Dictionary of Prakrit for Jain Literature Vol 01 Fasc 01

Author(s): A M Ghatage
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute

Page 74

णय कीलापव्वयं समा रहा Lila 831; ( स्थापक) अज्जो भज्जभारिमा म जवणि अंतरे बट्टेति KapMan. 1. 12.3; (भूमी) पीय दश्सी अ कसिण सुद्दी अ VatthuSa 1.5; C In narration it is often used with each added sentence where it occurs in the second place. M. आलोएर अ विझं SetuBa 1.54; बोलेंति भ पेच्छता पडिमा संकेतधवलघणसंघाए Setu Ba. 1. 57; णवरि भ थोअत्थो अं अवंति ...। असारसूराभवा दिवसा GaudVa. 270; 363 413; णवरि अ SetuBa. 1. 36; 4. 2; 5.11; णरि अ Lila 441; GaSaSa 272; D If used with pronouns, conjunctions or adverbs, it emphasises their meaning. M. तस्स भ सोहग्गगुणं महिलासरिसं च साहसं मज्झ GaSaSa 331; ते अ जुआना ता गामसंपक्ष तं च अम्द तारुणं GaSaSa 6. 17; ता णीससिअ बराइभ जाव अ सासा पहुप्पति Ga Sasa. 2. 41; S. (मेनका ) इअं पच्चाणीदा सही अअं च अपरिखख महाराओ Vikramo. 1.49; (प्रतीहारी) तेण भ धारिपुव्वाई भूसणारं MudrāRa. 20. 13; ( करभक ) सो अ ससिणेहं बहुमणिदो णाभर अणेण MudraRs. 106. 8; (राजा) सह अ तणुलदाए दुम्बला जीविमासा KapMan. 2. 9; Apa. तो जाइअ अ कजि मइ अइआवलइ SandeRa. 113. However, Apa works avoid the use of अ ' and ' and use other words like fव, जो, जि, पुणु etc. for this purpose.
अ (a<- ka) (Gr.) [ also ग य ] most frequent with words ending in 3 and अ. M. अकअण्णुभ Ga Sasa. 5.45; ईसालु GāSaSa. 2.59; उज्जुभ GaSa Sa. 5. 38; गुणण्णुभ Ga Sasa. 3. 3; थाणुभ GaSasa. 3. 32; gear GaSaSa. 1. 24; far GaSaSa. 1. 30; बहुअ G#SaSa 1. 72; अअण्णुअ GaSaSa 3. 75; अक्खाणअ GaSaSa. 6. 17; थणभ GaSasa 376; मक्कडअ GaSaSa 1.63; सिविणअ GaSaSa 1.93; 4. 97; समओ GĀSaSa 335; 1.61; बालम GaSasa. 1. 57; अच्छा ( वृक्षक) SetuBa. 9 47; उत्तमअ SetuBa. 9.22; सारअ SetuBa. 3.48; 940; कडुअ SetuBa. 1. 61; गरुअ SetuBa. 2.1; मउअ SetuBa.6.9; लहुअ SetuBa. 3. 37; 4.13; अगरुअ GaudVa. 955; अप्फुलभ GaudVa. 998; कवाडअ GaudVa. 733; किसल्अ (?) GaudVa. 1067; गरुअ GaudVa. 80; 125 गुणण्णुअ GaudVa. 71; forerer Gaud Va. 74; 1194; age Gaud Va. 127; 1203; 2 GaudVa. 995; थणुलभ GaudVa. 325; दिअ अ GaudVa. 872; पयणुअ GaudVa. 50; पलहु GaudVa. 501 ; मरुमअ GaudVa. 784; लहु GaudVa. 23; 159; सकामिणीभ GaudVa. 486; Ś. दृअं Malavika. 3. 2; अंगुलीअअं Malavika. 4.1; 4.4; 7. 10; भीरुओ Malavika. 46. 2; परकेरअं Malavika. 41. 8; आहाणम KapMan. 4. 20.2; कुप्पास्अ KapMan. 1. 13; गोवअ KapMañ. 1. 21; दोहलअ KapMan. 2. 43; पट्टअ KapMañ. 1.5.6; सिविणअ KapManñ. 3. 2; . 3. 3; 3.4; 3. 8; मज्झअ KapMan. 3.21; AMg with inf. मोतुयं Dasave. 5.1.87; परिभोतुयं Dasave. 5. 1. 82; ger अलद्धयं Dasave. 9.3.4; इत्थगं Dasave. 5.1.83; उडुयं (Sch. ऋतुक) Dasave. 5. 1. 87. Compared to other Prakrits, Apabhramsa makes use of the a(ka) extension on a much larger scale. It is primarily due to the fact that a mono- or dissyllabic word cannot afford to change its final syllable to the Nom. ending without making the base indistinct. Hence an addition of a ka, .which then turns into an ए or ओ (later उ) in Mas. and अं in Neu., is found in a large number of cases. The Apa. verses from Vikramo give the following examples: अंगओ 31; आदत्तओ 8; आनंदओ 13; अलिद्धअं 2; 3; गइंदओ 18; गिरिकाणण, कुसुमुज्ञलए 10; हंसजुआणओ 6; णअणणं 2; णाहओ 26; पक्खओ 6; परवारणओ 11; लालसओ 11; लीगओ 13; लोमणओ 16; वमओ 15;
3
अभण
विमाणओ 31; समाउलओ 16; संताविकओ 21; सिणिद्ध अं 2. Some of these may have -ke as a samāsānta in case of the बहुव्रीहि cpds. We get in Paramapp परमप्पड 1 10 परिट्टियउ 1.14; कम्म विभिण्णउ 1.37; बिबियड 138; परिमंडियउ 1. 40; कम्मविवज्जिय 1. 52; जाणियउ 1.56; जणियउ ( जाणिउ ) 1.59. Most past. pass. participles thus show forms with pleonastic a) and also without it.
भ (a<a ) [ IE evo ] as the thematic vowel it is found in सरअ <शरद्र, उबर ओ सरओ SetuBa. 1. 16; अणंतरोरणसरभवथा वडिला (गिरी) SetuBa 6 34; बहिण Vikramo. 12; बाहओ Vikramo. 26.
अ (a<-ga;-ja;-da at the end of a compound ) [ roots originally ending in nasals and in the long vowel a have become monosyllabic nouns having the meaning of the original root in an active sense. They are represented by ] अ<ज M. पंकअं GaSasa. 1. 1; 1.6; GaudVa. 56 303 1119; करअ GĀSaSa 965; अ<ग M. उरभ GaudVa. 473 482; SetuBa. 14. 59; खभ SetuBa. 15. 10; तुरअ SetuBa 969; 12. 87; पवअ SetuBa. 2. 37; 3. 25; भुअअ SetuBa 6.63; 7.39; विहभ SetuBa. 5.58; 7.32; GaudVa. 515; 579; अ<द M. जलभ SetuBa. 1.24; 4. 52 घणअ SetuBa. 15. 42; फलअ SetuBa. 2. 10; वारिअ SetuBa. 2. 23; सुहअ SetuBa. 12. 38; जलअ GaudVa. 473 482 [ Quotations given under the words ]
r (aiva) part. like, similar to, fa-fa-fa-f: Mark. ( Gr. ) 8. 14; चंदो अ; पिव- मिव-विव-वव्वम्-अ-कारा श्वार्थे Purus.(Gr.) 8. 8.
अ (a<ka) n. water, M. फुट्टइ गअउलं अणालिद्धअं (comm. अनालीढं अनास्वादितं के जलं येन) SetuBa 656; [ sun is the meaning given by the comm. on SetuBa. 7. 43 but the meaning of the first two lines does not justify it]
अक्ष (a-a<a-ja) m. [ also written अय] 1 god Krsna (unborn ), M. अक्कअं अअपिमा दुअं गओ SriKāv. 1.22 (comm. अजपिता वासुदेवः ); 5.18; इत्थमएण विइंति अमासि ŚrīKav. 7.21; भवदो चम चेअणत्तणं अअ तेलं व तिलम्भि सम्बदो Usani. 2. 65; 2 god Brahms Apa. रिहु वि अयसिरखुंटणे पडियउ NayCa. (P.) 9.7.5.
अअं (a-am < ?) adj. spread out, respectable, abandoned, तयआदरणिज्जछड्डिएस अअं DeNaMa 1.49; comm. अअं विस्तारितमादरणीयं त्यक्तं चेति व्यर्थम् । इहानेकार्थेषु शब्देषु वैषम्याच्छिष्यमतिव्यः मोहो मा भूदित्युदाहरणानि नोपदर्शयिष्यन्ते. What is probably meant is that अअं here stands for different words and is not polysemous. अअं may be ततम् and अथम् + this one used with respect or dejection.
अअक (aakka < ? ) [Pischel 194] cf. अयक demon '. अभग (aaga < ? ) [Pischel 194] cf. अयग 'demon अक्षग (aa-ga<aja-ka) m. goat [Pischel 194]
अंख (a-amkha<a kānksa) Desi. adj. without affec tion, pitiless, पिण्णेहम्मि अअंखो DeNaMa, 1. 13; तं अअंखं ( त्वं निस्नेह) पिअपासं । गंतुमसहो ... पहिअजणो DeNaMa. 1. 10.
अभडिअ (a-addhia <a-krst - itaakrsta) adj. not attracted, not drawn towards oneself, लहुअत्तणुप्पअंता अभडिओ वि गअणं विलगंति दुमा SetuBa. 7.44.
अक्षण (aana <ayana) n period of six months when the sun is away from the earth's equator, M. एके अभणे दियहा