIsa Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 29 vALathI hajAra senAmahoro caDhAvI hatI. AvI koIka paddhati prAcIna kALathI cAlI AvatI haze, mATe ja ema banyuM haze ne ? AvI paddhati parApUrvathI cAlI Ave che-ema to, vartamAnamAM A zrI bhagavatIjI sUtrane sazurUonI pAse vaMcAvIne sAMbhaLavAne aMge je rItie vartAya che, te uparathI paNa jaNAI Ave che kAraNa ke-Aje paNa, reja, zrI bhagavatI sUtra - jyAre vaMcAtuM hoya tyAre, rUpAnANuM ane phalAdika caDhAvAya che. kALa badalAyo mATe senAnI jagyAe rUpuM AvyuM, paNa Aje ya kaI reja senAmahera mUkavAne che, te te na ja mUkI zake-evuM to che ja nahi. eTale TIkAkAra maharSi AcAryabhagavAna zrImada abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe, teonA kALamAM paNa pUrvakALathI cAlI AvelI A prakAranI paddhati pracalita hoya ane ethI ene AzrayIne paNa teozrIe A vizeSaNane prayoga karyo hoya e saMbhavita che. vaLI, teozrInA prabaMdhamAM paNa evA bhAvanI hakIkata Ave che ke teozrIe jyAre A zrI bhagavatIjI sUtranI A TIkA pUrI karI, tyAre A TakAnI nakalo karAvavAne mATe zuM karavuM?"--e bAbatanI emane cintA thaI hatI. e vakhate, rAtrinA samaye, zAsanadevIe senAmaherene hera karI daIne, TIkAkAra mahaSinI e cintAne TALI dIdhI hatI. prazaMsAmAM paNa tAravAnI tAkAta TIkAkAra maharSi, A zrI bhagavatIjI sUtrane jayakuMjaranI upamA ApIne, e upamAne ATaATalAM vizeSaNathI kema ghaTAvI rahyA che ? jayakuMjaranI cAla lalita heIne prabuddha che. vaLI, AchI Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno janenA mananuM raMjana karanAra che, te A zrI bhagavatIjI sUtranI padapaddhati cAla paNa prabuddha janenA mananuM raMjana karanAra che; jyakuMjara je upasargonA nipAtamAM ya avyaya svarUpavALe che, te A zrI bhagavatIjI sUtra paNa evuM ja che jayakuMjarane gheSa je gaMbhIra ane mane hara che, te A zrI bhagavatIjI sUtrane gheSa paNa gaMbhIra ane manahara che; jayakuMjara je liMga -vibhaktithI yukta che, te A zrI bhagavatIjI sUtra paNa liMga-vibhakitathI yukta che; jayakuMjara je sArA prakAranI ke sadAnI prasiddhivALe che, te A zrI bhagavatIjI sUtra paNa sArA prakAranI ke sadAnI prasiddhivALuM che; jayakuMjara je. salakSaNavALe che, te A zrI bhagavatIjI sUtra paNa sallakSaNee sahita che; jayakuMjara je devatAdhiSThita che, te A zrI bhagavatIjI sUtra paNa devatAdhiSThita che; ane jayakuMjara je suvarNamaMDita uddezakavALe che, to A zrI bhagavatIjI sUtra paNa suvarNamaMDita uddezakevALuM che; ATaATalAM vizeSaNe ApavA chatAM paNa, haju te ghaNuM vizeSaNa bAkI che. te AnI ATalI badhI stavanA kema? kharekhara, A zrI bhagavatIjI sUtra ja evuM che ke AnI jeTalI stavanA karAya teTalI ochI che. A sUtranI guNasampannatA evI che kee jenA khyAlamAM Ave, tene A sUtranI prazaMsA karavAnuM mana thayA vinA rahe nahi ane e prazaMsAthI paNa prazaMsA karanAranuM kalyANa thayA vinA rahe nahi. tAraka cIjomAM e guNa hoya che ke-je enI sAcA bhAve prazaMsA kare, tene paNa e tAre! prazaMsA, e anumaMdanAne ja prakAra che. sArA mANasanI, sArA sAdhananI ane sArI kiyAnI sAcI ne Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 251 zuddha anamedanAmAM paNa tAravAnI asAdhAraNa tAkAta rahelI che; paNa sAcI ne zuddha prazaMsA karAve evuM zuddha dila paNa virala vyaktione ja sAMpaDe che. moharAjAne dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlavAnuM sAmarthya A zAnathI Ave che ? je sUtranI prazaMsAmAM paNa ATalI badhI tAkAta hoya, te sUtranuM jJAna jenA haiyAmAM pariNata thaI javA pAme, tenA kalyANamAM te zaMkA rAkhavAnI hoya ja zenI? A sUtranuM jJAna jenA haiyAmAM pariNata thaI jAya, tenI samIpamAM meharAjAne AvavuM paNa bhayakAraka lAge che. meharAjA samaje che keahIM have ApaNAthI TakI zakAvAnuM nathI. ANe ApaNane dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlyA che, ema mahArAjAne thAya che. dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlyA-ene artha samaje che? jyAre keI mitra rUpa, svajana rUpa, upakArI rUpa lAgato hoya che, tyAre zuM thAya che? enuM sthAna dilamAM hoya che. e AMkha sAme na hoya, dUra hoya, paNa dila tenI cAhanA karyA karatuM hoya. jyAM sudhI mANasanA haiyAmAM viveka nathI pragaTate, tyAM sudhI mahArAjAne mATe evuM ja bane che. e mANasanuM dila meharAjAnI cAhanA karyA ja karatuM hoya che. meharAjA ja potAnA sukhanuM sAdhana che, ema ene lAgyA karatuM hoya che. paNa jyAM viveka pragaTavA mAMDe che, eTale enA e ja mANasane thAya che ke-A ja mAre meTAmAM meTe duzmana che. ANe ja mane Aja sudhI aMdhArAmAM rAkhIne phelI khAdho. ANe ja mane pAyamAla karI nAkhe. ANe mane ATale badho kharAba Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno karI nAkhyo, chatAM paNa mane te ema ja lagADyA karyuM kee ja mAre kharekhara mitra che. huM paNa ke mUrkha, ke ene oLakhI zakyo nahi? jema tamane keIdagAkhora mitra maLe ane tamane pAyamAla karI nAkhe, te jyAre tame ene kharA rUpamAM oLakhe che, tyAre zuM thAya che? enA upara keTalo gusso Ave che? mANasa evA mitrane pAyamAla karI nAkhavAnI takane zodhate phare che. ene mATe kahevAya che ke ANe amukane dADhamAM ghAlyo che. ema vivekI AtmA paNa meharAjAne mAravAnI takane zodhatA phare che. eTale ema kahevAya ke eNe mahArAjAne dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlyo che. saMsAramAM kaI paNa jIva vizeSane ema dADhamAM ghAlavAthI nukazAna thAya che, pitAne verabhAvathI avazya nukazAna thAya che, jyAre mahArAjAne dADhamAM ghAlavAthI phAyado ja thAya che. ethI, vairabhAva vadhato nathI paNa vinAzane pAmato jAya che. zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAna jenA haiyAmAM pariNata thaI jAya, te meharAjAne dilamAMthI kADhIne dADhamAM ghAlanAre banelo kahevAya. tenI samIpamAM meharAjAne AvavuM paNa bhayakAraka lAge, kAraNa ke-ahIM have ApaNAthI TakAvAnuM nathI, evI khAtrI meharAjAne thaI gaI hoya che. keTalIka vAra je padArtha dAMtathI paNa bhAMgI zake nahi, dAMtathI paNa jenA curA thaI zake nahi, tevA paNa padArthane dADha pitAnI vacce dabAvIne tenA cUrecUrA karI nAkhe che. e mATe, dAMtamAM ghAlya nathI kahevAte, paNa dADhamAM ghA ema kahevAya che. meharAjane dADhamAM ghAlyA vinA keInuM ya kalyANa thayuM nathI ane keInuM kalyANa thavAnuM paNa nathI. tamAre zuM vicAra che ? Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsrastAvanA mAhurAjAnA mAra khAnArA AtmAo ane mAhurAjAnA mAthI bacI janArA AtmAe 253 jenA haiyAmAM A zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAna pariNAma `pAmI jAya che, tenuM dvila meAhamAM jAmatuM ja nathI. pUrvanI anAdikAlIna saMgatine lIdhe koI vAra bhUla thaI jAya, teA ca dila kakaLI uThe che. evA AtmAne dunyavI sukha bhAgavavA jevuM lAge nahi. dunyavI sukhathI paNa e, mANasa jema duzmanane jUe ne Dare, e prakAre Dare. enA haiyAmAM te muktisukha ramamANu hoya. * kayAre huM A badhAthI chUTuM ane kayAre huM meAkSasukhanA bhAktA manuM '-ema ene thayA karatuM hAya. kahevAya che ke 6 " suranarasukha je duHkha karI lekhave, vaMche zivasukha eka.' " AvA AtmAe ja mAharAjAnA mAramAMthI kheMcI jaI zake che ane mAhurAjAne mArI zake che. jenA haiyAmAM saMsArasukha ramI rahyuM che, te te| mAra ja khAya che. tame kahezeA ketyAre zuM ame paNa mAra khAnArA ?' ame teA kahIe ke- tamArA haiyAne ja pUche ne! tamArA haiyAmAM je saMsArasukha * ramI rahyuM hAya, tamane jo saMsArasukha ja gamI rahyuM hAya, te tame paNa mAra khAnArA ja ! tame ke ame; jenA haiyAmAM saMsArasukha gamatuM che, te mAra khAya emAM navAI nathI. jenA hRdayamAM amuka amuka saMyeAgeAmAM, pApanA udaye saMsArasukha ramatuM paNa hAya, paNa jo e gamatuM na heAya, te jene e game che tene jeTalA mAra khAvA paDe, eTalA mAra ene khAvA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna paDe nahi. samyagdaSTi AtmAne pApano baMdha ocho thAya che, kAraNa ke-ene saMsAra gamatuM nathI; enA dilamAM gamatApaNuM mokSasukhanuM che, jyAre saMsArane chaDuM ane kyAre mArA AtmAne muktimAM joDuM-e bhAvanAmAM e ramamANatallIna hoya che. e bhAvanAthI ene nirjarAne lAbha thAya che temaja bIjAo je pApakriyA kare te ja pApakriyA je samyagdaSTi kare to tene enAthI pApabaMdha ghaNe ocho thAya che. samyagdaSTi eTale viveka dRSTivALo AtmA. ene jaDane ane cetanane viveka heya. heya-upAdeyane ene viveka hoya. jaDa saMga che vinAzI. cetana che avinAzI. samyagdaSTi AtmAno prayatna karavAne bhAva avinAzI mATe hoya, paNa vinAzI mATe na hoya. vinAzI padArtho bAjUmAM paDyA hoya ane e meLavatorAkhata-sAcavate-vAparate paNa hoya, te chatAM paNa ene e heya ja lAge. e viSayamAM ramate lAgato hoya tyAre paNa enuM hRdaya vastutaH viSayamAM ramatuM na hoya. saMsAramAM rahevuM paDe evuM hoya mATe e rahe to ya udAsIna bhAve rahe, paNa rahevAthI rAjI na thAya. na chUTake rahe. rahe chatAM kacavAta rahe. zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAna, saMsAramAM rahelA jIva upara paNa, AvI ajaba asara upajAve che. savajJAnathI munine lAbha ke? saMsAramAM rahelA jIvane zrI bhagavatIjI sUtranuM je jJAna thAya, te to sadgurUonA zrImukhe sUtranA arthane ane bhAvane sAMbhaLavAthI thAya. zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAna sUtrathI te munimAM ja hoya. muniomAM paNa je jaghanyathI ya gItArtha Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 255. hoya, jeNe yogadvahana karela hoya, vihita niyata tapazcaryAdi karela hoya, te adhikArI che. e sivAyanA munio paNa adhikArI nathI, evI zAstranI AjJA che. samyagdaSTi zrAvaka paNa je pApathI DaranAra hoya che, te samyagdaSTi sAdhu pApathI vadhAre pramANamAM DaranAra hoya. pApanI bhIti joradAra banI, mATe sAdhu banyA ne ? pApa karavuM khamAyuM nahi ane pApa yogone tajavAnI tAkAta pragaTI, eTale sAdhu thayA ne ? evA sAdhu, AjJA vinA to A sUtrane vAce ja kyAMthI? A pramANenA adhikArI je sAdhue A zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAna sUtrathI paNa prApta karyuM hoya, te sAdhu te saMsAramAM eTale karmasahitapaNavALI avasthAmAM beThelA hovA chatAM paNa, mekSasukhanI jhAMkhIne anubhavatA hoya ne? zrI bhagavatIjI sUtranuM sUtrathI, arthathI ane bhAvathI jJAna thayuM hoya ane pachI enuM cintana hoya, to evA muninA AtmAthI. ene lAgelAM karmo tharatharI tharatharIne vikhUTAM paDI javA. mAMDe. evA munithI, kSapakazreNinuM antarmuhUrta, lAMbA kALane mATe cheTuM rahI zake nahi. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11-hAthInuM ne sUtranuM AcaraNa : jyakuMjaranI jema zrI bhagavatIjI sUtranuM nAnAvidha, adbhuta ne pravara AcaraNa cheH ApaNe have navamA vizeSaNa saMbaMdhI vicAra karIe. navamA vizeSaNa tarIke, TIkAkAra mahaSie jema jayakuMjaranA caritanA guNonuM varNana karyuM che, tema zrI bhagavatIjI sUtranA caritanA guNenuM paNa varNana karyuM che. A badhAM vizeSaNe evAM che ke-beyanI mahattA siddha kare. zrI bhagavatIjI sUtrane jayakuMjaranI upamA ApIne varNana karyuM che, eTale jayakuMjaranI mahattA - siddha thayelI hoya, te ja zrI bhagavatIjI sUtranI mahattA ke siddha thaI zake, kAraNa ke-jayakuMjaramAM jema A che agara amuka che, tema bhagavatIjI sUtramAM paNa e amuka prakAre che, e paddhatithI ahIM TIkAkAra maharSie zrI bhagavatIjI sUtranI mahattAne varNavavAnI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI oLakha ApI che. emAM navamA vizeSaNa tarIke TIkAkAra maharSi pharamAve che ke nAnAvidhAnaparitA eTale ke-jayakuMjaranuM AcaraNa jema aneka prakAranuM, AzcaryakAraka ane zreSTha hoya che, tema zrI bhagavatIjI sUtranuM AcaraNa paNa aneka prakAranuM, AzcaryakAraka ane zreSTha che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA jayakuMjara pakSe A vizeSaNathI mujhavaNa : jo samajapUrvaka vicAra karavAmAM Ave, tA A vizeSaNamAM TIkAkAra maharSie caritanA je traNa guNA kahyA che, te traNeya guNA pratyeka jayakuMjaranA caritane paNa ghaTI zake tema che ane zrI bhagavatIjI sUtrane paNa ghaTI zake tema che; paNa jo samajamAM khAmI hoya ke vicAra karavAnI zaktimAM khAmI hoya, tA A vizeSaNane jotAM muMjhavaNamAM mUkAI javAya e banavAjoga che. evI muMjhavaNa ubhI thaI jAya ke--jayakuMjaranuM AcaNu aneka prakAranuM kema hoya? e aneka prakAranuM hoya,. te paNa ene adbhuta kema kahevAya ? jayakuMjaranuM AcaraNa aneka prakAranuM hovuM joie, te pAchuM adbhuteya hovuM joie ane nAnAvidha ne adbhuta evuM te AcaraNa zreSTha paNa hovuM joie, e mane ja zI rItie ? AvI muMjhavaNa ubhI thaI javA pAme ane pachI jyAre vAMcanAra peAtAnI samajazaktinI khAmIne lIdhe ane vicArazaktinI khAmIne lIdhe e muMjhavaNane nikAla lAvavAmAM niSphala nivaDe, tyAre e jema phAve tema geAThavIne artha karavAne mathe ane ethI emAM ghaNA leAcA vALavA paDe. pachI jayakuMjaranuM carita aneka prakAranuM che, e vAtane adalIne ghaNA jayakuMjarAnAM caritrAnI apekSA le ane ema aneka prakAzane varNave. ema karIne paNa AcaraNanI adbhutatA batAvatAM muMjhAya, eTale kAI kAI hAthIe adbhuta AcaraNa karela hoya che, evI kAI vAta upara ene. javuM paDe. pachI zreSThatA batAvavAmAM paNa evuM ja kAMIka kahe . ke-sAmAnya hoya te te paNa zreSTha AcaraNa kahevAya. 2572 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne zrI bhagavatIjI sUva pakSeya A vizeSaNathI muMjhavaNa jayakuMjaranI vAtamAM je AvA locA vALe, te zrI bhagavatIjI sUtranI vAtamAM paNa locA vALe, emAM te navAI pAmavA jevuM che ja nahi, kAraNa ke-ene sauthI pahelI muMjhavaNa ja e thAya ke-zrI bhagavatIjI sUtranuM vaLI AcaraNa kevuM? zrI bhagavatIjI sUtranuM cAcaraNa hoya ja nahi, ema ene lAge. je e zrI bhagavatIjI sUtranA AcaraNane barAbara zidhI zake, to te ene lAge ke-e aneka prakAranuM paNa che, AzcaryakAraka paNa che ane zreSTha paNa che; paNa zrI bhagavatIjI sUtranA AcaraNane nahi zodhI zakavAthI, A zrI bhagavatIjI sUtramAM kenAM kenAM ane kevAM kevAM caritra varNavAelAM che, e kalpanA tarapha e doDe. e kalpanA tarapha deDIne paNa, e, zrI bhagavatIjI sUtramAM AvatI caritakathAo adbhuta che ane pravara paNa che, ema kahI zake nahikAraNa ke-zrI bhagavatIjI sUtramAM te gozALA jevA bhagavAnane upadravakArI banelAnI ane jamAlI jevA nihunavanI paNa caritakathAo che. parantu kharI sthiti e che ke jenuM carita nAnAvidha, adbhuta ane pravara che"--e vAta pratyeka jayakuMjaramAM paNa yathAyogyapaNe ghaTI zake evI che ane zrI bhagavatIjI sUtramAM paNa yathAyogyapaNe ghaTI zake evI che. emAM, vastutaH muMjhAvA jevuM kAMI che ja nahi. "jyane Azrita jyakuMjaranAM anekavidha AcaraNo- abhuta paNa kharAM ane pravara paNa kharAM : ApaNe pahelAM te, jayakuMjarane aMge A vAtane vicAra karIe. ApaNe joIe ke-jayakuMjaranuM AcaraNa kayI rItie Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 259 aneka prakAranuM, adbhuta ane zreSTha hoya che. ApaNe vicArI AvyA chIe ke-jayakuMjaramAM "jaya ane AzrayI cAra prakAranI zaktio hoya che. pitAnA zatruthI pote parAbhavane nahi pAma-evuM paNa jayakuMjaranuM AcaraNa hoya che ane pitAnA zatrune parAbhava pamADIne pote jaya meLavavo-evuM paNa jayakuMjaranuM AcaraNa hoya che, e ja rItie, pitAnA mAlikane zatruthI parAbhava pAmavA de nahi-evuM paNa jayakuMjaranuM AcaraNa hoya che ane potAnA mAlikanA zatru upara mAlikane jaya apAve evuM paNa jayakuMjaranuM AcaraNa hoya che. pite jItAvuM nahi ane sAmAne jItavo-e bemAM phera che. je ajeya hoya, te vijetA paNa hoya ja-ema kahI zakAya nahi. kahevuM hoya, te ema kahevAya ke-je ajeya hoya te vijetA paNa banI zake. e ja rItie, pite jItAvuM nahi ane sAmAne jIta-e judI vAta che, jyAre pitAnA mAlikane jItAvA de nahi ane pitAnA mAlikane jItADa-e judI vAta che. jayakuMjaranuM A cAreya prakAranuM AcaraNa hoya che, eTale ATalA enA AcaraNane anulakSIne paNa kahI zakAya ke-jayakuMjaranuM carita aneka prakAranuM hoya che. ATaluM chatAM paNa, keIkadAca evuM paNa kahe ke-"cAreya AcaraNanI vAta Akhara to AvIne "jaya mAM ja saMgRhIta thaI jAya che, mATe jayakuMjaranA caritane aneka prakAranuM kahevAne mATe, tenuM kAMIka vadhu AcaraNa batAvavuM joIe." AvA prakAranuM kahenArane paNa saMtoSa thAya, e mATe ApaNe vadhu vAta jarUra karIzuM, paraMtu te pahelAM e vAta te nakkI karI le ke-jayakuMjaranAM je cAra prakAranAM AcaraNanI vAta asatAvAI jAya che A Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne karavAmAM AvI, temAM addabhutatA ane zreSThatA che ke nahi? kahevuM ja paDaze ke-e AcaraNe avazya addabhuta paNa che. ane zreSTha paNa che. adUbhutatAH jayakuMjaranAM e cAra prakAranAM AcaraNenI vAtane vAMcatAM ke sAMbhaLatAM, mANasane thAya ke AvI adbhuta zakti? A vAtane vAMcatAM ke sAMbhaLatAM mANasanA manamAM jarUra Azcarya pedA thAya ke-pote chatAya nahi, pitAne jItavAne mATe AvelAne jItyA vinA rahe nahi, potAnA mAlikane duzamanathI jItAvA de nahi ane pitAnA mAlikanA duzamanane yuddhamAM jItyA vinA rahe nahi, ema? AvuM adbhuta sAmarthya ? are, AvI vAtane jANatAM, rAjA Adikane to ema paNa thaI jAya ke-ApaNe harakeAI prayatane ane harakoI bhege paNa AvA jayakuMjarane meLavI zakIe te sAruM!" "jaya" saMbaMdhI jayakuMjaranAM A AcaraNe evAM te adbhuta che ke-mUrkhAonA manamAM kadAca evI paNa vicAraNA AvI jAya ke-AvI zakti hAthamAM hoya, evuM te banatuM haze ? jema keTalAka evA paNa pAkyA che kejeo sarvajJapaNane saMbhavita ja mAnatA nathI. eka paNa mANasa sarvajJa banI zake-e vAta emane jace ja nahi. ema A vAtamAM ya thAya ke-kAM to jayakuMjara e kAlpanika vastu ane kAM to enuM AvA prakAranuM AcaraNa hoya cheevuM kathana ja kAlpanika! AvuM thAya te ajJAnathI ja, paNa jayakuMjaranA AcaraNanA abhutapaNAnI vAtane lIdhe ja ema. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 261 thAya ne? sAmAnyapaNe je saMbhavita lAge nahi, tene adbhuta kahevAya, kAraNa ke-sAmAnyapaNe je saMbhavita hoya temAM Azcaryane pedA karavAnI zakti nathI hotI, jyAre sAmAnyapaNe je saMbhavita heya nahi temAM Azcaryane pedA karavAnI zakti hoya che. eTale jayakuMjaranAM "jaya" saMbaMdhI je AcaraNene ApaNe joyAM, te AcaraNe adbhuta te che ja. pravaratA : have e vicAre ke-e AcaraNe pravara paNa che ke nahi? je adbhuta hoya, te pravara paNa heya--e niyama nathI. ghaNAM kharAba kAme paNa sIphatathI karI zakanAra ane zAhukArA tarIke pharI zakanArA mANasane paNa "adbhuta mANasa" tarIke oLakhAvAya che. eTale abhuta paNa mANasa athavA te adbhuta paNa AcaraNa je pravara hoya, zreSTha hoya, to ja tenI kiMmata gaNAya. "jaya "nI arthI duniyA te, "pote jItAvuM nahi ane pitAnI sAme AvelA duzmanane jItI le"--e ane ya prakAranA AcaraNane zreSTha AcaraNa tarIke ja mAnanArI che. korTamAM dAva laDanAra, je sAmAthI pite hAratuM nathI te paNa, mUcha upara tAla de che ane jyAre e sAmAne harAvIne pite jItI jAya che, tyAre te enI mArI ora vadhI jAya che, kAraNa ke-e ene zreSTha AcaraNa rUpe mAne che. tamane kaI Ave anubhava thayo che ke nahi? tamane ya, AvA te ghaNA nAnAmoTA anubhavo thayA haze. AvA anubhave, mANasa, sAmAnya prakAranI vivAdAtmaka vAtamAM paNa kare che. Ama chatAM ya, keI mANasa potAnI buddhine laDAvIne, "pote jItAya nahi ane 17 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ra zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna < sAme AvelA duzmanane jItI le '-e Akhara teA svArtha pUratI ja vAta che ne ?-AvuM kahIne, evA AcaraNane pravara kahevAmAM kAMI nahi tA chevaTa antarAya tA ubhA karI zake ne? * nahi jItAvuM ane jItavuM'-emAM ApaNe parAkrama batAvIe, teA paNa e te e ja vAtane AgaLa dhare keparAkramanA upayoga tA svArtha mATe ja ne ? tyAre evAne ca kabUla karyA vinA cAlI zake nahi-evA jayakuMjaranA AcaraNune AgaLa dharavuM hAya, tA ene pachInA AcaraNanI vAta karavI paDe. jayakuMjara peAtAnA mAlikane duzmanathI jItAvA de nahi ane peAtAnA mAlikanA duzmanane yuddhamAM parAbhava pamADe, evuM je jayakuMjaranuM AcaraNa, te teA zreSTha ja che--ema pelAne paNa kabUla karavuM paDe. AmAM te svArthane badale mAlikanI sevA che, vaphAdArIpUrvakanI ane sAmAnyataH bIjo kAI na karI zake evI mAlikanI sevA che, eTale jayakuMjaranA AvA Acarane teA zreSTha tarIke kabUlyA vinA game tene paNa cAlI zake nahi. jayakuMjara aMge dunyavI dRSTie ja vicAraNA thAya H na jo ke--peAte jItAvuM nahi ane duzmanane jItavA, evA sAmarthyanuM duniyAmAM mahattva ghaNuM che, mATe ene pravara AcaraNa tarIke kahevAmAM vAMdhA Ave tevuM che ja nahi, kAraNa ke-jayakuMjaranA ciratanI nAnAvidhatAnA kahA, adbhutatAneA kaheA ke pravaratAnA kahA, te traNeya prakAranA vicAra mAtra dunyavI dRSTie ja karavAnA che. jayakuMjaranuM mahattva dunyavI dRSTie ja che, jyAre zrI bhagavatIjI sUtranuM mahattva AdhyAtmika dRSTie che. jayakuMjaranuM mahattva dunyavI dRSTie che, mATe te| zrI bhagavatIjI Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAsraprastAvanA 2}3 sUtranuM AdhyAtmika dRSTinuM mahattva batAvavAne mATe, TIkAkAra maharSie jaya kuMjarane udAharaNa rUpe grahaNa karela che, jema suzrAvakane zAstrane sAMbhaLavAnA je rasa, te kevA hAya-enA khyAla ApavAne mATe, kAmI jananuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. viSayAnA bhAgavaTA kevA kevA prakAre thAya--enuM jene jJAna hoya, jenI vaya paNa yuvAna hoya, jenA rUpa-lAvaNya ne sAmaryamAM khAmI na hoya, uttamAttama prakAranI bhAgasAmagrInA cAga jene hoya ane je vicakSaNa suMdara suMdarI saha hoya-- evA mANasa, svarganI apsarAo dvArA gavAtA gItane jevA rasathI sAMbhaLe, tenA karatAM paNa adhika rasathI samyagdaSTi suzrAvaka zAstranuM zravaNa kare. AvA viSayamAM, evA kAmI jananuM udAharaNu kema ApyuM ? te ke--e cIja dunyavI sukhanA anubhavIone jhaTa gamya thAya evI che ane zravaNarasanI utkaTatAne jaNAvavAne mATe, ethI adhikatAne jaNAve-evuM udAharaNa duniyAmAM bIjuM kAI maLI zake evuM nathI, mATe kAmI jananuM udAharaNa ApyuM. e vivecana cAle, tyAre kAmI jananA mAtra zravaNarasane AzrayIne ja vAta thAya; tema jayakuMjaranA mahattvanI vAta paNa dunyavI dRSTie thAya. AvuM je samaje, tene te pAte jItAvuM nahi ane sAme AvelA duzmanane jItI levA '-evuM je jayakuMjaranuM AcaraNa hoya che, te paNa ' pravara' AcaraNa che--ema lAgyA vinA rahe nahi. AdhyAtmika dRSTie jyanI vicAraNAH ' AdhyAtmika dRSTie vicAra karo te, Antara zatruone AzrayIne jenuM AcaraNa AvA prakAranuM hAya ke' kAI paNa Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264. zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne Antara zatrune jItavA de nahi ane je kaI Antara zatru jera karavA jAya tene jItI le"--tenA te prakAranA AcaraNane paNa adbhuta ane pravara ja kahevAya. e mANasa jyAre bIjA upara evo prakArane upakAra kare, tyAre ja enuM e upakAra rUpa AcaraNa adabhuta ane pravara kahevAya-evuM nahi. evA upakAranuM AcaraNa te abhuta ane pravara che ja; parantu mAtra pote potAnA Antara zatruone jItavA de nahi ane jyAre jyAre e Antara zatruo jera kare tyAre tyAre enA upara pite jaya ja meLave, to mANasanuM e AcaraNa paNa adbhuta ane pravara che. jagatamAM jene mATe bhAga Antara zatruone vaza ja hoya che. ghaNA che te, Antara zatruonI ja gulAmI karatA hoya che. emAM kaI kaI Antara zatruone tAbe rahyA vinA, sadAcAranA mArge cAlavAno prayAsa karatA hoya che. evA cheDA jIvomAM paNa, evA che te bahu ja thoDA hoya che ke-Antara zatruo jyAre humalo kare, te vakhate pite hAre nahi ane Antara zatruone harAvI de. Antara zatruonA parivArane jeo samajatA hoya, e zatruone jItavAnI jemane jarUra lAgatI hoya, teone A vAta sTa khyAlamAM Ave ke Antara zatruone tAbe rahyA vinA sadAcAranA mArge jIvavuM tathA Antara zatruo humale kare tyAre Antara zatruone tAbe nahi thatAM, temane haMphAvIne harAvI devA-e keI asAdhAraNa-adbhuta AcaraNa che ane evuM AcaraNa pravara tarIkenI gaNanAmAM gaNavA gyA che. Antara zatruo upara vijaya meLavavAne mATe mathato hoya ane tema chatAM paNa vAraMvAra je temAM parAjaya pAmate hoya, tene Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA pa A vAtane jhaTa khyAla Ave; kAraNa ke Antara zatruo upara vijaya sAdhavAne nIkaLelAomAM paNa, Antara zatruonA humalAthI hArI janArA ghaNA hoya che. tamane A vAtane keTalA anubhava che, e tA zI rItie kahI zakAya ? parantu vivekI suzrAvakane te jarUra A vAtanA gheADA-ghaNA anubhava DAya che. pachI munienA anubhavanI tA vAta ja zI karavI ? yAla rUpa AcaraNamAM paNa-- adbhutapaNuM ane pravarapaNuM raheluM cheH jayakuMjaranuM je tenI cAla rUpa AcaraNa, te paNa adbhuta mane pravara vizeSaNane ceAgya hAya che. raNamAM jyAre e mAlikane pITha upara laIne ghumatA ane jhajhumatA hoya che, cAre enI cAla adbhuta heAya che. hajAro duzmana sainikAnI vacce jyAre e jAya che, tyAre paNa enI cAla adbhuta hoya che. tamane khyAla hoya, teA mahArAjA zrI kumArapAlane eka vAra emanA banevI arANarAjanI sAme yuddhamAM utaravuM paDyuM hatuM. arANarAje joyuM ke sIdhI rItie te| zrI kumArapAlane jItI zakAya tema nathI, eTale eNe zrI kumArapAla mahArAjAnA sainikone phADI nAkhyA. bIje divase yuddhanuM rIMguM phUMkAyuM. e ca senAe sAma sAme AvIne ubhI rahI. mahArAjA kumArapAla pAte paNa hAthI upara besIne yuddhamAM utaryo che. temaNe peAtAnA sainyane zatrunnula upara humaleA karavAnI AjJA karI, paNa temaNe joyuM ke sainya temanI AjJAne nahi zukAratAM, jaDavat emanuM ema ubhuM che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ethI zrI kumArapAla jarA vicAramAM paDI jAya che. temane vicAramAM paDelA joine, mahAvata kahe che ke' mahArAja ! zatrue AkhA sainyane phADI nAkhyuM che.' zrI kumArapAla pUche che ke tuM kema che ?' mahAvata kahe che ke-- mahArAja ! Apa, huM ne A hAthI. traNa sthira chIe.' 26 zrI kumArapAla kahe che ke tuM ne hAthI vaphAdAra che, tA kAMI vAMdhA nathI. calAva hAthIne.' e vakhate zatrusainyamAMthI siMhanAda karAya che ane ethI hAthIne calAvavAnI ghaNI mahenata karavA chatAM paNa hAthI cAlatA nathI. zrI kumArapAla zakita anI jAya che, paNa mahAvata khUlAsA kare che ke sAmethI siMhanAda thaI rahyo che, mATe hAthI cAlatA nathI.' zrI kumArapAla tarata ja hAthInA banne kAnamAM DucA marAve che ane hAthIne vegathI zatrusainyamAM laI javAnI mahAvatane AjJA kare che. AkhA ya zatrusainyane bhedate hAthI cAlyA jAya che ane areNarAjanI pAse te paheAMcatAM, zrI kumArapAla arANurAjane pakaDIne nIce paTakI de che. vicAra kare ke-e vakhate hAthI kevI cAle cAlyeA haze ? enI e vakhatanI cAla kevI adbhuta haze, ema thAya che ne? e hAthI kAMI jayakuMjara nahi hatA, sAmAnya koTinA ja hAthI hatA, te chatAM paNa tenI e cAla jo adbhuta hatI, tA jayakuMjaranI cAla adbhuta hoya, emAM zaMkA rAkhavA jevuM. che ja zuM ? jayakuMjaranuM tenI cAla rUpa je AcaraNa, te adbhuta. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 267 hoya che-eno khyAla AvyA pachI, te pravara heAya che-e khyAla Ave, e te bahu saheluM che. enI cAla eTalI badhI zreSTha keTinI hoya che ke sArAmAM sArI cAle cAlanArane gajagatie cAlanAra kahevAya che. kavio paNa varNana karatAM siMha jevI kaTI, mRga jevAM nayane ane gaja jevI gati, -ema kahe che. uttama koTinI strIonA varNanamAM "gajagAminI' evuM paNa vizeSaNa Ave che. eTale jayakuMjaranuM tenI cAla rU5 je AcaraNa, te jema abhuta hoya che, tema pravara paNa hoya che. hAthI cAlyA jAya ne kutaze bhasyAM kare ? jayakuMjaranI cAlane lagatI eka bIjI vAta paNa dhyAnamAM levA yogya che. duniyAmAM kahevata che ke-"hAthI cAlyo jAya ane kUtarAM bhasya jAya." kutarAo game teTalAM bhasatAM hoya, to paNa hAthI tene gaNakArato nathI. kutarAo sAme thavAnI ke pAse AvavAnI hiMmata te karI zakatAM ja nathI, eTale AjubAjumAM ke pAchaLanA bhAgamAM dUra dUra rahIne bhasyA kare che. hAthI e tarapha kAMI paNa lakSya ApyA vinA cAlyA ja jAya che. A kahevata jAI che, mANasane hitazikSA devAne mATe! satkAryamAM pravRtta thayelAoe ASI, durjana ke mUrkha mANase te bAbatamAM game tema belatA hoya, te paNa tene gaNakAryA vinA satkArya karyuM javuM. A bedha ApavAne mATe "hAthI cAlyo jAya ane kutarAM bhasya jAya" -AvI kahevata jAI che. eTale hAthInuM AcaraNa paNa adbhuta che ane pravara che-ema mAnavuM paDaze. keI pUchaze ke-AmAM adbhutatA zI? te ene khulAse e che ke zikSA mATe kArya Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna are, adabhutatA e ke-evA vakhate bhasanAra upara AkramaNa karavAne deDavuM nahi ane pitAnA mana upara tenI koI paNa asara thavA devI nahi. bAkI te, uzkerAI javAya ne? enI addabhutatAne samajavI hoya, te kalpanA kare ke tame ahIMthI nIkaLIne ghera jAva cho, te vakhate halakA mANaso tamane gALa detA detA tamArI AjubAju ane pAchaLa tamArI joDe cAlyA kare, te tamane kyAM sudhI gusso Ave nahi? kyAM sudhI tame enA tarapha lakSya ja Ape nahi ne cAlyA kare? evA vakhate samajAya ke-kutarAM be bAjue ane pAchaLa bhaye ja jatAM hoya, chatAM hAthI zAMtithI cAlyA jAya, e enuM AcaraNa adbhuta paNa che ane pravara paNa che. mAna-pAna saMbaMdhI ane bIjAM paNa aneka AcaraNe abhuta tathA pravara heya che : jayakuMjaranA caritane je nAnAvidha evuM vizeSaNa ApyuM che, tene aMge ja jayakuMjaranAM vividha AcaraNenI ApaNe vAta karI rahyA chIe. upasargonA samaye paNa pitAnA avyaya svarUpane jALavavA rUpa jayakuMjaranuM AcaraNa, adbhuta ane pravaranI kaTimAM jAya evuM hoya che. gheSa karavA rUpa jayakuMjaranuM je AcaraNa, te paNa adbhuta ane pravara hoya che. hAthI je rItie khAya-pIe che, te rItimAM paNa adbhutatA ane pravaratA rahelI hoya che. khAvA-pIvAnA enA AcaraNamAM paNa abhUtatA ane pravaratA hoya che. tame je jANatA ho, te hAthI khAya che, te paNa evI udAra rItie khAya che ke-jANe udAra jIva khAI rahyo che. pitAne khAvAne mATe Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 218 je kAMI mUkAyuM hoya, te badhuM pite ja khAI jato nathI, paNa AjubAju verIne e khAya che. e pIe che paNa evI rItie, kAraNa ke pote pItAM pahelAM potAnA pIvAnA pANIne cUMDhathI AjubAju uDADe che ! e khAvAmAM paNa ghaNuM mAna mAge che. ghaNA Adarane meLavIne e pachI ja e khAya che ane ethI kahevAya che ke"laagulcaalnmghshcrnnaavpaatN, mU nitya ravine jA __ zvA piNDadasya kurute, jajnavaraMtu durAtta mure che ? " kavi kahe che ke-kutaruM khAya che te dIna banIne khAya che, jyAre uttama kaTine hAthI gauravabhera khAya che. vaphAdArIne guNa te kutarAmAM ya che ane hAthImAM paNa che, paNa kutarAnA caritamAM ane hAthIne caritamAM ghaNuM maTe, Abha-jamIna je pharaka che. TukaDo reTalo nAkhanAranI pAse jaIne kutaruM pitAnI chaDI paTapaTAve che, pachI pagamAM jaIne nIce paDe che ane bhUmi upara paDIne paNa pitAnA meMDhAne ane peTane dekhADe che. ati dIna ane ati hIna mAgaNa ja AvuM kare ne? jyAre uttama hAthI te,ene khavaDAvanAra jyAre seMkaDo manAmaNAM kare che tyAre khAya che. hAthInuM A paNa eka prakAranuM adabhuta ane zreSTha carita che. nItizAstra kahe che ke bhejanamAM levAya zuM? keTalI mIThAI che, keTalAM zAka che, keTalI caTaNIo che, keTalA masAlA che, keTalI vAnIe che-e vigere bhejanamAM levAya nahi, paNa Adara jovAya. je bhejana AdarapUrvakanuM nahi, te bhejana cAhe teTaluM Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne uttama hoya, te paNa khAnArane mATe adhama ja che ane khavaDAvanAranA AdaravALuM je bhejana, te bahu ja sAmAnya keTinuM hoya te paNa khAnArane mATe uttama che. eTale, nItizAstrakArenA A kathanane amala, uttama keTinA hAthamAM jovAne maLe che. nItizAstrakArenA A vacanane amala, Aje mANasa jevA mANasamAM paNa ghaNe aMze nathI dekhAto, jyAre hAthI hovA chatAM paNa enAmAM dekhAya che. sAruM sAruM khAvAnI lAlaca vadhI, ethI "anAdarathI khAvA karatAM te bhUkhyA maravuM e sAruM che"--evI vRtti nAza pAmI gaI.kyAMka je sAruM khAvAnuM maLI jAya tema hoya, to geleyAnI jema ghusI janArAo paNa che. khAvAnuM sAruM maLe, pachI Adarane jUe kaNa? paNa e kutarA jevI dazA che. kutarAne mArIne kAryuM hoya to ya te AvIne khAvAne mATe ghusI javAne prayatna kare che athavA te dInatA batAve che, jyAre uttama hAthI evuM to na ja kare, paNa khavaDAvanAra jyAre bhAIbApA karIne khavaDAve tyAre khAya. eTale mahAvata hAthIenI kAMI jevI-tevI cAkarI karatA nathI. hAthInAM A badhAM AcaraNe nAnAvidha che. vaLI, hAthI vAhana tarIke paNa uttama gaNAya che. yuddhAdikamAM e vAhana rUpe jayanuM sAdhana bane che ane zeSa kALamAM e vAhana tarIke zebhAnuM sAdhana bane che. jayakuMjara aMge to A vAta nizcita ja. AvAM badhAM Acarito adbhuta ane zreSTha nathI? che ja, kAraNa ke-je Acarita jevAne mANasamAM maLavA muzkela bane, te Acarita jyakuMjaramAM te pazu hovA chatAM ya jevAne maLe, tyAre tenAM e Acarita abhuta gaNAya, emAM navAI Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 271 ja nathI. vaLI, e Acarite evAM che, ke jenuM mANasAe paNa anukaraNa karavuM joIe, eTale ene "pravara" kahevAM, e paNa yuktisaMgata che. A rItie jotAM, nakakI thayuM kekaI paNa, eTale ke-dareke dareka jayakuMjara nAnAvidha, adbhuta ane pravara caritavALe hoya che. AcaraNa jaDatuM paNa hoI zake? ApaNe have, A navamuM vizeSaNa zrI bhagavatIjI sUtrane aMge kevI rItie ghaTe che, ene vicAra karIe. jenuM carita nAnAvidha, adbhuta ane pravara che evuM A zrI bhagavatIjI sUtra che, ema TIkAkAra maharSi A navamA vizeSaNa dvArA pharamAve che. A vizeSaNamAM carita e mukhya vastu che. carita eTale AcaraNa. zrI bhagavatIjI sUtranuM AcaraNa hoI zake ke nahi ane heI zake te te kayuM hoI zake, tene nirNaya pahela karI levuM joIe. zrI bhagavatIjI sUtranA AcaraNa saMbaMdhI ApaNe je vyAjabI nirNaya karI zakIe, to e AcaraNa kevA prakAre nAnAvidha che ane zAthI te adbhuta paNa che tathA pravara paNa che-tene nirNaya te ghaNuM ja sahelAIthI thaI zake eve che. AthI, eka vAra e vicAre kezrI bhagavatIjI stranuM AcaraNa che ke nahi ane che te kayuM che? zrI bhagavatIjI stranuM AcaraNa na hoI zake, evuM kahenArA agara mAnanArA zuM kahe? prAyaH e ja ke AcaraNa to cetananuM ja hoI zake, paNa jaDanuM AcaraNa hoI zake nahi." paraMtu ema kahevuM, e zuM barAbara che ? AcaraNa cetananuM ja heI zake ane jaDanuM na ja hoI zake? Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno prana. jaDanuM svatantrapaNe AcaraNa hoI zake nahi. jaDanuM AcaraNa cetanaprerita hAI zake. * 172 jaDanuM AcaraNa na ja hoI zake, ema kahevAya nahi. tame leAhacuMbaka viSe te jANyuM ane sAMbhaLyuM haze. e leADhAne kheMcI zake che. ema TADhAne AkarSavAnuM AcaraNa, e jaDa evA lAhacuMbakanuM AcaraNa nathI? jaDa patharAnI sAthe jaDa patharo ghasAvAthI agninA taNakhA jharatA paNa tame joyA haze. amuka jaDa cIja amukamAM bhaLe te amRta jevI cIja jhera rUpa banI jAya ane jhera jevI cIja amRta rUpa banI jAya, evuM paNa bane che. davAnI jaDa TIkaDI peTamAM jatAM zI zI asarane utpanna kare che, e paNa tamArA anubhavanI bInA che. Ama chatAM paNa, tame ema kema kahI zake keAcaraNa te caitananuM ja hoi zake athavA cetanaprerita ja AcaraNa hAI zake, paNa jaDanuM AcaraNa hAI zake ja nahi ? kAI paNa mANasa vicAre, te ene jarUra lAge ke-jaDanuM AcaraNa na ja hoI zake, evuM kahI zakAya nahi. prazna. e rItie jaDanA AcaraNane paNa mAnavuM paDe, parantu jaDamAM huM AcaraNa karUM-evuM vicAravAnI zakti nathI heAtI te? jaDamAM vicAravAnI zakti hoya ja nahi. vicAravAnI zakti te cetanamAM ja hoI zake. vicAravAnI zakti cetanamAM ja hAI zake che, chatAM cetanA paNa evI evI dazAAmAM hoi zake che, ke je dazAomAM cetanAmAM paNa vicAravAnI zakti na hoya. Ama chatAM paNa-- amuka huM AcarUM ke nahi, A hetu mATe AcarUM ke na AcarUM, mAre mATe A Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 273 AcaravuM e yogya ane hitAvaha che ke nahi e vigere vicAraNAo jaDa na ja karI zake, paNa cetana ja karI zake, e vAta kharI che; paraMtu ahIM to mAtra AcaraNanI ja vAta, che. ahIM vicArapUrvakanA AcaraNanI vAta nathI. eTale jaDanuM paNa AcaraNa hoI zake che, e vAta to tamane samajAI gaI ne ? prazna jaDanuM AcaraNa na ja hoya, evuM te kahI zakAya, nahi. upacArathI jaDanuM AcaraNeya hoI zake. eTale, A zrI bhagavatIjI sUtra jaDa hovA chatAM paNa, A zrI bhagavatIjI stranuM AcaraNa hoI zake, e vAtane mAnavAmAM vAMdho rahyo nahi. zrI bhagavatIjI sutranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa have te, vicAra e karavAne rahyo ke-zrI bhagavatIjI sUtranuM AcaraNa kayuM? jJAnadAna, e A zrI bhagavatIjI sUtranuM AcaraNa che. prazna. kharI rItie to jJAnadAna Apa Ape che, kAraNa ke-amane te ApanA bAlavAthI jJAna thAya che, mATe jJAnadAna e ApanuM AcaraNa thayuM, paNa jJAnadAna e zrI bhagavatIjI sUtranuM AcaraNa nahi. tame je jarAka vadhAre vicAra karyo hota, te tame AvuM kahetA nahi. tamane jJAnadAna huM ApuM chuM, paNa mane jJAnadAna te A zrI bhagavatIjI sUtra Ape che ne? meM vAMcyuM, ethI mane jJAna thayuM, mATe huM jJAnadAna karI zakuM chuM, paNa mane je A sUtre jJAnadAna na karyuM che, te huM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno 274 tamane A jJAnadAna karI zakata nahi. praznaH pustakamAM jJAnadAna devAnI zakti hotI ja nathI. emAM je lakhyuM hoya tene je vAMcI zake, vAMcIne arthane samajI zake, tene paNa jo te upayegapUrvaka vAMce ane vicAre teA jJAna thAya; e vinA nahi. pustakamAM jo jJAnadAna karavAnI zakti hoya, to te sau kAine e jJAna denArUM banavuM joie. tame je rItie A vAtane vicAro che, te rItie te mAtra pustakA ja nahi, parantu zrI tIrthaMkara bhagavAna vigere paNa jJAnadAna denArA nathI ema Tharaze. kheAlIne ja jJAnanuM dAna devAya evuM nathI, parantu ema mAnIe teA ya je kAMI khelAya, tene je upayAgapUrvaka sAMbhaLe, je saMbhaLAya tene samajavAnI jenAmAM zakti hoya ane je evA samajI jIva hoya te paNa jyAre samajIne upayAgapUrvaka vicAre tyAre ene enuM jJAna thAya ne ? keAI aMgrejImAM kheAle, teA enuM khelAeluM saMbhaLAvA chatAM paNa, aMgrejIne nahi bhaNelAne e nahi samajAya. aMgrejI bhaNelAe paNa jo ene upayogapUrvaka, nahi sAMbhaLyuM hoya, teA ene e nahi samajAya. upayAgapUrvaka sAMbhaLyuM, samajAyuM, paNa upayegapUrvaka vicarAyuM nahi, te| ya jJAna nahi thAya. ema je khAkhatA pustaka uparathI jJAna thavAmAM jarUrI che, te khAkhatA jIvatA mANasa je kAMI mele, tenA melelAnuM jJAna thavAmAM paNa jarUrI che. tame kahyuM ke- pustakamAM jo jJAnadAnanI zakita hoya, tA sau koIne e jJAna denArUM banavuM joie '-e vAta paNa asthAne che. zrI tIrthaMkara bhagavAnamAM jJAnadAnanI zakita kAMI kama nahAtI. emanI vANI tA ati Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 275 zayavantI. chatAM pAkhaMDIo vigerene emanI vANuM jJAnadAna karI zakI nahi. tyAM kahevuM paDaze ke-e cha lAyaka nahi. tema ahIM paNa samajI lo ke-pustaka lAyakane jJAnadAna karI zake. mAtra jJAnadAnanI zaktinI taratamatA hoI zake. zrI tIrthaMkara bhagavAnamAM jJAnadAnanI jevI zakita hatI, tevI keImAM paNa hotI nathI. zrI mahAvIra paramAtmAnA zAsanamAM thaI gayelA pUrva purUSomAM jJAnadAnanI je zakti hatI, te mArAmAM nathI. eTale pustakanI zAnadAnanI zakitane InakAra nahi karatAM, kahevuM hoya te ema kaho ke pustakamAM jJAnadAnanI zakita ochI gaNAya. prazna pustaka jJAnadAna karanAruM bane, e sAcuM. e ja pustakanuM AcaraNa che. pustakane hAthamAM laIne, emAM je lakheluM hoya tene mANasa je vAMcI zake, tenA arthane vicArI zake, to e pustake ene e jJAnanuM dAna karyuM kahevAya. acitta pANI paNa ene je pIe, tenA gaLAne ThAre. ema zrI bhagavatIjI stranuM AcaraNa paNa che ane te jJAnajJAna. A vAta haju paNa jo tamArAmAMnA keIne na samajAI hoya, to kaho. vAta laMbAya tene vadhe nahi, paNa tamane jyAre saMbhaLAvuM chuM ane tame sAMbhaLe che, tyAre tamane vAta samajAvI to joIe. praznaH A vAta have te barAbara samajAI gaI kevA prakAranuM jJAna ApavAthI zAnadAna adhama kerinuM gaNAya? have ApaNe e jovAnuM rahe che ke-zrI bhagavatIjI sUtranuM je jJAnadAna rUpa AcaraNa che, te kevI rItie nAnA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vidha che tema ja kayA kAraNe te adbhuta ane pravara paNa che. dAna kevuM che, tenA nirNaya dAnamAM je devAya tenA uparathI paNa karAya che. dAnamAM dAtAnA bhAva paNa jovAya, parantu zrI bhagavatIjI sUtranI racanA mAtrane avalaMkhIne vicAra karIe, tyAM dAtAnA bhAvanA prazna upasthita thatA nathI. dAtAnA bhAvanI vAtane bAjUe rAkhIe ane dAnamAM devAtI vastu uparathI nirNaya karIe kendvAna kevuM che, teA zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna nAnAvidha, adbhuta ane pravara TharyA vinA rahe tema nathI. grantha mAtrane jJAnadAna rUpa AcaraNa hoya che, paNa sarva granthAnuM e AcaraNa samAna keTanuM hotuM nathI. keTalAka granthAnuM jJAnadAna rUpa AcaraNa adhama keTinuM paNa hAya che. je jJAna apAya, te jJAna svarUpe jo samyak zrutapaNAnI upamAne ceAgya hoya, teA ja tevA jJAnanuM dAna e te granthanuM uttama AcaraNa che. zruta, svarUpe samyak paNa hoya che ane mithyA paNa hoya che. samyak paNa zruta, svAmInI apekSAe mithyA zruta rUpa ane--e paNa zakaya che ane mithyA paNa zruta, svAmInI apekSAe samyak zruta rUpa ane--e paNa zakaya che. zrutajJAna svarUpe samyak kATinuM hAya, parantu tene mithyAdRSTi jIva peAtAnA haiyAmAM mithyA rUpe pariNamAve che, jayAre samyagdaSTi AtmA svarUpe mithyA evA zrutajJAnane paNa potAnA haiyAmAM samyaka rUpe pariNamAvanArA ane che. ApaNI vAta tA e che ke--sAmAnya rUpamAM jJAnanA nAmathI je ALakhAya che, temAM mAtra samyajJAnanA ja samAveza thatA nathI, paNa mithyA jJAnanA ya temAM samAveza thAya che. eTale hareka pustaka, grantha AdinuM jJAnadAna rUpa AcaraNa uttama koTinuM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ja heAya evuM nathI. jIvAjIvAdi tattvabhUta padArthonA svarUpanA saMbaMdhamAM je jJAna satyathI vegaLA khyAla Ape, je jJAna viSaya-kaSAyanA rAgane vadhAre, je jJAna paulika padArthonA yeAgamAM ja sAcuM sukha batAve, je jJAna pApanA mArgomAM pravRtta thavAmAM kalyANa che-evA bhAvane pedA kare, je jJAna kAM tA kuMdeva-kugurU-kudharmane mAnavA tarapha vALe athavA te deva-gurU-dharmane mAnavAnI jarUra ja nathI-evI vicArasaraNIne pedA kare, je jJAna palAkanA vicAra karavAmAM mUrkhatA khatAvIne A leAkamAM ja kema sukhI thavAya enI cintA pedA kare, je jJAna paraleAkane mAnavA de te ya paraleAkanA hitanI sAdhanA karatAM paNa A lAkanI sAdhanAmAM pahelAM magnula anavuM joIe. evuM zIkhave, je jJAna meAkSane mAnavA de nAMhe athavA mAnavA de tA ya meAkSane mATe je anuSThAnamAM rasa pedA thavA joI e temAM rasa pedA thavA de nahi athava. je jJAna meAkSane mAnavA de paNa meAkSanA mArga tarIke hiMsAdika pApAvALA mArgane sAcA meAkSamArga manAve ane je jJAna bhagavAna zrI jinezvaradevAnA pravacanamAM nirmala zraddhAne pedA karavAne badale zrI jinapravacanamAM kuzaMkAe pedA karAve, evA prakAranuM je kAI paNa pustakAdinuM jJAnadAna rUpa AcaraNa, e kevaLa mithyA jJAnanuM dAna heAvAthI, adhama keTanuM ja AcaraNa che. evA jJAnadAnamAM game teTalI nAnAvidhatA hAya agara te adbhutatA lAge evuM paNa game teTaluM temAM hAya, to paNa e jJAnadAnanuM carita pravara keTimAM gaNAya ja nahi. TIkAkAra paramaSie caritane nAnAvidha ane adbhuta evAM e vizeSaNA lagADavAnI sAthe, trIjuM pravara evuM 18 270 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno vizeSaNa paNa lagADyuM che. jJAnI je jIvahiMsAne premI hoya to e sAce jJAnI nathI paNa mithyAjJAnI che : bhagavAna zrI jinezvaradevane upakAra ajeDa koTine che ane bhagavAna zrI jinezvarade jJAnadAna dvArA ja e ajoDa keTinA upakAra karanArA bane che, paraMtu e jJAna pravara keTinuM hoya che, mATe ja e upakAraka gaNAya che. e apekSAe ja kahevAya che ke-"jJAnadAnanA upakAra je bIje ke upakAra nathI. keTalAka saMyogomAM abhayadAnanuM mahatva vadhI jAya che ane jJAnadAnanuM paNa vAstavika phala to e jJAna abhayadAnamAM pariName emAM ja raheluM che, paraMtu abhayadAnanuM ya sarjaka evuM keI dAna hoya, te te jJAnadAna che. jJAna jema jIvenA astitvanAM sthAne batAvanAra che, tema chavahiMsAthI bacavAnI jarUrane batAvavAnI sAthe, jIvahiMsAthI bacavAne mATe zuM zuM karavuM joIe ene paNa batAvanAra che. vaLI, jIvahiMsAthI bacanArane kevA kevA lAbha thAya che, e batAvIne ca, jIvahiMsAthI bacavAnI preraNA ApanAra che. je jJAna jIvahiMsAthI bacavAnI preraNA nathI karatuM, te jJAna samyapha keTinuM jJAna nathI. jJAnI ane jIvahiMsAne premI, e banavAjoga vastu ja nathI. kAM to e jJAnI nahi eTale ke-mithyAjJAnI ane kAM to e jIvadayA premI, paNa jIvahiMsAne premI nahi. jJAnIthI jIvahiMsA thaI jAya e bane, jJAnI jIvahiMsAne tajI zake nahi ema paNa bane ane jJAnI jIvahiMsAvALAM AcaraNene AcaranAre hoya ema paNa bane, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA 279 paNa enuM jJAna ene sadA ya TakAryA karatuM hoya che ke A tUM khATuM kare che, A tuM pApa kare che.' evA jJAnInuM haiyuM jIvahiMsAnuM premI nathI hAtuM, paNa jIvarakSAnuM premI hoya che. ene hiMsA mAtrathI chUTavAnuM dila thayA ja karatuM hAya che. ethI, enI hiMsAnI kriyA rasapUrvakanI nathI hotI, paNa AghAtapUrvakanI hoya che; eTale ke-e kriyAthI potAne ja AghAta thAya ke'huM kevA karmavaza chuM ke A hiMsAne huM cheDI zakatA nathI?'padama nALa, to -ene bhAva zA che ? paheluM jJAna ne pachI yA, paNa jJAna yA mATe ema tA . kharuM ne ? A vAkayathI yAnI kiMmata ghaTADI ke vadhArI ? A vAkayathI cAnI kiMmata ghaTatI nathI, paNa dayAnI kiMmata vadhe che. A vAkaya ema sUcave che ke yA e sAdhya che ane jJAna e sAdhana che. kiMmata sAdhyanI vadhAre gaNAya ke sAdhananI vadhAre gaNAya ? kahA ke sAdhyanI kiMmata vadhAre gaNAya. sAdhananI kiMmata tA sAdhyane anulakSIne ja che. sAdhyanI kiMmata nahi, tA sAdhananI kAMI ja kiMmata nahi. eTale sAcuM jJAna ja te kahevAya, ke jIva mAtra pratye dayAbhAvane pedA kare ane jIva mAtranI dayAnuM pAlana thAya evA mArge pravarttamAna banavAnI preraNA karyA kare. AthI, koI paNa sAcA jJAnI kadI paNa jIvahiMsAnA premI hoya, e banavAjoga vastu ja nathI. zrI jinazAsana sarvopakArI che : bhagavAna zrI jinezvaradevAe abhayadAtAomAM zreSTha manIne ja, jagatanA jIvAne abhayadAtA banAvanArA dharma Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne. tIrthanI sthApanA karI. bhagavAne je mokSamArga batAvyo, te jagatanA jI abhayanA dAtA banI zake evo mArga batAvyo, ema paNa kahI zakAya. abhayadAtA banyA vinA, mokSane pAmI zakAya nahi. mekSane pAma hoya, te abhayadAtA banavuM ja joIe. je kharekhara abhayadAtA bane, te mokSane pAmyA vinA rahe ja nahi. e mATe mokSamArga e che ke-e mArge cAlanAre, abhayadAtA na hoya--evuM bane ja nahi. mokSamArga ja abhayadAnamaya che. AvA mArganuM dAna te, jJAnadAnathI ja thaI zake che, mATe jJAnadAnanI mahattA che. bhagavAna zrI jinezvaradevane ajoDa upakAra ze ? jJAnadAna dIdhuM e-ema kahIe, te paNa temAM A vAtane samajIne ja bolavuM paDe. bhagavAne evuM jJAnadAna dIdhuM che ke e jJAnadAnane jemaNe lIdhuM, pitAnuM banAvyuM, teTalA ja upara ja bhagavAnanA jJAnadAnathI upakAra thaye ema nahi, paraMtu je pitAnI nAlAyakAtathI e jJAnadAnane laI zakyA nahi, je jIe pitAnI nAlAyakAtathI e jJAnadAna sAme paNa prahAra karyA, evA jIvo upara paNa bhagavAnanA jJAnadAnathI upakAra thaye. tamane Azcarya lAgaze. tame kadAca kaheze ke-je ja jJAnadAna laI zakyA nahi temanA upara vaLI bhagavAnanA sAnadAnathI upakAra che? ane temAM ya, e jJAnadAna sAme prahAro karanArA je jIve, temanA upara to upakAra thayAnuM saMbhave ja kema? evAo to saMsAramAM rUle!" A vAteya kADhI nAkhavA jevI nathI. bhagavAnanA jJAnadAnanA upakArane jeo abhavyatA, bahulakamitA, sAmagrInA yugane abhAva -e vigere kAraNe e paNa grahaNa karI zakyA nahi, teone Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA 281 saMsAra te ubhA ne ubhA ja rahyo ane jJAnadAna sAme prahArA karanArAoe tA, saMsAramAM durgatiemAM rajhaLAvanAra bhAre karmAne upAjayA-e vAta teA kharAkhara che; parantu e madhA jIvA paNa, bhagavAnanA upadezathI jIvadayApremI banelA jIvAnI jIvadayAnI lAgaNIne te pAmI zakayA ne ? je jIvAe bhagavAnanA jJAnadAnane grahaNa karyuM, te jIvA te sArA ya jagatanA vA pratye hitakAmanAvALA banyA ja. vaLI je jIvA bhagavAnanA jJAnadAnanA pratApe abhayadAtA banyA, te jIvA taranA bhaya tA, jagatanA jIvAne TaLI ja gayA. eTale bhagavAnanA jJAnadAnathI, bhagavAnanA jJAnadAnane nahi grahaNa karanArA jIve upara paNa, upakAra tA thayA ja che. bhagavAnanA jJAnadAnanI, A jevI tevI mahattA che? je jJAna pariNAme dayAnA bhAvamAM ja ane dayAnA pAlanamAM ja pariName, e ja sAcuM jJAna che ane evA jJAnanA mULabhUta dAtA bhagavAna zrI jinezvaradevA che. jIvA sva-paranI dayAthI zAzvata ane ekAnte sukhamaya evA meAkSane pAme, e mATe ja meAkSamArganA upadeza che ane meAkSamArganI sthApanA che. AthI ja, A zrI jinazAsana mAtra ArAdhAne ja upakArI che--ema nahi, parantu A zrI jinazAsana sarvopakArI che. badhAM jJAnadAna prazaMsanIya nahi H ApaNe A vAta zA mATe karI rahyA chIe ? saghaLA ca granthAdinuM AcaraNa jJAnadAna che. je kAi je pustakane vAMce, tene vAMcatAM ne samajatAM AvaDe, te tene e prakAranuM jJAna thAya. paNa e jJAna kevuM thAya ? emeya kahevAya ke---jevA vAMcanAra; Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 282 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne paNa atyAre te e vAta che ke-e pustaka kevA prakAranA jJAnadAnane karanAruM kahevAya ? emAM je mithyAjJAna bhareluM hoya, te e mithyA jJAnanuM dAna karanAruM kahevAya. AthI, saghaLAM ya pustakanuM jJAnadAna rUpa je AcaraNa che, te prazaMsanIya nathI hotuM. A apekSAe, jJAnadAna rUpa AcaraNa paNa ninda keTinuM ya hoI zake che. eTale A navamA vizeSaNamAM AcaraNanAM je traNa vizeSaNo che, temAM sauthI agatyanuM vizeSaNa pravara che. kaI paNa cetananuM AcaraNa ke jaDanuM AcaraNa, te nAnAvidha heAya eTalA mAtrathI kiMmatI nathI, te adabhuta lAge eTalA mAtrathI ya kiMmatI nathI, paraMtu te pravara hoya te ja kiMmatI che. pravara AcaraNa prazaMsanIya che ane ethI e AcaraNa je nAnAvidha tathA adbhuta hoya, te vizeSa prazaMsAne pAtra bane che; parantu je AcaraNa adhama hoya, te AcaraNa game teTaluM nAnAvidha hoya ane adbhuta lAge tevuM hoya, to paNa te prazaMsanIya nathI; prazaMsanIya to nathI ja, paraMtu e ninda keTinuM che. A vAtane tamane khyAla Ave, e mATe ja ATalI vAta karI. AthI, tame jJAnadAnanA AcaraNa mAtrathI nahi muMjhAtAM, te pravara che ke nahi-te jevAne prerAze. zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa nAnAvidheya che, adUbhuteya che ne pravare cheH zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa te nAnAvidha paNa che, adabhuta paNa che ane pravara paNa che. zrI bhagavatIjI sUtramAM bhinna bhinna viSayanI chaNAvaTa che, eTale zrI bhagavatIjI sUtrathI je jJAna maLe che, te vividha prakAranuM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA : 283 maLe che. vaLI zrI bhagavatIjI sUtra vividha evA prazno ane tenA uttavALuM che, eTale paNa A zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa vividhatAmaya che, aneka prakAranuM che, -ema kahI zakAya. zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAna rUpa AcaraNa addabhuta paNa che; kAraNa ke-A sUtrane vAMcanArane ane sAMbhaLanArane Azcarya upajAve evI ghaNI bAbato A zrI bhagavatIjI sUtramAM bharelI che. vastasvarUpanuM varNana ane ene siddha karanArA hetuo, bhalabhalA buddhizAline paNa AzcaryamAM garakAva banAvI de tema che. trIjuM vizeSa je pravara, te te che ja? kAraNa ke A zrI bhagavatIjI sUtranuM mULa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA che. bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe arthathI prarUpeluM ane pAMcamA gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe sUtra rUpe guMtheluM A sUtra hoIne, A sUtra je jJAnadAna kare, te pravara koTinuM ja hoya, emAM kAMI tamane bahu samajAvavAnI jarUra paDe tema nathI. ApaNe pahelAM vicArI AvyA tema, A zrI bhagavatIjI sUtra paNa saravALe te abhayadAtA ja banAvanAruM che. heya, geya ne upAdeya traNeya prakAranA padArthonA svarUpanuM varNana AmAM che, paraMtu e badhuM varNana eTalA ja mATe che ke A varNanane jANune jIva abhayadAtA bane ane abhayadAtA banavA dvArA e pite sarva prakAranI abhayatAne pAme. zrI bhagavatIjI sUtramAMnI carita-sthAo : nAnAvidha, abhuta ane pravara jJAnanuM dAna karavAne mATe, A zrI bhagavatIjI sUtramAM saMkhyAbaMdha caritakathAo Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne paNa che. A zrI bhagavatIjI sUtramAM jeTalI kathAo che, te badhI ya caritakathAo jarUra che, paraMtu tethI te dareka kathA nAnAvidha, adbhuta ane pravara che-evuM nathI. caritakathA eTale je AcarAeluM che, enI kathA; e kalpitakathA nahi. kathAo kalpita paNa hoI zake che. jema gUjarAtI copaDIemAM pazuonI sabhAnI kathA Ave che. eka pazue kahyuM ke-mArAmAM amuka guNa che ane huM janatAnI amuka amuka prakAre sevA karuM chuM; jyAre bIjA pazue paNa kahyuM ke-mAro amuka guNa che, huM amuka prakAre janasevA karuM chuM ane tema chatAM paNa loke mArA pratye amuka prakArane vartAva rAkhe che. pazuonI sabhA, e kalpanAnI vastu che, mATe e kathA hevA chatAM paNa caritakathA nathI, paraMtu kalpitakathA che. evI vAta aMgrejI copaDImAM paNa Ave che. sUrya ane pavana vacce haMzAteMzI thaI ane "raste cAlanAra mANasanAM kapaDAM je utarAvI nAkhe te jIte"--evuM nakkI thayuM. pachI sUrya khUba khUba tapavA mAMDyuM. sUrya eTalo badho tapavA mAMDe kepelo muphAsara pitAnA aMga uparanA vastrane sahI zakyo nahi. eNe eka pachI eka-ema pitAnAM badhAM ya kapaDAMne utArI nAkhyAM. pachI pavanane vAre AvyA. pavana jema jema jera karavA lAgyo, tema tema e musApharane ThaMDI lAgavA mAMDI ane teNe uparAuparI kapaDAM paheravA mAMDyAM. AvI pavana- sUryanI harIphAInI kathA jevI athavA to pazuonI sabhAnI kathA jevI je kathAo, te badhI kalpita kathAo kahevAya che. banelA banAvavAnI, AcaraNavALI athavA te AcaraNanI je kathA, te caritakathA kahevAya che. jIvanacaritra rUpa athavA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 285 te mAnavI AdinA banelA banAvanA vRttAnta rUpa je kathA, evA prakAranI saghaLI ya kathAone caritakathAo kahevAya che. upadeza mATe kalpita athavA te ghaTAvelI kathAo na ja kahevAya--evuM nathI, paraMtu zrI bhagavatIjI sUtramAM je kathAo kahevAelI che, te banelA banAvanI kathAo che. sArA mANasanAM AcaraNe AdinI kathAne caritakathA kahevAya ane kharAba mANasanAM AcaraNe AdinI kathAne ya caritakathA kahevAya. A banne ya prakAranI kathAo zrI bhagavatIjI sUtramAM che. zrI skaMdakajI vigerenI jIvanakathA paNa che ane jamAli vigerenI jIvanakathA paNa che. e badhI kathAomAM nAnAvidhapaNuM te haju manAya, parantu e badhI kathAomAM abhutatA ane pravaratA che-ema to manAya ja nahi. Ama chatAM paNa, zrI bhagavatIjI sUtramAM AvatI sarva caritakathAone aMge paNa, navamA vizeSaNano ApaNe je artha lIdhe che ane e ja artha le vyAjabI che, te arthanA saMbaMdhe ema kahI zakAya ke-te nAnAvidha, adabhuta ane pravara jJAnanI dAtA che. zrI bhagavatIjI sUtramAM AvatI saghaLI ya kathAo paNa samyajJAnanuM ja dAna karanArI che. A caritakathAo dvArA paNa zrI bhagavatIjI sUtra je jJAnadAna kare che, te nAnAvidha paNa hoya. che, adabhuta paNa hoya che ane pravara paNa hoya che. "kupAtre paDelI vidyA nAzaka nivaDe che evI kahevatane caritArtha karanArI vikArI daSTi : zrI bhagavatIjI sUtramAM AlekhAelAM caritre vairAgya utpanna karAvanArAM, meSa rUpI mahelamAM pahoMcADanArAM hovAthI, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno pravara keTinuM jJAnadAna karanArAM che. dareka caritramAM bhinna bhinna prasaMge AvatA hovAthI, A sUtranuM jJAnadAna nAnAvidha vizeSaNane sArthaka kare che ane dareka caritramAMthI, je tAravaNI kADhavAmAM Ave che te adabhuta leTinI hovAthI, A sUtranuM jJAnadAna adabhuta vizeSaNane sArthaka kare che. Ama chatAM paNa, A jJAnadAna sarvane sArI ane sarakhI asara karanAruM nivaDe che-evuM nathI. eTalA mATe te, ApaNe vicArI AvyA ke-samyak svarUpavALuM paNa mRta, mithyASTi AtmAmAM mithyA svarUpe pariNAma pAme che. sArA paNa jJAnathI sArI asara ke mAThI asara thavAnI to jIva upara ne? jIva kupAtra hoya, tyAM zuM thAya? duniyAmAM ya kahevAya che ke-kupAtre paDelI vidyA nAzaka nivaDe che." jema ke-A zrI bhagavatIjI sUtramAM anya caritAnI mAphaka jamAlinuM carita paNa Ave che. emAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-jamAline mATenA mAtra eka eghAnI-raharaNanI kiMmata eka lAkha rUpIA ApavAmAM AvI. vAta adbhuta-AzcaryakAraka che ne? paNa A vAta jANavAmAM AvatAM, je je mANasa hoya, tene te vicAra Ave. sArA mANasane, zraddhALu janane vicAra Ave ke-"caritrane, saMyamane ke adbhuta prema ?" jene samyak samaja na hoya, tene e ja vAta gappAM jevI lAge. jyAM sAco prema hoya, tyAM zuM zuM saMbhave che, tenI ene kalpanA na Ave, kema ke saMyama upara ja prIti nathI. pachI evA jaina sAhityamAM vikAra thaI gayo che, evI vAto paNa kare. vastutaH vikAra pitAnI buddhimAM, pitAnI draSTimAM che. pitAnA ja Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 287 daSTivikArane laine sAcI paNa vAta beTI bhAse che. sAcI paNa vAta khetI bhAse che-eTaluM ja nahi, paNa sAcI vAta kahenArAo pratye paNa durbhAva pedA thAya che. ethI ja, evAo pitAnA vikArane Arepa, jaina sAhityanA rakSake Adi upara DhaLavAno prayAsa kare che. ajJAna ane bhadrika mANasane bharamAvavAne mATe, evAo AvI vAtone evA rUpamAM rajU kare che ke zuM e eghAmAM ratna jaDyAM hatAM? unanI te A kiMmata hotI haze ? che kAMI prazaMsA karavAnI maryAdA ?" paNa teo tAtvika daSTie vicAra ja karatA nathI. jyAre prema uchALe mAre che, ekadama vegabaMdha uchALe mAre che, tyAre cIjanI kiMmata apAtI nathI, paNa cIjanI kiMmatanA miSe pitAnA Antarika bhAvane dAnanuM rUpaka apAya che. rAjA Adie putrajanmanI vadhAmaNI lAvanArAone kevAM. kevAM dAna ApyAM che, e vAMcyuM che? zatru upara jaya meLavI AvanArane to ThIka, paNa jaya maLyAnA samAcAra pahelAM lAvanArane ya rAjAo navAjI detA. tyAM haiyAnA Anandane je bhAva, tenuM jora che. ema bhagavAna padhAryAnA ane gurU . mahArAja padhAryAnA samAcAra lAvanArAone bhAre bhAre InAma apAyAnA dAkhalAo ItihAsane pAne TaMkAelA che.. Aje te udAratA ghaNe aMze marI paravArI che, eTale udAranA udAra vartananA marmane jhaTa khyAla Ave nahi-e banavAjoga che; ane temAM ya je mahA kRpaNa hoya, tene te udAranI udAratAnI vAta gappAM jevI ja lAge. premane uchALe evI cIja che ke-e vakhate mANasa: Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 288 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna zuM ApI de, te kahevAya nahi. tamane zuM samajAvavuM? nAmacIna naTInA ekAda vAranA sahavAsane mATe paNa viSayalolupa zrImaMto keTaluM dhana kharcI nAkhe che? tyAM enI kiMmata gaNAya che ke viSayavRttinA rAganA pAgalapaNAthI e bane che? tema ahIM paNa saMyamane prema che. - jamAli mATenA AghAmAM rane jaDyAM nahotAM, e vAta kharI che; mAtra unanuM mUlya ApavAnuM hoya, te eka eghAnuM mUlya eTaluM hoI ja zake nahi, emAM paNa be mata nathI; paNa eTaluM mUlya daI devA pAchaLa haiyAnA bhAvanI mahattA rahelI che. paNa e mahattA samajAya to ne ? eka rUpALI raMgIlI bAyaDInA mehamAM amuke rAjapATa choDayuM, amuke amukanuM khUna karI nAkhyuM, amuka tArAja thaI gaye, evI badhI vAtone mAnanArAo; mAtra mAnanArAo ja ' nahi, paNa avasare enI mahattAne varNavanArAo; A eghAnA mUlya tarIke apAelI rakamane gappAM kahevA taiyAra thAya che. jamAlinI dIkSA vakhate jamAlinI hajAmata karanArA hajAmane paNa lAkha rUpIA apAyA hatA. zuM e hajAmatanI kiMmata che? bALakanA vALa pahelavahelA utarAvanArAM mA-bApe keTalIka vAra hajAmane savA rUpIe, savA pAMca rUpIA, kapaDAM, gaLa vigere Ape che, te hajAmatanI kiMmata che ke bALaka uparanA rAgathI e badhuM apAya che? mATe jarA samaje. vivekI banIne vicAra karatAM zIkhe. mAre putra saMyama le che"--ene ullAsa e hato ke-jamAlinA pitAe mUlyanA nAme paNa abhuta gaNAya tevAM - dAna dIdhAM che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 289 : muniveSanI mahattA : emane mana saMyamanAM sAdhane paNa bahu kiMmatI hatAM. kema? saMyama atizaya kiMmatI lAgatuM hatuM mATe ! jene sAdhya kiMmatI lAge, tene sAdhano kiMmatI lAge ja. sAdhya aMge ja sAdhananI kiMmata che, paNa sAdhya aMgeya sAdhananI kiMmata te kharI ne ? gRhasthaSamAM rahelAo paNa kaI kaI vAra : bhAvanA bhAvamAM dhyAnArUDha banI gayA ane kSapakazreNi mAMDIne kevalajJAnI banyA, evA paNa prasaMge tame sAMbhaLyA che ne? e rItie kevalajJAnane pAmI gayelAo paNa, je AyuSya bAkI hoya ane vicAravAnuM hoya, te tarata ja muniveSane svIkAre che, e jANe che ? kevalajJAna te thaI gayuM che, te ja bhavamAM muktie javAnA-e nizcita che, emane kaI saMga satAve ne bhUlave e banavAjoga nathI ja, ema chatAM ya. kRtakRtya banI gayelA evA kevalajJAnio paNa muniveSane svIkAre che! gRhasthaveSane tajI daIne, muniveSane svIkAre che. muniveSanI A paNa mahattA che. muniveSa saMyamanA pAlanamAM . sahAyaka bane che. saMyamanA pAlanamAM sahAyaka bane che eTaluM ja nahi, paNa bhAna bhUlanArane bhAnamAM AvavAmAM paNa muniveSa nimitta bane che. bhAvathI saMyama lenArane mATe ane bhAvanI daSTivALAne mATe, maniSa paNa ghaNe upakAraka nivaDe che. . bhAvathI ja beDe pAra che, mATe bhAva tarapha ja lakSya hovuM. joIe--enI nA nathI, paraMtu amuka dravyeya bhAvanuM kAraNa bane che. bhAvanA lakSyavALe zrI jinamaMdiramAM jAya, to bhagavAnanA bimbanA darzananA ge enA bhAvamAM adbhuta abhivRddhi Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 290 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne thavA pAme. emAM kaI vAra, keI nimittavaza, keIka jIva bIjA dhyAne-durgAne caDhI jAya-emeya bane; paNa jyAM pAchI najare bhagavAna upara jAya, eTale ene bhAva palaTAI jAya. kadAca vadhAre zuddha paNa bane, kAraNa ke-bhAvanuM lakSya che, eTale AvI javA pAmele durbhAva ene e saMtApe ke e zubha bhAvamAM vadhAre magna banI jAya. ema sAdhuveSa paNa, bhAvanA lakSyavALAne mATe parama upakAraka bane che, saMyamanA bhAvathI patita thaI gayelAne saMyamanA bhAvamAM susthira banAvI de che. zrI prasannacandra kAcA vairAgye dIkSA nahotI lIdhI. rAjarSi prasannacandra nimittavaza durgAne caDhI gayA. durgAne evA caDhI gayA ke-je e vakhate e mare, to mare muni veSamAM ane jAya sAtamI narake ! ene badale, bhAvamAM palaTo Avyo ne emaNe antarmuhUrtamAM te kevalajJAna upAmyuM. e bhAvane palaTo AvavAmAM, nimitta muniveSa banyuM hatuM. e kAMI sAmAnya keTinA nahetA, chatAM paNa e prasaMgavA evA durthone caDhI gayA, te bIjAone mATe to pUchavAnuM ja zuM hoya ? tamane kadAca ema lAgatuM haze ke-emaNe kAcA vairAgye dikSA laI lIdhI haze ane ethI vairAgya bhAgI jatAM teo durgAne caDhI gayA haze, paNa evuM nathI. e puNyapurUSa mahA virAgI hatA. emane vairAgya kA nahote, tema duHkhagarbhita paNa nahato. emane vairAgya jJAnapUrvakane hate, khUba ja daDha hato ane ethI ja e mahApurUSa, pate eka mahA rAjyanA mAlika hovA chatAM paNa, e mahA rAjyane tRNavat tyAga karI Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjo bhAga-zAsraprastAvanA 291 dIdhA. emaNe mahA rAjyanA tyAga tA karyAM hatA, parantu potAnA kuTuMbanAya. emaNe kevI rItie tyAga karyo hatA, e jANeA che ? emane mAtra eka ja putra hatA. ekanA eka putra khAlyAvasthAvALA hovA chatAM paNa, sthira vairAgyavALA zrI prasannacandra rAjAe, e putrane rAjagAdI upara sthApana karI dIdhA ane peAte bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI pAse dIkSA lai lIdhI. zrI prasannacandranAM mAtA-pitA : A zuM sAmAnya khAkhata che? A khAkhata Ama tA sAmAnya nathI ja, parantu zrI prasannacandrane mATe te e parApUrvathI cAlI AvatI heAya evI khAkhata hatI. emanA pitA paNu, zrI prasannacandrane dhapItI avasthAmAM ja rAjagAdI upara sthApIne, sagarbhA evI paNa peAtAnI patnI sahita tApasa banI gayA hatA. emanuM nAma sAmacandra hatuM. jagatanA jIvAne, saMsAranA rasIyAone nahi . jevI lAge, ghaNI sAmAnya lAge-evI eka bAbata ja, sAmacandranA rAjatyAgamAM nimittabhUta banI hatI. sAmacandra rAjAnI dhAriNI nAmanI patnI, eka vAra jyAre rAjamahelanA gavAkSamAM beThelA peAtAnA patinA mAthAnA vALAne sApha karatI hatI, te vakhate teNIe rAjAne kahyuM ke* svAmInAtha ! krUta AvyeA.' rAjAone mana dUtanuM Agamana, e ghaNI meATI AzaMkAne pedA karanAra bane che. eka rAjA upara bIjA rAjA taraphanA saMdezA laine AvanAra mANasane krUta tarIke oLakhAya che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bIjA rAjAne saMdeza, meTe bhAge yuddhanI AgAhI rUpa gaNAya.. AthI, rANIe evuM kahyuM ke- dUta Avyo. eTale rAjA semacandra cAreya tarapha javA lAgyA. "dUta Ave te ya rAjasabhAmAM Ave, ene badale cheka antaHpuranA uMDANa sudhI pahoMcI janAra drata karyo ? zuM haze?" -Avo vicAra paNa Ave ne ? rAjAe barAbara badhI dizAenuM avalokana karI lIdhuM, paNa kyAM ya rANI sivAya kaMI dekhAyuM nahi, eTale rAjAe rANIne pUchayuM ke-dUta mane kema dekhAto nathI ?' | manamAM khAtrI che ke-rANuM khoTuM kahe nahi ane pite badhe joyuM te chatAM ya kyAM ya dUta dekhAyo nahi, eTale rANIne pUchyuM. rANIe tarata ja rAjA semacandranA mAthAmAM je eka dhULe vALa hatuM, tene ukheDI nAkhyo ane te vALane rAjAnA hAthamAM mUkatAM kahyuM ke A kezarAja dharmarAjAno dUta che, mATe bhaya pamADanAra nathI, paNa AnaMda pamADanAra che." rAjA semacandra te, potAnA hAthamAM mUkAelA pitAnA mAthAnA dhoLA vALane joI ja rahyA. jema jema rAjA e vALane jotA gayA tema tema temanA caherA upara vadhu ne vadhu vedanA jaNAvA lAgI. temanuM rAjamukha plAna-pharka paDI gayuM. AthI rAjAne punaH AnandamAM lAvavAne mATe, rANI dhAriNIe rAjAne kahyuM ke-"deva! vRddhAvasthAnA AgamanathI Apane zarama Ave che? eka dheLA vALa mAtrane joIne jo ApanuM mana ATaluM badhuM khinna thaI jatuM hoya, to huM paTaha vagaDAvIne ghoSaNA karAvuM ane "kaI paNa ApanA vRddhapaNAnI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 293 vAta kare nahi"--evI niSedha AjJA jAhera karuM !" rAjA samacandra kahe che ke devIema nathI. A eka dhoLA vALa mAtrane jovAthI mane zarama upajI che ane ethI ja huM kheda pAme chuM evuM nathI. mArA manamAM kheda utpanna thavAnuM kAraNa to e che ke mArA pUrvajoe, pitAnA mAthAmAM dhULe vALa jevAne maLe te pahelAM ja, rAjyAdikane tyAga karIne vrata grahaNa karyuM che. e pUrvajone putra huM, emanA paMthe nahi cAlatAM, dhoLe vALa Avyo tyAM sudhI viSayabhegamAM ja Asakta banI rahyo chuM." mArA duHkhanuM kharuM kAraNa to A che. Ama chatAM ya, kAMI vAMdho nahi. have huM tarata ja vratane grahaNa karyuM, paNa ApaNe putra haju dUdhapIto che. ene rAjagAdI upara kema ja sthApita karI zakAya ?" A pramANe kahIne, jarA thaMbhIne, rAjA somacandra pate ja kahe che ke jyAre mArI IcchA vrata levAnI ja che, to pachI mAre rAjyathI paNa zuM prayojana che ane putrathI paNa zuM prayojana che? huM to vratane ja grahaNa karIza ane tuM tArA putrane meTo karaje. e vakhate rANI dhAriNuM kahe che ke-"nAtha! tamArA vinA te, huM paNa ahIM nahi rahuM. satIo te sarva saMgemAM patinA mArgane ja anusaranArI hoya che. mATe Apa bALaka evA paNa putranuM rAjyArohaNa karI le. huM te, ApanA zarIranI chAyA jema ApanI sAthe ja rahe che, tema ApanI sAthe ja rahIza ane vanamAM paNa ApanI ja sevA karyA karIza. jaMgalamAM upajelAM vRkSonI sArasaMbhALa lenAra keI hetuM nathI, tema chatAM paNa, e vRkSe jema uchare che ne moTAM thAya che, tema ApaNe putra paNa aha-pitAnAM karmothI ja vRddhine pAmaze. 19 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyA Apa jAva, te pachI mAre tenuM prayeAjana ja zuM che?? pitAnA saMskAra : ya zrI prasannacandra, AvAM mAtA-pitAnA putra hatA. rAjA rANI anne ya keTalA uttama saMskArAvALAM che ? mAthAmAM hajI te mAtra eka ja dhoLA vALa AvyA che, chatAM paNa ene joIne kaMpI uThe-evuM rAjAnuM haiyuM che. peAtAnA pUrvajonA karatAM te vadhAre viSayAsakta nivaDyo '-evA vicAra Ave ane e vicAra manamAM bhAre duHkhane pedA karI de, e jevAtevA saMskAro che? rAjAne e vicAra paNa pAchA smazAna vairAgya jevA nathI. muDadAne khALI AvyA, eTale pAchA hatA tenA te; pachI maraNa ApaNuM paNa AvavAnuM che, ene jANe bhUlI ja jAya; emAMnA A naheAtA. A te haiye vairAgya pedA thayA eTale jhaTa tyAga karavAnI ja vAta, evA che ne ? jarAka vicAra AbyA ke- cheka nAnA che; huM tajI jAuM tA rAjyanuM ne putranuM thAya zuM ?' paNa e vicArane emaNe kevA phagAvI dIdhA ? tarata ja nirNaya karI lIdhA ke jeNe vrata ja levuM che, tene vaLI rAjyeya zuM ane putraya zuM ? ' haiyAmAM sundara saMskAronI suvAsa patharAelI na hoya, tA A prakAranA vicAra AvavA ane e prakAranA vicAra AvatAMnI sAthe ja khIjI kAI ja darakAra karyA vinA, tyAga karavAne tatpara anI javuM, e prAyaH zakaya ja nathI. mAtAnA saMskAra : zrI prasannacandrane pitA jema AvA uttama keATinA haiyAvALA maLyA hatA, tema mAtA paNa asAdhAraNa keTinI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 285 maLI hatI. dheLA vALane teNIe dharmarAjAnA dUta tarIke oLakhAvyuM. dvata hovA chatAM ya e prazaMsApAtra che, ema kahyuM. rAjyane tajIne vanavAsane sevavAne rAjAe nirNaya karyo, to ya temAM teNIe ADuM eka vacana sarakhuM ya kahyuM nahi. teNInI patibhaktinI bhAvanA paNa kevI? rANI hatI, chatAM jAte rAjAnA mAthAnA vALane sApha karatI hatI. jaMgalamAM paNa ApanI sAthe ja rahIne ApanI sevA karIza, ema teNIe kahyuM. patibhaktine mATe bAla vayanA putrane paNa tajI devAnI taiyArI batAvI. chokarAnuM mamatva muMjhave nahi, e mATe udAharaNa kevuM ApyuM ? jaMgalanA jhADanuM udAharaNa ApatAM paNa, tattvajJAnanI kevI sundara vAta kahI dIdhI? putra pitAnAM karmothI ja vRddhine pAmaze, ema kahyuM ne? rANuM ATalI patibhaktA, saMskArI ane dharmazIlA hoya? rANInI vAta te dUra rahI, paraMtu AjanI zeThANuomAM ya AvuM kAMI jevAne maLe? nahi jevI zrImaMtAImAM chakI te jAya, paNa eTalAmAM chakI jaIne patibhaktine paNa bhUlI jAya, evI zeThANIe Aje moTI saMkhyAmAM che ne? rama phAve tema ramyA kare ane rAmAthI zeThane kAma levuM paDe; khavaDAvanAra paNa ramAne badale rasoIye; A badhAM AjanA yugamAM pradarzane che ne? Ajano yuga AvA saMskArene piSe che, jyAre pUrvakALane yugasaMskAra vairAgyavAsita hate. pUrvakALane yugasaMskAra strI jAti upara kevI asara karate, ene jANavAne mATe zrI prasannacandranI mAtAnI A hakIkata ghaNI ja upayogI che tema ja je satI strI tarIke jIvavuM ' hoya, te evI IcchAvALI sarva strIoe sadAne mATe A satI strIne najara sanmukha rAkhavA jevI che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyA zrI prasannacane zAthI dIkSA lIdhI? ApaNI vAta te e hatI ke jemane AvAM saMskArI mAtA-pitA maLyAM hoya, te sArA nivaDe e svAbhAvika che. A mAtA-pitAne oLakhIe, to e vicAra paNa na Ave ke-zrI prasannacandra nAnI vayanA putrane rAjagAdI upara sthApita karIne dIkSA kema lIdhI haze? UlaTuM, e vicAra Ave ke-AvAM saMskArI mAtA-pitAne putra, saMyogavazAt nAnI vayanA paNa putrane rAjagAdI upara sthApIne dIkSA le, emAM navAI pAmavA jevuM kAMI che ja nahi. zrI prasannacandra zAthI dIkSA lIdhI hatI, eTale kekyA nimitte lIdhI hatI, te jANe che? temanI mAtA sagarbhAvasthAmAM ja pitAnA pati rAjA semacandranI sAthe vanamAM gaI hatI. tyAM teNue putrane janma ApyA hatA. e putra kevI rItie meTo thaye, kevA prakAre tenuM jaMgalamAMthI nagara tarapha AkarSaNa karavAmAM AvyuM ane pachI pAcho te kema jaMgalamAM pitAnI pAse gaye, e vigere vAtone te, ahIM prasaMga nahi hovAthI choDI daIe chIe, paratu zrI prasannacandra rAjAnA e valkalacIrI nAmanA nAnA bhAIne, pitAnAM tApasapaNAnAM upakaraNone sApha karatAM, jAti smaraNa jJAna thayuM ane ethI pUrvabhavamAM je cAritra pALeluM te yAda AvyuM. e uparathI, teo evA dhyAnArUDha banI gayA ke tyAM ne tyAM ja temane kevalajJAna utpanna thayuM. kevalajJAnI banelA zrI vallakacIrIe upadeza ApIne, temanA pitA zrI somacandrane tApasamAMthI jaina muni banAvyA Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje bhAga-zAstraprastAvanA : 297 : ane temanA moTA bhAI rAjA prasannacandrane vairAgyavAsita anta:karaNavALA banAvyA. " ema vairAgyavAsita anta:karaNavALA banelA zrI prasannacandra, pitAnI rAjadhAnInA nagara pitanapuramAM AvIne, pitAnA vairAgyane sthira banAvyuM ane pitAnA bAlyAvasthAvALA paNa putrane rAjagAdI upara sthApita karIne, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI pAse dIkSA grahaNa karI. dIkSA bAda ugra tapa AdaraH zrI prasannacaje, bhagavAnanI pAse dIkSA grahaNa karyA bAda, ugra tapa Adara karyo hato. pitAnAM kaThina evAM paNa karmonI nirjarAne sAdhavAmAM ja, e ekatAna banI gayA hatA. eTale emane vairAgya kAMI kAco nahi hato. utkaTa keTine vairAgya hevA chatAM paNa, eka nimittane pAmIne, e rAjarSi mahA duryAne caDI gayA; parantu, muniveSa emane mATe gajabane madadagAra nivaDyo. ! eka vAra rAjarSi prasannacandra, eka ja paganA AdhAre ubhA rahIne, sthiratAthI dhyAna rU5 tapanuM sevana karI rahyA hatA. te vakhate teo, eka mULanA AdhAre ubhA rahelA vRkSa jevA lAgatA hatA. pitAnA bane ya hAthane paNa teoe uMcA karI rAkhyA hatA. jenArane lAge ke rAjarSi potAnA ane hAthathI zrI siddhigatinuM AkarSaNa pitAnA tarapha karI rahyA che. eka paganA AdhAre ane banne ya hAthane uMcA karIne dhyAnamAM ubhelA e rAjarSie, pitAnAM banne ya netrane sUryanA bio upara sthApita karyA hatAM. tame ArIsAmAM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jotAM tamArI AMkhone jema ArIsA upara sthira karI de che, tema e rAjarSie, sUryanA bimba upara pitAnAM netrone sthira karI dIdhAM hatAM. eTaluM ja nahi, paNa e rAjarSi sUryanA tApathI AtApanA laI rahyA hatA. eka paganA AdhAre, be hAthane uMcA karIne ane sUryanA bimba upara nene sthiratAthI sthApIne paNa teo taDakAmAM ubhA rahyA hatA. AthI, parasevAnAM binduone lIdhe, temanuM AkhuM ya zarIra pheDalAvALuM hoya evuM lAgatuM hatuM ane vahetA pasInAnA pANIthI temanuM zarIra jANe sAkSAt zAntarasa AvIne ubhe hoya, evuM dekhAtuM hatuM. "zarIramAgha haju dharmasAdhanama' nuM rahasyaH rAjarSi zrI prasannacandrane vairAgya keTalo badhe utkaTa keTine che, enI kalpanA te tamane Ave che ne ? jamyA tyArathI te dIkSA lIdhI tyAM sudhI je zarIre rAjasukha bhegavyAM che, je zarIrane tyAM sudhI sUryanuM kiraNa sparzavA paNa pAmyuM. nathI ane je zarIra sukamaLapaNe ja vadhatuM AvyuM che, e zarIrathI rAjarSi zrI prasannacandra kevuM kaThera kAma laI rahyA che? kema? kaThora evAM paNa karmone bhedI nAkhavAM che, e mATe ! "zarIramA haju ghasAdhana -evuM bolanArAo te ghaNA che. evuM bolIne paNa, zarIranI ja ALapaMpALamAM paDayA rahenArAone, A saMsAramAM taTe nathI. zarIrane ekAte dharmanuM sAdhana ja banAvanArAo te, AvA keI virala ja hoya che. rAjImAdya vAsu gharmasAdhanam"--e vAkya, vAstavika rItie te, dharmanI ja mahattAne batAvanAruM che. dharma e sAdhya ane Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 299 zarIra e dharmanuM sAdhana. eTale zarIra vakhANavA lAyaka tenuM ja gaNAya, ke jeNe zarIrane dharmanuM sAdhana banAvI dIdhuM hoya. zarIra jevI cIja, ke je mAMsa, rUdhira, hADakAM ne cAmaDI tathA mala-mUtrathI pUrNa che, te paNa eka dharmanuM sAdhana banavAthI ja prazaMsAne pAtra Thare che. A zarIra je dharmanuM sAdhana na hoya, te vAstavika rItie A zarIramAM vakhANavA jevuM kAMI che ja nahi. devonA zarIrane nahi vakhANatAM mAnavonA zarIrane vakhANavAnuM kAraNa? mAtra zarIrane ja vakhANavAnuM hoya, to denA zarIrane ja vakhANavuM paDe. A zarIra, Ama to durgandhane phelAvanArA padArthothI bhareluM che ane pAchuM bALa paNa hoya, gharaDuM paNa thAya che ane aneka rogathI pIDita paNa bane che. denA zarIramAM AmAMnuM kAMI ja nahi. denA zarIramAM, aMdareya ApaNuM zarIranA jevI kharAbI nahi ane denA zarIrane bALapaNeya bhegavavAnuM nahi, ghaDapaNeya bhegavavAnuM nahi ane keI rega paNa bhegavavAne nahi. ATaluM chatAM paNa, jJAniee devAnA zarIrane vakhANyuM nahi ane mAnavIonA zarIrane vakhANyuM, te eka mAtra dharmane ja kAraNe. devenuM zarIra game teTaluM sAruM hovA chatAM paNa, sahadharmanuM sAdhana banI zakatuM nathI; jyAre mAnavenuM zarIra, game teTaluM kharAba hovA chatAM paNa, sadharmanuM sarvottama sAdhana paNa banI zake che. mATe ja, mAnavazarIranAM mahA jJAnioe paNa ghaNAM vakhANa karyA che. Aje "phArImALe haju ghadhana'--e vAkyane upayoga Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna karanArAo, meTe bhAge, A vAta tarapha lakSya ja ApatA nathI. A vAta tarapha je lakSya jAya, te dareka mANasane ema thAya ke-ApaNe A jIvanamAM jeTalA pramANamAM dharmanuM AcarIe, teTalA pramANamAM ja ApaNane A je mAnavazarIra maLyuM che, tenI sArthakatA che. eTale, e vAre vAre, pitAnuM zarIra dharmanuM sAdhana keTaluMka banyuM che ne bane che, e tarapha joyA ja kare. zarIrane e piSe, zarIrane e nIrogI rAkhavAne mathe, zarIrane e nIrogI banAvavAne mathe ane zarIranI rakSA kare, to paNa e badhAmAM enuM lakSya te dharmanI sAdhanA tarapha ja hoya. evuM lakSya hoya, eTale avasare e dharmanA bhoge zarIranI rakSA karavAne badale, zarIranA bhege dharmanI rakSA karavAnuM pasaMda kare. evuM lakSya heya, ethI mANasa zarIrane evA prakAre jALavavAne mATe taiyAra rahe nahi, ke jethI dharmane vinAza thavA pAme. uparAnta, e lakSyamAMthI je bhAvanuM sAmarthya vadhI jAya, te AtmA zarIranI darakAra karyA vinA paNa, ekAnta ane utkaTa keTinA dharmane sAdhaka banI jAya. emAM ghaNI ja utkaTa keTine vairAgya joIe ane rAjarSi zrI prasannacandra evA utkaTa koTinA vairAgyanA bhAvathI raMgAI gayA hatA. mATe ja teo, ApaNe joI AvyA tema, mAtra eka ja paganA AdhAre ubhA rahIne, bane ya hAthane uMcA karIne ane sUryanA bimba upara daSTine avicalapaNe sthApita karIne, sUryanI AtApanAne sahavApUrvaka dhyAnamagna banI gayA hatA. mAtra upAdAna kAraNane mAnanArAone hitazikSA AvA paNa munivara upara nimittanI zI asara thAya Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 301 che, te ApaNe jevuM che. mAtra upAdAna kAraNane ja mAnanArAo ane anya sahakArI kAraNone niSedha karanArAoe, rAjarSei prasannacandranA A prasaMgane dhyAnamAM levA jevuM che. teo je mAtra rAjarSi prasannacandranA A prasaMganA marmane paNa samajI zake, te ya teo unmAdezanA ane unamArgasevananA ghera pApathI bacI zake tema ja emanA pApe Aje je aneka AtmAonuM kAramuM ahita thaI rahyuM che, te paNa aTakI javA pAme. upAdAna kAraNane vega thayA vinA nimitta kAraNanI asara na thaI zake-e vAta maMjura che; paNa nimitta kAraNathI upAdAna kAraNane vega nathI ja thato, ema mAnavuM e sarvathA bhUla bhareluM che. upAdAna kAraNanI antargata nimitta kAraNonI ghaNI asara hoya che. mATe nimitta kAraNenI asara ja nathI hotI-ema kahevuM, e to "kAMI paNa khAdhApIdhA vinA ja bhUkha-tarasa maTI"--ema kahevA barAbara che. upAdAna kAraNa sivAyanA koI ja kAraNanI asarane mAnavAne InakAra karanArAo, pitAnI bhUkhane mITAvavAne mATe khAdhA vinA rahetA nathI, pitAnI tRSAne chIpAvavAne mATe pIdhA vinA rahetA nathI, potAnA manamAM gamelA mArgane pracAravAne mATe upadeza ApyA vinA rahetA nathI, pitAne manabhAva bIjAne jaNAvavAne mATe bolyA vinA rahetA nathI, pitAne sArA tarIke dekhADavAne mATe ke potAne sArA bhAvamAM sthiratAdi pamADavAne mATe maMdiramAM gayA vinA rahetA nathI ane pitAne upadrathI bacAvavAne mATe makAne Adine Azraya le che. jeo mAtra upAdAna kAraNane ja mAne che ane bIjAM kAraNane mAnavAne InakAra kare che, teo A Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna badhAmAMnA kazAne ja upayoga ke Azraya karI zake nahi. eka ghaDesvAra upara sArI asara: rAjarSi prasannacandra je vakhate sUryanI AtApanAne sahatA dhyAnastha banyA che, te vakhate pAsenA mArge thaIne zrI zreNika rAjA, pitAnI senA Adi sarva prakAranI rAjaddhio sahita banIne, bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAne vandana karavAne mATe jaI rahela che. zrI zreNika rAjAnA sainyanA agrabhAgamAM be ghoDesvAra cAlI rahyA hatA. temaNe rAjarSi prasannacandrane dhyAnastha dazAmAM ubhelA joyA. rAjarSi prasannacandrane e prakAre ubhelA joIne, e be ghaDevAramAMnA ekanuM haiyuM AnandanA ane anamedanAnA bhAvathI nAcI uThayuM. Ananda ane anamedanAne e ghoDesvArane e bhAva eTale badhe joradAra hato ke-pitAnA e bhAvane te sAthIdAra sainikanI pAse rajU karyA vinA rahI zakyo nahi. eNe pitAnI sAthe cAlatA ghoDesvArane kahyuM ke A mahAmuni khare ja vaMdanA karavAne gya che. A ja kharA mahAtmA che, ke jeo AvA ugra tapane AcarI rahyA che. Ama eka page eka muhUrta mAtra jeTalo samaya ubhA rahevuM, e ati kaThina che ane temAM paNa sUryamaMDalanI sAme dRSTine sthApita karIne ubhA rahevuM, e te vaLI enAthI ya adhika kaThina che. AmanuM A duSkara kArya, keIne paNa Azcarya upajAvyA vinA rahe nahi, evuM che. AvA mahAtmAthI svarga te zuM, paNa mokSeya jarA paNa dUra rahI zake nahi. kharekhara, keI kArya evuM asAdhya to che ja nahi, ke jene ugra tapathI sAdhI zakAya nahi." Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 303 : bIjA joDesvAra upara UlaTI asara : e ghoDesvAre to, pitAnA haiyAnA bhAvane pitAnI vANI dvArA jeTalo vyakta karI zakAya teTalA vyakta karyo, paNa pitAnA sAthIdAra taraphathI paNa evA ja prakArane manabhAva vyakta thaze-evI eNe je AzA rAkhelI, te enI AzA niSkala nivaDI. niSphala ja nivaDI-ema paNa nahi, paNa enA bhAvathI taddana UlaTA ja prakArane manabhAva pelAe vyakta karyo. enA sAthIdAra ghoDesvAre kahyuM ke-mitra! tuM A munine oLakhato ja lAgato nathI. je tuM A munine oLakhate heta, te tuM AnI AvI prazaMsA karata ja nahi. A to rAjA prasannacandra che. Ane kAMI AvA kaSTathI paNa kaze ja dharma thAya tema nathI. Ane tapa paNa vRthA che. enuM kAraNa e che ke-A rAjAe potAnA bAlavayaska putrane rAjagAdI upara sthApita karIne dIkSA laI lIdhI che, paNa vRkSa paranA kAcA phaLane toDI pADavAnI jema, A rAjAnA maMtrIo, A rAjAnA putrane rAjyabhraSTa karavAne taiyAra thaI gayA che. A rAjAe te, rAjyanI rakSAne bhAra durAtmA maMtrIone seMpIne, bIlADAne dUdha sAcavavAne seMpavAnA jevI mUrkhAI karI che. e maMtrIo bALa rAjAne mArI nAkhaze, eTale Ane vaMza nirmala banI jaze. ema, pitAnA pUrvajonA nAmane nAza thAya--evuM kAma karanAra A muni, mahA pApI karaze. vaLI ANe dIkSA letI vakhate pitAnI je priyAene tyAga karyo che, te anAtha banI gayelI hovAthI, e abaLAonuM zuM thaze tenI te kalpanA, ja karI levAnI che." Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna anya kAraNanI paNa asaraH dRzya ekanuM eka, jonAra e ane e banne ya upara paraspara virAdhI asara ! zAthI ? mAtra upAdAna kAraNathI ja? nA. jo mAtra upAdAna kAraNa ja mAnIe, te ApaNe evA vicAra karavA paDe ke jo e bee e munivaranA dRzyane joyuM ja na hota, te e emAMthI ekane paNa AmAMnA kAI vicAra Avata kharA ? nahi ja. ekane sArA dRzyane jovAthI sAre| vicAra Avyo ane bIjAne e ja sArA dRzyane jovAthI kharAba vicAra AbyA, temAM vicAranA sArApaNAmAM ane kharAmapaNAmAM upAdAna kAraNa kharUM; paNa vicAra AvavAmAM kAraNa te e dRzya ja. e dazyane jovAmAM ane e viSe vicAravAmAM, upAdAna kAraNane cAga na thayA hota, te je vArtAlApa saMbhavita banyo te vArtAlApa saMbhavita banata nahi, parantu upAdAna kAraNa A prakAre kAryakara banyuM, temAM kAraNa e munivaranuM darzana kharUM ke nahi ? ane khIjAnA khelavAmAM pahelAe je kahyuM, te ya kAraNa kharUM ke nahi ? kahevuM ja paDaze ke--kharuM ja. konI nindA-prazaMsAnI kiMmata aMkAya ? vaLI, e bAbata paNa vicAro ke ekane sArA dRzke sArA vicAro nipajAvyA ane ekane sArA dRzce kharAkha vicArA nipajAvyA, temAM te beyanuM karma kAraNa rUpa kharUM ke nahi ? eka laghukarmI hovAthI vivekI ane bIjo bhArekarmI hAvAthI avivekI, e vAtane paNa mAnavI ja paDaze. sArUM paNa dRzya, sArA AdamI upara ja sArI asara nipajAvanArUM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 305 : nivaDe che, athavA te, e dazyane jovAnA nimitte jenAmAM sArApaNuM pragaTe, tenA upara ja e sArI asara nipajAvanAruM nivaDe che. eTale, koI paNa mANasa, je mANasanI ke je kriyAnI nindA kare, te mANasa ke te kiyA kharAba ja hoya, ema mAnI levAnuM nahi. mANasa sAre ja hoya ke kiyA sArI ja hoya, tema chatAM paNa enI nindA karanArAo hoI zake. tema kharAba mANasa ke kharAba kiyAnI prazaMsA karanArAo paNa hoya. eTale game tenI nindA athavA to prazaMsA uparathI, keI paNa vyaktine ke kaI paNa kiyAne tela mapAya nahi. tyAre zuM nindA ke prazaMsA uparathI tola ja na mapAya? nindA ke prazaMsA uparathI paNa tela mapAya, paraMtu te je vikioe, ziSTa janee karelI hoya te ! aziSTa ke nirvivekI jane je kare, te nindAnI ya kiMmata nahi ane te prazaMsAnI ya kiMmata nahi. prazaMsAnI ke nindAnI asara nahiH pilA be ghaDesvAroe te emapitapotAnI rUci mujabanI vAta karI, paraMtu rAjarSi prasannacandranA kAne e vAta paDI ane pariNAma tatkalane mATe to ghaNuM ja bhayaMkara AvyuM. ema nahi samajatA ke-rAjarSei prasannacandra pitAnI prazaMsAnI vAtane sAMbhaLIne mAna-kaSAyanA jere unmatta banI gayA ane te pachI pitAnI nindAnI vAtane sAMbhaLIne krodha-kaSAyanA jere unmatta banI gayA. teonA mana upara, nathI te prazaMsAe kazI ja asara karI ne nathI to nindAe kazI ja asara karI. tyAre asara keNe karI? pitAnI prazaMsAthI paNa nahi Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna muMjhAnArA ane pitAnI nindAthI paNa nahi muMjhAnArA e rAjarSi, e ja eka vAtathI durthone caDhI gayA, ke je vAta temanI nindA karatAM athavA te temanI nindA karavAnA hetuthI bIjA ghaDesvAre uccArI hatI. e vAte ja, rAjarSi prasannacandranA samAdhi rUpI vRkSane toDI pADyuM ane temane durgAnArUDha banAvI dIdhA. pelAe mArI prazaMsA karI, temAM bIjAnA bApanuM zuM lUMTAI gayuM, ke jethI teNe mArI bhArebhAra nindA karI nAkhI?--AvA keI vicArathI nahi ja, paNa bIjA ja vicArathI rAjarSi prasannacandra durgAnArUDha banI gayA. tame juo kebInuM paNa kAraNa, upAdAna kAraNane vega maLavAthI, asara karanAruM ane te ya kAramI asara karanAruM nivaDe che ke nahi! manamAM yuddhano AraMbha : rAjarSi prasannacandranI bAhya sthitimAM kaze ja pheraphAra thayuM nathI. je pheraphAra thayo che, te Antarika sthitimAM ja pheraphAra thayo che. rAjarSi prasannacandrane, bIjA ghoDesvAre uccArelI vAtane sAMbhaLatAM, evA evA vicAra AvyA ke-"mArA maMtrIo kharekhara duSTa nivaDyA. temanuM meM je sanmAna karyuM tema ja temanA upara meM je vizvAsa mUko, e khare ja rAkhamAM ghI nAkhavA jevuM thayuM. dhikkAra che mArA e vizvAsaghAtI maMtrione, ke jeoe pApAsakta ane zaTha banIne, mArA dUdhapItA putranuM rAjya chInavI levAne vicAra karyo che. huM je tyAM hota, te to huM temane judA judA prakAranA nigrahathI bhAre zikSA karata! mArA putranA parAjayanI vAta Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 307 mAre kAne paDe, te pachI A jIvataranuM ya phala zuM ane A mahA tapanuM ya phala zuM?" AvA vicAra karatAM, e rAjarSi nivaryA nahi, paNa adhika duSTa dhyAna upara ArUDha thayA ane kodha rUpI pIzAcanA Avezane AdhIna banI javAthI, teo potAnI cAritrAvasthAne ja bhUlI gayA. manamAM ne manamAM temaNe maMtrIonI sAme yuddha AraMbhI dIdhuM. taraMgonI zreNiH tamane AmAM kAMI navAI jevuM te lAgatuM nathI ne? tame kaI vAra taraMge caDhI gayA che? e taraMgamAM tame tamane ane tamArI sthitine bhUlI gayA che, evuM kAMI banyuM che? moTA bhAgane te, AvuM ghaNI vAra banyuM haze. keI vepAra ke saTTo karyo hoya; emAM savAre uThIne chApuM vAMcatAM ThIka ThIka, asAdhAraNa lAbha thayAnuM jaNAya; pachI taraMgee kevuM caDhAya che? "A ATalA maLaze. have AnuM huM Ama karIza eTale rejanI beThI Avaka thaze. pachI huM berIchokarAM vigere badhAne laIne amuka amuka ThekANe jaIza. jarA muzkelI paDaze, to ghATIne sAthe levAze ane rasoIye tyAM jaIne rAkhI levAze. bairIne paNa thaze ke-cAle, naziba khUlyuM. lokamAM ya ApaNuM AbarU vadhaze. chokarA mATe sArA gharanI kanyA Avaze ane ApaNuM che karIne laIne sArA gharavALAo rAjI thaze."--AvI AvI aneka prakAranI taraMgonI zreNione tamane anubhava haze. evA vakhate, mANasa, pite keNa che ane pote kyAM che, ene ya visarI jAya che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne AvuM mAtra nirAMta hoya tyAreja bane che, ema paNa nahi. raste mANasa cAlyo jate hoya, emAM kaIka vicAra Ave ane emAMthI taraMge caDhI jAya, evuM paNa bane che. ema je taraMge caDhayo hoya, tene javAnuM hoya kyAM ya ne e jaI pahoMce kyAM ya, emeya bane. AvI rItie durgAnArUDha thavuM e saheluM che, paNa AvI rItie acAnaka zubha dhyAnArUDha banI javAya, evuM to kaI vikiene mATe ja bane che. punaH vivekamAM : rAjarSi prasannacanTe te, jANe maMtrIo temanI sAme ja rUbarUmAM hoya, tema maMtrIonI sAthe manamAM ne manamAM yuddha karavA mAMDyuM. pitAnI talavAranA ghAthI te rAjarSie maMtrIenA TUkaDe TUkaDA karI nAkhavA mAMDyA. ema karatAM karatAM, pitAnAM zastro khUTI gayAM. zastro khUTI gayAM, eTale pitAnA mAthA upara rahelA TopathI paNa bAkInA maMtrIone mArI nAkhavAne temaNe vicAra karyo. e vicArathI, Topa levAne mATe temaNe mAthe je hAtha nAkhe, ke tarata ja temane bhAna thayuM ke huM kAMI bakhtara paherela nathI. huM to sAdhu chuM." leca karelA mAthA upara hAtha mUkyo ne tarata ja pitAnuM cAritra yAda AvyuM. ema cAritra yAda AvatAMnI sAthe ja, rAjarSi prasannacanheM vicAryuM ke-raudradhyAnane anubaMdha karanAra mane dhikkAra che. meM te badhA ya prakAranI mamatAne tyAga kale che, eTale mAre putranI sAthe paNa kAMI nisbata nathI ane maMtrIonI sAthe paNa kAMI nisbata nathI." A pramANe vicAratAM vicAratAM, temaNe potAnA upara jAmI javA pAmelI Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 309 mehanI sattAne phagAvI dIdhI ane temaNe potAnA AtmAne punaH vivekamAM sthApita karI dIdhuM. mamatA devI nahi paNa DAkaNa vicAre ke-mamatA kevI mAranArI che? mamatAne tajIne nIkaLI gayelA ane pitAnA zarIra upara paNa nirmama banIne ugra tapazcaryAne karanArA munivare, jo bhUlathI paNa mamatAmAM phasAI paDe che, te emanI ya kevI bUrI hAlata thaI jAya che? nirmamane paNa jyAM putranI mamatA jarA spazI javA pAmI, tyAM e keTalA badhA kUra pariNAmavALA banI gayA? emanA manane hatuM ke-huM duzmanene mArI rahyo chuM, paNa kharI rItie te e pite ja marI rahyA hatA. mamatAne anyA Ave hoya che. dekhADe bIjAne mAravAnuM ane mAre mamatAvALAne. tamAre te ghaNe vicAra karavA jevuM che. mamatAnI sAmagrImAM ja tame beThA che. mamatAe tamane eTalA badhA gherelA che ke-AyaDI mATe hAra levAnuM hoya, te senAne ne hIrAne zedhavA nIkaLo ane bhagavAnane hAra caDhAva heya, te sastAmAM sasto ze! mamatAne lIdhe, tame dAna karavA chatAM paNa dAna dAna rUpe karI zakatA nathI. mamatA tamArI mAMdagIne ane maraNane bagADe nahi tema ja tamArA bhavAMtarene bagADe nahi, tene khyAla rAkho. saMsArathI na chUTAtuM hoya ane saMyamane svIkAra karavAnI zakti na hoya, te paNa tame tamArA mamatAnA bhAvane te e pAtaLe banAvI de ke-ene teDatAM vAra lAge nahi. game tyAM maraNa Ave, te ya muMjhavaNa thAya nahi ane mamatAne bahu ja sukha 20 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna pUrvaka vasarAvIne javAya. e mATe reja mamatAne mAratAM zIkhe. mamatAne tame devI samajI rahyA che, paNa mamatA te kharekharI DAkaNa che. kevalajJAna: rAjarSi prasannacandra manathI yuddha caDhI gayA, paNa bacyA to sArA dravyanA ge ja ne? dravya sAruM hatuM, to bhAvanuM AkarSaNa thavAmAM kAraNa banyuM ne? AvA ja taraMgamAM caDhelA e hota, paNa e je muni na heta, te pariNAma keTaluM badhuM kharAba Avata? zrI prasannacandra rAjaSie pitAnA AtmAne vivekamAM sthApI dIdhA pachIthI, tarata ja pitAthI thaI gayelA pApathI pratikramavAnI kriyAne zarU karI dIdhI. bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA jANe ke potAnI AMkha sAme ja che-evI emaNe kalpanA karI lIdhI ane te pachI bhagavAnane bhaktipUrNa hRdaye vandana karyuM. bhagavAnane vandana karIne, temaNe, pitAne thaI javA pAmelA duSTa dhyAnanI AlocanA karIne pratikamaNA karI. ema karate karate teo prazasta dhyAnArUDha banI gayA. e dhyAnamAM vadhate vadhate, e rAjarSie kevalajJAnane upAryuM. mana eva manuSyANAM kAraNaM bNdhmokssyoH| je samaye rAjarSi prasannacandra durthonArUDha banIne maMtrIonuM chedana, bhedana Adi karI rahyA hatA, te vakhate jo temanuM mRtyu thAya che teo niyamA sAtamI narake jAya, evA ridradhyAnanA redra pariNAmomAM e vartI rahyA hatA. e ja rAjarSinA mane, sArA dravyanA AlaMbananA yoge palaTe mAcI Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA ane ethI teo zukala dhyAnanA evA zuddha pariNAmamAM vartavA lAgyA ke-je e vakhate e mare te sarvArtha siddha vimAnamAM utpanna thAya ane emAM paNa teo jyAre AMgaLa vadhyA, eTale emaNe kevalajJAnane upAryuM. mAtra dhyAnamAM paNa karmone bAMdhavAnI ane karmone toDavAnI tAkAta keTalI badhI che? dhyAnathI narake paNa javAya, svarge paNa javAya ane kSINakarmA paNa banI zakAya. dhyAnanI je tAkAta che, te bIjA kiMInI paNa nathI. mATe to kahevAya che ke "jana para manuSyALAM jALa dhaMdho / manuSyonuM mana ja, baMdhanuM ane mokSanuM kAraNa che. tiryaMcAnuM mana paNa baMdhanuM jabarajasta kAraNa che ane tiryaMce ya bhale alpa pramANamAM paNa sakAma nirjarAne sAdhI zake che. A uparathI tame samajI zakyA haze ke dareke dareka samaju chAe, pitAnA bhAvane vizuddha banAvI rAkhavAnI khUba ja kALajI rAkhavI joIe. vivekI mANasa te, kharAba kiyA vakhate ya bhAvanI zuddhine sAdhanA ane jALavanAre banI zake che. Ama chatAM paNa, bhAvane pedA thavAmAM, bhAvane zuddha banAvavAmAM, dravya ya kAraNa banI zake che. eka kharAba vAte, kAne paDI eTalA mAtrathI paNa, rAjarSi prasannacandranI mAnasika hAlatane keTalI badhI bagADI mUkI? eTale azubha dravya azubha adhyavasAyanuM ane zubha dravya zubha adhyavasAyanuM kAraNa banI zake che. eTaluM kharuM ke--kAI jIva vizeSe azubha dravya paNa zubha adhyavasAyanuM agara to zubha dravya paNa azubha adhyavasAyanuM kAraNa bane, to e ca zakya che. paNa jyAre dravyanA svarUpanuM varNana karAya, tyAre te zubha dravyane ja zubha adhyavasAyanA kAraNe tarIke ane azubha dravyane ja Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno azubha adhyavasAyanA kAraNa tarIke varNavAya. kupAtra sArAne kharAba ane supAtra kharAbane sAruM banAve : ema, A zrI bhagavatIjI sUtranuM je jJAnadAna rUpa AcaraNa che, te te nAnAvidha, adbhuta ane pravara ja che. zrI bhagavatIjI sUtranA jJAnadAna rUpa AcaraNanuM svarUpa AvuM ja che, ema kahevAya. A zrI bhagavatIjI sUtranuM jJAnadAnanuM AcaraNa AvA svarUpavALuM hovA chatAM paNa, nAlAyaka jIvane mATe te jJAnadAna rUpa AcaraNa tevA phalavALuM nivaDe nahi ane enAthI UlaTA ja phaLavALuM nivaDe, te e ya svAbhAvika che, paNa tyAM samajavuM e joIe ke-deSa vastune nathI, paNa pAtrane che. kupAtratAne lIdhe vastunuM sArApaNuM paNa marI javA pAme che, paNa te te tevA kupAtra pUratuM ja ! bAkI, supAtramAM ane sArA saMyoge supAtra banI jAya evA lAyaka jIvamAM te, sArI vastu sArA ja rUpe pariName che. ethI ya AgaLa vicAre, te evA paNa supAtra hoya che ke-svarUpe kharAba evI paNa vastune teo potAne mATe sArI banAvI devA jevI sundara zaktine dharAvatA heya. A rItie viveka karatAM AvaDe, to zrI bhagavatIjI sUtrane bhaNIne kaI udhuM ke ADuM-avaLuM belate hoya, te e kAraNe zrI bhagavatIjI sUtrane doSa devAnuM mana thAya nahi; ane e vyakti ja atizaya nAlAyaka che-ema samajIne, evA bIcArAnI paNa dayAnuM ja cintavana karAya. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12-sUtradeha : sutra rUpa dehanuM pramANa dazama vizeSaNa tarIke TIkAkAra maharSi pharamAve che ke ' eTale ke-jayakuMjarane deha jema pramANapata heya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane sUtra rUpa je deha, te paNa pramANe peta che. A zrI bhagavatIjI sUtranA sUtra rUpa dehanuM pramANa e che ke A sUtramAM kula chatrIsa hajAra prazno che. ahI kaI kaheze ke zuM zrI bhagavatIjI sUtramAM mAtra prazno ja che? uttare nathI ja?" te kahevuM paDe ke-uttara bhAva to praznanI sAthe saMkaLAelo che. A sUtra kAMI keIne muMjhavI mAravAne mATe nathI, paNa muMjhAelAonI muMjhavaNane TALavAne mATe che. mATe jeTalI saMkhyAmAM prazno che, teTalI saMkhyAmAM uttare paNa samajI ja levA. . vaLI, keI ema paNa kahe ke-javA ane satra e be zabdanI vacce prazna zabdane mUkavAnuM kAraNa zuM? IrAna ane sahastra e banne ya saMkhyAvAcaka zabdone pAse pAse mUkIne pachI prazna zabda mUka hate athavA te pahelAM prazna zabdane mUkIne, te pachI banne ya saMkhyAvAcaka zabdane sAthe mUkavA hatA." A vAta jarA vicAravA jevI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne te kharI ja. Ane khUlAse samajavAne mATe, sauthI pahelAM tame e vicAre ke-ahIM eTale A vizeSaNamAM batAvavAnI mukhya vastu kayI che? prazna- sUtra rUpa deha. mAtra sUtra rUpa deha-emanahi, paNa sUtra rUpa deha pramapeta che, pramANavihIna nathI, e ja A vizeSaNamAM batAvavAnI mukhya vastu che. have e jUo kesUtra rUpa dehanuM je pramANa batAvavAnuM che, te saMkhyAthI batAvavAnuM che, nahi keprazanethI. saMkhyA batAvavAnI prathAnI, paNa batAvavAnI te saMkhyA ja. AthI, pramANa zabdanI pUrve saMkhyAvAcaka sahasa zabda mUkavAmAM AvyuM che. have jo prazna zabdane pahelo mUkIne prakriyAmApA e pramANe karyuM hatuM, te e racanA kilaSTa banata ane tene je artha thAta, te artha je arthane batAvavAno TIkAkAra maharSine bhAva che, tenI sAthe baMdhabesato thAta nahi. eTale, TIkAkAra maharSi je arthane ane je bhAvane A dazamA vizeSaNathI batAvavAne Icche che, te arthane ane te bhAvane lakSyamAM rAkhIne je vicAra karavAmAM Ave, te jarUra e vAtane samajI zakAya ke-te arthane ane te bhAvane batAvavAne mATe te, TIkAkAra maharSie A padanI je prakAre racanA karI che, te prakAranI racanA ja yogya che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13-cAra anuyogo : cAra anuyAgA rUpa cAra cA : A zrI bhagavatIjI sUtramAM chatrIsa hajAra praznA hAvA chatAM paNu, A AkhA ya sUtrane jo mAtra cAra ja vibhAgeAmAM vaheMcavuM hAya, te tema paNa vaheMcI zakAya evuM che e vAtane ja jANe darzAvatA hoya tema, dazamA vizeSaNa dvArA sUtrapramANane darzAvyA bAda, tarata ja TIkAkAra mahiSa agIAramA vizeSaNa tarIke pharamAve che ke caturanuyogacaraNasya << eTale ke--jayakuMjara jema cAra caraNAe sahita che, tema zrI bhagavatIjI sUtra paNa cAra caraNAe sahita che. jayakuMjara jema cAra caraNA upara ubhA rahelA hoya che, tema "" zrI bhagavatIjI sUtra paNa cAra caraNAnA AdhAre ubhela che. jayakuMjaranI gati jema cAra caraNAthI hAya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa cAra caraNAthI gatimAna baneluM che. jayakuMjaranAM cAra caraNA te jhaTa dekhAI Ave che, parantu zrI. bhagavatIjI sUtranAM cAra caraNA kayAM ? e khAkhatanA TIkAkAra maharSie A vizeSaNa rUpI padyamAM ja khUlAsA ApI dvIdhelA che. cAra anuyAgA, e zrI bhagavatIjI sUtranAM cAra caNA che. cAra anuceAgeAnAM nAme te tamane AvaDatAM Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna haze. eka dravyAnuyega, bIje gaNitAnuyoga, trIje dharmakathAnuga ane e caritAnuyoga. zrI bhagavatIjI sUtra A cAreya anuyoga upara sthita che. A sutra pratipAdanAtmaka zelivALuM nathI paNa praznottarAtmaka selivALuM che tethI cAreya anuyAgAthI yukta cheH A vizeSaNanI mahattA zI che? A vizeSaNanI, e paNa eka mahattA che ke-A zrI bhagavatIjI sUtramAM cAreya anugo che. jevI rItie A zrI bhagavatIjI sUtramAM cAreya anuge samAelA che, tevI rItie anya sUtromAM cAreya anuge samAelA nathI. bIjAM sUtrane mATe te ema kahI zakAya ke-A sUtramAM amuka anuganI pradhAnatA che, jyAre pelA sUtramAM amuka anuyeganI pradhAnatA che, paraMtu zrI bhagavatIjI sUtrane mATe ema kahI zakAya evuM nathI ke-A sUtramAM amuka anuganI pradhAnatA che. A sUtra praznottaramaka che. chatrIsa hajAra praznottare. badhA ya prazno keI ne kaI anuyoganA khAnAmAM jAya che. praznottarAtmaka zalimAM ane pratipAdanAtmaka zailimAM phera hoya che. pratipAdanAtmaka zalimAM prAya: mukhya viSaya ekadhAre varNavAye jAya che. emAM praznottara nathI ja hotA-ema nahi. emAM paNa sthAne sthAne zaMkAone uThAvIne samAdhAne ApavAmAM AvyAM hoya che. zaMkAone uThAvIne tenAM samAdhAne ApavAthI, ziSyane mATe arthanuM ane bhAvanuM grahaNa sulabha bane che tema ja thayeluM jJAna sudaDha thAya che. AvA prakAre je praznottare sUtramAM Ave te praznottara te, temAM je viSaya cAlu hoya, tene ja anurUpa athavA anukUla Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 317 Ave. e praznottarI kharA, paNa te cAlu viSayanI mahAranA nahi. e praznottarI paNa eka bIjAnI sAthe saMbaMdha rAkhanArA hAya, pratipAdanAtmaka zailimAM AvuM hoya, jyAre praznottarAmaka paddhati ethI nAkhI paDe che. tame koI paNa praznottaranA grantha jUe, te temAM tame ' upalA praznottaranI sAthe nIcalA praznottaranA saMbaMdha avatryaMbhAvI che'--evuM lakSaNa nahi ghaTAvI zake. e praznottarImAM te, tenI AjubAjunA praznonI sAthe saMbaMdha hoya paNa kharA ane saMbaMdha na paNa hoya. eTale, emAM eka ja viSaya sIdhe sIdhA saLaMga varNavAye gayA hoya, evuM mane nahi. zrI bhagavatIjI sUtra praznottarAtmaka zailinuM che, eTale AvuM che. koI praznottara dharmakathAnuyAganA saMbaMdhavALe hoya, teA koI praznottara gaNitAnuyAganA saMbaMdhavALA hoya; athavA tA, kAi praznottara dravyAnuyAganA saMbaMdhavALA hoya, tA kAI praznottara caraNu-karaNAnuyAganA saMbaMdhavALeA hoya. Ama hAvAthI, A zrI bhagavatIjI sUtra cAreya anuyAgAthI saMpanna che. zrI AcArAMga sUtramAM jema caraNa-karaNAnuyAganuM, zrI sUtrakRttAMga sUtramAM jema dravyAnuyAganuM, zrI sUryaprajJapti sUtramAM jema gaNitAnuyAganuM ane zrI jJAtAdharmakathAMga sUtramAM jema dharmakathAnuyAganuM varNana che, tevA prakAre A zrI bhagavatIjI sUtramAM amuka anuyAgane uddezIne ja varNana nathI, parantu bhinna bhinna anuyAgAnI sAthe saMbaMdha dharAvanArA bhinna bhinna praznottarA, A zrI bhagavatIjI sUtramAM che. anuyAgA cAra ja kema ? anuyAga| cAra ja che. A cAra anuyAgAmAM, kathita Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno ane kathanIya evI saghaLI ya bAbatono samAveza thaI jAya che. jagatamAM banelI, banatI ane bananArI saghaLI ya bAbatone tema ja jagatamAM kahevAelI, kahevAtI ane kahevAnArI saghaLI ya bAbatone samAveza, A mAtra cAra anuyegamAM ja thaI jAya che. A cAra anugo evA che ke-ekane paNa abhAva adhurApaNane dekhADyA vinA rahe nahi ane ekane paNa umere anAvazyaka pUravAra thayA vinA rahe nahi. A cAreya anuyoge paraspara sarvathA bhinnatvavALA che-evuM nathI, paraMtu cAreya anugo eka-bIjAnI sAthe saMkaLAelA paNa che. anuga kone kahevAya? anuga kene kahevAya ? gurU dhAtune anu upasarga lAgyA pachIthI anuga zabda banyuM che. anu eTale anukULa athavA anurU5 ane vega eTale joDANa. anukUla ke anurUpa evuM je joDANa, tene kahevAya anuyoga. dravyane viSaya karanAra, je anuga, tene dravyAnuga kahevAya gaNitane viSaya karanAre je anuga, tene gaNitAnuga kahevAya, dharmakathAne viSaya karanAre je anuyoga, tene dharmakathAnuyoga kahevAya ane caraNakaraNane viSaya karanAre je anuga, tene caraNa-karaNAnuga kahevAya. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, jIva ane puddagala-A cha dravyo che. samagra jagatamAM A cha ja dravya che. A chamAM na Ave evuM eka paNa dravya A jagatamAM nathI. A cha dravya sat che ke asat che-e vigere bAbatanI paryAlacanA je anugamAM heya, tene dravyAnuga kahevAya, sUrya, candra, graha, nakSatra AdinA cAra vigere saMbaMdhI zrI Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 319 sUryaprajJapti AdimAM je varNana che, tene gaNitAnuyAga kahevAya; durgatimAM paDatA prANine je dhAre tene dharma kahevAya ane te saMbaMdhI je kathA, tene dharmakathAnuyAga kahevAya; jyAre jemAM caraNa ane karaNa saMbaMdhI varNana hAya-AcAra saMbaMdhI varNana hAya, tene caraNa-karaNAnuyAga kahevAya. sAdhupaNAnuM nityAnuSThAna, te kahevAya caraNu ane sAdhune prayeAjana prApta thaye je piNDavizuddhi Adi rUpa AcaraNa karavuM paDe, tene karaNa kahevAya. AmAM, samasta jagatanI samasta pravRttionA ane samasta jagatanA samasta padArthonA samAveza thaI jAya che. tajavA lAyaka zuM zuM, svIkAravA lAyaka zuM zuM ane mAtra jANavA lAyaka zuM zuM-e paNa A cAra anuyAgAmAM AvI jAya che. saghaLAM ya zAstra A cAra anuyAgeAthI pUrNa che; eTale kekoI paNa zAstramAM pAMcamA anuyAga nathI, tema kAI paNa zAstra A cAra anuyAgAmAM samAi jatuM na hoya--evuM paNa nathI. cA tarIke anuyegAnI ghaTanA baMdhabesatI cheH ATalA uparathI tame samajI zakayA haze| ke-cAra anuyAgAnI zrI jaina zAsanamAM zI mahattA che ? game tenuM varNana karI ane game tevuM varNana karo, paNa te A cAra anuyAgAmAM game tyAM baMdhabesatuM thaI ja zake. koI pUche ke' caraNanI, paganI mahattA zI ?' evuM pUchanArA hAsyane pAtra ja ane ne? sAme kahenArA tA kahI de ke jo paga ja na hAya, te pachI zarIranI kiMmata ja zI che ?' jayakuMjara game tevA sArA hoya, paNa paga vinAnA hAya tA ? traNa, e ke eka pagavALA hAya tA ? leA-laMgaDA hoya te Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno enI AkhI ya zobhA mArI jAya ne? zobhA marI jAya to marI jAya, paNa enuM sAmarthyaya marI jAya ne? keIthI paNa nahi jItAvuM, sAme AvelA duzmanane jItI le, mAlikane parAjaya pAmavA de nahi ane yuddhamAM mAlikane jaya pamADa-e badhI jayakuMjaranI mahattA, jayakuMjarane je paga na hoya, te bhUla hoya agara te laMgaDe heya to paNa, susaMbhavita che ? eka mAtra caraNanI kheDa, badhe ja kheDa lAve. ATalA mATe ja, TIkAkAra mahaSie, zrI bhagavatIjI sUtramAM rahelA cAra anuyogone, jayakuMjara hAthIne cAra caraNene sthAne ghaTAvela che. buddhizAlI ane jJAnI mANase, ghaTanA paNa evI kare ke-je sthAne heya. asthAne athavA te baMdhabesatI thAya nahi-evI ghaTanA karavI, e te jJAnanI tema ja buddhinI uNapane sUcavanArI vastu che. pitapatAnA viSaye balavAnaH cAreya anuge upakArI paNa che ane Avazyaka paNa che-eTalA mATe te, upakArIoe A cAreya anugone pitapatAnA viSayamAM balavAna tarIke paNa varNavelA che. je anuyegane je viSaya, te viSayamAM te anuga balavAna. jyAre anugenI bhinna-bhinnapaNe mahattA varNavAya, tyAre ' darekane potapotAnA viSayamAM balavAna ja kahevAya. cAra anugAmAM dravyAnuyogane sarvapradhAna kahevAmAM rahelI daSTiH pitapotAnA viSayamAM balavAna evA paNa A cAra anuge, eka-bIjAthI pradhAna paNa gaNAya che ane eka Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zira vAtano pati kevI che tema na hoya, saMbha bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 321 bIjAthI balavAna paNa gaNAya che. pradhAnapaNAmAM jUdI daSTi che ane balavAnapaNAmAM jUdI daSTi che. pradhAnatAnI daSTie vicAra karavAmAM Ave, te cAreya anugAmAM sarvapradhAna anuga tarIke dravyAnuyegane ja mAna paDe. kema? ghauM, ghI, geLa vigere padArtho astitvamAM hoya, te ja lADavA vigere je kAMI banAvavuM hoya, te banI zake ne ? je mULa padArtho ja ane te paNa tathA prakAranA svarUpavALA vidyamAna na hoya, te manamAM ja matInA ceka pUravA jevuM thAya. dravyAnuyeganA milanathI ja gaNitAnuyeganuM astitva saMbhavita bane che. dravye ja astitvamAM na hoya, te pachI. te keTalAM che, tenI gati kevI che jhaDapI che ke dhImI che, e vigere vAtane prasaMga ja ubhuM thatuM nathI. evI ja rItie, dravyo ja na hoya, to dharma zuM karavAne mATe ?, enuM varNana zuM karavAne mATe ?, ene AcaranAra ja keNI-e badhA prazno ubhA thaI jAya. eTale dravyAnuyeganA milanathI ja jema gaNitAnuganuM astitva saMbhave che, tema dharmakathAnuyeganuM astitva paNa dravyAnuyeganA milanathI ja saMbhave che. have cothe je caraNa-karaNAnuga, tenuM astitva paNa dravyAnuyoganA milanathI ja saMbhavita bane che. jIva ja na hoya, jIva hoya, paNa jIvanI sAthe je karmane vega na hoya, jaya heya ane jIvanI sAthe karmane vega paNa hoya, paNa te yaMga je saMpUrNapaNe TaLI zake te na hoya, evuM badhuM hoya, te caraNa-karaNAnuyegane upaga ja che? Ama dravyAnuyoganuM astitva hevAthI ane te te dravyanA milanathI ja, bAkInA traNeya anuyoge astitvane pAmelA che. eka Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne mAtra dravyAnuyoganA abhAve, sarva anugone abhAva ja thaI jAya che athavA te kaI paNa anuyega dravyAnuyeganA milana vinA astitvamAM AvI zakato ja nathI. e kAraNe, jJAnI mahApurUSee cAreya anuyogomAM dravyAnuyegane sarvapradhAna anuga tarIke varNavela che. balavattAnI daSTie caraNa-karaNAnuganI bIjA anuyAgathI zreSThatA: Ama, pradhAnatAnI dRSTie dravyAnuyoga sarvapradhAna karate hevA chatAM paNa, balavattAnI apekSAe te caraNa-karaNAnuvega ja, anya sarva anuyogenA karatAM balavAna Thare che. caraNa-karaNanuga, e eka eve anuga che ke-bAkInA traNa anuyogenuM upAdAna eka mAtra caraNa-karaNAnuga ja che. caraNa-karaNAnuga sivAyanA je traNa anuge che, te je caraNa-karaNAnuyeganI utpatti thavA pAmelI hoya, te tenA saMrakSaNa mATe che ane je caraNa-karaNanuyeganI utpatti thavA pAmI na hoya, to caraNa-karaNAnuganI utpatti thavA pAme e mATe che. karparanAM vRkSe vALe vanakhaMDa hoya, te tenA rakSaNane mATe vADa te hoya ja ne ? anAja vigerenAM khetarene vADa hoya che, te kapUranAM vRkSavALA kSetrane vADa na joIe? ApaNe te e jovAnuM che ke emAM mahattva vADanuM ke vRkSanuM ? kaI kaheze ke-je vADa na hoya, te vRkSanuM rakSaNa zI rItie thAya?" ApaNe kahIe ke tArI vAta taddana sAcI che. rakSaNa mATe vADa joIe ja. vADa rakSaka che mATe vADanuM mahaya che, paNa vADanuM mahattava kenA mahatvane Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra3 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA AbhArI che? vADanA rakSaNamAM rahelAM vRkSonA mahattvane ja vADanuM mahattva AbhArI che. aMdaranAM vRkSenuM mahatva ja na hata, te vADanuM mahattva aMkAta nahi. aMdara therIyA ja heta, te vADakaranArane leka mUrkha kaheta. aMdarane mAla jema vadhAre kiMmatI, tema ja tenA rakSakanuM mahatva vadhAre. evI ja rItie, caraNa-karaNAnuyoga sivAyanA traNa anugAnuM mahatva kharuM, paNa te zAthI? e traNa anuye caraNa-karaNanaganA rakSaka che mATe athavA to e traNa anuge caraNa--karaNanuganA prApaka bane che mATe ! eka caraNa-karaNAnuyogane bAda karI nAkhIe, te e sivAyanA traNeya anuyoge bAMDA lAge. uMcuM ane vizAlakAya vRkSa paNa, jo te sugaMdhIdAra puSpa ane sundara phalethI vihIna heya, te te zebhe nahi; tema traNeya anuyoga hovA chatAM paNa je eka caraNa-karaNAnuga na hoya, te te traNeya anuge vAMjhIyA gaNAya. A daSTie cAreya anugamAM pradhAnatA caraNa-karaNAnuganI che. bAkIne traNa anugo caraNa-karaNAnuganA hetu rUpa che: Ama, bhinna bhinna apekSAoe vicAra kare, te eka apekSAe jema dravyAnuyegane sarvapradhAna anuga tarIke gaNI zakAya tema che, tema bIjI apekSAe caraNa-karaNanu gane paNa sarvapradhAna anuga tarIke gaNI zakAya tema che. tame ja vicAra kare ke- tamane dharmakathAo kahevAya che, te zA mATe athavA to tame dharmakathAone sAMbhaLe che, te zA mATe?" ene hetu te, zuddha cAritranI prApti, e ja he joIe ne? mokSane pAmavAne mATe, sakala karmothI rahita Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne banavuM e jarUrI che ane karmonI sundara nirjarA cAritrathI thAya che; mATe dharmakathAnuM zravaNa jo cAritranA bhAvane pedA kare athavA teA cAritrane pamADe, teA ja saphala banyuM kahevAya ne ? tame A vAta mAne che, eTale dharmakathAnuyAga e caraNakaraNAnuyAganA hetu che e vAta paNa tame mAnI ja lIdhI, ema nakkI thayuM. have gaNitAnuyoga leA. dIkSA ApavI, vaDI dIkSA ApavI, e vigere kAryo zubha vAra, zubha tithi, zubha nakSatra, zubha muhUrta ane zubha yAga AdimAM karAya che. dIkSApradAnAdi zubha kAryo, zA mATe zubha vAra ane zubha tithi AdimAM karAya che ? kAlanuM zubhapaNuM paNa cAritranA pAlanamAM ane cAritranI abhivRddhimAM kAraNa banI zake che, ema jJAniee joyuM che--e mATe ja ne ? have je dIkSAdika zubha kAryo ja na karavAnAM hAya, tA zubha kAlanI gaNatrInI mahattA paNa zI che ? mATe gaNitAnuyAga paNa caraNu karaNAnuyAganA hetu che--ema nakkI thayuM. dravyAnuyAga, e A be anuyAgAnA karatAM jUdI ja rItie caraNakaraNAnuyAganA hetu ane che. dravyAnuyAga, e AtmAnA samyagdarzana guNanI prAptinA tathA samyagdarzana guNanI zuddhine hetu ane che. dravyAnuyAgane jANyA, paNa samyagdarzananuM pragaTIkaraNa na thayuM, tA mAneA ke--eNe dravyAnuyAgane sAcA svarUpamAM jANyA ja nathI. dravyeAnA svarUpanuM yathArtha jJAna ja,samyagdarzana vinA saMbhavatuM nathI. ane drabyAnA svarUpanuM yathArtha jJAna jema jema vadhe che, tema tema AtmAnA samyagdarzana guNanI nirmalatA thayA vinA rahetI nathI. dravyAnuyAganuM jJAna, tattvAnA yathAsthita arthanI je zraddhA hAya che, tene nirmala evI rItie manAve che ke-e jJAna tattvAnA yathAvasthita svarUpane Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 325 vizeSa vizeSa yuktigamya banAve che. eTale thAya che zuM ? zuddha mAnyatAmAM samajanA umerA thatA jAya che ane ethI e mAnyatA vadhAre dRDha ane vadhAre nirmala banatI jAya che. zraddhAnI nirmalatA, cAritranI nirmalatAne paNa lAve ke nahi ? zraddhAnI nirmalatA cAritrane lAvanArI paNa nivaDe ane cAritrane zuddha anAvanArI paNa nivaDe. zraddhALune kharekharI AkAMkSA ja cAritranI hAya. vaLI, samyagdarzana vinA samyacAritra saMbhavatuM nathI, Ama dravyAnuyAganA pratApe je lakSya nipaje che, temAM ya cAritra ja Ave che. AthI cAreya anuyAgAmAM caraNa-karaNAnuyAga e sarvapradhAna anuyAga che--emeya kahevAya. caNamAM vyavasthita thayelA ja bAkInA traNa anuyogAnA grahaNa mATe samaruM bane che vaLI, cAritrane pAmelA AtmA ja, bAkInA traNa anuceAgAne eTale dharmakathAnuyAga, gaNitAnuyAga ane dravyAnuyAgane grahaNa karavAne mATe sAcA samartha banI zake che. kema ? cAreya anuyAgAnA grahaNamAM, mukhyatA zramaNapaNAnI ja rahevAnI. Ama kahIne, bIjA anuyAgeAnA mahattvane jhAMkhapa lagADAtI nathI, paNa e anuyAgAnA grahaNanuM je lakSya che ane e anuceAgeAnA grahaNane je vidhi che, tenA khyAla apAi rahyo che. vAtanA rahasyane je samajI zake nahi te muMjhAya, peAtAnI buddhi cAle nahi ane pote bIjAnI buddhie cAle nahi, tA muMjhAyA ja karavAnuM hAya ne? jyAre samajAvanAra maLe ane eNe ApelI samaja gaLe utare, tyAre kAma thAya. e vinA jhuMjhavaNa TaLe nahi. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna eka rAjAnA rAjyapradezamAM cAra prakAranI khANe| hatI. eka ratnanI khANu hatI, bIjI senAnI khANu hatI, trIjI rUpAnI khANa hatI ane ceAthI leADhAnI khANu hatI. e rAjAne cAra putrA hatA, eTale e rAjAe rAjyanI je hAthI vigere sAmagrI hatI, tenA bhAga pADI ApavAnI sAthe, peAtAnA dareka putrane eka eka khANa paNu ApI. 326 rAjAe A pramANe vaheMcaNI karI, eTale jene leADhAnI khANa maLI hatI, tene teA khUba ja khATuM lAgI gayuM. ene lAgyuM ke-pitAe mane leADhAnI khANa ApIne, mArUM apamAna ja karyuM che.' e cheAkarAne teA ema lAgyuM, paNa have tame kaheA ketamArA ze| mata che? prazna. pitAe je ApyuM te kharUM, paNa lAge te kharUM ke--halakAmAM halakI cIja mane ApI ! tame paNa lAMbI dRSTie vicArI zakayA nahi. jene leADhAnI khANa ApI hatI, tene rAjAe e khANane sauthI sArI jANIne ja ApI hatI. rAjA bahu buddhizAlI hatA, mATe eNe potAnA vahAlAmAM vahAlA dIkarAne e khANa ApI hatI. kAI chekarA enI irSyA kare nahi ane phAI paNa chekarAne enA vinA cAle ja nahi-evI buddhimattAne vAparIne, rAjAe peAtAnA sarvazrI vizeSa priya putrane e khANa ApI hatI. paNa jene ene paramArtha samajAya nahi, te muMjhAya ane ethI tene lAgI Ave te svAbhAvika che. pelA rAjaputrane ghaNuM lAgI AvyuM ane ethI te cintAmagneya anI gayA, paNa kuLavAna hovAthI eNe bIjuM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 327 keI uddhata pagaluM bharyuM nahi. eTalAmAM, ene, nAme paNa subuddhi ane guNe paNa subuddhi e mastrI maLI gayuM. pelA rAjaputre subuddhi maMtrInI pAse pitAne manebhAva pragaTa karyo. subuddhi maMtrIe, e rAjaputrane kahyuM ke-Apa bIskula cintA kare nahi. Apane ja cAreya khANamAM pradhAna khANa maLI gaI che. je Apa dhIraja rAkhaze ane je ApadhArazo te loDhAnA bhAva Apa cAMdI, senA ke hIrAthI telIne paNa laI zakaze ane te Apane maLI zakaze." rAjaputre pUchyuM ke-evuM kema bane?" - subuddhi maMtrIe kahyuM ke "nA zuM bane? ratnane ke cAMdIne khANamAMthI kADhavAne mATe, loDhAnI jarUra paDyA vinA rahevAnI che kharI? khANane khodavAne mATe te leDhAnA ja kaMza, kedALA ne pAvaDA vigere joize ne ? tyAre A rAjyapradezamAM jeTaluM lekhaMDa che, te sarva uparane adhikAra che, rAjAe mAtra Apane ja Apela che. jyAre emane ratnanI, senAnI, ke rUpAnI jarUra paDaze, tyAre emane ApanI pAse Avye ja chUTake che. e vakhate emane ApanuM meM mAgyuM mUlya ApavuM paDaze, Apa temane loDhuM ApavAnI nA pADaze, te temane ratnAdike telIne paNa ApanI pAsethI loDhuM laI ja javuM paDaze, kAraNa ke ApanI pAsethI loTuM lIdhA vinA, e badhA pitApitAnI khANane khedI zakaze nahi; khANane khedI zakaze nahi, eTale ratnAdikane meLavI zakaze nahi; ane ema ratnAdikane meLavI nahi zake, eTale chatI khANoe paNa temane nirvAha thaI zakaze nahi. temane potapotAnI khANathI nirvAha karavAne mATe, tamArI khANane Azaro lIdhe ja chUTake che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne. tamArI khANane Azraya maLe, te ja emanI khANanI kimata che. tamArI khANane Azraya na maLe, to emanI khANa kiMmatI chatAM paNa, emanuM kAMI ja sArthaka karI zake tema nathI. emane te chate dhAnya bhUkhe maravA jevuM ja thAya." subuddhi maMtrIe A pramANe kahyuM, eTale e rAjaputra samajI gaye, rAjI rAjI thaI gayo ane pitAnA pitAne mATe ene je je kharAba vicAra AvyA hatA, te badhA badala pazcAttApa karavAnI sAthe te emane upakAra mAnavA lAge. A vAtane saMbaMdha e che ke-dravyAnuyoga e ratnonI khANa samAna che, gaNitAnuga e sonAnI khANa samAne che, dharmakathAnuyoga e rUpAnI khANa samAna che ane caraNa- karaNAnuga e loDhAnI khANa samAna che. teDhAnI khANa je caraNa-karaNAnuga paNa, ratnAdikanI khANe samAna bAkInA traNeya anuyogone mATe, AdhArabhUta che. zAthI? caraNa-karaNAnuganI pravRtti vinA bIjA koI paNa anuyegamAM pravRtti thaI zakatI nathI. kema bIjA anuyogomAM pravRtti thaI zakatI nathI ? sUtravAMcanane mATe, sAdhuo ja adhikArI. che mATe! lAyaka banelA sAdhuo ja sUtravAMcana karI zake che. e sivAyanA sAdhuo, sAdhvIo, zrAvake ane zrAvikAo te, gya banelA sAdhuonA zrImukhethI zravaNa karavA dvArAe, saghaLA anugamAM pravRttivALA banI zake che. eTale, caraNa -karaNAnuyeganA baLe ja, zeSa anugonA grahaNamAM samartha banI zakAya che. caraNa-karaNAnuyegane AdhAra lIdhA vinA, bAkInA traNa anuyegenA grahaNanuM sAcuM sAmarthya vAstavika rItie prApta thatuM nathI. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA 329 caDhIyAtApaNuM dravyAnuyoganuM paNa caraNa-karaNAnuyoga vinA bAkInA traNamAM pravRtti nahi : Ama chatAM paNu, caraNa-karaNAnuMcAgane leADhAnI khANu rUpe ALakhAvela che; ane enA paramArtha tarapha durlakSya karavuM joie nahi. leADhAnI khANanI je mahattA AMkavAmAM AvI, te ethI AMkavAmAM AvI ke-anya khANAmAM je rUpuM, sAnuM ane ratnA rahela che, tenI prApti A leADhAnI khANanA sadupayoga karavA dvArAe ja thaI zake che. leADhAnI khANane pAmIne, je mAtra lADhAmAM ne leADhAmAM ja saMtoSa pAme, caraNakaraNanA AcAromAM ja je sarvasva mAnI le ane leADhAnA upayAgathI rUpAne, sAnAne ane ratnone meLavavAno udyama ja kare nahi, tenA niSe to leADhuM ja rahe. caraNa-karaNanA AcArAne sArI rItie sevanArA AtmA, jo kAla saMbaMdhI asvAdhyAya AdinA DhASAnuM nivAraNa karavAne mATe tatpara ane nahi, kAle kAle AcaravA lAyaka anuSThAnAthI medarakAra rahe, amuka kAlasamUhamAM te avazya upazamI ja javuM joie-e tarapha lakSya Ape nahi, tA ene maLelI leADhAnI khANane je hetuthI sarvapradhAna gaNavAmAM Avela che, te hetu tene mATe khara Ave nahi. ema, caraNa-karaNAnuyAga ane gaNitAnuyAgathI samanvita anelA AtmA paNa, jo dharmakathAnA durlakSyavALA ane, te tenA bhAvamAM zathilya AvI jatAM vAra lAge nahiM. caraNa-karaNanA pAlanane suvizuddha banAvavAmAM, enA pAlanamAM utsAhita manAvavAmAM, dharmakathAnuyoga ghaNA ja upayegI nivaDe che. dharmakathAnuyAgamAMthI vividha preraNAAne meLavIne, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno : AtmA, saMyama ane tapanI utkRSTa kakSAe paNa pahoMcI zake che. have jo dravyAnuyAganuM lakSya na hoya, te te A traNeya anuyAge! niSphala prAyaH nivaDe che. jIva e dravya che. e drazya karmanA yeAge malina baneluM che. karmanA yeAga rUpa malinatA TaLyA vinA, jIva draSya zuddha avasthAne pAmI zakavAnuM nathI. caraNa-karaNAnuyAga, gaNitAnuyAga ane dharmakathAnu cAga--e traNeya anuyAgA jIva dravyane zuddha banAvavAne mATe ja che. * mAre paNa A traNeya anuyAgA dvArA mArI je parama zuddhAvasthA che, tene pragaTAvavI joie.'A jAtinuM lakSya avazya AvavuM joie. jo A rItie vicAra karIe, te caraNa-karaNAnuyoga, gaNitAnuyAga, dharma kathAnuyAga ane dravyAnuyAga--e cAra anuyAgAmAM eka ekathI caDhIyAtApaNuM mAlUma paDe; paNa caraNakaraNAnuyAga dvArAe zeSa traNa anuyAgAnI pravRtti hAvAthI, e dRSTie caraNa-karaNAnuyAgane paNa sarvapradhAna tarIke varNavAela che. caraNa-karaNanA AdhAra : na kAI kaheze ke-kAla na pAkayo hoya, teA caraNa--karaNa karI zuM zake ?" kAla jo na pAkayo hAya te caraNa-karaNa khAsa kAMI karI zake nahi, parantu jyAre kAla pAke tyAre ya caraNakaraNa vinA te cAlavAnuM ja nathI ne ? vaLI, kAI kahe kekAla pAkaco hoya, paNa dharmakathAnuyAga na maLe teA caraNakaraNa AvavAnAM ja kayAMthI ?" paNa jyAre dharmakathAnuyAga upalabdha thAya, tyAre tenI saphaLatA teA caraNa-karaNathI ja thavAnI che ne ? koi ema kahe ke kALeya pADyo hoya ane Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 331 dharmakathAnuyoga paNa maLe, to paNa jIva laghukama banyuM na heya, to caraNa-karaNa kare zuM? ene ja kahevAya ke-jIvane laghukamI banyA pachI te caraNa--karaNanuM ja AlaMbana levuM paDaze ne? A uparAnta, caraNa-karaNa to laghukamitAnuM ya kAraNa bane che, dharmakathAnuganI prAptinuM ya kAraNa bane che ane kAlanI paripakavatAmAM ya sahAyaka bane che." kaI paNa prakAranA dUSita bhAva vinA ja, caraNa-karaNanaganA AdhArane, jIva ja svIkArI le ane enA ja AdhArane vaLagI rahe, te ene nistAra thayA vinA rahe nahi. enuM lakSya, caraNa--karaNane sAdhIne rUpuM ne sonuM meLavavA dvArA paNa parama pada rUpa ratnane pAmavAnuM hovuM joIe. e eka sAco AdhAra, bAkInA traNeyane lAvI de ane ema jIva sarva ApattiothI mukta banIne sarva saMpattione svAmI banI jAya. kathAprasaMge ya kema bhUlAya che ? eka caraNe ubhA rahevAnI AvaDate, te eka hAthIne akAla mRtyuthI ugArI lIdhuM ane enA ja pratApe be mAnavajI paNa akAla maraNanI ApattimAMthI ugarI gayA. nupUra-paMDitAnuM udAharaNa, ke je ghaNuM jANItuM che, temAM A vAta Ave che. tamane A vAtane khyAla che? jemaNe nupUra-paMDitAnA udAharaNane sAMbhaLyuM ke vAMcyuM hoya, temAMnA ghaNAone paNa A vAtane khyAla nahi hoya. AvuM kema bane che, e jANe che? mULamAMthI ja khAmI hoya che. jyAre sAMbhaLe ke vAMce, tyAre je dhyAnathI sAMbhaLavuM ke vAMcavuM joIe, te dhyAnathI Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno vAce ke sAMbhaLe nahi. emAM ya, pAchA kathArasathI saMbhaLAyavaMcAya, eTale kathAnA prasaMge upara je je vicAraNAo thavI joIe, te te vicAraNAo thAya nahi. vicAraNAo na thAya, eTale bhinna bhinna prasaMgone je bhinna bhinna paramArtha, te lakSyamAM Ave nahi. AthI yAda rahe te ya moTA moTA prasaMge yAda rahe, paNa bIjuM ghaNuM bhUlAI jAya. je yAda rahe, temAM paNa keTalIka vAra jIvane pitAne je viSaya-kaSAyane rasa, te pradhAna hoya che je prasaMge evA rasathI bharelA lAge te prasaMga yAda rahe evuM paNa kaI kaI jIvane mATe bane. udAharaNa athavA kathA-emAM akSare ghaNA ane artha De; paNa e zeDA arthane je keLavatAM AvaDe, to emAMthI mahA arthane paNa pAmI zakAya. vaLI, zubha dhyAnamAM praveza karavAne mATe, bAla jene mATe te, kathAprasaMgenuM Alambana ghaNuM ja upakAraka nivaDe che. kathAnA prasaMganA arthane vicAratAM, pitAnA svarUpane vicAra karavA mAMDe, te emAMthI paNa zubha dhyAna janma ne zukala dhyAnane paNa e dvArAe pAmI zakAya. nupUra-paDitAnA prasaMga sAthe saMbaMdha eka page ubhA rahevAnI AvaData saMbaMdhI hAthIne je prasaMga che, te nupUra-paMDitA tarIke khyAta thayelI strInA caritranI sAthe e saMkaLAelo che ke-je e strIne prasaMga je uddabhaLe te udabhavyuM na hota, to hAthInI eka page ubhA rahevAnI AvaData lekene je jevAne ane jANavAne maLI, te jovAnuM ane jANavAne maLatA nahi, kAraNa ke-e prasaMga ja uddabhavavA pAmata nahi. eTale nupUra-paMDitAnA caritrane TUMkamAM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA jote jote ja, hAthInI eka page ubhA rahevAnI AvaDatanA prasaMga upara AvI zakAze. 333 cittanI caMcaLatAthI zIlabhraSTatA : nupUra--paMDitAnuM mULa nAma hatuM durkhilA. devadghinna nAmanA saiAnInI e patnI hatI. durmilA seAnAraNa hovA chatAM paNu, enI caturAimAM jema anya catura strIe paNa heThe hatI, tema te rUpalAvaNyamAM paNa ghaNI strIone TapI jAya tevI hatI. te rUpalAvaNyathI jema pUrNa hatI, tema tenA nayanakaTAkSo paNa kAmadevanA khANanI garajane sAranArA hatA. bhAre vicakSaNa ane surUpavatI hovA chatAM paNu, dugilA jo caMcala cittavALI na heAta ane strIomAM sadAne mATe moTAmAM moTA AbhUSaNa tarIke gaNAtA zIlaguNe sahita hAta, te enI vicakSaNatA ane enI surUpasaMpannatA paNa, ane mATe ghaNI ja upakAraka nivaData; paNu, A te caMcala cittavALI hatI ane ethI ene jyAM taka maLI eTale ene satIpaNAnA bAhyAcArathI paNa bhraSTa thatAM vAra lAgI nahi. kuzIlapaNAne pedA thavAmAM, cittanI caMcalatA, e parama nimitta che, je strIoe peAtAnA zIlaguNune niSkalaMka rAkhavA hAya, te strIoe cittanI caMcaLatAne tajI daIne, khela- cAlamAM paNa khUba ja maryAdAnA svIkAra karI levA joIe. cittanI caMcaLatA, mATe bhAge tA, duHzIlanI takane zAdhyA kare che; paNa kadAca tevI hAlata na paNa hoya, parantu taka jo sAme AvI paDe, te e vakhate zIla TakI rahevuM bahu ja kaThina thaI paDe che. parapurUSanI sAthe khelavA-cAlavAnI chUTachATa Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA levI, e cittanI caMcaLatAne peAkhe che ane emAMthI avasare mahA aniSTa paNa janme che. parapurUSanI sAthe khelavA cAlavAnI chUTachATa letI vakhate tA, kalpanA ya na heAya ke-AmAMthI ATalI nIcI hade paheAMcI javAze; UlaTA, duHzIla pratye tiraskAranA bhAva hAya emeya bane; paNa enA piraNAme, avasare, zIladhanane lUMTAI jatAM vAra lAgatI nathI. parapurUSa sAthe : 334 eka vAra, nadImAM nirvastrAnI jema snAna karI rahelI durkhilAne, koI eka duHzIla yuvAne joI ane saMketathI teNe potAnI duSTa vAsanA dugilAne jaNAvI. durkhilAe paNa pelAnI vAtane saMketathI svIkArI lIdhI. e pachI, teo bannee eka-bIjAne maLavAne mATe zuM karyuM, te vAtane jatI karIe. seAnInA gharanA pAchalA bhAgamAM vADI hatI. e vADInA bAraNethI te juvAnane du-i lAe vADImAM lIdheA. anne maLyAM ne kAmIjanA je kAMI kare te badhuM emaNe tyAM karyuM. pachI evA thAka lAgyA ke--e anne jaNAM tyAM ne tyAM ja uMghI gayAM. sAsarAe joi javuM : anavA kALa te evuM banyuM ke--dugilAnA sAsaro pezAba karavAne mATe rAtanA uThayo. vADImAM AvatAM, teNe bannene sAthe sutelAM dIThAM. potAnI putravadhUnA duzcaritranI khAtrI karavAne mATe, te DAsA, gharamAM jaine joI AvyeA. tyAM potAnA putrane eNe bharauMghamAM sutelA dIThA. DAsAne vicAra thayA ke-karavuM zuM ? e vakhate jagADe, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 335 te dhAMdhala thAya. ethI gharanI AbarU jAya ane Deso kadAca jIvathI paNa jAya. have atyAre te kAMI ja na bele, te savAre jyAre e potAnA putrane vAta kare, tyAre e mAne. zI rItie? AthI, sAbItI rAkhavAne mATe DosAe durgilAnA eka pagamAMnuM nupUra kADhI levAno vicAra karyo. DosAe dugilAnA pagamAMthI jhAMjhara to kahyuM, paNa durgilA jAgI gaI duLilAe ajamAvele dAva: Dese je gharamAM gaye, ke tarata ja dugilAe pilA juvAnane jagADyo ane ravAnA karI dIdhuM. "mAre sAsare jaI gayo che, mATe tuM avasare mane madada karaje."--ema paNa ene kahyuM. pachI durgilA gharamAM AvIne patinI pAse suI gaI. dhIre rahIne teNIe pitAnA patine jagADyo ane kahyuM ke ahIM bahu bApha thAya che, te vADImAM cAle." ' ema kahIne te devadinanI sAthe vADImAM gaI ane je sthale pahelAM pelo juvAna sute hato, tyAM ja devadinane, suvADIne pita pAse suI gaI. AliMganAdithI devadinane khUza karIne teNIe uMghADI dIdho. - jyAM zeDI vAra thaI eTale teNue devadinane punaH jagADyo. devadinane jagADIne teNIe kahyuM ke "tamArA. gharamAM A vicitra rivAja che ke-jyAM dIkare tenI vahunI sAthe sute hoya, tyAM pitA Ave, vahune aDe ane vahunA pagamAMthI jhAMjhara kADhI jAya? jUo to kharA, tamArA pitA ahIM huM ardhanagnAvasthAmAM sutelI chuM, tame paNa pAse sutA che, chatAM AvIne mArA paganuM nupUra kADhI gayA!" Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAnA devadine kahyuM ke-' kAla huM temane jarUra Thapake ApIza.' dugilA kahe che ke-'nA, hamaNAM ja pitAjIne khelAvA ane tamAre je kahevuM hoya te kaheA. ' 33 devadinta kahe che ke- savAre ja vAta.' teA ya dugilA kahe che ke- tamane tamArA bApA khATuM samajAvaze. kaheze ke e parapurUSanI paDakhe sutelI hatI, mATe meM nupUra kADhI lIdhuM che. te vakhate tame zaMkAmAM paDIne jhaMkhavANA paDI jaze. ene badale, atyAre ja kheAlAvIne kaheA, te vAta sApha thaI jAya. ' devadinta kahe che ke tuM cintA kara nahi. huM bhALe chuM te ema mAnI laIza ?' gilAnA dAvanI saphaLatA : asa, ATalI taiyArI karIne, durkhilA uMghI gaI. keTalI vicakSaNatA che ? buddhimAM kAMI khAmI che ? paNa buddhinA keTalA badhA bhayaMkara durUpayAga che ? buddhi sArI, paNa te mArgAnusAriNI hoya te tAre, nahi to mAre. buddhi, zakti, e vigerenI saphalatA tenA sadupayeAgathI ja che. je kAI enA durUpayoga kare, tenI buddhine ke tenI zaktine vakhANAya nahi. bIje divase savAre, devadine ja peAtAnA pitAne pUchyuM ke--enA pagamAMthI rAtanA nupUra kema kADhI gayA hatA ?' DosAe je sAcI hakIkata hatI te kahI, paNa devadina e mAne ? durgilAe e mATe ja pahelethI devadyuimnane yudgrAhIta karI dIdhA hatA. devadatte tA kahyuM ke e vakhate huMja vADImAM sutA hatA. tyAM koI parapurUSa naheAtA. tamane Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA bhrama thayeA ane tame evuM karyuM, ke jenAthI mAre lAjavuM. paDe. pitA thaine tame mane vageAvA nahi. e mahA satI che-evI mArI khAtrI che.' dugilAnuM sanmAnaH 337 kulaTAne AvA pati maLI jAya, pachI joie zuM ? DAsA mUMgA thaI gayA, tA ya durkhilAe e vAtanA pIche cheDavo nahi. teNIe kahyuM ke- daivI kriyAthI huM mArA satIpaNAne sAkhIta karIza.' ane teNIe emAM paNa evuM karyuM ke--e satI tarIke pUravAra thaI. lAkamAM te A prasaMgathI bhAre sanmAnane pAmI. e prasaMga anyA, tyArathI durkhilA * nupUra-paMDitA ' evA nAmathI ALakhAvA lAgI. khyAtine prayatna nahi karatAM, sArUM karavAnA ane sArA anavAnA prayatna kare : AvuM badhuM, kalpanAmAM paNa jhaTa AvI zake nahi-evuM banI javAthI, devadeinanA pitA devadatta DeAsAne bhAre AghAta lAgyA. putravadhUe eneA gajabanA parAbhava karyAM. AMkhe joyeluM, khAtrI karelI ane nizAnI paNa lai lIdhelI; chatAM paNa devadatta DAsA ThTho pUravAra thayA ane uparathI nirlajja paNa DaryAM. zAthI AvuM banyuM haze ? durkhilA kulaTA hatI, juThThI hatI, kapaTI hatI, chatAM paNa e sAcI, zANI ane satI tarIke jAhera thaI tema ja lAkathI ane patithI sanmAnita anI; jyAre DAsA cAkasAIvALA, dIrghadRSTi ane sAcA hovA chatAM paNa evakUphaeN, nirlajja ane khATA karyAM. AmAM koI A AMkhe adRzya evI ja vastu kAma karI gaI, ema lAge Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne che ? puNyakarme ane pApakarme ja AmAM meTA bhAga bhajavyeA che, e samajAya che ? te samaye gilAne puchyA va rahelA ane DAsAnA pApAya vartI raheleA, e vAta khyAlamAM Ave che ! jenA puNyanA udmaya vartI rahyo hoya,te badamAzI karanAro hAya, kapaTI hAya, juThTho hoya, te ya te sajjana, sarala ane satyavAdI tarIke paMkAvA pAme tema ja jenA pApanA uya vartI rahyo hoya, te sajjana hoya, zANA hoya, sAcA heAya, teA ya durjana, mUrkha ne khATA tarIke paMkAI jAya, AvuM pazu ane. je khyAti AvI vyabhicAriNI che ane parAdhIna che, tenA mAhathI mahAtmAe teA muMjhAya nahi, paNa sAmAnya AtmAe ya je vivekazIla banyA hoya teA muMjhAya nahi. A vAtane samajIne, sArA tarIkenI khyAtithI phulAvuM nahi ane kharAba tarIkenI khyAtithI muMjhAvuM nahi. khyAtine mATe kaze paNa prayatna nahi karatAM, saghaLA ya prayatna sArA anavAne mATe ane sArUM karavAne mATe karavA. jee sArUM karavAnA ane sArA banavAnA prayatnamAM lAgI rahe che, te jema puNyAyanA samayamAM potAnuM kalyANa sAdhe che, tema pApeAyanA samayamAM paNa potAnuM kalyANa sAdhe che; athavA tA, kaheA ke teo pApodayanA samayamAM te peAtAnuM kalyANa vizeSa prakAre sAdhe che. DAsAe uMgha gumAvI : AvI samajaNu jo e DAsAmAM hAta, te DAsAne e anAvathI je AghAta lAgyo, te AghAta lAgata nahi. paNa DAsAne tA evA AghAta lAgyA ke enI uMgha ja uDI Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAstraprastAvanA gaI. 'AvI duHzIlA putravadhUthI mArA gharanuM zuM thaze ?-enI paNa ane cintA thavA lAgI. cintAmAM ne cintAmAM, tene divase agara rAtre paNa jhAkuM sarakhuM ya AvatuM nahi. DAsA Ama nidrArahita banI javAthI, e DosAne rAjAnI nAkarI anAyAse maLI gaI. rAjAe joyuM ke- antaHpuranA rakSaka, tarIke A bahu upayAgI mANasa che. ' AthI te DosAne rAjAe manamAnyA pagAra ApavAnuM TharAvIne antaHpuranA rakSaka tarIke niyukta karyAM. 339 rAjAnI eka kulaTA rANInuM cirata : rAjAnI ghaNI rANIomAMnI eka rANI kulaTA hatI. A rakSaka, e rANInA bhakSaka banyA. e rANI vAraMvAra joyA karatI hatI ke navA AvelA rakSaka sutA ke nahi ?' ema, ekanI eka rANI vAraMvAra potAne joyA karatI hAvAthI, DAsAne vahema paDayo. 'A rANI mane vAraMvAra kema joyA kare che?'-evI zaMkAnuM nivAraNa karavAne mATe, DosAe suvAnA DhAMga karyAM. pelI rANIne jyAM lAgyuM ke-DAsA suI gayA, eTale e jhaTa bahAra nIkaLI ane 'DAsA bharanidrAmAM poDhI gayA che ke nahi'-tenI khAtrI karI gaI. teNIne lAgyuM ke-DAsA have bharanidrAmAM che, eTale te dhIme pagale gavAkSa pAse gaI. tyAM jaine teNIe lAkaDAnuM je eka cAMtrika pATIyuM hatuM, te khaseDI nAkhyuM. nIce rAjAnA paTTasti ubhA hatA. e paTTahastie teNIne rAjanA kAryakrama mujaba peAtAnI sUMDhathI pakaDIne nIce jamIna upara utArI dIdhI. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna hakIkta evI hatI ke-rAjAnA paTTahastinA mahAvata upara e rANI Asakta thayelI hatI. mahAvate ane rANIe, roja rAtanA maLI zakAya-e mATe, AvI goThavaNa karI rAkhI hatI. mahAvate paTTahastine keLavIne e taiyAra karyo hate ke-rANI gavAkSamAM AvIne jevI lAkaDAnA yAMtrika pATIyAne khaseDe, ke tarata ja e hAthI tene pitAnI sUMDhathI pakaDIne nIce utAre ane jyAM mahAvata tathA rANuM pitAnuM kukarma karIne paravAre, eTale hAthI pAcho e rANIne potAnI sUMDhathI pakaDI, upADIne upara gavAkSamAM mUkI de. mumukSabhAvane uttejita banAvo: kAmI jane paNa kAMIkama kuzaLatA dAkhave che? kAmI jane kAmane mATe jeTalA tatpara rahe che ane kuzaLa bane che, teTalI tatparatA ane kuzaLatA je mumukSu janemAM AvI jAya, te mekSa temanAthI cheTe rahI zake ja nahi. vrata-niyamemAM kaSTa lAge, tapamAM kaSTa lAge, saMyamamAM kaSTa lAge, e badhuM zAthI? tame khUba uMDANathI vicAraze, te jaNAze ke-mumukSubhAvanI khAmIne lIdhe ema bane che athavA te mumukSubhAva je joradAra banavuM joIe tevuM joradAra bane nathI, mATe ema bane che. zrI aMdhaka munIzvaranI cAmaDI utAravAmAM AvI, tyAre emane vedanA nahi thaI heya? eka TAMkaNuM jarA vAge, te ya kevuM thAya che? tyAre, je vakhate jIvatA jAgatA mANasanI cAmaDI utAre tyAre kevI vedanA thAya, enI kalpanA te karI juo. e vedanAnI kalpanA mAtramAM paNa kaMpArI upajAvavAnI zakti che. evI vedanAne Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA e munIzvare kema vadhAvI lIdhI haze? vedanAne vedanA nahi mAnatAM, karma chedanA mAnI mATe! emane mumukSubhAva eTalo badhe joradAra hato ke-karma chedanA thatI hoya, to emane emanI kAramI paNa vedane lIlAvat priya lAgatI hatI. ethI ja, jIvatAM cAmaDI utAranArAone paNa e mahAmunie kahyuM ke- bhAI thakI paNa bhalerA tame!" ApaNuM upara kaI e atyAcAra kare, ApaNane te kevA bhUMDA lAge? paNa e mahAmunine e atyAcArIe ya bhAI karatAM paNa vadhAre bhaluM karanArA lAgyA. eTale, vastutaH mekSa ApaNAthI cheTe che ema kahevuM, ene badale mokSanI sAdhanA ApaNAthI cheTe che-ema kahevuM e vadhAre sAruM che, kAraNa ke-mumukSubhAva saMbaMdhI khAmI che. AthI, mekSanA atha AtmAoe, pitAnA mumukSubhAvane khUba khUba uttejita banAvavAno prayatna karyA ja kare joIe, ke jethI saMyamAdi kaSTa rUpa lAge nahi, paNa sukha rUpa lAge. mahAvate rANIne mAravA mAMDI : A rAjAnI rANI, kAmavAsanAne AdhIna banIne, koI ochuM kaSTa bhagavatI nahatI. e rAtre hAthIe rANIne jevI jamIna upara utArI, ke tarata ja mahAvate teNIne, hAthIne bAMdhavAnI je loDhAnI sAMkaLa, tenAthI mAravA mAMDI, kAraNa ke-rANune Aje moDuM thaI gayuM hatuM ane meM thaI jatAM mahAvata gussAthI vyApta banI gayuM hatuM. gussAmAM Avelo mahAvata, "AvavAmAM mevuM kema thayuM?"--evuM pUchavAne paNa thabhyA vinA, rANIne mAravA maMDyo. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAnA sahanazIlatA ke viSayalAlasA ? rANInI eka dAsI karatAM paNa bhUMDI hAlata che ne ? mahAvata eTale teA dAsa ne ? paNa rANIe dAsane deva manAvye, te enuM phaLa ane bhAgavavuM ja paDe ne ? kAmAdhInatAthI teA, dAsane detra banAvIne, dAsano mAra paNa khAvA paDe. kAmAdhInone kevI kevI gulAmI karavI paDe che ? AvI vAtane vadhAre vistArathI kahevA karatAM, tame ATalA sUcanamAM samajI jAva, e vadhAre sArUM che. tame jo tamArAM AcaraNAnI zAntabhAve vivekapUrvaka AleAcanA karanArA banI jAva, tA saMsAra tA evA che ketamane ghaDIbharane mATe paNa A saMsAramAM rahevuM game nahi. tame je ghaNuM sahana karI zake che, te tame sahanazIla che mATe nahi, paNa tame viSaya-kaSAyanA AvezamAM che mATe ! tamArAmAM je kharekhara ja sahanazIlatAno guNa hota, teA dharmasthAnomAM e guNa jarUra dekhAI Avata ane saMsArI sthAno karatAM vizeSa pramANamAM dekhAI Avata. paNa Aje zeThanuM sahana karanAro ya gurUnuM sahana karI zakatA nathI. roTI raLavAne mATe bhAre kaSTo veDanArA, dharmakriyAnA sAmAnya kaSTamAM paNa thAkI jAya che. pratikramaNamAM jyAM ubhA rahevAnuM hoya tyAM ubhA rahIne, jyAM ubhA page besavAnuM hoya tyAM ubhA page besIne ane jyAM khamAsamaNAM devAnAM heAya tyAM pAMceya aMgeA maLe tevI rItie khamAsamaNAM devApUrvaka pratikramaNanI kriyA karanArA keTalA ? bhagavAnanAM darzana ane bhagavAnanuM pUjana vinayapUrvaka karanArA keTalA ? bhagavAna samakSa ke gurU samakSa, avasare maryAdA jALavanArA keTalA ? sAdharmika bhAionA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA hAtha joDIne Adara karanArA keTalA ? jyAre tame joyuM ne ke-rANuM jevI rANuM paNu, mahAvatanA hAthe, hAthIne bAMdhavAnI lakhaMDanI sAMkaLathI mAra khAya che! kAraNa? kAraNa bIjuM keI nahi, paNa viSayasukhanI lAlasA ! krodha zamyo ne kAme punaH kAbU meLavyo : rANI AjIjI karIne mahAvatane kahe che ke tame mane mAre nahi. Aje huM meDI thaI, temAM mAre gUnha nathI. rAjAe Aje keI navA mANasane rakSaka tarIke rAkhe che. e jAgatuM hatuM, eTale huM AvuM zuM rItie? e hamaNAM ja uMghI gayo ane lAga joIne huM tarata ja ahIM AvI. mATe mArA vahAlA ! tame mArA upara gusse kare nahi." rANue mAra khAte khAte paNa vinayathI jyAre A pramANe mahAvatane kahyuM, tyAre tene krodha zaspe. koI zakhe, eTale kAma jeramAM AvyuM. kAma te rAha ja joI rahyo hato. kahe ke-kAmanI tIvra lAlasAnA kAraNe ja kodha utpanna thavA pAmyo hato. kAmanI tIvra lAlasAe ja mahAvatane asahanazIla banAvyuM hatuM ane e asahanazIlatA krodha rUpe pariNamI hatI. bAkI, kAma te krodha zame ne pitAne avakAza maLe, emAM ja rAjI hato. krodha zape eTale kAme kAbU meLavyuM ane bannee thAya teTaluM kALuM karyuM. pachI jyAM eka pahora rAta bAkI rahI, eTale rANI jema AvI hatI tema pAchI upara cAlI gaI pAse nirAMte UMghI gayo : A Akhe ya banAva, pilA devadatta DosAe je. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jyArathI rANI gaI, tyArathI te rANI pAchI AvI gaI tyAM sudhInuM badhuM ya eNe joyuM ane sAMbhaLyuM. ene thayuM kerAjAnI rANIe, ke jemane jevAne sUryanuM kiraNa paNa samartha nivaDI zakatuM nathI, temanA zIlano bhaMga paNa jo AvI rItie thAya che, to pachI sAmAnya gharanI strIonA zIlane je bhaMga thAya, to emAM Azcarya paNa zuM che ?" tene A vicAra AvatAnI sAthe ja, tene cintAne beja ekadama halake thaI gaye. enA manane nirAMta thaI gaI. AthI, te je jarAka ADe paDakhe paDyo ke tarata ja tene uMgha AvI gaI. e evo ghasaghasATa uMghavA mAMDyo ke-savAra thaI te ya te bhAgye ja nahi. rAjAnI pAse jaIne jyAre bIjA nekaree A vAta kahI, tyAre rAjA samajI gayo ke-"jarUra, A vAtamAM kAMIka bheda che." AthI rAjAe nekarane kahyuM ke-"jyAM sudhI e uMghe tyAM sudhI ene uMghavA de. jyAre e jAge, tyAre tame ene mArI pAse laI lAvaje." sAe rAjAne banelI hakIkata kahIH cintAmAM ne cintAmAM, Dese mahinAo sudhI ughela nahi. emAM cintA TaLI ne manane nirAMta vaLI, eTale ene uMgha to evI AvI gaI ke-sAta divasa sudhI teNe uMdhyA ja karyuM. AThame dahADe jyAre te jAge, tyAre nekare tene rAjAnI pAse laI gayA. rAjAe tene pUchyuM ke- je nidrA tArI pAse mahinAo thayAM AvI nahatI, te nidrA tane rAjamahelamAM AvatAnI sAthe pahele ja divase AvI gaI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 345 ane te ya evI AvI gaI ke sAta sAta divasa sudhI te gharyA karyuM, te tenuM kAraNa zuM?" Dese muMjhAyo ke "kahevuM zuM?" kharI vAta rAjAne kahevAya zI rItie, enI DosAne muMjhavaNa hatI. rAjA enI A muMjhavaNane samajI gaye. rAjAe kahyuM ke- tuM kaI vAte muMjhA nahi. je hakIkata hoya, te tuM kahI de. tuM game tevI kharAba paNa sAcI hakIkata kahIza, te huM tane kAMI ja nahi karuM. tane abhaya vacana ApuM chuM." - have Dese svastha thaze. eNe sAta rAta pahelAM je joyuM hatuM, jANyuM hatuM ane vicAryuM hatuM, te saghaLuM ya teNe rAjAne yathAta kahI saMbhaLAvyuM. teNe je rANI, hAthI ane mahAvatanI hakIkta kahI, temAM rAjAne jarA paNa zaMkA paDI nahi. AthI rAjAe tene InAma ApIne vidAya karyo. rAjAnI parIkSA ane khAtrIH DosAne vidAya karyA pachIthI, rAjA vicAra karavA lAgyo ke badhI rANIomAM kyI rANI durazIlA che, tene nirNaya pahelAM ja karI levuM joIe, te e mATe zuM upAya kare?" vicAra karate karate, rAjAe upAya zodhI kADhyo. rAjAe lAkaDAne eka banAvaTI hAthI banAvarAvyo. e hAthIne pitAnA antaHpuramAM goThavIne, rAjAe badhI rANIone tyAM belAvI. pachI badhI rANIone AjJA karI ke-Aje rAtanA meM eka svapna joyuM che. tene mAre nirNaya kare che. mATe tame badhAM tamArAM badhAMya vastrone kADhI nAkhIne, eka pachI eka, A hAthI upara caDhI jAo !" Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna taddana ekAnta sthala hatuM ane rAjAnI AjJA hatI; eTale bIjI badhI rANuo to, potapotAnAM vastrone kADhI nAkhIne lAkaDAnA hAthI upara caDhI gaI ane utarI gaI, paNa pelI kulaTA rANuM che, jemanI tema ubhI rahI. teNIe rAjAne kahyuM ke-"huM to A banAvaTI paNa hAthIthI bIuM chuM." rAjAne ethI gusse Avyo. ethI rAjAe teNIne mAtra kemaLa evA kamaLanALathI ja phaTake mAryo. tyAM te e rANuM jANe eTalA paNa mArane nahi khamI zakavAthI mUchane pAmI heya, tema jamIna upara paDI gaI. e paDI gaI ema nahi, paNa eNe jANI joIne pachADa khAdhI. rAjA tarata ja daMbhane kaLI gaye ane manamAM samajI gayo ke-A ja te rANI che, ke je rANI viSe pelo Do. mane kahI gaye." Ama chatAM paNa, vadhu khAtrI karavAne mATe, rAjAe e rANInI pIThane tapAsI joI to sAMkaLanA prahAronA seLa paDelA joyA. have rAjAnA gussAne pAra rahe? rAjAe tyAM ne tyAM ja e rANIne kahyuM ke "madenmatta hAthInI sAthe kIDA karatAM bhaya pAmatI nathI ane A lAkaDAnA hAthIthI bhaya pAme che? lekhaMDanI sAMkaLanA prahArathI harSa pAme che ane kamaLanALanA prahArathI mUcha pAme che?" sAre rAjA ke heya? rANune khyAla ApavAne mATe, ATaluM kahevuM basa hatuM. rANuM paNa samajI gaI. ATaluM kahIne, rAjA sIdho ja vaibhAragirie gayo. tyAM Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 347 teNe pelI vyabhicAriNI rANIne paNa bolAvI tema ja mahAvatane paNa paTTahastine laIne tyAM bolAvyo. rAjAnI AjJAthI tyAM nagarajane paNa ekatrita thaI gayA.. e pachI, rAjAnI AjJAne anusarIne, nagarajane samakSa saghaLI ya hakIkata jAhera karavAmAM AvI, ke jethI loke rAjAnI ugra AjJAnA rahasyane paNa samajI zake ane "A rAjyamAM AvA gunhAnI bhAremAM bhAre zikSA thAya che, mATe A gUnha te ApaNe kare ja nahi"--evA prakArane nagarajanene baMdha paNa maLe. rAjAo ugra zAsanavALA hoya, paNa mUrkha nahi hovA joIe. mUrkha je rAjA banI javA pAme, to te ugra zAsanavALo banI zake nahi. rAjAe duSTane damanAra hoya, paNa sajanane saMtApanAra na hoya. sAre rAjA te kahevAya, ke je rAjA durjanene daMDanAra hoya ane sajjanene sahAya karanAra . je rAjyamAM duSTa ane durjane kuzaLa banIne hera karI zakatA hoya ane sajajane sarala hovAnA kAraNe ja saMtApane bhega banatA hoya, te rAjya surAjya athavA to kalyANakArI rAjya nathI. sajjanane ane durjanene eka ja lAkaDIe hAMkanAruM rAjya, prajAjanone sadAcArothI bhraSTa karanAruM ane nItinA niyamanuM paNa ullaMghana karAvanAruM nivaDe che. enA ge, prajAjane daMbhathI ja raLavAnI ane rajhaLavAnI kuTevanA bhaMga banI jAya che. pUrva kALanA je uttama rAjAe hatA, te prajAnuM nItinuM dhAraNa nIcuM paDe nahi-tenI khUba ja kALajI rAkhatA temaja sadAcArione sarva prakAre sahAyaka banatA. bhAratIya saMskRtinuM e paNa eka mahatvanuM aMga hatuM. Aje Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne rAjyazAsana dvArA bhAratIya saMskRtinuM kevuM adha:patana thaI rahyuM che, te batAvavuM paDe tema nathI; kAraNa ke-evAM udAharaNe, Aje te, Dagale ne pagale jaDI Ave che. hAthIne parvatanA zikhare caDhAvIne paDatuM mUkAvavAnI - rAjAnI AjJA rAjAe, pelI rANIne paNa hAthI upara caDhAvarAvI ane mahAvatanI sAthe besADI. pachI mahAvatane AjJA karI ke pahelAM hAthIne A parvatanA zikhara caDhAva ane te pachI hAthI pAse paDatuM mUkAva, ke jethI hAthInI sAthe sAthe tame bane paNa kacaDAI mare." rAjAnI AjJA mujaba, mahAvate paTTahastine parvatanA zikhara upara caDhAvyuM. mahAvate hAthIne eTale badhe keLavyo hato ke-te hAthI mahAvatane ane rANIne laIne parvatanA zikhara upara caDhI gayo. zikhara upara pahoMcI gayA bAda, mahAvate, hAthInA eka pagane bahAra kaDhAvyuM ane traNa page hAthIne sthira rAkhyo. nagarajane to, e dazyane joIne acaMbe ja pAmyA. cheka zikhara upara, eka pagane bahAra kADhIne traNa page hAthI sthira ubhuM rahe, e sAmAnya vAta che ? nagarajanee te, hA-hAkAra karI mUkIne rAjAne kahyuM ke-"rAjana ! Apa jema rAjAomAM ratna samAna che, tema A hAthI paNa hAthIomAM ratna samAna che. vaLI, A to pazu che, eTale AjJA mujaba kArya karanAra che, mATe Ane nAza karavo e ucita nathI." rAjAe lokonI e vAtane sAMbhaLI kharI, paNa na Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA sAMbhaLI jevI karI nAkhI ane mahAvatane hukama karyo kehAthIne paDatuM mUkAva!" rAjAnI AjJAne sAMbhaLIne, mahAvate hAthI pAse tene bIjo paga paNa bahAra kaDhAvyo ane mAtra be pagenA AdhAre 'ja hAthIne girizikhara upara sthira ubhe rAkhe. AvA dazyane joIne, loko vadhAre jorathI pikAra karI uDyA ke-"A hAthI te kaIrItie vadha karavA gya nathI." e vakhate ya rAjAe mAnyuM nahi. rAjA te mUMge ja rahyo. maunane artha e ja hato ke-"mArI AjJAne amala ca ja joIe.' mahAvata e vAtane samajI gayo, eTale eNe chello dAva ajamAvyo. hAthInA trIjA pagane paNa teNe bahAra kaDhAvyo ane mAtra eka ja paga upara hAthIne girizikhara upara sthira ubho rAkhe. e hastinA AvA adbhuta caritane joIne, leke enA nAzane jevAne mATe asamartha banI gayA. tyAM bhAre hAhAkAra macI gayo ane lokee pitapatAnA hAthane uMcA karIne rAjAne vinavatAM kahyuM ke-"he nAtha ! AvI adbhuta ane ajoDa keLavaNathI keLavAelA A hAthIne, haju paNa bacAvI le, e ja egya che. jema dakSiNAvarta zaMkha durlabha che, tema A bIjo hAthI maLa e paNa durlabha che. Apa svAmI che, mATe Apane jeTalI ane jevI zikSA karavI gya lAge, tevI ane teTalI zikSA aparAdhione karI zake che, paraMtu A hAthI te parAdhIna pazu hoIne niraparAdhI che. Apa je haju paNa nahi mAne ane hAthIne nAza ja Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne thavA deze, te te Apane aviveka ja gaNAze. e avivekathI Apane e apayaza maLaze, ke je apayazane Apa sahana karI zakaze nahi. AthI, haju paNa Apa kAryAkAryane vicAra karIne, A hAthIne paDate ane akALe marate. bacAvI lo. chevaTa kAMI nahi, te amArA uparanI maherabAnIne khAtara paNa Apa ATaluM kare !" eka page ubhA rahevAnI AvaDatanA yoge maLeluM abhayadAnaH rAjA samajI gayo. rAjAe lekene kahyuM ke-"bhale, tema thAo. tame mArA kahevAthI mahAvatane kahe ke-hAthInuM rakSaNa karI zakAya tema hoya te te rakSaNa kare !" tarata ja lokee mahAvatane pUchayuM ke-"he mahAvatazreNa!' eka page ubhelA hAthInI pAse, bAkInA traNeya pagene zikhara upara mUkAvIne, hAthIne sahIsalAmata pAche nIce utAravAnuM tArAmAM sAmarthya che?" mahAvate e takane lAbha laIne kahyuM ke-"rAjA je amane banene abhayadAna ApatA hoya, te A hAthIne huM kSemakuzaLa nIce utArUM.' leke e pAchI rAjAne vinaMti karI. lokenA kahevAthI, rAjAe mahAvatane ane rANune abhayadAna ApyuM. rAjAe abhayadAna ApatAMnI sAthe ja, mahAvate e hAthIne kuzaLatApUrvaka parvatanA zikhara uparathI cheka nIce jamIna upara utAryo. pachI hAthIne ubhe rAkhIne, mahAvata ane rANI, hAthI uparathI nIce utarI gayAM. rAjAe temane kahyuM ke-"tamane meM abhayadAna ApyuM Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 351 che, mATe huM tamane kAMI ja zikSA karyA vinA, mArA rAjyamAMthI cAlyA javAnI AjJA karUM chuM.' rAjAe A prakAre AjJA karavAthI, e mahAvata ane e rANI, tyAMthI pararAjyamAM javAne mATe cAlI nIkaLyAM. kathA-prasaMganA upanaya : A kathAnA AgaLanA bhAganuM atre ApaNe prayAjana nathI. A kathA dvArA, ApaNe jovAnuM e hatuM ke-hAthI cAra pagavALA hoya che; cAra pagA dvArA ja cAlavA vigerenI pravRtti karanArA hoya che; Ama chatAM paNa, tenAmAM avasara AvI lAge tA eka paga upara paNa peAtAnA dehanA ane peAtAnA deha upara beThelAMnA bhAra vahana karavAnI adbhuta AvaData hatI; te e AvaDatanA pratApe, e hAthI pAte paNa akAla maraNathI ugarI gayA tema ja mahAvata ane rANI paNa hAthInI e AvaDatanA pratApe ja abhayadAnane pAmI zakayAM. AvI ja rItie, eka mAtra caraNu karaNAnuyAga rUpa eka caraNa paNa jenuM majabUta hAya, dRDha hAya, te eka vAra teA. Atane vaTAvI jAya ane bAkInA traNeya anuyAgAnA grahamAM samartha banI jAya. samajavAnuM e che kevDAthI je vakhate eka page ubheA, te vakhate tenA traNa pageA hayAtimAM naheAtA, ema nahi; traNa pageAthI rahita ja enA deha hatA, ema paNa nahi; parantu mAtra te vakhate traNa page upayegamAM nahotA eTaluM ja. je traNa pageA upayAgamAM naheAtA, te traNa pagAne paNa eka paga upayeAgamAM lAvI zakayo. Ama, caraNakaraNAnuyAgamAM jIva o susthira banyA rahe ane jo te Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna lakSyavALo hoya, to tene bAkInA traNeya anuge paNa AvI maLyA vinA rahe nahi. vaLI, cArapaguM prANI eka page keTalIka vAra ubhuM rahI zake? bahu thoDI vAra. emAM je ene AdhAra na maLe, te e gabaDI paDe. tema caraNa-karaNAnuganI A prakAre pradhAnatA kharI, paraMtu zeSa anuyoga tarapha durlakSya to nahi ja hovuM joIe. sAruM lakSya hoya te caraNa-karaNAnuyoga parama upakAraka : caraNa--karaNAnuganI saphalatA paNa, jIva dravyanI zuddhimAM ja rahelI che. je caraNa-karaNAnuga, jIva dravyanI malinatAne nAzaka ane jIva dravyanI zuddhine sAdhaka na hoya, te caraNa-karaNAnuga, e vAstavika prakArane caraNa--karaNanuga ja nathI. ema te abhavya ane durbhae paNa cAritrAcArenuM pAlana ghaNuM karyuM che, chatAM paNa temane saMsAra ethI chedA nathI. merU parvata jevaDe Dhagalo thAya, eTalA ghA hAthamAM AvyA ane gayA, evuM sAMbhaLyuM che ne ? evuM zAthI banyuM haze? tyAMhece viparIta bhAva beThelo ja. mAtra viparIta bhAva beThelo-ema ja nahi, paNa ene Agraha paNa beThelo. jyAM viparIta bhAva rUpa jhera haiye paDyuM hoya, tyAM caraNa--karaNAnuga game teTalo samartha hovA chatAM paNa kare zuM? chevaTa viparIta bhAvane je Agraha na hoya ane je kaI samajAvanAra maLe to viparIta bhAvane tajatAM vAra lAge tema na hoya, to ya caraNa-karaNAnuga phAyado kare. eTale caraNa-karaNanaganI A je mahattA varNavAya che, te jIvanA sArA lakSyanI apekSAthI ja varNavAya che. jenuM lakSya kharAba Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 353: nathI, kharAba lakSyanA jene Agraha nathI, eveA jIva caraNakaraNAnuyAganA pratApe, nirmalatAne pAmate pAmate paripUrNa nirmalatAne pAmI zake che. vizeSa jJAnathI rahita evA paNa jIvane, jo tenuM lakSya sArUM hoya che, teA caraNu-karaNAnuyAga parama upakAranuM kAraNa banI jAya che. jJAnIe paNa caraNakaraNAnuyAganA ArlaeNnane grahaNa karIne ja taravAnuM che. kAI jJAnI caraNa-karaNAnuyAganA ANaMkhana vinA tarI zakayo nathI. eTale sAmAnya prakAranA paNa sAcA jJAnavALA, jo caraNa-karaNAnuyAgamAM kharAkhara susthira banI jAya, te ene nistAra thayA vinA rahetA ja nathI. suti banavAnI bhAvanA che? mASatuSa nAme oLakhatA munivaranI ApaNe vAta karI gayA chIe. jemane mA' ane 'mAruSa" eTaluM paNa yAda rahI zake nahi, evA muni kevalajJAnane pAmyA, te pratApa kAnA ? emanA lakSyamAM khAmI jarA ya naheAtI, paNa caraNakaraNAnuyAganI sahAyatA vinA, e kevalajJAnane pAmI zakata kharA ? eka mAtra caraNa-karaNAnuyAganA Alambanane majabhUtapaNe paDI rahIne, e mahAmuni cAreya anuyAgAne pAmI gayA. AthI ja, jJAnIoe kahyuM che ke--aSTa pravacanamAtAnuM jJAna hAya, adhika jJAna na paNa hoya, teA ya munipaNuM heAI zake; paNa caraNa-karaNAnuyAga vinA munipaNuM hoI zake nahi. tame Aje bhale muni nathI, paNa tamArI bhAvanA te muni anavAnI hovI ja joI e. munipaNAnA pAlanamAM zArIrika nakhaLAInuM mahAnuM kADhanArAoe mahu vicAravA jevuM che. zarIra tA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno keLavyuM keLavAya che. keLavaNIne lIdhe, hAthI jevuM vajanadAra prANI paNa je eka page khaDA rahevAnI tAkAta meLavI zake che, to tame te mANasa che. tamArA dilamAM e vAta vasI javI joIe ke-munipaNA vinA nistAra nathI ane mAre vahelAmAM vahelI take munipaNane pAmavuM che. zArIrika nabaLAI paNa na ja hoI zake-ema nahi, paraMtu Aje ghaNAo to khAlI bahAnA tarIke ane pitAnI bedarakArIne chUpAvavAne mATe evI vAta kare che, mATe A sUcana karyuM. kaya antarAya karanAra hoI zake chatAM ya mUnipaNAnI bhAvanAne vega ApyA kare : prana munipaNAne pAmavAnI tIvra bhAvanA hovA chatAM paNa dharmamAM jhaTa pravRtti thaI zakatI nathI, jyAre saMsAranI bhAvanA eTalI joradAra na hoya to paNa temAM jhaTa pravRtti thAya che, to tenuM koI kAraNa to haze ne? je A vAta samajapUrvakanI ane pramANikapaNAthI paNa sahita hoya, to kahevuM joIe ke-e paNa banavAjoga che. enuM kAraNa e che ke-saMsAranI bhAvanAne vega Ape, tene anusAra pravRtti karAve, evAM karmo AtmAne vaLagelAM che. tyAM karmo jema sahAyaka bane che, tema mokSanI sAdhanAmAM karmo antarAya karanArAM paNa bane che. mokSanI sAdhanA, kSayapazamanI sAthe jyAre AtmAnA purUSArthano yuga thAya che tyAre thaI zake che ane AtmAne purUSArtha karavAmAM utsAhita banatAM aTakAve ane AtmAnA purUSArthane toDI pADavAne mATe mathe, e ya karmodaya hoI zake che. AthI, saMsAranI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabIjo bhAga-zAstraprastAvanA - 355 sAmAnya bhAvanAthI paNa jhaTa pravRtti thAya ane muktinI sAdhanAnI bhAvanA enA karatAM joradAra hoya te ya temAM jhaTa pravRtti na thaI zake-e zakya che; paranta, kharI vAta e che ke-ApaNAM karmo tevAM che ke nahi, tenuM ApaNane jJAna nathI. ApaNAM tevAM paNa karmo kyAre halakAM banyAM ke banaze, te ApaNe jANI zakatA nathI. AthI, enA AdhAre besI na rahevAya. reja muktinI sAdhanAnI bhAvanAne, munipaNAnI bhAvanAne, vega ApavAno prayatna karyA kare. e bhAvanAmAM ane e prayatnamAM paNa karmone nirjaravAnI tAkAta che. e bhAvanAne vega ApavA prayatna karate karate eka dahADe ThekANuM paDI jAya, paNa karmonA nAme lamaNe hAtha daIne besI rahe, te vaLe zuM? ja vicAra kara, vAraMvAra vicAra kare ke- ATalA badhA munio munipaNAnuM pAlana kare che ane huM kema munipaNAnuM pAlana karI zakuM nahi ?" eTale caraNa--karaNanAgane pAmavAne mATe te, khUba ja lAlAyita tathA prayatnazIla banI javuM joIe. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14-jJAna--caraNa : jJAna-caNa rUpa nayanacugala : navAMgI TIkAkAra tarIke suprasiddha thayelA, parama upakArI AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, paMcamAMgasUtra zrI bhagavatIjI sUtranI racanA karavAne mATe pravRttizIla banatAM, pahelAM te teoe maMgalAcaraNa karyuM ane tenI sAthe abhidheyanuM uccAraNa paNa karyuM. te pachIthI, teee peAte racavA dhArelA 'vrutti' rUpa zAstranI prastAvanA zarU karI. prastAvanAmAM, TIkAkAra maharSie, A zrI bhagavatIjI sUtrane samunnata jayakuMjaranI sAthe ghaTAvela che. TIkAkAra maharSie jayakuMjaranA nAmanirdeza mAtrathI ja ghaTanA karI nathI, paraMtu A ghaTanA kevI rItie baMdhabesatI che, e paNa saMkhyAbaMdha vizeSaNA dvArA varNavela che. e vizeSaNA paikInAM agIAra vizeSaNA tA ApaNe joi AvyA. have bAramuM vizeSaNa, bAramA vizeSa tarIke TIkAkAra mahiSae pharamAvela che ke 'jJAnacaraNanayanayugalasya eTale ke-jayakuMjarane jema e nayanA hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa e nayanA che, jayakuMjaranAM be nayanA kayAM, evuM pUchavuM nahi paDe; paNa zrI bhagavatIjI sUtranAM e nayanA kyAM, evuM teA pUchavuM paDe; kema ke--A tA ghaTanA che. !" r Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 357 TIkAkAra maharSie, eTalA ja mATe, A bAramA vizeSaNamAM khUlAso karyo che ane jaNAvyuM che ke-jJAna ane caraNa rUpa nayanayugala che jene, evuM A zrI bhagavatIjI sUtra che. dekhADanAra ane doranAraH A vizeSaNa dvArA, TIkAkAra maharSi pharamAvI rahyA che ke jJAna paNa nayana rUpa che ane caraNa eTale cAritra paNa nayana rUpa che. jene bane ya nayane hoya, te ja vyavahAramAM paNa dekhate kahevAya che, kAraNa ke-be AMkha vinAnAne jema AMdhaLo kahevAya che, tema eka AMkha vinAnAne kANIo kahevAya che. ahIM keI kaheze ke-"jJAna to sva-paraprakAzaka hevAthI nayananI upamAne pAmI zake; e apekSAe jJAnane nayananI upamA ApavI e vyAjabI gaNAya; paNa caraNanecAritrane nayananI upamA ApavI, e kema vyAjabI gaNAya?" paratu,jJAnanI jema caraNa paNa nayananI upamAne pAmI zake che. nayane mAtra dekhanArAM ja hatAM nathI, paraMtu dekhADanArAM ane deranArAM paNa hoya che. nayane, vastutaH pote dekhatAM nathI. nayane dvArA, A zarIranI aMdara rahelA je AtmA, te dekhI zake che. A zarIramAM je AtmA na hoya, A zarIra je khAlI bekhuM ja hoya, to A nayane kare zuM ? kAMI ja joI zake nahi. muDaduM joI zake che kharuM? nahi ja. tyAre nayane, e vastutaH te zarIradhArI jIvane mATe, anya dazyamAna padArthone jovAnuM sAdhana che, eTale ke nayane dekhADanArAM che. nayane dekhADanArAM banIne doranArAM bane che. jevAthI, je joyuM tenI najadikamAM javAnI ke tenAthI dUra javAnI, tene pitAnuM 22 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna banAvavAnI ke tenAthI bacatA rahevAnI, ema kAMIka ne kAMIka vRtti pedA thAya che ane e vRtti kamazaH AcaraNa rUpe paNa pariName che. Ama nayane deranArAM paNa bane che, eTale nayane dvArA jJAnane ane AcaraNane vega sadhAya che. je A daSTibinduthI, TIkAkAra maharSie karelI A nayanayugalanI ghaTanAne vicAravAmAM Ave, to te barAbara baMsabesatI thaI jAya che. jJAna ane caraNanuM dAna kare cheH nayananA yugalanI sAthe, jJAna-caraNanA yugalanI ghaTanA karIne, TIkAkAra mahaSie kamAla karI dIdhI che. A ghaTanAmAM te, TIkAkAra maharSie, zrI bhagavatIjI sUtrane ane ethI kahe ke-zrI jaina zAsanane paNa sAra samarpita karI dIdhuM che. zrI bhagavatIjI sUtra jJAna-caraNa rUpa nayanayugala dvArA mekSamArgane dekhADe che ane mokSamArga dere che. zrI bhagavatIjI sUtra mAtra jJAna ja karAve che-ema nahi, paraMtu A jJAnane pAmIne zuM zuM karavuM joIe athavA te A jJAnane kevI kevI rItie sadupayega karavo joIe-ene paNa dekhADe che. zrI bhagavatIjI sUtra, mAtra svarUpanuM athavA hakIkatonuM ja varNana karatuM nathI, paNa svarUpanuM ane hakIkatonuM varNana karIne, jIvane zuM lAbhadAyaka che ane zuM hAnikAraka che temaja je lAbhadAyaka che te zAthI lAbhadAyaka che ane je hAnikAraka che te zAthI hAnikAraka che-e vigere jaNAvavAnI sAthe, jIvane tajavA rogyane tajavAnI ane AcaravA gyane AcaravAnI preraNA paNa kare che, tene upAya paNa batAve che ane te upAyanA AcaraNamAM je je vidane AvavAM saMbhavita che tenuM nidarzana Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 Aje bhAga-A prastAvanA karAvIne, te te vidanene kema karIne niSphala banAvavAM, e paNa batAve che. Ama zrI bhagavatIjI sUtra dekhADavAnuM ane deravAnuM kArya karavA dvArA jJAnanuM ane caraNanuM dAna kare che. tame jANe che ke-je dekhI zake nahi, te dekhADI zake nahi. jeNe je joyuM ja na hoya, te tene dekhADe zI rItie ? kaI kaheze ke AMdhaLe banelo mANasa paNa dekhADI zake che, paNa teNe samajavuM joIe ke te jyAre AMdhaLe nahete ane dekhate hato, tyAre teNe je joyeluM agara jANeluM tene te dekhADI zake che. je joyuM-jANyuM na hoya, tene dekhADI zakAya ja nahi, e spaSTa vAta che. A vAta uparathI tame samajI zakaze ke-ahIM TIkAkAra maharSie eka jJAna rUpa ane bIjuM caraNa rU5-ema je be nayane zrI bhagavatIjI sUtranA jaNAvyAM che, te taddana barAbara ja che. jene jJAna-caraNa rUpa nayanayugalanI prApta thAya che, te Anarika ane bAhya duHkhothI bacIne Antarika ane bAhya sukhane pAme che : zrI bhagavatIjI sUtra, jJAna-caraNa rUpa nayana yugala dvArA jIvane kayAM derI jAya che? kahe ke-jIvane mekSanI tarapha derI jaIne mekSe pahoMcADe che. zrI bhagavatIjI stranuM A nayana yugala evuM che ke-je kaI A sUtrane sAcI rItie jANuM zake, yathArtha svarUpe haiyAmAM pariNamAvI zake, tene paNa jJAna-caraNa rUpa nayana yugala prApta thAya. zrI bhagavatIjI sUtranA jJAnacaraNa rUpa nayana yugala dvArA, jJAnacaraNa rUpa nacanayugalavALo banIne, e jIva krame karIne mokSe pahoMcI Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jAya. jJAna-caraNa rUpa nayanayugala dvArA mekSe pahoMcavuM, e ja jJAnacaraNa rUpa nayanayugalanI prAptinuM parama phala che; paNa te pahelAM ya, jIvane jJAna-caraNa rUpanayanayugalanI prAptithI, ghaNuM lAbha thAya che. jJAnacaraNa rUpa nayanayugalathI dekhanAra, dekhADanAra, dorAnAra ane doranAra banelo Ava, Antarika tema ja bAhya-ubhaya prakAranAM duHkhathI nivRttine pAme che ane Antarika tema ja bAhya-ubhaya prakAranAM sukhane pAmanAre bane che. jJAna-caraNa rUpa nayana yugala je jIvane maLe che, te jIva, Antarika dRSTie joIe te sauthI pahelAM pApa karavAnA bhAvanI pIDAthI bacI jAya che. pApa karavAnA bhAvanI pIDAthI bacavAne lIdhe, te jIva pApAcaraNane chUpAvavA AdinI pIDAthI paNa bacI jAya che. ene lIdhe, e vividha bhayenI AzaMkA rUpa pIDAthI paNa bacI jAya che. tene keInI paNa khUzAmata karavA rUpa pIDA paNa bhegavavI paDatI nathI. Ama Antarika duHkhothI nivRtta banelo e jIva, samAdhibhAvanuM je parama sukha che, tene bhegavanAre bane che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakSyAritranI bhAvanAo, vicAraNAo tathA tenA pariNAmomAM te jIva ramaNa karato thake to, cakavartInA ya sukhane TapI jAya athavA to deva-devendronA ya sukhane TapI jAya, evA parama sukhane anubhava kare che. evA jIvane, muktinuM je parama sukha che, tenI jhAMkhIne A saMsAramAM paNa anubhava thAya che. A prakAre Antarika duHkhathI nivRttine ane Antarika sukhanI ramaNatAne pAmele jIva, bAhya dukhAthI bacIne bahA sukhane pAmanAre paNa bane che. enI jarUrIyAte atyanta ghaTI gaI hoya che. tene lIdhe Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA : 361 ghaNAM evAM bAhA duHkhe te enA chAMye paNa AvI zakatAM nathI. pUrvasaMcita karmonA udayathI kadAca regAdika kanTe tene Ave che, te paNa jJAna-caraNa rU5 nayanayugalavALA banelA e jIvane, e duHkha paNa sukhanA AgamananA mArgane sApha ane saraLa banAvI rahyAM hoya evAM lAge che. e samaje che ke A karmo AtmAthI vikhuTAM paDavA mAMDyAM ane AtmA ethI laghukamI banavA mAMDyo. karmarahita dazA, e ja parama sukhamaya dazA che. te dazA jema jema karyo jAya, tema tema najadikanI bane. AvI samajane lIdhe, ene regAdika kanTe paNa, anya jInI jema pIDAkArI banI zaktA nathI. vaLI, jJAnacaraNa rUpa nayana yugalavALA jIvane je puNya baMdhAya che, te te paNa puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. evA jIvane ghaNI karmanirjarA thAya ane baMdha thAya te puNyAnubaMdhI puNyane ja baMdha thAya. eTale e jIva saMsAramAM sArI gatine pAme, bhegepabhoganI uttama uttama sAmagrIne pAme ane temAM te Asakta bane nahi paNa tene virAga joradAra bane. Ama, saMsAramAM paNa, jyAM sudhI rahevuM paDe tyAM sudhI bAhya ane Antarika sukhanI prApti thAya ane pariNAme mekSasukhanI prApti te thAya ja. jJAnacaraNa rUpa nacanayugalane pAmyAnuM A phala che. te jIva pote te A phalane pAme ja che, paraMtu te jIvathI anya jInuM paNa ghaNuM duHkha TaLI jAya che ane anya jIne ya ghaNuM sukha prApta thAya che. jJAna-caraNane kArya-kAraNane saMbaMdha: - A zrI bhagavatIjI sUtramAM jJAna ane caraNa-ubhayanuM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nirUpaNa che. A zrI bhagavatIjI sUtra evI rItie jJAnadAna. kare che ke-taravasvarUpanuM jJAna paNa thAya ane caraNanI preraNA tathA deravaNa paNa maLe. je jJAnadAna AvA prakAranuM nathI hatuM, te jJAnadAna vastutaH jJAnadAna ja nathI. je jJAna, caraNa kahetAM cAritrane ghasaDI lAve, tene ja sAcuM jJAna kahevAya. je jJAnamAM cAritrane ghasaDI lAvavAnuM sAmarthya nathI, te jJAna vastutaH te jJAna ja nathI. cAritrane lAvavAnA sAmarthya vinAnuM, jJAna to vAMjhIyuM che. jyAM sAcuM jJAna hoya che, tyAM cAritrane bhAva avazya hoya che. cAritranA bhAvane abhAva ane jJAnane sadUbhAva-e be sAthe banI zake evI vastuo ja nathI. cAritranA bhAvathI viheNuM jJAna, e ajJAna che athavA mithyAjJAna che. jJAna sAthe cAritrane A saMbaMdha hoIne ja, jJAna-caraNane ahIM je nayanayugalanI upamA ApavAmAM AvI che, te sArthaka kare che. jJAnane ane cAritrane je kaze paNa saMbaMdha ja na hota, te to A upamA sArthaka Tharata nahi; paNa A te samyajJAna ane samyAritranI vAta che. samyajJAna jema sammacAritrane tatkAla ke paraMparAe paNa avazya ghasaDI lAve che ane samyajJAna jema samyakracAritranA bhAvathI kadI paNa zUnya hoI zakatuM ja nathI, tema sammacAritra paNa samyajJAna rU5 guNane vRddhi pamADate pamADate AtmAmAM rahelA anantajJAnaguNane pragaTAvanAruM bane che. samyakacAritrane pAmelo jIva, samyajJAnanA upArjana AdinA bhAvathI, kadI paNa zUnya haI zakato ja nathI. eTale samyajJAnanA ane samyakrazcAritranA paraspara kArya-kAraNa bhAvanA saMbaMdhane je samajI zake, te te ema ja kahe ke-A nayanayugalanI upamA sarvathA yogya ja che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 363 bhaNatara, gaNatara ane raLatara-e traNeyanI jarUra duniyAmAM paNa kahevAya che ke-bhaNatara, gaNatara ane raLatara traNeya joIe. je bhaNe heya paNa gaNya na hoya, tenuM bhaNatara nakAmuM, ane je bhaNe tathA gaNe heya paNa je raLatA na hoya, tenuM bhaNatara ne gaNatara nakAmuM! gaNatara vinA bhaNatara nakAmuM ane raLatara vinA bhaNatara tathA gaNatara nakAmuM. A vAtane, tame tamArA vyavahAramAM te barAbara samaje che, Aja sudhImAM tame paNa "bhaNatara, gaNatara ane raLatarae traNeya joIe"--evI salAha te aneka vAra ane kene ApI haze. je bharyo hoya paNa gaNya na hoya, tene tame jIndagImAM keTalI ya vAra mUrkha kahyo haze. je bhaNele- gaNele heya paNa raLavA tarapha lakSya na Apate heya, tene tame "ALasu pADA jeva' athavA te "bhoTha athavA to "bhaNatarane lajavanAre" vigere vizeSaNa paNa ApyAM haze. A te tamArA pitAnA anubhavanI ane tamane jhaTa khyAlamAM Ave evI vAta che ne ? duniyAmAM jeo skUla buddhinA ke jaDabharata jevA gaNAya che, teo paNa meTe bhAge AvI vAtane jhaTa samajI jAya che. kema ? khabara che keraLatara jeIe, raLatara mATe gaNatara joIe ane gaNatara mATe bhaNatara joIe. tame padgalika raLataramAM rAce che, eTale e daSTie tamane A vicAra Ave che ane jeo AtmAnA raLatarane samaje, temane e daSTie paNa A vicAra Ave; paNa A vicAra Avazyaka che-emAM te kaMInAthI paNa nA pADI zakAya evuM che ja nahi. tamAre chokare je bhaNya heya Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna paNa gaNyo na hoya, te tamane duHkha thAya che ane tamAre kare bhaNela-gaNela catura hoya, paNa e je raLavA tarapha lakSya Apato nathI, te ethI tamane vadhAre duHkha thAya che. are, kare bhaNya-go hoya, paNa je te vaLatara tarapha lakSya rAkhIne sAruM raLI lAvato hoya, to te tamane game che ane ema thAya che ke-A cheka vagara bhayegaye paNa keTale badhe zANe che? je A chokare vadhAre bhaNya-gaNe hota, to keTaluM badhuM sAruM thAta?" AvuM tamane thAya che ne ? A uparathI tame sahelAIthI samajI zakyA haze ke-jJAnane ane cAritrane ke nikaTane ane kevuM Avazyaka sabaMdha che? eTale AvuM je samaje, te ekalA jJAnane mahattA Ape khare? cAritranI jarUrane lepe kharo? nahi ja. e to kahe ke-jJAna kharuM te, ke je cAritrane lAve ane cAritra kharuM te, ke je evA prakAranA jJAnanA upArjanane mATe jIvane khUba khUba utsAhita banAve. TIkAkAra maharSie jJAna ane caraNane nayanayugalanI je upamA ApI che, te keTalI badhI gya che-te tamArA khyAlamAM Ave, e mATe A vAta che. tamArA jANavAmAM dhULa paDI : pelA zeThanI vAta to prAyaH tame sAMbhaLI haze. enI berIne paNa kevuM kahevuM paDyuM ? kahevAya che ke jANuM jANuM chuM kare ?, dhana laI gayA dUra; zeThANI kahe zeThane, tArA jANupamAM dhULa. zAthI bairIne ema kahevuM paDyuM ke-"tamAruM jANyuM dhULamAM paDyuM?" e mATe ke-jANane, jANavAnA paramArtha rUpa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 365 je AcaraNa, tene e zeThe AcaryuM nahi mATe! e vAta evI che ke-eka zeThanA gharamAM rAtrinA vakhate cera AvyA. cAree AvIne zeThanA gharanI bhIMtane kecIne bakeruM pADavA mAMDyuM, tyAre tenA avAjane sAMbhaLIne zeTha paNa jAgI gayo ane zeThANuM paNa jAgI gaI zeThANIe dhIrethI zeThane kahyuM ke sAMbhaLo che? kaI ApaNI bhIMtane kecatuM lAge che!" zeThe kahyuM ke-"huM jANuM chuM." zeThANuM samajI ke-zeTha jAge che ane jANe che, eTale vadhe nahi. enA manane ke-cere gharamAM pese te pachIthI zeThe emane sapaDAvavAne ane pakaDAvavAno vicAra karyo haze. AthI zeThANuM muMgI paDI rahI. DI vAra thaI eTale pelA cAre te zeThanA gharanI bhIMtane kecIne gharamAM dAkhala thayA. zeTha-zeThANuM muMgAM ja paDyAM rahyAM che. caroe tapAsa karI, to temane lAgyuM kegharamAM kaI jAgatuM nathI. AthI teo te oraDAmAM gayA, ke je oraDAmAM tIjorI hatI. ceroe tyAM jaIne tIjorIne teDavA mAMDI, te ya zeTha te hAlyA ya nahi; eTale zeThANI pAchI adhIra banI. eNe dhIre rahIne zeThane DhaDhaLyA ane kAnamAM kahyuM ketIjorI teDe che." zeThe kahyuM ke tuM muMgI rahe. huM jANuM chuM." pAchI zeThANuM paDI rahI. ceree te tIjorIne teDIne, emAM je daradAgInA ane rokaDa nANuM vigere hatuM, te badhuM bahAra kADhayuM, ane e badhAnuM piTakuM paNa bAMdhyuM. zeThANI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno chUpI rItie joyA ja kare che. jyAM coroe piTakuM upADavA mAMDayuM, eTale zeThANIthI rahevAyuM nahi. eNe zeThane kahyuM ke-"A te badhuM ya dhana upADI jAya che." te ya zeThe to enA meMDhAne dAbIne kahyuM ke-"huM jANuM chuM." paNa zeTha uo nahi. pelA cAre e piTakAne laIne gharanI bahAra nIkaLavA mAMDyA, tyAre pAchuM zeThANIe zeThane kahyuM ke A te upADIne cAlyA." zeThe kahyuM ke huM jANuM chuM." zeThANa bAI jAta. bIkaNa paNa kharI ane nabaLI paNa kharI. eTale ene to te aTakAvI zakI nahi, paNa tene gusso bahu vadhI gayo. cire jevA gharanI bahAra nIkaLI gayA, tevAmAM ja zeThANIe zeThane jorathI kahyuM ke-core badhuM ya upADIne gayA paNa kharA." te ya zeTha kahe ke-"huM jANuM chuM." e vakhate zeThANIne kahevuM paDyuM ke-"tamAruM jANyuM dhULamAM paDyuM! jANuM chuM, jANuM chuM-karatA rahyA, paNa bacAva te kaze ja karI zakyA nahi! AvA jANavA upara te dhULa ja paDe ke bIjuM kAMI thAya?" jANakAra lUMTAya to tene vadhAre duHkha thAyaH A vAtamAM te tame paNa kaheze ke"zeThANIe zeThane je kAMI kahyuM, te vyAjabI kahyuM che." kema ? jANIne bacAvI zakAya tema hatuM, tema chatAM paNa bacAvane prayatna karyo nahi, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 367 mATe ne ? nirUpAya hAlata hAya ane jANavA chatAM paNa acAva na karI zakAya-e vAta jUdI che, paNa evA vakhateya haiyAmAM zuM thAya che? evA vakhate ajANune je duHkha thAya, tenA karatAM jANane vadhAre duHkha thAya. ajANane ane jANane, je kAMI cArAI jAya tenuM nukazAna teA samAna che, chatAM paNa jANune potAnI je nabaLAI-paravazatA, tenuM paNa vadhArAmAM duHkha thAya che. ene e vicAra kerI khAya che ke bIjA tA uMghatA lUMTAya, jyAre huM teA jAgatA lUMTAyA !' uMghatA lUMTAya, teA e lUMTAya te chatAM paNa e lUMTAyA enI ene gama paDe nahi, jyAre jAgatA je lUMTAya, tene teA lUTAvA sAthe pote lUMTAyA tenI gama paNa paDe ane ethI enuM duHkha vadhI jAya. lUTAeleA jyAM sudhI uMghyA karatA hoya athavA te jyAM sudhI ene peAte lUMTAyeA che--enI khabara paDe nahi tyAM sudhI, e lUMTAyA heAvA chatAM paNa, ema lUTAvAthI ane je duHkha thavuM joI e te duHkha thAya nahi, jyAre jAgatA tA jANe eTale ene vadhAre duHkha thAya. Ama chatAM ya, jAgatAne lAbhanA ghaNA saMbhava. ene khyAla Ave ke AvI AvI rItie huM lUMTAyA athavA tA AvA AvA kAraNathI huM lUMTAyA, eTale bhaviSyamAM evI rItie lUMTAvAnuM ane nahi athavA teA bhaviSyamAM ema lUMTAvAnuM kAraNa rahe nahi, eveA prayatna karavAnuM ene mana thAya. jo eTaluM paNa na thAya, tA tA e jAgatA ya nathI ne jANatA ya nathI. tame keTalA badhA lUMTAI rahyA che, tenI tamane gama che? kAma ane krodhAdi tamane kema ane kevA lUTI rahyA che, enA tamane vicAra che? tame je vivekI hA, to tamane AnA khyAla Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno te jarUra hoya, ane ethI bacavAnA upAya karavAnI vRtti paNa tamArAmAM jarUra hoya. jJAnane ane caraNane ke saMbaMdha che, eka-bIjAne eka-bIjA vinA kema cAle evuM nathI, e tame A uparathI paNa samajI zakyA haze. jJAna ane caraNa parasparanI nizrAe ja mukti mAdhaka bane? jJAnavALAne caraNanI AvazyakatA ane mahattA samajAya tathA caraNavALAne jJAnanI AvazyaktA ane mahattA samajAya, e mATe ApaNAM zAstromAM jJAnanuM ane caraNanuM varNana karatAM, paraspara saMvAdAtmaka varNana paNa karavAmAM AvyuM che. enuM tAtparya eTaluM ja che ke-jeTalI jarUra ane mahattA jJAnanI che, teTalI ja jarUra ane mahattA caraNanI che. na jJAna vinA cAlI zake ke na caraNa vinA cAlI zake ! koI kaheze ke-e bemAM pradhAna keNa?" te kahevuM paDe ke-bane ja pitapotAnI apekSAe pradhAna jIva vizeSe te koIne mATe jJAna caraNanuM kAraNa bane, to keIne mATe caraNa jJAnanuM kAraNa bane. mokSamArga jJAna ane caraNa-e bannene anyonyAzraye che. mekSamArganuM nirUpaNa karatAM, keIe paNa mAtra jJAnathI mukti kahela nathI ane keIe paNa mAtra caraNathI mukti kahela nathI. jJAna ane caraNanA vegathI mukti-ema ja kahela che. pachI amuka jIvamAM jJAna pradhAnapaNe muktisAdhaka bane ane amuka jIvamAM caraNa pradhAnapaNe muktisAdhaka bane; paNa jJAna je caraNathI sarvathA nirapekSa hoya te jJAna paNa muktisAdhaka banI zake nahi ane caraNa je jJAnathI sarvathA nirapekSa hoya te te caraNa paNa muktisAdhaka banI zake nahi. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 369 jJAne muktisAdhaka banavAne mATe caraNanI apekSA rAkhavI paDe ane caraNe muktisAdhaka banavAne mATe jJAnanI apekSA rAkhavI paDe. paraspara nizcita banIne be ya muktinAM sAdhana banI zake ane paraspara anizcita banyAM thakAM e bannemAMthI ekeya muktinuM sAdhana banI zake nahi. AthI ja jJAnIne mana cara nI mahattA hoya ane caraNavALAne mana jJAnanI mahattA hoya. je jJAnI ke cAritrI eka-bIjAnI avagaNanA karavA mAMDe, to be ya DUbe paNa bemAMthI ekeya vistArane pAmI zake nahi. jJAna apratipAtI guNaH jJAnanA pAMca prakAre che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna-e pAMca bhede jJAna prasiddha che. A zrI bhagavatIjI sUtranuM jema jema sArI rItie adhyayana karavAmAM Ave, tema tema matijJAna ane zrutajJAnane prakarSa thAya che; ane ema je AtmA matijJAna tathA zrutajJAnanA prakarSamAM lIna banya, te AtmA apramattabhAvane pAmavA dvArA mana:paryavajJAnane paNa svAmI banI zake che ane tenA pariNAme te kevalajJAnane svAmI paNa banI zake che. zrI bhagavatIjI sUtra, e zrutajJAna rUpa che. zrutajJAnanA je cauda bheda che, temAM A sUtra akSaragruta kahevAya, eTale A sUtra e svayaM zrutarUpa che. upakArIoe zrutajJAnane sUryanI upamA ane kiyAne khadyotanI upamA paNa ApI che. kahyuM che ke tatvasaMbaMdhI je pakSapAta ane bhAvathI zUnya je kriyA, e be vaccenuM attara sUrya ane AgIA jevuM che. mAtra kriyAthI karmane je kSaya thAya che, te deDakAnA cUrNa samAna che. deDakAnuM Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna cUrNa thayuM eTale e deDake te maryo, paNa e cUrNamAMthI saMkhyAbaMdha deDakAMo pedA thAya che; jyAre jJAnathI je kamane kSaya thAya che, te tenA bhasmIbhUta karelA cUrNa samAna che. ahIM samajavAnuM che samyaguM jJAna ane kiyA bhAvazUnyA ja. emAM A taphAvata rahe te svAbhAvika che. samyajJAna samyagdarzana navihIna hatuM ja nathI. je AtmA samyagdarzana guNane pAmele che, tenA jJAnane ja samyajJAna kahI zakAya che. AvuM samyajJAna jenAmAM pragaTe, te pachI te jIva saMgavazAt kadAca mithyAtvI banI jAya, to paNa te jIva antaHkaDAkaDI sAgarepamathI adhika karmasthitine pAmato ja nathI. A abhiprAyane mukhya rAkhIne, zrI mahAnizIthamAM jJAnaguNane apratipAtI guNa tarIke varNavyo che. vaiyAvacca guNaH praznaH apratipAtI tarIke to vaiyAvacca ja apratipAtI guNa kahevAya che ne ? apekSAne samajavI joIe. vaiyAvacca guNanA apratipAtIpaNuno ahIM niSedha nathI. vaLI mAtra vaiyAvaccane nahi paNa vaiyAvaccenA guNane apratipAtI kahyo che, e paNa nahi bhUlAvuM joIe. mahA suzrAvaka zrI udAyana rAjAnuM khUna karanArA vinayarane bAra bAra varSo sudhI vaiyAvacca karI hatI. eNe te evI veyAvacca karI hatI ke-sAthenA badhA sAdhuone ema thaI gayuM ke-vinacaguNa te AnA ja bApane che. ethI te e vinaya ratna tarIke oLakhAya. paNa eNe je vaiyAvacca karI, te karI daMbha rUpa ja hatI. e kAMI guNa nahato. je Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje bhAga-zAstraprastAvanA 371 tenAmAM tene je bAhyAcAra hato, te andara guNa pragaTelo hata, te te e gajabanuM kalyANa sAdhI jAta. A to karate hata vinaya ane zeAdhato hate rAjAnA khUnanI taka. enA pariNAma keTalA badhA bhUMDA hatA ? eTale vaiyAvaccamAM paNa aMdaranA guNanI apekSA rahelI che. jJAnanI mahattA : jayAM guNanI vAta AvI, eTale jJAnanI vAta te AvI ja gaI. samyajJAnathI sahita banela jIva, kadAca samyakatvane vamI jAya ane saMsAramAM rakhaData paNa thaI jAya, to ya kacarAmAM paDI gayelI soya je dorAvALI hoya che te te jema jhaTa hAthamAM AvI jAya che, tema e jIva theDA ja kALamAM punaH samyagdarzanane ane samyajJAnane pAme che. A daSTie je joIe, te jJAnaguNa e bhavasamudramAM vahANa samAna che. A jJAnaguNane pAmIne je munivare kriyApAtra banyA hoya che, teo moTA cittanA dhaNI hoya che. teo mahA parAkramI banyA thakA pitAnAM karmone kSINa karI nAkhavAnuM kArya sahelAIthI karI zake che. jJAna vinAnA kiyAvALA ghaNA heya, te ya teo AMdhaLAnA TeLAnI jema zebhAne ane kriyAnA sAcA phaLane pAmI zakatA nathI. kiyAnA sAcA phaLane pAmavuM hoya, te jJAna parama Avazyaka che. jJAnanA suyoge kiyA mahattvanI bane che ane jJAna je sAcuM hoya, te te kadI paNa sa&iyAnuM vireAdhI hoI zakatuM nathI. kriyA ja na hoya te jJAnane saphala koNa banAve? caraNa eTale mane uddezIne bhagavAna zrI jinezvara Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne devoe je je anuSThAne upadezyAM che te eTale mokSane prApta karAvanArI kiyA, e caraNa che. jJAna game teTaluM hoya, paNa je caraNa na hoya to te jJAna vAMjhIyuM che. jJAna phaLavALuM tyAre ja bane, ke jyAre jJAnanuM phaLa je virati che, te Ave. jema mithyAtva rUpa aMdhakAra banyuM rahe to te jJAna e jJAna nathI, tema jJAna phaLavALuM banyuM ja tyAre kahevAya, ke jyAre virati Ave. jJAnane saphala banAvanAra caraNa che. vRkSa vinA phaLa pedA thaI zake nahi, paNa phaLa vinAnA vRkSanI kiMmateya zI che ? jJAnane pradhAna pada ApanAra kahe che ke-jJAna vinA kiyAnI zuddhi nathI. jayAM sudhI pahoMcavA gya sthaLanuM ane sthaLe pahoMcavAnA mArganuM jJAna na thAya, tyAM sudhI ekalI kriyA kare zuM? ITa siddhi kyAM che ane tenAM sAdhano kayAM kayAM che tene batAvanAra jJAna che. hita ane ahita tathA zAnAthI hita ane zAnAthI ahita-ene batAvanAra paNa jJAna che. e jJAna vinA kiyA salkiyA rUpe thAya nahi paNa avaLI thAya ane ethI saMsAra vadhe. ajJAnI bhAremAM bhAre tapa kare, to paNa te tapa mokSane meLavI ApanAre banatA nathI. AthI ja kahevAya che ke-ajJAna e ja mahA kaSTa che. Ama jJAnanI mahattA ane AvazyakatA ghaNuM che, paNa AvI rItie kahevAmAM kriyAne niSedha nathI. kriyAne saphala banAvanAra jJAna che-ema kahyuM, eTale kiyA te ubhI ja rahI ne? kiyA ja na hoya te jJAna saphala banAve chene ? eTale jJAnane nAme kiyAne utthApI zakAya tema nathI ane kiyAne nAme jJAnane utthApI zakAya tema nathI. jJAnanI saphaLatA caraNane laIne che ane caraNanI saphaLatA jJAnane laIne che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA jJAnacaNa ubhayamAM rahevuM: koI paNa vastunI prApti jJAna mAtrathI thatI nathI. vastunuM jJAna joie, vastune meLavavAnA upAyanuM jJAna joIe, parantu tene meLavavAnA prayatna rUpa caraNa paNa joie ja. raseAInA jJAna mAtrathI kAMI rasAI taiyAra thatI nathI; khAvAnA jJAna mAtrathI kAMI bhUkha zamatI nathI; cAlavAnA athavA mArganA jJAna mAtrathI kAMI ISTa sthale pahAMcAtuM nathI; ane vepAranA jJAna mAtrathI kAMI kamANI thatI nathI. te te jJAnanI saphalatA, te te jJAnane anusAre karAtI kriyAthI ja thAya che. ema meAkSa rUpa sthAne pahoMcavAne mATe mAtra jJAnathI nahi cAle, paNa kriyA ya joIze ja, kriyAvihIna jJAnanI sAcI kiMmata upajI zakatI ja nathI. kevalajJAna thayA pachIthI paNa jyAre sarvasaMvara nAmanI kriyA Ave che, tyAre ja meAkSa thAya che. kevalajJAna thayA pachIthI paNa kadAca nyUna-pUrvakeTa varSo sudhI ya jIvane saMsAramAM rahevuM paDe ema paNa bane che; jyAre sarvesaMvara nAmanuM caraNu Ave, eTale tA niyamA pAMca hasvAkSaranA uccAraNamAM jeTaleA kAla lAge teTalA kAle mukti thaI ja jAya che. kevalajJAna pragaTyA vinA sarvarsavara rUpa cAritra nathI AvI zakatuM, paNa yathAkhyAta cAritra AvyA vinA kevalajJAna paNa pragaTI zakatuM nathI. jo ke-e vAta paNa yAda rahevI joIe ke-sarvarsavara caraNanuM kAraNa kevalajJAna AvyethI ja prApta thaI zake che. A badhI vAteA eTalA mATe che kejJAnanI ane caraNanI AvazyakatA ane mahattA samajAya. jIve jo peAtAnuM sAcuM kalyANa sAdhavuM hoya, teA jJAna ane 24 373 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne caraNa-ubhayane sevavAnI jarUra che. kriyAhIna jJAna ane ajJAna sAthenI kriyA-e bane haNAelAM che. AthI jJAnIoe zAvavava thAtavyam' arthAta-jJAna ane caraNa e ubhayamAM rahevuM-ema pharamAvyuM che. phAnI sankriyAne pakSapAtI heya : - jJAnane ane caraNane A ghaniSTa saMbaMdha hovAthI ane dekhavAnuM sAcuM phaLa derAvuM e havAthI, TIkAkAra mahaSie A zrI bhagavatIjI sUtranA nayana yugala tarIke jJAna- caraNane jaNAvela che. A sUtranA paThana-zravaNAdinuM parama phala, e be Ave te ja prApta thAya tema che. keI keI ThekANe jJAnane netranI ane cAritrane paganI upamA paNa ApavAmAM AvelI che. AMdhaLe deDI zake, paNa kaye raste deDavuM te joI zake nahi tathA rastAmAM khADA-khaDIA hAya, patharA hoya, aMgArA hoya to te vigere jaI zake nahi. jyAre lUlo joI zake, paNa cAlI zake nahi. eTale AMdhaLo ya dhArye ThekANe pahoMcI zake nahi ane lUle ya dhAryuM ThekANe pahoMcI zake nahi. jJAnathI jovAnuM bane ane caraNathI pahecavAnuM bane. jJAna dekhADe ane caraNa pahoMcADe. jJAna e dizA batAvanAra che ane caraNa e dizAe pahoMcADanAra che. jyAM sudhI pragati na thAya, tyAM sudhI zivagati na thAya. muktisthAna ne muktimArgane khyAla Ave jJAnathI ane tyAM pahoMcAya caraNathI. AmAM tame tenA vinA calAvI zake ? je samaje, te to kahe ke-be ya joIe. jJAnI jyAre caraNane vidhI bane, caraNane tuccha gaNIne avagaNanAre bane, tyAre Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAprastAvanA 35 e jJAnI samyajJAnI rahetuM nathI. ene jJAnanuM ajIrNa thayuM che; athavA te kahe ke-e pramAdI banI gayo che. e pramAdanuM piSaNa pitAnA jJAnanA nAme karavAne mAge che. nahitara vaLI, je jJAnI hoya te sakriyAne pakSapAtI nA hoya, e bane ja kema? je jJAnI keI paNa kiyA na karato hoya, tene sarji yAnA pakSapAtanI jarUra nathI, paNa evA che te mekSamAM ja che. keI paNa kriyAne kaI paNa aMza na hoya, evuM te mAtra muktimAM ja hoya. saMsAramAM te kriyA hoya ja ane ethI kriyAne niSedha kare kezu? asalkiyAne rodha ane sakiyAne sadAgraha,jJAnI na kare te kare keNa? e jJAnI ke je salkiyAne pakSapAtI nathI, je cAritrahIna che, tene jJAnIoe caMDAlanA kuvAnI upamA ApI che. evA cAritrahInanA jJAnanuM kaI mahattava to nathI ja, paNa ethI enuM ane bIjA anekenuM nukazAna che. beyanI pradhAnatA lAge? chatrIsa prakAranI raseInAM nAmone jANanAre ane batrIsa jAtinAM zAkonAM nAmane jANanAre, e badhuM ene bhANe pIrasAya te chatAM paNa, je ene mAtra gaNyA ja kare ane keLIo hAthamAM laIne meMDhAmAM mUke nahi, to ene ene svAda Ave khare? enuM peTa bharAya kharuM? bAlaka bhale nAma na jANate heya, paNa e khAya che te ene ene rasa Ave che. tema jJAna bhale ochuM hoya, paNa cAritranuM zuddha pAlana hoya, te e rasa jude ja che. eka bhIla nadI utaratAM pANImAM taNAye. tene zaradI thaI gaI. vAyuthI te behoza banI gayo. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ' emAM kaI sajjana mANase ene joyA ane ene kasturI gaLAvI dvIdhI. ethI enI zaradI dUra thai gai. bhIlane kasturInuM kazuM ya jJAna naheAtuM, chatAM ya kasturI peTamAM gaI tA enI zaradI dUra thai gaI ne ? ene cetanA prApta thaI ne ? e rItie, jJAna karatAM caraNanI pradhAnatA paNa kahevAya. Ama chatAM paNu, jJAna e ya parama Avazyaka che. ' A phala mArI bhUkhane bhAMganArUM che ke mArA nAzane neAMtaranArUM che'enI khabara na hAya, te ajJAnI evA kAI phalane khAine marI paNa jAya. ajANyuM phUla khAvuM nahi '-evA eka niyamanA pratApe, vaMkacula maraNuthI ugarI gayA ane enA sAthIdAro kapAkanAM leAnuM bhakSaNa karavAthI marI gayA. temane jo jJAna hAta ke- A kula peTamAM jaine jheranuM kAma kare evuM che' tA. e phUlane e leAkeA paNa khAta nahi ane ethI e rItie thayelA maraNuthI bacI javA pAmata. A pramANe vicAra karIe, tA jJAnanI paNa pradhAnatA lAge, amalanA lAbha jJAnAdhIna che. jJAnI jo sAcA jJAnI hAya, teA te je anAcaraNIya tenAthI AcarAtuM hoya tene tathA je AcaraNIya tenAthI AcarAtuM na hoya tenA paNa pazcAttApa kare. ethI ene pApabaMdha alpa thAya ane caraNanI prApti sulabha bane. sAcuM jJAna niyamA cAritrane pamADe, jyAre sabhyajJAnanA abhAvamAM sabhyacAritra saMbhavI zake ja nahi. samyakcAritranA abhAvamAM sabhyajJAna hAI zake, paNa samyajJAnanA abhAvamAM samyakacAritrana ja hoya. je jJAnI kriyAzIla ane te tare : eTalA mATe te jJAna-jiyAM mokSaH / '-ema kahe ' : Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 3Ika vAcuM che, paNa kriyA zAnAmyAM mokSaH |'-ema nathI kahevAyuM. A saMsAramAM sukhane meLavavAnA, bhAgavavAnA ane sAcavavAnA AzayathI kriyA kANu nathI karatuM ? Ama chatAM paNa, pariNAma zuM Ave che? sukhanA AzayathI karelI kriyAthI ja duHkhanI prApti thAya che. kema ? ajJAna. sukha kayAM ane zAthI, tenuM jJAna nahi mATe ! mUrkha mANasa ja kriyAnA virAdha kare. kriyA karanArA ane kriyAthI ja jIvanArA jo DAhyo hAya, tA kriyAnA virodha kare kharA ? hA, DAhyo mANasa khATI kriyAnA vizeSa jarUra kare. je kriyA pApavALI hoya, pApajanaka hoya ane ethI duHkhane denArI hoya, te kriyAne virodha kare ane kahe ke sukhane mATe te amuka amuka kriyA amuka amuka vidhithI karavI joI e ' eTale e virAdha kriyAnA nathI, paNa jJAnanA abhAvanA che, ajJAnanA che. jJAnIo kahe che ke tame sukhane mATe kriyA tA karo ja che, paNa samajIne karavA cAgya kriyA karo. ' jJAna ane kriyAthI mekSa '-e pramANenA meAkSanA upAyanuM nirUpaNa karatAM, jJAnane paheluM mUkayuM; kAraNa ke-sabhyajJAna vinA samyak kriyA AvatI nathI ane kevalajJAna thayA vinA sarvasaMvaranI kriyA AvatI nathI; paNa kriyAne jJAnanI pachIthI mUkIne ya jJAnIoe eka mahattvanuM sUcana e karI dIdhuM ke jene jJAna maLe, teNe kriyAzIla banavAnuM lakSya rAkhavuM. je jJAnI kriyAzIla banaze te taraze. jJAnanuM phaLa jeNe meLavavuM haze, teNe kriyAzIla banavuM ja paDaze. koi paNa jJAnI kAI paNa prakAranI satkriyA vinA kevalajJAnane ke muktine pAmyA ja nathI. eTale jJAna pachI kriyAne mUkIne kriyAnI mahattAne vadhArI dIdhI che, kAraNa ke-- Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne mekSa rUpa phala jJAna sAthe kiyA bhaLavAthI ja maLaze, evuM emAM sUcana raheluM che. saMsAramAM je kriyAzIla to che ja, paNa teo jJAnanA yoge ja sankriyAzIla banI zake che, mATe jJAnane paheluM mUkyuM. sankriyAzIla eTale mAtra bAhya kiyAvALe evuM samajavuM nahi; paNa samyajJAna pUrvakanI sakiyAvALo, e ja sAcI rItie sankriyAzIla che. jJAna ane kriyAnI apekSA : kaI kahe che ke-"je kaI jIva kiyA kare che, te samajapUrvaka kriyA kare che, mATe jJAna ane kriyA-be ya AvI gayAM, to badhAnI mukti kema thatI nathI?" AvuM kahenAra e vAta bhUlI jAya che ke-saMmUchima kriyA karanArA, gatAnugatikapaNe kriyA karanArA paNa hoya che. samaja kazI ja na heya ane gAMDA ke unmattanI jema kiyA karanArA paNa hoya. e sivAyanA samajapUrvaka kiyA kare che-e vAta barAbara che, paNa hovAnI samajeya uMdhI che ane ethI kriyA paNa UlaTI che. "jJAna ane kiyAthI mekSa"--e vAkyamAM jJAna kene kahyuM che ane kriyA kene kahI che, te samajavuM joIe. jJAnamAM mithyAjJAna nathI levAnuM paNa samyajJAna levAnuM che ane kiyAmAM e samyajJAnanA ge thatI salkiyA levAnI che. uMdhI samaja ane ethI UlaTI kiyA te cAlu ja che; paNa sakiyAne ya uMdhI samajathI karanArA hoya che, mATe te ekanA eka anuSThAnanA paNa viSa, gara, anuSThAna, tahetu ane amRta-ema pAMca bheda jJAnIoe batAvyA che. taravArthakAra zrI umAsvAtijI mahArAjAe kahyuM che ke Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 379 - " sana-zAna-rAtriALa mAmA' . samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritrane vega, e ja mekSamArga che. ane- hAnaniyAbhyAM no' -ene paNa vAstavika artha e ja che. samaja sAcI hevI joIe. theDI paNa samaja sAcI hovI joIe. samyadarzana guNa vinA sAcI samaja heya nahi agara thAya nahi ane samyagdarzana guNa pragaTatAMnI sAthe ja, te AtmAnuM je jJAna hoya, te samyak keTinuM banI jAya. sadAcaraNa dharma tarapha AkarSe: evuM jJAna asalkiyAone tajA ane sankriyAone karAve. eka vAra samyajJAna guNa pragaTyo, eTale chevaTamAM chevaTa ardha pudgalaparAvarta kAlathI paNa alpakALamAM samyacAritra avazya pamAya. je kiyA dekhAvamAM sakyiA paNa heya, paraMtu te je samyajJAna pUrvakanI na hoya, te te kriyA samyajJAnane avazya pamADe evuM kahI zakAya nahi. Ama chatAM paNa, salkiyA samyajJAnane pAmavAmAM kAraNa na ja bane evuM paNa nahi. salkiyA samyajJAnane pAmavAmAM, vRddhi pamADavAmAM ane TakAvavAmAM ghaNI madadagAra nivaDe che. vaLI salkiyAne jevAthI ladhukama bhadrika jI anumodanA karavA dvArA mekSamArganI prAptinuM bIja pitAnA antaHkaraNamAM vAve che. bAla jIne dharma tarapha AkarSAvAmAM sadAcaraNa e paheluM kAraNa bane che. cAritra vinAne jJAnI nindA karAve, paNa jJAna vinAnuM cAritra nindA nahi karAve. jJAnaguNa paNa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyA sAceA paropakAraka tyAre ja banI zake che, ke jyAre e cAritraguNanI sAkhata kare che. cAritraguNanI sAmata karIne jJAnaguNu pAtAnI mahattAne ane paropakAritAne sundara prakAre siddha karI zake che, mATe jJAna ane cAritra be ya joI e ane te samyak prakAranAM joI e. samaja sAcI joIe ane kriyA sArI joie : samaja sAcI na hoya ne uMdhI samaja hoya, to sArI kriyA paNa evI thAya ke-e tAraka banavAne badale mAraka bane. eka AkarA potAnA bImAra bApanI davA levAne mATe vaidyane tyAM gayA. vaidyane teNe potAnA ApanI bImArInI saghaLI hakIkata kahI. vaidya eka kAgaLamAM davA lakhI ApI ane e kAgaLa pelA karAne ApatAM kahyuM ke A davA khalamAM pANInI sAthe ghuMTIne ApavAnI che.' vaidyanI kahevAnI matalaba e hatI ke- A kAgaLamAM je je cIjo lakhI che, te badhI cIjo bajAramAMthI kharIdI lAvavI ane pachI e cIjone khalamAM pANInI sAthe ghuMTIne ekarasa karI bImArane pAI devI. paNa pelA chokarA vaidyanI e matalabane samA nahi ane UlaTuM samajA. ethI eNe tA ghera jaIne vaidya lakhI ApelA kAgaLIyAne ja khalamAM nAkhyuM ane pANI sAthe lasoTavA mAMDayuM. e kAgaLIyuM ane pANI kharAbara ekarasa thai gayAM, eTale e eNe enA bImAra Apane pAI dIdhuM. e pAyA pachI, mApanI bImArI ghaTavAne badale vadhavA mAMDI. peTamAM zULanuM darda upaDayuM. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 381 bApanI bImArI Ama vadhI gaI eTale pelA vaidyane ghera bolAvyo. vaidya Avyo eTale chokarAe kahyuM ke-"tame ApelI davA ApyA pachIthI te mArA bApanI bImArI vadhI gaI." - vidyane jarA zaMkA paDI. eNe pUchyuM ke-"davA lAvavAmAM te kAMI bhUla thaI nathI ne? ... kAraNa ke-ene khAtrI hatI ke-e davA kare te phAyade ja kare. . pelo che kahe che ke-"davA bIje kyAMyathI lAvyuM nathI. tamAre tyAMthI ja davA lAvyA hatA ane e ja davA tame kahyA mujaba khalamAM ghUMTIne meM tarata pAI dIdhI hatI." vaidya kahe ke meM davA ApI nahotI, paNa davA lakhI ApI hatI. e davA bajAramAMthI lAvavAnI hatI. te pachI teM tArA bApane pAyuM zuM?" chekare kahe ke-"meM te tame je ApyuM hatuM te ja lasoTIne pAI dIdhuM." * vaidya kahyuM ke mUkha! davAne badale davA lakheluM kAgaLIyuM ja ghUMTIne pAI dIdhuM, pachI bImArI vadhe nahi te thAya paNa zuM?" pachI vadhe jAte ja upacAra karIne enA bApane bImArImAMthI ugArI lI. kahevAnI matalaba e che ke-samaja je sAcI na hoya ane uMdhI hoya, to AvuM pariNAma paNa Ave. eTale sAcI samaja sAthe sakyiAno yoga maLe te mekSa sadhAya. sAcuM kalyANa bhAvanetrathI ja thAyaH TIkAkAra maharSie jJAna-caraNane nayanayugalanI upamA ApI che, te jJAnacaraNanA saMbaMdhane ane kAryane joIne Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ApI che. mANasane DAbI ke jamaNa, keI paNa eka AMkha na heya, te ya te kANI kahevAya. pUrNa dRSTivALe to be ya AMkhe jene hoya te ja kahevAya. ema ekalo jJAnavALeya kANo ane ekalo caraNavALe ya kANo. A upamA dvArA bedhapATha e levAne che ke-A prakAranA nayanayugalane pAmavAne prayatnazIla banavuM joIe. A be Ave to ja pariNAme mekSa maLe. AmAMthI ekane paNa abhAva hoya to mokSa maLe nahi, A be netro AvI jAya, to khavApaNuM ne revApaNuM na rahe, paNa karmanA melane devApaNuM ane ethI nirmala thavApaNuM ja rahe. carmacakSuomAM te beya cakSu hovA chatAM ya paga bagaDe ema bane, jyAre A be cakSuo evAM che ke-je AtmA A be cakSuvALa bane ne baLe rahe, te AtmA kadI paNa durgatimAM ghasaDAya nahi; pApathI kharaDAya nahi. AjJAna-caraNarUpa be netre jene che, tene mATe muktimAM mAMga che, mArga che, karmonI bhAgAbhAga che. carmacakSu caurindriyathI zarU thAya. teIndriya sudhI badhA anva. bAkInAne carmacakSu hoya, paNa e carmacakSu saphaLa kyAre ? jyAre A jJAna-caraNa rUpa cakSu maLe tyAre. carmacakSu te anaMtI vAra maLI, paNa rakhaDapaTTI cAlu rahI. jJAna-caraNa rUpa netro jaghanyapaNe paNa je maLI jAya, to ya sAta-ATha bhAmAM avazya mukti maLI jAya. sAcuM kalyANa bhAvanetrathI ja thAya. bhAvanetra AvI jAya, to muktimahelamAM vasavATa thAya. bhAvanetrathI bIjA aneka prANione tArI zakAya. jagatamAM jeo sAro ane parama keTine upakAra karI gayA che, karI rahyA che ane karaze, te bhAvanetrane pAmavAthI ja. sAco netrayajJa A ja che. zuddha netra, zuddha bhAvanetra Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 383 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA maLI jAya, te bhavabhavane aMdhApe dUra thaI jAya; ane kadAca asaMkhyAtA prANione paNa bhAvanetranuM pradAna karIne tArI zakAya. bhAvanetranA bhege dravyanetranuM rakSaNanA heya. dravyanetranA bhAge paNa bhAvanetranuM rakSaNa karavuM e hitAvaha che. kiMmatI vastune mATe tuccha vastune bhega apAya, e nyA che. Aje jagatamAM kevI aMdhAdhudhI macI rahI che? eka--bIjAne nAza karIne ke kALo kera vartAvAI rahyo che? potAnI AzAene paritRpta karavAne mATe, bIjAone pArAvAra nukazAna karIne InsAnIyatanuM cogaradama lIlAma cAlI rahyuM che. A badhuM zAthI? athavA te, A saMsAramAM nAnuM ke huM je kAMI duHkha che, te zAthI che ? bhAvanetranA abhAvathI. bhAvanetra pAse dravyanetranI kiMmata nahivat che. bhAvanetra-caNa : A zrI bhagavatIjI sUtranuM je zravaNa karAvavAmAM Ave che, te bhAvanetrayajJa che. A sUtranA zravaNathI mithyAtvanI lAgelI malinatA TaLe ane aviratinI udhaI nAza pAme, eTale jJAna caraNa rUpa nayanayugala prApta thAya. jAmI gayela paDaLo dUra na thAya, chArI-kulAM-khIla na kapAya, tyAM sudhI netra mAtra pIDAne pAmavAne mATe ja che. e dUra thAya te pIDA jAya ane prakAza pamAya; jethI prameda thAya, javAnuM maLe, andhatva TaLe, icchita phaLe. ema bhAvane eTale jJAna-caraNa rUpa nayanayugalane pAmavAne mATe, mithyAtva ane avirati-e be upara mAre calAvavuM joIe. e be upara mAre calAvavAne mATe kaSA upara mAre calAvavuM joIe. zrI bhagavatIjI Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno sUtranuM zravaNa karAvavuM, e evA mArA calAvavA barAbara che, mATe A bhAvanetrayajJa che. tame jeTalA lAbha uThAvA teTalA tamane A yajJa raeNLyA kahevAya. eTale ke-tamAre nirNaya karavA joIe ke have amAre jJAna caraNa rUpa nayanayugalavALA banavuM che ane e nirNayane anusarIne tamAre tamArA mana-vacana-kAyAnA vartanane vaLAMka ApavA joIe. tame badhA jo tamArA mana-vacana-kAyAnA vartanane vaLAMka ApIne, jJAna ane caraNu rUpa nayanayugalavALA banavAnA prayatna zarU karI do, te| A bhAvanetrayajJa pratye bhAvanAzIla jagatanuM bhAre AkarSaNa thayA vinA rahe nahi. 15-dravya--paryAya : e dantamAlA : jayakuMjara jema nayanayugalavALA hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra pUrNa jJAna-caraNa rUpa nayanayugalavALuM che-- A pramANe pharamAvyA bAda, jayakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI sarakhAmaNI karI rahelA TIkAkAra maharSi, teramA vizeSaNa dvArA pharamAve che ke Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 385, " dravyAstikaparyAyAstikanayadvitayadantamuzalasya / " eTale ke-jayakuMjara jema be dantakuzalovALe che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa eka dravyAstika naya ane bIje, paryAyAstika naya-e be na rUpa be dantakuzaloe sahita che. bhagavAne dareka padArthone be nayathI kahyA che, prarUpyA che.. A zrI bhagavatIjI sUtramAM ThekaThekANe "dila" ane "navo ' evAM padene prayoga karAelo jaNAI Ave che. dravyAstika naya vastunuM varNana amuka prakAre kare che ane paryAyAstika naya vastunuM varNana amuka prakAre kare che. e banne ya varNane dvArA pratyenuM sAcuM jJAna thaI zake. ekanA varNanane ja je pakaDAya, te e jJAna mithyA thAya. samyajJAna tyAre ja kahevAya, ke jayAre banne ya varNanane yathAsthitapaNe svIkAra, karavAmAM Ave. syAdvAdanI mahattA: A be nAne je barAbara Azraya levAya, to jagatamAM padArthasvarUpanA viSayamAM kaI paNa vivAda ubhuM rahevA pAme nahi. tamAma vAdavivAde ekAntavAdathI ubhA thayA che.. syAdvAdanI vizAla daSTi yadi sRSTimAM sarjAI jAya yAne e je sarvavyApinI banI jAya, te vAdavivAdathI muMjhAI gayelI duniyAnI zIkala pharI jAya, muMjhavaNa mAtrane aMta AvI jAya; ane dharmanA nAme ekAntavAdane poSaNa maLe nahi. takarAre, vivAda, vigraha adhUrAzamAM che, paNa pUrNatAmAM nathI. jyAM pUrNatA hoya ke pUrNane Azraya hoya, tyAM vivAda heya nahi. kevalajJAniomAM kaI paNa kALe vivAda Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAno utpanna thavA pAmatA ja nathI. tenuM kAraNa e ja che ke te pUrNa dRSTivALA che. syAdvAda, e saMpUrNa dRSTinuM aMga che. enA Azraya nahi lenArAe adhurA jJAnavALA, ajJAna, mithyAdaSTi hoya che. jyAM sudhI syAdvAda-dRSTithI, zrI sarvajJakathita syAdvAda--dRSTithI padArthanuM nirUpaNa na thAya, tyAM sudhI e nirUpaNa adhurUM ja rahe che; kAraNa ke--pratyeka vastu anantadharmAtmaka che ane eka dRSTithI tA e vastunA anaMta dharmomAMthI mAtra eka ja dharmane grahaNa karAya, eTale bAkInA sarva dharmAnuM nirUpaNa rahI jAya athavA tA bAkInA sarva dharmone apalApa thaI jAya. tAtparya ke--syAdvAda dRSTithI nirUpaNa thAya, tA . vastunA eka dharmanA nirUpaNanI sAthe tenA anantA dharmonuM nirUpaNa paNa thaI javA pAme che. A syAdvAda, e apekSAmUlaka vAda che. apekSA eTale naya, ema paNa kahevAya. A apekSAe A vAta che, ema tame kheAle tyAM apekSA nayamAM gaI temaja anya apekSAonA niSedha paNa nahi thayeA. naye sAta che. jo ke-sammatimAM caiva kuMti nathavAyA / '-ema pharamAvIne, jeTalA vacananA mArgo che, te badhA nayeA che--ema jaNAvyuM che; parantu khadhA nAnA samAveza sAta se| nayeAmAM paNa karavAmAM AvyA che, pAMca se| nayAmAM paNa karavAmAM AvyA che ane sAta naceAmAM paNa karavAmAM AvyA che. jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA kAI naya vastutaH khATA nathI : " kAI naya vastuta: khATA nathI, paNa je naya mAtra huM ja chuM ane kAI nathI '-e pramANenA huMkAramAM taNAya, te * Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 3825 naya khATA TharyA vinA rahe ja nahi. naye jo sAcA rahevuM hoya, tA evA huMkAramAM nahi ja taNAvuM joie. evA huMkAra AbyA eTale satyavAdIpaNuM gayuM ane asatyavAdIpaNuM AvyuM. naya mAtrane tame khATA kaho, to badhAM ya vacanA mRSA ja TharI jAya, paNa ema nathI. jyAM sudhI kAI paNu naya, svapakSapratibaddha manI jaIne anya pakSAnA sarvathA niSedha karanArA khanatA nathI, tyAM sudhI te naya sAcA rahI zake che. khATApaNAne lAvanAra durAgraha che. je atizaya svArthamAM paDI jAya, te khoTuM ja kare ne ? sau pAtapeAtAnA svArtha bhale sAthe, paNa kAI kAInA svArthanI ADe AvyA vinA potapotAnA svArtha sAdhe,to sau sukhe svArthane sAdhI zake; jyAre bIjAnA svArthanI ADe AvIne ja je potAnA svArthane sAdhavA mAge, te kayA pedA kare. anya darzanAe AvI rItie ja kajIyA peDhA karyA che, jyAre zrI jaina darzane kajIyAone zamAvavAnuM kAma karyuM che. zrI jaina darzane, jyAM satyanA aMza mAtra paNa hoya tenA apalApa karyo nathI, chatAM paNa anya sarva darzanAne mithyA ja kahyAM che. anya sarva darzanAne mithyA kema kahyAM ? bIjAnA svArthane ghAta karIne mAtra peAtAnA ja svArthane siddha karavAnI vRttinI jema, anya darzanA peAtAtAne ISTa evA nayane pakaDIne anya nayAnA sarvathA niSedha ja karanArAM banyAM che, mATe te sarva darzanAne zrI jaina darzane mithyA kahyAM che. zrI jaina darzananAM matAM ya vAkayo sAcAM ane anya darzanAnAM badhAM ya vAkatho khATAM kema ? zrI jaina zAsane te| jeTale aMze je sAcuM tene teTale Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna aMze sAcuM kahyuM che ane badhA ya satyAMzane nirAgrahapaNe svIkAra karIne, pite ekAnta satyavacanI hovAnuM sAbIta karI ApyuM che. Ama keIne ya kheTA kahe nahi ane Ama saune khoTA kahe beTA nahi kahevAmAM AMzika satya e kAraNa ane khoTA kahevAmAM e AMzika satyane e durAgraha ke anya sarva satyane niSedha e kAraNa. anya sarva darzanamAM AvI viDambanA rahelI che. anya darzane jyAre potapotAnI tasvasvarUpa saMbaMdhI mAnyatAnuM pratipAdana mAtra karatAM hoya, tyAre ApaNane lAge ke-A vAta te bhagavAna zrI jinezvaradee paNa A ja pramANe kahelI che; paNa jyAM e darzane pitapitAnI mAnyatAthI para evI saghaLI ya mAnyatAone asvIkAra karIne tene sarvathA abhAva ja siddha karavA mAMDe, eTale e mahA mRSAvAdI banI jAya. e kadAgrahane kAraNe, enuM je AMzika satya hoya, te paNa asatyanI ja keTinuM banI jAya. zrI jaina zAsanamAM AvuM kadI paNa bane nahi. je apekSAnuM varNana cAlatuM hoya te apekSAnuM varNana kare, paNa anya apekSAone sarvathA niSedha kare nahi. AthI zrI jaina zAsananAM saghaLAM ya nayavAkyone sAcAM ja kahevAya ane anya darzanenAM saghaLAM ya vAkyone khoTAM ja kahevAya. dvavyAstika ane paryAyAstika kone kahevAya? eTale "jeTalA vacananA mArgo eTalA na"--ema kahevA chatAM paNa, sAta se nAnI paNa vAta karI, pAMca se nAnI paNa vAta karI ane sAta nAnI vAta paNa karI, ethI kAMI muMjhAI javA jevuM nathI. ema samajavAnuM nathI ke Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 389 bAkInA nane niSedha karyo che, paNa ema ja samajavAnuM che ke-te te na je je rItie zakya hoya te te rItie eka-bIjAmAM samAveza karI levAmAM Avyo che. sAta nomAM paNa tamAma nene samAveza thaI jAya che. keTalAka no kevaLa sAmAnyagrAhI che, keTalAka naye vizeSagrAhI che, jyAre keTalAka no sAmAnya ane vizeSa-e ubhayane grahaNa karanAra che. keTalAka nA cAreya nikSepAone grahaNa karanArA che, jyAre zabdAdi na bhAva mAtrane grahaNa karanArA che. e zabdAdi na nAmAdi traNa nikSepAone grahaNa karanArA nahi hovAnA kAraNe, cAreya nikSepAone grahaNa karanArA nAmAM temane samAveza nahi karatAM, sarva nona samAvezavALA je sAta na che, tene be vibhAgomAM paNa samAveza karavAmAM AvyuM che. prathamanA cAra ne ane matAntare traNa nAne je vibhAga che, te na vibhAga dravyane grahaNa karanAra che; jyAre pAchaLanA traNa nAne ane matAntare cAra nAno je vibhAga che, te na vibhAga paryAyane grahaNa karanAra che. je na pradhAnatayA dravyane grahaNa karanArA che, te nAne dravyAstika no kahevAya che. dravya che, dravya che"--Ama belanArA, dravyapratipAdaka no, dravyane guMjArava karanArA no dravyAstika na gaNAya, e spaSTa che. have je naya pradhAnatayA paryAyane grahaNa karanArA che, paryAyapratipAdaka no che, te mane paryAyAstika na kahevAya che. sAmAnyane grahaNa karanAra dravyAstika naye che, jyAre paryAyane grahaNa karanAra paryAyAstika no che. eka navibhAga dravyatvane anulakSIne vAta kare che, jyAre bIje navibhAga paryAyatvane anulakSIne vAta kare che. 25. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna guNa sahabhAvI ane paryAya kramabhAvIH jagatamAM jeTalA padArtho che, temAM dravyatva ane paryAyatva sivAya kAMI che ja nahi. kaI paNa padArthane lagatI keIpaNa vAtane tame vicAra kare, te tamane lAgaze keje padArthanI A vAta che, te padArthanA dravyatvanI vAta che agara to tenA paryAyatvanI vAta che. keI paNa padArthanA dravyatvanI athavA to tenA paryAyatvanI vAta na hAya, evI koI vAta ja A duniyAmAM saMbhavatI nathI. je dravyatvanuM astitva ja na heya, te paryAyatva saMbhave ja nahi, kema ke-dravya hoya to ja dravyanA paryAye hoya. have je paryAnI bhinnatAnuM astitva na hoya, te A saMsAra ja saMbhavI zake nahi. dravyanA bhinna bhinna paryAne kAraNe ja saMsAra che. dravya te kahevAya, ke je guNa athavA paryAyavALuM hoya. guNa tathA paryAya vastutaH to eka ja che, paNa pharaka eTalo che ke-je sahabhAvI hoya che tene guNa kahevAya che ane je kamabhAvI hoya che tene paryAya kahevAya che. dAkhalA tarIke senuM. senAnI je camaka, tene senAnA guNa kahevAya. e senAnA je bhinna bhinna ghATa bane, te badhA enA paryAye kahevAya. sonAne ghATa game te banAve, eTale paryAya badalAya paNa guNa kAyamane kAyama rahe. mATe guNa sahabhAvI kahevAya ane paryAya kamabhAvI kahevAya. Aje senAne A ghATa ne kAle bIje ghATa, eTale paryAye te kamabhAvI ja thayA ne ? paryAyane avasthA vizeSa paNa kahevAya che. pratyenI bhinna bhinna avasthAo, e sarvane dravyanA paryAye kahevAya. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 391 ajJAnane rasa upaje kyAMthI? A te bahu ja sAmAnya keTinI vAta che. nAnI vAta AvI, eTale ATaluM tamane kAMIka khyAla Ave e pUratuM kahevAya che. bAkI to, nAnI carcA e bahu meTI carcA che. nAnI carcA cAle ane emAM AtmA tanmaya banI jAya, te e vakhate e kAma kADhI jAya. nAnI carcA eTale tatvasvarUpanI bhinna bhinna apekSAonI vicAraNa. ahIM tamane jo nAnI vistRta vyAkhyAmAM utAravAmAM Ave, te tamAre rasa vadhI javAne badale bhAgI javA pAme e zakya che. ghaNuM rasadAyaka vAta paNa, sujJa janene ja rasa upajAvI zake che. ajJAna janene mATe rasadAyaka vAta paNa rasadAyaka banI zakatI nathI. pauSTika khorAka paNa je ene pacAvI zake tene mATe puSTi karanAre bane. bIjAne te jhADA ja thaI jAya. ema, tame je bhaNelA , te to tamArI pAse jyAre nanA bhinna bhinna svarUpanI ane parasparanA samanvayanI vAta karavAmAM Ave, tyAre tamAre sAMbhaLavAnuM ane jANa vAne rasa ekadama vadhI javA pAme. tamane ema thaI jAya ke-"AvuM sAMbhaLavA jevuM, jANavA jevuM, vicAravA jevuM, A jagatamAM bIjuM che ja zuM?" A badhI dravyAnuyoganI vAta kahevAya. tamane A vAtamAM rasa upaje, evuM tame bhaNelA che? tamAre na ja kahevI paDe tema che ne? meTe bhAge tamane A viSayanuM jJAna nathI tema ja AvA jJAnanI tamane vizeSa darakAra hoya evuM paNa jaNAtuM nathI. ene laIne thAya che zuM? tamane zrI jaina zAsanane pAmyAnI je Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne parama bhAgyazAlitA che, tene sAce khyAla ja Avato. nathI. ene laIne tame ghaNI vAra zaMkAmAM paDI jAya che ane keTalAkane te "mithyAtva" ane "micchA darzane" evI vAta paNa azAMti upajAve che. tamane rasa nathI tenuM kAraNa zuM? tamane darakAra zAnI che? tAlAvelI zAnI che? tamannA zAnI che? moTe bhAge kaladAra kamAvAnI! artha ane kAma sivAya tamane kaI vastune rasa che kharo ? dharmane rasa paNa je mAtra artha-kAma pUratuM ja hoya, te ene dharmarasa kahevAne badale artha-kAmane rasa kahe e ja samucita che. dharmane sAce rasa te, mokSanA rasane yoge joIe. artha-kAmane rasa na hoya, to dharmane rasa phAyado kare ane mekSanA rasathI ja dharmane rasa hoya, to te mahA phAyade kare. mekSanA rasathI dharmane rasa hoya, te A jJAnanI AvI bedarakArI na hoya. Aje duniyAnI upara uparanI sAmAnya paNa vAtemAM tamane keTale badhe rasa che? jyAre dravyAnuga ke je kharekhare kasadAra che, tene tamane keTalAka rasa che athavA te rasa che ke nahi ene tame tamAre mATe, tamArA hitane mATe vicAra kare. jyAre tame dravyAnuyegamAM rasa letA thaze, tyAre tame tattvajJAnathI bharapUra evA AvA sUtragranthanA zravaNamAM rasIyA banaze. AvuM nakkara jJAna nathI, A jJAnanI nakkaratAnuM bhAna nathI, mATe tamane rasa nathI ane eTale sAcI vastu, yadyapi tame zravaNa karavAne Ave che, chatAM ya tamane samajavAmAM muzakelI naDe che. tamane haju te mArge lAvavAno prayAsa Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 393 cAlI rahyo che. tamane je A mArganuM barAbara bhAna thaI jAya, to tame samajapUrvaka ema kahI zake ke-eka mAtra zrI jaina darzana sivAya sarva darzane mithyA ja che. A vAtane tame samajI paNa zake ane samajAvI paNa zake. ethI tame tamArA parama upakArane sAdhavAnI sAthe, anekanA paNa parama upakArane sAdhanArA banI zake. zrAvakanI pharaja : pUrvakALamAM evA paNa suzrAvake hatA, ke je jAte ane dhaMdhe kuMbhAra hatA. kuMbhAra hovA chatAM paNa, emanAmAM kubhArapaNuM nahetuM rahyuM ane emaNe subhArapaNuM meLavyuM hatuM. mithyAtvanA ane ajJAnanA bejAne pheMkI daIne, emaNe samyajJAnane be svIkAryo hate. samyajJAna emane bejala nahetuM lAgatuM, paNa tAraka lAgatuM hatuM. e subhAravALA banIne, karmanA bhArane pheMkI devA mAgatA hatA. kuMbhAra hovA chatAM paNa, e zrI jaina zAstranA tatvajJAnamAM jIvanane tarabaLa karanArA, kahe ke-e jJAna sarovaramAM jhIlanArA hatA; ane ethI ja teo jamAlinI usUtraprarUpaNane samajI, enA khoTApaNAne pichAnIne, enA saMgane paNa choDI zakyA hatA; tema ja jamAlithI bharamAI jaIne, bhagavAne kahelA sUtra "mAne "ne nahi mAnanArI priyadarzanA sAdhvI, ke je saMsAripaNe bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI putrI hatI tathA jamAlinI dharmapatnI hatI, tene yuktithI samajAvIne punaH mArgastha banAvI zakyA hatA. zrAvakenI pharaja zI che? samaje, neMdhI lya ke-zrAvake eTale zramaNopAsakenI pharaja mokSamArgathI bahAra Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno jatAne, unmArge vaLI jatAne, yuktithI mArgamAM lAvavAnI, mArgamAM TakAvavAnI che; nahi ke-tenI sAthe ceDAM kADhavAnI, tenA upara AkSepa mUkavAnI, tenI virUddha chApAMnA kAgaLane kALA karIne pracAra karavAnI ke tenI nindAdi karavAnI che ! dUSaNa jevAnI zrAvakanI pharaja nathI. dUSaNane jenAra zrAvakane te zekyanI upamA apAI che ane zAstrakAra mahAtmAoe tyAM sudhI kahyuM che ke-AvA zekyanI garaja sAre evA zrAvakemAM nizcayathI samyaktva nathI. AvAM zAstronuM sadbhAve zravaNa karavAmAM Ave, kahevAtI vAtane hRdayamAM utAravAmAM Ave, te sAcA zrAvaka eTale kebhAva zrAvaka banAya che; tema ja AvA zravaNathI, keI paNa vAtane apekSApUrvaka samajavAnuM sAmarthya prApta thAya che. AmAMthI te sAdhupaNuM, yAvat siddhapaNuM paNa Ave. tAtparya ke-A kasadAra jJAnAmRtapAnane rasa keLave ane jIvanane sArthaka banAva vAnuM sAmarthya meLa! nayavAkyo mithyAvAkyo ja che-ema na kahevAya? ApaNI cAlu vAta to e hatI ke-bhagavAne dareke dareka padArthane, padArtha mAtrane dravyAstika nathI tema ja paryAyAstika nayathI jANavA tathA mAnavAnuM kaheluM che. A vAtane AtmA dravyanI apekSAe tame vicAre, eTale sahelAIthI tame A vAtane samajI zakaze. keI paNa AtmA amara che, e te tame jANe che ne ? prANane viyoga thAya che, maraNa thayuM ema kahevAya che, chatAM AtmA to marato ja nathI. game tema thayA kare, te chatAM paNa Atmadravya kAyamanuM kAyama ja rahe che. A Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA thaI dravyAstika nayanI vAta. AtmAnA amarapaNAne svIkAravA chatAM paNa, janma-maraNAdi thAya che, caturgatimAM paribhramaNa thAya che, e badhAne kAMI InkAra thaI zake tema che? kahe kenahi ja. e badhuM paryAyAstika nayane mAnavAthI ghaTI zake che. devagatimAM paNa e ja AtmA ane narakAdi gatimAM paNa e ja AtmA, chatAM e deva, nAraka Adi paNa kahevAya Ama beya nayane meLa sadhAya.jeo AtmasvarUpathI vimukha banIne pugalamAM rAce-mAge che, teo bhavamAM nAce che, bhame che, paribhramaNa karyA kare che. kiyAnI kaThinatAthI DarIne salkiyAthI dUra rahenArA tathA duniyAnI zakya eTalI tamAma kriyAne karyo janArA AtmAone bhavamAM bhamavuM paDe che. emAM, e kaI kaI vAra sArAM karmone karIne puNeya upArja che ane kukarmothI pApanuM upArjana te ghaNe bhAge cAlu hoya che. Ama, saMsAramAM paribhramaNa karato jIva, potapotAnA karmodayane anusarIne vividha rUpone dhAraNa karanAre bane che. deva paNa e ja bane che, manuSya paNa e ja bane che, tiryaMca paNa e ja bane che ane nArakI paNa e ja bane che. jIva ene e-e daSTi che dravyAstika nayanI, jyAre "A deva, A manuSya, A tiryaMca agara A nAraka"--ema je kahevAya, te paryAyAstika nayanI dRSTithI kahevAya. eTale bane ya na jarUrI che. A be nayAmAM karyo naya asatyavAdI che? nija nija apekSAe to be ya satyavAdI che ne? paNa e banne ya satyavAdI kyAM sudhI? eka-bIjAne sarvathA niSedha kare nahi tyAM sudhI! pote pitAnI vAta pratipAdaka selie kahe, temAM asatyavAdI nahi ja ! eTale jeTalAM nayavAkyo, e badhAM Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne mithyAvA ja che-ema to nahi ja kahI zakAya. be nayAmAM dvAdazAMgIne sAraH puNya-pApavazAt paryAyamAM parivartana thayA kare che. A jamAnAmAM upAzrayanA bAraNA pAse zeThIyAonI jeTalI meTare nahi dekhAya, teTalI sinemAgRhe ke vArAMganAgRha pAse dekhAze. moTaramAM jude jude sthale dekhAya, tyAre temane mATe te te sthAnAnusAra zabda bolAya; rakhaDela kahe, laMpaTa kahe, to ya zeTha to ene e ja ne? dravya ane paryAyane pharaka samajI lyo. dravya tarIke kAyamIpaNuM, e vAtane nirdeza dravyAstika naya kare che ane e dravyanAM je je avasthAntare thayA kare che, tene nirdeza paryAyAstika naya kare che. AjanA meTaramAM besanArAo AkhalAo, gardabhe vigere paNa thAya, tema ja sukRtanA ge kaI janmamAM dharmamUrti banIne svarga paNa jAya ane kadAca mekSe paNa jAya. AtmA ene e, chatAM ya bhinna bhinna gati AdimAM paryAya palaTAya. jevuM AtmAmAM, tevuM pugalamAM. jagatamAM jema kadI paNa ekeya jIva na pedA thatuM nathI, tema kaI ekeya jIva kadI paNa sarvathA vinAzane pAmate nathI. ema, jaDa paramANuomAM paNa kadI nathI te umere thato ke nathI te ghaTADe thato. je heya te rahe che. e nAza pAmatuM nathI, tema navuM utpanna thatuM nathI. utpAda ane vyayane siddhAnta paryAyAstika nayanI apekSAe che ane dhruvane siddhAnta dravyAstika nayanI apekSAe che. bhagavAne tripadImAM A traNa ja vAta kahI. emAM AkhI dvAdazAMgI AvI gaI. eTale A be nayane je barAbara Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA jANe, te dvAdazAMgInA sArane pAmelo kahevAya. A nAne dattakuzalanI upamA zA mATe? have A vizeSaNane aMge ApaNe eTalI vAta vicArI laIe ke-dantakuzala tarIke A be nayane kema gaNAvyA ? jayakuMjara yuddhamAM dantakuzalathI kAma le che. dantakuzalathI te zatrunA hakkA-chakkA choDAve che, zatrusainyanI ghaTAne bhede che tathA potAnA svAmIne jayazrI varamALA dhAraNa karAve che. dantakuzala hAthIne zebhAve paNa che ane hAthInA parAkramane paDo paNa dantakuzala dvArA thAya che. tema A be no evA che ke-A bane nayane sAthe rAkhIne vAta karanAra zrI jaina zAsana, ekAntavAdI sarva darzanene parAsta karI de che. AtmAne ekAte nitya mAnanArAo paryAyAstika nayanI vAcA sAme TakI zakatA nathI ane AtmAne ekAnta anitya mAnanArAo dravyAstika nayanI vAcA sAme TakI zakatA nathI. AtmAne ekAnta mukta mAnanArAo athavA te AtmAne ekAte baddha mAnanArAo paNa, A be nAnI vAcA sAme TakI zaktA. AtmA nitya paNa che ane pariNAmika svabhAvavALo paNa che. A rItie ja samagra jagatanI saghaLI ya ghaTanAone nyAya ApI zakAya che. A be no sAthe rahIne, zrI jaina zAsananI mAnyatAne yavantI banAve che. A vastune lakSyamAM rAkhIne vicAratAM, TIkAkAra mahaSie A dravyAstika naya ane paryAyAstika naya-A be nayane dantamuzalanI je upamA ApI che, te suyogya ja kare che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16-nizcaya-vyavahAra : be gaDDasthaleH AgaLanA vizeSaNamAM paNa nayanI ja vAta Ave che samunnata jayakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI ghaTanA karatAM, TIkAkAra maharSi AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, caudamAM vizeSaNa tarIke pharamAve che ke __ "nizcayavyavahAranayasamunnatakumbhadvayasya" eTale ke-jayakuMjarane jema samunnata evAM be gaNDasthale hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa nizcaya naya ane vyavahAra naya-A be na rUpa be gaNDasthalathI yukta che. nizcaya naya ne vyavahAra nayaH nizcaya naya ane vyavahAra naya, e be nAnA paNa vizeSa varNanamAM tamArI pAse nahi utaratAM, tamane sAmAnya prakAre khyAla Ave evuM kahevuM paDaze. sunizcita athavA te paripUrNa kAryadazAne mAnya karanAre nizcaya naya che, jayAre vyavahAra naya te kAraNane pradhAnatA ApIne cAlanAra che. eka dAkhale le. sAmAnyapaNe tame jANo cho ke-cothuM guNasthAnaka avirata samyagdaSTi jIvanuM che, pAMcamuM guNasthAnaka dezavirata samyagdaSTi jIvanuM che ane cha guNasthAnaka sarvavirata samyagdaSTi jIvanuM cheAma chatAM paNa, nizcaya nayanuM Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 399 samyaktva te sAtamA guThANAnI je apramatta dazA che,. temAM manAya che. e te kahe che ke--samyagdaSTi ane avirata zAnA ? pramAdI zAnA ? je sarvavirata ane apramatta hoya, te ja samyagdaSTi. nizcaya naya guNasthAnakAnA kramane svIkAre nahi. ene badhe badhI pUrNatA joie. zrI tIrthaMkara bhagavAnane zrI tIrthaMkara bhagavAna tyAre ja kahevAya, ke jyAre e bhagavAna samavasaraNamAM virAjIne dezanA daI rahyA hoya. khAkInA samayamAM, nizcaya nayanI apekSAe, e zrI tIrthaMkara bhagavAna nahi. eTale jene ApaNe Antarika zuddha lakSya kahIe, tene ja nizcaya naya pradhAnatA Ape che. vyavahAra naya te, sthUla STie jonAra che. e te bAhya kriyAne pradhAnapada ApIne cAlanArA che. e nayathI zuM siddha thAya che ? enA A be nayA, zrI jaina zAsana kevuM samunnata che, darzake che. zrI jaina zAsana jema Antarika zuddhimAM mAnanAra che, tema bAhya zuddhimAM paNa mAnanAra che--e, A che nayAthI pUravAra thAya che. bAhya zuddhine svIkAra, kevaLa Antarika zuddhinI apekSAe ja che--evuM zrI jaina zAsananuM je mantavya che, te paNa AnAthI bahAra Ave che. sArApaNAnA eka aMzanA paNa asvIkAra karanArUM A zAsana nathI--ema vyavahAra nayathI siddha thAya che ane sArApaNuM e sAcuM sArApaNuM tyAre ja Dare che, ke jyAre te AtmAne nirmala manAve cheema nizcaya nayathI siddha thAya che. vicAra karI ke-A. anne ya dRSTine svIkAryA vinA cAle evuM che? antaH Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 400 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne karaNanuM sArApaNuM pedA thavuM ja joIe-emAM paNa keIthI nA pADI zakAya nahi ane antaHkaraNanA sArApaNAne pedA karavAmAM ke sArApaNane pedA thavAmAM je kAraNa rUpa banI zake tema heya, tene paNa Adara karavAnI keIthI nA pADI zakAya tema nathI. nizcayamAM sAdhyane samAveza thAya ane vyavahAramAM sAdhanane samAveza thAya. sAdhya vinA sAdhana kiMmata vinAnuM ane sAdhya heya paNa sAdhana na hoya, to te daridrInA manerathanI jema niSkala. bane ya nanuM zaraNa svIkAravuM joIe? nizcaya naya jJAnAtmaka pratipAdanavALe che ane vyavahAra naya kriyAtmaka pratipAdanavALe che. eTale ja, ahIM TIkAkAra maharSie, A be nayane samunnata kumbhonI upamA ApI che. zrI jaina zAsana kiyAniSedhaka adhyAtmavALuM nathI ane adhyAtmaniSedhaka kiyAvALuM paNa nathI. adhyAtmadaSTi paNa joIe ane adhyAtmadaSTi saphaLa nivaDe tevI kriyA paNa joIe. AtmAne je mULabhUta svabhAva che, anantajJAnAdimaya e je svabhAva che tene khyAla paNa joIe ane vartamAnamAM AtmA karmonA vegathI malina banela heIne AtmAne je anaMtajJAnAdimaya svabhAva che te AvarAele che, mATe te AvaraNo TaLe evA prakAranI pravRttio paNa joIe. AtmAne jaDanI kazI ja asara nathI thatI, e kayI apekSAe ane AtmAne jaDanI asara thAya che, te kayI apekSAe-e be ya jANavuM joIe. e vinA, mekSa sadhAya nahi ne mekSa pamAya nahi. AtmAne je pitAnA mULabhUta Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAsraprastAvanA 401 svabhAvamAM ja sthApita banAvavA hoya, te| A banne yu naceAnuM zaraNa svIkAravuM paDe. A bemAMthI eka paNa nayane . asvIkAra karanAra teA, saMsAramAM vibhAvadazAmAM ja rajhaLyA kare che. DhArInA dhyeya cheDA hAthamAM rAkhIne eka tarapha DhIla mUkIne bIjI tarapha khIMcAyu : kevaLa eka nayanA AdhAre cAlanArA ane bIjA nayanI sadaMtara avagaNanA karanArA mithyAdaSTi che. e ca nayAne je svIkAre, te ja samyagdaSTi che. A nizcaya naya ane vyavahAra nayamAM paNa sAteya nayAnA ane ethI saghaLA ya nayAnA samAveza thaI jAya che. manane sundara-nirmala anAvavuM joie; ane jevuM mana nirmala tevuM ja vacana paNa nirmala ane vartana paNa nirmala bane, evI rItie pravartavuM joie. A rItie je pravarte, te pUrNa nirmalatAne pAme. ekalA manane nirmala anAvavAnuM kahe ane vacananI tathA vartananI malinatA cAleema kahe, te kadI nirmala anI zake nahi. tame valeNuM joyuM che ? dahIMmAMthI mAkhaNane tAravavAne mATe zuM zuM karavuM paDe che, te jANA che ? enA Azraya lIdhA vinA mAkhaNu paNa nIkaLI zakatuM nathI. nara hAya ke nArI hoya, paNa valANuM valAve tyAre e ya hAthAmAM dArIne rAkhavI paDe che. DhArI rAkhIne paNa yathAvidhi kriyA thAya tA ja phaLa maLe. mAkhaNa dahIMmAM ja raheluM che, paNa e mAkhaNa jarUrI kriyA vinA nIkaLe nahi. tema AtmAnA guNA AtmAmAM ja rahelA che, paNa jarUrI kriyA vinA te pragaTe nahi. dahIMmAM rahelA mAkhaNane kADhavAne mATe dahIMne geALImAM nAkhavuM paDe. e dahIMnI vacce Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 402 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno gaLImAM ra nAkha paDe. pachI be jaNa pitApitAnA bane hAthamAM dorI rAkhIne ravaiyAne pherave. ra phare kyAre? derIne eka bAju khacAya tyAre bIjI bAju DhIlI mUkAya ane bIjI bAju khIMcAya tyAre eka bAju DhIlI mUkAya, to raye barAbara pharI zake. Ama valovAya to valavanAra mAkhaNane bhALe. derI khIMcavAnI ane DhIlI mUkavAnI paddha cI ane lIlA ja tine ahIM barAbara ghaTA. nizcayanI jarUrIAta paDe tyAre vyavahAranI derIne DhIlI mUkIne nizcayanI derIne khIMcavI paDe ane vyavahAranI jarUra paDe tyAre nizcayanI derIne DhIlI mUkIne vyavahAranI derIne khIMcavI paDe. Ama eka derIne DhIlI mUkIne bIjI derIne khacAya, paNa be ya derInA cheDA hAthamAM ne hAthamAM ja rahevA joIe. eka paNa cheDe je hAthamAMthI chUTI jAya, to ravaiyo pharato baMdha paDI jAya tema nizcaya ke vyavahAra-ekane ya tajIne, kalyANa sAdhI zakAya nahi. banene sAthe rAkhe te kevalajJAna rUpa mAkhaNane meLave. vyavahArathI vaMcita rahenAra vaMcanA pAme ? A paMcamAMga zrI bhagavatIjI sUtra paNa nizcaya nayane ane vyavahAra nayane laIne cAlI rahyuM che. zrI vItarAga paramAtmAnA zAsananAM saghaLAM ya zAstro, banne ya nanA AdhAre cAlI rahyAM che. ekalA nizcaya nayane vaLagI paDanArAo, pitAnI jAtane adhyAtmI tarIke oLakhAvIne mAkSasAdhaka kriyAthI vaMcita bane che. je teo sarva kriyAothI rahita banatA hota, to te vAta jUdI hatI; paNa e bIcArAe tAraka kriyAothI ja vaMcita banI jAya che. mAtra Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA dharmakriyAomAM dharmakriyAonA vyavahAramAM ja tee vyavahArathI para mane che; khAkI tA, vyavahAra vinA teenA vyavahAra cAle che ja kayAM ? khAvAne, pIvAnA, paheravAnA, eDhavAnA, ema paudgalika bhAge palegane lagatA vyavahArane cAlu rAkhIne, te peAtAne vyavahAra vinAnA kahevaDAve che. evI badhI kriyAo kare ane dharmakriyAomAM akhADA kare, enA ze artha ? enA artha anartha, pramAdanI pIDAnA ja e eka prakAra che. jyAM sudhI dehane aMgenA vyavahAra, mAhya vyavahAra chUTe nahi, tyAM sudhI AtmA je Atmahitakara kriyAnA vyavahArathI vaMcita bane che, teA te veMcanA ja pAme che. jyAM sudhI khAdya vaLageluM che, tyAM sudhI Atmahitakara dharmavyavahAranI jarUra jarUra che. khAdya khalA chUTe eTale vyavahAra ApeAApa aTake che, paNa tyAM sudhI dharmavyavahArathI aTakanAra pote laTake che. siddhAvasthAne saMprApta karyA pachIthI bahAranuM vaLagaNu nathI ane ethI vyavahAra nathI; paNa e pahelAM vyavahArane tajavAnuM kahenAra-dharmabyavahAranI jarUra nathI evuM kahenAra, kevaLa bhavabhramaNanA vyavahAramAM ja aTavAI rahe che. evA nizcayavAdIe, ekAntavAdamAM gabaDI jaIne, durgatinA khADAmAM gabaDI paDe che, kAraNa ke-tee utsUtraprarUpaNA rUpa mahA bhayaMkara pApane upArjanArA ane che. 403 zuddha vyavahAra Antarika zuddhi mATe joIe H aNusamaja AdinA kAraNe je evAothI doravAI gayA haiAya, paNa jee AgrahI na hoya, teo zrI bhagavattIjI sUtra rUpa jayakuMjaranAM nizcaya naya tathA vyavahAra naya Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne rU5 gaNDasthalethI, ekAntavAdane tajanArA ane svAdvAdamAM sthApita thanArA bane che. zrI bhagavatIjI sUtranA jJAnane pAmelAnI pAse, ekAntavAda TakI zakatuM ja nathI. jema nizcayanA ekAnta AgrahI nahi banavuM joIe, tema vyavahAranA paNa ekAte AgrahI nahi ja banavuM joIe. vyavahAra hoya ane nizcaya na hoya, to paNa artha sarato nathI. keTalAka abha paNa padgalika sukhanI lAlasAthI zuddha vyavahAravALA bane che. emanI karaNI evI paNa hoI zake che ke-dekhAvamAM kaI enI khAmI batAvI zake nahi. abhavya kadAca evI paNa karaNa kare, ke je karaNa gaNadharabhagavAna zrI gautamasvAmijInI karaNane paNa mhAta kare, evI hoya. have che kAMI bAkI ? paNa tatvane nahi jANanArAe ja ene mahatva Ape. tyAM vyavahAra mAtra che ane nizcayanuM nAmeya nathI, eTale e vyavahAra mokSasAdhaka banavAne badale mekSarodhaka bane. emAM deSa vyavahArane nathI, paNa nizcayanA abhAvane che athavA te kunizcayane che. abhavyathI aneka bhavya tare, e pratApa vyavahArane che ane e nAmadAra koro dhAkkora che eTale mele ne melo ja rahe, e pratApa enAmAM sunizcaya nathI Avyo ene che. Ama to, jagatamAM nizcaya ne vyavahAra cAlu che, paNa samyajJAna dvArA je nizcaya thAya, te ja sAce nizcaya kahevAya. e nizcaya vyavahArane zuddha banAvyA vinA rahe ja nahi. zuddha nizcaya zuddha vyavahAra mAge che. jene nizcaya zuddha vyavahArane mAge nahi, tene nizcaya e vastutaH nizcaya ja nathI. samyajJAnanA abhAvamAM nizcaya thAya paugalika sukhanI ramaNatAne. e nizcaya zuddha vyavahArane bahA Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 405 rathI AcaravA de, paNa aMdarathI malina ja banAvyA kare. azuddha vyavahArane mATene zuddha vyavahAra, e vastutaH zuddha vyavahAra ja nathI. zuddha vyavahAra Antarika ne bAhya zuddhine mATe ja joIe. e nizcaya vinA bane nahi. abhavya bIcAro vyavahAraniSNAta banavA chatAM paNa tarato nathI, nizcaya vinA! vyavahAra zivabIja paNa bane ne bhavabIja paNa bane nizcayanI avagaNanA karanArA ane vyavahAramAM ja sarvasvane sthApanArA paNa mahA ajJAnio ja che. kahyuM che ke 'vyavahArapratibhAso durNayakRtabAlIzasya bhavabIjaM vyavahAra caraNaM punaranabhiniviSTasya zivabIjam / ' vyavahArane pratibhAsa saMsAranuM bIja bane che. vyavahArane pratibhAsa, eTale mAtra vyavahAranuM ja poSaNa karavAmAM Ave e je vyavahAra, te saMsAranuM bIja thaI jAya che. vyavahAranI AcaraNa hoya, paNa ene ja Agraha na hoya to e ja vyavahAra zivabIja rUpa banI jAya che. tAtparya e che ke-vyavahAranA ke nizcayanA ekeyanA kadAgrahI nahi banavuM joIe. jyAM sudhI kArya na bane, paripUrNa phaLa na maLe, tyAM sudhI kAraNane vaLagI rahevuM joIe ne? eTale vyavahArane vaLagavuM e Avazyaka to che ja, paNa vyavahArane je sAdhana samajIne vaLage heya, te nizcayanI-sAdhyanI zodhamAM ja rahe ane ene vyavahAra te tAraka ja nivaDe. huM te evAnA vyavahAranI vAta karI rahyo chuM, ke je nizcayanI zodhamAM nathI ane mAtra vyavahArane ja kadAgrahI che. evAne vyavahAra, evAne mATe, saMsAranuM bIja bane che. kadAgraha vinAnAne e Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ja vyavahAra zivabIja banI zake che. zivabIja banI zake e paNa vyavahAra jyAre saMsArabIja banI zake che, te nizcayanA nAme vyavahArane niSedha karavAnI vAta karavA rUpa vyavahAra saMsArabIja bane, emAM Azcarya pAmavA jevuM kAMI nathI. nizcayanI ane vyavahAranI vAtamAM ya tAravAnI zakti che, paNa vAta samajapUrvakanI ane kadAgraha vinAnI hoya che! kadAgraha badhAne De. sadAgraha sadA joIe ane kadAgraha kadI paNa joIe nahi. upekSA rAkhanAre DUbe ne apekSA rAkhanAre tare vyavahAra ene e, paNa ekane mATe e zivabIja bane ane anyane mATe e bhavabIja bane, temAM kAraNa ekane nizcaya che ane anyane nizcayAbhAva ja mAtra nahi paNa nizcayane niSedha che. bAkI, zrI mASatuSa muni vyavahArathI phAvyA ke nahi? paNa emaNe gurUnI AdhInatA kevI svIkArI hatI? teo nizcaya tarapha bedarakAra nahotA. sphaTikanI pAse je kula mUkavAmAM Ave, to kulanA raMgane anusAra sphaTika paNa lAla, lIluM, pILuM vigere dekhAya che, kema ke-sphaTikane e svabhAva che. suratamAM sphaTikanI mUrtionI pAchaLa raMgaberaMgI puSpane gaThavIne evI racanA karavAmAM Ave che keprathama najare sphaTikanI khabara paNa paDe nahi. sphaTikamAM jema raMge dazyamAna thAya che, tema egya AtmAne gurUne upadeza phaLe che. pavitra banavAnI bhAvanAvALA AtmAne, svaccha banavAnI-nirmala banavAnI bhAvanAvALA AtmAne, laghukama bhavyAbhAne gurUne upadeza asara kare che, gurUne bedha phaLe che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga zAstraprastAvanA evA AtmAmAM nizcayanuM jJAna vizeSa nathI, che vyavahAramAM, paNa vyavahAranA kadAgraha nathI teA te kramazaH kevalajJAnane paNa pAmI zake che. cAvat saMpUrNatayA karmane kSaya karI zake che ane AtmAne svasvarUpamAM lAvIne sthApI zake che. svamAM athavA gurUmAM nizcaya che jemane, te, te Azraye, vyavahArane AcaratA meAkSaphaLane meLavI zake che. matalaba ke kevala vyavahAramAM hAya ane nizcayamAM na ja hoya, te te magamAM kAraDuM jevA hoya che. emane vyavahAra tArI zakatA nathI. bhagavAnanAM darzana meAkSane mATe karavAM joie, e lAgaNI, e nizcayanA aMza che. emAMthI ekanI upekSA karanArA DUbe che, jyAre apekSA rAkhanArA tare che. bhagavAnanA anuyAyI eTale apekSAvAdI. AvA apekSAvAda Ave, tyAre ja AtmA kevalAsvAda meLave che ane AtmAne AbAda banAve che. nizcaya ane vyavahAra-e bannenI vacce paraspara kAryakAraNabhAvanA saMbaMdha paNa che. zuddha nizcaya zuddha vyavahArane lAve ane zuddha vyavahAra paNa nizcayane pAmavAmAM kAraNu khanI zake. 407 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17-yAga ane kSema : cAga ane kSema rUpa e kAnaH jayakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI sarakhAmaNI karIne, zrI bhagavatIjI sUtranI mahattAno khyAla ApI rahelA TIkAkAra maharSi, pote racelI zAsraprastAvanAmAM, paMdaramA vizeSaNa tarIke kmAve che ke " yogakSema UMcu hasya | Y eTale ke-jayakuMjarane jema e kAnA che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa yAga rUpa ane kSema rUpa e kAnA che. chApelI pratinI bhUla : atre eka vAtanA khUlAsA karavA Avazyaka che. zrI bhagavatIjI sUtranI TIkAvALI A je chApelI prata che, temAM A vizeSaNa nathI. ema lAge che ke-chapAvatAM rahI javA pAmyuM haze athavA tA kAI bhUlavALI hastalikhita pratanA AdhAre cAlyA jatAM bhUla rahI javA pAmI haze. A vizeSaNa na ja hAya, ema tA ane nahi; kAraNa ke hAthInAM saghaLAM ya aMgeAnI TIkAkAra maharSie atre ghaTanA rI che. jayakuMjaranAM badhAM aMgonA tee ullekha kare ane kAnAnA ullekha kare nahi-e mane nahi. pratane zeAdhanAre jo jarA vadhu lakSyathI joyuM hAta, tA AvI bhUla rahI javA pAmata Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 409 nahi. anyamAM pratimAM A vizeSaNa prApta thAya che. temAMthI laIne ja atre ApaNe A vizeSaNane vicAra karIe chIe. nAthe te ke je yoga-kSemane kare? lokanAthanI vyAkhyA karatAM, mahApurUSe pharamAve che kejagatanA jInA yogane ane kSemane je karanAra hoya, tene nAtha kahevAya. hitakArI vastu meLavI ApavI, enuM nAma ga" kahevAya che ane je hitakArI vastu maLelI hoya ke meLavI ApelI hoya-tenuM paripAlana karAvavuM, enuM nAma kSema" kahevAya che. AvI rItie je yugane ane kSemane karavAnuM sAmarthya dharAvato hoya ane vegane ane kSemane karate heya, te ja khare nAtha che. pitAne nAtha kahevaDAvavA chatAM paNa athavA te pite nAtha banI besavA chatAM paNa, jeo pite jenA nAtha che, tenA vegane ane kSemane karanArA nathI hatA, te teo nAthapaNAnI viDambanA ja karanArA hoya che. evA nAthethI te nAthapaNuM vagevAya che. evA nAnA Azare rahevA karatAM te, anAtha rahevuM sAruM. keInA paNa nAtha banavuM hoya, te mANase nAtha kene kahevAya ane nAthe zuM karavuM joIe--ene samajI laIne, nAtha tarIkenA kartavyane adA karavAne mATe tatpara banyA rahevuM joIe. tevI zakti na hoya, to nAtha banavuM nahi ane tevI zakti pamAya tyAM sudhI sanAtha banyA rahIne tevI zaktine meLavavAno prayatna karyA kare, e ja hitAvaha che. nAthanI gaNanAmAM sauthI pahelA bhagavAna tame have vicAra kare ke nAtha banavAnI vadhumAM vadhu Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne lAyakAta kenAmAM hoI zake che? jagatane nAtha jagatanuM kevuM bhaluM kare, te te kharekhara nAtha kahevAya? rAjA Adi nAtha kahevAya che, te rAjA AdinA kartavyane jANe che ? pitAnI prajAne sukhanAM sAdhano pamADavAM ane prajAnI pAse sukhanAM je sAdhana hoya, tenuM rakSaNa karavuM, e rAjAnI pharaja che. prajAnA sukhanAM sAdhanone lUMTanAra, prajAnI pIDAnI darakAra nahi karanAra, prajAnA ge rAjasamRddhinI rakSA ne vRddhi karanAra rAjA, e rAjA nathI paNa lUMTAre che. rAjyane sAco saMcAlaka te ja, ke jene ahaniza prajAnA sukhanI cintA rahe ane prajAnA sukha mATe jarUrI zakya prayatna karatAM je acakAya nahi. sAce rAjA te prajAnI AbAdImAM ja pitAnI AbAdI mAnanAre hoya che. Ave sAco rAjA paNa, prajAnA kalyANanuM kAraNa, keTaleka aMze bane ? saMsAranA jIva mAtrane kalyANanI vAta to tenI maryAdAmAM nathI. tenI prajA pUratI ja tenI maryAdA che. e prajAnA paNa Ihalaukika athavA to paugalika kalyANanI ene apekSA che. jyAre ApaNe to evA nAthanI vAta karavI che, ke je jagatanA jIva mAtranA nAtha kahevAvAne lAyaka hoya. emAM, sauthI pahelo naMbara bhagavAna zrI jinezvaradevane ja Ave. jagatanA jIva mAtranA kalyANa karanArA zAsananI sthApanA to, mAtra e ja parama puNyavaMtathI thAya che. pagalika sukhanAM sAdhanene ega karI ApIne ane tenuM rakSaNa karavA prayatna karIne paNa, keI paNa jIvane sAcI rItie ane sarva prakAre duHkhathI mukta karI zakAtuM nathI ane ethI saMpUrNa sukhane pamADI zakAto nathI. e mATe to, eka mAtra mokSanuM ja dAna karavuM Ava Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 411 yaka che. sAce nAtha, parama nAtha to kevaLa mekSanuM dAna karavAnA ja lakSyavALo hoya. bIjAM je keIdAno e kare, te paNa mekSahetuthI ja kare, mATe e dAnene samAveza ekSadAnamAM ja thAya. jene mekSa maLe, tenuM saghaLuM ya duHkha sadAne mATe jAya ane te sadAne mATe saMpUrNa keTinA sukhane pAmanAre banI jAya. AvuM dAna, bhagavAna zrI jinezvaradeve kare che. AvuM dAna pate ja kare che ema nahi paNa pote AvuM dAna karavAno je mArga-tene vaheto kare che, ke je mArganA pratApe anekAneka anya jIve paNa mekSanuM dAna karanArA bane che. AvI rItie mokSanuM dAna karanArA nAthanI tole anya keI ja nAtha AvI zake nahi. mokSanuM dAna upadezathI ja thAya ane temAM sAmA chavanI paNa lAyakAta vigere joIe : mekSanuM dAna mekSane upAya batAvavA dvArA ja thaI zake che. keI paNa paugalika vastunI mAphaka, mokSa daI zakAto nathI. tame ja jUo ke-saMsAramAM vidyAdAna kevI rItie devAya che? bhaNAvanAra ane bhaNanAranA suyoge ja vidyAdAna karI zakAya che ne ? vidyA apAtI nathI, paNa batAvAya che. Ane A kahevAya ane Ane te kahevAya, AnA saMgathI Ama bane ane tenA saMgathI tema bane, AvI AvI rItie batAvavA dvArA ja vidyAnuM dAna karAya che. bhaNAvanAra game teTaluM batAve, paNa bhaNanAra je ene grahaNa karI zake nahi, grahaNa karI zake paNa yAda rAkhI zake nahi ane cAdeya rAkhe chatAM tenA upara vicAraNAdi kare nahi, te zuM Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne thAya? vidyAdAna saphala thavAmAM bhaNanAranI paNa yogyatA ane mahenata avazya joIe. evuM ja mokSadAnamAM che. bhagavAne te mokSane upAya batA; paNa e upAyane yathAsthitapaNe jANavA ane AcaravAne prayatna te ApaNe ja, saMsAranA jIe ja karavuM paDe. bhagavAne mekSanI sAdhanAnI jarUra darzAvI, paNa e vAta rUce evI lAyakAta ane laghukamitA na hoya, to zuM thAya ? mokSa sAdhave e jarUrI che ema lAge, paNa bhagavAne batAvelA mekSamArga upara zraddhA pragaTe- eve karmane kSApazama na hoya, te zuM thAya ? mokSamArga upara zraddhA pragaTI, paNa e mArgane AcaravA jego karmane kSapazama na hoya, te zuM thAya?mekSamArgane AcaravA jego kSapazama hoya, paNa apramattabhAva Ave ane kSapakazreNi maMDAya-evuM pariNAmenuM paribaLa pAmavA jegI Atarika ane bAhya sAmagrI na hoya, to zuM thAya? kSapakazreNi mAMDI ane kevalajJAnane ya pragaTAvyuM, paNa te pachI AyuSyakarma jeTaluM bAkI hoya, teTalo vakhata saMsAramAM rahevuM ja paDe, emAM bIjuM zuM thAya ? mekSa te jyAre sakala karmonuM saMpUrNapaNe kSINapaNuM thaI jAya, tyAre ja maLe ne ? A badhuM mAtra bhavya jene mATe ja saMbhave che. bhavya jImAM ja AvI lAyakAta hoI zake che. bhavya jIne paNa kAla pAkyA pachIthI ja e lAyakAta kAryagata bane che. bhavya jInA kAlano pari pAka thayA pachIthI paNa bhavitavyatA, laghukamiMtA, nimitta ane purUSArtha AdinI apekSA rahe che ja. keIpaNa kArya pAMce ya kAraNe maLavAthI ja saMbhavI zake che. eTale mekSanA dAnamAM sAmevALA jIvane suga paNa joIe. AthI te bhagavAnane bhavya Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga--zAstraprastAvanA jagatanA nAtha kahevAya che. ratnatracIne pAme ane pALe-evA upakAranI sarvottamatA : bhavya jagatanA nAtha evA bhagavAna, bhavya jIvAne zuM meLavI Ape che ane zAnuM paripAlana kare che ? bhagavAna bhavya jIvAne samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritra rUpa ratnatrayI meLavI Ape che ane tenuM ja paripAlana kare che. ratnatrayIne pAmI zakavAnI lAyakAtavALA jIvA ratnatrayIne pAmI zake ane temane prApta thayela ratnatrayInuM teo rakSaNa karI zake, paripAlana karI zake evA ja upadeza bhagavAna Ape che. ratnatrayIne pAmI zake ane pALI zake-evA prakAranA upadeza ApavA, enA jevA A jagatamAM bIje kAI ja upakAra nathI. anya upakArA te alpakAlIna paNa hAya, upakAra thavAna thavAnI bhajanAvALA paNa hAya, pariNAme apakAraka nivaDe evA paNa hoya ane kadAca vartamAnamAM apakAraka nivaDe--evA ya hAya; parantu ratnatrayIne pAmI zake ane pALI zake evA upadezanA dAna rUpa je upakAra che, te upakAra evA kAI ja dUSaNathI dUSita nathI. e upakArane je jhIlI zake, te A leAkamAM ya sukhI thAya ane tenuM bhaviSya candranI caDhatI kalAnI jema ujvala banatuM jAya. emAM e bhUle te vAta jUdI che, bAkI upakAramAM khAmI nahi. mAnA ke--AvA upakArane eka vAra jhIlyA pachIthI jIva pramatta banI jAya, bhUlI jAya, gabaDI jAya, teA ya A upakAra te evA che ke--e jIva punaH alpa kAlamAM ja ratnatrayIne pAmyA vinA rahe nahi. eka vAra jeNe A upakArane jhIlyA, tenA 413 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna mokSa avazyabhAvI samajI ja le. kAnanI ghaTanA yogya ja che : bhagavAne mokSadAna je upadeza dvArA karyuM che, te upadezane ja A zrI bhagavatIjI sUtramAM saMgraha karAelo che. AthI bhagavAnane jema bane ane mane karanArA kahevAya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa yogane ane kSemane karanAra kahevAya. upadezane grahaNa karanAre, pahelAM te A upadezane sAMbhaLavo paDe ne ? jene kAna na hoya athavA kAna heya paNa baherAza hoya, te upadezane sAMbhaLI zake nahi. zrI bhagavatIjI sUtramAM A upadeza bhagavAne dIdhelo che, paNa ene sAMbhaLIne gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe saMgrahela. AthI ja, A zrI bhagavatIjI sUtrane yoga rUpa ane kSema rUpa be kAne che, evI ghaTanA karavAmAM AvI che. zrI bhagavatIjI sUtra paNa, ratnatrayIne ja pAmI zakAya ane pALI zakAyae upadeza Ape che. A uparathI e vAta paNa samajI levI joIe ke zrI bhagavatIjI sUtrane sAMbhaLanAre, zrI bhagavatIjI sUtrane bhaNanAre, eka mAtra ratnatrayIne ja pAmavAne ane pALavAne Azaya rAkhavo joIe. sadagurUo paNa bhavya jIvone sanAtha banAve che : bhagavAnanI gerahAjarImAM, bhavya jInuM sanAthapaNuM sagurUomAM raheluM che. bhagavAnanI gerahAjarImAM te, mAtra saddagurUe ja bhavya jagatanA AdhAra rUpa che. saddagurUo je bhagavAnane ja nAtha banAvIne prava, to teone mATe bhavya jagatanA sanAthapaNAnuM paripAlana bahu ja sulabha che. sadga Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41pa bIjo bhAga-zAstraprastAvanA rUoe pahelo prayatna pitAnI ratnatrayInI pAlanAne karavAne che ane ratnatrayInI pAlana karate karate ratnatrayIno. pracAra karavAnuM che. ratnatrayInI pAlanAne neve mUkanArA veSadhArie pote ja anAtha banI gayelA che, to bIjAone teo potAnAthI sanAtha zI rItie banAvI zakavAnA hatA? eTale paropakAranA nAme paNa ratnatrayInA mArgathI bhraSTa thanArAe, sAcA papakArane sAdhanArA banI zakatA ja nathI. vaLI, sadagurUo te, pitAnA ziSya-praziSyAdine ratnatrayImAM vRddhi pamADanArA tathA temanI ratnatrayInI pAlanAmAM sahAyaka bananArA hoya che. keI paNa jIva ratnatrayInA mArgathI bhraSTa bane nahi-tenI teone bhAre kALajI hoya che. ratnatrayInA mArgathI bhraSTa thatA jIvanI upara to, teo karUNane dhedha varasAvIne, te jIvane ratnatrayImAM susthira banAvavAno prayatna kare che. A zAsana paDatAne ke paDelAne pATu mAranAra nathI, paNa paDatAne jhIlanAra che ane paDelAne paNa uddharanAra che. nAthanuM kAma kalyANa ja karavAnuM che. akalyANa karavAnuM kAma nAthanuM nathI. akalyANa karI rahelAne kalyANa karanArA banAvavA-e nAthanuM kAma che, paNa keI akalyANane paMthe paDI, jAya--evuM karavAnuM kAma nAthanuM nathI. saddagurUe paNa bhavya jagane sanAtha banAvanArA ja hovA joIe. bhavya jagatuM te ja gurUothI sanAtha banI zake che, ke je sadgurUo mAtra ratnatrayIne pAmI zake ane pALI zake-evA ja prakAranA upadezanuM ane AcaraNanuM dAna kare che. ratnatrayInI prAptimAM athavA te ratnatrayInI pAlanAmAM vinakara bane, evuM eka paNa vacana gurUothI belI zakAya ja nahi. evuM bele, Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAne e nAthapaNAne paNa gumAve ane sanAthapaNAne paNa gumAve. nAtha tarIkenI tamArI pharaja bajAvo che? - have DI tamArI vAta paNa karI levI paDaze ne? tame loke nAtha banavAne ane nAthe kahevaDAvavAne te ghaNA rAjI che, paNa nAthapaNAnI lAyakAtamAM meTuM mIMDuM che, evuM moTe bhAge dekhAya che. pArakI jaNInA nAtha banavAne mATe te tame vAgate vAje, ghoDe caDhIne, utsAhabhera jAva cho ne ? gharamAM chokare jyAre janme che, tyAre paNa pitA banyAne-nAtha banyAne utsava ujave che ne ? keI nekara kahe ke- Apa te mArA nAtha che" te e sAMbhaLavuM tamane bahu mIThuM lAge che ne? ATale badhe nAtha kahevaDAvavAne ane nAtha banI besavAne zekha che, paNa nAtha tarIkenI pharajane tamane keTalo khyAla che? jenA jenA tame nAtha, tene tene sukhanAM sAdhane maLe ane tenAM sukhanAM sAdhane TakyAM rahe, evuM karavAnI tamArI vRtti kharI? tame Aje bAyaDI-chokarAM mATe zuM kare chetenI mane khabara che, paNa emAM tamArI svArthI vRtti kAma kare che ke tamArI pharajanuM tamAruM bhAna kAma kare che? tamane pratikULatA paDe, to tame pharajanA bhAnathI keTaluM kare, e savAla che! bAyaDI-chokarAMnuM pAlana svArthane ane mehane AdhIna banIne thAya che, mATe ja nekare pratye evI kALajI rahetI nathI. ApaNe te, AthI paNa AgaLanI vAta karavI che. tame jenA nAtha kahevaDAve che, tenuM sAcuM kalyANa thAya, e kema ratnatrayIne pAme, enI cintA tamane che kharI? zrAvake evA paNa hatA, ke je pitAnAM Azrita pazuone Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 417. paNa ratnatrayI pamADavAne prayatna karatA hatA. paNa khAmI mULamAM che. tamane ratnatrayI keTalI game che, e ja agatyanI vAta che. tamane je ratnatrayIne pAmavAnI IcchA haze, te tame A zrI bhagavatIjI sUtranA cogakSemakara guNane lAbha laI zakaze; ane jo tema thaze, to tame saMsAramAM raheze tyAM sudhI paNa, tamArA AzritonA sAcA kalyANano prayatna karanArA banI zakaze. 18-prastAvanAthI anumAna : prastAvanA rUpa pracaSTha IMdraH A zrI bhagavatIjI sUtro ane kSema rUpa karNayugale karIne sahita che evA prakAranI zrI bhagavatIjI sUtranI oLakha ApyA bAda, jayakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI ghaTanA karavA dvArA, ApaNA hRdayamAM zrI bhagavatIjI sUtranI mahattAne sthApita karI rahelA TIkAkAra maharSi, zAstraprastAvanAmAM AgaLa vadhatAM, selamA vizeSaNa tarIke pharamAve che ke "pratAnA nAnA pazupAlA" eTale ke jyakuMjara jema praca7 evI sUMDhavALA hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa prastAvanAnI vacanaracanA rUpa pracaNDa zUDha che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno prastAvanA kevI hoya, e vAta te ApaNe karI gayA chIe. phUTanI jagyAe prastAvanA jaNAvI, tenuM kAraNa e che ke-zUDhathI A hAthI che evuM jJAna thAya che. sUMDha ekalI dekhAtI hoya, te paNa te dvArA hAthI anumita thAya che. zUDha hAthInA agrabhAgamAM hoya che. zuM uparathI hAthI keTale uce che ne ke lakSaNavaMto che, tenI kalpanA paNa AvI zake che. hAthI saghaLAMya kAryo zaMDha dvArA kare che. evI ja rItie, prastAvanA dvArA paNa A grantha karyo che ane ke che, enI pichAna thAya che. prastAvanAthI granthanI vizadatA, mahattA, lAkSaNikatA Adine jANI zakAya che. prastAvanA paNa granthanI AdimAM ja hoya che. sAce granthakAra je prastAvanA kare che, te prastAvanAne vaLagI rahIne ja granthane vahAve che. Ama prastAvanAne apAelI DhanI upamA sthAne ja che. TIkAkAra mahaSie mAtra zaMDha nahi jaNAvatAM, pracarDa cUMDha jaNAvela che. jayakuMjaranI zUDha pracaNDa heya che. zrI bhagavatIjI sUtranI prastAvanA paNa evI pracaNDa che ke-AkhA granthamAMnI eka paNa bAbatane keI mithyA karAvavAne mATe samartha banI zake nahi. evI vacanaracanAthI prastAvanA karavAmAM AvelI che ke-e prastAvanA sUtranA satyavAdipaNAnI surakSaka banI rahI zake. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19-nigamananI mahattA : atuccha puccha rUpa nigamana : Ama jayakuMjaranAM lagabhaga badhAM aMgonI vAta thaI gaI. mAtra eka aMga khAkI rahyuM. jayakuMjaranuM AgaLanA bhAganuM aMga zUDha, tema jayakuMjaranI pAchaLanA bhAganuM aMga karyuM ? puccha. TIkAkAra maharSie sattaramA vizeSaNamAM pucchanI vAta karI che. teozrI kramAve che ke "" " nigamanavacanAtucchapucchasya / eTale ke--jayakuMjarane jema atuccha evuM puccha hoya che, tema zrI bhagavatIjI sUtrane paNa nigamanavacana rUpa atuccha evuM puccha che. nigamanathI lAbha : nigamana kene kahevAya ? tame kAI paNa eka athavA te vadhu viSayAnuM pratipAdana karyuM agara teA koI kathA kahI, e badhAne ante, pUrve je kAMI paNa kahyuM, tene sameTI laine kathanane pUrNa karavAmAM je kahevAya, te nigamana che. emAM vAta te pUrve je kahevAI hoya te ja Ave, paNa bhAva rUpe ane sUcana mAtra rUpe Ave, athavA teA granthanA tAtparyaMnA khyAla Ave evI rItie Ave. nigamana eTale upasaMhAra, ema paNa kahI zakAya. anta bhAgamAM je sAra darzAvAya, te nigamana. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne tame navalikAo vigere vAMce che, temAM ghaNI vAra be bela, prastAvanA vigerenI mAphaka chevaTe upasaMhAra paNa Ave che ne? keTalAke evA hoya che ke-Ama vistRta pratipAdana karatAM AvaDe, paNa upasaMhAra karatAM AvaDe nahi. upasaMhAra te e. hoya ke-granthanA rahasyane kholI nAkhe. pAchalI badhI vigatene manamAM upasthita karAvI de, zrI bhagavatIjI sUtra paNa nigamarahita nathI paNa nigamanayukta che ane je nigamana che. te paNa atuccha che. nigamana kSudratAvALuM nathI, paNa gaMbhIratAvALuM che. parama upakArIo nigamana kevuM kare che, te te. sthAne jevAne maLe che. upakArIoe racelA kathAgranthomAM ya e hoya che, paNa e vastu lakSyamAM Ave evI daSTi joIe ne? navalikAonA nigamananI vAta khAsa vAMce, khAsa yAda rAkhe ane dharmakathAonA nigamanane prAyaH vAMcyuM-na vAMcyuM kare. kema ke-paNe rasa che ane ahIM rasa nathI, evI ja dazA. moTe bhAge che ne ? tame je dharmakathAone nigamanane paNa sArI rItie vAMcyuM hatuM, te ya tamane zAsananA rahasyane ghaNe khyAla AvyuM hota. madhubindunuM daSTAntaH tamArAmAMnA ghaNAoe madhubindunI kathA vAMcI ke sAMbhaLI haze, paNa enuM nigamana tamane yAda che ? enuM nigamana yAda rahe, haiye rahe ane tame AvI rItie saMsAramAM naphakarA thaIne rahI zake, e banI zake evI vastu ja nathI. keI eka AdamI sArthanI sAthe eka dezathI bIjA dezamAM ane bIjA dezathI trIjA dezamAM pharato. eka vAra Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA 421 evuM maLyuM ke je sAthenI sAthe te pharatA hatA, te sArtha bhUlathI eka aTavImAM peThA. aTavI tA ghaNI meATI hatI, paNa sAthe jyAM aTavImAM peThA ke tarata ja te sArthane lUMTavAne mATe cArA AvI pahoMcyA. cArA AvyA, eTale saue jaranA bhAge paNa jAnane macAvavAne mATe bhAgavA mAMDyuM. temane khabara hatI ke- A cAro ApaNuM jara teA badhuM lUMTI leze, paNa ApaNA jAna paNa leze, kema ke-ApaNe jIvatA rahIe emAM corAne peAtAnA jIvanuM jokhama lAge. adhA bhAgyA, eTale pelA musAphara paNa bhAgyA. e vakhate bhAgI chUTavuM eTaleA ja khyAla hatA, paNa bhAgIne kathAM javuM ene khyAla nahAtA. pelA musAphara evA raste bhAgyA ke te doDatA doDatA mahA aTavImAM pahoMcI gayA. mahA aTavImAM paheAMcI gayelA te purUSanI pAchaLa eka hAthI paDyo. e hAthI ghaNA uMcA hatA, tenA gaMDasthalamAMthI maDhanAM jharaNAM jharatAM hatAM, teNe peAtAnI zUMDhane uMcI karI hatI, tenAM pagalAM joradAra hatAM, tenuM mukha tapAvelA tAMbA jevuM rAtuM hatuM, meghanI jema te garjanA karatA hato ane krodhathI uddhata banelA te sAkSAt yamarAja jevA lAgatA hatA. AveA jaMgalI hAthI pUMThe paDe, pachI mANasa kare zuM ? jIva laIne bhAge ke bIjuM kAMI thAya ? ane bhAgatAM bhAgatAM paNa ene ema ja thayA kare ke hamaNAM maryAM ke marIza, pelA mANaseya nAThA, ghaNA nAThA, paNa hAthI enI lagAlaga AvI paheAMcyA. pelA mANasa muMjhAyA ke have tA khalAsa. tyAM enI najare eka kuvA paDyo. e kuvA ghAsathI DhaMkAI 27 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAna gayelA hatA. pelA mANase vicAra karyo ke jo huM A kuvAmAM paDatuM mUkuM te kadAca bacI jAuM! Ameya have maravAnuM teA che ja, paNa kuvAmAM paDavAthI kadAca bacI javAya.' AvA vicAra karIne teNe kuvAmAM paDatuM mUkayuM, paNa tenA hAthamAM eka DALa AvI gaI. kuvAne kAMThe eka vaDavRkSa hatuM. e vRkSanI eka meATI DALa kuvAnA madhya bhAgamAM sarpAkAre laTakatI hatI. acAnaka e DALa pelAnA hAthamAM AvI gai ane enA AdhAre te laTakatA rahyo. hAthIe e kuvAnI pAse AvIne peAtAnI zUDha vaDe e mANasane kuvAmAMthI bahAra kheMcI kADhIne mArI nAkhavAnA vicAra karyo ane tevA prayatna paNa karyAM, paNa hAthInI za'Dha e mANasane AMkhI zakI nahi. Ama tatkAlane mATe te purUSa hAthI taraphanA bhayathI te bacI gayA, parantu eNe nIce kuvAmAM najara karI te eka mATe ajagara tenA tarapha mITa mAMDIne mAM phADIne beThelA jaNAyA. ' humaNAM A mArA meDhAmAM paDe ne hamaNAM huM gaLI jAuM ?-evI rItie e ajagara pelA mANasane joI rahyo hatA. e ajagarane jotAM, pelA mANase DALane jorathI pakaDI ane acavAnA upAya zodhavAne mATe teNe peAtAnI najarane Aje doDAvI, te teNe tyAM peAtAne tAkIne meThelA cAra bhayaMkara sarpone joyA. ANe atyAra sudhI e sarpAne joyA naheAtA, paNa sarpAe to Ane kayAranA ya joyeA hato ane ethI te sarpI peAtAnI kUNuAone uMcI karIne phuMphADA mArI rahyA hatA. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 423 nIcenI paristhitine AvI jeIne, e mANase uMce jevA mAMDyuM. uce joyuM te, je DALane pakaDIne e mANasa laTakI rahyo hato, te DALane chedavAne prayatna, eka peLe ane eka kALe-evA be uMdare karI rahyA hatA. eka bAju be uMdare DALane chedavAne prayatna karI rahyA hatA, jyAre bIjI bAju pele madenmatta hAthI, e mANasa tenA hAthamAM nahi Avyo tethI, AkhA vaDavRkSane jANe ukheDI nAkhavAne mAgato hoya, tema e vRkSanI zAkhAne halAvI rahyo hato ane ethI ja e mANase pakaDelI DALa hIMcoLAnI jema hAlatI hatI. ATalI bhayAnakatA jANe kama heca. tema vadhArAmAM banyuM evuM ke-e zAkhA upara madhapuDe hate. hAthIe zAkhAne halAvI, eTale madhapuDAne vaLagelI madhamAkhIe uDI. madhamAkhIo uDIne pAsenA mANasane vaLagI paDe che, e te tame jANe che ne ? pelI madhamAkhIo pelA mANasanA AkhA ya zarIrane vaLagI paDI ane DaMkha devA lAgI. ATalI badhI bhayakAraka ane duHkhamaya hAlatamAM e mANasane eka sukha prApta thayuM. zAkhAnA hAlyA karavAthI madhapuDAmAMthI madhanuM eka eka bindu pelA mANasanA kapALa upara paDavA mAMDayuM ane te dhIme dhIme nIce utaratAM e mANasanA moMDhAmAM paDavA lAgyuM. - e madhanAM binduone eTalo svAda maLatAM, e mANasane bhAre sukha anubhavavA jevuM lAgyuM. tene e sukhane eTale badhA lebha lAgI gayo ke te tenI mera je. bhayAnakatA prasarI rahelI hatI, tene sAva visarI gayela Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno 424 mabindu dRSTAntane upanaya H A thayuM dRSTAnta. have Ane upanaya jUo. upanaya pachI nigamana Ave. upanaya karyA vinA nigamana kare, te te sthAne gaNAya nahi. A dRSTAntanA upanaya karatAM upakArI mahApurUSA pharamAve che ke je purUSa kahyo, tene sthAne saMsArI jIva samajavA; je mahA aTavI kahI, tene sthAne caturgati rUpa saMsAra samajavA; je hAthI kahyo, tene sthAne mRtyune samajavuM; je kuvA kahyo, tene sthAne manuSyajanmane samajavA; je ajagara kahyo, tene sthAne naraka samajavI; je cAra sarvAM kahyA, tene sthAne krodha, mAna, mAyA ane lAbha rUpa cAra kaSAyA samajavA; vaDavRkSanI je DALa kahI, tenA sthAne Ayubyakarmane samajavuM; e DALane chedI rahelA je e uMdarA kahyA, tene sthAne dheALA uMdara tarIke sudI pakhavADIyAne samajavuM tathA kALA uMdara tarIke vadI pakhavADIyAne samajavuM; je madhamAkhIe kahI, tene sthAne saMsAranI vividha vyAdhio samajavA; ane je madhanuM bindu kahyuM, tene sthAne viSayajanya kSaNika tathA atya5 evuM saMsAranuM sukha samajavuM. badhI ghaTanA teA tame samajI gayA ne ? Ane sthAne A samajavuM ne Ane sthAne te samajavuM, A badhA upanaya thayA. dRSTAntanuM nigamana : have A dRSTAntane aMge je kahevAya, tene nigamana kahevAya. je jIva AvI rItie cAre kArathI bhayathI gherAelA hAya, te jo buddhimAna hAya, teA kadI paNa viSayajanya sukhamAM Asakta ane nahi. e purUSane jo kAI deva agara Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga-zAstraprastAvanA 45 vidyAdhara e kuvAmAMthI bahAra kADhavAne Icche, te e purUSa madhubindunA svAdanI lAlasAe jarA sarakhA paNa vilaMba kare nahi. saMsArI jIvA, madhubindunA svAdamAM lubdha banIne, zANapaNane gumAvI beThA che ane ethI ja teo nizcintapaNe viSayajanya sukhAne bhAgavaTA karI zake che. mRtyu pUMThe paDeluM che, AyuSya kSINa thaI rahyuM che, cAra kaSAyeA pIDIne pAchA pApathI bhAre banAvI rahyA che ane viSayalubdha jIva mahu pApathI bhAre ane te narakagatimAM ja jAya evI hAlata che, chatAM paNa e badhAne mANasa kSaNika, atya5 ane duHkhathI bharelA evA viSayajanya sukhanI lAlasAne vaza patnIne gaNakAratA nathI. A nigamana haiye vase te : A dRSTAnta tame kAI vAra sAMbhaLeluM ke vAMceluM kharUM enA upanaya paNa sAMbhaLelA ke vAMcelA ? kadAca tyAM sudhI te keTalAkAne A dRSTAnta paNa yAda haze, paNa nigamana cAda che ke nahi, e ja agatyanI bAbata che. nigamana paNa mAtra jANavA khAtara ja yAda hAya, te tenA kAMI vizeSa artha nathI. nigamana haiye evuM vasI javuM joie ke viSayajanya sukhanA mAtra bhAgavaTA karatAM ja nahi, parantu viSayajanya sukhanA bhAganI IcchA thAya ane tarata ja A nigamana yAda Ave. A nigamana je yAda Ave, te vicAra thAya ke- huM te buddhimAna chuM ke evakUpha chuM ? ' ane emAMthI to ghaNA ghaNA vicArI Ave. e vicAromAM, viSayajanya sukhane bhAgavavAnI icchA kAM teA nAza pAmI jAya ane kAM Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne te evI pAMgaLI banI jAya ke-viSayane vijaya sulabha banI jAya. paNa jIvane A vAta rUcavI joIe ne? pote saMsAra rUpa mahA aTavImAM aTavAI gayelo che, bhayagrasta. paristhitimAM laTakI rahyo che, mRtyu samIpa AvI rahyuM che ane viSayajanya sukho mAtra madhubindu jevAM che, e vigere vAte haiye jacavI joIe ne? tamane kAMI saMsAra e che pIDato nathI, paNa viSayajanya sukhanI AzAmAM, viSayajanya sukhanA AsvAdamAM tame saMsAranI pIDAone gaNakAratA nathI. atyAre to mAtra eka ja vAta che ne ke-meLavAya teTaluM meLave ane bhagavAya teTaluM bhagave? saddagurUnA Alambanane grahaNa karAtuM nathI : madhubindunA daSTAntamAM, evI hakIkta paNa Ave che ke-vaDavRkSanI zAkhAe laTakI rahele purUSa, eka devadaMpati, ke je tyAM thaIne vimAnamAM pasAra thaI rahyuM che, tenA jevAmAM Ave che. e purUSanI avasthAne joIne devIne dayA Ave che ane te pitAnA svAmIne e purUSanI rakSA karavAnI preraNA kare che. devInI preraNAthI deva vimAnane nIce utAre che ane pelA purUSane AlaMbana ApIne vimAnamAM levAne mATe hAtha laMbAve che. e vakhate madhubinduonA svAdamAM lIna banela pile purUSa, deve ApelA AlaMbanane grahaNa karato nathI. "A eka TIpuM cAkhI lauM' "A eka TIpuM cAkhI lauM -ema karyA kare che ane devane thAkIne cAlyA javuM paDe che. e purUSa rUpa saMsArI jIvane, dayA rUpI devInI preraNAthI tAravAnI IcchA saddagurUone thAya che, sadgurUo ene Alambana Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAsraprastAvanA ' ApIne bacAvI levAnA prayatna kare che; paNa viSayajanya sukhamAM lIna anelA saMsArI jIva, 'ATaluM bhAgavI lauM '-'ATaluM bhAgavI lauM'-ema karyAM kare che ane sadgurUoe ApelA Alambanane te grahaNa karatA nathI. A vAta tamane keTale aMze lAgu paDe che, tenA vicAra tamAre karI levAnA che. sadgurUonI preraNAne tame jhIleA che ke nahi ane sadgurUe Alambana Ape che tene grahaNa karI che ke nahi-e vAta huM kahuM, tenA karatAM tame ja tamAre mATe vicArI leA, e vadhAre sArUM che. 427 bhava khaTakavA vinA bhramaNa aTake huiH tamane lAge che. kharUM ke-tame bhavATavImAM bhUlA paDI gayA che? bhava nAma saMsAra e mahA aTavI che, ema lAge che? eka maraNa Ape evI aTavI khaTake che ane anantAM janma-maraNAvALI bhavATavI, mahA bhayaMkara bhavATavI, jIvane khaTakatI nathI. kAyama kalezavALI, kAyama kAtIla kalezavALI karkaza bhavATavI mATe jIvane kaMTALA AvatA nathI. kevuM zocanIya ? A bhavATavI khaTake, te pachI ja bhavabhramaNa aTake. e vinA teA jIva laTake. bhavATavInuM bhAna thAya, tA dAna-zIla-tapa-bhAvane sAcI rItie sevAya ane e dvArA muktine levAya. eDA pAra karanArI vastunA A jIva yAra khanatA nathI, tenA pyAra keLavatA nathI ane jenAthI khuvAra thavAnuM che tenA yAra ane che, eTale mAra khAI rahyo che. bhavane aDhavI manAI nathI, pachI khaTake zI rItie ? vAMdhA ja ahIM che. kalyANanI sAcI bhAvanAnA prAdurbhAva kayAre Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAnA thAya ? bhavane aTavI manAya, e aTavInI bhayaMkaratAneA khyAla Ave tyAre! bhavanA bhaya lAgavA joIe. e bhaya zAthI nathI lAgatA, e bheda bhAgavA joIe. ATalI uttama sAmagrI maLI che, chatAM paNa tame jo bhavanA bhayaMkarapaNAne nahi samajo, tA tamArUM thaze zuM ? bhagavAna ane bhagavAnanI AjJA tamArA haiye kayAre sthApita thaI zake ? bhava bhayaMkara lAgyA pachIthI ja! eTale tame sauthI pahelA prayatna e karI ke-bhava bharyuMkara lAge. deva-gurUnAM darzanAdi je karo te A mATe karo. rAja saMsAranA svarUpanuM cintana karavAnA vicAra karo. saMsAramAM rahevuM ne maraNathI bacavuM e zakaya nathI : Ama teA tame mRtyuthI khUba ja Daro che. zuM tame ema samajo che ke-ahIM je mRtyu thavAnuM che, te pahela vaheluM ja thavAnuM che? nA, teA pachI tamane maravAnA Dara zAnA lAge che ? maravAnA Dara jo sAcA hAya, te saMsAranA Dara lAgyA vinA rahe? maraNu kAne AbhArI che ? jene saMsAra jAya, tenuM maraNu jAya. saMsAramAM je hoya, te kadI paNa maraNathI bacI zake nahi. ApaNe A saMsAramAM AjakAlanA nathI, 50-100 varSothI nathI, paNa anAdikAlathI chIe. saMsAramAM ApaNe anantA kAla vitAbyA ane anantAM maraNAne pAmyA. jyAM sudhI ApaNe sa~sAramAM rahevAnA, tyAM sudhI te maravAnA ja. muktimAM gayelA ja mare nahi. muktimAM gayelA kema mare nahi ? emane janma nathI mATe. emane jo janma hota, teA e paNa marata, emane janma nathI, kAraNa ke-emane janmAve evuM karma emaNe rahevA dIdhuM nathI. e sakala karmothI Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 429 sarvathA rahita banI gayelA che. janma te mare ane na janme te ja ke je karmarahita ja heya. tame jamyA cho, eTale maryA vinA chUTake thavAnuM che? ane maryA pachI paNa jamyA vinA ya chUTake thavAnuM che? e janmamAM ya maravAnuM te kharuM ja ne? to pachI maravAne Dara che? maraNanA Darane janmanA DaramAM kendrita banAve. janmathI DarIne janmanA Darane karmanA baMdhanA DaramAM kendrita kare. karmanA baMdhathI DarIne saMvarane sAdhI nirjarA karavA mAMDo. navAM karma baMdhAya nahi, baMdhAya te tarata khapyA kare ane jUnAM karmonI nirjarA sadhAya, te karmarahitapaNe maravAne avasara Ave. e rItie je mare, te marIne janma nahi ane je janme nahi tene maravAnuM kadI paNa Ave nahi. maraNathI ATalA badhA DaranArA tame, je vivekamAM AvI jAva, te tame bhavathI ja DaranArA bane, saMsArathI ja DaranArA bane ane tame samajo ke-saMsArathI chUTyA vinA maraNathI chUTAya e zakya ja nathI. mAravAthI bace te maravAthI bacAyaH saMsArathI chUTavAne mATe, jIve ahiMsaka bhAvane pedA karIne, ene khUba khUba khIlavo joIe. mAranAre maravAthI bacI zaktA nathI. mAravAthI bacavuM, e maravAthI bacavA barAbara che. pitAnA mATe je anya keI paNa prANIne mAre che, te vastutaH pitAne mAre che ane pitAnA maraNane ja pedA kare che. maratA te nathI, ke je kaI paNa prANIne, sattvane, bhUtane ke jIvane mAratuM nathI. maraNane Dara hoya, maravuM na gamatuM hoya, maraNane ja mAravuM hoya, te tame kaI paNa Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno jIvane mAre nahi! na ja mAre, bhale tamAre svArtha haNAto hAya, te paNa na ja mAre! pitAnA svArthane mATe bIjAnA svArthane laMTanArA bhavamAM bhaTakanArA che, potAnA AtmAmAM duHkhane bharanArA che, pitAnA sukhane haranArA che, pitAnA kuzaLane tilAMjali denAra che. sajjana ke sujJa prANI te ja kahevAya, ke je bIjAnA svArthane lUMTatuM nathI. je ahIM potAnI theDIzI matalabane khAtara bIjAnA prANane, dhanane, yazane lUMTe che, te aneka janmamAM pAmara banIne kaMgAlA avasthAne bhogave che. mAravAnuM baMdha karIne ja maravAnuM baMdha karI zakAya che. mAravAnuM baMdha karavAne mATe, jI kyAM kyAM hoya che-te jANavAno prayatna kare joIe, jInA maraNamAM kevI kevI rItie nimitta banAya che te jANavuM joIe ane zAnA zAnA tyAgathI chAnA maraNamAM nimitta banatAM bacAya--e jANavuM joIe. A badhI vAtane jyAre tamane sAce khyAla Ave, tyAre tamArA haiyAmAM sAdhupaNAne mATe talasATa jAge. pachI tamane sAdhujIvanane pAmyA vinA cena paDe nahi. enuM kAraNa e che ke-ahiMsaka bhAvane sAco ane paripUrNa amala, eka mAtra sAcA sAdhujIvanamAM ja thaI zake che, paNa bIje thaI zakato nathI. A paNa eka prakAre nigamana che. Aje je vAto kahevAI tenA nigamana tarIke tamane A sAdhupaNAne pAmavAnI vAta kahevAI. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20-A jJAnAcAra : kAlAdi ATha prakAraneA cArU parikara : AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, samunnata jayakuMjaranI sarakhAmaNImAM A zrI bhagavatIjI sUtrane mUkIne, A zrI bhagavatIjI sUtra kevuM che ane A sUtramAM zuM zuM che, tene potAnI zAstraprastAvanA dvArA khyAla ApI. rahyA che. jayakuMjaranI sarakhAmaNImAM vaparAelAM vizeSaNAmAMthI, ApaNe atyAra sudhImAM sattara vizeSaNAne joI AvyA. atyAra sudhImAM je vizeSaNA apAyAM che, te samunnata jayajaranAM aMgAne aMge apAyAM che. havenAM vizeSaNAnA prakAra badalAya che. aDhAramA vizeSaNa tarIke TIkAkAra mahiSa krUramAve che ke " kAlAdyaSTaprakArapravacanopacAracAruparikarasya / " eTale ke-samunnata jayakuMjara jema cArU parikarathI yukta . hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa kAla Adi AThaprakAranA pravacanepacAra rUpa cArU pirakare sahita che. kAma levuM hAya nA maMtrana svIkAravuM joIe H parikara eTale parivAra evA artha paNa thAya ane. taMga evA artha paNa thAya. jenI AjubAju je ceAgya rItie . Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno viMTaLAela hoya, tene paNa parikara kahevAya. jayakuMjarane jyAre zebhAne mATe ke saMgrAmane mATe bahAra kADhavAmAM Ave che, tyAre tene zaNagAravAmAM Ave che. temAM tenA zarIranA vacalA bhAgane taMga karavAmAM Ave che. hAlamAM paNa hAthIne rezamI raMgaberaMgI paTAo bAMdhavAmAM Ave che. e taMga hAthI pAsethI hAthInuM kArca levAmAM sahAyaka bane che. e to vinA hAthI pitAnuM dhAryuM kArya ApI zake nahi. e ja rItie, zrI bhagavatIjI sUtra pAsethI dhAryuM kArya levuM hoya, to kAlAdika AThanuM je bandhana che, tene svIkAravuM ja joIe. kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, aniddanavana, vyaMjana, artha ane vyaMjanArtha ubhaya-e ATha prakAre pravacane pacAra che. A kAlAdi AThane jJAnAcAre kahevAya che. jJAnAcAra eTale te AcAra, ke je AcAranuM pAlana jJAnanI levaDa ane devaDamAM avazya karavuM joIe. jJAna denAra ane jJAna lenAra, bannene mATe A bandhana che. A bandhanane avagaNIne jJAna laI-daI zakAya nahi. A bandhanane avagaNane, jJAnanI levaDa-devaDa karanArAo, jJAnanI azAtanA karanArA banIne jJAnanA phalane pAmanArA banI zaktA nathI. kAlika sUtra ane utkAlika sUtra : zAstrakAra mahApurUSe pharamAve che ke-zrI Agamagrantha be prakAranA che. eka kAlika ane bIjA utkAlika. je sUtronA adhyayanAdine mATe samaya nizcita karavAmAM Avela che, tevAM - sUtrone kAlika sUtro kahevAya che. jema ke-zrI AcArAMga Adi sUtronuM sUtrAdhyayana pahelI pirisImAM thAya tathA chellI Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 433 pirisImAM thAya ane tenuM arthodhyayana bIjI pirisImAM tathA trIjI parisImAM thAya, ema nizcita karAeluM che. je pahelI ke cethI parisImAM sUvAdhyayanane karavAne badale arthodhyayana kare ane bIjI ke trIjI parisImAM tenA adhyayanane karavAne badale sUtrAdhyayana kare, to tema karanAra sAdhu pAyazcitane pAtra bane, evuM mahApurUSoe pharamAvyuM che. zrI dazakAlika Adi sUtrane bhaNavAne mATe tevA prakAranuM kAla saMbaMdhI niyamana nathI, eTale e sUtrane utkAlika sUtro tarIke oLakhavAmAM Ave che. bIjo paNa hetu che. sUtronA adhyayana aMge gadvahana karavAnA heya che. temAM kAlika sUtrane aMge kAlagrahaNanI paNa kriyA vizeSa karavAnI hoya che. vaLI temAM amuka amuka varSanA dIkSA paryAyanI apekSA paNa rahe che. A zrI bhagavatIjI sUtra, e paNa eka kAlika sUtra che, tethI jene daza varSane ke daza varSathI adhika eTale dIkSA paryAya thaye che e sAdhu, kAlagrahaNanI kriyA vizeSa karyA bAda ja, A sUtrane bhaNI zake che. vidhimArga e che ke tyAM sudhI gurUthI e sAdhune sUtradAna karI zakAya nahi ane e sAdhuthI sUtragrahaNa karI zakAya nahi. sUtrajJAnanuM dAna karavAnA abhilASioe ane sUtrajJAnanA athI AtmAoe, A niyamanuM paNa pAlana avazya karavuM joIe, kAraNa ke-vidhi balavAna che. AjJA e AjJA. jene AjJA upara prema nathI, AjJAnA pAlananI darakAra nathI, te sUtrane bhaNAve ke sUtrane bhaNe, temAM kAMI bhalIvAra Ave ja nahi. dareka prakAranI ArAdhanAmAM AjJA pratyenA AdaranI ja pradhAnatA che. e Adara vinAnI ArAdhanA, ArAdhanA nahi, Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 zrI bhagavatIjI sutranAM vyAkhyAne cAra kAlavelAe svAdhyAyanA Adara H ATha jJAnAcArAmAM paheleA kAla nAmanA AcAra che. e mATe ApaNe A vAta karI rahyA chIe. kAlika sUtreAne aMge, sUtrAdhyayana tathA arthAdhyayana mATe divasanI ane rAtrinI je je pArisIe batAvavAmAM AvI che, te te perisAe ja levI joie. A uparAMta, kAlika sUtra ke utkAlika sUtrA-enA adhyayanane aMge, jJAnioe je cAra akAlavelA kahI che, tenA paNa tyAga karavA joie. cAra sandhyAone bhaNavA aMge cAra akAlavelA kahevAmAM Ave che. eka sUryodaya pahelAMnI sandhyA, bIjI sUryAsta samayanI sandeyA, trIjI divasanA madhya bhAga samayanI sandhyA ane cAthI rAtrinA madhya bhAga samayanI sandhyA. A cAra sandhyAenA samaye svAdhyAyanA avazya tyAga karavA joie. kAlika sUtreA ke utkAlika sUtreA-emAMnA koI paNa sUtranA svAdhyAya, A cAra sandhyAonA samayamAMthI koI paNa sayAnA samaye thaI zake nahi. A cAra sandhyAemAMthI kAI paNa sayAnA samaye je sAdhu svAdhyAya kare che, tene bhagavAnanI AjJAnA bhaMga AphridaSAnI prApti thAya che. kAI kAraNa vizeSe svAdhyAyanA kAlanuM ullaMghana thAya, tA te doSane mATe thAya nahi. jema ke haiyAmAM jo vidhimahumAna hoya, vidhi pratye AdarabhAva hAya, te avidhi e doSa rUpa nahi rahetAM vidhinI janetA ane che; parantu vidhibahumAna na hAya, tA thoDA ya avidhi ajJAbhaMgAdinA Sane pAtra Thare che. eTale Adara ane upayAga, kAle kAleAcita adhyayana karavA tarapha tema ja Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 435 akAlavelAoe svAdhyAyanA tyAga tarapha rAkhavuM joIe. bhavA chatAM niSiddha kAle bhaNe te virAdhanA : niSiddha samaye, bhaNavAnA lebhe paNa bhaNAya nahi. niSiddha samaye te, bhaNavA chatAM paNa virAdhanA thAya. Ama svAdhyAya kare e ArAdhanA che, paraMtu niSiddha samayanI AjJAne avagaNI, te virAdhanA kahevAya. eka AjJAnI jANavA chatAM virAdhanA kare, e AjJAnI avagaNanA kare, te bIjI AjJAne pALavA chatAM paNa, ArAdhaka bane nahi paNa virAdhaka bane. eTale niSiddha samaye bhaNavAnA lobhe bhaNavAthI paNa ArAdhanA nathI. ArAdhabhAva mekSadAyaka che ane virAdhakabhAva saMsAravardhaka che, mATe sUtranI AjJA tarapha dhyAna ApavuM. kAle nahi bhaNatAM akAle bhaNavAthI sUtranI virAdhanA thavA uparAnta, kSudra devatA chaLI paNa jAya, tethI AtmavirAdhanA thAya tema ja saMyamavirAdhanAne paNa saMbhava khare. haMmezAM, dareka kAryamAM, jene je kAla hoya te kAla ja te kAryamAM phaladAyI banI zake che. "sUtra jevI vastune bhaNavAmAM vaLI A kAle Ama bhaNavuM ne A kAle nahi bhaNavuM, e niyama ke?"--A prazna, A tarka, AvI zaMkA rakhe karatA. sArI vastuone mATe, viziSTa phaLane pedA karanArI vastuene mATe, kAlanI anukULatA paNa Avazyaka che. keI kaI maMtra siddha karavAnA hoya che, te tene kAla paNa nakkI karela hoya che. sarpanI vidyA, sarpanA jherane utArI denAre maMtra, kALI caudaze ke grahaNAdi samaye siddha karavAmAM Ave, te siddha thAya che, paNa te vinAnA samaye tene anya vidhi karavA Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne chatAM paNa, tenI siddhine pAmI zakAtuM nathI. kAla paNa eka dravya che ane tene paNa pAMca samavAyamAM eka kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. game te kAle bhaNAya evuM che ja nahi. vyantara de chale cheH akAle bhaNavAthI, sUtramAM guMthAelA tathAvidha maMtrAkSaronA vege, vyantara devAnI gati paNa zekAI jAya che ane enA pariNAme paNa nukazAna thavAno saMbhava che. vyantara deve akAle ja pharavA nIkaLe che, mATe akAle sUtra bhaNavAmAM vinanI saMbhAvanA rahelI che. kevaLa pATha mAtrathI, utthAna ane samutthAna sUtro, gAmane anukrame uMcuM-nIcuM karI nAkhatAM ane zAnta paNa karI detAM. sUtro evA maMtrAkSathI bharelAM paNa hoya. AvA mahimAvALAM sUve hoya che ane tevAM sUtronA uccAraNathI devanI gati paNa khalita thAya che ane tethI teo khIjAya che. ema banavAthI de, sAdhune chaLavAne chidro joyA kare che. potAnI kriyAmAM masta rahenAra apramatta sAdhune, vyantara deve chidra vinA chaLI zaktA nathI. vinA chidra chaLavAnI tAkAta vaimAnika devonI che. pUrvabhavano vairabhAva ItyAdi kAraNe, vaimAnika de, kriyArata munine ya, vinA chidra paNa chaLanArA bane e zakya che; paraMtu vyantarika devanI tevI tAkAta nathI. A kAraNe paNa niSiddha samaye svAdhyAya nahi kare, e hitAvaha che. glAna sAdhunI sevAmAM mArI sevA rahelI che-e pharamAnane bhaNavAnA rasamAM bhUlAya nahi? niSiddha kAle svAdhyAya karI rahelA eka sAdhune, bhara Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 437 vADaNa banIne, upayoga ApyAne eka prasaMga mahApurUSoe varNavelo che. e prasaMga evA prakArano che ke-eka vakhata eka sAdhu kAlagrahaNa karyA bAda kAlika sUtranuM adhyayana karI rahyA hatA. rAtrie paNa pahelI parisImAM mUla sUtranuM adhyayana thaI zake. svAdhyAyanA rasamAM, te sAdhune samayanI khabara nahi rahevAthI, akAla thaI javA chatAM paNa te pATha karatA rahyA. - sAdhuone mATe kriyAo tathA tenA samaye niyata che. sAdhue pitAnI tamAma kiyAe kAle kAle karavAne mATe prayatnazIla, upayogazIla rahevuM joIe. mAtra kriyAo karavI -eTaluM lakSya rAkhe, paNa kAle karavI-evuM lakSya na rAkhe, te kriyAo sadAya. vaLI, akAle kriyA karavAthI lokanindAnA pAtra paNa banAya. akAle karanAra pate lokanindAne pAtra banIne zAsananI nindAmAM paNa kadAca nimitta bane. dareka kiyA, kartavyakAle karanAre ja khare paMDita che. jinakalpInI tamAma kriyAo kAle ja thatI jAya che, kAraNa ke-temane pUrvane kriyAbhyAsa te thaI gayo che. AvI rItie apramatta jIvane jIvavA prayatna jArI rahe, te prAyaH akAle bhaNavAne avasara na Ave. svAdhyAyanA samaye svAdhyAya karAya ane anya kiyAonA samaye te te kriyAo karAyakeTalAka sAdhuo bhaNavAmAM eTalA badhA gulatAna banelA hoya che ke-"mAruM bhaNavAnuM bagaDaze ema dhArIne, teo vaicAvRtyanA samaye paNa bhaNavAnuM cAlu rAkhIne, vaiyAvRtyanA lAbhathI vaMcita rahe che. ema karanArane prabhunA pharamAnanuM sAcuM jJAna nathI, mATe tene hitAhitanuM bhAna nathI. evA avasarane mATe, glAna sAdhunI sevAnI AvazyakatAnA avasarane mATe, prabhunuM e pharamAna che Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ke-"mArI sevA te kare che, ke je glAna sAdhunI sevA kare che; glAna sAdhunI sevA nahi karanAre, tenAthI dUra bhAgato rahenAre, mArI sevA karatA nathI. jene prabhunA A pharamAnanuM sAcuM jJAna hoya ane ethI hitAhitanuM bhAna hoya, te sAdhu kadI paNa svAdhyAyanA rasane AdhIna banIne ya, vaiyAvaccenI avagaNanA kare nahi. amuka AjJAnI late caDhI bIjI AjJAone lepAya nahi? kharI vAta e che ke-svAdhyAya, jJAnAdhyayana Adi zA mATe che, te samajavuM joIe. prabhunI AjJAnuM jJAna prabhunI AjJAnA pAlanane mATe meLavAya, to ja te sAcuM jJAna che. svAdhyAya Adi aneka prakArethI dharma thAya--ema kahevA chatAM paNa, niSkarSa tarIke te e ja vAta kahevAI che ke- 1 pa ghaNo." dharma zrI jinAjJAnA pAlanamAM che. Aje keTalAke jJAna pAsanAnA nAme cAritrAcArane neve mUkavAmAM lAbha mAnI beThA che. grahaNa karelI mahAvratAdinA pAlananI pratijJAne bhaMga thAya che-tenI darakAra rAkhyA vinA, jJAne pAsanAne pradhAnatA ApI rahyA che. ethI, emanI jJAnapAsanA paNa emane mATe AzAbhaMjaka banAvanArI nivaDI che. svAdhyAya, popakAra Adi kaI paNa dharmasAdhananI lata evI nahi lAgavI joIe, ke jethI lIdhela pratijJAnA bhaMgane, zrI jinAjJAnA bhaMgane prasaMga Ave. emAM AjJArUci rahevA pAmatI nathI ane AjJArUci gaI te sarvasva gayuM ema samajavuM. jenI AjJAne bhaNane, jANIne, pracArIne taravuM che, tenI ja AjJAnA pAlanamAM akhADA karavA, e AjJApAlakanuM lakSaNa nathI. AjJApAlaka e na hoya Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 438 ke--amuka AjJAne vaLagIne khAkInI AjJAone lepanAza ane. amuka AjJAonA pAlanane vaLagIne, bAkInI AjJAAne leApanArA je khane, tene AjJApAlaka kahevAya nahi, paNa AjJAvirAdhaka kahevAya. zAsanadevatAe upayoga dvIdhA : pelA sAdhune, svAdhyAya karatAM karatAM akAla thai gayA- tenA upayAga rahyo nahi; paNa e sAdhunI bhavitavyatA sArI hatI. e sAdhune e rItie akAle kAlika sUtranuM adhyayana karatA jANIne, e sthAnanI samIpamAM rahela zAsanadevatAne vicAra Avyo ke- A sAdhune kadAca koI vyaMtara chaLaze.' AthI, e sAdhune antaranA chalathI bacAvI levAnA, e zAsanadevatAe nirNaya karyAM. e mATe, e zAsanadevatAe eka AhIranuM rUpa dhAraNa karyuM. AhIraNanA rUpane dhAraNa karIne, peAtAne mAthe eka chAzano ghaDo mUko. pachI e AhIraNa chAza vecavAne mATe nIkaLI hAya, evA dekhAva karyAM. pelA sAdhu jyAM svAdhyAya karI rahyA hatA, tenI najadikanA mArga upara, AhIraNanA rUpane dharIne zAsanadevatAe AMTA mAravA mAMDyA ane koI chAza lyA. kAI chAza lyA' -ema uMcA svare vAraMvAra khelavA mAMDyuM. ghaDImAM jAya, ghaDImAM Ave ane chAza levAnI bUma pADacA kare. evA vAraMvAranA avAjathI, pelA sAdhunA svAdhyAyamAM vikSepa paDyo. ethI e sAdhue pelI AhIraNane pUchyuM ke < A te kAMI tArA chAza vecavAno vakhata che?'. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna eTale jhaTa AhIraNanA rUpane dharanArA zAsanadevatAe kahyuM ke tamAre paNa A zuM kAlika sUtrane gheSa karavAne samaya che? AhIraNe ATaluM kahetAMnI sAthe ja, sAdhune akAla thaI gayAne khyAla AvI gayo ane temaNe pitAnI upagazunyatAne mATe tathA akAle karelA svAdhyAyane mATe " micchA mi duka" dIdhuM. tAtparya e che ke-niSiddha kAla ane niyata kAlane upaga rAkhIne, niSiddha kAle svAdhyAya nahi kare ane niyata kAle karavA yogya svAdhyAya niyata kAlamAM ja karavAne mATe nizcayazIla banyA rahevuM. ATha prakAranA jJAnAcAramAM, kAla" nAmane je pahele AcAra kahevAya che, te A che. zAsanane rAga heya te caturvidha zrIsaMgha upara paNa rAga hoya ane bhaktibhAva hoya? mahApurUSoe, kAlAcAranA pAlanane upadeza ApatAM ApeluM udAharaNa, kAlAcAranA pAlana pratye udyamavaMta banavAnuM te zIkhave che, paNa emAMthI bIjuM ya zIkhavA jevuM che. sAdhu bhUlatA hoya, bhUla karI rahyA hoya, te temane kevI rItie bacAvI levA joIe-tene sundara khyAla paNa A dRSTAntathI maLI rahe che. zAsanadevatA deva hovA chatAM paNa, ene sAdhunI cintA keTalI badhI hatI? kadAca kaI vyantara A sAdhu mahAtmAne chaLI na jAya, evI lAgaNI e devanA haiyAmAM pragaTI ne? kema? haiye zAsanane rAga hatuM ane ethI sAdhupaNAne rAga hato mATe. jene zAsana upara rAga hoya, tene Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA catuvidha zrIsaMgha upara paNa rAga hoya ja. bhagavAna upara jene rAga hoya, tene bhagavAnanA bhakto upara paNa rAga hoya ja. rAga heya-eTaluM ja nahi, paNa jema jema adhikaguNuM tema tema adhika bhaktine bhAva-evI dazA hoya. tamane catuvidha zrIsaMgha upara rAga che ? bhakti che ? caturvidha zrIsaMghamAMnI eka paNa vyaktine sIdAtI joIne tamAruM haiyuM sadAya, evuM haiyuM che? zAsananA rAganuM A rItie paNa mApa nIkaLe. jenA haiyAmAM zAsanano rAga hoya, tenAthI kaI paNa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikA saudAya, te khamAya nahi. temAM ya sAdhu-- sAdhvI adhikaguNa hevAthI, temanA pratye adhikAdhika bhaktine bhAva hoya. bhaktine bhAva heya, eTale avasare rakSA karavAnuM mana thayA vinA paNa rahe nahi. zAsanadevatAne haiyAmAM bhaktino bhAva hato, mATe e sAdhunuM rakSaNa karavAno vicAra AvyuM ane ethI ja e sAdhune upaga ApavAne mATe ucita upAca yejI zakAya. sAdhunI bhUlane joIne, ene tiraskArane bhAva Avyo nahi, nindA karavAnuM mana thayuM nahi, paNa emanI AzAtanA na thAya-evI rItie emane emanI bhUlano khyAla ApavAnuM mana thayuM. e bhaktibhAvane ja pratApa hato ke-zAsanadevatAe AhIraNanA rUpane dhAraNa karyuM. tame athavA te AjanAo, sAdhuone bhUlatA joIne athavA te sAdhu bhUla kare che-ema jANIne, kevuM karavA tarapha DhaLe, e tame vicArI le. vinayanA daza prakAre: kAlAcAra pachI vinayAcAra. jJAnI, jJAna ane jJAnopa Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne karaNa, e traNeya pratyeno vartAva vinayazIla have joIe, namra have joIe. jJAnImAM gurU, vidyAdAtA ane vizeSajJa, e traNeyano samAveza thAya che. vinayanA daza prakAre che. temAM pahele satkAra nAmano prakAra che. gurU, vidyAdAtA ane vizeSajJa-e traNeya prakAranA munijanene satkAra kare, eTale ke-temanA guNanI stavanA karavI tathA temane vaMdanAdi karavuM. bIjo prakAra abhyasthAna nAmane che. teo Ave eTale ubhA thaI javuM, e teone abhyatthAna nAmane vinaya che. trIje sanmAna nAmane vinaya ene kahevAya ke teonuM vastrapAtra Adi vaDe pUjana karavuM. yaMgya vastra-patrAdine lAvI ApavAmAM, A vinayanI saphalatA che. teone AdarapUrvaka Asana ANuM ApavuM ane A Asana upara Apa padhAre" -ema kahevuM, e cothe AsanAbhigraha nAmane vinaya che. teonA Asanane eka sthAnethI laIne ane anya gya sthAne sthApIne, teone e Asane padhAravAnuM kahevuM, e pAMcame AjanAnapradAna nAmano vinaya che. teone vidhipUrvaka vandana karavuM, e cho kRtikarma nAmano vinaya che. teone be hAtha jeDIne namana karavuM, te sAtame aMjaligraha nAmano vinaya che. teonI ceSTA uparathI teonA mananA abhiprAyane jANI laIne tenuM anusaraNa karavuM, e vinayano AThame prakAra che. temanI papAsanA karavI,te vinayane navA prakAra che. teo cAlatA hoya tyAre teonI sAthe agara teonI AgaLa nahi cAlatAM teonI pachavADe cAlavuM, e vinayane dazame prakAra che. A dazeya prakArane vinaya gurU, vidyAdAtA ane vizeSa pratye paNa yathAyogya rItie Acare joIe. AvA Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAsraprastAvanA 443 prakAranA jJAnInA vinaya, e paNa bIjo jJAnAcAra gaNAya che. vinaya e dharmanuM mULa che " jemanI pAsethI jJAna levAnuM hAya, jJAna meLavavAnuM hAya, temanA pratye vinayane AcaravAmAM AtmAne khUba khUba keLavavA joIe. vidyAdAtA gurU parama upakarI che, mATe temanAM caraNAmAM vAraMvAra jhukavuM joie. vinaya vinA te sAmAnya maMtra paNa kathAM levAya che? duniyAnA vyavahAra paNa vinaya vinA kayAM cAle che? duniyAmAM paNa jemanI pAsethI ke jemanA dvArA kAMIka meLavavuM hAya, tene salAma bharavI paDe che ne ? koIne araja karavI heAya, te zeTha sAheba, kRpAnidhi' vigere mAnavAcaka zabdo lakhIne, temane ' namaskAra Adi karUM chuM '-ema jaNAvavuM paDe che ane arajanI vigatamAM paNa namratAbharI bhASA vAparavI paDe che. laukika siddhimAM paNa ATalA vinaya jarUrI che, teA samyak zrutanA jJAnanuM upArjana karavAmAM, vinaya vinA cAle ja kayAMthI ? ahIM teA, viziSTa tathA nirdembha vinaya joie. vinaya, e dharmanuM mULa che. * viLayamUhassa'-A sUtrane sAdhuoe dara paMdara divase te avazya yAda karavAnuM hoya che. jenAmAM vinaya nathI, tenAmAM dharma nathI ane dharma AvatA paNa nathI. vinaya hoya te sahanazIlatA paNa Ave, eTale savara paNa Ave. saMvara Ave eTale nirjarA paNa Ave. nirjarA thavAthI karmarahita thavAya ane karmarahita thavAya eTale mukti maLe. mukti maLe eTale AtmA abhyAmAdha sukhasAgaramAM zAzvata jhIlyA kare. A tamAma vinayamAM samAela che. vinayahInane jJAna Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAnA hetuM nathI. aneka labdhionA nidhAna evA paNa gaNudharabhagavAna zrI gautamasvAmIjI, vinayamAM kacAza AvavA detA nahi. vinaya, e evA guNa che ke jenA vinaya karIe, tenAmAM je guNa hoya, te guNanA ApaNAmAM vikAsa thAya; teA pachI je jJAnI gurU aneka guNonA nidhi che, temanA vinaya karIe teA keTalA badhA lAbha thAya ? anahada lAbha thAya. gurU jJAna ApanArA hoya, te chatAM paNa gurUthI nirapekSa banIne jJAnaprApti karavAne je Icche, tene jJAna viparIta rUpe pariName. gurUnA vinayathI, gurUnI IcchA na hoya te paNa, temanAmAM rahelI kaLA AvI maLe che. ekalaSya nAmanA bhille, mAtra droNAcArya nAmanA gurUnI mUrtinI upAsanA karIne, droNAcArye jene premathI zIkhavela evA arjuna paNa camatkAra pAmI jAya, evI dhanuvidyA meLavI hatI ne ? vinayaguNa abhimAnane- ahaMkArane gALanAra che. jyAM ahaMkAra che, tyAM vinaya nathI. ahaMkArathI chUTavuM hoya, namra banavuM hAya, vidyA meLavavI hoya, tA vinayaguNu khUba khUba keLavA. kalyANu dharmathI che ane dharmanuM mUla vinaya che. dharmanAM je jJAna ane kriyA-e e kAraNeA che, te kAraNeAne vinaya vinA pAmI zakAtuM nathI. vinaya vinA vidyA nahi ane vinaya vinA kriyA kharI ? kriyAnI zuddhi, kriyAnA kasa, kriyAno rasa, vinaya vinA Ave ja nahi. vinaya upara udAharaNa : sarva anarthAMnuM mUla jema lAbha che, tema sarva guNAnuM mUla vinaya che. vinayI mATe samyajJAna paNa sulabha ane sadAcAra paNu sulabha. vidyAnI khAkhatamAM teA, vinayanI khAsa Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA pradhAnatA che. zIkhavanAra zIkhavavAne mathe, to ya zIkhanAra vinaya vinA vidyAne grahaNa karI zake nahi. vinayapUrvaka grahaNa kareluM zrata ja tatkAla samyapha phalane ApanAruM thAya che ane vinayahInane zruta niSphala nivaDe che. A viSayamAM eka udAharaNa ApavAmAM Ave che. mahArAjA zrI zreNikane cillaNAdevI nAmanI eka rANI hatI, ke je parama suzrAvikA hatI ane evI puNyazAlinI hatI ke-pitAnA patine te sarva rANIonA karatAM adhika priya hatI. eka vAra zrI zreNikane vicAra thayo ke-"A celuNA mane sarva rANIonA karatAM adhika priya che, mATe mAre AnA upara anya rANIonA karatAM adhika prasAda karavo joIe. je huM eka staMbhavALe mahela karAvuM, to temAM rahIne A celaNA vimAnamAM rahelI khecarInI jema svecchAe kIDA karI zake." AthI, zrI zreNike zrI abhayakumArane eka taMbhavALe prAsAda banAvavAnI AjJA pharamAvI; ane zrI abhayakumAre paNa tatkAla eka kuzaLa sUtradhArane belAvIne te kArya suprata karI dIdhuM. e sUtradhAra e mahelane mATe joItuM lAkaDuM levAne mATe jaMgalamAM gayo. jaMgalamAM teNe eka pachI eka vRkSane jevA mAMDyuM. ema jotAM, teNe eka sarva lakSaNae saMpUrNa vRkSane joyuM. e vRkSa ene gamI gayuM. e ja vakhate ene vicAra AvyuM ke-gADha chAyAvALuM, ghaNuM uMcuM, ghaNAM puSpa tathA phalethI zobhatuM, meTI zAkhAovALuM ane meTA thaDavALuM A vRkSa, asAdhAraNa kaTinuM jaNAI Ave che, eTale jevuM tevuM paNa sthAna je devatA vagaranuM nathI hotuM, te A vRkSa te avazya Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne devAdhikti hovuM joIe. A vRkSanI zeAbhA ja kahI Ape che ke-A vRkSa devAdhiSThita che. AthI, A vRkSane chetAM pahelAM, huM A vRkSanA adhiSThAyaka devanI tapazcaryAthI ArAdhanA karUM, ke jethI na tA mane vighna Ave ke na tA mArA svAmIne vighna Ave.' pUrvakALanA sUtradhArA paNa kevA hatA? gharamAM jo lAkaDuM kharAba AvI jAya che, teA e gharamAM rahenAra pAyamAla thaI jAya che. pahelAMnA sUtradhAre| e viSayanA jANakAra hatA ane mAlika pratye vaphAdArInI bhAvanAvALA hatA. pachI e sUtradhAre upavAsa karIne gaMdha, dhUpa, mAlA vigere vastuothI te vRkSane adhivAsita karyuM. ene laine, e vRkSane Azraya karIne rahelA vyantara deva tuSTa thayA. peAtAnuM AzrayasthAna AbAda banyuM rahe ane zrI abhayakumAranI IcchA phaLe, e mATe e vyantara deve AvIne zrI abhayakumArane kahyuM ke tuM mArA Azraya rUpa vRkSane chedyAvIza nahi. teM mekalela suthArane tuM e vRkSane chedatAM aTakAvI de. huM tane eka staMbhavALA mahela karI ApIza, eTaluM ja nahi, paNa te mahelane pharatA evA bagIcA karI ApIza, ke jemAM sarva RtuonAM puSpo ane sarva RtuonAM phaLe sarva RtuomAM maLI zake evAM vRkSA hAya. zrI abhayakumAre tarata ja pelA sUtradhArane jaMgalamAMthI pAche khelAvI lIdheA. pachI pelA byantara deve paNa peAtAnI kabUlAta mujaba eka staMbhavALA mahela ane tene pharatA agIcA anAvI ApyA. zrI zreNika tA e mahelane ane e udyAnane joine Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA khUba ja khUza thaI gayA. temaNe cellAdevIne e nUtana prAsAdamAM rAkhI. celaNA paNa tuSTa thaI ane peAtAne maLelI nUtana sAmagrIne upayAga te prabhubhaktimAM ane patibhaktimAM karavA lAgI. celaNA peAte ja sarva RtuonAM puSpAnI mAlAne rAja rAja graMthatI hatI ane e mAlAethI prabhunI pUjA karatI hatI tathA patinA kezapAzane pUratI hatI. dharmane pAmelI strIe prabhubhaktA ane patibhaktA hAya, emAM Azcarya pAmavA jevuM nathI. zIlaguNanI svAminIe jyAre dharmavAsita antaHkaraNavALI ane, tyAre te prabhubhaktimAM lIna manavA sAthe patibhaktine paNa khIlave. cellA e rItie jyAre sukhavihAra karI rahI hatI, tevA samayamAM eka evA banAva banavA pAmyA, ke jene vinaya nAmanA bIjA jJAnAcAranI sAthe samaya che. 447* e nagaramAM eka mAtaMgapati rahetA hatA. mAtaMgapati te samajyA ne ? DheDAone AgevAna. e mAtaMgapati vidyAsiddha hatA. e mAtaMgapatinI patnI sagarbhA hatI. teNIne AmraphaLa khAvAnA dohada utpanna thayA. e Rtu AmraphaLanI naheAtI, chatAM teNIne evA prakAranA dAhada utpanna thayA ane teNI jANatI hatI ke- mArA pati vidyAsiddha che tathA cetlaNA rANInA udyAnamAM sarva kALe AmravRkSA lasahita hAya che, mATe mArA dohada pUrNa thayA vinA rahevAnA nathI. ' eTale teNIe peAtAnA patine peAtAnA dAdanI vAta karI. mAtaMgapatie pahelAM teA kahI dIdhuM ke- mUrkha che? Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno > atyAre te AmraphaLa maLatuM haze ? ' paNa jyAre teNIe cellaNA rANInA udyAnanI vAta karI, tyAre te mAtaMgapatie teNIne AmraphaLAne lAvI ApavAnuM kabUla karyuM. mAtaMgapati rAtanA cellaNA rANInA udyAna pAse Avye ane bahAra rahIne ja teNe pAtAnI pAse je avanAminI nAmanI vidyA hatI, tenA upayAga karIne udyAnamAM rahelI AmravRkSanI zAkhAne peAtAnA tarapha namAvI ane kazI paNa takalIpha vinA teNe te zAkhA uparanAM AmraphaLAne tADI lIdhAM. prAta:kALe cellaNA rANIe joyuM, teA teNIne AmravRkSovALI vATikA aprIti upajAvatI lAgI. tapAsa karatAM jaNAyuM ke koI AmravRkSanAM phaLAne toDIne laI gayuM che. teNIe zrI zreNika rAjAne vAta karI. zrI zreNike paNa joyuM, parantu tyAM koInA ya pAdasaMcAranI nizAnI temanA jovAmAM AvI nahi. * 248 zrI zreNika rAjAe tarata ja zrI abhayakumArane bolAvyA, kAraNa ke-zrI zreNikanA haiyAmAM A prasaMgathI eka mATI cintAe praveza karyo. zrI zreNikane evI cintA thaI paDI ke- je cAra AvI atizaya amAnuSI zaktine dharAvata hoya, te kAI vAra dhAre te antaHpuramAM paNa praveza karI zake. ' zrI abhayakumAra AvyA, eTale tarata ja zrI zreNike AmraphaLanA cArane pakaDI lAvavAnI AjJA karavAnI sAthe, potAnA haiyAmAM pedA thavA pAmelI cintAne paNa kahI batAvI. zrI abhayakumAra mahA buddhinidhAna hatA. zrI zreNikanI sevA karavAmAM, pitRbhakti karavAmAM, temaNe kadI paNa pAchI pAnI karI nathI. zrI abhayakumAranuM jIvana vAMcA, jANA, tA tamane Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA jema temanI buddhimattA Azcarya upajAve, tema temanI pitRbhakti paNa Azcarya upajAve ane temanI ArAdhanAnI bhAvanA paNa Azcarya upajAve. keIthI paNa nahi ThagAya evA te, vezyAnA dharmachalathI ThagAyA hatA, e paNa temanI dharmazIlatAnuM ja eka moTAmAM moTuM pratIka che. ane pitAnI je je IcchAone emaNe pUrI karI che, te paNa prAyaH e je kare-ema kahI zakAya. pitA zrI zreNikanI AjJAne sAMbhaLI laIne, zrI abhayakumAre kahyuM ke "e corane thoDA ja vakhatamAM pakaDI lAvIne Apane seMpavAnI huM khAtrI ApuM chuM." A pachIthI, pitAnI A pratijJAne pUrNa karavAne mATe, rAte ane divase, zrI abhayakumAre e bagIcAnI AsapAsa tema ja AkhA ya nagaramAM paribhramaNa karavA mAMDayuM, paNa kyAMyathI corane patto lAgyuM nahi. keI ThekANe kerInAM cheDIyAM ke goTala paDelo paNa jaNa nahi; kema ke pele mAtaMgapati bAhoza hato. ene khabara hatI ke-rAjAne ke moTo gRhe te karI cUkyo che ane je te pakaDAI javA pAme, to to pachI te pitAnI patnInA meMDhAne jevAne mATe paNa jIvato ghare AvI zake nahi. zrI abhayakumAre kahelI kathAH jyAre kaI rItie cera pakaDAya nahi, tyAre buddhinidhAna zrI abhayakumAre eka yukti ajamAvI. keTalAka divase thayAM nagarajane eka sthale nATAraMbha karAvI rahyA hatA. e nATAraMbhane jovAnuM ane sAMbhaLavAne Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA mATe, nagarajane ghaNI ja meoTI saMkhyAmAM ekaThA thatA hatA. zrI abhayakumAra paNa eka vAra e sthAne gayA. nagarajanAe tA tarata ja temane ucca Asane besADyA. zrI abhayakumAre kahyuM ke- he nagarajane ! naTA AvI pahoMce tyAM sudhImAM huM tamane eka kathA kahuM chuM.' Ama kahIne, zrI abhayakumAre kathA kahevA mAMDI. vasaMtapura nAmanuM eka nagara hatuM. te nagaramAM jIrNa nAme eka mahA nirdhana zeTha vasatA hatA. tene eka kanyA hatI ane te meATI uMmaranI thaI hatI, paNa teNIne mATe kAI sAre| vara maLatA naheAtA. AthI te kanyAe rAja kAmadevanI pUjA karavI zarU karI. kAmadevanI pUjA karavAmAM puSpo te joie ja ane puSpAne kharIdI lAve teTaluM paNa dhana teNInI pAse hatuM nahi, e kAraNe teNIe rAja kAI eka udyAnamAMthI puSpAne cArI lAvavA mAMDyAM. have te udyAnanA pAlakane khabara paDI gaI ke koI rAja AvIne puSpAne cArI jAya che. AthI, teNe e cArane pakaDI pADavAno nizcaya karyo ane ethI te eka sthale sthirapaNe saMtAI rahyo. rAjanA niyama mujaba, pelI kanyA teA udyAnamAM AvI ane kRpI rItie puSpAne cuMTavA lAgI. udyAnapAla ke teNIne joi ane teNIne jotAMnI sAthe ja cArane pakaDI pADavAna tenA bhAva bhAgI gayA; kAraNa ke mALA atizaya rUpavatI hatI ane ethI teNIne joine te udyAnapAlaka kAmAtura banI garcA hatA. udyAnapAlaka kAmAtura banIne te khALAnI pAse Avye Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 451 ane pUjatAM dhrujatAM te bALAne pakaDI lIdhI. A pUjArI bhayanI naheAtI, paNa kAmanI hatI. bhayabhIteya dhRje ane kAma,reya dhruje. bALAne pakaDIne udyAnapAlake kAmaganI mAgaNI karI ane "te sivAya tane huM choDIza nahi"--ema paNa kahyuM. te vakhate kanyAe kahyuM ke-"tuM mane aDa nahi. mane choDI de, kAraNa ke huM haju kumArikA chuM ane tethI purUSanA sparzane yogya nathI." mALIe tarata ja tene cheDI to dIdhI, paNa te pahelAM teNInI pAse mALIe evuM kabUla karAvyuM ke-paraNyA pachIthI teNIe sauthI prathama vArane saMga te mALInI sAthe kare. tamane khyAla Ave che ke-e kALanA vyabhicArI purUSa paNa, kanyAonA zIlanuM khaMDana te nahi ja karatA hoya? Aje zuM thAya che ane kema thAya che, te kahevAnI jarUra nathI. mALInI pAsethI chUTIne e kanyA pitAne ghare gaI. cheDA ja vakhatamAM keI uttama jananI sAthe teNInuM lagna thayuM. e jyAre paraNIne pahelI ja vAra pitAnA patinA vAsagRhamAM gaI tyAre teNIe potAnA patine kahyuM ke-"he Aryaputra! meM eka mALInI pAse pratijJA grahaNa karI che ke paraNyA pachIthI mAre prathama saMga tenI sAthe kare. huM tenI sAthe vacanathI baMdhAI gayelI chuM, mATe je Apa mane AjJA Ape, to huM eka vAra tenI pAse jaI AvuM. pachIthI te, sadAne mATe huM Apane ja AdhIna rahIza." A vAtane sAMbhaLIne, teNane pati gusse thato nathI. e to vimita ja banI jAya che. e vicAra kare che ke Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ' 9 A mALA kevA zuddha hRdayavALI che ane peAtAnI pratijJAnI kevI pAlaka che ? ' ane AvA vicAra karIne te, peAtAnI tAjI paraNelI strIne, teNInI pratijJAne pUrNa karavAne mATe javAnI AjJA Ape che. have te khALA gharamAMthI nIkaLIne pelA mALInI pAse javAne nIkaLe che. teNIe kiMmatI vastro paherelAM che tema ja bhAre AbhUSAne paNa dhAraNa karelAM che. rastAmAM teNIne cArAnA bheTo thAya che. cArA kahe che ke badhAM AbhUSaNA utArI Apa, hiteA ame tane lUTIne paNa laI laIzuM.' e khALA, A corAne paNa pelA mALInI sAthe thayelA karAranI vAta kahe che ane tenA antamAM jaNAve che ke8 eka vAra tame mane e mALInI pAse jai AvavA dyo. huM AvuM eTale tame khUzInI sAthe mAra AbhUSaNeAne lai lejo. 452 corene paNa lAgyuM ke AvI satya pratijJAvALI khAI juThThuM khele nahi, mATe hamaNAM Ane javA dyo ane A jyAre pAchI vaLaze tyAre ApaNe AnAM AbhUSaNAne lai laIzuM. ' Ama corAnI pAsethI chUTIne te khALA jyAM AgaLa cAlI, tyAM gheADeka dUra jatAM teNIne eka mAnavabhakSI ane kSudhAtura evA rAkSase joi ane rUMdhI. rAkSasa teNInuM bhakSaNa karI javAne mAgatA hatA. e mALAe rAkSasane paNa potAnI badhI hakIkata kahI saMbhaLAvI ane kahyuM ke-'hAla teA teM mane javA de. tAre mArUM bhakSaNa karavuM hoya, to huM vaLatI veLA AvuM tyAre tuM mArUM bhakSaNa karaje. ' Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA rAkSase paNa vismita banIne tene AgaLa javA dIdhI. ema karatAM karatAM, te bALA pelA udyAnamAM pahoMcI gaI. udyAnamAM mALI to uMghI gayo hato, paNa tene A bALAe jagADyo. mALIne jagADIne bALAe kahyuM ke "tamArA udyAnamAMthI je bALA roja puSpane corI jatI ane jeNe paraNIne prathama saMgane mATe tamArI pAse AvavAnuM kabUla karyuM hatuM, te huM navoDhA, mArA vacananuM pAlana karavAne mATe ahIM tamArI pAse AvI chuM." mALI te AvAM vacanone sAMbhaLIne cakita ja thaIgaye. te vakhate e kAmAtura banyuM hatuM, paNa atyAre te kAmAtura nahe. A vakhate tenAmAM kAmane pragaTate tenA guNagrAhI svabhAve aTakAvyuM. tene thayuM ke- A te gajabanI satya pratijJAvALI che. A te mahA satI. Ane te mArAthI sparzAya paNa nahi." AvA vicArathI, e mALI e bALAne, jANe pitAnI mAtAne namate heAya tema no ane pAchA javAnI rajA ApI. tyAMthI nIkaLIne e bALA, pite je mArge gharethI ahIM sudhI AvI hatI, te ja mAge ghare javAne mATe nIkaLI. rastAmAM rAkSasa teNInI rAha joIne ja ubhe hate. rAkSasanI pAse te pahoMcI, eTale rAkSase pUchyuM ke"sAcuM bola, zuM karI AvI ?" A vAta ja evI hatI ke-zuM banyuM te jANavAnI IcchA thayA vinA rahe nahi. bALAe je banyuM hatuM te ja kahyuM. e sAMbhaLatAM rAkSasane thayuM ke AvI satya pratijJAvALI mahA satIne huM kema mArI nAkhuM? zuM huM pelA mALIthI paNa haNe chuM?" AthI rAkSase paNa, teNInuM bhakSaNa karavAne badale, teNIne pitAnI svAminIne je Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno prakAre praNAma kare te prakAre praNAma karyA ane cAlI javAnuM kahyuM. AgaLa cAlatAM, pelA cerenI pAse te pahoMcI ane kahyuM ke-"have tamAre A aMga uparathI je kAMI paNa AbhUSaNe joItAM hoya, te laI le." coroe kahyuM ke "e to ame laIe chIe, paNa te pahelAM tuM e kahe ke- tuM jyAM gaI hatI, tyAM zuM zuM banyuM?" AthI e bALAe, mALI saMbaMdhI ane rAkSasa saMbaMdhI je kAMI banyuM hatuM, te ati e corone kahI saMbhaLAvyuM. mALInA ane rAkSasanA vRttAntane sAMbhaLavAthI, ceranA haiyA upara paNa sundara asara thavA pAmI. eTale ceree e bALAne kahyuM ke "bhadra! tuM ahIMthI paNa sukhe cAlI jA. e mALIthI ane e rAkSasathI ame kAMI hINa nathI keemaNe tane choDI dIdhI ane ame tane cheDI daIe nahi. tuM te amArI bena che. ame tene page lAgIe chIe." e kALamAM cAre ya hatA, vyabhicArIo paNa hatA ane rAkSase ya hatA, chatAM paNa e badhAnAM haiyAM kevAM kuNAM hatAM, te samajAya che ? kharAba kAma karavAne nIkaLelA hovA chatAM ya, kharAba kAma karanArA hovA chatAM ya, eka-bIjAnA sArApaNAnI hariphAI karavAnI vRtti e lokemAM hatI, evuM dekhAI Ave che ne? eTale kharAba kAma karavA chatAM ya, emane kharAba kAma karavuM gamatuM te nahi ja hoya, ema lAge che ne? Aje zAhukAra thaIne pharanAra, zAha kahevaDAvanAra, sajajana tarIke pitAne oLakhAvanAramAM paNa bIjAnA sArApaNAnI hariphAI karavAnI vRtti keTalI haze? kadAca evAonI saMkhyA meTI haze, ke jeo dekhAvamAM sArAM kAma karatA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAma kara che. AthI ja banI gayA bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 455 heya ane haiyAmAM kharAba kAmane karavAnI vRtti heya. phera keTale? pelAeAmAM kharAba kAma karavA chatAM paNa sArApaNAnI hariphAI karavAnuM mana thAya evuM haiyuM ane AjanA amukemAM sArAM kAma karavA chatAM paNa kharAba kAma karavAnI vRtti rahyA kare evuM haiyuM ! AthI ja, AjanAo nindaka svabhAvanA banI gayA che. keIna ya sArA kAmanI vAta Ave, eTale kahI de ke-e chUpAM kAma kevAM kare che, tenI khabara che ! je sArApaNAnI hariphAI karavAnI vRtti hoya, to AvuM belAya? pelI bALA nirviktapaNe pitAnA patinI pAse pahoMcI gaI. ene pati te rAha ja joI rahyo hate. e AvI pahoMcI, eTale enA patie ene pUchyuM ke-"zuM banyuM?" bALAe mALInI hakIkta paNa kahI ane rastAmAM banelI rAkSasanI tathA cerenI ghaTanAvALI hakIkta paNa kahI. ene pati, enA vacanane khoTuM mAne-evuM hatuM ja nahi. badhI vAtane sAMbhaLIne, ene pati khUza khUza thaIgaye. AvI patnI maLavA badala pitAne bhAgyazALI mAnavA lAgyo. bannee AkhI rAta AnandamAM vyatIta karI ane prAta:kALe e purUSe e bAIne potAnA sarvasvanI svAminI banAvI dIdhI. A rItie, zrI abhayakumAre nagarajanone kathA kahI saMbhaLAvI. zrI abhayakumAra ahIM kAMInATAraMbha jevAne AvyA nahatA ke kathA kahevAne paNa AvyA hatA, paraMtu pote pitAnA pitAnI pAse je pratijJAne grahaNa karI hatI, tenI pUrNatAne pAmI zakAya-te koI upAya jaDI Ave, to pitAne nirAMta vaLe, e mATe ja zrI abhayakumAra atre AvyA hatA. emaNe nagarajanene je A kathA kahI saMbhaLAvI, te Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne paNa e ja hetune siddha karavAnA AzayathI saMbhaLAvI hatI. cArane zAdhI kADhayo ne pakaDayo : AthI, kathAne kahI rahyA bAda, nagarajanAne uddezIne zrI abhayakumAre pUchyuM ke- tamane meM je kathA kahI, temAM sarvathI vadhAre duSkara kArya karyu kANe kahevAya ? e mALAnA patie, cAroe, rAkSase ke mALIe ? tame A bAbatano vicAra karIne javAba dA' AvA prasaMgeAmAM, javAba denArAnA haiyAnA valaNane, javAbamAM kahevAelI vAta uparathI pArakhI zakAya che. nagarajanAmAM je leAkeA irSyAvALA hatA, peAtAnI patnI kAInI ya pAse jAya te khamI zake nahi-evA svabhAvanA je leAkeA hatA, te leAkAe zrI abhayakumAranA praznanA javAbamAM kahyuM ke- e cAramAM sarvathI vadhu duSkara kArya te tenA patie karyuM kahevAya, kAraNa ke--peAtAnI navADhA patnIne aMge sparza paNa karyAM nahotA, te chatAM ya teNIne anya purUSanI pAse javA dIdhI.' nagarajanomAM je leAkeA evA svabhAvanA hatA ke--jyAre pote bhUkhyA thayA hoya, tyAre game tenuM game tevuM hoya to paNa khAI gayA vinA rahe nahi, teoe zrI abhayakumAranA praznanA javAbamAM kahyuM ke sarvathI vadhu duSkara kArya karanAra to rAkSasa ja gaNAya, kAraNa ke te kSudhAtura hato, te chatAM paNa teNe te khALAnuM bhakSaNa karyuM nahi ane teNIne cheDI dIdhI. nagarajanomAM je leAkeA vyabhicArI hatA, teoe zrI abhayakumAranA praznanA uttaramAM jaNAvyuM ke sarvathI vadhu. duSkara kArya karanAra tarIke tA mALIne ja gaNI zakAya, kAraNa '' Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 457 ke-teNe tenI pAse rAtrinA samaye svayameva cAlI AvelI yuvAna, svarUpavatI ane naDhA ramaNane bhegavI nahi." AmAM keIe cAranI prazaMsA te karI ja nahi; sarvathI vadhu duSkara kArya ceree karyuM che-ema keIe kahyuM nahi; e pelA mAtaMgapatithI sahana thayuM nahi. eTale mAtaMgapatie zrI abhayakumAranA praznanA javAbamAM jaNAvyuM ke je coroe suvarNathI ladAelI bALAne lUMTyA vagara ja javA dIdhI, te cAre ja sarvathI vizeSa duskara kAryane karanArA gaNAvA joIe." zrI abhayakumArane ATaluM ja kAma hatuM. ene keNa vakhANe che, e ja zrI abhayakumArane jANavuM hatuM ane jeo cArene vakhANe, temAMthI ja pitAne AmraphaLanA cerane pakaDI pADa hate. cerenI evI prazaMsA karanAre te eka ja nIkaLe, eTale zrI abhayakumArane saralatA thaI paDI. zrI abhayakumAre tarata ja e mAtaMgapatine pakaDI lIdho ane pUchayuM ke-"te AmraphaLanI cArI zI rItie karI?" mAtaMgapatie tarata ja kahyuM ke vidyAnA baLathI." pachI e mAtaMgapatine, zrI abhayakumAra, zrI zreNikanI pAse laI AvyA ane sarva vRttAnta pitA rAjAne kahI saMbhaLAvyo. vinaya vinA vighA nahi? zrI zreNike kahyuM ke-"sAmAnya paNa ceranI upekSA thaI zakatI nathI, te pachI A te ghaNe zaktimAna cera che; mATe AnI upekSA nahi karatAM, Ane nisaEhapaNe nigraha ja karavuM joIe." . e vakhate zrI abhayakumAre zrI zreNika mahArAjAne Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vinaMti karI ke-pahelAM te Apa AnI pAse je vidyA che, tene grahaNa karI lo ane pachIthI, Apane jema karavuM yogya lAge tema karaje." zrI zreNikane zrI abhayakumAranI vinaMti vyAjabI lAgI, eTale rAjAe pelA mAtaMgapatine pitAnI sAme besADyo ane tene je vidyA AvaDatI hatI, te bolavAnuM kahyuM. mAtaMgapatie pitAne AvaDatI vidyA bAlIne ApavA mAMDI, paNa rAjAnA hRdayamAM te sthira thaI zakI nahi. pharI pharI tema karavA chatAM paNa, rAjAnA hRdayamAM vidyA sthira thaI zakI nahi, kAraNa ke rAjA siMhAsana upara beThA hatA ane vidyAdAtA mAtaMgapati nIce beThe hato. ema besavAthI vidyAdAtAne avinaya thato hato ane vidyAdAtAne avinaya thato hovAthI evI vidyA rAjAnA hadayamAM sthira thaI zake nahi, e svAbhAvika che. parantu, zrI zreNikane to ema ja lAgyuM ke "A mAtaMgapati ja kAMIka luccAI kare che. AthI tene tiraskAra karavA pUrvaka zrI zreNike tene kahyuM ke-"tArAmAM kAMIka paNa kapaTabhAva che ane ethI ja tArI kahelI vidyA mArA hRdayamAM saMkramita thatI nathI." e vakhate, buddhinidhAna zrI abhayakumAre kahyuM ke-deva! atyAre te A Apane vidyAgurU che ane jeo gurUne vinaya kare tene ja vidyA saMkure che paNa gurUne avinaya karanArane vidyA saMkuratI nathI. eTale Apa ApanA siMhAsana upara A mAtaMgapatine besADe ane Apa jamIna upara tenI sAme hAtha joDIne bese. ema karavAthI Apane jarUra Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bojo bhAga-zAstraprastAvanA 459 vidyA AvaDaze." zrI zreNika paNa samaju hatA. tarata ja temane vidyAmAM vinaya avazya joIe, te vAtane khyAla AvI gaye. temaNe siMhAsana uparathI utarIne zrI abhayakumAre kahyA mujaba karyuM. pachI siMhAsane besADelA mAtaMgapatinA mukhethI, rAjAe eka ujJAminI nAmanI ane bIjI avanAminI nAmanI- ema be vidyAone sAMbhaLI ane jevI sAMbhaLI tevI ja e e vidyAo rAjAnA haiyAmAM vasI gaI. have zrI abhayakumAre zrI zreNikane "vidyAdAtA gurUne te kaI paNa saMgemAM marAya nahi"--e vAtane khyAla Ape ane vidyAdAtA gurU pratyenA bahumAnabhAvane lakSyamAM rAkhIne zrI zreNike paNa tarata ja e mAtaMgapatine mukta karI dIdho. vinaya pitAnA ja bhalAne mATe: A udAharaNa uparathI tame samajI zakyA haze kejJAnanA arthI AtmAoe jJAnIne vinaya karavAmAM kacAza rAkhavI, te potAnA jJAnopArjanamAM ja kacAza rAkhavA barAbara che. jeo jJAnanI mahattAne ane ajJAnanI viDambanAne samaje che, teo to kadI paNa vidyAdAtA gurnAdika pratye avinayane AcaravAno vicAra sarakhe ya kare nahi. kharI rItie te, jJAnanA arthioe gurUne, vidyAdAtAne ane vizeSajJane je yathAgya rItie vinaya karavAnuM che, te ekAnta pitAnA bhalAne mATe ja karavAnuM che. vinayane AcaranArAo, bIjAne vinayane AcaravAnuM zIkhavavAnA phalane paNa pAmI zake che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAna jJAnane vinayaH jJAnInA vinayanI vAta thaI gaI. have jJAnanA vinayanI vAta karIe. jJAnInA vinayamAM paNa jJAnane ja vinaya che, paratu jJAnane pRthapha vinaya paNa hoya che. jJAnIne vinaya jJAnanA athie karavAnuM hoya che, jyAre jJAnane vinaya te jJAnIe paNa karavAnuM hoya che. jeo jJAnopArjanane prayatna karI rahyA hoya, bhaNatA hoya, temane banI zakatA dareka prakAre bhaNavAnI anukULatA karI ApavI joIe. bhaNavAne mATe temane sArI rItie zeAdhIne zuddha karelA granthonuM samarpaNa karavuM joIe. sUtranI tathA arthanI je paripATI hoya, tenuM temane pradAna karavuM joIe ane pradAna karAvavuM joIe. temane AhAranI tema ja upAzraya AdinI anukULatA paNa karI ApavI joIe. A badhuM, sAdhuoe sAdhuone mATe karavAnuM che. bhaNavuM e ya jJAnane vinaya che ane bhaNAvavuM e ca jJAnane vinaya che. bhaNanArane madada karavAmAM paNa jJAnane vinaya che. zrAvakee paNa jJAnano vinaya karavAno hoya che. jJAnInA vinayanI vAta e thaI gaI, temAM zrAvake e paNa pitapatAne ucita rItie jJAnI gurUone vinaya Acare ja joIe. A uparAnta, jJAnane vinaya AcaravAne mATe, zrAvakee zrI upadhAna Adi tapa karavA ane karAvavA pUrvaka, zrAvake je sUtrone ane je sUtrArthone bhaNI zake che, te sUtrono tathA sUtrArthono pite paNa abhyAsa karavo joIe ane anyone paNa abhyAsa karAvavo joIe. sAdhuone tema ja zrAvakene jJAnAdhyayana karavAmAM je je rItie sahAyaka banI zakAya tema Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 461 hoya, te te rItie sahAyaka banavAmAM upekSA nahi sevavI joIe. Aje zrI upadhAna tapa karIne ja bhaNavuM e bAbatamAM ane dhArmika zikSaNa meLavavAnI bAbatamAM zrAvaka-zrAvikA varga ghaNe ja pachAta paDI gayuM che ane pachAta paDatuM jAya che; jyAre sAdhu-sAdhvIomAM bhaNavA-bhaNAvavAnuM Ama dekhItI rItie vadhatuM dekhAya che, paratu jJAnopArjananA ane jJAnadAnanA vidhi taraphanuM durlakSya bahu vadhatuM jAya che. A to prasaMga prApta thaye, eTale sUcanA karI dIdhI. tame tamAre lagatI vAta ane sAdhu-sAdhvI pitAne lagatI vAta ATalI sUcanA mAtramAM samajI jAya, e ja sAruM che. saue e vAta dhyAnamAM rAkhavI joIe ke-A je kAMI karavAnuM che, te kevaLa pitAnA ja AtmakalyANane mATe karavAnuM che. jJAnepakaraNAne vinaya jJAnepakaraNane vinaya paNa, jJAnI ane jJAnanA arthI mATe Avazyaka ja che. sUtrAdika granthone lakhavA, lakhavavA; te granthane dhI-dhAvIne zuddha banAvavA te granthanA rakSaNanI vyavasthA karavI; te granthane sugaMdhI dravyathI sArA rAkhavA; e vigere jema jJAnepakaraNane vinaya gaNAya che, tema pATI, sAMpaDe, kAgaLa, pensIla, zAhI, zAhInuM upakaraNue vigerenI barAbara jALavaNuM karavI, e paNa jJAne pakaraNane vinaya gaNAya che. jJAnanAM sAdhanonuM saMrakSaNa karavuM, tenI saMvRddhi karavI, tene khapI jImAM pracAra kare, e vigere paNa jJAnepakaraNane vinaya gaNAya che. Aje jJAnepakaraNanI AzAtanA te ghaNI ja vadhatI jAya che, ema - - - - - - Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno kahIe tA cAle. pena, pensIlane meAMDhAmAM nAMkhavAthI jJAnanI AzAtanA thAya che. kAgaLa vigere paga nIce Ave, temAM paNa jJAnanI AzAtanA che. Aje chApAMo dvArA teA jJAnanI gajabanI AzAtanA thai rahI che. keTalIka ajJAna ane mUrkha Aie, chekarAMonA melAne levAmAM ne pheMkavAmAM chApAMone upayAga kare che. svarUpe mithyA evA paNa zrutanA kAgaLa, pustaka Adi upara paNa paga na mUkAya. ene thuMka na lagADAya. jJAnanI AzAtanAnI teA keTalI vAte karavI ? Aje teA, buTa ane caMpalanI nIce paNa akSare hoya che ane tame emAM paga mUkIne ene jamIna upara ghasaDA che. hamaNAM hamaNAM saDakA upara paNa leAkeAne lakhavAnI Adata vadhI javA pAmI che ane emAM ya jJAnanI ghaNI AzAtanA thAya che. AvI rItie jJAnanI AzAtanA karanArAonuM bhaNatara bhayaMkara nivaDe, emAM navAI nathI. bahumAna nAmane trIjo jJAnAcAra : bahumAna nAme trIjo jJAnAcAra che. vinayane bIjA AcAra tarIke jaNAvyA pachIthI paNa, trIjA jJAnAcAra tarIke mahumAnane jaNAvela che, temAM muMjhavA jevuM nathI. vinayanA ane bahumAnanA svarUpane samajo. vinaya e bAhya sanmAnAdi che, jyAre mahumAna e Antarika sanmAnAdi che. vinayamAM guNa ghaNA che, paNa jo vinaya heAya ane bahumAna na hAya, teA e nirjIva muDadA samAna che. dhana vinAnuM ghara hoya, nAka vinAnuM mukha hAya, dAna vinAnuM mAna heAya, gaMdha vinAnuM puSpa hAya, raMga vinAnuM kaMku hAya, pANI vinAnuM sarAvara hoya, pratimA Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA vinAnuM mandira hoya ane madhya maNi vinAne hAra hoya, to e ghara, mukha, mAna, puSpa, kaMku, sarovara, mandira ane hAra zebhe? na ja zebhe! e ja rItie, vinaya paNa bahumAna vinA zebhe nahi; saphaLa bane nahi. vinayanI sAcI kiMmata ja bahumAnane aMge che. vinaya hoya tyAM bahumAna na hoya e banavAjoga che, jyAre bahumAna hoya tyAM vinaya to ja na dekhAya, ke je vinayane AcaravAnuM azakya heya. bahumAna ekaluM paNa lAbha kare che ane je bahumAnapUrvakane alpa paNa vinaya heya te ya e vinaya ghaNA lAbhane mATe thAya che. vinaya e bAhyopacAra che. enI AvazyakatA ghaNuM che. bahumAnanA nAme vinayanI avagaNanA karanArAo to e mUrkha ja che. jema nizcayanA nAme vyavahAranI avagaNanA karanArA, jJAnanA nAme caraNanI avagaNanA karanArA ane mananI majabUtAInA nAme maryAdAnI avagaNanA karanArA mUkha che, tema bahumAnanA nAme vinayanI avagaNanA karanArA paNa mUrkha ja che; parantu vinayane sAco AdhAra, vinayanI saphaLatAne sAce pAyo bahumAna che. AthI, jJAnanA arthI AtmAoe pitAnA hRdayamAM jJAnI gurvAdika pratyenA bahumAnanA bhAvane avazya sthApita karavA joIe. emAM ja bahumAna nAmanA A trIjA. jJAnAcAranuM pAlana raheluM che. bahumAnanAM pAMca lakSaNe vinayAcAra to pratyakSapaNe dekhAI Ave evI vastu che, jyAre bahumAna e AtyaMtara bhakti-prIti rUpa che, eTale ene carmacakSuothI joI zakAya nahi. sAmAnya rItie leke Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne vinayAcAra uparathI bahumAnanuM mApa kADhe che, paraMtu temAM kheTA paDavAnI-ThagAvAnI saMbhAvanA paNa ghaNI che. emAM te, bahumAna na hoya te chatAM paNa "bahumAna che"--ema paNa lAge, e ya saMbhavita che ane bahumAna hoya te chatAM paNa bahumAna nathI" ema lAge e ya saMbhavita che. Ama chatAM ca, bahumAnane jANavAnAM lakSaNa che ane e lakSaNo dvArA je bArIkAIthI joI zakavAnI buddhi hoya, te bahulatayA bahumAna che ke nahi"--tene nirNaya karI zakAya che. jenA pratye bahumAna hoya che, tenA abhiprAyane anusaravAnuM mana thayA vinA rahetuM nathI. e zuM Icche che, ene jANavAnI kALajI satat rahyA kare che ane kema karIne enI IcchAne pUrNa karI zakAya-enuM cintana paNa rahyA kare che. enI marajIthI virUddha cAlavAnI te svane ya IcchA thAya nahi, paNa enI eke eka marajIne saMtoSavAnuM mana thayA kare. bahumAnanuM A paheluM lakSaNa che. bahumAnanuM bIjuM lakSaNa e che ke-jenA pratye bahu mAna hoya, tenA dene jovAnuM mana thAya nahi; deze jevAI jAya, te paNa te doSane haiyuM vajana Ape nahi paNa ene bhUlI jAya; ane enA dene DhAMkavAnI kALajI rahyA kare. keInA paNa jANavAmAM enA de Ave nahi, enI takedArI rahyA kare. keIenA denI vAta kare, to tene yathAzakti reke, tenA guNe tarapha jovAnuM kahe, A guNe pAse e doSanI to kAMI ja kiMmata nathI-emeya kahe, e deze bhale deSa tarIke dekhAtA hoya, paNa vastutaH ene mATe A deSa rUpa che ke nahi, e vicAraNIya che-ema paNa kahe; ane bahumAnanuM ba navAnuM mana thI nahi paNa Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 465 doSonA kathanane rokavAnuM sAmarthya na hoya to manamAM duHkha anubhavIne te e khasI jAya, ke jethI doSanI vAta kAne paDe nahi. jenA pratye bahumAna hoya, tenA mATe haiyAmAM Ave bhAva paNa jADyA vinA rahe nahi. bahumAnanuM trIjuM lakSaNa e che ke-jenA pratye bahumAna hoya, tenA aspRdayanuM aharniza cintana rahyA kare. enA deSanuM jema AcchAdana kare, tema enA deze kema nAza pAme ane enA guNemAM kema abhivRddhi thayA kare, enI vicAraNA paNa ene AvyA ja kare. jema enA Abhyatara amyudayanI bhAvanA rahyA kare, tema tenA bAhya ayudayanI bhAvanA rahyA kare. keI je tenI prazaMsA kare, te te bahu gamI jAya. enI thatI nindA pratye je tiraskAra hoya, te ja enI thatI prazaMsA pratye sadbhAva heya. pite enI prazaMsA kare ane bIjAone paNa yathAzakti enI prazaMsAmAM joDe. bahumAnanuM cevuM lakSaNa e che ke-jenA pratye bahumAna hoya, tenI je koI paNa prakAranA pApodayathI durdazA thAya, te e durdazAne joIne, tenuM attara baLIne khAkha thaI jAya. enuM je cAle tema heya, to e enI durdazAne nivAryA vinA rahe nahi. jenA pratye bahumAna, tenI durdazAne ThaMDe kaleje joI zakavA jogI haiyAnI sthiti saMbhavI zakatI ja nathI; tyAM vaLI enI durdazAmAM rAjI thAya, enI durdazAmAM ajANatAM paNa nimitta rUpa banI javAya, evuM te. bane ja zAnuM? je saMgavaza, khyAlapherathI, ajANatAM paNa evI bhUla thaI gaI hoya, te e bhUla ene sadAne mATe Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna prakAza tema tenA ane haiyuM je sAlyA vinA rahe nahi. have bahumAnanuM pAMcamuM lakSaNa e che ke jenA pratye bahumAna hoya, tenI durdazAmAM jema atyanta dukhita thaI jAya, tema tenA abhyadayamAM atyanta harSita thaI jAya. abhyadaya pelAne thAya ane haiyuM AnuM nAcI uThe. abhyadaya enI meLe thAya, to paNa je atyanta rAjI thAya, te abhyadaya thAya evo zakya prayatna karyA vinA rahe kharo ? A pAMca lakSaNa dvArA, bahumAna che ke nathI, te ghaNe bhAge jANI zakAya che. viziSTa jJAnI te jJAnanA baLe jANI zake, paNa ApaNe te lakSaNe ja jevAM paDe. jenA haiyAmAM bahumAna hoya, tenA haiyAmAM jenA pratye bahumAna hoya tene mATe AvA pAMceya prakAranA bhAve prAdurbhata thayA vinA rahe nahi ane e bhAve zakti-sAmagrInA vegane anusAre amalI banyA vinA paNa rahe nahi. bahumAna, e eka prakAranI AtyaMtara prIti ja che, paNa bahumAnanI prItimAM vizeSatA e hoya che ke-e prIti bhaktibhAvathI bharelI hoya che. jenA upara tamane kharekharI prIti heya che, gADha sneha hoya che, tenA mATe tamArA haiyAmAM kevA kevA bhAva jAge che, ene je vicAra kare, te tamane bahumAnanA ge haiyAmAM kevA kevA bhAva pedA thavA pAme che, tene khyAla AvyA vinA rahe nahi. tamArI AjanI prIti meTe bhAge svArthI che, eTale kadAca tamane A cIjane sAco khyAla jhaTa nahi AvI zake, parantu tame je kaI pratye niHsvArtha prItivALA athavA to pUrvabhavanA trANAnubaMdhI nehavALA haze, to ene vicAra karatAM, tamane A vastuno ghaNuM ja sahelAIthI khyAla AvI Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 467 zakaze. enI IcchAo phaLe, enA de DhaMkAya ane eno abhyadaya kema thAya, evuM manamAM thayA ja kare tema ja enI durdazAthI atyanta dukhita thavAya ane enA aspRdayathI atyaMta rAjI thavAya-ema paNa bane ja. A badhuM karavuM paDe nahi, paNa thaI ja jAya. eTale gurnAdikanI pratye bhaktimatI prItine pedA karavAno prayatna cAlu ja rAkhavuM joIe. bahumAnamAM bahu maTe vAMdho paDI gayo che? A vAtane tame vartamAna vAtAvaraNanI sAthe jarA sarakhAvI jUo. Aje bahumAnano keTalo badho nAza thaI javA pAmyo che? tamArA saMsAmAM, tamArAM mAtA-pitAdi vaDilo pratye tamArA haiyAmAM A prakAranuM bahumAna che kharuM? moTe bhAge nathI. e ja rItie, deva-gurUdharma pratye tamArA haiyAmAM bahumAna che kharuM? Aje vAta-vAtamAM sAdhu-sAdhvInAM chidro jevAya che, de gavAya che, nAnA dene meTA karIne vagevaNuM karAya che, are achatA donuM paNa ArepaNa thAya che tema ja temanA abhyadaya tarapha durlakSya karAya che, e vigere bahumAnane abhAva sUcave che. kharI vAta te e che kedeva pratye sAcuM samajapUrvakanuM bahumAna nathI, ethI deve kahelA dharma pratye bahumAna nathI ane e ja kAraNe sAdhu- sAdhvI pratye bahumAna nathI. Aje haju deva-gurU-dharmanA vinayanI kriyAo keTaleka aMze cAlI rahI che, jo ke temAMya ghaNI uNapa AvI javA pAmI che, paNa deva-gurU-dharma pratyenA bahumAnamAM to bahu ja meTo vAMdho paDI gayo che. emanI marajIne anusaravAnuM mana thavAne badale, ApaNI marajIne e Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno anusare evI IcchA thAya; emanA doSane DhAMkavAne badale, emanA nI vAta karatAM haiye cIrADa paDe nahi, temanA abhyadayanuM cintana karavAne badale, temane apayaza karavAmAM sAmela thavAya; temanI durdazAthI duHkhita thavAne badale, "ApaNe zuM karIe? e to kare evuM pAme -evuM evuM bolavAnuM mana thAya ane temanA sAcA abhyadayathI rAjI thavAne badale, temane adhaHpAta thAya-evI rItie temane vartAvavAnI peravI karAya-AvuM paNa Aje cAlI rahyuM che, mATe tame evA keI pApamAM na AvI jAva, tenAthI tamAre sAvadha rahevA jevuM che. vinaya bahumAnanI caturdazI: bahumAna eTale antaranI prIti, hadayane bhaktibhAva vizeSa. keI sAdhune zarIre vA AvyuM hoya ane tethI te namI zakto na hoya, eTale vinopacAra na kare, paNa hRdayamAM bahumAna hoya te bhakti bhArebhAra hoya; hadayathI te te jhukI paDato hoya. hRdayanA A bhAvanuM nAma che bahumAna. bahumAna eTale aMtaraMga prema, hArdika sneha. bimArI bhegavate ziSya saMthArAvaza che; gurU Ave to te ubhe thaI zakato nathI; AsanAdi ApI zakatA nathI; hAtheya evA jaDAI gayelA che ke--hAtha paNa joDI zaktA nathI; ema vinayanA prakAromAne keI paNa prakAra yadyapi sAcavI zakato nathI, tathApi hRdayamAM to A tamAma samAeluM che, kema ke-tyAM bahumAna virAjamAna che. vinaya ane bahumAnane aMge caubhaMgI thAya che. (1) ekamAM vinaya paNa che ane bahumAna paNa che. (2) Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 469 ekamAM bahumAna che, paNa vinaya nathI. (3)ekamAM vinaya che, paNa bahumAna nathI. ane (4) ekamAM bahumAna paNa nathI ane vinaya paNa nathI. A caturbhagImAM vinaya ane bahumAnaubhaya heya e sarvazreSTha prakAra che. ethI utarato prakAra bahumAna che paNa vinaya nathI-e che. bahumAna nathI ane vinaya che enI to kAMI khAsa kiMmata ja nathI, jyAre vinaya ne bahumAna-be ya nathI, e te sarvathA nakAme ja che. bahumAnathI ekAnta kalyANa vinaya, e che zArIrika kriyAvizeSa, jyAre bahumAna e che Antarika bhAvavizeSa. zArIrika kriyAvizeSa to dekhAva rUpa paNa heya, kema ke-e bahAra dekhADAya che, eTale bahumAna vinA paNa vinaya hoI zake che. vinaya hoya tyAM bahumAna hoya paNa kharuM ane na paNa hoya; jyAre bahumAna hoya te zakti-samaja sAmagrInA abhAve ja vinaya na hoya, paNa e vinA te niyamA vinaya hoya ja; kema ke-jenA pratye bahumAna che, hRdayanuM AkarSaNa che, te zakya hoya to vinaya dvArA pradarzita thayA vinA rahI zakatuM nathI. vAstavika rItie, bahumAna ja kalyANa kare che. vinaya je bahumAnapUrvakane heya, te e vizeSa kalyANakara bane. bahumAna vinAne vinaya te daMbha rUpa paNa hoya. svArthasAdhanAne mATe paNa heya. enI kAMI kiMmata aMkAya nahi. e te, vinayaguNane vyabhicAra mAtra che. eTale vinayathI to UlaTA sAvadha rahevuM paDe. zrI udAyana rAjAne ghAta karanAre, muniSamAM ke vinaya sAcahatA? vinayaratna-evA nAmane te adhikArI thaye hatuM ! 30 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno paNa e badhuM kevaLa khUna karavAnI takane meLavavAne mATe ja hatuM. vinaya te dunyavI kAryasiddhinA svArtha mATe paNa karAya. anyAyI, jUlmagAra rAjA ke adhikArIne, tenA pratye premane aMzeya nahi chatAM, namavuM paDe che ne? tene jhukI jhukIne salAma karavI paDe che ne? e vinaya che kare paDato vinaya. e vinaya che sAmAne yena kena prasanna karavA mATe vinaya. e vinaya che, paNa tyAM haiyAmAM bahumAna nathI. vinaya svArtha mATe paNa hoya, jyAre bahumAna paramArthathI thAya che. vinayathI kalyANa jarUra che, vinaya dharmanuM mUla che, paNa bahumAnapUrvakanA vinacathI. mATe vinayathI ekAnta kalyANa na kahI zakAya, jyAre bahumAnathI ekAnta kalyANa che-ema kahI zakAya. zAnA vinaya-bahumAnanI vAta? A vinaya ane bahumAna saMbaMdhI vAta jJAnI, jJAna ane jJAnepakaraNane aMge cAle che, e na bhUlatA. AmAM deva-gurU-dharma e traNeya AvI jAya. eTale bahumAna paNa rogya sthAne joIe ane vinaya paNa yogya sthAne joIe. ayogya sthAne te, vinaya paNa nukazAna karanAre gaNAya ane bahumAna paNa nukazAna karanAruM gaNAya. bhavAbhinaMdI jInA haiyAmAM saMsAranuM bahumAna bahu hoya che ane ethI teo saMsAranI sAdhanAmAM vinayane AcaranArA paNa hoya che. e vinaya ane e bahumAna, saMsAranI vRddhinuM kAraNa bane che ane ethI tattvajJa mahApurUSae te evA vinayane ane evA bahumAnane tyAga ja karavAnuM upadezya che. saMsArathI taravAne mATe ja, vinaya ane bahumAnane upadeza che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 471 bIje bhAga-zAstraprastAvanA apAtA uaharaNano hetu have ApaNe, A "bahumAna" nAmanA jJAnAcArane aMge je udAharaNa apAya che, te joIe. bahumAnapUrvakanA vinaya vinA vidyA phaLatI nathI. gurU samAnabhAve, ekasarakhI rItie vidyA Ape, chatAM ya e vidyAne bahumAnapUrvakanAvinayathI grahaNa karanArane e vidyA jevI phaLe che, tevI bahumAnavihIna vinayathI e vidyAne grahaNa karanArane e vidyA phaLatI nathI. vidyA enI e, gurU enA e, ApavAnI rIti eka ja, vidyAdAnamAM gurUnA hadayane prema ekasarakhe ane vidyAne grahaNa karanArA banene vinaya paNa sarakhe, te chatAM paNa ekane vidyA sArAmAM sArI rItie phaLe che, jyAre e ja vidyA bIjAne tevA prakAre phaLatI nathI, tenuM kAraNa-ekamAM je vinaya hatuM te bahumAnapUrvakanuM hatuM ane bIjAmAM je vinaya hatuM te bahumAnavihIna hato, e ja che. AvA abhiprAyane anulakSIne ane A abhiprAya banatAM, vinayavALA hovA chatAM paNa je bahumAnavihIna hoya, teo bahumAnapUrvakanA vinayavALA baneevI AzA rAkhIne, A udAharaNa ApavAmAM Ave che. tamAre paNa A udAharaNane e ja hetune lakSyamAM rAkhIne sAMbhaLavAnuM che. e mATe udAharaNanA hetunuM varNana atre paheluM karavAmAM AvyuM. vidyAgurUnA bahumAna aMge udAharaNa : . eka siddhaputranI pAse be vidyArthIo abhyAsa karatA hatA. e banne ca vidyArthIo vinayane AcaravAmAM kuzaLa hatA, paraMtu eka pitAnA vidyAdAtA gurU pratyenA bahumAna Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 472 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne bhAvathI vinayane Acarate hato, jyAre bIje kevaLa rUDhine anusarIne ja vinayane Acarato hato. bIjAnA haiyAmAM vidyAdAtA pratye bahumAnane bhAva nahi hato. e bane ya vidyArthIone, e siddhaputre aSTAMganimitta zAstra bhaNAvyuM ane aSTAMganimitta zAstramAM te banne ya ghaNA kuzaLa thayA. eka divasa, kaI kArya vizeSane avalaMbIne, e banne ya jaNuM sAthe bahAra gayA. raste jatAM, rastAmAM paDelAM pagalAMone joIne, bIjA vidyArthIe pahelA vidyAthIne kahyuM keAgaLa hAthI jAya che." enA anumAnane sAMbhaLIne, pahelA vidyArthIe kahyuM ke-hAthI nathI jato paNa hAthaNI jAya che. e hAthaNI DAbI AMkhe kANI che. e hAthaNI upara strI-purUSa beThelAM che. temAM je strI che, teNIe lAla vastrane dhAraNa kareluM che. vaLI te garbhiNuM che ane najadikanA samayamAM teNI putrane prasavaze." pahelA vidyArthInI AvI vAtane sAMbhaLIne, bIjA vidyArthIe kahyuM ke-"AvuM badhuM taddana asaMgata zuM bela bola pahele vidyArthI kahe che ke-"meM kAMI ja asaMgata kahyuM nathI. je kahyuM che, te barAbara ja kahyuM che. ApaNuM jJAna te anubhavasiddha che. ApaNe AgaLa cAle, eTale je haze te hamaNAM ja jaNAI Avaze." bane cheDeka dUra gayA, tyAM te temaNe hAthane ubhelI joI. eka purUSa tyAM pAMdaDAMnuM ghara banAvI rahyo hato. pAse lAla vastrane paherIne strI ubhI hatI. te sagarbhA hatI. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 473 - have pUrI khAtrI karavAne mATe bane ya vidyArthIe tyAM thebhyA. purUSa pAMdaDAMnuM ghara banAvIne strIne emAM besADI. tarata ja strIne prasava thayo. pelA purUSane ghaNe AnaMdamAM Avela e be vidyArthIoe joyo. temaNe ene pUchayuM, eTale eNe kahyuM ke-"putrane janma thayo che." Ama pahelA vidyArthInI badhI ya vAta maLatI AvI. bIje vidyArthI ethI vismita thayo ane vimita thaIne kheda pAmyuM. tene thayuM ke-Ane ATaluM badhuM jJAna kyAMthI?" enAmAM lAMbI buddhi hatI nahi. svabhAvane e atizaya kSudra hate. eTale ene e ja vicAra Avyo ke "AmAM gurUne ja kAMIka goTALe che. mArAthI khAnagI rItie gurUe Ane viziSTa vidyAnuM dAna karyuM che. mane sAmAnya bhaNAvyuM ane Ane vizeSa bhaNAvyuM. gurU ya kevA naguNA che? emanI cAkarI meM kAMI AnAthI kama nathI karI, chatAM Ane viziSTa vidyA dIdhI ne mane sAmAnya vidyA dIdhI. gurU thaIne A pakSapAta kare, kUDakapaTa kare, e keTaluM badhuM kharAba kahevAya?" enAmAM gurU pratye bahumAna hota, to A vicAra ene kadI paNa Avata nahi. gurU pratye bahumAna heta te AvuM banata nahi, paNa mAne ke-skUla buddhine lIdhe kaI ochuM ya grahaNa karI zake ane ethI AvuM bane ya kharuM, paNa te gurUne doSa de nahi. gurU pratye jene bahumAna hoya, te te pitAnA deSane zodhavAne mathe. khabara che ke-"ame sAthe ja bhaNyA chIe. sAthe ja rahyA chIe." chatAM paNa pitAnA deSa tarapha najara javAne badale, gurUnA deSa tarapha ja najara karI ane gurUne achate paNa doSa kalpI kADhyo. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474. zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno have tyAMthI nIkaLIne e bane vidyArthIo cAlatA cAlatA nadInA kAMThe gayA. tyAM eka vRddha strI pANI bharavAne AvI hatI. teNIe ghaDAmAM pANI bharyuM ane tene mAthe mUkyo. eTalAmAM, e DosIe A be vidyArthIone joyA. A vidyArthIone joIne, e DosIne pitAnA putranI khabara pUchavAnuM mana thayuM. e DosIno putra ghaNA vakhatathI bahAragAma gaye hatuM ane tenA viSe kAMI paNa samAcAra maLyA nahatA. A bannene nimittajJa brAhmaNaputro jANune, DosIe pUchayuM ke-"ghaNA vakhatathI paradeza gayele mAre dIkara, ghare pAcho kyAre Avaze ?" DosI Ama pUchatI hatI-evAmAM ja DesInA mAthethI ghaDe nIce paDyo ane bhAMgI gaye. AthI pilA bIjA vidyArthIo e DosIne javAba detAM kahyuM ke-"nimittazAstramAM ema kahyuM che ke-kaI prazna pUche tyAre je kAMI banAva bane, tene anusarIne te praznano uttara samajavo. te vakhate je kAMI pariNAma Ave, tevuM praznavastunuM thayuM che-ema samajavuM. AthI huM tane kahuM chuM ke-prazna pUchatI veLAe tAre ghaDe bhAMgI gayuM che, mATe tAre putra maraNa pApe che-ema tuM samajI le." e vidyArthIe jevuM A pramANe kahyuM, tenI sAthe ja DosIe te re-kakaLa zarU karI dIdhI. teNI ekadama pika mUkIne revA lAgI. retI evI te DesIne, pahelA vidyArthIe zAntavana ApatAM kahyuM ke-"DesI mA ! tame jarA paNa kheda kare nahi. tame Ananda pAme. tamAre dIkare te tamArA gharamAM AvI cUkyo che, mATe tame utAvaLAM ghera jAva ane tamArA Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA putranA meMDhAne jUo !" DosI tarata ja ghera gaI ane pelA ane vidyArthIo potAnuM kArya patAvIne gurUnI pAse pAchA AvyA. teo AvIne ubhA rahyA, tyAM pelI DesI harSaghelI banIne deDatI deDatI eka mUlyavAna dhotI jeTe laIne tyAM AvI pahoMcI ane pahelA vidyArthIne page paDIne teNIe dhatI jeTa bheTa ApatAM kahyuM ke-"tamArA kahyA mujaba ja banyuM. huM mAre ghare gaI, tyAre mAre putra kSemakuzaLa paradezathI AvI gayo hato. tamAruM vacana phaLyuM." A prasaMge te, bIjA vidyArthInA haiyAmAM rahelA krodha rUpI agnine bhabhUkAvI mUkyo. gurU pratye khUba reSAvALo banIne te gurUnI pAse gayA ane kahyuM ke "tamArA jevA anupama jJAnanA nidhi ane sarva vAtanI jANa paNa jyAre atizaya vinayavALA be samAna ziSyamAM A bhedabhAva kare, tyAre e vAta kevI kahevAya ? kene kahevAya? ane e vAtane kahIne tenI pAse upalabhya devaDAvAya? jyAre amRta samAna zItala candramaMDalamAMthI aMgArAonI vRSTi thAya, jyAre hajAra kiraNavALo sUrya pote ja andhakArane utpanna karanAre bane, jyAre kalpavRkSanI sevAthI saMpatti prApta thavAne badale UlaTuM dAridra prApta thAya, jyAre uttama vaidyanA yoge ja maMdavADa pedA thavA pAme ane jayAre ThaMDA pANImAMthI agninA bhaDakA uThe, tyAre tene doSa kene devo ?" reSamAM be che, Thapako ApatAM belyo che, deSa detAM be che, eTale haiye bahumAna nathI, chatAM paNa bhASA kevI che? bahumAna vinA paNa e vinayAcAranuM pAlana karavAne Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna mATe TevAelo che, tenuM ja A pariNAma che. AvAmAM bahu mAna hota, to kevuM sAruM thAta? eNe je kahyuM, tene sAMbhaLatAM gurUne Azcarya thAya che, kAraNa ke-pApane bhAva pelAmAM che, paNa gurUmAM nathI. evuM evuM eNe kahI nAkhyuM, te chatAM paNa gurU pUche che ke-"tuM AvuM kayA kAraNe bele che? meM te vidyA devAmAM ke AmnAyAdi ApavAmAM, kaI jagyAe kaI prakAre keIne paNa Thagya nathI." gurUe taddana sAcI vAta sIdhI rItie kahI, tethI zAnti pAmavAne badale, pelo bahumAna vagarane ziSya vadhAre joravALA reSamAM AvIne be ke pelA tamArA vahAlA ziSya mArgamAM hAthaNI vigere je kAMI kahyuM te tamAma sAcuM nivaDyuM ane mAruM te kazuM ja sAcuM nivaDayuM nahi, te e tamArA bhaNAvavAmAM ja vAMka che ke nahi? je tame sarakhuM bhaNAvyuM hatuM, te beyanuM sAcuM nivaDatuM. A te, enuM kahevuM sAcuM nivaDyuM eTale enuM sanmAna thayuM ane mAruM kahevuM khoTuM nivaDayuM eTale mAruM apamAna thayuM. tyAre ATalAM varSo sudhI tamAruM mAthAkUTa vaitaruM kuTIne huM te marI gaye, chatAM chevaTa to mane A ja phala maLyuM ne ? kahe, AmAM vAMka tamAre nahi te kono vAMka ?" AvA prakAre, e vidyArthIe pitAnA vidyAgurUne ghaNA ghaNAM kaThora vacane kahyAM; tethI vidyAgurUne lAgyuM ke-A mane nAhakane phajeta karaze. eTale AnI rUbarU ja khUlAso thaI jAya te sAruM-ema samajIne, e vidyAgurUe tarata ja pilA vidyArthIne bolAvyuM ane tene pUchayuM ke-te mArgamAM Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 477 hAthaNI vigere je kAMI kahyuM, te te zA uparathI kahyuM, te tuM vigatavAra mane kahI saMbhaLAva." e pahelA vidyArthIe kahyuM ke "gurUdeva ! ApanI kRpAthI mane je je cine jaNAyAM, te te cihune viSe meM uDe vicAra karyo ane ethI ja huM hAthaNI vigere kahI zakyo. paganA cihuna uparathI to jaNAya ke-hAthI agara hAthaNI haze, paNa tyAM mArga upara mUtranA lIsoTA paDyA hatA te lIsoTA vAMkAcUMkA hevAthI, meM anumAna karyuM ke "ahIMthI hAthI nahi paNa hAthaNI ja gaI che." "te hAthaNI DAbI AMkhe kANI che" evuM anumAna meM e uparathI karyuM kemArganI jamaNI bAjue ghAsa khAvAne mATe keTaleka ThekANe prayatna karelo jaNAye, jyAre DAbI bAjUe je ghAsa hatuM te badhe sarakhuM ne akhaMDa hatuM. vaLI meM joyuM ke-hAthaNI uparathI utarIne be jaNAMe pezAba karelo hato ane tenA AkAra uparathI meM kalpanA karI ke-A jagyAe purUSe pezAba karela che ane A jagyAe strIe pezAba karelo che."je jagyAe strIe pezAba karyo hate, te jagyAe hAthanA thApAnI nIzAnI hatI, tethI meM anumAna karyuM ke- e strI be hAthane Teke daIne ubhI thaI che, mATe te sagarbhA hevI joIe ane tene prasavakALa najadikamAM ja hovo joIe.' mArganI retImAM te strInuM jamaNuM pAsu vadhu uMDu utareluM meM joyuM, tethI meM kalpanA karI ke te strI jamaNI kukhe garbhavALI hevI joIe ane tethI teNInA garbhamAM putra rahele he Ie." vaLI te strI je tarapha gaI hatI, te taraphanI kAMTAnI vADamAM lugaDuM bharAvAthI rahI javA pAmelA tAMtaNA lAla raMganA hatA. tene Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne jovAthI meM anumAna karyuM ke te strIe lAla vastra paheryuM haze." have pelAM DosI mAne meM je ema kahyuM ke-"tamAre ghare tamAre putra AvI gayo che tenuM kAraNa e che keghaDe nIce paDIne phuTI gayo eTale mATIne ghaDe mATImAM maLI gayo ema gaNAya ane pANI nadImAM cAlyuM gayuM eTale nadInuM pANI nadImAM maLI gayuM ema gaNAya. Ama je jemAMnuM hatuM, te temAM maLI gayuM, mATe meM anumAna karyuM ke- A DosIne dIkare A DosIne taratamAM maLavo joIe." pahelA ziSyanI AvI anupama buddhipratibhAne joIne, vidyAgurU siddhaputra khUba ja prasanna thayA. pachI temaNe pelA bIjA ziSyane kahyuM ke-"vatsa ! tuM ja ke-AmAM mAre deSa che kharo? meM Ane keI vizeSa vidyA ApI che kharI? kharI vAta e che ke-tuM paNa mAro vividha prakAre vinaya karato hato, parantu tArA haiyAmAM mAre viSe bahumAna nahi hatuM. A badhI vidyAo to bahumAnagarbhita vinaya mAge che. tArI sAthe ja abhyAsa karatA A buddhimAna ziSyane haiyAmAM mAre viSe sArI rItie bahumAna hatuM. AnAmAM svAbhAvika evI vinayakI buddhi paNa che. e buddhi paNa samyaka prakAranA bahu mAnathI gabhita evA vinayathI ja ghaNI skure che. have tuM ja kahe ke-ANe jevuM nirIkSaNa karyuM ane jevI vicAraNA karI, tevuM nirIkSaNa tathA tenI vicAraNA tuM karI zakyo nahi, emAM mAro zo deSa che?" - vidyAgurU siddhaputre jyAre A rItie ene samajAvavAno prayatna karyo, tyAre te nAmadAra te vaLI gussAnI. Tece pahoMcI gayA. vidyAgurUe sAce sAcI uNapa batAvI, Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 79. te paNa te vAta tenAthI khamI zakAI nahi. teNe te ati krodhavivaza banIne, bhaNavAnA pustakane pachADatAM kahyuM ke "nA, tamAre kazo vAMka nathI. vAMka ja badhe mAre che." A pramANe kahIne, te tyAMthI tarata ja pitAne gAme javAne mATe ravAnA thaIgayo. pitAne gAme te potAnI tAjI paraNelI strIne mUkIne bhaNavAne mATe Avyo hato. naveDhAne tajIne bhaNavAmAM varSo gALavA chatAM paNa tenI vidyA saphala na thaI, tethI teNe ghare jaIne paNa enI strI upara krodha kADho. e bIcArIne khUba mAra mAryo ane gALo dIdhI. enA kAraNamAM te e ja kaheto rahyo ke-rAMDa! tArA pApe, tAruM smaraNa thavAthI, mArI vidyA phegaTa thaI." aNasamajathI avinaya je vinaya karanAra paNa ' bahumAnathI phAve cheH Ama, bahumAnane aMge apAtuM udAharaNa samApta thAya che. vinaya hovA chatAM paNa bahumAna na hoya, to kevuM. pariNAma Ave che-e joyuM ne? have vinaya gheDa heya, vastutaH vinaya kahI zakAya evo vinaya na hoya, te chatAM, paNa bahumAnathI phaLanI prApti thAya che-ene aMge zAstromAM apAeluM udAharaNa jUo. eka ThekANe zivamUrti hatI. e zivamUrtine eka vyantara deva adhiSThAyaka banyo hato ane e deva e mUrtinA camatkArane vadhAryA karato hato. eka brAhmaNa roja candana, puSpAdithI te mUrtinI pUjA karato hato. emAM, eka bhilanA haiyAmAM e mUrti upara, Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrI bhagavatI sUtranAM vyAkhyAne bahumAna thayuM. AthI te bhilla reja e mUrtine namavAne ane pUjavAne AvavA lAgyuM, paNa te karato zuM, e jANavA jevuM che. te Avato tyAre eka hAthamAM dhanuSya ane bIjA hAthamAM bANone samUha laIne tyAM Avato. te AvIne, pitAnA bane ya hAthe rekAelA hevAthI, pitAnA paga vaDe ja pilA brAhmaNe karelI pUjAne dUra karI nAkhato hato. pachI meMDhAthI kogaLA karavA dvArA mUtine pANI chAMTIne te jillA mUrtine bilvapatra caDhAvato hato. mUrtinA adhiSThAyaka vyatare jANyuM ke-A mUrkha hevAthI Ane vinaya AvaDato nathI, paNa AnA hRdayamAM bahumAna raheluM che. AthI te bhila upara prasanna thaye. teNe jANe zivanI mUrti ja khUda vAta karI rahI hoya, tema tenI sAthe reja vAtacIta karavA mAMDI ane emAM te roja bhilane kuzalatA vagere pUchate. eka divasa, pelA brAhmaNe bhilanI sAthe vAta karatI zivamUrtine joI. ethI teNe roSe bharAIne zivane 5ke ApatAM kahyuM ke "tame nIcanI sAthe AvI rItie vAta kare che, mATe tame paNa nIca che." - cantare zivamUrti javAba detI hoya tema jaNAvyuM ke-ene mAre viSe atizaya daDha anurAga che. kAle savAre tuM te joI ane jANI zakIza." brAhmaNa to te divase avagaNanA karIne cAlyA gaye. bIje divase jyAre te pAcho AvyA, tyAre e zivamUrtinuM eka cakSu ukhaDI gayeluM teNe dIThuM. ethI tene jarA kheda te tha, paNa teNe kAMI karyuM nahi. besI rahyo. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 bIjo bhAga -zAstraprastAvanA eTalAmAM pele bhila tyAM AvI pahoMce. cakSu vinAnI zivamUrtine jotAM ja tene atizaya kheda thayo. "huM cakSuvALo ne mAre ziva cakSu vinAne, e bane nahi."-- evuM vicArIne, teNe bhAlAthI pitAnI AMkha ukhADI ane e cakSu zivane arpaNa karyuM. ethI vyaktara deva ghaNe khUza thaI gaye. tarata ja teNe e bhilane pUrvavat cakSuvALo banAvI dIdhuM ane zivamUrti rUpe te bhillane cakSudezanuM rAjya ApyuM. brAhmaNa to joI ja rahyuM. bIjuM kare paNa zuM? haiyAmAM bahumAnane dharanArA kyAre vinayAcAra na Acare ? A udAharaNa dvArA bahumAna ekaluM paNa kevuM phaladAyaka nivaDe che, teno khyAla apAya che. bhillanI kurabAnI enA haiyAmAM je bahumAna hatuM, tene AbhArI hatI. bahumAna ajaba kAma kare che. AvI apekSAe vinaya karatAM bahumAna vadhI jAya che. bhilla je yogya rItie pUjA nahete karate ane AzAtanA jevuM ja karato hato, te tenI aNasamajane lIdhe ja; bAkI to, avasare te jAna paNa kurabAna kare te hato. AvA zrAvake paNa hoya che. Ama sagavazAta maMdira-upAzrayanI ke sAdhu-sAdhvInI bahu khabara letA na hoya, paNa haiyAmAM deva-gurU-dharma pratye atizaya bahumAna heya. jyAre maMdira-upAzraya ke sAdhu-sAdhvI upara Aphata AvI lAge, tyAre evAe jaNAI Ave. e vakhate evA jAnanI paNa darakAra kare nahi. reja pUjA-sevA karanArA kyAM ya bharAI gayA hoya, tyAre A najadikamAM, rakSAmAM ubhA hoya. muddo e che Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno ke-je vinayAcAra che, te bahumAnapUrvakane have joIe.bahumAna hoya ane vinayAcAra na hoya, te samajavuM kesamaja, zakti, sAmagrI AdinI kaI evI uNapa che, ke jene laIne vinayAcAra nathI; bAkI A bahumAnavALe vinaya karyA vinA rahe nahi. kAMtika deva mahA samaju hoya che. teo sadA tattvasvarUpanI vicAraNAmAM ramaNa karanArA hoya che. Ama chatAM paNa, teo bhagavAnanA kalyANakAdinA utsavAdimAM, dezanAmAM ke bIje kyAM ya jatA nathI. eTale zuM ema mAnavuM ke-temanA haiyAmAM bhagavAna ane bhagavAne kahelA mArga pratye zraddhA nathI ? nA, ema nathI ja. e devAnI sthiti ja evI hoya che ke-e sadA sukhazayyAmAM pisyA rahe. bhagavAna ane bhagavAnanA mArga pratye te emanA haiyAmAM bhAre bahumAna hoya che. bahumAnanA A varNanathI vinayAcAranI upekSA nathI ja karavAnI. vinayAcAranI je upekSA kare che ane tene bahumAnanA nAme je bacAva kare che, te te bahumAnathI rahita che-eTaluM ja nahi, paNa tevA loke kharI rItie to mArganuM apamAna karanAra che. evA daMbhio te, durlabhadhi banI jaIne saMsAramAM bhaTakanArA banI jAya che. zrI upadhAna tapaH cethe jJAnAcAra upadhAna nAmane che. "upa' eTale gurUnI samIpe rahIne "dhAna" eTale vidhipUrvakanA tapazcaraNane AcaravApUrvaka zratane dhAraNa karavuM. arthAtu-vidhipUrvaka tapazcaraNane AcaratA rahevA sAthe, sadgurUnI samIpe rahIne, sadgurU dvArA zratane dhAraNa karavuM joIe. AmAM tapanI vizeSatA heIne, Ane zrI upadhAna tapa tarIke oLakhAvAya che. A navakAra Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA maMtra Adi zrutanA ArAdhana ane adhyayana nimitte suzrAvaka ane suzrAvikAo je upadhAna tapa kare che, tene ja upadhAna tapa kahevAya che--evuM paNa nathI. ene jema upadhAna tapa kahevAya che, tema sAdhue je nAnA-moTA athavA to AgADha cAganuM ane anAgADha ceAganuM udvahana kare che, tene paNa zrI upadhAna tapa kahevAya che. eTale zrI upadhAna tapanuM vidhAna catuvidha zrIsaMghane mATe che. zAstrAmAM zrI upadhAna tapanI AvazyakatA upara paNa khUba bhAra mUkavAmAM AvelA che. ATha prakAranA jJAnAcArane AzrayIne, zAstramAM akAla-kuzIla, avinaya-kuzIla, e vigere je ATha prakAranA kuzIlA gaNAvAyA che, temAM anuSadhAna-- kuzIlane mATe moTu doSapaNuM kaheluM che. keTalIka vAra, zaktisAmagrI AdinA abhAvamAM caturvidha zrIsaMghanI vyaktie zrI upadhAna tapa vidhipUrvaka na karI zake--e paNa zakaya che; Ama chatAM paNu, zrI upadhAna tapa dvArA zrutanuM ArAdhana karavAnA bhAva tA avazya hovA joie. jeenA haiyAmAM tevA ArAdhakabhAva nathI hotA ane upekSAbhAva hAya che, tee gADha jJAnAvaraNIya kamaeNne upArjanArA ane che. zrI upadhAna tapanI upekSA, e zrI zrutajJAnanI AzAtanA che. zrI navakAra maMtra Adine bhaNelAee paNa, jo zakti-sAmagrInA yAga hAya tA, avazya zrI upadhAna tapa vidhipUrvaka karavA sAthe, sadgurUnI samIpe rahIne sadgurU dvArA te zrutane punaH grahaNa karavuM joIe. tema karavAthI, jJAnAvaraNIya karmanI bhAre nirjarA thAya che. zrI upadhAna tapa, e eka evI kriyAvizeSa che ke jJAnanA ane caraNanA kevA sumeLa zrI jaina zAsanamAM rAkhavAmAM AvelA che, tenA khyAla Ave. ArAdhanA jJAnanI karavAnI che, chatAM paNa sa~yamAtmaka 483 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ane tapasvarUpa kiyA sAthe joIe ja. ethI zrI upadhAna tapane karanAre, mAtra jJAnAvaraNIya karmanI ja nirjarA karanAre banato nathI, paraMtu saMvarapUrvaka tapa karIne te Azravane rokIne ghaNI nirjarane sAdhanAre bane che. mukhyatve jJAnAvaraNIya karmane ane bIjA paNa ghaNAM karmone kSINa karI nAkhavAne mATe zrI upadhAna tapa e moTuM sAdhana che. jenA haiye jJAna pratye bahumAna hoya, tene je A vAtanI khabara paDe ke vidhipUrvaka tapa karavA sAthe sadagurUnA zrImukhe zrutajJAnane grahaNa karavAthI ja zrutajJAnanI prApti saphala bane che, te zrI upadhAna tapa pratye paNa AdaravALo banyA vinA rahe ja nahi. AthI, A cothA jJAnAcAranA AcaraNa pratye paNa upekSAvALA nahi rahetAM, ArAdhanAzIla banavuM, e ja hitAvaha che. anivaNa nAmano jJAnAcAra : pAMcame jJAnAcAra aninavaNa nAmane che. nivrunavaNa eTale chUpAvavuM te ane anihUnavaNa eTale nahi chapAvavuM te. je gurUnI pAsethI je jJAnanuM upArjana karyuM hoya, te jJAnanA upArjanane aMge te gurUnA nAmane chUpAvavuM nahi, paNa avasare te gurUnA nAmane umaLakAbhera uccAravuM, e A pAMcamA jJAnAcArane paramArtha che. je gurUnI pAsethI jJAnopArjana karyuM hoya, te gurUnuM nAma prasiddhine pAmeluM na hoya, eTalA mAtrathI te gurUnA nAmane uccAratAM acakAvuM joIe nahi athavA te te gurU hIna jAtivALA hoya to ya te gurUnA nAmane uccAravAmAM saMkoca pAmavo joIe nahi athavA te pite vizeSa bhaNIne e gurU karatAM ghaNuM moTo jJAnI banI Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA gayela hoya, te paNa teNe pitAthI ochuM bhaNelA evA paNa pitAnA gurUnA nAmane chUpAvavuM joIe nahi. upakArI mahApurUSa pharamAve che ke-eka akSaranuM jJAna ApanAra gurUne paNa mAnanI dRSTie jovA joIe; temanuM nAma bahumAnabhera uccAravuM joIe. jemanI pAse bhaNela hoya temanuM nAma to de, paNa jeTaluM bhaNela heya tethI kAM te adhika kahe ane kAM to echuM kahe, te paNa doSapAtra banAya. keInI pAse bhaNIne koInuM nAma devAya nahi ane je bhaNyA hoIe-temAM adhika paNa batAvAya nahi ane alpa paNa batAvAya nahi. mahA pApanuM kAraNa? khoTuM nAma devAmAM ane bhaNatarane adhika-ochuM batAvAmAM, mRSAvAdane doSa to lAge ja che, paraMtu cittanI kalaSitatA vinA paNa prAyaH evuM bolAtuM nathI. upagaphera thaI jAya, e vAta judI che; bAkI je jANI joIne bhaNAvanAra tarIke ekane badale bIjAnuM nAma le agara te jANuM joIne temanI pAse ochuM bhaNela hoya chatAM adhika bhaNyAnuM batAve ke adhika bhaNela hoya chatAM ochuM bhaNyAnuM batAve, to e cittanI kaluSitatA vinA bane nahi. emAM te, ema karatAM pUrve paNa cittanI kaluSitatA hoya ane je ema karyuM e ThIka karyuM-e bhAva AvI jAya, te pAchaLa paNa cittanI kaluSitatA heya. cittanuM kaluSitapaNuM, e to mahA deSanuM kAraNa che. Ama, mRSAvAdane ane cittanA kaluSabhAvane deSa lAgavA uparAnta, jJAnAticAra rUpa deSanI prApti paNa thAya che. A uparathI tame samajI zakyA haze ke-A pAMcamA jJAnAcAranuM ullaMghana 31 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne paNa, Ama aneka prakAre mahA pApanuM kAraNa bane che. jJAna phaLyuM ke phuTayu? A AcAranA saMbaMdhamAM paNa, AjanA jIe vizeSa kALajIvALA banavAnI jarUra che-evuM sUcana karavAnuM mana thaI jAya, evuM vAtAvaraNa moTe bhAge sarjaI rahyuM che. vidyAdAtA pratye hRdayane ke vinItabhAva banyo rahe jaIe, emanuM nAma kevI sArI rItie devuM joIe ane emanA upakArane kevA prakAre yAda karyA karavo joIe, e vigere bAbato tarapha Aje ghaNe aMze upekSA AvI javA pAmI che. ethI paNa jJAna phaLatuM nathI. tame kaheze ke-evA udaMDene paNa lakhatAMbelatAM, pitAnI vAtane siddha karatAM, sAmAne belato baMdha karatAM AvaDe che; parantu ene ja jeo jJAnanuM phaLa mAne che, teo ya ajJAna che. jJAnanuM sAcuM phaLa to mukti taraphanI kUca che. jJAnI te sadA joyA kare ke-huM keTale aMze muktinI nikaTamAM banI rahyo chuM. je kahevAte jJAnI pagalika unnatimAM rAce, te kahevAte ja jJAnI che, paNa khare jJAnI nathI. Aje samyaka kRtanuM vartamAnanI apekSAe ThIka ThIka pramANamAM gaNAya tevuM jJAna dharAvanArAo paNa, padgalika unnatimAM rAcI rahyA che, anAcAranA mArge ghasaDAI gayA che, pavitra vicArene tajIne anAcArene sevavA uparAnta, ema karavAmAM doSa nathI-evuM manAvI rahyA che, upakAra manAvI rahyA che, e sUcave che ke-emane jJAna viparIta rUpe pariNamyuM che. jJAna te, anAcAranA vicAra mAtrathI paNa AghAta pamADe ane aticArane paNa Dara lagADe. e daSTie jue, te tamane lAge Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 487 ke-evAone emanuM jJAna phaLyuM te nathI, paNa phUTI nIkaLyuM che. jJAnanAM vakhANa mekSanA kAraNupaNAne aMge ja che ane mekSa tarapha jenI najara na hoya, tene jJAna phaLatuM nathI. mekSanA athipaNane pedA karavAnI vRtti paNa jJAnathI je pragaTe nahi, te e jJAnamAM AMzikeya prazaMsApAtratA rahevA pAmatI nathI. jJAna je thavuM hoya paNa mekSanA arthamAM heya, te ja te unnatikAraka banI zake che ane jJAna jJAna rUpe gaNAvAne mATe lAyaka te, samyagdarzana guNanA pragaTIkaraNa pachIthI ja bane che. AvA samyajJAnavALAe te, upayogazUnyatAthI paNa gurUnA nAmane chUpAvavAnuM, anyanuM nAma devAnuM, adhikaochuM bhaNyAnuM kahevAnuM pApa pele paDI javA pAme nahitenI kALajIvALA hoya che. vyaMjana nAmane jJAnAcAra: vyaMjana nAme cho jJAnAcAra che. vyaMjana zabdanA aneka artho thAya che, paraMtu atre vyaMjanane "akSara" evo artha grahaNa karavAne che ane A Adi svare tathA Adi vyaMjane-e bane ya arthone temAM samAveza karI levAne che. sUtramAMnA eka paNa akSarane pheraphAra karavo joIe nahi. eka paNu akSarane pheraphAra thaI jAya, te tethI arthamAM pheraphAra thaI javA pAme che. sarvajJanI vANunA eka akSaramAM paNa pheraphAra kare, e anaMtA zrI arihantadevenI AzAtanA che ane ethI jIvane anaMte saMsAra paNa vadhI jAya. pheraphAra karavAnI vAta te dUra rahI, paNa sUtranA eka akSaranuM paNa azuddha uccAraNa karavAne ya mahApurUSoe niSedha karelo che. hava, dIrdha Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 zrI bhagavatIjI satranAM vyAkhyAne ke huta, je pramANe heya, te pramANe uccAraNa karavuM, e vidhi che. vyaMjananA bhedathI arthabheda janma, arthabhedathI kriyAbheda janma ane ema karatAM mokSanuM je kAraNa che, te mokSanuM kAraNa maTI javA pAme. eka akSaranI paNa ghAlamela thAya nahi? eka zabdanA ananA artho hoya che ane anantajJAnIoe kaheluM sUtra che-AvuM mAnanAre, kadI paNa sUtranA eka akSaramAM paNa ghAlamela karavAnuM pasaMda kare nahi. "ghammo muvi enI jagyAe, padapaddhatine pheravIne baMdhAruM mo" ema paNa belI zakAya nahi; athavA te, paryAyabheda karIne "puvi rAmu" ema paNa bolI zakAya nahi. e sUtrane te "dhano muThuiM' evI rItie ja belAya. padapaddhati pharavAthI agara paryAyabheda karavAthI paNa, mULa je artha hoya che, temAM kAMIka ne kAMIka nyUnAdhikatA Ave che. AvI rItie padapaddhatinA pheraphAramAM ke paryAyabheda karavAmAM, mULa racayitA je mahApurUSa, temanA pratyenA bahumAnanI khAmI jaNAya che tema ja pitAnA jJAnane apace jaNAya che. e banne ya vastuo nukazAnakAraka che. jema padAnukramane pheravAya nahi ane paryAyapalaTe karI zakAya nahi, tema padamAMnA eka varNanI jagyAe anya varNa paNa mUkI zakAya nahi. emAMthI te vaLI, ghara anartha paNa janmI javA pAme. jema ke mane saMvAdamurkinI jagyAe, keI bhUlathI paNa "mo maMtramuzi kahI de, te "zAstra" zabdanI jagyAe "zastra" zabda mUkI devA jevuM ja e bhayaMkara thaI paDe ne? Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA emAM mithyAbhimAna ane mUrkhatA che tamane jo khyAla hAya, teA zrI siddhasena divAkare zrI caityavaMdanAdi sUtreAne saMskRta bhASAmAM pheravavAnI IcchA mAtra vyakta karI, eTalAmAM te temane pAracita prAyazcitta ApavAmAM AvyuM hatuM. A rItie vyaMjananA jJAnAcAranA pAlananA je Agraha sevavAmAM Ave che, te kharekhara ceAgya ja che, tame ja vicAra karo ke--anantajJAnIe je rUpe jene kahyuM hatuM, tene te rUpe padmapaddhatine badalIne, paryAyane badalIne, temAMnA varNane pheravIne ke tenI bhASAne pheravIne anya keAI kahI zake, e zuM zakaya che? emAM arthanA aMze paNa taphAvata paDe ja nahi, e zakaya che? je padma dvArA ane je padmapaddhati dvArA anantajJAnIenI AjJAnusAra gaNadharabhagavAna e kahela hoya, temAM pheraphAra karavAthI arthamAM kAMIja nyUnAdhikatA utpanna thavA pAme nahi, e saMbhavita che ? hA, e paNu asaMbhavita tA nathI ja, parantu mAtra gaNadharabhagavAneAne mATe ja te asaMbhavita nathI. gaNadharabhagavAnA sivAyanA tA kAine pazu mATe, te asaMbhavita nathI- ema te nahi, paNa susaMbhavita che. vaLI, padmanA krama, tenA paryAya athavA teA sUtranI bhASA Adine pheravavAnI jarUra zI che ? je sUtrathI je apAya che, te sUtranI jagyAe anya sUtrane goThavIne adhika sArA arthane ApavAnI tAkAta AvI gaI che, ema mAnI lIdhuM che ? te nA, tA anantajJAnIoe kahelAnA arthamAM hrAsa upaje evuM karavAnI jarUra lAge ja nahi ane jo hA, tA e mithyAbhimAna ane mUrkhatAnuM ja pradarzana che, ema kahevuM paDe. 489 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne rANIe jarA sA paNa kevA pheraphAra karyAM ? jarA sarakhA pheraphAra karI nAkhavA mAtrathI paNa kevA anartha nipaje che, tene jaNAvanArAM udAharaNAnA A saMsAramAM teATA nathI, parantu e viSayamAM kuNAlanuM udAharaNa vizeSa prasiddha che. pATalI putranA rAjA azAkane kuNAla nAme eka putra hatA. rAjAne tenA upara atyanta sneha heAvAthI, rAjAe tene khAlapaNathI ja ujayanI nagarI ApI daine, tyAM rAkhyA hatA. pAtAne atyanta sneha hAvAthI ja tene dUra rAkhavAnuM kAraNa e hatuM ke--apara mAtA dvArA mArA A putra kAI paNa prakAranA parAbhavane pAme nahi, evI rAjAnI hArdika IcchA hatI. kuNAlane potAthI dUra rAkhavA chatAM paNa, kuNAlanA pAlana AdinI rAjAe ghaNI ja suvyavasthA karI hatI ane peAte niraMtara tenI khabara maMgAvyA karatA hatA. eka vAra evuM banyuM ke-kumAra kuNAla jyAre ATha varSanI ummaranA thayA, tyAre tene viziSTa prakAre bhaNAvavAnA prabaMdha karavA saMbaMdhI khAsa sUcanA, peAtAnA tyAM rAkhelA pradhAnone lakhI meAkalavAnI, rAjAne IcchA thaI. IcchA thatAMnI sAthe ja, rAjAe te saMbaMdhI patra lakhyA. rAjA patra lakhI rahyo, eTalAmAM ja keI evuM agatyanuM kAma AvI paDayuM, ke jethI te patrane tyAM ja mUkIne rAjA anya kAryArthe gayA, kAraNa ke- tarata ja te pAchA pharavAnA hatA. rAjAnA gayA bAda, rANI te jagyAe AvI. e rANI kumAra kuNAlanI apara mAtA hatI ane haiyAnI atizaya Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 491 kSudra hatI. kuNAla uparanA rAjAnA snehane te jANatI hatI ane e vAtanI enA haiyAmAM bhAre khaTaka hatI. e samajatI hatI ke-A rAjA pitAnuM rAjya kuNAlane ja Apaze, jyAre rANunI IcchA e hatI ke-tenA pitAnA putrane rAjya maLe. A mATe, e rANa kumAra kuNAlanA aniSTanI taka ja zodhyA karatI hatI. rANIe tyAM AvIne pele patra hAthamAM lIdho ane vAMcyo. teNIne vicAra Avyo ke-"eka te kuNAla ghaNe rUpALo che ane A rItie te bhaNaze eTale te rAjA ene ja rAjya Apaze." rANIne pitAnI AzAnI ImArata sAva jamInadesta thaI jatI lAgI. ethI IrSAnA jheravALI te kUra banI gaI. bhavitavyatAnA yoge teNune potAnI IcchAne saphala karavAnI buddhi paNa sujhI AvI. teNue vicAryuM kerAjAe A patramAM kuNAlane bhaNAvavAnuM sUcana karavAne mATe je "pIyatAbha' evuM pada lakhyuM che, te padamAM "" akSara upara je huM mAtra eka mIDuM ja umerI dauM, te kadAca mArI dhAraNA pAra paDe. ema karavAthI, "adhIyatAne badale "saMghIyAm'pada bane ane je pradhAna rAjAnI AjJAne tarata amala karI de, to teo kumArane bhaNAvavAne badale AMdhaLe banAvI de. kuNAlane AMdhaLo banAvI dIdhA pachIthI te bhale ne je banavuM hoya te bane, paNa e AMdhaLAne A rAjA rAjya te ApI zake ja nahi ane ethI mArA putrane anAyAse ja rAjyanI gAdI maLI jAya." A vicAra karIne teNIe e patramAMnA "adhIyAna' padamAMnA ja akSara upara mIThuM vadhArI dIdhuM ane e patrane Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne je hatuM tevo ja bIDele tyAM mUkIne, rANI aMdaranA bhAgamAM cAlI gaI. svArthI jeTaluM na kare, teTaluM ochuM ja gaNAya. tarata ja rAjA pAcho pharyo. rAjAe patrane kholIne pharIthI vAMce nahi. pitAnA ati vizvAsu mANasanI sAthe rAjAe te patra ujjayinImAM rahelA potAnA pradhAne upara ravAnA karI dIdhA. kAgaLane vAMcyA vinA ravAnA karavo nahi: kAgaLane mekalatAM pahelAM, pharIthI barAbara vAMcI jevo joIe, vicArI ja joIe, nahitara kaI vAra meTa anartha nipajI jAya che. ghaNAone kAgaLa vigere lakhyA pachIthI, tene ravAnA karatAM pahelAM, pharI barAbara vAMcI javAnI Teva hatI nathI. kAgaLane lakhIne pUro karyo ke tarata ja tene ravAnA karI devAnI Teva heya, emAM kaI vAra goTALe thaI javAne saMbhava raheluM che. eka mANasa potAnI strIne kAgaLa lakhI rahyo hato. te vakhate uparathI eka cakalI carakI gaI. ethI e bhAI sAhebane mIjAja gaye. ekadama barADI uThayo kerAMDa ! je tuM mArI pAse heta, to huM tArI TAMga toDI nAkhata." cakalIne uddezIne belAelA AvA zabdo, e mANase AvezamAM ne AvezamAM pitAnI patnI uparanA patramAM paNa lakhI dIdhA, kAraNa ke-e vakhate enA haiyAmAM e prakArane bhAva hatuM ane ethI bhUla thaI. kAgaLa pUre lakhI rahIne teNe vagara vAgye ravAnA paNa karI dIdho. e kAgaLane vAMcIne bAI bIcArI te gabharAI ja gaI. e sAsare javAno vicAra karatI hatI, te vicArane eNe mAMDI vALe. ene thayuM ke Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 493 je huM jaIza ne mAre bhAyaDe mArI TAMga teDI nAkhaze, to huM to janmArAnI laMgaDI thaIza. mATe have te tyAM javuM nathI ne javAbeya lakha nathI." ema be varSa nIkaLI gayAM. bhAI sAhebane be varSo sudhI hAthe jeTalA phUTI khAvA paDyA. pachI kaMTALIne e jAte teDavA gaye, tyAre rUbarUmAM badhe khUlAso thayo ane bAI ghare AvI. e mANase je pitAnA lakhelA kAgaLane pharIthI vAMcyo hota athavA to bAIe javAba laIne kAMIka paNa IzAre karyo hota, to e bannene be varSane viraha veTha paData nahi. sAmAnya bhUlamAM be ya duHkhI thayAM. bhAIne bAIne khapa hato ane bAIne bhAIne khapa hato, eka-bIjA vinA eka-bIjAne phAvatuM nahotuM, chatAM paNa nahi jevI bAbatamAM evuM banyuM. AnuM nAma, bhavitavyatAnI balavattA. kuNAle pitRbhaktivaza kareluM sAhasa rAjA azake paNa je potAnA patrane ravAnA karatAM pahelAM vAMcI lIdhuM hota, te e patrathI je pariNAma AvyuM, tevuM viSama pariNAma AvavA pAmata nahi. pariNAmamAM kumAra kuNAla sadAne mATe anya banyuM che. je ke-kumAra kuNAla abdha banavA chatAM ya, tenI upara mAtAnI manebhAvanA phaLI nathI ane suyuktithI kuNAle meTI uMmarane thayA bAda potAnA putrane mATe rAjya pitAnA pitAnI pAsethI ja meLavyuM che, paNa viSama pariNAma AvyuM, ane te keIthI ya InakAra thaI zake tema nathI. pradhAna pAse rAjAne patra pahoMcatAM, tene vAMcIne to tenA Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne hAzakAza uDI gayA. tenI AMkheAmAMthI azruo saravA mAMDyAM. e ja vakhate, kuNAla tyAM AvI paheAMcyA. pradhAnane raDatA joine e muMjhAyA. vicakSaNa evA teNe tyAM paDelA rAjAnA patrane uThAvI lIdhA ane vAMcI lIdheA. 494 have e kumAra kevA pitRbhakta che ane sattvazIla che, te e. e patrane vAMcIne kuNAla vicAra kare che ke-- pitAjInI kAI paNa AjJAA bhaMga meM karyAM nathI, paNa mArAthI pitAjInI AjJAnA bhaMga ajANatAM thaI gayA haze, ema A patra uparathI lAge che. nahitara, ekAnte mArA hitanI ja cintA karanArA mArA pitA Ama kema lakhe? mAre te emanI AjJAno amala ja karavA joIe. je putra pitAnI AjJAnA bhaMga kare, tene putra ja kema kahevAya ? ' kuNAle potAnA vicAra pradhAnane jaNAvatAM, thoDoka kAla vilaMba karavAne mATe pradhAna vigeree kuNAlane samajAvavA mAMDayuM. AthI, kuNAle, koI duSTa aSTanA vazathI, peAtAnA hAthe ja tapAvelI leADhAnI saLIne peAtAnI banne AMkhAmAM AMjI ane ethI te anya anyA. kuNAla pitRbhakta hatA, enI nA nathI; paNa A sthale eka vAta vicAravA jevI che. teNe jo gheADA kALa vilaMba karyAM hota, tA eTalA mAtrathI te pitRbhakta maTI jAta nahi. mahApurUSo AvA sAhasanA niSedha kare che. sahasAtkAre koi kriyA karavI te aviveka che ane aviveka e meTI ApattinuM mUla che. eTalA mATe tA, zAstramAM kahyuM che ke gurUnI AjJAnA ArAdhaka purUSa paNa, jo koi AjJA vizeSanA pAlanamAM azubha bhAvi jaNAya, te te AjJAnuM tatkAla pAlana Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 bIje bhAga-zAstraprastAvanA nahi karatAM kALakSepa kare. traNa vakhata Adeza AvavAnI apekSA paryanta enI maryAdA che. kSaNane vilaMba karavAthI pahera maLe che, paherane vilaMba karavAthI divasa maLe che ane divasane vilaMba karavAthI vizeSa kALa maLe che. e rItie. kAlakSepa kara e ucita che. paNa kuNAlane pitAnA pUrvabhavamAM kareluM karma e rItie bhegavavAnuM bhAvi nirmita thayeluM, haze, mATe kuNAle kAlakSepa nahi karatAM sAhasa karyuM. vyAkaraNane bhaNavAnI jarUra ApaNe muddo che-akSaranI vadhaghaTathI thatA pheraphArane. "adhayAma"nI jagyAe "thIyA' thavAthI kuNAlanI AMkha gaI. eka akSarane vadhAravAthI jema artha phare che, tema eka akSaranA ghaTADavAthI paNa artha phare che. "kuntI" eTale pAMDavonI mAtA. je koI aDadho na kADhI nAkhIne bele ane pAMDe sAMbhaLe, te ene yamarAjanA ja mahemAna thavuM paDe. ne? jeTalA akSare hoya, teTalA badhA, e je pramANe hAya. te pramANe ja belavA joIe. eka mAtAe potAnA putrane vyAkaraNane abhyAsa karavAnI preraNA karatAM kahyuM hatuM ke"ydypi bahunAdhI, tathApi putra! paTha vyAkaraNam / svajanaH zvajano mA'bhUta, sakalaM zakalaM sakRcchakRt / / 1 / " mAtA kahe che ke-dIkarA tuM vadhAre na bhaNe te kAMI nahi, paNa tuM vyAkaraNa to jarUra bhaNa, ke jethI "svajananA sthAne "zvajanana thaI jAya, "sakala'nA sthAne "zakala"na thaI jAya ane "sakRta 'nA sthAne "zakRt" na thaI jAya. A traNa zabdayugamAM varNane sAmAnya mAtra ja pheraphAra che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 496 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno ne? chatAM paNa, eTalA pheraphAra mAtrathI artha keTale badhe pharI jAya che, te juo. "svajana" eTale pitAnuM mANasa, kuTuMbI jana, jyAre "dhajana" eTale kutare; "sakala" eTale saMpUrNa jyAre "kala" eTale TukaDe; ane "sakRtu " eTale eka vAra, jyAre "zakRta " eTale viSTA. Azaya je na heya, te artha paNa uccAranI bIna AvaDatathI ke lakhavAnI bIna AvaDatathI pedA thaI javA pAme. jeo vyAkaraNane ja vyAdhikaraNa mAne, temane ajJAnanA vyAdhimAMthI koNa cheDAve? sahaja pheraphArathI, "zane "sa" bAlavAthI te eka vakhata bharasabhAmAM moTe jhaghaDe thaI gayA hatA. sanAtanIo ane Arya samAjIsTe vacce vAda gaThavAya hate. prathama va =kSiA" "pahele kaLIe mAkhI nI jema AryasamAjIsTa paMDitathI bhUla thaI gaI ene uccAranuM bhAna nahotuM tethI bhUla thaI sanAtanI AgevAna paMDitanuM nAma devIdAsa zarmA hatuM, tethI teNe kahyuM ke-devIdAsa saramA! sAMbhaLo." "zarmA" e to aTaka hatI, jyAre "saramA "ne artha kutarI thAya, eTale devIdAsa zarmA ekadama uzkerAI gayo. sanAtanIoe amAre paMDitane "kutarI" kahI, ema mAnIne tephAna AdaryuM. eTale vyAkaraNanA adhyayananI paNa parama AvazyakatA che, ke jethI kayo zabda kayA varNavALe che tenuM bhAna Ave ane akSarabhede ke arthabheda thaI javA pAme che, te vigere paNa samajAya. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA akSara pharyo artha phare : akSara phare tyAM artha phare; sUtra ane artha bane phare, mATe vyaMjana rUpa mRtopacAra paNa barAbara jALavo joIe. pratikramaNanAM sUtro ghaNe bhAge azuddha belAya che. temAM kaI keI te varNabhedavA uccAra kare che. saue samajavuM joIe ke-sAro lAbha zuddha belavAmAM ja che. maMtrAkSa jevAM sUtrane azuddha bolavAthI kevuM nukazAna thAya, te tame samajI zaktA nathI? Aje pAThazALAomAM paNa zuddha uccArathI bhaNAvavA tarapha pUratuM lakSya apAtuM nathI tema ja Aje je paMca pratikramaNAdi sUtronAM pustaka chapAya che, temAM keTalAka te azuddhionA bhaMDAra samAM pustaka pragaTa kare che. temane khabara nathI ke--AvI rItie raLatara levA jatAM, karmanuM kevuM naDatara thaze? jJAnanI AzAtanA karanArAonI kevI gati thAya, e kAMI temanAthI ajANyuM nathI. sAtama jJAnAcAra: sAtame jJAnAcAra artha" nAmane che. sUtrane kAyama rAkhIne paNa je tenA arthane pheravI nAkhavAmAM Ave, te tethI paNa moTo anartha thAya che. mAtra aNasamajathI ja arthanuM parAvartana thAya che evuM nathI. aNasamajathI bhUla karanAra paNa bhUla karavAnA IrAde jene nathI, e te kaI samajadArane suga maLatAM samajI jAya ane sudharI jAya, paNa je IrAdApUrvaka eTa artha kare, tenI zI gati thAya? jema ke caitya zabdane kAyama rAkhe, paNa mUrtine nahi mAnavAnA AgrahamAM taNAIne, tene "jinamaMdira' e artha Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 zrI bhagavatIjI mUtranAM vyAkhyAna thatA heAvA chatAM paNa ane evA artha karavA eja ghaTita hAvA chatAM paNu, aghaTita rItie enA 'jJAna 'evA artha karIne, anarthanI paraMparAne vadhAranArAo che. muktimArgadarzaka sUtranA artha badalI nAkhavAthI, te sUtrane peAtAne mATe saMsAravardhaka banAvAya che. sthAnakavAsI saMpradAya ema ja ubhA thayA che ne ? saMpradAyA ema ja vadhe che ne ? Aje je meATI carcA cAlI rahI che, temAM paNa arthano anartha karAI rahyo che. khATA artha karyo ane tenA vaLagADa thaI gayA. have e chUTatuM nathI. abhiniveza nAmanuM mithyAtva e ja rItie patana pamADe che. khATA artha karanArA, sUtrane kAyama rAkhavA chatAM paNa, chaTThA jJAnAcAranA AcaraNanA lAbha nathI pAmI zakatA, kAraNa ke te arthane badalI nAkhe che. je apekSAthI je artha kahevAyA hoya, te apekSAthI te arthane grahaNa nahi karavA, e paNa sAtamA jJAnAcAranI virAdhanA che. eTalA mATe, ApaNe tyAM mAtra AgamA ja pramANa gaNAtAM nathI, parantu paMcAMgI paNa pramANa gaNAya che ane paMcAMgIne anusaratA mahApurUSoe racelA je vividha granthA che te paNa pramANa gaNAya che. mahApurUSoe kahelA artha ApaNI buddhimAM na utare, teA 'tattva kevaligamya che' ema mAnavuM, parantu phAvatA artha karIne tenA pracAra karavAnA prayatnamAM paDavuM nahi. ' AThame jJAnAcAra H 6 AThamA jJAnAcAra * sUtra tathA artha 'e ubhaya saMbaMdhI che. chaThThA ane sAtamA jJAnAcAranuM AcaraNa karavAmAM kALajIvALA anelA, A AThamA jJAnAcAranuM te svAbhAvika rItie Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga--zAstraprastAvanA 499 ja AcaraNa karanArA banI jAya che. jo ema che, te pachI jJAnIoe A jJAnAcArane jUdo kema kahyo ?--AvA prazna upasthita thaI zake. evA praznanuM samAdhAna e che ke-keTalAka evA hoya che ke--mAtra sUtrane ja ALave, keTalAka evA hAya che ke-mAtra arthane ja eLave ane keTalAka evA hAya che ke-sUtrane paNa eLave ane arthane paNa eLave. je sUtra khele te azuddha khele tema ja je artha kare te khATA kare, evAone bacavAne mATenA A AThame AcAra che. sUtra ane artha-e bannenuM zaktisAmagrI mujaba ane cAgyatA gujama jJAna saMpAdana karavAnA prayatna karavA joie. A ATheya AcArA zAbhAve paNa che ane zreyeAbhAgI paNa banAve cheH A rItie ApaNe ATha jJAnAcArA saMbaMdhI keTalIka vicAraNA karI AvyA. A zrI bhagavatIjI sUtra, A ATha prakAranA je jJAnAcAro che, tenAthI parivRtta che. A ATha AcArAne ' pravacaneApacAra' tarIke oLakhAvavAmAM AvelA che, eTale A ATha AcArAnA pAlanamAM pravacananI bhakti rahelI che. ethI ja, A ATha AcArAne TIkAkAra maharSie ' cArU ' tarIke oLakhAvyA che. ' cArU ' eTale sundara, maneAhara. kharekhara, A AThe AcArA ghaNA ja sundara ane manAhara che. A ATha AcArAthI jJAna ane jJAneApArjananA prayatna dvIpI uThe che. jJAnane ane jJAnAdhyayanane tema ja jJAnadAnane paNa dIpAvanAra ane ene saphalatAnI parAkASThAe paheoMcADanAra A AThe AcAro che. jayakuMjara jema ene Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne baMdhAtA taMgathI dekhAvaDe bane che ane enI kAryasAdhatAmAM e taMge jema ghaNe bheTe umere karI de che, tema A AcArenuM pAlana paNa zrI bhagavatIjI sUtrane, zrI bhagavatIjI sUtramAM rahelA jJAnane, zrI bhagavatIjI sUtrane bhaNAvanArane, zrI bhagavatIjI sUtrane bhaNanArane ane zrI bhagavatIjI sUtranA arthonuM zravaNa karanArane zobhAve che ane zreyebhAgI banAve che. A ATha AcArenA saMbaMdhamAM kAMIka vistArathI je kahevAmAM AvyuM che, te khAsa hetupUrvaka kahevAmAM AvyuM che. temAM ya pahelA traNa AcArene aMge khAsa kahevAyuM che. enuM kAraNa e che ke-vartamAnamAM e tarapha lakSya deravAnI khAsa jarUra che. bahumAnapUrvakane vinayAcAra Ave, te bAkInA AcArenA pAlananuM arthipaNuM pedA thayA vinA rahe nahi ane jJAna saphala nivaDayA vinA rahe nahi. bahumAnapUrvakanA vinayAcAravALA ane ethI bIjA AcAre pratye paNa layavALA, keTalIka vAra aNasamaja AdithI kALanI bAbatamAM bhUla karatA jaNAya che, mATe ene ageya khAsa kahevAyuM che. bAkI jeo jANI-bujhIne A jJAnAcAranI aNahIlanA kare che, evAone kahevAne te artha ja zuM che? evAonI te mAtra dayA ja cintavavI rahI. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21-utsarga ne apavAdano sabaMdha : zrI bhagavatIjI sUtra rUpa jyakuMjarathI zama ane siddhi sulabha bane che navAMgI TIkAkAra tarIke suprasiddha thayelA AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, paMcama gaNadharabhagavAna zrI sudharmAsvAmIjIe sUtrathI guMthelA zrI bhagavatIjI sUtra tarIke oLakhAtA A paMcama aMgasUtranI TIkAnI racanA karavAnI zarUAta karatAM, maMgalane AcaryA bAda ane abhidheyane varNavyA bAda, zAstraprastAvanA karatAM, A zrI bhagavatIjI sUtrane jayakuMjaranI sAthe sarakhAvI rahyA che. jayakuMjara eTale jayapradhAna hasti. A hAthI jenI pAse heya, te niyamo jaya meLave ane ethI ja A hAthIne "jayakuMjara' kahevAmAM Ave che. A zrI bhagavatIjI sUtranuM yathArtha jJAna jeNe saMpAdana karyuM hoya, te jIvarAjA parISahe, upasargo ane kaSAyo upara vijaya meLavI zake che. enAmAM AvA prakAranA jayane sAdhavAnI zakti pragaTe che ane vikase che. AvA guNone lakSyamAM laIne, TIkAkAra maharSie, A zrI bhagavatIjI sUtrane jayakuMjaranI upamA ApI che. jayakuMjaranI mAtra upamA ja ApI che-ema paNa nathI, paNa jayakuMjarane aMge je je saMbhave che, te te A zrI bhagavatIjI sUtrane aMge paNa kevI kevI rItie saMbhave che, 32 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne e vIsa vizeSaNa dvArA batAvyuM che. A grevIsa vizepaNe jene samajAya ane jenA haiyAmAM samAya, tene zama ane siddhi sulabha ja che. zrI bhagavatIjI sUtra pratyenA AdarabhAvamAM paNa eTalI moTI tAkAta che. Ama chatAM paNa, Ane laukika jayanA kAraNa evA jayakuMjaranI sAthe kema ghaTAvela che ? e mATe ke-paricita vastunA udAharaNathI aparicitane jhaTa khyAla Ave che. vizeSaNothI e khyAla Ape che ke A sUtra lakattara siddhisAdhana che. bAkI te laukika tathA lokottarane mukAbalo karanAre mUrkha gaNAya. lokettara siddhine rasa janma-maraNane ghaTADanAra che ane laukika siddhine rasa janma-maraNane vadhAranAra che. - laukika RddhinI vRddhi mATe te mammaNe vikaTamAM vikaTa kAma karyA. ArAmanabInI ummare paNa eNe te jhaMpalAvye ja rAkhyuM. na je divasa, na joI rAta ke na je utpAta ! ghara madhya rAtrie, jyAre dizA paNa na sujhe, paMkhIo paNa mALAmAMthI bahAra na nIkaLe, evA samaye mammaNe nadImAM jhaMpalAvyuM hatuM. varasAdane lIdhe nadImAM pUra AveluM te ya! Ama laukika siddhine mATe satat prayatna karyo karavA chatAM paNa, te marIne gayo kyAM ? bIcAre sAtamI narake ja gaye. AvI siddhi zA kAmanI? ApaNe to evI siddhi joIe, ke je pUrNa siddhi Ape. sAcI siddhino saMkalpa mAtra paNa niSphaLa nathI ja. jayakuMjara jema laukika duHkhane kApanAra, laukika sukhane ApanAra ane laukika jayamAM sthApanAre che, tema zrI bhagavatIjI sUtra paNa saghaLAM ya duHkhane kApe che, saghaLAM ya sukhane Ape che ane zAzvata Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 503 sthitimAM sthApe che. A kApavApaNuM, ApavApaNuM ane sthApavApaNuM AMzika sAmya rUpe hAIne ja, A zrI bhagavatIjI sUtrane jayakuMjaranI upamAthI varNavAela che. Atmavijayane mATe, A sUtra e lekettara jayakuMjara ja che. utsarga ane apavAda rUpa ghaNAyugalane gheSaH TIkAkAra maharSie jayakuMjaranI sAthe sarakhAmaNI karatAM, A zrI bhagavatIjI sUtrane ApelAM vIsa vizeSaNe pikInAM aDhAra vizeSaNene te ApaNe joI AvyA. have egaNasamuM vizeSaNa. ogaNIsamA vizeSaNa tarIke, TIkAkAra maharSi pharamAve che ke"utsrgaapvaadvaadsmucchldtucchghnnttaayuglghosssy / " eTale ke-jayakuMjara hAthI jema samyapaNe uchaLatA ane atuccha evA ghaTAyugalanA gheSathI yukta hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa utsargamArga ane apavAdamArga rUpa atuccha ghaTAyugalanA ghoSathI yukta che. hAthIne zaNagArIne jyAre bahAra kADhavAmAM Ave che, tyAre tenA madhya bhAganI banne bAjue eka eka ghaTa bAMdhavAmAM Ave che. hAthInA cAlavAthI e bane ghaTTa hAle che-uchALA mAre che ane ema uchALA mAravAthI-hAlavAthI vAge che, eTale temAMthI ghoSa pedA thAya che. e mujaba, zrI bhagavatIjI sUtranI prarUpaNAmAMthI utsargamArgane raNake paNa nIkaLyA kare che ane apavAdamArgane raNake paNa nIkaLyA kare che. utsarga ane apavAda-e banne ya prakAranA vAdenuM, mArgonuM, enA svarUpanuM A zrI bhagavatIjI sUtramAM eka sarakhI rItie Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504, zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne pratipAdana karavAmAM AveluM che, e A vizeSaNane paramArtha che. utsarganuM ne apavAdanuM sthAna nakkI karavAmAM kuzalatA joIe: utsargamArga ane apavAdamArga,e bane mArgo dekhItI rItie eka-bIjAthI virodhI mArgo hoya che, paraMtu zrI jaina zAsananI A paNa eka khUbI che ke-e bane ya mArgone yathAsthAne yejIne, samAna phalane pedA karavAnI zaktivALA banAvI dIdhelA che. utsarga e paNa eka mekSamArga che ane apavAda e paNa eka mekSamArga che"--AvuM samajIne, "jene je mArge cAlavuM phAve teNe te mArge cAlavuM ane e bemAMthI game te mArge cAlavAmAM Ave to paNa mekSa maLe -AvuM samajavAnuM nathI. "utsarga e mukhya mArga che ane apavAda e gauNa mArga che -ema paNa samajavAnuM nathI. "utsargamArgamAM ghaNuM tAkAta che ane apavAdamArgamAM teTalI tAkAta nathI."--evuM paNa mAnI levAnuM nathI. utsarga jema pitAnA sthAne balavAna che, tema apavAda paNa pitAnA sthAne balavAna che. yathAsthAne utsarga jema dhyeyasAdhaka che, tema apavAda paNa je yathAsthAne hoya to yeyasAdhaka ja che. paraMtu kaye sthAne utsarganI pradhAnatA che ane kaye sthAne apavAdanI pradhAnatA che ene nirNaya karavAmAM ghaNuM ja kuzaLatA joIe. utsarganA sthAne apavAdanA sevanamAM ArAdhanA nahi paNa virAdhanA ane apavAdanA sthAne utsarganA sevanamAM ArAdhanA nahi paNa virAdhanA. eTale utsarganuM sthAna karyuM ane apavAdanuM sthAna kayuM--ene nirNaya karavAmAM bhAre kuzaLatA joIe; mArganuM sundara jJAna joIe, tema sUkSma buddhi paNa joIe. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA vyAkhyAtA utsaga-apavAdanA jJAtA breIe : eTalA mATe tA, utsargamArganA ane apavAdamArganA jJAtA nahi banelA sAdhuone mATe paNa vyAkhyAna karavAnA niSedha karavAmAM AvyeA che. banne mArgonuM jJAna na hoya, te utsargamArganuM evuM maMDana kare, ke jethI zrotAone apavAdamArga e jANe pApamArga ja che evA bhAsa utpanna thavA pAme athavA teA apavAdamArganuM evuM maMDana kare, ke jethI zrotAone utsargamArga pratye je dRDha prIti utpanna thavA pAmavI joie, te dRDha prIti utpanna thavA pAme nahi ane temanuM mana apavAdane sevavA tarapha lalacAyA kare. vyAkhyAtA jo ane prakAranA mArgonA yathArtha jJAtA hoya, te tenAthI evA anartha utpanna thavA pAme nahi. utsargamAga ne apavAdamArga kone kone kahevAya ? 505 utsargamArga kAne kahevAya ? ratnatrayInI ArAdhanAnA sarvasAmAnya je vidhimArga, tene utsargamArga kahevAya che, tyAre apavAdamArge kAne kahevAya che ? ratnatrayInI ArAdhanAnA sarvesAmAnya vidhimArge rUpa utsargamArge cAlI rahelA AtmAone khAsa saMcAgA upasthita thatAM, teo potAnI pratijJAthI bhraSTa thavA pAme nahi, mArgathI vyuta thavA pAme nahi, evA prakAre sarvasAmAnya vidhimArgathI anyathA athavA tA tenAthI taddana UlaTA prakAranI paNa kriyA karAvIne, temane sarvasAmAnya vidhimArganA ArAdhaka banAvI rAkhavAnA je mArga, tene apavAdamArge kahevAya che. A banne ya mArgomAM lakSya meAkSanI sAdhanA tarapha ja rAkhavAnuM che. utsargamArganA AcaraNa dvArA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne je lakSyane siddha karavAnI vAta che, te ja lakSyane siddha karavAnI vAta apavAdamArganA AcaraNamAM paNa rahelI ja che. eTale pharaka haiyAmAM ke AzayamAM paDato nathI, paNa pharaka mAtra bAhA kiyAmAM ja paDe che. jyAre e ja kaI avasara AvI lAge, tyAre sAdhyanI sAdhanAne aMge ja, sarvasAmAnya vidhimArgathI anyathA prakAranuM agara te taddana UlaTA prakAranuM paNa AcaraNa karavuM paDe, to paNa e AcaraNa je jJAnIoe batAvelA apavAdamArgane anurUpa hoya, to tevuM bAhya daSTie vidhI evuM paNa AcaraNa karavAmAM virAdhanA nathI, paraMtu ArAdhanA che. AthI tame samajI zakyA haze ke-apavAdamArga e khAsa saMgomAM ja amalamAM mUkavAne mArga che, jyAre utsargamArga e nitya amalamAM mUkavAne mArga che. apavAdamAgane AzrayIne karAtA vartanane vyaktinI, saMgonI maryAdA che, mATe enI prarUpaNuM sarvasAmAnya mArga tarIke thaI zake nahi ane utsargamArganI prarUpaNA sarvasAmAnya mArga tarIke thaI zake. sarvasAmAnya mArga tarIke te, utsargamArganI ja prarUpaNa karavI joIe. apavAdamAga utsargamArgane ja AbhArI che? apavAdamArganI utpatti ja utsargamArgane AbhArI che. utsargamArga na hoya, to apavAdamArgane darzAvavAnI jarUra paDe nahi. athavA te kahevuM joIe ke-sarva jI sarva kALe sarakhA prakAre ArAdhanA karI zake nahi. ratnatrayInI ArAdhanA karanArA jIva paNa karmasahita to kharA ne? tyAre ratnatrayInI ArAdhanA karatAM keIkane vicitra prakArane karmodaya thAya, ema Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAsraprastAvanA 107 pazu ane ne ? koInI zakti kSINa thaI jAya, ema paNa ane ne ? kAIne mAMdagI Ave, ema paNa bane ne ? athavA koI asAdhAraNa saMcAgeAmAM mUkAI jAya, ema paNa mane ne? e badhA vakhate athavA te evA bIjA paNa zakaya prasaMgeA prApta thatAM, cAlu vidhimArga mujaba ratnatrayInI ArAdhanAne cAlu rAkhI zakAya tevuM na hoya, teA zuM karavuM ? ArAdhanA ratnatrayInI ja karavAnI bhAvanA che, paNa utsargamArge ArAdhanA cAlu rAkhI zakAya tevI sthiti nathI, te karavuM zuM ? evA vakhate kevI kevI rItie vartIne ratnatrayInI ArAdhanAmAM TakI rahevuM, ene aMge je upAyA batAvavAmAM AvyA che, te apavAdamAga che. je utsargamArgamAM AbhyA nathI, tene te apavAdamArgane khapa ja kayAM paDavAnA che ? eTale ' apavAdamAga e paNa eka prakAranA meAkSamA ja che, mATe ApaNe tA e mArge cAlIne kalyANa sAdhIzuM'-AvuM jeo mAne ke khAle, teo tA mArganA rahasyane pAmelA ja nathI. meAkSanA arthI jIveAnI najara teA, utsargamArga tarapha ja hAvI joIe. apavAdamArga tA, kAraNa vizeSe kAI vyakti vizeSane mATe che. keTalAka apavAdo evAya che ke--ghaNAne rAja vAraMvAra sevavA paDe, parantu evAoe paNa peAtAnI najara teA utsargasevana mArganA tarapha ja rAkhavI joI e. utsargamArganI jema apavAdamArgane anusaravAmAM paNa ArAdhanA kema, tene jaNAvatuM udAharaNa : prazna- apavAdamAmAM utsarga mAthI taddana UlaTA prakAranuM AcaraNa paNa hoI zake ane tema chatAM paNa temAM Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno virAdhanA na gaNAya paNa ArAdhanA gaNAya, ema Ape kahyuM te samajAyuM nahi. enuM vizeSa spaSTIkaraNa thAya to sAruM. e mATe eka udAharaNa ja joIe. keI eka rAjA gADha mithyAdaSTi hata; ane je mithyAtvamAM te daDha hatuM, tevI ja tenI rANa samyakatvamAM daDha hatI. rAjA ane rANI vacce e bAbatamAM keTalIka vAra vAto thatI, paNa rAjA rANIne teNInI mAnyatAthI caLAvI zakato nahi, tema rANI rAjAne paNa tenI mAnyatAthI caLAvI zakatI nahi. banne patipitAne mAnya dharmane anusaranArAM tyAgIonI prazaMsA karyA karatAM. emAM, eka vAra keI saMnyAsinI e nagaramAM AvI. bAlabrahmacAriNI, buddhizAlinI ane bedha devAmAM kuzaLa evI te saMnyAsinIe nagaramAM AvIne bhAre AkarSaNa jamAvyuM. rAjA ane saghaLe ya nagaraloka enA tarapha vaLI gaye. jaina sAdhu-sAdhvI e nagaramAM Ave, to temane AhAra-pANI maLavAM paNa muzkela paDI jAya, evI sthiti pedA thaI javA pAmI. rANInA haiyAnI vedanAne pAra rahyo nahi. adhurAmAM pUruM rAjA rANInI pAse vAraMvAra e ja saMnyAsinInI vAta karato eTaluM ja nahi, paNa e jaina sAdhusAdhvInI bhegAbhegI nindA paNa karato. rANIne mATe A ghaNuM ja asahya hatuM, paNa teNIne upAya nahoto. ethI te khamI khAtI. e mAtra eTaluM ja kahetI ke-"avasare Apane batAvIza." rANI te reja e ja vicAra karyA karatI hatI ke-"have karavuM zuM?" eka bahu sAmarthyasampanna munine vega thatAM, teNIe e ja vAta kahI ke koI paNa upAye A saMnyAsinInI asaramAMthI A nagaranA lokone choDAvo. atyAre Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 509 to, saMnyAsinInI bhAre apakIrti thayA vinA, nagarajane teNInI asarathI mukta bane ane jaina sAdhu-sAdhvInI bhakti kare, e zakya ja nathI." e pachI, evuM banyuM ke-saMnyAsinI sagarbhA banI. lokenA jANavAmAM e vAta AvI ane ethI lekavarga e saMnyAsinIthI khUba ja nArAja thaI gayo. teNIne daMbha ane pAkhaMDathI bharelI mAnIne, lokee teNIne e nagaramAM rahevA paNa dIdhI nahi. rAjAne e prasaMgathI atyanta kheda upanyo. ene mithyA dharma upara kheda upa nahi, paNa ene dharma vagevAyo ethI ene kheda upaje. have te duHkhamAM ja divasene pasAra karavA lAgyo. rANune paNa e vAtanI khabara hatI. tene lAgyuM kejaina sAdhu-sAdhvInI nindA sAMbhaLatAM mane kevI vedanA thatI hatI, tene rAjAne khyAla ApavAnI A suMdara taka che. vaLI, rAjAne je A nimitte paNa mithyA dharma upara rAga jAya ane samyagdharma upara je rAjAnA haiyAmAM rAga peidA thAya to sAruM, evuM paNa rANInA haiyAmAM hatuM. AthI, teNIe avasare saMnyAsinInI vAta kADhI ane rAjAne kahyuM ke-joyuM ne? Apa jenAM bahu bahu vakhANa karatA hatA, te saMnyAsinI kevI nIkaLI? kuvAmAM hoya te havADAmAM Ave. dharma sAre hoya te ene AcaranAra sAre hoya ane dharma kharAba hoya te ene AcaranAra kharAba hoya, emAM navAI pAmavA jevuM kAMI che ja nahi." rANInAM A vacanee, rAjAnA haiyAne bhedavAmAM tAtAM Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne tIranuM kAma karyuM, paNa te UlaTA prakAre. saMnyAsinI vyabhicAriNI pUravAra thaI hatI, tethI e viSe to kAMI belAya tema nahotuM, paNa rAjAe kahyuM ke "jana sAdhu kevA bhaMDA heya che, te huM tane dekhADI ApIza." e ja vakhate rAjAe manamAM gAMTha vALI ke-"je taka maLe to jaina sAdhunI badamAza tarIkenI khyAti thAya evuM kAvataruM racavuM." rAjAe potAnA eka ati vizvAsapAtra mANasane kahI rAkhyuM ke-kaI jaina sAdhu ApaNA nagaramAM Ave, to tenI tapAsa rAkhaje ane mane khabara Apaje." keTalAka divaso bAda, keI eka gItArtha sAdhu vihAra karatA karatA e nagare AvyA. te sAdhu ekalA ja hatA. je gItArtha hoya, te ekalA paNa vicarI zake. ekalAne muzkelI to kharI ja. pelA mANasane jena sAdhu AvyAnI khabara paDI, eTale rAjAne teNe khabara ApI. have rAjAe payaMtra goThavyuM. rAjAe tene kahyuM ke-"nagara bahAra je kAmadevanuM mandira che, temAM palaMga, gAdI, dArU, ArIso, dI ane saundaryanAM amuka amuka sAdhane mUkAvI de. ApaNA nagaranI vezyAne kahI de ke-AjanI rAta teNIe kAmadevanA mandiramAM rahevAnuM che ane enI badhI kaLA ajamAvavAnI che. ATalI vyavasthA, karIne tAre jaina sAdhunI pAse javuM. e sAdhune game tema samajAvIne agara game tevuM nimitta zodhI kADhIne paNa, saMdhyAkALe e kAmadevanA mandiramAM laI javA ane jevA te aMdara pese ke tarata ja mandiranuM bAraNuM baMdha karI devuM ane bahAra tALuM mArI devuM. tALuM mAryA pachI, mArI pAse Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga--zAsraprastAvanA 511. AvIne mane khabara ApavI ane mArA hukama sivAya koI pazu saMyeAgeAmAM tAre e tALAne kheAlavuM nahi. tAre A badhI vyavasthA evI gupta rItie karavI, ke jethI kAine pazu A vAtanI jANa thavA te pAme ja nahi, paNa gaMdheya Ave nahi. " rAjA A prakAre peAtAnA duHkhanA nivAraNanA ane potAnA kApane saphala karavAnA upAya ceAjI rahyo che. tamAre A mAmatane gaMbhIratAthI vicAravAnI jarUra che. ' rAjA kharAba, karI rahyo che'-evuM tA tame ghaNI ja sahelAIthI mAnI leze ane khAlI nAkhazeA, parantu tame tamArA saMcAgAmAM AvA prakAranuM kAI kRtya, nirdoSane DhoSita TharAvavAnuM duSkRtya karo. che ke nahi athavA evuM tame kare evA che ke nahi-enA vicAra tamAre karavAnA che. rAjAnI AjJA mujaba ja enA vizvAsu mANase saghaLI . vyavasthA karI. rAjAnA aMgata guptacara mATe bhAge ghaNA kuzaLa hoya che. kAmadevanA mandirane tALuM mArIne te rAjAnI pAse paheAMcyA ane kahyuM ke--ApanI saghaLI ya AjJAnA sarva prakAre amala karI dIdhA che. e sAMbhaLatAM, rAjAnA AnandanA adhi rahyo nahi. rAjAe rANIne kahyuM ke- tArA eka jaina sAdhu. nagara mahAra kAmadevanA maMdiramAM rAta rahyo che. savAre ApaNe tyAM javAnuM che. ' . rANI samajI gaI ke dALamAM kAMIka kALuM che. ' paNa teNInA haiyAmAM jaina sAdhu viSe bhArobhAra vizvAsa hateA, eTale muMjhAI nahi. nahi muMjhavA chatAM paNu, ene AkhI. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno 512 rAta cena paDayuM niha. rAjAe peAtAnA maMtrIone, sAmatAne ane nagarajanAne paNa kahevaDAvI dIdhuM ke' savAre rAjA nagaranI bahAranA kAmadevanA mandiramAM rAta rahelA jaina sAdhune jovAne mATe javAnA che, mATe sarvee tyAM sAthe AvavuM. " ATalI vyavasthA karIne, rAjAe e ja rANInI sAthe AkhI rAtri sukhacenamAM pasAra karI. rANI jevI dharmazIla hatI,tevI ja patibhaktA paNa hatI. dharmanI vAta sivAya, patine koI prakAre pratikULa thAya--evuM vartana e kadI paNa karatI nahi. rAjAnI dhArmika sivAyanI eke eka icchAone te anusaratI hatI. rAjAnA kahyA vinA paNa, rAjAnA IMgitAkAra mAtrathI te rAjAnA abhiprAyane samajI jatI ane tene ja anusAre vartana karatI. enA haiyAmAM paNa rAjA pratye durbhAva naheAtA, parantu rAjAne mithyA dharmanI jALamAMthI cheDAvIne, tene sabhyazvarsamAM sthApita karavAnA bhAva hatA. rANI AvI rItie eka parama patibhaktAne zeAle evA vinayAcArathI vartatI hatI, mATe ja rAjAnI pAse dharmanI bAbatamAM jarA ya namatuM naha mUkavA chatAM paNu, rANI peAtAnA sthAnanuM mAna jALavI zakI hatI tema ja rAjAnA haiyAmAM paNa te pAtAnuM sthAna sArI rItie jamAvI zakI hatI. e rANIne jema dharmane vaLagI rahetAM AvaDatuM hatuM, tema suzIla patnI tarIke kema vartavuM joie e paNa AvaDatuM hatuM. saddharmanA nAme paNa jo khAI patnIdharmane cUke, tA emAM e dharmanI prabhAvanA karanArI banavAne badale, dharmanI virAdhanA karanArI ane che. dharmazIla khAI tA, potAnAM sarva svajanA upara evI chApa pADanArI Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAMgazAstraprastAvanA 513 hovI joie ke jemane enA dharma na gamatA hoya, temane paNa e te gamatI ja hoya. enA dharmanI avagaNanA karanAra svajane paNa, ene mATe te ema ja kahe ke-- vahu te vahu ja ke che.' dareka strIe peAtAnA patnIdharmane A rItie adA karavAnA prayatna karavA joie. patnI anavuM nahi ne saMsArane tajI devA, e sArUM che; paNa patnI banavuM ja paDe teA patnI manI jANavuM joie. patnIne patnI banatAM AvaDe, emAM enA dharmanI prazaMsA thAya ane patnIne patnI banatAM AvaDe nahi, emAM enA dharmanI nindA thAya. parantu kharI vAta e che ke-je khAienA haiye samajapUrvakanI dharmazIlatA hoya che, te vivekinI ja hoya che ane jevivekI heAya, te anucita vartanathI AghA rahevAnI kALajI rAkhyA vinA rahe nahi. vivekI ja te kahevAya, ke je aucityanA AdaravALA paNa avazya heAya. A rANI tA parama vivekavatI hatI, eTale dharma sivAyanI bAbatamAM te peAtAnA pati rAjAne sarvathA anukULapaNe vartatI. AthI ja, rANInA haiyAmAM khIlkula cena nahi hAvA chatAM paNa, rAjA e rAtri e rANInI sAthe sukhacenamAM pasAra karI zakayo. rANI eTalI gaMbhIra hatI ke rAjAne khabara paNa paDI nahi ke-rANInuM mana becena che. ahIM rAjA-rANInI rAtri A rItie pasAra thaI, tyAre kAmadevanA mandiramAM rAtri kevA prakAre pasAra thaI, te ApaNe joie. A udAharaNa je hetuthI levAmAM AvyuM che, te hetu tyAM rahelA che. rAjAnA mANasa, pelA gItArtha sAdhu mahAtmAne kAmadevanA mandiramAM laI jaIne, ekadama mandiranuM dvAra baMdha karI Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAtA 514 daine cAlyA gayA. ' A zuM banyuM ? '-evA vicAramAM jyAM sAdhu mahAtmA pAchaLa jUe che, tyAM te vezyA temanI sAme AvIne ubhI rahI. vezyA eka tA rUpavatI hatI ane temAM sALe zaNugArane sajIne kAmadevanA sAmrAjyanA sAmarthyane sthApita karavAnA keADavALI banelI hatI. vezyAe tA enAM nakharAM AdaryAM. sAdhu mahAtmAe cAmera STi pheravI lIdhI. potAnA saMyeAgone pichAnI lIdhA. SaDthatranA bhedane e pAmI gayA. AvA vakhate kema vartavuM, eneA emaNe tatkALa nirNaya karI lIdhA. pachI vezyA upara emaNe evI vedhaka dRSTi nAkhI, ke je dRSTine vezyA khamI zakI nahi. e ekadama pAchI haThI gaI. ene thayuM ke--A sAdhu hamaNAM ja mane potAnI dRSTithI ALIne bhasmibhUta karI deze. sAdhu mahAtmAe pAtAnI tIkSNa dRSTine kAyama rAkhIne vezyAne kahyuM ke- tAre je karavuM hoya te karaje, paNa mArAthI traNa hAtha AvI rahIne karaje. jo tuM mArI pAse traNa hAthathI vadhu najadika AvI, tA tane ja bhAre paDI jaze. vezyA tA DaghAI ja gaI hatI. enA badhA manerathA kakaDabhUsa thaI gayA hatA. rAjAnI AjJA hatI eTale teNIne rAta tyAM rahyA sivAya upAya nahAtA tema bhAgI chUTavAne paNa kAI mArga nahAtA; bAkI tA, e vezyA tyAM eka kSaNane mATe ya ubhI rahe nahi, evI te gabharAI gaI hatI. AthI te eka khUNAmAM lapAI gaI. vicAra karo ke--e sAdhu mahAtmAe vezyAne kevI dRSTithI joI haze ? avasare brahmacaryanuM rakSaNa Ama thAya. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 515 sAdhu mahAtmAne potAnI AMkha upara keTalo gajabane kAbU? e kAbU ema ne ema AvyuM haze? viSaya pratye emaNe keTalo veSa keLavyuM haze? bahAra e pitAnI AMkhane keTalI badhI kAbUmAM rAkhIne pharatA haze? mana upara kAbU banyo rahe, e mATe AMkha upara kAbU jarUrI che. jenI AMkha kAbU bahAra jAya, tenA manane bagaDatAM vAra lAge nahi. vezyA to eka khUNAmAM lapAI gaI. pachI sAdhu mahAbhAe tyAM je dIpaka hatuM, tene upayoga karyo. A apavAdamArganuM AlaMbana che. agninA sparza mAtrane paNa manathI, vacanathI ane kAyAthI, karavA rUpe paNa tyAga karI cUkelA, karAvavA rUpe paNa tyAga karI cUkelA ane karanAra-karAvanArane sArA mAnavA rUpe paNa tyAga karI cUkelA-agninA sparzanA paNa tyAganI AvI bhISaNa pratijJAvALA e sAdhu mahAtmAe dIpakane aDIne, pote dhAraNa karelAM vastrane eka pachI eka ema saLagAvavA mAMDyAM. agnine spardho ane saLagAve che zA ne ? saMyamanAM upakaraNone ! sAdhuthI agnine sparzAya ? sAmAnya rItie ema ja kahevAya ke-"sAdhuthI agnine sparzAya ja nahi." ane e sAdhu mahAtmA agnine sparzIne paNa saLagAvI mUke che zAne? saMyamanAM upakaraNone ! saMyamanAM upakaraNonAM sanmAna karAya ke saMyamanAM upakaraNane saLagAvI mUkAya? saMcamInI vAta to dUra rahI, paNa je saMyamI nathI, teNe ya saMyamanAM upakaraNanuM sanmAna ja karavuM joIe. sAmAnya saMgomAM saMyamanAM upakaraNanuM abahumAna paNa hAni kare che, to saMyamanAM upakaraNane saLagAvI mUkavAnI vAtamAM to kahevAnuM ja zuM Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne hoI zake ? tamane apavAdamAgane khyAla ApavAne mATe A vAta thAya che. apavAdamAge cAlavA chatAM, usUtramArgathI taddana UlaTA prakAranI kriyA karavA chatAM paNa, ArAdhanA ja thAya ane virAdhanA na thAya, e kathanane samajAvavAne mATe A vAta che. apavAdane asthAne agara to khoTI rItie seve, tenI A vAta nathI. apavAdanA sthAne ja apavAdane sugya rItie seve, tenI A vAta che. pelA sAdhu mahAtmAe to eka mAtra laMgoTI lagAvI dIdhI ane bAvAonA daMDa jevo daMDa banAvI lIdhuM. e sivAyanAM saghaLAM ya saMyamanAM upakaraNone saLagAvI mUkyAM. ene saLagAvI mUkIne, enI je rAkha paDI, te rAkhane pAchI pitAnA AkhA ya zarIre coLyA karI. AvA prasaMgane varNavavAnuM ke vAMcavAnuM jo utsargamArganI sAthe apavAdamAgane nahi jANanArAnA hAthamAM AvI jAya, to e kare zuM? mahA ArAdhaka evA e sAdhu mahAtmAne, e te mahA virAdhaka ja mAne ane kahe ne ? kevaLa vyavahAra nayane vaLaganArA ane nizcaya nayane nahi jANanArA, nahi mAnanArA kiyAjaDe AvA prasaMge thApa ja khAI jAya. eTale vyAkhyAnane adhikAra utsargamArga tathA apavAdamArga-ubhaya mArgonA jANakAra gItArthone apAyo che, te yogya che ne ? vyavahAramAM to tamane AvI vAto jhaTa samajAya che. tamane zakaTAla maMtrInA prasaMganI to khabara haze. zrIyaka, e zakaTAla maMtrIne pitRbhakta putra hato ane e ja zrIyake bharasabhAmAM, rAjAnI hAjarImAM, enA pitAnuM mAthuM dhaDathI juduM Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 517 karI nAkhyuM hatuM. kema ? pitAnI evI ja AjJA hatI. emAM ja, pitAnI AbarUnuM rakSaNa hatuM. emAM ja, kuTuMbanI salAmatI hatI. zrIyaka je ema kare nahi, te AkhA kuTuMbane mAthe sarvanAza utare tevuM hatuM ane enA pitAnI bhAre badabAI thAya tevuM hatuM. vAta cheTI hatI, rAjAnI gerasamaja ja hatI, paNa pariNAma to evuM ja Ave ema hatuM, mATe pitAe ghaNuM samajAvIne zrIyakane AjJA karI hatI ane zrIyake bharasabhAmAM tenA pitAnA ghaDane ne mAthAne pitAnI talavAranA jhATakAthI jUdAM karI nAkhyAM hatAM. AvuM ghera karma karanArane pitRbhakta kahevAya ? tame "hA" ja kahevAnA. AvI ja rItie, yathAyegya sthAne ane yathAyogya rItie apavAdamAganuM Alambana grahaNa karanArane paNa ArAdhaka ja kahevAya. evA prasaMgomAM mAtra bAhA kiyAne na jevAya, paraMtu bAhya kriyAnA viparItapaNAnI upekSA karIne, Antarika pariNAme tarapha lakSya apAya. ApaNe tyAM je dravya, kSetra, kALa ne bhAvane jovAnuM vidhAna che, tene AvI rItie anusaravAnuM che. mokSamArganI ArAdhanAne ane prabhAvanAne bAdha na pahoMce, viparIta saMgenI vacce paNa mokSamArganI ArAdhanAne ane prabhAvanAne cAlu rAkhI zakAya, e mATe ja, apavAdamArganuM paNa utsargamArganI jema vidhAna karavAmAM AvyuM che. pelA sAdhu mahAtmA ya AkhI rAta jAgatA rahyA ane vezyA paNa AkhI rAta jAgatI rahI. sAdhu mahAtmAe vezyAnI sAme pharIthI joyuM paNa nahi ane vezyA te mukhyatve sAdhu mahAtmAne ja jotI rahI, kAraNa ke-sAdhu mahAtmAnA haiyAmAM kaze ja Dara hatuM nahi, paNa vezyAnA haiyAmAM Dara jarUra hate. 33. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno ema rAtri pasAra thaI gaI ane savAra thaI rAjA rANIne laIne pradhAne, sAmaMto ane nagarajanonI sAthe kAmadevanA maMdiranI pAse AvyA. saune teNe kahyuM ke-"jaina sAdhu kevA badamAza hoya che, te juo." Ama kahIne, teNe kAmadevanA maMdiranuM dvAra kholAvyuM. jevuM dvAra khUlyuM ke tarata ja "ahIleka" karato bA bahAra Avyo. saue joyuM ke-A jaina sAdhu nathI, paNa bAve che. rAja to dimUDha banI gayuM. eNe aMdara tapAsa karAvI te vezyA sivAya keI tyAM hatuM nahi. rANIe kahyuM ke"mahArAja ! Apa kahetA hatA ne ke jaina sAdhu che? jaina sAdhu, tame dhAre che evA hoya ja nahi." rAjA kAMI che nahi. rAjabhavane AvIne rAjAe pilA guptacarane bolAvyo. tene pUchIne khAtrI karI ke-jaina sAdhune laI javAmAM to kaI bhUla thavA pAmI hatI ja nahi. pachI rAjAe vezyAne bolAvIne rAtrine vRttAnta pUchI je. vezyAe je banyuM hatuM te ja yathArthapaNe kahyuM ane ethI rAjAnA haiyAmAM, rAjAnI sArI bhavitavyatAnA yoge, pazcAttApane bhAva ja. emAMthI, te rAjA tenI rANInA prayatnathI mithyA dharmane tyAgI ane sadudharmane rAgI bane. have tame e bAbatane vicAra kare ke-e sAdhu mahAtmAe rAtanA agnine sparzavAmAM ane saMyamapakaraNone saLagAvI mUkavAmAM tema ja sAdhune badale bAvA tarIke jAhera thavAmAM, dharmane mUkyo gaNAya ke dharmane rAkhyo gaNAya? emaNe mArganI virAdhanA nathI karI, paNa mArganI ArAdhanA karI che. evI ArAdhanA karI che ke-e mArgamAM rahyA ane Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 519 pitAnI badanAmInA bhege mArganI thanArI badanAmIne barabAda karI nAkhI. apavAdamArganI kriyA pratye aNagamo heya : " utsargamArga ArAdhanAne mATe che ane apavAdamArga ArAdhanAnI rakSAne mATe che. ratnatrayIne ArAdhanArane, ratnacInI ArAdhanAnI abhilASAvALAne,kriyA tarIke kriyA te utsargamArganI ja game. enI rUci utsargamArganI kriyAmAM hAya; jyAre apavAdamArganI kriyAmAM to enI arUci hoya. apavAdamArganI kriyAthI kyAre chUTAya-evuM dila thayA kare ane utsargamArganI kriyA kyAre thAya evuM dila thayA kare. utsargamArganI kriyA hiMsAdikathI rahita hoya ane apavAdamArganI kriyA hiMsAdikathI sahita heya; tema chatAM paNa, utsargamArganI kriyA karanAranA haiyAmAM je ahiMsAne pari. NAma heya, te ja ahiMsAne pariNAma apavAdamArganI kriyA karanAranA haiyAmAM paNa hoya. kadAca apavAdamArganI kriyA vakhate ahiMsAne pariNAma vadhAre joradAra bane, ema paNa bane; kAraNa ke-lakSya ahiMsA tarapha che ane AMzika hiMsAvALI paNa je kriyA karavI paDe che, tenA pratye aNagame che. Ama hovAnA kAraNe, apavAdamArgane AcaranArA, yathAsthAne ane yathAgya prakAre apavAdamArgane AcaranArA, utsargamArganA AcaranArAnI jema ja bhagavAnanI AjJAnA ArAdhaka che, paNa bhagavAnanI AjJAna virAdhaka nathI. apavAda bacavAne mATe cheH Ama chatAM ca, sarvasAmAnya rItie upadezya ane Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne AcaraNIya utsargamArganI badhI ya vigate tamane kahevI hoya te kahevAya, paNa apavAdamArganI badhI vigata tamane kahevAya nahi. sAdhupaNAmAM paNa badhAne apavAdamArganAM darzaka sUtra vigere bhaNAvI zakAya nahi. atipariNata ne apariNata-baya, apavAdamArgane jANavAne mATe nAlAyaka che. bahu ja suyogya ane vicakSaNa evA sAdhuone ja apavAdamArganAM pradarzaka sUtre ApI zakAya che. temAM kahevuM paDe ke-aticAre jema sevavAne mATe nathI, paNa jANavAne mATe che ane jANIne avasare vratabhaMgathI bacI javAne yogya upAya pejI zakAya e mATe che, tema apavAde paNa AcaravAne mATe nathI, paNa jANavAne mATe che ane jANIne avasare vratabhaMgathI bacI javAne gya upAya yojI zakAya e mATe che." utsargamArgane visArIne, enI upekSA karIne, enAthI bedarakAra banIne je apavAdamArgane Azraya le, te ArAdhaka nathI, paNa virAdhaka che. AthI, tame e vAta samajI zakyA haze ke-apavAdamArganuM vidhAna karavAmAM paNa, lakSya te utsargamArganI rakSAnuM ja che. utsargane ja vaLagavAthI azakta naSTa-bhraSTa thAya , e vAta paNa samajI levI joIe ke-utsargamArganA evA AgrahI nahi banavuM joIe, ke jethI apavAdamArgane sthAne paNa apavAdamArgane nahi sevatAM, utsargamArganA Agrahane pratApe cAritranA pariNAmanI hAni thavA pAme ane cAritramArganI virAdhanAnI dizAmAM mUkAI javAya. eka gurU-ziSyanuM udAharaNa Ave che. vihAra karatA teo eka gAmamAM gayA. ziSya pANI mATe AkhA ya gAmamAM pharI vaLe, paNa kyAMyathI Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo bhAga--zAstraprastAvanA para1 nirdoSa pANI maLI zakayuM nahi. nirdoSa pANI maLI zakayuM nahi, mATe te lAbyA nahi ane tRSAnI pIDA vadhavA lAgI. gurUe joyuM ketRSAnI pIDAmAMthI A bhayaMkara anarthane pAmaze. AthI temaNe kahyuM ke--sayamanI sAdhanAne ane saMyamanA pariNAmAne hAni pahoMce nahi, e mATe thADA DhASAvALuM paNa jala laI levuM e ucita che.' ziSyanA haiyAmAM AcArazuddhinI khUmArI hatI. teNe kahyuM ke- evI zithIlatA na joie. ' gurUe gama khAdhI, upAya nahAtA mATe, teoe vihArane lakhAvyeA. ahIM tarasanI pIDA vadhatI cAlI. tarasanI pIDA vadhate vadhate ziSyanA pariNAme| palaTAyA. jevuM maLe tevuM paNa pANI pII levAnuM mana thaI gayuM. dhIme *Ime te gurUthI thADA pAchaLa paDyo. eTalAmAM, eka nadI AvI. pelA ziSya utaratAM utaratAM kAcuM tathA aNugaLa pANI khAkhAmAM laIne pIvA paNa mAMDyo. gurUne kalpanA ja hatI. temaNe pAchuM vaLIne joyuM ane kahyuM ke - alyA kAcuM pANI te pIdhuM, paNa ene gALavAnuM ca bhUlI gayA ?? Ama apavAdanA sthAne apavAdane nahi sevatAM, utsargane vaLagI rahenArA celA cAritrathI cUkayo; naSTa--bhraSTa thaI gayA. samartha paNa asamarthane apavAda sevaDAve apavAdanuM sthAna nakkI karavAmAM, vyaktinA pariNAmeA tarapha, zakti tarapha, saMyeAgA tarapha jocA vinA cAle nahi. evA paNa sattvazIla AtmAo hoI zake che, ke je apavAdane Acare Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 2 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno nahi ane pariNAmamAM palaTo paNa AvavA de nahi. game tevI sthitimAM pariNAmane nahi palaTAvA devAne zaktimAna, apavAdane Azraya na le, to temAM tenI prazaMsA thAya; jyAre khamI zakavAne azakta ane ethI pariNAmone TakAvI zakavAnI zakti vagarane, je utsargamArgane ja vaLagI rahe to durgAnamAM mare tathA mArgane cUke eve, je apavAdane yathAyogya rItie Azraya laIne paNa potAnA cAritranA-ratnatrayInI ArAdhanAnA pariNAmene TakAvI le ane punaH utsargamArge AvI jAya to temAM tenI prazaMsA thAya. eTalA mATe te, apavAdane AcaryA vinA ja utsargamArgamAM susthira rahevAne samartha evA AtmAo paNa, pAse rahIne bIjA tevA asamartha AtmAone apavAda sevaDAve ane tenI e prakAre rakSA karI le. teo, apavAdamArgane yathAgya rItio ane yathAgya sthAne Azraya lenArAone ninda nahi, parantu "A rItie paNa teo mArgastha banyA rahevAnI kevI kALajIvALA che"--ema vicAre. apavAdamArgane sevanAra, utsargamArganA sevanamAM sattva batAvanArAonI prazaMsA kare. A baMne meLa Ave hoya. apavAdamArganA abhAve te, utsargamArgane AcaranArAone paNa abhAva thaI javA pAme. AthI, zrI jaina zAsana, A zrI bhagavatIjI sUtra utsargamArganA vAdane ane apavAdamArganA vAdane ghaSa karyA kare che. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22-yaza:prasAra: yaza rUpa paTahaH A zrI bhagavatIjI sUtranI jayakuMjaranI sAthe sarakhAmaNI karI rahelA TIkAkAra maharSi, vIsamA vizeSaNa rUpe pharamAve che ke "cApaTapaTuti vApUriyAtrA" eTale ke-jayakuMjaranI AgaLa jema helane vani thatuM hoya che ane ene paDe mera-comera nahi paNa saghaLI ya dizAomAM prasarate heya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane yaza rUpI paTaha e paTu che ke-emAMthI je pratirava utpanna thAya che, te pratirava dicavAlane pUranAre bane che. jayakuMjarane jyAre jaya sAdhavAne mATe upa ga karavAnuM hoya che, tyAre te khAsa karIne tenI AgaLa Dhela vagADavAmAM Ave che. e Dhelane dhvani jayakuMjarane uttejita banAve che ane jayakuMjara uttejita banIne evuM kArya kare che, ke jethI ene yazavAda duzmanamAM paNa gavAya che. A zrI bhagavatIjI sUtranA yaza mATe te, ApaNe pahelAM vAta karI gayA chIe. A sUtranuM nAma te " vipatti' che, parantu AnA pUjyatvane prakarSa e che ke ene laIne A sUtra mukhyatve zrI bhagavatIjI sUtra tarIke oLakhAya Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa24 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne che. A zrI bhagavatIjI sUtranA ArAdhakanI traNa bhavamAM mukti thAya che-ema je kahevAya che, te paNa A zrI bhagavatIjI sUtranI eka prakAranI yazasvItA ja che, ema kahevuM joIe. 23-aMkuza tarIke syAdvAda: syAdvAdarUpa aMkuza ekavIsamA vizeSaNa tarIke TIkAkAra maharSipharamAve che ke eTale ke-jayakuMjara jema moTA aMkuzathI vaza karAela hoya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa, syAdvAda rUpa je vizada aMkuza, tenAthI vazIkRta karAela che. syAdvAdane pratApa : syAdvAda eTale zuM? je tamane TUMkamAM ane skUla rItie syAdvAdane samajAvavuM hoya, to ema kahI zakAya ke-keI paNa nAnA ke meTA, nirUpaNanA vAkyamAMthI "ja"kArane kADho ane tene sthAne "paNa"ne sthApe, tenuM nAma syAdvAda che. kAr asita ane cAkU nAsita vigere paddhatie tame syAdvAdane nahi samajI zake, kema ke-tame tevA bhaNelA nathI. upakArI mahApurUSoe cAr pada, e nirUpaNa mAtramAM keTaluM badhuM Avazyaka che ane cA padane pratyakSapaNe ke Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga--zAstraprastAvanA parapa parAkSapaNe paNa saMgRhIta karyA vinAnA nirUpaNamAM kevI ekadezIyatA AvI jAya che tema ja cAla padane adale va padmane vaLagI paDavAthI kevA asatyavAdI ane anarthakArI anI javAya che, enA saMbaMdhamAM ghaNuM vivecana kareluM che. syAdvAdrunA pratApe ja, zrI jaina zAsana peAtAnA jJAnavAdane ane caraNavAdane, dravyavAdane ane paryAyavAdane, nizcayavAdane ane vyavahAravAdane ekAnte satyavAda tarIke jAhera karI zake che; ane syAdvAdanA pratApe ja zrI jaina zAsana anya sarva darzanavADhAne yathArtha rItie mithyA vADhA tarIke jAhera karI zake che. A rItie peAtAne satyavAdI kahevAmAM peAtAnA pratyenA rAga kAma karatA nathI, tema anya sarvene mithyAvAdI kahevAmAM temanA pratyenA dveSa kAma karatA nathI; parantu rAga ane dveSathI para banIne, kevaLa vyAjabIpaNA ane geranyAjabIpaNAne lakSyamAM rAkhIne ja, zrI jaina zAsana peAtAne satyavAdI kahe che ane anya sarva darzanavAdyone mithyAvAdI kahe che. A vAta tamane TUMkamAM samajAvI zakAya, e mATe kahyuM ke-vAkacamAMthI ja'kArane kADhavA ane tenI jagyAe paNane sthApavA, tenuM nAma syAdvAda che. A syAdvAdamAM amegha zakti rahelI che. 6 6 syAdvAdanI samajaH eka bahu ja sAmAnya udAharaNa le. kAI kahe ke A mArA bApa ja che.' Apane uddezIne kahenAre A vAta -6 kahI hAya, teA paNuM A vAta jema sAcI che, tema khATI paNa che. jo A vAta sApekSapaNe kahI hAya, tA sAcI che ane Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nirapekSapaNe kahI hoya to beTI che. muMjhAze nahi. hamaNAM ja khUlAso thAya che. ApaNe je "jakArane kADhavAnI vAta karIe chIe, te nirapekSa "jakArane kADhavAnI vAta karIe chIe. chekare potAnA bApane batAvIne ema kahe ke-A mArA bApA ja che. to emAM je satyatA rahelI che, te to tame samajI zake che, paraMtu emAM je asatyatA rahelI che, te tamane samajAvavI che. e chokarAnuM ane e bApanuM, A saMsAramAM astitva kyArathI? anAdikALathI. eTalA kALamAM, zuM e be vacce mAtra pitA-putra tarIke ja saMbaMdha rahyo haze? bApa dIkare ne dIkaro bApa-ema nahi thayuM hoya ? paraspara dhaNa-dhaNIANI, bhAI-bena Adi saMbaMdho nahi thayA hoya? ema ghaNA saMbaMdho thayelA. e saMbaMdhane lakSyamAM lenAre, ema kema kahI zake ke A mArA bApA ja che?" Ama to na kahI zake, paraMtu e ja "jakArane sApekSa banAvIne e "A mArA bApA ja che."--ema paNa kahI zake. A bhavanI apekSAe bApA e bApA ja che, e nirvivAda vAta che, mATe A bhavanI apekSAne rAkhIne "jakArane vAparo heya vAparI zakAya, paNa sarvathA nirapekSapaNe to "jakArane vAparI zakAya ja nahi. jyAM sarva apekSAone saMgraha karIne vAta karavI hoya, tyAM to "A mArA bApA paNa che."--ema kahevuM paDe, athavA to "A mArA bApA ja che."--ema belanAre, manamAM samajavuM joIe ke-A vAta A bhavanI apekSAe che. AvuM samajIne e bolato hoya, te e khoTo nathI. ene jyAre ema kahevAmAM Ave ke-bhavAntaramAM A tArA putra paNa hoI zake, tArI putrI paNa hoI zake, tArI Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga--zAsraprastAvanA 527 strI paNa hAI zake ane tArA bhAI vigere vigere paNa, hAi zake, te A vAtane paNa e kharAkhara kabUla karI le. syAdvAdanI ameAgha zakti : AthI samajo ke-syAdvAdamAM ameAdha zakti rahelI che. padArtha mAtra anantadharmAtmaka che. kAI paNa padArtha evA nathI ke--enA ananta dharmAM na hAya. have jyAre vAta thAya,. tyAre ananta dharmanI eka sAthe vAta thai zake nahi. vAta eka dharmanI thAya, chatAM ananta dharmone lakSyamAM rAkhI zakAya, pratyeka padArthanA je ananta dharmo che, temAMnA koI paNa dharmanA apalApa thavA pAme nahi ane padArthanA kAI paNa eka dharmanI vAta karavAmAM khoTA TharI javAya nahi, e mATe syAdvAda che. je kAI, padArthanA eka agara amuka dharmanI vAta apekSA vinA kare, te te padArthanA bAkInA anantA dharmonA apalApa karanAro TharIne mRSAvAdI Thare. zrI jaina zAsana sadAne mATe apekSAthI vAta karanArUM che, AthI te satyavAdI tarIke peAtAne jAhera karI zake che ane anya sarva darzanA apekSA vinA ja vAta karanArAM che, mATe zrI jaina zAsana temane asatyavAdI tarIke jAhera karI zake che. anya darzanA apekSA. vinA vAta kare che, ene laIne teo tattvasvarUpane jema yathArthapaNe varNavI zakatAM nathI, tema meAkSa ane meAkSanA mArganA saMbaMdhamAM paNa yathAyeAgya ane sughaTita nirNaya karI zakatAM nathI. khAkI peAtAne sAcA kahevAnA ane mIjAone khATA kahevAnA, kAMI zrI jaina zAsanane rasa nathI. zrI jaina zAsana tA zrI vItarAga paramAtmAe prarUpeluM zAsana che, eTale zrI Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para8 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna jaina zAsanamAM evA koI rasa hAi ke saMbhavI zake nahi. aMkuzanI upamA yogya ja che : syAdvAdane je aMkuzanI upamA ApavAmAM AvI che, te ceAgya ja che. vacana upara syAdvAdanA aMkuza Avazyaka che. je vacana upara syAdvAdanA aMkuza che, te ja vacana vastutaH sAcuM vacana che. A zrI bhagavatIjI sUtramAM jema jJAnanayathI varNana che, tema caraNanayathI paNa varNana che; jema dravyAstikanayathI varNana che, tema paryAyAstikanayathI paNa varNana che; ane jema nizcayanayathI varNana che, tema vyavahAranayathI paNa varNana che. e dareka varNanA sAcAM eTalA ja mATe che ke-e badhAM ya upara syAdvAda rUpa aMkuza che. ApaNe tA, e nayAnI vAtane parasparanI apekSAe ja vicArI che. paraspara kevI apekSA rahelI che, tenuM tenA tenA prasaMge spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. e spaSTIkaraNa syAdvAda rUpa aMkuzane ja AbhArI che. jaina zAstrAnuM eke eka vAkaya syAdvAda rUpI aMkuzathI yukta che ane ethI zrI jaina zAstrAnA eka paNa vAkayane mithyAtvI tarIke te ja varNavI zake, ke jenI buddhi mithyAtvathI bhramita thavA pAmI hoya. pratyakSapaNe svAt pada hoya agara na paNa hAya, teA paNa syAdvAdInuM vacana sthAt padmathI lAMchita ja che-ema samajavuM joie. e vAta sAcI che ke- mithyAdRSTi jIva A svarUpe samyaka evA zrutanA kathanane paNu, mithyA zruta rUpe grahaNa karanAro ane; paNa eTalA mAtrathI ja A zrutane mithyAtvI kahI zakAya nahi; kAraNa ke--mithyArdaSTi jIva samyak zrutane mithyA rUpe grahaNa kare, emAM doSa samyak Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga--zAstraprastAvanA para9 zrutanA kahenAraneA nathI, paNa tene mithyA rUpe grahaNa karanAranA mithyAtvanA doSa che. eTalA mATe tA, AgaLanA vizeSaNamAM e vAta paNa AvavAnI che ke--A zrI bhagavatIjI sUtra mithyAtvAdi ripuonA dalanane mATe niyukta karAeluM che. jo A sUtra ja mithyAtvI vAkacothI bhareluM hAya, teA e mithyAtvanuM dalana kare ke mithyAtvane vadhArI mUke ? tAtparyArtha e che ke syAdvAda rUpa aMkuza vinAnAM vAkayo mithyAtvI che, paNa syAdvAda rUpa aMkuzavALAM vAkayo mithyAtvI nathI. nityAnityatva : A vizeSaNa ema paNa sUcave che ke--syAdvAdanI dRSTine lakSyamAM rAkhIne ja zrI bhagavatIjI sUtrane bhaNavuM, bhaNAvavuM, vAMcavuM, vaMcAvavuM, sAMbhaLavuM ne saMbhaLAvavuM. anekAnta dRSTithI ja vastunuM yathArtha jJAna thAya che. A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa jo ekAnta dRSTithI ja vAMcavAmAM Ave, tA sadupayAgathI siddhigatine pamADe evuM paNa A sUtra, durUpayAgathI durgatimAM ghasaDI jAya. AthI ja, zAstrakAro kahe che ke-zrI dvAdazAMgInI ArAdhanA karIne anantA taryAM ane virAdhanA karIne anantA maryA. jo syAdvAda AvaDatA hAya, syAdvAdanA aMkuzanA khyAla rahe, tA tA A zrI bhagavatIjI rUpI hasti muktimAM vasati karI Ape che. AtmAnA nityatva dharmanuM jyAre varNana cAle, tyAre tene anukULa vAtA Ave ane AtmAnA anityatva dharmanuM jyAre varNana cAle, tyAre tene anukULa vAtA Ave. e anne prakAranI vArtAne syAdvAdathI ja saMgata karI zakAya ane sAcI TharAvI zakAya. AtmA dravya svarUpe nitya paNa Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno che ane paryAyasvarUpe anitya paNa che, eTale kathaMcit nitya, kathaMcit anitya, ema samajavuM joIe. bIjAM darzanemAM A vastuonI moTI khAmI che. nitya kahe eTale "sarvathA nitya ja che ane koI paNa prakAre anitya che ja nahi"ema kahe ane anitya kahe eTale "sarvathA anitya ja che ane kaI paNa prakAre nitya nathI ja"--ema kahe, evI sthiti Itire sarva darzanenI che. ApaNe kahIe ke-AtmA sarva kALe kAyamane kAyama rahe che, mATe nitya paNa khare ane AtmA zarIrAdinI le-mUka karyA kare che e apekSAe AtmA anitya paNa khare. paryAyI kAyamane kAyama rahe che, mATe nityatva kahevAya ane paryAvInA paryAya badalAyA kare che, mATe anityatva kahevAya. syAdvAdane avalaMbIne ja A vAta kahI zakAya. nitya kahIe tyAre ya sAcA ane anitya kahIe tyAre ya sAcA, syAdvAdathI ja karAya. 24-hetuo rUpI zastro : hetuo rU5 zastrothI sahita have bAvIsamuM vizeSaNa bAvIsamA vizeSaNa tarIke TiIkAkAra maharSi pharamAve che ke Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIjo bhAga zAstraprastAvanA ' ,, vividha hetuheti samUhasamanvitasya / eTale ke--jayakuMjara hAthI jema vividha hetuvALA zasrasamUhathI samanvita hAya che, tema A zrI bhagavatIjI sUtra paNa vividha hetuo rUpa je zastra, tenA samUhathI samanvita che. hAthIne jyAre yuddhamAM meAkalavAne mATe athavA te kaheA ke yuddhamAM laI javAne mATe taiyAra karavAmAM Ave che, tyAre tenA uparanI akhADImAM ane tenA upara nakhAtA akhtaranA bhAgamAM zastrA mUkavAmAM Ave che. e zasrA vividha hetuovALAM hoya che. peAtAnuM rakSaNa karavAnA hetuthI rakhAelAM zasrA jUThThAM heAya che ane duzmanane mAravAnA hetuthI rakhAelAM zastra jUThThAM heAya che. duzmanane mAravAnAM zasrAmAM paNu, evAM paNa zastrA hoya che ke je zAne pheMkIne duzmanane marAya ane evAM paNa zastrA hoya che ke je zasrAne peAtAnA hAthamAM rAkhIne ja duzmanane marAya. rakSaka zasrAmAM paNa evA be prakAranAM zasrA hoya che. duzmananA AvI rahelA zastrane adhavacce ja aTakAvI de tevAM zasrA paNa hoya che ane mAtra peAtAnI pAse ja rAkhIne rakSAmAM upacAgI banAvI zakAya tevAM zasrA paNa hoya che. Ama jayakuMjara vividha hetuovALAM je zasrA, tenA samUhathI samanvita heAya che. e ja rItie, A zrI bhagavatIjI sUtra paNa vividha hetuo rUpa je zastrA, tenA samUhathI samanvita che. A zrI bhagavatIjI sUtramAM, ekanI eka vAtanuM paNa, anekavidha aneka hetuethI khaMDana agara samarthana karavAmAM AveluM che. hetuone zastronI upappA vyAjagI che : 131 TIkAkAra maharSie hetuone zasro tarIke gaNAvyA Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne che--evuM sAkhIta che, tenuM kAraNa zuM ? zastronuM kArya zuM ? zastranuM kArya mAraNa ane vAraNa karavAnuM che, zasranuM kArya ghA mAravAnuM che ane AvatA ghAne vAravAnuM, aTakAvavAnuM, nila banAvavAnuM che. hetuo paNa evI ja rItie kAryasAdhaka ane che. zAstra eka vAta kahI. vAdI e vAtamAM Apatti lAvIne mUke. e vakhate zAstra e prakAranA hetue Ape. eka tA vAdInI vAtane nila, nirmUla banAvI denArA hetuo Ape ane bIjA pote je vAta kahI che te vyAjabI ja karanArA hetu Ape. vAdamAM mAtra peAtAnI vAtane ja vyAjabI TharAvyA karavAthI kAma cAle nahi. sAmAnI vAtane geravyAjabI paNa TharAvavI paDe. mAtra potAnI vAtane gAyA kare, emAM vAdIne nirUttara karyA kahevAya nahi. vAdInI vAtane khATI TharAvavApUrvaka potAnI vAtane sAcI TharAvAya, te te vyAjabI gaNAya. vAdanA prasaMga to, A rItie hetue mAge ja, paNa tattvasvarUpanuM pratipAdana, mArganuM nirUpaNa paNa hetuo mAge. amuka amuka hetuothI, A Ama che--ema kahevuM paDe ane jo Ama mAnavAmAM na Ave teA zuM nukazAna thAya, e paNa hetue ApIne samajAvavuM paDe, khaMDana karavAmAM paNa hetuo joI e ane maMDana karavAmAM paNa hetuo joI e. sAcI vAtane sAcI tarIke ane khATI vAtane khATI tarIke sAbIta karavAnuM koI sAdhana hAya, te te hetuo che, mATe ene zastronI je upamA apAI che, te vyAjakhI Thare che. sAcI vAtane khATI tarIke sAbIta karavAne ane khATI vAtane sAcI tarIke sAbIta karavAne mathanArAo paNa, hetue rUpa zonA upayAga kare che. zastra tA evI Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 533 cIja che ke-vAparatAM AvaDe te zastravALe potAnuM rakSaNa karI zake ane duzamanane mArI zake, jyAre vAparatAM na AvaDe te e ja zastrathI pote marene duzamana phAve. ane durUpayega paNa thAya ane sadupayega paNa thAya te hetuo ApavAnI AvaData tAreya kharI ane mAreya kharI. zrI bhagavatIjI sUtramAM je hetuo ApavAmAM AvyA che, te satya tattvasvarUpane, sAcA mArgane batAvavAne mATe ApavAmAM AvyA che. hetuo ApIne kamazaH caDhIyAtA upakAra sAdhI zakAya? A uparathI e vAta paNa dhyAnamAM rAkhavAnI che kemANase pitAnI vAta, pitAnI vAta eTale bhagavAne kahelI paNa potAnA mukhe kahevAtI vAta, jyAM sudhI banI zake tyAM sudhI, hetuo ApavA pUrvaka kahevI joIe. jema ke"saMsAra asAra che."--ema kahIne, mAtra eTaluM ja kahevAya ke-bhagavAne saMsArane asAra kahyuM che, mATe saMsAra asAra che, te e kahevuM sAcuM che, chatAM paNa ema karavuM e dharmopadezakane mATe gya nathI. dharmopadezake A saMsAranA svarUpane evI rItie varNavavuM joIe, ke jethI zrotAone lAge ke-kharekhara saMsAra asAra che. ema hatuo ApIne "saMsAra asAra che" evuM samajAvavAmAM Ave, te ethI sAMbhaLanAranA haiyAmAM bhagavAna pratye bahumAna pedA thAya che athavA te bhagavAna pratyenuM bahumAna vadhavA pAme che. sAMbhaLanArane ema thAya ke- bhagavAne je kahyuM che te sAcuM ja kahyuM che." A jAtine vizvAsa janma, eTale "mokSane mATe 34 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna ja prayatnazIla banavA jevuM che '-evI vAtane, sAMbhaLanArAe rUcipUrvaka sAMbhaLe. emAM ya, zrotAone je e vAta hetuo ApIne samajAvavAmAM Ave ke tamArI jevA sukhanI icchA che, te IcchA meAkSane pAmyA vinA bara Ave tema che ja nahi; AtmAnI bIjI koI ja avasthA vizeSa evI nathI, ke je avasthAmAM tame ekAntika ane Atyantika sukhanI tamArI icchAne paripUrNapaNe saphaLa karI zakeA; mATe tamAre meAkSane mATe ja prayatnazIla banavuM joI e. 'te ethI zrotAonI rUci ora vadhI javA pAme. eTalI samaja ApyA pachIthI, meAkSamArgane svatantrapaNe keNa darzAvI zake, e vigere vAtAne hetue ApIne jaNAvavAmAM Ave, tA zrotAone samyagdarzananI prApti sulabha bane tema ja meAkSamArganI ArAdhanAnI IcchA paNa prabaLa ane. evA jIvAne mAkSamArganuM nirUpaNa bahu game ane temAM paNa kema prANAtipAtaviramaNu Aphri tratAno svIkAra karavA jeI e ane vrata laIne tenuM pAlana karavA sAthe kema tapa karavA joie, e vigere vAtA hetue ApIne kahevAya tA zrotAo upara kramazaH caDhIyAtA upakAra karavAnA lAbhane pAmI zakAya. hetugamyamAM hetu na apAya teA pApa palle paDe : A rItie hetue ApIne vAtA karI hoya, tA AjJAgrAhya khAkhatAne AjJAgrAhya tarIke svIkArAvavAmAM muzkelI naDe nahi. dharmadezanAnA vidhi ja e che ke--jyAM sudhI zakaya hoya tyAM sudhI hetue ApIne tattvasvarUpanuM nirUpaNa karavuM joie ane je khAkhatA mAtra AnAgrAhya ja hoya temAM Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje bhAga-zAsprastAvanA hetuone ApavAnA prayatnamAM kadI paNa paDavuM joIe nahi. pahelAM te, zrotAo samakSa evI evI bAbate mUkavI joIe, ke je bAbatemAM hetuo ApI zakAya. e bAbatene vividha hetuo ApavA dvArA evI puSTa karavI joIe, ke jethI zrotAone ema lAge ke-A zAsana te yukticukta ja vAta karanAruM che. emAMthI enA haiyAmAM AjJA pratye rUci janma. AjJA pratye rUci jamyA pachI, AjJAgrAhA bAbatene mATe ema kahevAya ke- A vAto bhagavAne kahI che mATe Ama ja che" te e vAtamAM, ene bhagavAnanI AjJA pratye arUci na thAya. e samaje ke-A bAbate ja evI che ke-AmAM hetuo ApI zakAya nahi. je A bAbate hetugamya heta, te A bAbatane bhagavAne AjJA grAhya na ja kahI heta, paNa hetuo ApyA hota. eTale hetugamya bAbatomAM hetuo avazya ApavA joIe. hetugamya bAbatemAM hetuo nahi ApavA, e to sva-parane mATe hAnikAraka che. hetuo ApavAthI jema rUci janmAvI zakAya che, tema hatuo nahi ApavAthI zrotAone ubhagAvI devAnuM pApa palle paDI jAya che. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25-zatrasainyanA nAza mATe niyukta : zatrusainyanA nAzane mATe niyukti jayakuMjaranI sAthe sarakhAmaNI karIne, zrI bhagavatIjI sUtranI vigatAnA tathA vizeSatAonA, peAtAnI zAstraprastAvanAmAM khyAla ApI rahelA TIkAkAra maharSi AcAryabhagavAna zrImad abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA, tevIsamA vizeSaNa tarIke pharamAve che ke : ** " mithyAtvA'jJAnA'viramaNalakSaNaripubaladalanAya zrIma. nmahAvIra mahArAjena niyuktasya / " eTale ke-mahArAjAe jema jayakujarane zatrusainyanA nAza karavAne mATe niyukta kare che, tema A zrI bhagavatIjI sUtrane paNa, AtmAnA zatrusainyanA nAza karavAne mATe, zrImAn mahAvIra mahArAjAe niyukta kareluM che. AtmAnuM zatrusainya kayuM ? enA khUlAso karatAM kahyuM che ke mithyAtva-svarUpa, ajJAnasvarUpa ane aviramaNu-svarUpa. e traNa, AtmAnA zatru tarIkenuM kAma karanArA che, mATe e traNanA nAzane mATe bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe, A zrI bhagavatIjI sUtrane niyukta kareluM che. bhagavAnane niyukta karanAra kema kahyA? ApaNe jANIe chIe ke-bhagavAna zrI jinezvaradevA Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjo bhAga-zAsrastAvanA 137 arthathI ja dezanA denArA hAya che. sUtranI ceAjanA bhagavAna zrI jinazvaradevA karatA ja nathI. sUtranI guMthaNI teA, gaNudharabhagavAnA ja kare che. bhagavAna zrI jinezvaradevA, gaNadharadevAnI sthApanA karyAM bAda, temane tripaDhI mAtranuM dAna kare che ane e tripadI bhagavAnanA zrImukhe zravaNu karavA mAtrathI, gaNudharabhagavAnanA AtmAe, potapeAtAnA matijJAnAvaraNIya ane zrutajJAnAvaraNIya karmanA evA utkRSTa koTinA kSayApazamabhAvane pAme che, ke jene laIne teo gaNadhara nAmakarmanA udayane vedatA thakA, antarmuhUrte mAtramAM ja dvAdazAMgInI racanA karI zake che. gaNudharabhagavAnA dvAdazAMgInI racanA karI le che, te pachIthI ja bhagavAna temane tInI anujJA Ape che. anujJA vinA, dvAdazAMgI bIjAne ApI zakAya nahi. gurUnI anujJAne meLavyA vinA, kAI paNa ziSya koI ne ya bhaNAvI zake nahi- evA vidhi che. ApaNA muddo te e che ke-vartamAna zAsanamAM gaNadharabhagavAna zrI sudharmAMsvAmIjIe racelI je dvAdazAMgI paraMparAgata khanI che, tene arthathI bhagavAna zrImAn mahAvIra mahArAjAe upadezelI hatI; eTaluM ja nahi, paNu bhagavAne tenI anujJA paNa ApI hatI. bhagavAne mahAra mArI ApI hatI. AthI ja, TIkAkAra maharSie atre zrI bhagavatIjI sUtrane zrImAn mahAvIra mahArAjAe niyukta karyuM che'-ema pharamAvyuM che. zrImAna mahAvIra mahArAjAe A niyukti jagatanA jIvA mithyAtvAdi rUpa zatruonA nAma sAdhI zake e mATe karI cheH zrImAna mahAvIra mahArAjA dvArA A sUtra niyukta Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne karAeluM che--evuM jaNAvavAnI sAthe, zA mATe A sUtra niyukta karAeluM che, tenuM paNa TIkAkAra maharSie spaSTIkaraNa karyuM che. mithyAtva rUpa, ajJAna rUpa ane aviramaNa rUpa je zatrusainya, tene nAza karavAne mATe A sUtra niyukta karAeluM che. A sUtrane agara teA A sUtrane niyukta karanArA zrImAn mahAvIra mahArAjAne mithyAtva, ajJAna ke aviramaNu-emAMnA koI ja zatru nathI. eTale temanA zatrusainyanA nAzane mATe A sUtra niyukta karAeluM nathI, parantu jagatanA jIvAnA zatrusainyanA nAzane mATe ja A sUtra niyukta karAeluM che. eka kALe zrImAna mahAvIra mahArAjAne paNa e traNeya zatruAe gherelA hatA. zrImAna mahAvIra mahArAjAnA AtmA paNa anantA kALa e zatruonI AdhInatAmAM rahyo hatA. eezrInA AtmAne paNa anantA kALa sudhI 'huM mithyAtvAdi rUpa zatrusainyathI gherAelA chuM ane parAbhava pamADAele huM '-evA khyAla sarakhA paNa Avyo naheAtA. mithyAtvAdi rUpa zatrusainyathI huM anAdikALathI gherAelA chuM ane parAbhava pamADAelA chuM'-e vAtanA sAcA khyAla tA, bhavyAtmAne ja AvI zake che. bhavyAtmAne paNa e vAtanA sAcA khyAla caramAvartta kAlamAM ja AvI zake che. caramAvarttamAM paNa ardhapudagalaparAvartta jeTalA saMsArakAla lagabhaga bAkI rahyu chate athavA te ethI paNa alpa saMsArakAla bAkI rahyu chate, A vAtanA sAcA khyAla AvI zake che. zrImAn mahAvIra mahArAjAnA AtmAne jyAre ardhapudgalaparAvarttathI paNa eche, eka kADAkeADI sAgarApamathI kAMIka adhika mAtra saMsArakALa khAkI rahevA pAmyA, tyAre ja zrI nayasAra tarIkenA bhavamAM, te Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 539 to tyArathI te paNa jAya eTale AtmAne AtmAne e vAtane sAce khyAla Avyo ke "huM anAdikALathI miyAtvAdi rUpa zatrusenyathI gherAeluM ane parAbhava pamADAelo chuM." zrI nayasAranA bhavamAM, e puNyapurUSanA AtmAne jyAM e vAtane sAco khyAla Avyo, eTale emaNe e zatrunyanI sAme hallo karavAnI zarUAta karI. zrI nayasAranA bhavamAM, zrImAna mahAvIra mahArAjAne AtmA, mULamAMthI te e zatruone ukheDI zakyo nahi, paNa e zatruone amuka aMze dabAvI devAnuM kAma to jarUra karI zakyo. tyArathI e AtmAe mithyAtvAdi zatrusanyanI sAme baLa ajamAvavA mAMDayuM, paNa emAM jema keI vAra zatru paNa phAvI jAya ane zatru phAvI jAya eTale punaH bandhanamAM laI le, ema zrImAna mahAvIra mahArAjAnA AtmAne mATe thayuM. punaH bandhanamAM jakaDAI gayelA zrImAna mahAvIra mahArAjAnA AtmAe, mithyAtvAdi rUpa zatruonI AdhInatAmAM ghaNe kALa pasAra karyo. emAM jyAre e AtmAne taka maLI gaI, eTale e AtmAe e takane lAbha uThAvI lIdho. priya mitra cakravartI tarIkenA bhavamAM temaNe e zatrusenyane damavAne ane e zatrusenyane nAmazeSa karI nAkhavAne prayatna punaH AraMbhI dIdho. emanA AtmAne e vAta evI jacI gaI ke-emanA zrI nandana muni tarIkenA bhavamAM te emaNe kamAla karI nAkhI. emanA AtmAne e vakhate ema ja thaI gayuM ke "je mAruM cAle to huM mAtra mArA ja mithyAtvAdi rUpa zatruone mULamAMthI ukheDI nAkhIne aTakuM nahi, paNa sArA ya jagatanA jInA mithyAtvAdi rUpa zatruone haNI nAkhuM!" paNa mithyAtvAdi rUpa zatruo evA prakAranA che ke-keInA Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne e zatruone keI haNI zake evuM bane nahi. mithyAtvAdi rUpa pitapatAnA zatruone haNavAne purUSArtha te, dareke pote ja karavuM joIe. AthI, zrImAna mahAvIra mahArAjAne AtmA evA bhAvamAM utkaTapaNe tarabaLa banI gayuM ke-je mArAmAM zakti AvI jAya, te huM sArA ya jagatanA jIvane samajAvI dauM ke tamArA kharekhara zatruo mithyAtvAdi rUpa ja che. ane ema samajAvIne, e badhAne e mithyAtvAdi rUpa zatruone haNI nAkhavAne je sAco upAya, te upAyanuM jJAna karAvIne, e badhAne e upAyanA AcaraNanA ja eka mAtra rasika banAvI dauM!" AvI bhAvadayAnI utkaTatAnA vaze, zrImAna mahAvIra mahArAjAnA AtmAe zrI tIrthaMkaranAmakarmane nikAcita karyuM. zrI tIrthaMkaranAmakarmanI nikAcanAnA pratApe ja, e AtmA zrImAna mahAvIra mahArAjA tarIkenA bhavamAM, pitAnA miyAtvAdi rUpa zatrunyane mULamAMthI ja nAza karI nAkhanAre banyA bAda, A zrI bhagavatIjI sUtrane athavA te kahe ke dvAdazAMgIne, mithyAtvAdi rUpa zatrusainyanA nAzane mATe, niyukta karI zakyo. eTale zrImAna mahAvIra mahArAjAe je nijana kareluM che, te pitAnA zatrusainyanA nAzane mATe nahi paNa ApaNA jevAnA mithyAtvAdi rUpa zatrunyanA nAzane mATe ja kareluM che. A zrImAna mahAvIra mahArAjAne ApaNA sarve upara, jagatanA jIva mAtra upara anupama upakAra che, paNa e upakArane upakAra tarIke samajAya che ne ? mithyAtvanuM grupaNuM : zrImAna mahAvIra mahArAjAe jagatanA jIva mAtra upara Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bIje bhAga-zArAprastAvanA 541 anupama upakAra karyo che, paNa jyAM sudhI mithyAtvAdi zatrusinya bahu ja joradAra hoya che, khAsa karIne mithyAtva rUpa zatru jyAM sudhI joradAra hoya che, tyAM sudhI to te jIvane zrImAn mahAvIra mahArAjAne A parama upakAra, parama upakAra tarIke lakSyamAM ja Avato nathI. mithyAtva rUpa zatru manda paDe, te ja e upakAra upakAra tarIke lakSyamAM AvI zake. tyAre vicAra kare ke-je zatru ApaNA uparanA keInA upakArane jANavA na de, e ke bhayaMkara zatru kahevAya ? e zatrunI kharI bhayaMkaratA te e che ke-e AtmAnA saghaLA ya zatruone zatruo tarIke oLakhavA to denahi, paNa emane mitro tarIke ja oLakhAve. joradAra mithyAtvavALo mAtra bAhya zatruone ja joyA kare, paNa Antarika zatruone te mitra mAnyA kare. ene lAge ke-sukha to mAtra viSayanA bhegavaTAmAM ja raheluM che. ene meLavavAnI, sAcavavAnI ne saMgharavAnI vRttine pedA karanAre lobha, e ene parama badhu jevo lAge. lobhe pedA karelI vRtti amalamAM Ave, e mATe ene mAyA sahacarIne sevavAmAM ghaNo Ananda Ave. jyAre te viSayasAmagrIne meLavavA AdimAM saphaLa thAya, tyAre te mAnane lIdhe pitAnI bahezI mAne tema ja niSphaLatA maLe tyAre e ja mAna ene kahyA kare ke-tArAmAM pANI nathI ? ema mAna ene sadA uttajyA kare, eTale ene lAge ke-mAna vinA te cAle ja nahi. A rItie lebhane, mAyAne ane mAnane pitAnA hitakArI rUpe mAnanAre, tenA viSayasukhamAM ADe AvanArAo upara riSa karanAre bane ja-roSa kare ja--ema nahi, paNa reSa karo joIe--ema ene lAge. reSa na karIe, te lUMTAI jaIe; Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne rASa na karIe to dhAryuM meLavI zakIe nahi; AvI AvI ja vicAraNAo e karyA kare. A saghaLA ya pratApa, mithyAtvanA joradAra uDDayanA che. mithyatvanI A jevI--tevI zatrutA che ? game teTaluM bhaNelA mANasa paNa mithyAtvanA udayavALA hoya te te ajJAna ja cheH mithyAtvanI sAthe ajJAna tA saMkaLAeluM ja che. jyAM sudhI mithyAtvanA udaya hAya, tyAM sudhI ajJAna teA hoya ja. ajJAna heAya ja eTale bhaNatara na heAya, ema nahi. ghaNuM bhaNatara hAya, ema paNa bane. mAtra bhASAjJAnanuM agara to itihAsa, bhUgALa, gaNita AdinuM ja bhaNatara hAya, ema paNa nahi. samyak zrutanuM bhaNatara hAya, emeya ane. A zrI bhagavatIjI sUtranuM bhaNatara heAya, ene ya bane. are, cheka dazamA pUrvamAM kAMIka nyUna sudhInuM bhaNatara hoya, ema paNa bane. eTaluM badhuM bhaNatara hoya, te chatAM paNa e bhaNataravALA mithyAtvanA udbhayavALA hAya te te ajJAnI ja che. eTalA badhA bhaNataravALAne paNa ajJAnI kahevAnuM kAraNa zuM ? athavA te tenAmAM ajJAna che, ema kahevAnuM kAraNa zuM? enuM kAraNa e che ke-eTaluM badhuM bhaNatara hovA chatAM paNa, 'sukha tA mAtra viSayAnA bhAgavaTAmAM ja raheluM che. duHkha aniSTa viSayAnA saMyeAgamAM tathA ISTa viSayAnA viyeAgamAM ane sukha ISTa viSayAnA saMcAgamAM tathA aniSTa viSayAnA viyAgamAM.'-AvuM ja e mAnyA karatA hoya che. du:kha na joie to aniSTa viSayAnA viyAga sAdhavA joie ane sukha joie tA ISTa viSayeAnA saMyeAga sAdhavA joie, kAraNa keITa viSayeAnA bhAgeApabhAgamAM ja sukha raheluM che.' na Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga zAstraprastAvanA 543 AvI enI mAnyatA, eTaeTalA bhaNatarane bhaNyA pachIthI paNa, kAyamI banI rahI heAya che. e mAnyatAne laIne tene leAbha, mAyA, mAna ane krodha-e cAreya kaSAye jarUrI ane hitakArI lAgatA hAya che. AvI mAnyatAvALA game teTaluM bhaNelA hAya, te paNa te ajJAna ja che; mATe ja kahevAya che ke-mithyAtvanI sAthe ajJAna tA saMkaLAeluM ja che. evA mANasa peAtAne je bhaNatara prApta thayuM che, tenA upayAga viSayasukhAnI ja sAdhanAmAM ane krodhAdi kaSAyAne sala anAvavAnA upAyAne ceAjavAmAM ja karyAM kare che. samyagdarzana guNa kema pragaTe ? 6 jIvanuM mithyAtva jyAre mantratAne pAme, tyAre ja tenAmAM viSayavirAga janmI zake che; tyAre ja tenAmAM kaSAyatyAganI bhAvanA pedA thaI zake che; tyAre ja tenAmAM meAkSane meLava vAnI vRtti pragaTa thaI zake che. eTaluM thayA pachIthI paNu, jIva 8 meAkSa ja joI e '-evI vRttine tA mithyAtva vizeSa mantra anyA bAda pAmI zake che. 8 meAkSa ja joI e'-evI vRtti AvyA bAda, mithyAtvane jo jora karavAnI taka na maLe ane jIva sAcA meAkSamArga kayeA hAI zake tenA zeAdhaka ane, te mithyAtvanA kSayApazamAdi rUpa samyagdarzana guNane pAmI zake che. ajJAna teA mithyAtvanI sAthe ja saMkaLAeluM hAvAthI, samyagdarzana guNu pragaTavAnI sAthe ja sabhyajJAna guNa pragaTe che. samyagdarzana guNanA supratApe, e jIvanuM jeTaluM bhaNatara hAya che, te samyak rUpe pariName che. pachI jeTaluM bhaNe che, teTaluM paNa samyak rUpe tene pariName che, enAmAM tattvasvarU Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno panuM yathArtha varNana yathArtha rUpe rUce, evA prakAranI lAyakAta samyagdarzana guNanA sucAge pragaTe che. A badhA uparathI tamAre e vicAravAnuM che ke-mithyAtva e jIvanA zatrupaNAnuM kevuM bhayaMkara kArya kare che ane enA ceAge jJAna paNa ajJAna rUpe ja kAma karIne jIvane duSkarmInA upArjanamAM nimitta bane che. je jJAna karmakSayanuM ane zubha karmanA bandhanuM kAraNa banI zake, te jJAna paNa mithyAtvanA pratApe ajJAna rUpa banIne, duSkarmonA baMdhanuM kAraNu khane che; eTaluM ja nahi, paNa kAI jIvane edhinI prApti durlabha paNa anAvI daI zake che. samyak zrutanA upArjananI AvazyakatA H mithyAtvanA kSaye pazamAdithI samyagdarzana guNa pragaTyo, paNa ethI te pUrvanuM je jJAna ajJAna rUpa hatuM te samyajJAna rUpa banyuM, paNa samyak zrutanA Adha tA joie ne ? samyagdarzana guNuthI evI paNa lAyakAta AvI ke-zruta mAtrane e peAtAnAmAM samyag rUpe pariNamAvI zake, paNa samyak zrutaneA abhyAsa samyagdarzana guNane sthira karanArA ane samyagdarzana guNavALAnI bhAvanAne amalamAM AvavAmAM khUba ja sahAyaka ane evA hAya che. samyagdarzana guNane pAmelAnI bhAvanA kayI ? sabhyajJAna ane sAritra dvArA meAkSane ja sAdhavAnI. e sabhyajJAnanA ane samyakcAritranA ja khAsa arthI hoya. vaLI samyagdarzana guNa kSAyika prakAranA na Ave, tyAM sudhI e guNa pAchA na ja AvarAI jAya, evuM nakkI nahi. ApaNe joyuM ke- bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA AtmAnA samyagdarzana guNa paNa AvarAI javA pAmyA hatA. eTale samyajJAnane viSenA Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 545, udyama avazya have joIe. samyajJAna pratyenI bedarakArI athavA to pramAdane aMge ochuM lakSya paNa zatrunI garaja sAre che. samyaka kRtanA jJAnamAM prayatnazIla ghaNe aMze bacI zake che.. aviramaNa rUpa za3: samyagdarzana tathA samyajJAna rUpa guNe pragaTavA chatAM paNa, "aviramaNa nAmane bhayaMkara duzmana to beThelo ja che. aviramaNa nAmanA bhayaMkara duzmananI sAthe jIvavuM paDe to ya sAvadhagIrIthI jIvavuM paDe, kAraNa ke-enAmAM samyagdarzana guNa ane samyajJAna guNa AvAI javA pAme, evI bephAma hAlatamAM AtmAne mUkI devAnI zakti che. AtmA je. gAphIla banI jAya, te gabaDI paDe. A uparAnta, jyAM sudhI "aviramaNa" nAmane duzamana jIve che, tyAM sudhI sAvadha jIvane paNa nirjarA sAdhavAmAM bahu ja muzkelI naDe che. have ene ekalI nirjarA sAdhavI che, paNa aviramaNa rUpI duzmana baMdhathI sarvathA bacavA de ja nahi. samyagdarzana ane samyajJAna guNanI saphalatA samyaphacAritrane AbhArI che, paNa jyAM sudhI aviramaNa rUpI duzmana joramAM hoya che, tyAM sudhI AtmA samyakracAritrane pAmI zakato nathI. aviramaNa eTale avirati. hiMsAdika pApathI ane kaSAyathI virAma pAmavuM, e virati, ane enAthI virAma nahi pAmavuM, e avirati. hiMsAdika pApathI ane kaSAyathI virAma pAmyA karavAnI bhAvanAthI paNa lAbha thAya che, paNa e ja sUcave che ke-hiMsAdika pApathI ane kaSAyathI je virAma pAmavAmAM Ave te tethI mahA lAbha thAya. virAma pAmavAmAM khare lAbha. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne hoya, to ja virAma pAmavAnI bhAvanAthI lAbha saMbhave. eTale ekAnta nirjarAnA atha evA paNa jIvane, karmabaMdha karAvyA karavAnuM kAma aviramaNa kare che. AthI e paNa jIvane zatru ja che. zrI bhagavatIsUtranuM sAmarthya kone upayogI A traNa- mithyAtva rUpa, ajJAna rUpa ane aviramaNa rUpa-zatruonA sinyane nAza karavAne mATe, zrImAna mahAvIra mahArAjAe, A zrI bhagavatIjI sUtrane niyukta kareluM cheevI vAtane potAnI zAstraprastAvanAmAM jaNAvavA dvArA, TIkAkAra maharSi evI preraNA karI rahyA che ke-tame A sUtranuM vAMcana ane zravaNa Adi paNa e ja hetune lakSyamAM rAkhIne karajo. A vAta jeone gamI jAya, teo kAM te samyagdaSTi jIve che, kAM to manda mithyAtvavALA che che. manda mithyAtvavALA che je sabhAvathI A sUtrane sAMbhaLe, to temanuM mithyAtva gaLI javA pAme tema che; tatvanA svarUpane paNa A sUtranA zravaNathI sundara prakArane baMdha thAya tema che; ane pApa mAtrathI viramaNa pAmavAnI ja preraNA karyA karanAruM A sUtra che. Ama A sUtra mithyAtva, ajJAna ane aviramaNanA nAzanuM sAmarthya dharAve che, paNa te sAmarthya jIvane mATe tyAre ja upayogI thAya, ke jyAre jIva A sUtranA zravaNAdi dvArA, A sUtranA tevA prakAranA sAmarthyane svayaM upabhega karanAre bane. e mATe, jIve lAyaka banavuM joIe. tame lAyakAta mATe prayatnazIla bane ane banyA rahe, e ja eka zubhecchA. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26-zrI gaNadharadevanI tithI racAeluM : zrI gaNadharadevanI racanAH have, chellA-cAvIsamA vizeSaNa tarIke A sUtranI racanA kANe karelI che, te jaNAve che. cAvIsamA vizeSaNa tarIke TIkAkAra mahiSa kamAve che ke HH " balaniyuktakakalpagaNanAyakamatiprakalpitasya / " eTale ke-senApati tarIke ceAgya evA senAnAyaka jema potAnI buddhithI jayakuMjarane yuddhane mATenI upayAgI sAmagrIvALA banAve che, tema zrI gaNadharapadane ceAgya evA zrI gaNadharabhagavAne potAnI matithI A zrI bhagavatIjI sUtranI racanA karelI che. senAnAyaka Adine niyukta mahArAjA kare, paNa senAne kema geAvavI, kevI taiyArIvALI banAvavI, e vigere kArya senAnAyaka kare. senAnAyaka lAyakane ja anAvAya. jene-tene senAnAyaka banAvavAmAM Ave, tA baLavAna paNa sainya baLahIna banI jAya. aceAgya senAnAyaka jItIne te na Ave, paNa jItAelI khAjIne ca hAramAM pheravI nAkhe. e ja rItie, bhagavAna zrI jinezvaradevA yAgya AtmAonI gaNadhara pade sthApanA kare che. tripadInA zravaNu mAtrathI, jemanA matijJAna ane zrutajJAnanA evA utkaTa yeApazama thAya ke-dvAdazAMgInI racanA antarmuhUrta mAtramAM Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne karI zakAya, tevA suyogya, eTale ke-gaNadharanAmakarmane nikAcita karIne AvelA ane bhagavAnanI pAse dIkSita banelA AtmAone ja bhagavAna gaNadhara pade sthApe che. e AtmAo pitAnI matithI dvAdazAMgInI racanA kare che. te pachI bhagavAna anujJA Ape che, mATe ja dvAdazAMgInI chaghastha pitAnI matithI racanA karelI hovA chatAM paNa, dvAdazAMgIne zrI arihanta paramAtmAonAM ja vacane tarIke mAnya karavAmAM Ave che. 27-TIkAracanA aMge spaSTIkaraNa : TIkAnI racanAno hetu : A rItie, samunnata jayakuMjaranI sAthe zrI bhagavatIjI sUtranI cAvIsa vizeSaNa dvArA sarakhAmaNI karIne, TIkAkAra maharSi, pite A sUtranI TIkA racavAne mATe kema utsAhita banyA che, tenuM spaSTIkaraNa kare che. vRttine teo nADikA tarIke oLakhAve che. jayakuMjara upara caDhavAne mATe nADikA jarUrI gaNAya che. hAthI upara caDhavAne mATe deraDAnuM AlaMbana levuM paDe che, te samunnata jayakuMjara upara caDhavAne mATe deraDAnuM AlaMbana levuM paDe, emAM navAI nathI. e ja rItie, zrI bhagavatIjI sUtrane sulabhatAthI bodha thAya, Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 549 e mATe nADikA jevI vRtti joIe. TIkAkAra maharSi pharamAve che ke-munio rUpI ddhAo anAbAdhapaNe A sUtranA adhigamane pAmI zake, e mATe huM A vRtti rUpI nADikAnI racanA karavAnuM zarU karuM chuM. muni rUpI yoddhAo : munio, e ddhAo che. zrI jaina zAsanamAM, yoddhA tarIkenuM pada, sAcI rItie munione ja ghaTI zake che. munio, bIjI saghaLI ya pravRttione tajI daIne, karmazatrune khALavAnI ane karmazatrune saMhAra karavAnI pravRtti karavAnI pratijJA karI cUkelA hoya che. navAM karmone AvatAM aTakAvavAM ane prAcIna karmone kSINa karI nAkhavAM, e ja eka lakSyane anulakSIne, tene ja anusaratI pravRtti karavAnI ane tenAthI virUddha evI koI paNa pravRttine nahi karavAnI jemaNe mahA pratijJA lIdhI che, teo ja zrI jaina zAsanamAM muni manAya che ane te rItie pravartanArAo ja munipadane ujavala karavA dvArA, potAnA AtmAne ujavala kare che ane ane kenA AtmAonA ujavalapaNAmAM nimitta bane che. saMsAranA game tevA bhaDavIra ddhAo paNa, A yoddhAonI pAse tuccha che. samarAMgaNamAM zUravIratAthI salAmatapaNe zatruone saMhAravAnI sarvotkRSTa zakti dharAvanArA paNa duniyAnA yoddhAo, kAmAdi Antara zatruothI parAjita banelA hoya che, jayAre muni rUpI ddhAo bAhA zatruone kSamAdithI jItanArA ane Antara zatruone paNa kSamAdi dazavidha dharmathI parAjita karanArA hoya che. AvA munio rUpI ddhAone, sahAya, 35 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAno samunnata jayakuMjara jevAM sUtronI levI paDe che. emAM emane kaI paNa prakAranI bAdhA upaje nahi, e prayatna kare, e mAtra zramaNopAsakenuM ja kartavya che-ema nahi, paraMtu sau keInuM e kartavya che. karmazatru sAmenuM yuddha jene gamatuM heya, te je je rItie pitAthI zakya hoya, te te rItie munio rUpI yoddhAone anAbAdhapaNuM prApta thAya, te mATe prayatna karavAne lalacAyA vinA rahe nahi. eTale TIkAkAra maharSi A prayatna kare, temAM navAI jevuM kAMI che ja nahi. TIkAracanA aMge agatyane khUlAsaH ahIM TIkAkAra maharSi eka bahu ja agatyane khUlAse kare che. TIkAkAra maharSi kevA pramANika che, kRtajJa che, nirabhimAnI che, te vigere A khUlAsAthI jaNAI Ave che. teozrI pharamAve che ke "mArI pUrve thaI gayelA munio rUpI zilpioe racelI A sUtranI vRtti ane zUrNi rUpI nADikAo hAla paNa vidyamAna che; e vRtti ane zUrNi ghaNA zreSTha guNavALI paNa che; paraMtu te pramANamAM nAnI hovAthI mAtra meTAone ja, eTale ke-ghaNA moTA buddhizALI AtmAene ja vAMchita vastunA sAdhanamAM samartha banI zake evI che. AthI huM evI meTI vRttine racavAne AraMbha karuM chuM, ke je vRtti tevA meTA buddhizAlI na hoya, teone mATe paNa upakAraka nivaDe. A moTI vRttinI racanA paNa huM nirAdhArapaNe karavAnuM nathI, paraMtu hAla A sUtranI pramANamAM nAnI evI je vRtti ane zUrNi che tenuM tema ja bIjA zrI jIvAbhigamAdi nAmanAM sUtre che-te sUtronAM vivaraNe rUpa Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje bhAga-zAstraprastAvanA 551 doraDAMonA aMzonuM saMghadRna karavA pUrvaka ja huM A vRttinI racanA karavAne chuM." vaLI teozrI pharamAve che ke "nADikA jevI A meTI vRttine huM mAtra manasvipaNe racavAne AraMbha karatuM nathI, paraMtu samunnata jayakuMjaranI nADikAnI racanA jema hastinAyakanA AdezathI karAya che, tema huM paNa gurUjananA vacanane AdhIna banIne A meTI nADika rUpI meTI vRttinI racanA karavAne AraMbha karuM chuM.ahIM teozrI pitAne mATe kahe che ke pUrva munie rUpI je zilpi thaI gayA che, temanA kulamAM ame utpanna thayelA chIe." svatantrapaNe AcaravAne hakka chane che. paNa svatantrapaNe mArgaprarUpaNa te bhagavAna sivAya kaMI karI zake ja nahi TIkAkAra maharSie karele A khUlAso keTaluM badhuM sundara che? pote spaSTapaNe saralatAthI jaNAvI de che ke-huM A sUtranI TIkAnI racanA konA AdhAre karavAno chuM. A khUlAsAmAM jema saralatA, pramANikatA ane namratA che, tema A khUlAsAmAM A vRttinI pramANusvarUpatAne jAhera karavAnI tAkAta paNa chUpAelI che. vAMcanArane heje thAya ke-pUrvanA samartha mahApurUSoe je kahyuM che, te ja A mahApurUSe paNa kahyuM che ane ethI A racanA vizvasanIya che. TIkAkAra maharSi te potAnA khUlAsAmAM kahe che ke-vastutaH A racanA nathI, paNa saMghadRna che. jANe ke-saMAjana mAtra che. A sUtranI je TIkA tathA cUrNa che tenuM ane zrI jIvAbhigamAdi sUnAM je vivaraNe che, temAMthI je je aMze A sUtrane aMge upayogI thAya tevA che, te te aMzonuM saMghadRna karavA rUpaja mAre A prayAsa che, Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne ema e mahApurUSa jAhera kare che. mahApurUSe AvuM jAhera kare, temAM navAI pAmavA jevuM kAMI che ja nahi. je zAsanamAM, tripadI mAtrane pAmIne cauda pUrve sahita dvAdazAMgInI racanA karanArA ane te paNa mAtra potAnI ja matithI racanA karanArA gaNadharabhagavAne paNa ema ja kahetA hoya ke bhagavAne kaheluM ame kahIe chIe." te zAsanamAM thayelA ane te zAsananA marmane sArI rItie pAmelA mahApurUSe, "ame pUrvanA mahApurU e kaheluM ja kahIe chIe."--ema kahe, emAM Azcarya pAmavA jevuM che ja zuM? Azcarya to tyAre pAmavAnuM hoya, ke jyAre te bhagavAnanA nAmane ke mahApurUSanA nAmane oLave. ApaNe tyAM, zrI jaina zAsanamAM svatantrapaNe AcaravAno adhikAra chae prakAranA atizayajJAnione che. temanI gyatAne laIne temane A zAsane te prakArano adhikAra Ape che, paraMtu svatantrapaNe mArganuM nirUpaNa karavAno adhikAra te eka mAtra bhagavAna zrI jinezvaradevane ja che. zrI jaina zAsanane pAmelA bIjA sarve te bhagavAnanA nAme ja kahe bhagavAne kaheluM kahevAne ja Agraha rAkhe bhagavAne na kahyuM hoya tevuM je kahevAI jAya ane tenI khabara paDI jAya, to tene mahA pApa thaI gayuM ema mAne, bhagavAne na kahyuM hoya tevuM kahevAI gayAthI mahA pApa thayAnuM mAnIne, te pApathI chUTavAne mATe prAyazcitta kare, eTalA mATe te, mahApurUSo potAnA racelA granthane anta lakhI de che ke-ajANatAM, upagazanyatAdithI je eka paNa vacana bhagavAnanI AjJAthI virUddha lakhAI gayuM hoya, to micchA mi dukkaDaM daIe chIe."--eTaluM ja nahi, paNa teo evuM koI vacana AvI gayeluM jaNAya, te te vacanane sudhArI Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bhAga-zAstraprastAvanA 553 levAnI suNone bhalAmaNa, vinaMti paNa kare che. zrI jaina zAsananI A paripATI che. "zrI jinanA vacanathI aMze paNa virUddha bolavuM e usUtrakathana che ane usUtrakathana e mahA pApa che -AvuM mAnanAra, sadAne mATe zrI jinanA vacanane anusAre ja balavAnI jarUra lAge tyAre bolavAnI vRttivALo heya, e svAbhAvika che. AthI ja, zrI jinanA vaca-nane anusAre ja balavAnI kALajIvALA ane zrI jinanA vacanane anusAre ja bolI zake evA jJAnavALA pUrve je mahApurU thaI gayA hoya, temanAM vacanane anusAre huM kahuM chuM-ema je kaI kahe ane te kathana je sAcuM hoya, te ApaNane temanA kathanane sAMbhaLIne temanA upara bhaktibhAva pedA thavA joIe nahi ke-"mIyAnA cAMde cAMda jevI vAta karanArA che"--evuM kahIne tevA sujJa janene anAdara kare jaIe. zAsanadevInI preraNAvALA prasaMgane aMgeH atre prasaMga che mATe e vAta tarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave che ke-A sUtranI vAcanA zarU thaI, tenI najadikanA samayamAM, parama upakArI AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe konI preraNAthI nava aMgasUtranI TIkA racI che-e viSe keTalIka vAta kahevAI hatI. zAsanadevInI preraNAne vaza banIne, AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe nava aMgasUtronI TIkAonI racanA karI, e zrI prabhAvakacaritramAM ullekha che. e ullekhane "dantakathA mAtra tarIke eka munizrIe jAhera karela heInekhUlAse karAyo hato ke-AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAna mahArAjAnA samayamAM, A zrI bhagavatIjI sUtranI TIkA ane cUrNa vidyamAna hatI, paraMtu temanI pUrve thaI gayelA AcAryabhagavAna zrImat zIlAMsUrIzvarajI mahArAjAe agIAreya aMgasUtre upara je bRhadavRttio racI hatI, temAM mAtra pahelAM be aMgasUtranI vRttio sivAyanI nava aMgasUtranI vRttio anupalabdha banI gaI hatI. AthI ja, AcAryabhagavAna zrImadda abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe nava aMgasUtro upara nava bRhadavRttionI racanA karI. e vAta, TIkAkAra maharSie atre karelA khUlAsA uparathI paNa siddha thAya che, kAraNa ke-teozrI kahe che ke pUrve thaI gayelA munio rUpI zilpioe racelI vRtti ane cUrNa hAla vidyamAna to che ja ane te ghaNA zreSTha guNoe sahita paNa che, paraMtu te pramANamAM nAnI che." A khUlAsa evuM sUcita kare che kee vakhate parama upakArI AcAryabhagavAna zrImat zIlAMkasUrIzvarajI mahArAjAe racelI A sUtranI bRhada vRtti te upalabdha nahotI ja. eTale "A sUtranI TIkA ane cUrNa vidyamAna hatI'-evA A ullekha mAtrathI, zrI prabhAvaka caritrakAra mahApurUSanuM kathana khoTuM karI zakatuM ja nathI. junanavanAta"--evA prayoganuM rahasya : atre e vAta paNa lakSyamAM levA jevI che ke-TIkAkAra maharSie "tinA vimuhajanavinA" e pramANe kahyuM che. "ThavecanAta 'nahi kahetAM, "suhAnavaranA' ema kahyuM che, emAM rahasya samAeluM che. AthI eTaluM te sUcita thAya che ke-je gurUnI pAse teo dIkSita thayA hatA, temanA Ade Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 bIjo bhAga-zAstraprastAvanA zathI A vRtti racAelI nathI. emanA AdezathI je A vRtti racAI hota, te "jhana' zabdane praga karAyo na hota, tema ja "vacana' zabdanA sthAne keI sIdhA ja AjJAsUcaka zabdano prayoga karAyo hata. gurU zabdane artha vaDila paNa thaI zake. TIkAkAra maharSi te kahe che ke-A TIkAnI racanA huM gurUjananA vacanathI karuM chuM ane mAre mana te vacana hastinAyakanA Adeza jevuM che. ahIM jayakuMjaranI sAthe A sUtranI sarakhAmaNI karAelI che, mATe " stanAyaka' evo prayoga karAyo che. jemAM bhagavAnane zAsananAyaka kahevAya che tema. nijakane nAyaka kahevAya. "stinA" sAthe mArA zabda vAparyo ane guhAna"nI sAthe vacana zabda vAparyo, eTale 'gujJanavavas' ema kahIne zAsanadevI evI mRtadevInA vacananI vAtane teozrIe garbhita rItie jaNAvI dIdhI tathA pite e vacanane bhagavadAdeza tulya mAnyuM, mATe pite A zrI bhagavatIjI sUtranI racanA karI, evI kalpanAne paNa atre avakAza prApta thAya che. TIracanA rUpa zilpakalA : A badhuM jaNAvyA pachIthI, zAstraprastAvanAnA antabhAgamAM teozrIe je ema kahyuM ke- pUrve thaI gayelA munio rUpI zilpionA kulamAM utpanna thayelA amArA vaDe nADikA tulya A vRtti zarU karAya che"--e paNa vizeSa bhAvanI sUcaka vastu che. zilpanuM kArya moTe bhAge paraMparAgata cAlyuM Ave che. zilpanuM jJAna ghaNe bhAge vArasAgata maLeluM hoya che. vArasAmAM cAlyuM AvatuM jJAna ja barAbara cAlyuM AvyuM hoya, Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 - zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne te zilpazAstranA abhyAsathI je vAtane khyAla na Ave, tevI paNa vAtane khyAla tevA vArasAgata jJAnane pAmelAne hoya che. TIkAkAra maharSi kahe che ke amAruM kuLa muni rUpI zilpionuM che. amAruM kuLa evuM che, ke je kuLamAM pUrve ghaNA muni rUpI zilpi thayelA che. ahIM zipio eTale TIkA vigerenI racanA karanArAo ema samajavAnuM che. evA munionA kuLamAM utpanna thayelA ame chIe, eTale TakAnI racanA karavA rUpI zilpakalA amArA kuLanA vArasAmAM cAlI AvelI che ane ethI amane A TIkAracanA rUpI zilpakalAnuM jJAna che, evuM paNa sUcana temanA A kathanamAMthI maLI rahe che. A rItie TIkAkAra mahaSie racelI zAstraprastAvanA pUrNa thAya che. have teozrI A zrI paMcamAMga sUtranA "vicAha patti" evA nAmanI vyAkhyA kare che. sarvamaMgalamAMga, sarvakalyANakAraNam / pradhAna sarvadharmANAM, jaina jayati zAsanam // 1 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI jinezvaradevAe pharamAvelA mAkSamArganI pichAna karAvatuM, ArAdhanAnI vRttine pedA karatuM, eka mAtra sAptAhika zrI jena pravacana * vyAkhyAna pU. parama zAsanaprabhAvaka, vAcaspati AcArya deva zrImad vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe ApelAM zrI jinAgamasAgarbhita prabhAvaka pravacaneAnuM sArabhUta avataraNa vigere pragaTa thAya che. vArSika savAjamacha rUpiyA * varSa tA. 1 jAnyuArIthI zarU thAya che. hAla 24 muM varSa cAle che. * zrI jaina pravacana kAryAlaya The. zrI manasukhabhAI zeThanI pALa sAme, davAkhAnAnA meDhA upara, amadAvAda Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jAhera abhiprAya e vyAkhyAnanA vyAkhyAtA jainaratna vyAkhyAnavAcaspati AcArya bhagavAna zrImad vijayalabdhisUrijI hatA ane tenuM avataraNa temanA vidvAn viyaratna ziya pU. munirAja zrI vikramavijayajIe karyuM hatuM. e avataraNane eka bhAga, zrI labdhisUrIzvara granthamAlAnA aThThAvIsamA graMtha tarIke zrIyuta cImanalAla nAthAlAla zAhanA saMpAdana heThaLa zrI bhagavatIjI sUtranAM vyAkhyAne nAme pragaTa thaye che. * * * * A pustakanA saMpAdake A vayAkhyAnA AcAryadevanA zabdo rUpe, evI te suMdara bhASAmAM 2ju karyA che, ke e pustaka eka vakhata vAMcavA mATe hAthamAM lIdhA pachI pUNuM vAMcyA vagara te mUkI devAnuM mana thAya ja nahi. e pustaka e niHzaMka rIte sAbIta kare che ke IzvaranI hasti jene mAne che ane jeo jainene nAstika kahe che athavA mAne che, teo bhramaNAmAM che. pustaka sADI pAMca pAnAMnuM pAkI bAMdhaNInuM suMdara chapAyeluM che. muMbaI samAcAra jaina carcA tA. 29-9-para jekeTa ? zrI phrImA prinTarI ratanapeALA, amadAvAda,