________________
पृ०५९पं०१५-१६.]
टिप्पणानि ।
thing in itself [स्खलक्षण ] and its generality [सामान्यलक्षण ]. There is no other knowable besides these two, which can be apprehended by a pramāņa different from those [ already referred to]. A kārikā says:
Direct preception must be devoid of every construction of thought [कल्पनापोढ ]. The other [ knowledge ] is derived from the reason already explained. 5
The expression used here : direct preception must be devoid' etc. means this: direct preception is called that knowledge of the object itself ry etc., which is devoid of every s determination of class and name and which presupposes that all Vikalpas are not differentiated [from the thing itself]. Moreover (each direct preception depends upon some conditions strictly peculiar to it, as its 10 sp here is limited to each seperate sense. Therefore it is called E. Therefore a KARIKA says:
All the DHARMAS which are existent do not possess one and a single characteristic. Each sense does not fuuction of all [ the others also]. The inner consciousness [siaga ) only is inexprimible and it corresponds to the sphere 15 of the material senses." इति दिङ्गागविरचितन्यायमुखस्य चीनभाषानुवादमवलम्लय Giuseppe Tacci इत्यनेन विहिते English भाषानुवादे पृ० ५०।।
"आत्मप्रत्यायमार्थ तु प्रत्यक्षमनुमानं च द्वे एव प्रमाणे । तत्र प्रत्यक्ष कल्पनापोडं यद् ज्ञानमर्थ रूपादौ नामजात्यादिकल्पनारहितं तदक्षमक्षं प्रति वर्तत इति प्रत्यक्षम् ।"-न्यायप्रवे० पृ. ७ । अस्य न्यायप्रवेशस्य विस्तरेण व्याख्या हरिभद्रसूरिविरचितवृत्तेः पार्श्वदेवगणिविरचितपञ्जिकातश्चावगन्तव्या । “यद् ज्ञानमर्थ रूपादौ विशेषणाभिधायकाभेदोपचारद्वारेण 20 भविकल्पकं तदसाधारणकारणत्वादक्षमक्षं प्रति वर्तत इति प्रत्यक्षम् । अक्षाणि चेन्द्रियाणि केनचिदंशेन शक्तिरूपेण धर्मेण स्वविषयं परिच्छन्दन्ति, न सर्वधमैः सत्त्वद्रव्यत्वादिभिर्विद्यमानैरपि । रूपादेरनेकधर्मणः कञ्चिदेकं धर्ममव्यपदेश्यमसाधारण केषाञ्चित् कल्पनापोढत्वादविकल्पक स्वरूपविकल्पेन स्वसंवेद्येन विकल्पकं परिच्छिन्दन्ति न सर्वधर्मैः सत्त्वगव्यत्वादिभिः, यत उक्तम्-अनेकधर्मणोऽर्थस्य नेन्द्रियात् सर्वथा गतिः । वसंवेद्यं त्वनिर्देश्य रूपमिन्द्रियगोचरः ॥ [न्यायमु० पृ० ३०, प्रमाणसमु०१५]। तस्माद धर्मान्तरेण शक्त्यादिना रूपादेरसाधारणधर्ममात्रस्य ग्राहीणि इन्द्रियाणि । "-विशेषावभा०
कोहार्यवृ० पृ० ८५ ।
30
पृ० ५९ पं०३. प्रमाणज्येष्ठं...। “प्रत्यक्षं पूर्व प्राधान्यात् ....."सर्वप्रमाणानां प्रत्यक्षपूर्वकत्वात् "-न्यायवा. १।१।३। “सम्प्रति प्रमाणविशेषलक्षणावसरे प्रत्यक्षस्य सर्वप्रमाणज्येष्ठत्वात् तदधीनत्वाच्चानुमानादीनां सर्ववादिनामविप्रतिपत्तेश्च तदेव तावल्लक्षयति"-सांख्यतत्त्वकौ० का० ५।
पृ० ५९ पं० ९. व्यञ्जनकाय । दृश्यतां पृ० ६२५०३। पृ० ५९ पं० १३. एकशेषः स्वरूपत्वात् । “ सरूपाणामेकशेष एकविभक्तौ"-पा० ११२।६४॥
पृ० ५९ पं० १५-१६. घटसंख्यो...। अत्र घटादिशब्दैर्यथाक्रममवयविद्राव्यगुणकर्मसामान्यादीनां परिग्रहः । "एतेन समयाभोगाद्यन्तरङ्गानुरोधतः। घटोत्क्षेपणसामान्यसंख्यादिषु धियो गताः ॥ २॥६॥ रूपरसगन्धस्पर्शानामधिष्ठान घटोऽवयविद्रव्यम् । उत्क्षेपणं क्रिया । संख्या गुणः......।" प्रमाणवार्तिकालं. पृ० १८७) प्रमाणवा० मनो० पृ. ११४।
१JAHRBUCH des Instituts for Buddhismvs-kunde. [Year-book of the Institute for Buddhisu's lore]. Vol. I. Hearavsgegeben Von Max Walleser 1930 Heidelberg इत्यत्र प्रकाशितोऽयमनुवादः। २ दृश्यतां टिपृ० ३१ पं० १३। ३ "धर्मिणोऽनेकरूपस्य नेन्द्रियात् सर्वथा गतिः । वसंवेद्यमनिर्देश्य रूपमिन्द्रियगोचरः॥” इति प्रमाणसमुच्चये पाठः १।५।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
