________________
સબ પુકલકી બાજી બે પ્રકારના પુલો હોય છે, સ્થૂલ અને સૂક્ષ્મ. આપણે જેમને નરી આંખે જોઈ શકીએ, એ સ્થૂલ પુલો છે. અતીન્દ્રિય જ્ઞાનથી જ જેમને જોઈ શકાય, એ સૂક્ષ્મ પુદ્રલો છે. કર્મ-પુલો સૂક્ષ્મ હોય છે, અતીન્દ્રિય જ્ઞાનીઓ એમને પ્રત્યક્ષ જોઈ શકે છે. આપણે તેને અનુમાનથી જાણી શકીએ છીએ. એક જ માતાના બે જોડિયા પુત્રો હોય, એક જ ઘરમાં તેઓ મોટા થયા, એક જ રસોડે જમ્યા, એક જ વાતાવરણમાં જીવ્યા, તો પણ એક નાની ઉંમરમાં જ મૃત્યુ પામ્યો, બીજો લાંબુ જીવ્યો, આવું કેમ? અથવા એક મોટે ભાગે માંદો જ રહે છે, બીજો નીરોગી રહે છે, આવું કેમ? જો એમ કહો કે “માંદગીનું કારણ કર્મ નહીં પણ ઈન્વેક્શન છે', તો ઈન્વેક્શન એકને જ કેમ થઈ? બીજાને કેમ નહીં? જો કહો કે એની રોગ પ્રતિકારક શક્તિ ઓછી છે માટે', તો પ્રશ્ન થશે કે એની જ રોગ પ્રતિકારક શક્તિ કેમ ઓછી છે? બીજાની કેમ નહીં? છેલ્લે માનવું પડશે કે બાહ્ય માધ્યમ મચ્છર, વાયરલ ઈફેક્ટ, શ્વેતકણની ખામી વગેરે ભલે હોય, મૂળ કારણ છે પૂર્વકૃત કર્મ. તત્ત્વજ્ઞાનનો એક અતિ ગહન ગ્રંથ છે વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય. એમાં કહ્યું છે –
जो तुल्लसाहणाण फले विसेसो न सो विणा हेडं। कजत्तणओ गोयम! घडो व्व हेऊ य सो कम्मं ॥
એ જ જમીન, એ જ વાવણી, એ જ વરસાદ, ને છતાં ય એકનો પાક થાય છે, ને બીજો માથું કુટે છે. આની પાછળ
103 -
