Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika

Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 611

११८
न्यायागमानुसारिणीवृत्त्यलङ्कृतस्य नयचक्रस्य टिप्पणेषु [प्रथमः जैसू' सु' दुपगू' प' लस्' यिन् ग्यि । बङ् पोडि ब्लो नि' थ' स्त्रदु' क्यि' युल' जिद्दु ' सिद्प 'म' यिन्' ते। देडि फ्यिर् म ऽखुलपडि ख्यद्' पर्' बस्तन्' पर मि ब्य'ब' जिद्दो ॥ बङ' पोडि' ब्लो' थ' स्मद् दुः ब्य बर् मि' नुस्' प देडिफ्यिर् ख्यद्' पर दु' ब्य'ब' [पृ. १८ A] (छिगस्' ख्यद् पर्' ग्यि' छिग् N. ed.) मि' ब्य'ब' जिदू दो ॥ ऽखुल्' पडि ख्यद्' पर्' जिद्' क्यङ सिद्प' म. यिन् ते । ऽनुल् पनि यिद् ल स्ते । दे. ऽखुल् पडि युल्' 5 चन् यिन् पडि फ्यिर् रो॥
अर्थरूपविविक्तं च 'नोच्यते, विषयोऽस्य च।।
सामान्यरूपनिर्देश्यः, तस्मान्न व्यपदिश्यते ॥ १६ ॥ अर्थरूपविविक्तं च नोच्यते । सर्वं ज्ञानमर्थरूपरहितं व्यपदेष्टुं न शक्यते । विषयोऽस्य च सामान्यरूपनिर्देश्यः तस्मान्न व्यपदिश्यते । पञ्चानां विज्ञानानां विषयः तत्सामान्यरूपेण व्यपदिश्यते, स्वरूपेण तु न व्यपदिश्यते । 10 सामान्यरूपेण रुंपादित्वेन व्यपदिश्यते । तस्मात् पञ्चानां विज्ञानानां विषयो व्यपदेष्टुं न शक्यते इति वादविधिः ।
'नैयायिकानाम् इन्द्रियार्थसन्निकर्षोत्पन्नं ज्ञानमव्यपदेश्यमव्यभिचारि व्यवसायात्मकं प्रत्यक्षम् प' योद्' प'म' यिन्' ते । बङ् पोडि ब्लो' थम्स्' चद् (थ' स्त्रद्'?) दुब्य' बर' मि. नुस्' प.
१) दु ब्य' बर् मि' नुस्' प देऽि फ्यिर् ख्यद् पर ग्यि' छिग्स् सुमि' ब्य' ब' जिद्' दो ॥ ऽखुल् पडि युल्. जिद् क्यिस्' खिद् प म यिन् ते । यिद् क्यि युल्' नि' ऽखल' पडि युल् यिन्' पडि' फ्यिर् रो ॥"-Psv । । 'ख्यद्' पर् नि' शेस्' प' ल' सोग्स्' प' स्ते ।"-VT. पृ० ४४ B।
१र्जेस' सु' दुपग' पडि युल' जिद्' क्यि' फ्यिर" शेस्' प'ल' सोगस्' प' स्ते ।-VT. पृ०४५। २'थ' स्त्रदु दु' ब्य' ब म यिन् प जिद्' लऽ ऽखुल्प ' मेद्' प' स्ते' शेस्' पस्ते ।"-VT. पृ०४५ । ३ 'खल पडि युल जिद्' ल' यङ् म यिन् ते।' स्रिद् प योद्' प. शेस्' जैस्' सु. ऽजुग्गो ॥ 'यिद् नि' ऽखुल् पडि युल्' जिद्' क्यि' फ्यिर" शेस्' प ल सोगस्' प' स्ते ।-VT. पृ० ४५ B। ४ तुलना-“घटज्ञानमिति ज्ञानं घटज्ञानविलक्षणम् । घट इत्यपि यज्ज्ञानं विषयोपनिपाति तत् ॥ यतो विषयरूपेण ज्ञानरूपं न गृह्यते । अर्थरूपविविक्तं च स्वरूपं (तद्पम्-इति पाठान्तरम् ) नावधार्यते ॥"-वाक्यपदीय. ३।१।१०५,१०६ । "अर्थरूपविविक्तमित्यादि । सर्वस्य ज्ञानस्य 'रूपज्ञानम्' 'शब्दज्ञानम्' इति विषयेण निर्देशो दृश्यते, [युल् ग्यि' छुल्' दङ् ब्रल्' ब. निVT.=] विषयरूपरहितं तद् व्यपदेष्टुं न शक्यते । ननु ज्ञानस्य 'बुद्धिः' इति विषयाभावेऽपि व्यपदेशो दृश्यते इति चेत्, न, आशयापरिज्ञानात् । अत्र च क आशय इति चेत् , विषयसम्बन्धित्वमर्थरूपेण विविक्तं वक्तुं न शक्यते इत्याशयः । तथाहि - 'येनार्थेन यद् ज्ञानं व्यपदिश्यते यदि तत एव तज्जायते' इति विषयेण विचारस्य प्रस्तुतत्वम् , अन्यथा 'ज्ञानम्' इति दर्शितमेव । अथैवं ब्रूयात् - तर्हि तदा विषयरूपेण अस्य व्यपदेशः स्यादित्याह -[ ऽदि य युल् शेस्' प स्ते' VT. = ] विषयोऽस्य चेति । सामान्यरूपेण रूपत्वादिना निर्देश्यः । सामान्यं च आरोपबुद्धिस्थमेव, इन्द्रियविषयाभिमतवस्तुनि नास्ति, तत् कथं तस्मिन् व्यपदिष्टे तद् व्यपदिष्टं स्यात् ? ततो 'येन व्यपदिश्यते' इति तन्न संभवतीति दर्शयितुमाह-[देड फ्यिर थ' स्वद् दु मि ब्य ॥ शेस्' पडओ VT.] तस्मान्न व्यपदिश्यते इति । [ पृ० ४३] । ततश्च बाह्यार्थाश्रिता प्रमाणादिव्यवस्था न युक्तेति स्थितमेतत् [पृ. ४३B] |"-विशाला। ५'न वाच्यम्' इत्यपि संस्कृतं स्यात् । ६P31. Pavi अनुसारेण 'तेनन' इति 'ततो न' इति वा संस्कृतमपि स्यादत्र। ७'रूपादि' Pvt. | ८"वादविधौ" - Psvi. [c. ed.]। ९ "[रिग्स' प. चन्' नेम्स्' क्यि' नि शेस्' प. Vr = ] नैयायिकानामिति ।......... इन्द्रियार्थसन्निकर्षोत्पन्नमित्यादि । इन्द्रियाणि [पृ० ४३B] घ्राण-रसन-चक्षुः त्वक्-श्रोत्राणि । अर्थाः पञ्च गन्धादयः, तदाश्रिताः कर्मसत्तादयः । तेषां सन्निकर्षः सम्बन्धः । स पञ्चविधः-संयोगः संयुक्तसमवायः संयुक्तसमवेतसमवायः समवायः समवेतसमवायः ।.....[पृ० ४४ AT.....'तत उत्पन्नं नाभिव्यक्तम् । ज्ञानं प्रत्यक्षम् । ज्ञानवचनं सुखादिव्यवच्छेदार्थम् । व्यपदेश्यः [स्ब्योर् बर् रुङ्ब' ल' सोगस' पडिः तंगस क्यिस्' VT= 1 प्रयोगयोग्यतादिलिङ्गेन (१) ज्ञेय इति व्यपदेश्यो विषयः । न विद्यते व्यपदेश्यो विषयोऽत्रेत्यव्यपदेश्यम् । अथवा तदेव ज्ञानमव्यपदेश्यमनिर्देश्यमित्यव्यपदेश्यम् । मरीचिका दिर्विषयो व्यभिचारी, यथा जलादिरूपेण गृह्यते तथाऽसत्त्वात् । न विद्यते व्यभिचायत्रेत्यव्यभिचारि । अथवा तदेव ज्ञानमतस्मिंस्तद्हणादू व्यभिचारि। व्यवसाय आत्मा अस्येति व्यवसायात्मकम् । आत्मशब्दः स्वरूपवाचकः [ऽब्रस्बु VT=] फलवाचको वा । .....'इन्द्रियार्थोद्धव इति । उद्भवत्यस्मादित्युद्भवः । इन्द्रियार्थ उद्भवोऽस्येति विग्रहः । इन्द्रियार्थवचनं तत्सन्निकर्षांपलक्षणार्थम् । नास्ति