Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika

Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 551

न्यायागमानुसारिणीवृत्यलङ्कृतस्य नयचक्रस्य [पृ० १३० ५० १०पृ० १३० पं० १०. शब्दाव्यवस्थानात् । अत्र य०प्रतिपाठानुसारेण 'शब्दाव्यवस्थानम् , तदव्यवस्थानात्, इत्यपि पाठः संभवेत् ।
पृ० १३० पं० १५-१६. प्रतिज्ञात्यागप्रतिशान्तरगमन"। "प्रतिदृष्टान्तधर्माभ्यनुज्ञा स्वदृष्टान्ते प्रतिज्ञाहानिः । प्रतिज्ञातार्थप्रतिषेधे धर्मविकल्पात् तदर्थनिर्देशः प्रतिज्ञान्तरम् ।"-न्यायसू० ५।२।२-३ । विस्तरेण न्यायभाष्यादितो ज्ञेयम् । 5 पृ० १३१ पं० ७,२६. अनुवादादर । कारिकेयं विशेषावश्यकभाष्यकोट्टार्यवृत्ति-कोट्याचार्यवृत्ति पृ० ९७३ ]-बृहकल्पसूत्रवृत्ति[पृ. ४०१-षड्दर्शनसमुच्चयबृहदत्ति| पृ० १२३ प्रभृतिग्रन्थेषु उद्धृतास्ति ।
पृ० १३१६० १७,२४. अर्थपनरुक्तं । दृश्यतां पृ० १५६ पं० २२ । टिपृ० ६२ पं० २४ । पृ० १३२ पं० १. न चात्र कश्चि। दृश्यतां पृ० १४२ पं० १७ ।।
पृ० १३२ पं० ६. धनं घनं । (दानं दानं ? द्रुतं द्रुतं ? द्यूतं यूतं ? ? ?)। 10 पृ० १३२ पं० ६-७. हेतौ कृतकत्वा..। “अनित्यः शब्दः । कृतकत्वात् । कृतकमनित्यं दृष्टं यथा घटः । तथा च कृतकः शब्दः । तस्मात् कृतकत्वादनित्यः।" इति चन्द्रकीर्तिविरचितायां मध्यमकवृत्तौ पृ. २० ।
पृ० १३३ पं० ४. शब्दः, कर्तृ । 'शब्दः प्रयुज्यते, स च कर्तृ...' इत्याशयकः पाठोऽत्रापेक्ष्यते । पृ० १३४ पं० ८. प्रत्यपेक्षित। (प्रत्यवेक्षित...?)। दृश्यतां पृ० १३० पं० ११ ।
पृ० १३४ पं० १३. दशदाडिमादिश्लोक | दृश्यतां टिपृ० ५५ पं० १६ । 15 पृ० १३४ पं० २०. काकवाशितं । "तिरश्चां वाशितं रुतम् ।” इति अमरकोषे १।७॥२५॥
पृ० १३५ पं० १,८,१०. वातिकमन्त्रादि । अत्र सर्वत्र 'वातिक'स्थाने 'धातिक' इति पाठः शुद्धो भाति ।
पृ० १३५ पं० ७. आदिमदनादिप्रसिद्धीनां । आदिमत्यसिद्धीनामनादिप्रसिद्धीनां चेत्यर्थः । अत्र अस्वारस्ये तु 'आदिवद् अनादिप्रसिद्धीनाम्' इति कल्पनीयम् ।
पृ० १३५ पं० ९. 'वातिकानां ज्ञानानि । अत्र प्रतिस्थः “वादिकानां ज्ञानानि' इति पाठ एवादरणीयः । 20 पृ० १३५ पं० १३. नक्षत्रं दृष्ट्वा वाचो विसृजन्ति । "न पुरा नक्षत्रेभ्यो वाचं विसृजेत् , यत् पुरा नक्षत्रेभ्यो वाचं विसृजेत् यज्ञं विच्छिन्द्यात् । उदितेषु नक्षत्रेषु व्रतं कृणुतेति वाचं विसृजति ।" इति तैत्तिरीयसंहितायाम् ६।१।४।२७-२८॥ "नक्षत्रं दृष्ट्वा वाच विसृजते।" इति कठसंहितायाम् २३।५। "संतोऽविवक्षा पारार्थ्यम्.......॥१।१३७॥..... 'नक्षत्रं दृष्ट्वा वाचं विसृजेत्' इति कालोपलक्षणार्थ नक्षत्रदर्शन तत् ।" इति भर्तृहरिविरचितायां वाक्यपदीयववृत्तौ। __ पृ० १३६ पं० १,७. युक्ततरी तु । (युक्ततरा तु?)।
१ "तिरोऽश्चन्ति ते तिर्यश्चः, तेषां यद् रुतं तद् वाशितम् । 'वाश शब्दे' [पा० धा० दिवादि० ] । 'वासिता करिणीनार्योर्वासितं सुरमीकृते । ज्ञानमात्रे खगारावे वासितं वस्त्रवेष्टिते ॥' इति विश्वकोषादिदर्शनेन तु दन्त्यवानपि । एकं पक्षिशब्दस्य ।” इति अमरकोषसुधाव्याख्यायाम् । २“तपोयुक्तं च श्रेयांसं भद्रबाहुं निरामयम् ॥४॥..... प्रणम्य शिरसाचार्यमूचुः शिष्या वचस्पतिम् ।...॥६॥"विस्तीर्ण द्वादशाङ्गं तु भिक्षवश्वाल्पमेधसः । भवितारो हि बहवस्तेषां चैवेदमुच्यताम ॥१३॥ सुखग्राहं लघुग्रन्थं स्पष्टं शिष्यहितावहम् । सर्वज्ञभाषितं तथ्यं निमित्तं तु ब्रवीहि नः ॥१४॥ उल्कां समासतो व्यासात् परिवेषांस्तथैव च । विद्युतोऽभ्राणि सन्ध्याश्च मेघान् वातान् प्रवर्षणम् ॥१५॥ गन्धर्वनगरं गर्भान् यात्रोत्पातं तथैव च । ग्रहचारं पृथक्त्वेन ग्रहयुद्धं च कृत्स्नतः ॥१६॥ वातिकं चाथ स्वप्नांश्च मुहूर्ताश्च तिथींस्तथा। करणानि निमित्तं च शकुनं पाकमेव च ॥१७॥.. बलाबलं च सर्वेषां विरोधं च पराजयम् । तत् सर्वमानुपूर्वेण प्रब्रवीहि महामते ॥१९॥ सर्वानेतान् यथोद्दिष्टान् भगवन् वक्तुमर्हसि । प्रश्नं शुश्रूषवः सर्वे वयमन्ये च साधवः ॥२०॥ इति नैर्ग्रन्थे भद्रबाहु के निमित्ते ग्रन्थाङ्गसञ्चयो नाम प्रथमोऽध्यायः।" इति भद्रबाहुसंहितायाम्। ३ अत्र धातिको नाम कश्चिद् धातुविषयमन्त्रादिज्ञो धातुवादी सम्भाव्यते ।“सुवर्णरूप्यताम्राणि हरितालं मनःशिला । गैरिकाजनकासीससीसलोहाः सहिङ्गुलाः । गन्धकोऽभ्रकमित्याद्या धातवो गिरिसम्भवाः ॥” इति अमरकोषसुधाव्याख्यायाम् २।४।८। ४"सतोऽविवक्षा इति । शब्देनोपात्तस्याप्यर्थस्याविवक्षा पारार्थ्यमिति शब्दोपात्तस्याप्यर्थस्योपलक्षणता । पारार्थ्यस्योदाहरणं नक्षत्रमिति । शब्दोपात्तो हि वाग्विसर्गों नक्षत्रदर्शनपूर्वकः, तत्र नक्षत्रदर्शनेन काल उपलक्ष्यते, यदा नक्षत्रमुदेति तदा वाचंयमेन वाग्विसर्गः कर्तव्य इति।"-वृषभदेवटी ।