________________
અવર સબ હી અનેચ
મિથિલાના રાજપાટને છોડીને નમિ રાજા જ્યારે સંયમનો સ્વીકાર કરવા માટે સજ્જ બને છે, ત્યારે ઈન્દ્ર મહારાજા બ્રાહ્મણનું રૂપ લઈને તેમની પરીક્ષા કરવા આવે છે. દિવ્ય શક્તિથી તેમને આખી મિથિલા નગરી ભડકે બળી રહી છે, એવું દૃશ્ય દેખાડે છે. અંતઃપુર આખું ય જ્વાળાઓમાં લપટાઈ ગયું છે, અને એક એક રાણી આક્રંદ કરી રહી છે. પ્રજાજનો હાહાકાર કરી રહ્યા છે. બ્રાહ્મણ રાજાને કહે છે, “જુઓ તમારી નગરીની અવદશા... દોડો... એને બચાવો... બધું જ ભડકે બળી રહ્યું છે.” નિમ રાજાએ પૂર્ણ સ્વસ્થતા સાથે જવાબ આપ્યો છે, ‘મિથિલા બળતી હોય, એમાં મારું કશું જ બળતું નથી.'' આજે પણ પરમ પાવન શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં નમિ રાજર્ષિનું એ વચન અમર બની ગયું છે -
मिहिलाए डज्झमाणीए ण मे उज्झइ किंचण
એકત્વની ઉત્કૃષ્ટ પરિણતિ વિના અને પૂર્ણ નિર્મમતાના સંવેદન વિના આ વાક્યનો વિચાર આવવો પણ શક્ય નથી. જે રાણીઓ સાથે વર્ષોના વર્ષો સુધી ભોગવિલાસો કર્યા, જે રાજમહેલમાં પોતાનું અત્યાર સુધીનું સમગ્ર જીવન પસાર કર્યું, જે પ્રજાને પોતાના સંતાનની જેમ પાળી પોષી, જે નગરી પરની મમતા ક્ષણે ક્ષણ રહ્યા કરી... એ રાણીઓ, એ મહેલ, એ પ્રજા, એ નગરી – બધું જ ભડકે બળતું હોય, અને અંતરમાં મમત્વના વાવાઝોડા ન જાગે, મન તદ્દન ક્ષુબ્ધ ન થઈ જાય, રાગના વિસ્ફોટો વિરાગના ફૂરચે ફૂરચા ન ઉડાવી દે, એ શી રીતે શક્ય બને? આ
39
