________________
રાગ-દ્વેષ કરવા એટલે પોતે જ પોતાનામાં ખાનાખરાબી કરવી. સારા-નરસાના અભિપ્રાયો એક તો અયથાર્થ છે = ખોટા છે + હાનિકારક છે. તો શા માટે આવા અભિપ્રાયો કરવાં ? અને આપણા ઉપયોગને અશુદ્ધ કરવો?
જૈન પરિભાષાનો અવ્વલ શબ્દ છે કેવળજ્ઞાન. સર્વજ્ઞતા અને વીતરાગતા – આ બંને ગુણોનો આ વાચક છે. જેમાં ફક્ત જ્ઞાન છે, સારુ – ખરાબની અશુદ્ધિઓ નથી, રાગ-દ્વેષની ભેળસેળ નથી, એનું નામ કેવળજ્ઞાન. ઉપયોગમાંથી ઉપયોગ સિવાયનું બીજું બધું જ જતું રહે એનું નામ કેવળજ્ઞાન, એનું જ નામ વીતરાગતા, એનું જ નામ શુદ્ધ ઉપયોગ. જે શુદ્ધ ઉપયોગનો સ્વામી બને, એને સમતાનું સર્વોત્કૃષ્ટ સુખ સ્વાધીન થઈ જાય છે. નથી ઉપયોગમાં રાગ, નથી દ્વેષ, તો પછી સમતા જ બાકી રહે ને?
શુદ્ધ ઉપયોગ ને સમતાધારી
રાગ-દ્વેષ, ગમો-અણગમો, ભાવે – ન ભાવે, ચાલે ૐ ન ચાલે, ફાવે – ન ફાવે – આ બધું જ આપણે સુખી થવા માટે કરીએ છીએ, અને વાસ્તવિકતા એ છે કે આ બધું કરી કરીને ખરેખર આપણે સુખથી દૂર જઈએ છીએ, પોતે જ પોતાને દુઃખી કરીએ છીએ. સુખ ‘ભાવે’ માં પણ નથી અને ‘ન ભાવે’ માં પણ નથી. સુખ સમતામાં છે. પૂર્ણ સમતામાં. જ્યાં ભાવે ને ન ભાવે – એવો ભેદ જ રહ્યો નથી.... જ્યાં શત્રુ ને મિત્ર – એવો ફેર જ રહ્યો નથી... જ્યાં સારું ને ખરાબ – એવું સંવેદન જ રહ્યું નથી. રહ્યો છે માત્ર શુદ્ઘ ઉપયોગ અને સમતા.
શુદ્ધ ઉપયોગ ને સમતાધારી
120
