Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika

Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 597

१०४
न्यायागमानुसारिणीवृत्त्यलङ्कृतस्य नयचक्रस्य टिप्पणेषु [प्रथमः नल् ऽब्योर् नम्स्' क्यि' ब्ल' में यिस् ॥ बस्तन् दोन्' थ' दद् चम्' शिग्' म्थोङ् ॥ ६ ॥ नेल्' ऽब्योर् पर्नम्स्' क्यिस्' क्यङ् लुङ् लस्' नम्' पर ततॊग् पदङ्म' ऽद्रेस्' पडि दोन चम्' म्थोङ् बनि म्डोन्' सुम्' मो॥ [पृ० १५B] रे' शिग' गल् ते ऽदोद्' छगस्' ल' सोगस्' पडि रङ् रिग प' म्डोन्' सुम् यिन् न'
तॊग्' पडि' शेस्' प* यङ् मङोन् सुम्' दु: ऽग्युर् रो' शेन। दे नि ब्देन ते। 5ोग्' पऽ रङ् रिग्' जिद्' दु' ऽदोद् ॥ दोन्' ल' म यिन्' दे तॊग्' फ्यिर् ॥
दे युल् ल' नि. ऽदोद्' छगस्' ल' सोग्स् प' जिद् शिन् दु' म्डोन्' सुम्' म यिन् यङ् रे' रिग् गो शेस्' ब्य' बडि स्क्योन्' नि. मेद् दो। [दे ल्तर Psv" ] दे दग्' नि' मूडोन्' सुम्" मो॥
कथं तर्हि 'सञ्चितालम्बनाः पञ्च विज्ञानकायाः' [अभिधर्मपिटक] इति, यदि तद् एकतो न विकल्पयति । *येच्योक्तम् - आयतनवलक्षणं प्रति एते स्वलक्षणविषया न द्रव्यस्खलक्षणम् [अभिधर्मकोशभाष्य. १।१० ] इति तत् कथं ?*
तंत्रानेकार्थजन्यत्वात् स्वार्थे सामान्यगोचरम् ॥४॥ *अनेकद्रव्योत्पाद्यत्वात् तत् स्वायतने सामान्यगोचरमित्युच्यते, न तु मिन्नेष्वभेदकल्पनात्* । आह च
*धर्मिणोऽनेकरूपस्य नेन्द्रियात् सर्वथा गतिः।
स्वसंवेद्यमनिर्देश्य रूपमिन्द्रियगोचरः॥५॥* १ "मस्' बस्तन् ॥ म' ऽदेस्' प यि दोन्' चम् म्थोङ्' - PS• PSV_ । २ * * “रङ्' रिग्' प' ल' म यिन्' पति फ्यिर" - Fav | ३ नयचक्रवृत्त्यनुसारेण त्वत्र 'यत् तहीदं सञ्चितालम्बनाः पञ्च विज्ञानकाया इति तत् कथं यदि तदेकतो न विकल्पयति' इति पाठ , पृ० ७९ पं० १५-१६ । “[जोन्चिल्तर् शेस् प' ल' सोगस्' प VT=] कथं तहीत्यादि । सञ्चितालम्बनाः पञ्च विज्ञानकायाः इत्ययं सिद्धान्तः, स कथं युक्तः यदि तदेकतः [गचिग जिद्' दु' मिगस. प' ल VT=] एकत्वेन आलम्बने न विकल्पयति ।" -विशाला० पृ० २१ । ४ नयचक्रवृत्ति. पृ० ६४ पं० १, १३ । प्र० वा० म० पृ० १७६ । ५ * * नयचक्रवृत्ति. पृ० ७९ पं० १६, १८, १९ । “यच्च वसुबन्धुभोक्तम् - आयतनवलक्षणं चक्षुग्राह्यत्वादि, तत् प्रति ज्ञानानि स्वलक्षणविषयाणि, न द्रव्यस्खलक्षणं प्रति एकपरमाणुम्"।-प्र०वा० म०टि० पृ. १७६ । “यच्चेत्यादि आयतनखलक्षणं चक्षुाह्यत्वादि, तत् प्रति एते पञ्च विज्ञानकायाः स्वलक्षणविषयाः, न द्रव्यस्खलक्षणमिति [पृ० २१ A] । द्रव्यं नीलादयो विशेषाः। नीलादिद्रव्यस्खलक्षणविषयत्वनिषेधेन सामर्थ्यात् यत् सामान्यमभिन्नं स तेषां विषय इत्युक्तं भवति । ततश्च कल्पनापोढत्वविरोधः । तस्य तच्छास्त्रं कथमन्यथा नेतुं शक्यते इति भावः [पृ० २१ B" -विशाला०। ६ “उक्तं च-आयतनवलक्षणं प्रत्येते खलक्षणविषयाः न द्रव्यस्खलक्षणम् ।”-प्र० वार्तिकालं० पृ. २८० । ७ नयचक्रवृत्ति. पृ० ७९ पं० २४ ॥ ८ नयचक्र-वृत्ति.पृ० ८६ पं०९, पृ० ८९ पं० २७ ॥ प्र०वा०म० पृ० १७६ । प्र०वार्तिकालं. पृ. २७९ । विस्तरेण एतत्सम्बन्धिनी चर्चा प्रमाणवार्तिका २।१९४२३०]दिग्रन्थेभ्योऽवसेया। "तदुभयस्यापि [लन् चिग्' गसुङ्सप VT =]युगपद्[उत्तरम् ] आह-तत्रानेकार्थजन्यत्वादित्यादि। तत्रेति शास्त्रे अनेकार्थजन्यत्वादिति अनेकपरमाणुजन्यत्वादित्यर्थः ।..... यच्च 'आयतनस्खलक्षणं प्रति एते' इत्याधुक्तमत्रापि तैरेव यथोक्तैः संहतैः परमाणुभिश्चक्षुरादिविज्ञानं जन्यते न त्वेकेनैव, तस्मात् अनेकार्थजन्यत्वात् 'स्वार्थे सामान्यगोचरम्' इत्युच्यते । सामान्यं गोचरोऽस्येति विग्रहः । ननु सामान्यमारोपितोऽभेदः, इन्द्रियज्ञानविषयः परमाणुर्नाम अनेको भावः, तत्कथं सामान्यगोचरत्वं प्रतिपाद्यते इति चेत्, नायं दोषः, यः स 'सञ्चित'शब्देन 'आयतनवलक्षण'शब्देन च परमाणुरनेको भाव उक्तः स एव प्रतिनियतविज्ञानजननसामर्थ्येन साधम्र्येण परस्परापेक्षया [थुन्' मोङ् बस् ते VT=] समानः । समान एव च सामान्यम् । स्वार्थे तद्धितविधानात् । तेन एतदुक्तं भवति-सञ्चितगोचरम् आयतनवलक्षणगोचरं चोच्यते इति । न तु भिन्नेष्व मेदकल्पनादिति, 'सामान्यगोचरमुच्यते' इत्यनेन सम्बन्धः।" -विशाला० पृ० २१ B२२ A। ९नयचक्रवृत्ति. पृ. ९१५० ९। टिपृ. ३१ पं० १२ । १० दृश्यतां टिपृ० १०३ टि. ९ । “आह चेति गोचरविप्रतिपत्तिं निराकुर्वन् तदेव अविकल्पकत्वं [गशुङ् ऽजुगस ते VT=] समर्थयति । धर्मिणोऽनेकरूपस्यति । 'नेन्द्रियात् सर्वथा गतिरिति ।... अथ कीदृशं तदालम्बनमित्याह-स्वसंवेद्यमित्यादि । 'अनिर्देश्यमवाच्यम् [पृ. २२ B] 1......"एवं स्वसंवेद्यमनिर्देश्यं रूपं प्रत्यक्षस्य विषयः । ईदृशे आकारे कल्पनाप्रवृत्तिश्च नास्ति [पृ० २३ B]"-विशाला०। ११ * * प्र०वार्तिकालं० पृ. २९८ । न्यायमुख. पृ० ५० । “.... .. स्वसंवेद्यं त्वनिर्देश्यं ...॥”-प्र०वा० म०टि० पृ० १८९ । “अनेकधर्मणो ऽर्थस्य । स्वसंवेद्यं त्वनिर्देश्य ...॥"-विशेषावश्यकभाष्यकोहार्यवृत्ति. पृ० ८५ । दृश्यतां टिपृ० ३१ पं० २४ । एतत्सम्बन्धिनी चर्चा विस्तरेण प्रमाणवार्तिका २।२३१-८]देरवसेया । १२ तत्त्वसं०पं० पृ० २९३ ।