Shraddha Pratikramana Sutra Prabodh Tika 2

Author(s): Bhadrankarvijay, Kalyanprabhavijay, Amrutlal Kalidas Doshi
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

Page 327

‘વંદિત્ત સૂત્ર ૦૩૦૯ આલાપકો આ સૂત્રનો આધાર છે. તેના ઉપરથી વંદિતુ સૂત્રની પદ્યાત્મક રચના કરાઈ છે. સૂત્રની ભાષા આર્ષપ્રાકૃત છે. આ સૂત્રની ૪૮મી ગાથા આ. નિ. ૧૨૮૫ ગાથા તરીકે તથા ૪૯મી અને ૫૦મી ગાથા ચોથા પ્રતિક્રમણ નામના અધ્યયનના અંતે મૂળ સૂત્ર તરીકે આપેલી છે.
वंदित्तु सूत्र છંદ : શાસ્ત્રની પરિભાષામાં આ સૂત્રનાં પદ્યો આર્ષ છે, જૈન પરિભાષામાં આ સૂત્રનાં પદ્યો આગમિક છે. જે કાળમાં હજી છંદોને અત્યારના છંદ શાસ્ત્રોમાં મળે છે તેવા નિયત સ્વરૂપો મળ્યાં નહોતાં તે સમયનું આ સૂત્ર છે.
પદ્યોના ભાવપૂર્વક થતા પ્રલંબિત પઠનમાંથી નિષ્પન્ન થતા એક પ્રકારના ઘોષને લીધે આ સૂત્રો કર્ણમધુર હતા.
સૂત્રપદ્ધતિ પ્રમાણે પઠન કરવામાં પહેલા અને ત્રીજા ચરણ પછી આરામ કરવાનો હોય છે, આવા આરામને “યતિ' કહે છે. જે ગાહામાં યતિ ન આવે તેને વિપુલા' કહે છે અને જે સયતિક દલવાળી હોય તેને “પપ્પા” કહે છે.
ખરી રીતે તો ગાહા છંદનો મેળ ચતુષ્કલોનાં આવર્તનોનો છે અને આપણે એ બરાબર સમજીએ તો પછી યતિને કારણે વિલંબનો અવકાશ રહેતો નથી. આથી આ બધા પ્રસંગે યતિનો અર્થ ત્યાં શબ્દનો અંત આવે તેટલો જ કરવો જોઈએ. છંદ શાસ્ત્રમાં આ સ્થાને બીજા લઘુથી પદ શરૂ થાય છે એટલું જ કહ્યું છે પણ યતિ કહી નથી. કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય “યતિ' શબ્દનો પ્રયોગ ટીકામાં કરે છે અને તે પણ ઉપચારથી. - અહીં યતિભંગના દોષો જે બતાવવામાં આવ્યા છે તે પઠન પાઠનમાં ઉચ્ચારણ વિશેની અનુકૂળતા માટે છે.
આ સૂત્રની રચના મોટે ભાગે આગમિક ગાહા અથવા આર્યા છંદમાં છે. અમુક અપવાદો સિવાય બધી ગાથાઓ છંદશાસ્ત્રના નિયમોને મહદંશે અનુકૂળ છે.
લગભગ સર્વ ગાથાઓની માત્રા સત્તાવન છે અને તે પૂર્વાર્ધમાં ૩૦