________________
વિવશતા.... કેવો ઉન્માદ... કેવી કર્માધીનતા....
જગત જીવ હૈ કર્માધીના
અચરિજ કછુઆ ન લીના પ્રાપરિયા પ્રિયા યત્ર સર પ્રાપહારિપn (શોપનિષદ)
પ્રાણપ્રિય પત્ની પણ ક્ષણવારમાં પ્રાણ હરી લે છે. સગો દીકરો પિતાને ગાળો ભાંડીને ઘરમાંથી કાઢી મુકે છે. સગી દીકરી તિજોરી સાફ કરીને કોઈને સાથે ભાગી જાય છે. સગો ભાઈ હોંશિયારી કરીને ભાઈને ફૂટપાથ પર મુકી દે છે. સ્નેહપાત્ર મિત્ર પીઠ પાછળ ખંજર ભોંકી દે છે. સગી મા દીકરાને કાંટા તરીકે જુએ છે, ને એ કાંટો કાઢી પણ નાખે છે.
જગત જીવ હૈ કર્માધીના
અચરિજ કછુઆ ન લીના જે સહજ છે, સ્વાભાવિક છે, એમાં અચરિજનો અવકાશ પણ નથી, અને અચરિજનું ઔચિત્ય પણ નથી. આપણને અત્યંત પ્રતિકૂળ વર્તતો જીવ પણ જે કરે છે, એ એને અનુરૂપ જ કરે છે, આટલી સમ્યક સમજ જો કેળવી શકીએ.... જે થઈ રહ્યું છે, એ એમ જ હોય... આટલી વાસ્તવિકતાને જો સમજી શકીએ, તો અચરિજ – સમસ્યા - સંક્લેશ – આ બધું જ વિલીન થઈ જાય, અને સમાધિનું એકછત્રી સામ્રાજ્ય પ્રસરી જાય. જ્ઞાનસારમાં કહ્યું છે -
दुःखं प्राप्य न दीनः स्यात्, सुखं प्राप्य च विस्मितः। मुनिः कर्मविपाकस्य जानन् परवशं जगत् ॥
- 20 -- —
