________________
ચાંદની પ્રસરાવે, તો એ અસામાન્ય ઘટના ગણાય. અગ્નિ ઠંડક આપે, તો એ અસામાન્ય ઘટના ગણાય. પાણી જો ઊંચાણ તરફ ગતિ કરે, તો એ અસામાન્ય ઘટના ગણાય. એમાં આશ્ચર્ય થાય, એ ઉચિત ગણાય. પણ સૂરજ જો તાપ જ ફેલાવે, અગ્નિ જો ગરમી જ આપે અને પાણી જો નીચાણ તરફ જ ગતિ કરે, તો એમાં શું આશ્ચર્ય? એ તો સામાન્ય ઘટના છે. કર્માધીન જીવો ચિત્ર-વિચિત્ર વર્તન કરે એમાં કોઈ જ આશ્ચર્ય નથી. લિવિદા વાળાં તિ - કર્મોની ગતિ વિચિત્ર છે. વિચિત્રતા એ કર્મસ્વભાવ છે. કર્મના સંદર્ભમાં એ એક સહજ-સામાન્ય ઘટના છે. માટે કર્માધીન જીવો બુદ્ધિમાં બિસ્કૂલ ન બેસે ને મગજ બહેર મારી જાય, એવું વર્તન કરે, એ એક સામાન્ય ઘટના જ છે, જેમાં આશ્ચર્ય કરવાનું કોઈ જ કારણ નથી.
જગત જીવ છે કર્માધીના
અચરિજ કછુઆ ન લીના અચરિજ, આશ્ચર્ય, વિસ્મય, પ્રશ્ન, સમસ્યા... આ બધું જ એમના ફાળે છે, જેમને કર્મસિદ્ધાન્તનો ખ્યાલ નથી. પણ કેમ? સૂરજ કેમ તાપ ફેલાવે છે?' આવો પ્રશ્ન કોને થાય?
અચરિજ કછુઆ ન લીના That's but natural. એમાં આશ્ચર્યનો કોઈ અવકાશ નથી. એમાં પ્રશ્નનું કોઈ સ્થાન નથી. અમાવોડાઈનુયોજએવું ન્યાયશાસ્ત્રનું પ્રતિપાદન છે. “સ્વભાવ ની આગળ કોઈ જ પ્રશ્ન ન થઈ શકે. કર્મનો એ સ્વભાવ છે, કે એ પોતાને આધીન
- 18 --
