________________
સતત ને સતત આ જ સ્થિતિને દૃઢ કરતાં કરતાં હવે એ પરિસ્થિતિનું નિર્માણ થયું છે, કે જે કાલ્પનિક છે એ વાસ્તવિક લાગે છે, અને જે વાસ્તવિક છે, એ કલ્પનાની પણ બહારની વસ્તુ બની ગઈ છે. આ પરિસ્થિતિમાં જે કુસંસ્કારો આત્મામાં ઘર કરી ગયા છે, એમને દૂર કરવાનો એક માત્ર ઉપાય પ્રતિસંસ્કાર જ હોઈ શકે. પ્રતિસંસ્કાર..
વધુ વિનાશી હું અવિનાશી કાલ્પનિક “હું” નશ્વર... વાસ્તવિક હું શાશ્વત. કાલ્પનિક હું અપવિત્ર. વાસ્તવિક “હું પવિત્ર, કાલ્પનિક “હું જડ... વાસ્તવિક “હું” ચેતન. શરીર જો વિનાશી છે, તો એ હું શી રીતે હોઈ શકે? હું જો અવિનાશી છું, તો હું શરીર શી રીતે હોઈ શકું? ના, શરીરની વાત ન્યારી છે, અને મારી વાત ન્યારી છે.
વપુ વિનાશી ; અવિનાશી એક મહાત્માને થી સ્ટેજનું કેન્સર હતું. સારવારની શક્યતા પણ ન હતી, અને સારવારની એમને કોઈ પડી પણ ન હતી. તીવ્ર વેદનામાં પણ એ ધીમે ધીમે ગામડે ગામડે વિચરતા હતાં. એમની પ્રસન્નતા અને મસ્તી જોઈને એક ભક્ત ચકિત થઈ ગયો, એનાથી અનાયાસે પૂછાઈ ગયું, “આ શરીર ઢળી પડશે, એની આપને કોઈ જ ચિંતા નથી?” થોડી ક્ષણો એમ જ વીતી ગઈ. મહાત્માના ચહેરા પરની પ્રસન્નતા અકબંધ છે, ને ભક્તનું કુતૂહલ વધી રહ્યું છે. સ્મિત કરીને મહાત્માએ કહ્યું, “સામે જો, પેલું ખંડેર દેખાય છે?” “હા.” “એનો પેલો થાંભલો થોડો ત્રાંસો પણ છે અને તુટું તૂટું પણ થઈ રહ્યો છે. દેખાયો?” “હા.” “એ ઢળી
~ 46
–
