________________
અરતિ... અભિપ્રાય.... રુચિ... પસંદ. બધો જ મળ જતો રહ્યો... અને બાકી રહી નિર્મળતા...
શુદ્ધ ઉપયોગ ને સમતાધારી શુદ્ધિનો અર્થ શું છે? શુદ્ધ સુવર્ણ એટલે શું? સુવર્ણમાંથી સુવર્ણ સિવાયનું બધું જ જતું રહે અને બાકી જે બચે એ શુદ્ધ સુવર્ણ. પાણીમાંથી પાણી સિવાયનું બધું જ જતું રહે, એ શુદ્ધ પાણી. ટુંકમાં જે જે વસ્તુ વિજાતીય છે, તે બધી જ દૂર થઈ જાય, એનું નામ શુદ્ધિ. આપણી વાત શુદ્ધ ઉપયોગની છે. ઉપયોગમાંથી સમસ્ત વિજાતીય દ્રવ્યની વિદાય થઈ જાય, અને જે બાકી રહે, એનું નામ શુદ્ધ ઉપયોગ. કંચન કે કામિની પ્રત્યેની તીવ્ર આસક્તિ - એ તો ઉપયોગની અશુદ્ધિ છે જ. રાગ અને દ્વેષના ભાવો એ તો વિજાતીય દ્રવ્ય છે જ. પણ મનમાં ઉઠતા જાત-જાતના વિચારો એ પણ વિજાતીય દ્રવ્ય છે. વિચાર પણ વિજાતીય, મન ખુદ પણ વિજાતીય. અમૃતવેલ સઝાય નામની એક અપ્રતિમ કૃતિ છે, એની એક કડીમાં કહ્યું છે –
દેહ મન વચન પુલ થકી
કર્મથી ભિગ તુજ રૂ૫ ર. અક્ષય અનંત છે જીવનું
શાન-આનંદ સ્વરૂપ રે! દેહ, મન, વચન આ બધું જ પુલ છે. કર્મ પણ પુલ છે. આ બધું જ વિજાતીય છે, કારણ કે આત્મસ્વરૂપ આ બધાંથી જુદું છે. તદ્દન જુદું. દેહનો ક્ષય થાય છે, આત્મા અક્ષય છે. મન
- 122 –
–
