________________
સંસાર એક એવું નગર છે, કે જેની ગલીએ ગલીએ પુલનું નાટક ચાલી રહ્યું છે. આ નાટકમાં હોનારતોનો પાર નથી, ઘટના અને દુર્ઘટનાનો અંત નથી. પણ જ્ઞાનીને એનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી. કારણ એ જ. એ માત્ર જોયા કરે છે, ને જ્યાં શુદ્ધ સાક્ષીભાવ છે, ત્યાં સુખ સિવાય બીજું કાંઈ હોતું જ નથી.
છેલ્લા પાંચ વર્ષની બધી જ ઘટનાઓ યાદ કરી લો, દશ વર્ષની ઘટનાઓને યાદ કરી લો, પચ્ચીસ વર્ષની ઘટનાઓને યાદ કરી લો... યાદશક્તિ સીમિત છે, તો કલ્પના કરી લો... માત્ર આપણે જોયેલી જ ઘટનાઓ નહીં, દરેક માણસે જોયેલી ઘટનાઓ. સંસારના પ્રત્યેક જીવે જોયેલી, સાંભળેલી કે અનુભવેલી ઘટનાઓ... માત્ર પચ્ચીસ વર્ષની જ ઘટનાઓ નહીં, પચ્ચીસસો વર્ષની ઘટનાઓ. પચ્ચીશ હજાર વર્ષની ઘટનાઓ... પચ્ચીશ લાખ વર્ષની ઘટનાઓ.... પચ્ચીશ કરોડ વર્ષની ઘટનાઓ. માત્ર ગયા પચ્ચીશ કરોડ વર્ષની જ નહીં, આવનારા પચ્ચીશ કરોડ વર્ષની પણ ઘટનાઓ... આ બધી જ ઘટનાઓ પણ તાત્વિક દૃષ્ટિએ શું છે? સિવાય પુલોનું નાટક.
સબ પુકલ કી બાજી ભૂતકાળ અને ભવિષ્યકાળની વિશ્વની પચ્ચીશ કરોડ વર્ષની ઘટનાઓ જેમ અધધધ છે, તેમ આપણા એક જ આત્માની ભૂતકાળની સમસ્ત ઘટનાઓ પણ અધધધ છે, કારણ કે આપણી સંસારયાત્રા અનાદિ કાળથી ચાલુ ને ચાલુ છે. અનાદિ કાળ.... જેનું કોઈ ઉક્રમ બિંદુ જ નથી. મરઘી અને ઈડાની પરંપરાની જેમ જેનો પ્રવાહ ચાલ્યો જ આવે છે. માત્ર આપણી ઘટનાઓ પણ
- 113 –
