________________
ગયો. દવાખાનાની બહાર આવીને ત્યાં જ રસ્તાની એક બાજુ પ્રસન્નતાથી બેસી ગયો. લોકોને આશ્ચર્ય થયું, એને કહ્યું, “તું હવે ઘરે જા.” એણે નારાજગી સાથે કહ્યું, “ઘરે તો મારી આ હાલત થઈ છે, હવે પાછો ઘરે મોકલીને તમારે મને મારી નખાવવો છે કે શું?'
સ્થૂલ મારપીટ કદાચ કોઈની જ થતી હશે, પણ સૂક્ષ્મ મારપીટ તો કોની નહીં થતી હોય, એ પ્રશ્ન છે. કોઈએ માર્મિક વાત કરી છે –
જીવનની સમી સાંજે મારે જખમોની યાદી જોવી હતી, બહુ ઓછા પાના જોઈ શક્યો, બહુ અંગત અંગત નામ હતા. આત્મીયતા.... હૂંફ.... સ્મરણીયતા.... કશું જ નથી, અર્થાત્ એ ‘ઘર’ નથી. લૌકિક શાસ્ત્રોમાં ઘરની વ્યાખ્યા આ રીતે કરેલ છે -
न गृहं गृहमित्याहु - गृहिणी गृहमुच्यते
ઘર એ ઘર નથી, ગૃહિણી પત્ની એ ઘર છે. ઠીક, આ ઘરનું પણ પર્વેક્ષણ કરી લઈએ.... કેટલી આત્મીયતા.... કેટલી હૂંફ.... કેટલી સ્મરણીયતા...
―
નાનકડો પિન્ટુ.... સમાનાર્થી કોષના પાના ઉથલાવતો હતો. પપ્પા એની જિજ્ઞાસાભરી દષ્ટિને જોઈ જ રહ્યા છે. ત્યાં તો એણે પ્રશ્ન કર્યો, ‘‘પપ્પા! આ ભાર્યા, પત્ની, અર્ધાંગિની, વિવોઢા, મહિલા - આ બધું શું હોય?'' આજુ-બાજુમાં જોઈને પપ્પાએ ધીમેથી જવાબ આપ્યો, “મુસીબત એક, નામ અનેક.’’
13
