Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika

Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 74

प्रस्तावना
पाद आदि अनेक बौद्ध आगम ग्रंथोमाथी अनेक पाठो उद्धृत करेला छे । वसुबंधुए रचेला अभिधर्मकोशभाष्यना एक पाठनी मल्लवादीए विस्तारथी समीक्षा करेली छे, ते उपरांत हस्तवालप्रकरण, आर्यदेव रचित चतुःशतक वगेरे बौद्ध ग्रंथोमांथी पण पाठो उद्धृत करेला छे । बौद्धोना विज्ञानवादनो पृ० १०५-१०६ मा उल्लेख छ । दशमा अरमां रूपादि समुदायवादनु, अगियारमा अरमां क्षणिकवादनु तथा बारमा अरमां विज्ञानवाद-शून्यवादनुं निरूपण छ । आ ग्रंथमां दिङ्नागनो दिन्न नामथी उल्लेख अनेकवार करेलो छ । दिन्न अने दत्तक पण दिङ्नागनां ज नामो हतां एम अमे सातमा अरमां पृ० ५४७ टि० ५ तथा टि० ९ मां जैन तथा बौद्ध ग्रंथोने आधारे विस्तारथी जणाव्यु छे । आठमा अरमां पृ० ६२८ मां सामान्यपरीक्षानो पण उल्लेखे छे, आ ग्रंथ पण दिङागे रचेलो छ । अत्यारे ए संस्कृतमां मळतो नथी । दिङागे रचेला सामान्यलक्षणपरीक्षा नामना एक लघु ग्रंथ, प्राचीन चीनी भाषांतर मळे छ । दिङ्नागना प्रमाणसमुच्चय, आलंबनपरीक्षा, सामान्यपरीक्षा, न्यायमुख आदि अनेक ग्रंथोना पाठोनो उल्लेख अने खंडन आ ग्रंथमा छ । अत्यारे दिङ्गागना लगभग बधा ज ग्रन्थो संस्कृत भाषामां नष्ट थई गया छे परंतु तेमांना केटलाक ग्रंथोनु टिबेटन भाषांतर मळे छे एटले नयचक्रमा आवती दिङागना मतनी चर्चा स्पष्टरीते समजी शकाय ए माटे टिबेटन भाषा शीखीने दिडागादि रचित ग्रंथोना टिबेटन भाषांतरो मेळवीने तेना उपरथी संस्कृतमां अनुवाद करीने अमे जरूरी अने उपयोगी अंशो भोटपरिशिष्टमां अने फुटनोटोमां आपेला छे । आ भोटपरिशिष्ट (टिपृ० ९५-१४०) जैन, न्याय, सांख्य, मीमांसा, वेदांत, बौद्ध आदि दर्शनोना प्राचीन ग्रंथोना अभ्यासीओने घणुं उपयोगी छ ।
प्रमाणसमुच्चय अथवा दिङाग रचित बीजा कोई ग्रन्थना टीकाकारनो पण नयचक्रवृत्ति पृ० ९३ पं० २७ वगेरेमा उल्लेख छ । प्रमाणसमुच्चय उपर खोपज्ञवृत्ति तथा ते उपरांत बीजी पण घणी टीकाओ
१ पृ. ७८ ॥ २ पृ. ९३, टिपृ० १३६ ॥ ३ पृ० ७३, ८२, ९४ ॥ ४ समुदायवाद, क्षणिकवाद अने विज्ञानवादनो पृ०२४७ मां पण उल्लेख छ ॥ ५ जुओ प्राकथन पृ० २१ टि. १३॥ ६ जुओ अमे संपादित करेला वैशेषिकसूत्रनुं आठमुं परिशिष्ट पृ० १६९ ॥ ७ पृ० ९१, पृ० ५४१-१॥८पृ० ६४,७३, ३७६, टिपृ० ३०-३१ इत्यादि ॥ ९ बौद्धन्यायना पिता तरीके गगाता बौद्धाचार्य दिङ्गागे नाना मोटा सो ग्रंथो रच्या हता एम कहेवाय छ । एम वेरविखेर वर्णवेला प्रमाण संबंधी विचारोने एणे प्रमाणसमुच्चय अने तेनी खोपज्ञवृत्तिमा संगृहीत कर्या छे एम दिड़ागे पोते ज प्रमाणसमुच्चयना प्रारंभमा जणाव्यु छ। भिन्न भिन्न प्रकरणोना दोहनरूप होवाथी प्रमाणसमुच्चय कईक अंशे संक्षिप्त छे एम अमने लागे छे, अने मलवादी दिनागना मतने विस्तारथी रजु करी ते खंडन करे छे एटले संभव छे के मल्लवादीए केटलेक स्थळे दिवागना ते ते प्रकरणोमाथी सीधो ज ते ते विषयनो पूर्वपक्ष नयचक्रमा रजु को होय । आथी जमलवादीए ते ते चचोओना प्रसंगमा उद्धृत करेला दिलागना पाठो पेकी केटलाक पाठो प्रमाणसमुच्चयमा अक्षरशः मळे छ, केटलाक पाठभेद अथवा क्रमभेदथी मळे छे, अने केटलाक नथी मळता। तेम छतां प्रमाणसमुच्चय ए दिडागनो सर्वोपरि तेमज अतिमहत्त्वनो ( Masterpiece ) आकर ग्रंथ होवाने लीधे दिकागे भिन्न भिन्न प्रकरणोमां करेलां निरूपण अने प्रमाणसमुच्चयमा करेलां निरूपणोमां अनेक स्थळे अक्षरशः तो अनेक स्थळे अर्थथी समानता जोवामां आवे ए खाभाविक ज छ । आ दृष्टिए जोतां नयचक्रमा आवती दिडागना मतनी चर्चा समजवामां प्रमाणसमुच्चय अत्यंत उपयोगी होवाने लीघे प्रमाणसमुच्चय, तेनी खोपज्ञवृत्ति तेमज जिनेन्द्रबुद्धिरचित विशालामलवती नामनी प्रमाणसमुच्चयटीकाना (टिबेटन भाषातरो उपरथी संस्कृतमा अनुवाद करीने) अनेक अनेक अंशो अमे भोटपरिशिष्ट तथा फुटनोटोमा आप्या छ । १० जुओ प्राकथन पृ० २२ टि. १,३॥ .