Book Title: Samprat Sahchintan Part 15
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002059/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana bhAga 15 ramaNalAla cI. zAha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - sAMprata sahaciMtana bhAga paMdaramo - - -- - lekhaka ramaNalAla cI. zAha - - - - - --- -- -- - prakAzaka zrI muMbaI jena yuvaka saMgha 385, saradAra vI. pI. roDa, muMbaI-400 004. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMPRAT SAHCHINTAN (Part 15) (A Collection of articles on various subjects) by Dr. RAMANLAL C. SHAH Published by - Shree Mumbai Jain Yuvak Sangh. 385, Sardar Vallabhbhai Patel Road, Mumbai-400004, FirstEdition:October 2004 Price : Rs. 80-00 : prathama AvRtti : oNkTobara 2004 mUlya H rUpiyA eMzI NO COPYRIGHT prakAzaka : zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 385, saradAra vallabhabhAI paTela roDa, muMbaI-400 004. TAIpa seTiMga : mudrAMkana DI-57, gautamanagara, ela. TI. roDa, borIvalI (vesTa), muMbaI-400 092.. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa sva. Indubahena dhanasukhabhAI zAhanA puNyAtmAne tathA zrI dhanasukhabhAI sI. zAha (mAMDavI-sUrata) nalinabhAI ketanabhAI dIpikAbahena saMgItAbahena tathA samagra parivArane snehAdarapUrvaka 7 ramaNabhAI zAha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoNpIrAITanuM visarjana mArA pragaTa thayela sarva graMtho ane anya sarva lakhANonAM anuvAda, saMkSepa, saMpAdana, punaHprakAzana ItyAdi mATenA koI paNa prakAranA kaoNpIrAITa havethI rAkhavAmAM AvyA nathI. anya koI vyaktine ke koI prakAzakane koI paNa graMthanI prathama AvRtti mATe kaoNpIrAITa ApelA hoya to tenuM paNa visarjana karavAmAM AvyuM che. have pachI prakAzita thanArA mArAM koI paNa lakhANa mATe kaoNpIrAITa raheze nahi. muMbaI tA. 1-1-1992 ramaNalAla cI. zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - DaoN. ramaNalAla cI. zAhanAM pustako ekAMkIsaMgraha * zyAma raMga samIpe jIvanacaritra-rekhAcitra-saMsmaraNa * gulAmono muktidAtA * upAdhyAya zrI yazovijayajI hemacaMdrAcArya * zrI mohanalAlajI mahArAja * vaMdanIya hRdayasparza, * zeTha motIzAha bhAga 1 thI 3 * prabhAvaka sthaviro, * berarathI brigeDiyara - bhAga 1 thI 6 * tiviheNa vaMdAmi * paMDita sukhalAlajI pravAsa-zodha-saphara * evaresTanuM ArohaNa * uttaradhruvanI zodha-saphara * rANakapura tIrtha * pradeze jaya-vijayanA * AsTreliyA || * pAsaporTanI pAMkhe * pAsaporTanI pAMkhe-uttarAlekhana * nyUjhIlenDa * pAsapaoNrTanI pAMkhe-bhAga trIjo nibaMdha * sAMprata sahaciMtana, bhAga 1 thI 15 * abhiciMtanA sAhitya-vivecana. * gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana (anya sAthe) * narasiMha pUrvenuM gujarAtI sAhitya * baMgAku-zumi * paDilehA * samayasuMdara * kitikA * 1962nuM graMthastha vAlmaya ja naLa-damayaMtInI kathAno vikAsa * gUrjara phAgusAhitya saMzodhana-saMpAdana * nala-davadaMtI rAsa (samayasuMdarata) * jaMbusvAmI rAsa (yazovijayakRta) * kuvalayamALA (udyotanasUrikRta) * mRgAvatIcaritra copAI (samayasuMdarata) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * thAvasyAsuta riSi copAI (samayasuMdarakRta) * nala-davadaMtI prabaMdha (guNavinayakRta) * nArAya-davadaMtI caritra (RSivardhanasUrikRta) * dhannA-zAlibhadra copAI (guNavinayakRta) * be laghu rAsakRtio (jJAnasAgarakRti ane kSamAkalyANakRta) * nala-davadaMtI prabaMdha (vijayazekharakRta) dharma-tattvajJAna * jaina dharma (chaThThI AvRtti) * jaina dharma (hindI AvRtti) * jaina dharma (marAThI AvRtti) * bauddha dharma * nihanavavAda * Shraman Bhagwan Mahavir & Jainism * Budhism-An Introduction * Jina Vachana * jinatattva, bhAga 1 thI 8 * tAo darzana * kanphayUziyasano nItidharma * adhyAtmasAra, bhAga 1- 2-3 * vIra prabhunAM vacano-bhAga 1 saMkSepa | * sarasvatIcaMdra, bhAga 1 (pAThyasaMkSepa) anuvAda * rAhula sAMkRtyAyana (sAhitya akAdamI, dilahI) * bhAratanI rASTrIya saMskRti (nezanala buka TrasTa, dilhI) saMpAdana (anya sAthe) * manISA * zreSTha nibaMdhikAo * zabdaloka * ciMtanayAtrA * nIrAjanA * akSarA * avagAhana * jIvanadarpaNa * kavitAlaharI * samayaciMtana * tattvavicAra ane abhivaMdanA || * mahattarA zrI mRgAvatIzrIjI * jaina sAhitya samAroha, guccha 1-2-3-4 * zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha * zrI yatIndrasUri dIkSAzatAbdI graMtha prakIrNa * ena.sI.sI. * jena lagnavidhi Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. nonAbena 4. haeNrI poTara 8. anukrama udayagiri-khaMgiri vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA pa. pU. sva. zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAja 16 svAmi, moDhuM ste suttesiyA 51 61 5. sAdhucarita sva. cI. nA. paTela 6. avILamAmore 7. pa. pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa pRSTha 1 9. imatta pANa bhoyaNa bhor3a se niggaMthe 138 10. pa. pU. sva. zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja 147 11. saMskaLa prasAduM rAtti / 154 68 79 86 119 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Whatever is unknown is magnified. XXX As knowledge increases, wonder deepens. - Charels Morgan XXX - Tacitus What is the use of running when you are on the wrong road? -- - A proverb Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri saikAo sudhI ajJAta raheluM ane savAso-doDhaso varSa pahelAM kaMIka prasiddhimAM AvyuM ane tyAra pachI paNa keTalAMka kAraNosara upekSita raheluM, orissAmAM AveluM udayagiri-khaMDagiri nAmanuM jaiina tIrtha aitihAsika dRSTie atyaMta mahattvanuM che. orissAmAM samudra kinArethI thoDuM aMdara, bhuvanezvara pAse jaMgalanI jhADIomAM UMcI TekarIo para AvelA A tIrtha sudhI pahoMcavAnuM gaI sadImAM pazcima bhAratanA jeno mATe ghaNuM kaparuM hatuM. vaLI je tIrthamAM bhojana-mukAma vagere mATe vyavasthA na hoya to te tIrthamAM yAtrikone javAnI icchA ochI thAya e dekhItuM che. orissAmAM jenonI vasatI ghaNI ja ochI che. kaTaka vageremAM keTalAMka jena kuTuMbo ane maMdiro che, paNa bhuvanezvaramAM to jaina maMdira nathI ane jeno atyaMta alpa saMkhyAmAM che. bhuvanezvara zaherathI ATheka kilomiTaranA aMtare udayagirikhaMDagirinI TekarIo AvelI che. enI AsapAsa nIlagiri vagere nAnI moTI TekarIo paNa che. A samagra vistAra kumAragiri tarIke oLakhAya che. aDhI hajAra varSa pahelAM orissAno pradeza kaliMga tarIke oLakhAto hato. savA be hajAra varSa pahelAM kaliMganI mukhya vasati jenonI hatI. tyAre tyAM mahAmeghavAhana mahArAjA khAravelanuM rAjya hatuM. tyAre udayagiri-khaMDagiri kaliMga rAjyanuM mukhya jIvaMta bhavya tIrthasthaLa gaNAtuM hatuM. ema manAya che ke bhagavAna mahAvIra svAmI A pradezamAM padhAryA hatA ane kumAragiri upara emaNe dharmopadeza Apyo hato. bhagavAna pArzvanAtha paNa A pradezamAM vicaryA hatA ane kumAragiri para padhAryA hatA. hAla samagra DuMgara-vistAra kumAragiri tarIke oLakhAya che, paNa jUnA vakhatamAM UMco pahADa khaMDagiri 'kumAragiri' tarIke ane nIco Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pahADa udayagiri 'kumArIgiri' tarIke jANItA hatA. udayagiri nAma eTalA mATe paDyuM ke tyAMthI prabhAtano sUryodaya spaSTa nihALI zakAya che ane sUryakiraNo samagra parvata para patharAI jAya che. khaMgiri nAma eTalA mATe paDyuM ke teno khaDaka udayagirinI jema akhaMDa nathI. khaMDagiri parvatanI zilAomAM khaMDa paDyA che. enA paththaro tUTaphUTa che. ra varSo pahelAM meM jyAre vAMcyuM hatuM ke kaliMga cakravartI mahAmeghavAhana mahArAjA khAravela udayagirinI guphAnA pravezadvAra upara je zilAlekha kotarAvyo che emAM enI zarUAta navakAramaMtranAM prathama be padathI thAya che tyArathI e zilAlekha najare nihALavAno bhAva mane jAgyo hato; paraMtu evo yoga varSo sudhI sAMpaDyo nahoto. keTalAka vakhata pahelAM e vize kaMIka vAta nIkaLatAM e tIrthanAM darzana mATenI yAtrA goThavAI gaI. huM ane mArAM patnI tathA mArA mitra zrI bipinabhAI jaina ane emanAM patnI zrI nIlamabahena-ema ame cAra jaNa orissAnA pravAse UpaDyA. muMbaIthI ame bhuvanezvara pahoMcyAM ane tyAM mukAma karI, roja judI judI jagyAnI mulAkAta laI sAMje ame bhuvanezvara pAchA pharatAM. tyAM udayagiri ane khaMDagirI uparAMta jagannAthapurI, konArkanuM maMdira, kaTaka zahe2, cIlikA sarovara ityAdi sthaLe ame pharyAM hatAM. bhuvanezvarathI kumAragiri eTale ke udagiri ane khaMDiMgara javA mATe moTa2kA2, basa, rIkSA vagere vAhano maLe che. ame gADImAM tyAM taLeTI pAse pahoMcyA. tyAM jamaNI bAju udayagiri che ane DAbI bAju khaMgiri. udayagirimAM caDhANa bahu nathI. khaMgirimAM caDhANa thoDuM vadhAre che. taLeTImAMthI guphAo dekhAya che. udayagiri ane khaMDigira baMnenI guphAo, maMdiro vagere jhaDapathI eka divasamAM jovAM hoya to joI zakAya che. paraMtu ame baMne giri mATe eka eka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDa-ri divasa judo rAkhyo ke jethI sArI rIte zAntithI guphAo ane maMdiro vigate joI zakAya. guphAo jovA mATe ame eka bhomiyA sAthe nakkI karyuM, kAraNa ke AvAM aitihAsika sthaLomAM bhomiyA vagara jovAthI keTaluMka cUkI javAya che. bhomiyA batAve evI keTalIka jhINI rasika vigato graMthomAM hotI nathI. ame pahelAM udayagiri jo vAnuM nakkI karyuM kAraNa ke navakAramaMtravALo zilAlekha udayagirinI hAthI guphAmAM che. A vibhAga sarakAra hastaka hovAthI TikiTa laI ame praveza karyo. bhagavAna mahAvIra svAmInA kALamAM AjanuM bihAra "magadha deza" tarIke oLakhAtuM. tyAre te atyaMta samRddha hatuM. AjanuM orissA (uDisA) tyAre kaliMga deza tarIke jANItuM hatuM. bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM magadhamAM ane kaliMgamAM jaina dharma pravartato hato. bhagavAnanA nirvANa pachI ekAda saikAmAM magadhamAM naMda vaMzanA rAjAo rAjya karavA lAgyA. kaliMgamAM tyAre cedI vaMzanA rAjAo rAjya karatA hatA. paraMtu dharmadreSa ane sattA bhUkhane kAraNe niMda rAjAo vAraMvAra kaliMga para caDhAI karatA ane lokono saMhAra karI lUMTa calAvI pAchA bhAgI jatA. eka vakhata to teo kaliMga upara AkramaNa karI, jinAlayamAMthI bhagavAna RSabhadevanI suvarNanI pratimA je "kaliMga jina' tarIke jANItI hatI te uThAvI gayA hatA. Avo atyAcAra varSo sudhI cAlyA karyo. jaina sAdhuonI paNa satAmaNI thatI hatI. pahelAM dukALane kAraNe ane pachI rAjakIya trAsane kAraNe ghaNA sAdhuo magadha choDI kaliMgamAM cAlyA AvyA hatA. keTalAka tyAMthI paNa nIce dakSiNa bhAratamAM gayA hatA. keTalAka kALa pachI samrATa caMdragupta maurye cANakyanI madadathI magadha para AkramaNa karIne naMda rAjAne parAjita karyo eTaluM ja nahi naMda vaMzanuM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 nikaMdana kADhyuM hatuM. kaliMgamAM cedI vaMzamAM eka yuvAna tejasvI, pratApI, parAkramI ane vizeSataH dharmAnurAgI mahArAjA khAravela gAdIe AvyA. teo baLavAna hatA, yuddhakalAmAM kuzaLa hatA, prajAvatsala hatA ane potAnA jaina dharma mATe teo apAra lAgaNI dharAvatA hatA. emaNe magadhanA naMdarAjA puSyamitra upara AkramaNa karIne emanI pAsethI RRSabhadeva bhagavAnanI pratimA 'kaliMga-jina' choDAvI lAvyA hatA. tyAre mathurA paNa jainonuM moTuM tIrtha gaNAtuM hatuM. te vakhate jyAre videzI yavana rAjA Dimita (DimiTriyasa) mathurA upara caDhI Avyo tyAre mahArAjA khAravele potAnI senA sAthe tyAM pahoMcI jaI yavanone mArI haThAvyA hatA. A ghaTanAno ullekha zilAlekhamAM che. samagra bhAratamAM je jUnAmAM jUnA zilAlekho che temAM samrATa azokanA zilAlekho uparAMta aitihAsika ghaTanAonA varNana sAthe khAravelanA jIvananI vigato vaNI leto vistRta zilAlekha te mahArAjA khAravelano che. mahArAjA khAravele savAbe hajAra varSa pahelAM je guphA upara lekha kotarAvyo che e guphA udayagiri upara AvelI che. guphA khAssI pahoLI che. enuM nAma 'hAthI guphA' evuM paDI gayuM che, kAraNa ke eno bAhya dekhAva hAthI jevo che. guphAnA paththarano raMga paNa hAthInA raMga jevo che. AjathI lagabhaga baso varSa pahelAM A zilAlekha vize vidvAno, paMDito, sAdhu bhagavaMto vagere koine khAsa kazI jANakArI nahotI. aMgrejoe samagra bhAratanA nakazAo lazkarI sRSTie banAvavAnuM zarU karyuM tyAre A guphAo prakAzamAM AvI. eno zilAlekha brAhmI lipimAM che ema tyAre jaNAyuM, paNa tyAre brAhmI lipinA jANakAro nahotA. ogaNIsamA saikAmAM brAhmI lipi zIkhavAnuM pharI zarU thayuM tyAre i. sa. 1820mAM sTarliMga nAmanA eka aMgreja skolare A Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri zilAlekha brAhmI lipimAM che e zodhI kADhyuM hatuM. i.sa. 1835mAM bIjA eka aMgreja saMzodhake brAhmI lipino abhyAsa karI A lekha thoDoka vAMcyo hato. i.sa.1885mAM viyenAmAM prAcyavidyA vizenA eka saMmelanamAM Do. bhagavAnalAla indrajIe udayagiri-khaMDagiri vizenA potAnA lekhamAM kaliMga cakravarti mahArAjA khAravelano ullekha karyo tyAre khAravelanuM nAma sau prathama prasiddhimAM AvyuM. paraMtu vistRta zilAlekhanA lakhANa vize khAsa mAhitI nahotI. Akho zilAlekha barAbara vAMcIne eno vistRta artha pahelI vAra baMgALanA paMDita rAkhAladAsa benarjI ane paTanAnA kAzIprasAda jAyasvAle prakAzita karyo hato. brAhmI lipimAM lakhAyelo A zilAlekha vAMcavAmAM ane ene aMgenuM saMzodhana karavAmAM paMDita kAzIprasAda jAyasvAlano ghaNo moTo phALo che. lekha bahu moTo che, akSaro brAhmI lipimAM che, keTaleka sthaLe zabdo ghasAI gayA che eTale pahelA ja vAMcane saMpUrNa artha bese evuM bane nahi. zrI jayasvAle pahelAM nIce UbhA UbhA uparanA akSaro vAMcyA hatA. bIjI vakhata teo tyAM gayA tyAre pAlakha baMdhAvI ane enA upara besIne najIkathI ghaNAkharA zabdo ukelyA hatA. keTalAka zabdo bhUMsAI gayA che. tyAra pachI plAsTaramAM enuM bIbuM taiyAra karAvIne te vAMcyuM. ema karatAM karatAM dasa varSane aMte AkhA zilAlekhano ghaNokharo pATha ukelAI zakAyo che. emAM zrI rAkhaladAsa benarjInI emane sArI madada maLI hatI. hAthI guphAmAM pravezatAM pahelAM ja UMce jo vAthI bahArathI zilAlekha joI zakAya che, kaMIka vAMcI zakAya che. guphAnA pravezadvAranI uparanA paththaramAM A moTo zilAlekha kotaravAmAM Avyo che. zilAlekhanA kada parathI paNa enI mahattA samajI zakAya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 che. A zilAlekha paMdara phUTathI vadhu lAMbo che ane pAMca phUTathI vadhu pahoLo che. emAM sattara lITInuM lakhANa che. paMcAsI vargaphUTanA lakhANamAM ghaNI mAhitI samAvI levAmAM AvI che. zilAlekha kotaravAnuM kAma eka karatAM vadhu kArIgaroe karyuM haze, kAraNa ke emAM akSaro be bhAtanA che. moTI pAlakha bAMdhIne enA para beThAM beThAM hoMziyAra zilpIoe akSaro kotaryA haze ! akSaro eTalA UMDA kotaryA che ke varasAda, ThaMDI, garamI vagereno ghasAro ATalo kALa jhIlavA chatAM zilAlekhamAMthI thoDAka akSaro ja naSTa thayA che. tema chatAM zilAlekha lagabhaga Akho vAMcI zakAya che. brAhmI lipinA A zilAlekhanI bhASA ardhamAgadhI prAkRta che. zilAlekhanuM lakhANa eka athavA vadhu kuzaLa kAvyamarmajJa lekhako pAse taiyAra karAvyuM haze e enI praziSTa, sUtrAtmaka, madhura zailI ane suyogya zabdAvali parathI jaNAya che. Akho zilAlekha aitihAsika mAhitIthI sabhara che. [zilAlekhanuM aMgrejI tathA hiMdImAM bhASAntara guphAnI bahAra mUkavAmAM AvyuM che.]. zilAlekhano prAraMbha zrIvatsa ane svastika e be maMgaLa cihna ane navakAra maMtranA prathama be padathI thAya che. A zilAlekha parathI eTaluM spaSTa che ke tyAre kaliMgamAM jaina dharma pravartato hato. cedI vaMzanA rAjAo jaina dharmI hatA. vaLI emAM parAkramI mahArAjA khAravele magadhamAMthI RSabhadeva bhagavAnanI pratimA pAchI meLavI e parathI jaNAya che ke e kALe paNa jinapratimAnI pUjA thatI hatI. tyAre sAmAnya prajAmAM ardhamAgadhI bhASA bolAtI hatI ane lipi tarIke brAhmI lipi pracalita hatI. devanAgarI lipi tyAre haju pracAramAM nahi AvI hoya. itihAsakAro noMdhe che ke kaliMgamAM mahArAjA khAravelanA samayamAM jeTalo jaina dharmano pracAra-prabhAva thayo hato, eTalo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri emanI pahelAM ke emanI pachI kaliMganA rAjyamAM thayo nahoto. zilAlekha parathI jaNAya che ke e kALe naMdarAjAnA nAmathI saMvata cAlato hato. (vikrama saMvatanI zarUAta tyAra pachI thaI.) naMda saMvata 103nA varSe mahArAjA khAravele magadhamAM khodAyelI nahera potAnA rAjyamAM 'tanasulIya' nAmanA mArge vadhu khodAvIne potAnI rAjadhAnImAM lAvyA hatA, evo nirdeza zilAlekhamAM che. A zilAlekha bIjI eka aitihAsika dRSTie mahattvano che. jo e ghaTanAno ullekha A zilAlekhamAM na kotarAyo hota to kadAca evI mahattvanI ghaTanA vismRtinA gartamAM kAyamane mATe dhakelAI gaI hota. chellA eka-savA saikAthI e ghaTanA prakAzamAM AvI che to paNa haju keTalAye evA vidvAno haze ke jemane e vize kazI mAhitI na hoya. ApaNAM Agamo zruta paraMparAthI cAlyAM AvatAM hatAM. zrutaparaMparAmAM samaye samaye akSa2phe2, zabdaphera, arthaphera thavAno saMbhava rahe che. traNacAra peDhImAM keTaluMka lupta thaI jAya che. eTalA mATe samartha jANakAra AcAryo ane anya sAdhu-sAdhvIo ekatra thaine pAThanirNaya karI le che. ene 'vAcanA' kahevAmAM Ave che. zrutaparaMparAthI cAlyA AvatAM ApaNA Agamo mATe bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI lagabhaga 160 varSe pATalIputramAM eka vAcanA AcArya zrI sthUlibhadrasUrIzvaranI nizrAmAM yojavAmAM AvI hatI. tyAra pachI bIjI vAcanA mathurAmAM Arya skaMdilAcAryanI nizrAmAM yojavAmAM AvI hatI. paraMtu A be vAcanAnI vacce cakravartI khAravelanA nimaMtraNathI eka nAnI vAcanA kaliMganA kumAragiri upara yojavAmAM AvI hatI evo ullekha A zilAlekhanI soLamI paMktimAM che. A vAcanAsabhAmAM padhAravA mATe mahArAjA khAravele dUra dUra sudhI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 cAre dizAmAM jAte jaine moTA moTA AcAryo, anya munivaro ityAdine nimaMtraNa ApyuM hatuM. eTale A vAcanAsabhAmAM basothI adhika jinakalpI mahAtmAo, traNasothI adhika vikalpI AcAryo ane sAdhu bhagavaMto, traNasothI adhika zramaNIo, sAtasothI adhika zrAvako ane sAtasothI adhika zrAvikAo padhAryA hatAM. A sabhAmAM eka mahattvanuM kArya e thayuM ke vicchinna thavA AvelA cosaTha adhyAyavALA aMga saptika' nAmanA graMthano uddhAra thayo hato. e samaye kaliMganI rAjadhAnI toSAlI (kanakapura) hatI. AjanA bhuvanezvaranI jagyAe ke enI AsapAsa e hovAno saMbhava che. " zilAlekha pramANe mahAmeghavAhana mahArAjA khAravelane soLa varSanI nAnI vaye yuvarAjanuM pada ApavAmAM AvyuM hatuM ane pacIsa varSanI vaye emane rAjagAdI soMpavAmAM AvI hatI. gAdIe AvyA pachI mahArAjA khAravele cAre bAju potAnA sAmrAjyano vistAra karyo hato. pahele varSe emaNe prajAkalyANanAM kAryomAM samaya Apyo. emaNe prajAnA karaverA mApha karyA. potAnI 45 lAkhanI reyata mATe taLAvo khodAvyAM ane ene pALa baMdhAvI. teo dAnamAM ghaNuM dhana ApatA. prajAnA manoraMjana mATe saMgIta, nATaka, nRtya, mallakustI vagere mATe teo vakhatovakhata utsavo yojatA. emanI be rANI dhuSitA ane siMdhulA paNa prajAmAM tathA zramaNavargamAM lokapriya hatI. mahArAjA khAravele evo krama rAkhyo hato ke eka athavA be varSa rAjyanI vyavasthA para dhyAna ApavuM ane pachI thoDo vakhata sarahado saMbhALavI ane jarUra paDe to duzmano para caDAI karavI. udayagiri upara judI judI UMcAie nAnI moTI ghaNI guphAo che. emAM pahelAM ame "rANIguphA' joI. A vizALa guphAno varaMDAno bhAga enA staMbho sahita naSTa thaI gayo che. nAnI koTaDI jevI hArabaMdha dasa jeTalI guphAo eka hAramAM khullI dekhAya che. vaLI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri baMne bAju paNa koTaDIo che. enI uparanA mALe guphAonI bIjI hAra che. Ama be mALavALI guphAo ATalI moTI saMkhyAmAM bhAratamAM bIje kyAMya nathI. dUrathI jANe eka mALavALI cAlI hoya evuM dRzya lAge. AvI lAkSaNika racanAne kAraNe eka vakhata A guphAo najare joI hoya to enuM dRzya yAda rahI jAya tevuM che. AkhA DuMgara upara bIjI chUTIchavAI pacAsathI adhika AvI koTaDI-guphA che. zramaNa ane zramaNInI guphAo judA judA vistAramAM haze. pratyeka guphAmAM eka eka evI rIte tyAre zramaNo ane zramaNIo mukAma karatA haze ane sAdhanA karatA haze. kyAreka eka guphAmAM traNa cAra zramaNo paNa rahetA haze. e parathI jaNAya che ke vihAra karIne ahIM moTI saMkhyAmAM zramaNa-zramaNI padhAratAM haze ! mahArAjA khAravele A guphAo kotarAvavAmAM aDhaLaka dhanano kharca karyo haze ! vaLI emAM samaya paNa ThIka ThIka lAgyo haze. jaina zramaNo mATenuM guphA-nivAsa ATalA vizALa pramANa anyatra kyAMya nathI. rANIguphAnI A hArabaMdha nAnI guphAo pAsethI ApaNe pasAra thaie to A nAnI oraDIomAM aMdara eka bAju oTalA jevuM dekhAya. te muni mahArAja mATe Asana tathA rAtanA saMthArA mATenI racanA che. bahArathI aMdaranuM badhuM joI zakAya che, eTale pagathiyAM caDI aMdara javAno zrama levAnuM mana na thAya. paNa bhomiyo amane aMdara laI gayo. eka UMcI beThaka para besIe to mAthuM vAMkuM vALavuM paDe, paNa bhomiyAe amane chatamAM khADo batAvyo. tyAM besIne dhyAna dharavuM hoya to mAthuM e khADAmAM evI rIte UMcuM rahe ke besavAnI takalIpha paDe nahi. evI rIte chatamAM mAtra mastaka rAkhavAno Azaya e ke muni dhyAnamAM beThA hoya to guphA khullI hovA chatAM temane bahAranuM kazuM dekhAya nahi ane bahAranA lokone muninuM zarIra dekhAya paNa mastaka dekhAya nahi. AthI dhyAnamAM vikSepa paDe nahi. keTalIka Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 guphA-koTaDImAM aMdara mALiyA jevI racanA che je bahArathI dekhAtI nathI. aMdara gayA pachI jovAmAM Ave to eka dIvAlanI upara bAkorA jevuM hoya che. upara caDIne aMdhArA bAkorAmAM koI dAkhala thAya to aMdara besI zakAya athavA sUI zakAya evI lAMbI racanA karavAmAM AvI che. koI munine tyAM besIne dhyAna dharavuM hoya to dharI zake. pote upara sUtA hoya to bahArathI cAlyA jatA koine dekhAya nahi. aMdara AvelAne paNa dekhAya nahi. paNa AvI racanAno vizeSa Azaya to e hato ke A pahADa ane jaMgalanA pradezamAM hiMsaka mAnavabhakSI jAnavaro ghaNAM hatAM. eTale khullI guphAmAM rAtre jAnavara aMdara Ave to paNa ene kazuM dekhAya nahi ane te upara caDI zake nahi. keTalIka guphAomAM eka bAju oTalA jevI beThaka che ke je sUvA mATe upayogamAM laI zakAya evI che. e paththaranI pathArImAM eka cheDe mastaka TekavavA mATe paththara saheja UMco karavAmAM Avyo che. keTalAka munio emAM sUtA sUtA dhyAna dharatA. AvI guphA joI amane paNa dhyAna dharavAnuM mana thayuM. ame enA para zavAsana mudrAmAM sUine thoDIka miniTa dhyAna dharyuM. keTalIka guphAomAM pravezadvAra pAse beya bAjunA khUNAmAM mazAla saLagAvavA mATe vyavasthA karAyelI jovA maLI. e jamAnAmAM ghI ke telanA dIvA hatA ane vadhu prakAza joie to mazAlI hatI. jAhera kSetromAM ke kAryakramomAM rAtane vakhate mazAla vaparAtI. A badhI guphAomAM rahenArA mATe bahAranA bhAgamAM pANInI vyavasthA TAMkA dvArA karavAmAM AvI che. pahADa para paDelA varasAdanuM pANI e TAMkAmAM jharyA kare. pANInA nikAla mATe nIka paNa banAvavAmAM AvI che. keTalIka guphAonI bahAra thayelA zilpakAmamAM bhAlAvALA cokIdAro che. keTalAkamAM ahiMsA, kSamA, zAnti vagerenAM dRzyo Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri 1 1 che. kyAMka rANI haraNano zikAra karavAnI nA pADe che evuM dRzya che. eka penalamAM hAthI strIone pANI bharavA deto nathI, AthI keTalIka strIo hAthIne mAravA mATe zastra ugAme che to bIjI strIo emane aTakAve che. ekamAM vidyAdhara mALA laine Avyo che. eka vidyAdharanA hAthamAM phUla che. AvI badhI penalomAM ahiMsA, dayA, kSamA, zAnti vagerenA bhAvo che. kaliMgAdhipati mahArAja khAravelanA guru bhagavaMta tarIke zrI supratibaddhasUrijInuM nAma sAMpaDe che. emanA prabhAvathI mahArAjA khAravelanA jIvanamAM parivartana AvyuM hatuM. kumAragiri upara teo guru mahArAjanA vyAkhyAnamAM eka zrAvaka tarIke sAme zrotAgaNamAM besatA. udayagiri upara bIjA AcAryo vagere paNa padhAratA. judI judI guphAo joine chelle ame hAthIguphA pAse AvyA. A guphA aMdarathI ghaNI vizALa che. evuM anumAna karAya che ke te pahelAM kudaratI guphA haze ane pachIthI te aMdarathI khodIne moTI karavAmAM AvI haze. guphAmAM aMdara koI viziSTa racanA nathI, paNa enuM mahattva vizALa pravezadvAranI upara kotarelA zilAlekhane kAraNe che. AkhuM lakhANa brAhmI lipimAM che. emAM AraMbhamAM ja zrIvatsa ane svastika pachI navakAra maMtranAM be pada che. e jovAnI varSonI mArI bhAvanA saphaLa thaI ethI anahada AnaMda anubhavyo. bhAvathI e be padane vaMdana karyA. e be pada barAbara vAMcI zakAya eTalA mATe ardhamAgadhI bhASA ane brAhmI lipinA e akSaro agAuthI meM samajI lIdhA hatA. e be pada brAhmI lipimAM A pramANe che : na sa phi dha ) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 [koikane prazna thAya ke ahIM navakAramaMtranA bIjA padamAM 'namo siddhANaM'ne badale 'namo sava (savva) sidhANuM' kema che ? eno uttara e che ke eka sAthe ghaNAMne mATe namaskAranAM judAM judAM pada hoya to chellA padamAM 'sarva' Ave ke jethI uparanA badhAM padamAM 'sarva' abhipreta che ema manAya. navakAramaMtranA pAMca padamAM chellA pAMcamA padamAM namo loe savva sAhUNaM che. eno artha e ke uparanA cAre padamAM 'savva' zabda abhipreta che. ahIM phakta be pada hovAthI bIjA padamAM sava (sarva) zabda che.] zilAlekhamAM navakAramaMtranAM A be pada Azare 2300 varSa pahelAM kaMDAravAmAM AvelAM che. A eka sapramANa nirvivAda satya che. jainonA eka saMpradAyamAM varSo sudhI evI eka mAnyatA pracalita rahI hatI ke navakAramaMtra anAdi nathI, paNa emanA eka samartha AcArya mahArAje hajAreka varSa pahelAM enI racanA karI hatI. A mAnyatA haju paNa rUDhicusta samAjamAM pracalita che. paraMtu vidvAnoe jyAre jANyuM ke be hajAra varSa pahelAM navakAramaMtranAM pahelAM be pada udayagirinI jaina guphAmAM kotaravAmAM AvyAM che tyArathI teoe potAnI paraMparAgata mAnyatA choDI dIdhI che. 12 udayagirinI guphAo joI, 'Aja saphaLa dina mAho' e paMktinuM guMjana karatA karatA ame nIce AvyA. bIje divase savAre ame khaMDiMgarinI guphAo ane maMdiro jovA gayA. tyAM guphAo prAcIna che ane maMdiro uttarakAlIna che. khaMgiri enuM nAma sUcave che te pramANe enA zikhara para baMdhAyelAM maMdiro khaMDita ke naSTa thaI gayAM hatAM. emAM traNaso varSa pahelAM baMdhAyeluM maMdara paNa jarjarita thatAM eno jIrNodvAra thaI rahyo che. jeTaluM guphAonuM AyuSya hoya eTaluM maMdironuM hoya nahi. ThaMDI, garamI, varasAda uparAMta dharatIkaMponI asara bAMdhelAM maMdiro 52 thayA vagara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri rahe nahi. A TekarI para je guphAo che emAM kotarAyelI tIrthaMkaronI nagna mUrtio parathI spaSTa che ke A digaMbara tIrtha che. jo ke mahArAjA khAravelanA vakhatamAM zvetAmbara ane digaMbara evA bheda thayA hoya evo saMbhava nathI. 13 mahArAjA khAravele magadha upara caDAI karI, vijaya meLavI potAnI je jinapratimA pAchI meLavI ane enI pratiSThA te kALe A khaMDagiri upara vizALa jinamaMdira bAMdhIne karavAmAM AvI haze ema manAya che. keTalAMka dharmasthaLomAM bane che tema anya dharmanA loko enA para atikramaNa karatA hoya che. ahIM khaMDiMgarimAM paNa e pramANe banyuM che. ahIM bArAbhujAjI guphA tathA navamuni guphAmAM e pramANe thayuM che. emAM tIrthaMkara pArzvanAtha bhagavAnanI khaDgAsanamAM digaMbara pratimA che. enA para raMga lagADI, vastra paherAvI emanI hiMdu deva tarIke pUjA thavA lAgI che. tevI ja rIte cakrezvarI mAtA tathA ajitA mAtAne kALo raMga lagADI, vastra paherAvI durgA mAtA ane kAlI mAtA tarIke pUjA cAlu thaI che. pUjArIo mATe e AvakanuM sAdhana thaI gayuM che. vaLI guphAnI bahAranA AMgaNAmAM zaMkara bhagavAnanI eka nAnI derI bAMdhavAmAM AvI che ane tyAM pUjA-AratI thavA lAgyAM che. AthI eTalo bhAga te hiMdu tIrtha che evI bhrAmaka mAnyatA pracalita karAI rahI che. paraMtu e ja guphAmAM bAkImAM badhA bhAgamAM tIrthaMkaronI ane zAsanadevInI mUrtio dIvAlamAM kaMDArelI joI zakAya che. digaMbara samAja have sAvaceta thaI gayo che ane khaMgiri uparanAM bAkInAM maMdironI AsapAsa koTa ke jALI karIne tALAM mArI devAyAM che. vaLI jIrNodvAra paNa cAlu thaI gayo che. eka maMdiramAM enA moTI jALI jevA daravAje cokIdAre aMdarathI tALuM mAryuM hatuM. aMdara eka digaMbara muni bhagavaMta beThA hatA ane be mANaso emanI doravaNI pramANe citrasajAvaTanuM kAma karatA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 hatA. mukhya bhagavAnanAM darzana karavA hoya to aMdara javuM paDe. maMdiranA daravAjA AgaLa jema jema pravAsIo AvatA jAya tema cokIdAra nA pADato jAya. mArA mitre kahyuM ApaNane darzana karavA nahi maLe. 'ame jaina chIe.' ema kahyuM to paNa cokIdAre nA pADI. eTale meM bUma pADI muni mahArAjane kahyuM, 'namostu mahArAja.' e sAMbhaLatAM mahArAje cokIdArane kahyuM, 'are khola do bhAI, e apanevAle hai.' tarata daravAjo khUlyo ane ame aMdara gayAM. cokIpahero kaDaka rAkhavAnuM mahArAjazrIe kAraNa samajAvyuM. amane caMdraprabhunAM ane mahArAjIzrInAM darzana karavAno lAbha maLyo. 14 khaMDigiranAM maMdiro ane guphAo nihALI ame tyAM eka sthaLe ArAma karavA beThAM. udayagiri ane khaMgirimAM sauthI mahattvanuM aMga te zilAlekha che. emAM kaliMga cakravartI mahArAjA khAravela mATe mahAmeghavAhana, kSemarAjA, bhikSurAjA ane dharmarAjA jevAM vizeSaNo vaparAyAM che e upa2thI emanI tejasvI bahumukhI pratibhAno paricaya maLI rahe che. vaLI emane apratihata senA-balanA adhikArI ane zAsana cakradhAraka kahevAmAM AvyA che. pote zAsana-samrATa hovA chatAM eka sadAcArI zrAvaka tarIke ja emaNe potAnI jAtane rajU karI che. mahArAjA khAravelanA jIvananI duHkhada ghaTanA e che ke emano svargavAsa bharayuvAnImAM 38-40 varSa jeTalI nAnI vaye thayo hato. jANe madhyAhne sUryAsta ! emanA svargavAsano nizcita samaya haju sudhI jANavA maLyo nathI, paNa teo vadhu jIvyA nathI ema itihAsakAro kahe che. rAjyArohaNa pachI paMdareka varSano je samaya emane maLyo emAM temaNe rAjyakSetre, samAjakSetre ane dharmakSetre keTaluM badhuM bhagIratha kArya karI lIdhuM hatuM ! nAnI vayamAM ATalI badhI siddhio meLavI e parathI teo keTalA pratApI, parAkramI, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayagiri-khaMDagiri dayALu ane dharmazraddhAvALA haze ! bhAratanA itihAsamAM emanuM nAma suvarNAkSare lakhAvuM joie. zilAlekhamAM mahArAjA khAravelano ullekha bhikSurAja, dharmarAja tarIke thayelo che. ema manAya che ke emaNe rAjyazAsananuM mahattvanuM kArya karI lIdhA pachI bhikSu-sAdhu tarIkenuM jIvana svIkArI lIdhuM haze ane emaNe bhikSa tarIke deha choDyo haze. udayagiri ane khaMDiMgarinI amArI mulAkAta eka yAdagAra mulAkAta banI gaI. bhAratanA bhavya bhUtakALane najara samakSa tAdeza karavAno eka anero avasara sAMpaDyo ane dhanyatA anubhavI. [kaliMga rAjya ane mahArAjA khAravela vize have itihAsanA keTalAka graMthomAM sArI mAhitI sAMpaDe che. hiMdImAM zrI kAzIprasAda jAyasvAle sArI mahenata karIne khAravela vize lekha lakhyo che, je hiMdImAM keTalAka pAThyapustakomAM paNa levAyo che. gujarAtImAM i. sa. 1938mAM zrI suzIla (bhImajI harajIvana) nAmanA lekhake 'kaliMganuM yuddha ane mahAmeghavAhana mahArAjA khAravela' nAmanuM pustaka lakhyuM che. tAjetaramAM pa. pU. zrI pUrNacaMdrasUrijIe 'khAravela' nAmanuM pustaka vArtArUpe rasika zailIe lakhyuM che.] 15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA pa.pU. sva. zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja vaizAkha vada 11 ne divase jemanI svargArohaNa tithi ujavAya che e pa. pU. sva. zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA evA eka mahAna jainAcArya hatA, jemanA traNasothI adhika ziSya-praziSya Aje paNa vicare che. vastutaH 5. pU. sva. premasUridAdA AkhI sadI para chavAI gayA hatA. emanA jIvananI vigato jyAre jANIe chIe tyAre uccatama koTinA eka mahAna jaina prabhAvaka AcArya bhagavaMta kevA hoya enI viziSTa jhAMkhI thAya che. potAnA prathama paTTaziSya suvizAla gacchAdhipati pa. pU. sva. vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja tathA 5. nyU .241. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja, paMnyAsa zrI caMdrazekharajI mahArAja vagere saMkhyAbaMdha dhuraMdhara ziSyone ane bIjA aneka nAmAMkita praziSyone ghaDavAmAM emanuM moTuM yogadAna rahyuM che. enA uparathI e saunA guru bhagavaMtanI potAnI saMyama pratibhA keTalI ujjavaLa ane AkarSaka haze tenI pratIti thAya che. pa.pU. premasUridAdAnA ghaniSTha saMparkamAM AvanArane dIkSA levAnA bhAva thayA vagara rahe nahi evuM saMyamI, vAtsalyapUrNa emanuM jIvana hatuM. tattvajJAnanA viSayamAM ziSyonI koI paNa zaMkAnuM tarata nivAraNa karI zake evuM agAdha emanuM zAstrajJAna hatuM. karmasiddhAntanA viSayamAM emanA jeTalI jANakArI ane kaMThastha vigato tyAre koInI pAse nahotI. ziSyo, praziSyo ane saMghanI vyavasthA karavAmAM teo atyaMta nipuNa hatA. eTale ja emanA mATe siddhAntamahodadhi, cAritracUDAmaNi, saMghakauzalyAdhAra, vAtsalyavAridhi, kRpAsAgara, sAkSAt saMyamamUrti, paramatAraka, sUripuraMdara ityAdi yathArtha vizeSaNo emanA ziSyoe prayojelAM che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA pU. AcArya mahArAja vize saMsmaraNa lekho ke chUTaka smaraNo emanA ghaNA ziSyoe lakhyAM che ane potAnA A guru mahArAjanI vAta nIkaLatAM gadagadita thaI jAya che. pU. zrI vIraratnavijayajI mahArAje saMbhAraNAM sUri premanAM'nA nAmathI daLadAra smRtigraMtha pragaTa karyo che jemAM pU. mahArAja zrI premasUrIzvarajInuM savistara jIvanacaritra che ane aneka mahAtmAo ane gRhasthoe ApelI zraddhAMjali che. taduparAMta pU. zrI jagancaMdra vijayajI mahArAje padyamAM "guruguNa amRtavelI rAsa" nAmanI rAsakRti lakhI je vivecanasahita prakAzita thayelI che. A baMne graMtho vAMcatAM pU. mahArAjazrInA ujjavaLa jIvana ane saMgIna zAsanakAryano sarasa paricaya thAya che. guru bhagavaMta hoya to AvA hovA joie evI eka hRdayaMgama chApa cittamAM aMkita thAya che. pa.pU. zrI caMdrazekharavijayajI mahArAje "premamadhurI vANI tArI" nAmanA lekhamAM pU. mahArAjazrInA hRdayamAMthI samaye samaye nIkaLelA ugAro TapakAvI lIdhA che. pU. zrI trilocanasUri mahArAje pU. mahArAjazrInA aDhAra mukhya guNonI chaNAvaTa karIne enA preraka prasaMgo TAMkyA che. pUjya mahArAjazrIno janma vi. saM. 1940nA phAgaNa suda 14nI aDadhI rAte (eTale pUnamanI vahelI savAre) emanA mosALamAM rAjasthAnamAM nAdiyA gAmamAM thayo hato. emanAM mAtAnuM nAma kaMkubAI ane pitAnuM nAma bhagavAnajIbhAI hatuM. bhagavAnajIbhAinuM vatana piMDavADA. bALakane laine mAtA piMDavADA AvyAM. phoie bALakanuM nAma premacaMda pADyuM. premacaMda sAteka varasanA thayA tyAM sudhI piMDavADAmAM emano uchera thayo. paraMtu tyAra pachI emanA pitAzrI vyavasAya arthe gujarAtanA sUrata jillAmAM vyArA gAme AvyA. e divasomAM keTalAye rAjasthAnI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 bhAIo ekabIjAnA sahAre khAnadeza ke madhya pradezamAM AvIne kApaDa, dhIradhAra ke anya prakArano vepAra karatA. e rIte bhagavAnajIbhAI ane kaMkubAI potAnA putra premacaMdane laine vyArAmAM AvIne vasyA hatAM. premacaMda zALAno abhyAsa vyArAmAM karyo ane anukrame kizorAvasthAmAM AvyA. kizora premacaMda savAre derAsare darzana-pUjA karavA jatA. koI muni mahArAja gAmamAM padhAryA hoya ane emanuM vyAkhyAna hoya to vyAkhyAnamAM besatA ane pachIno samaya pitAzrI sAthe dukAne besatA. emanAmAM pUrvajanmanA koI UMDA saMskAra haze ke jethI emane dharmanI ane sAdhu bhagavaMtonI vAtomAM rasa paDato hato. eka divasa dukAne koI saMnyAsI-bAvo bhikSA mAgavA Avelo. te premacaMda sAme TIkI TIkIne joto hato. tyAre pitAjI bhagavAnajIbhAie prazna karatAM bAvAe kahyuM hatuM ke A chokarAnI mukhAkRti parathI lAge che ke tamAro putra koI moTo mANasa thaze; prAyaH tyAgI mahAtmA thaze. bAvAnI e AgAhI sAMbhaLyA pachI kizora premacaMda tyAga-verAgyanI vicAradhArAe vAraMvAra caDI jatA. vyArA jevA nAnA gAmamAM eka vakhata eka munibhagavaMta padhArelA ane zatruMjaya tIrthanI koI parvatithi nimitte e tIrthano mahimA vyAkhyAnamAM varNavelo. tyArathI premacaMdane zatruMjayanI yAtrAnI tAlAvelI lAgelI. emaNe tyAM javA mATe pitAjIne vAraMvAra kaheluM, paNa kizoravayanA premacaMdane ekalA mokalavA teo taiyAra nahotA. e divasomAM TrenanI sagavaDa ochI hatI. AkhA divasamAM eka Trena Ave ne jAya. vaLI be-traNa sTezane gADI badalavAnI. vyArAthI pAlitANA pahoMcatAM be divasa lAgI jAya, sAdI TapAla sivAya bIjo koI saMparka nahi. relve rijharvezananI prathA nahi. musApharo eTalA ochA ke jarUra paNa nahi. eTale pAchA pharavAnI tArIkha nizcita Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIzAdAtA 10 nahi. vaLI jAtrA eTale be-cAra divasa vadhu paNa lAgI jAya. bhagavAnajIbhAIe eka vakhata koI saMgAtha joIne premacaMdane pAlitANA mokalyA. eka dharmazALAmAM UtarIne premacaMde siddhAcalanI yAtrA jiMdagImAM pahelIvAra karI ane A mahAtIrthathI ekadama prabhAvita thaI gayA. aThThama karIne jAtrA thAya to vizeSa lAbha thAya che evo eno mahimA jANIne aThThama sAthe jAtrA karI. DuMgara para caDatAM-UtaratAM sAdhu-sAdhvInAM darzana karIne temaNe kRtArthatA anubhavI. daramiyAna potAne eka muni mahArAjano saMparka thayo. emanuM nAma siddhimuni hatuM. emanI pAsethI premacaMdane ghaNuM jANavA maLyuM. pAlitANAnA A paricayathI premacaMdane emanI pAse dIkSA levAnA bhAva thayA. paraMtu mahArAje kahyuM ke potAno evo abhyAsa nathI, paNa jo dIkSA levI hoya to ghoghAmAM birAjamAna pa.pU. zrI vIravijayajI mahArAja (pUjAnI suprasiddha DhALonA racayitA zrI vIravijayajI te judA) ane emanA ziSya pU. zrI dAnavijayajI che. dIkSA levI hoya to emanI pAse levI joIe. premacaMda pAlitANAthI ghoghA gayA. tyAM pahoMcI baMne muni bhagavaMtone maLI potAnI dIkSA levAnI bhAvanA vyakta karI muni bhagavaMtoe premacaMdane pahelAM svAdhyAya karavA ane sAthe rahevA kahyuM jethI enI yogyatAno potAne khyAla Ave. thoDA divasanA rahevAthI ja premacaMdamAM svAdhyAya, tapa, vinaya, vaiyAvacca vagerenA uttama guNo pragaTa thavA lAgyA. tyAre paMdara varSanI emanI uMmara hatI. paraMtu A bAju premacaMdanAM mAtApitAne ciMtA thaI ke zatruMjayanI jAtrA karavA nIkaLelA premacaMdane ATalA badhA divasa kema lAgyA? bhagavAnajIbhAI tapAsa karavA pAlitANA AvyA ane tyAMthI khabara maLyA eTale ghoghA AvyA. teo premacaMdane pAchA vyArA laI gayA. paraMtu premacaMdanA dilamAM dIkSA levAnuM bIja have barAbara vavAI gayuM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 hatuM. vyArAmAM premacaMda ghara ane dukAna saMbhALatA, paraMtu emAM emano jIva lAgato nahoto. ghara choDIne bhAgI nIkaLavAnI teo taka zodhatA hatA. ema karatAM karatAM lagabhaga be varSano samaya vItI gayo. eka divasa evuM thayuM ke gharanAM badhAMne koI sagAnuM mRtyu thatAM prasaMgavazAt bahAragAma javAnuM thayuM. premacaMda ekalA ja ghare hatA. emane lAgyuM ke ghara choDIne javAnI A eka sArI taka che. sUratathI pAlitANA TrenamAM kevI rIte javAya eno to anubhava emane hato. have savAla rahyo vyArAthI sUrata javAno. emAM vAra na lAgavI joIe. eTale mana makkama karIne gAmamAM koIne khabara paDe te pahelAM vahelI savAre teo nIkaLI gayA ane Akho divasa page cAlIne, sAMja sudhImAM 45 kilomITaranuM aMtara kApIne teo sUrata pahoMcI gayA. tyAMthI Trena pakaDI bIjA be divasamAM pAlitANA paNa pahoMcI gayA. sadbhAgye pU. vIravijayajI ane pU. dAnavijayajI tyAre pAlitANAmAM ja birAjamAna hatA. premacaMdanI dIkSA mATenI ukiTa laganI ane yogyatA pArakhIne baMne munivaroe sattara varSanA A yuvAnane dIkSA ApavAno nirNaya karyo. e pramANe vi.sa. 1957nA kArataka vada 6nA roja siddhagirinI zItala chAyAmAM premacaMdane dIkSA ApavAmAM AvI ane emanuM nAma "premavijaya' rAkhavAmAM AvyuM. emane pU. dAnasUrijInA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA. dIkSA pachI pU. premavijayajIe saMkalpa karyo ke jyAM sudhI potAnA guru mahArAjanA kula pAMca ziSyo na thAya tyAM sudhI kerIno tyAga karavo. paraMtu thoDA varasamAM ja pAMca ziSyo thaI gayA. dIkSA pachI vihAra karIne teo pATaNa padhAryA. tyAM pa. pU. zrI AtmArAmajI mahArAjanA paTTadhara tarIke zrI kamalavijayajIne Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 21 sthApavAmAM AvyA ane emane AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. pATaNathI vihAra karI pU. zrI dAnavijayajI mahArAja potAnA ziSya pU. zrI premavijayajIne laIne vaDodarA padhAryA. pU. zrI dAnavijayajI mahArAje Agamono saMgIna abhyAsa karI lIdho hato. emane "sakalAgama rahasyavedI' kahevAmAM AvatA. emaNe potAnA ziSya pU. mahArAjazrIne ahIM saMskRta bhASA ane vyAkaraNa, kAvyAdinA graMtho, nyAya ane tarkanA graMtho, Agamo, prakaraNagraMtho vagereno saghana abhyAsa karAvyo. daramiyAna emaNe pote paNa bhagavatI sUtranA yogodvahana karyA ane emane khaMbhAtanA saMgha gaNipada ane paMnyAsapada ApyuM. tyArapachI teoe pAlanapura, bharuca, khaMbhAta, chANI vagere sthaLe cAturmAsa karyA. daramiyAna pU. mahArAjazrIno abhyAsa paNa cAlato ja rahyo hato. abhyAsa mATe emanI laganI eTalI tIvra hatI ke chANIthI vihAra karIne teo roja savAre vaDodarA jatA, tyAM paMDitajI pAse abhyAsa karatA ane bhara taDakAmAM pAchA pharatA. koIvAra paMDitajI ghare na hoya ke emane anukULatA na hoya to dhakko thato, paraMtu ethI pU. mahArAjazrI kyAreya aprasanna thatA nahi. pUjya mahArAjazrIe potAnA zarIrane have evuM keLavyuM hatuM ke unALAmAM tapelI jamIna para teo ullAsathI cAlatA. paga baLatA hoya to paNa teo utAvaLa karatA nahi ke chAMyaDo zodhatA nahi. chANI ane lIMbaDImAM cAturmAsa karyA pachI AcArya bhagavaMta pa. pU. kamalasUrijIe pa. pU. upAdhyAya zrI vIravijayajI sAthe paMjAba bAju vihAra karyo ane tyAM uparAuparI be cAturmAsa aMbAlAmAM . pU. mahArAjazrIe paMjAbanI dharatI para A pahelI vAra padArpaNa karyuM hatuM ane te chellI vAranuM hatuM. pU. mahArAjazrI potAnA gurubhagavaMta sAthe aMbAlAthI vihAra karI cAturmAsa bIkAneramAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pharIne vaDodarA padhAryA. tyAM jJAnabhaMDAranuM ane vidyAbhyAsanuM kArya karavAnuM hatuM. pU. mahArAjazrIe vaDodarAmAM potAno vidyAbhyAsa eTalo gahana karyo ke have saMskRta bhASAmAM paNa teo vArtAlApa karatA hatA. te vakhate vaDodarAnA orienTala insTiTyUTa ane senTrala lAyabrerInA niyAmaka zrI anaMtakRSNa ane pU. mahArAjazrI maLe tyAre paraspara saMskRtamAM vArtAlApa karatA. pU. mahArAjazrI tyAMnI jaina hastaprato joine Azcaryacakita thaI gayA. emane lAgyuM ke A badhA sAhityane saMpAdita-prakAzita karavAnuM kAma eka mANasanuM nathI. e mATe dasapaMdara munione taiyA2 ka2vA joie. 22 pU. mahArAjazrI eka vakhata lAyabrerImAM hatA tyAre gAyakavADa nareza zrI sayAjIrAva tyAM padhAryA. pUjya mahArAjazrI sAthenI vAtacItathI teo atyaMta prabhAvita thayA ane tyAra pachI to lakSmIvilAsa nAmanA rAjamahelamAM pU. zrI dAnavijayajI ane pU. mahArAjazrInAM pravacano thayAM. vaDodarA pachI tyAM pAse ja AvelA dAparA nAmanA gAmamAM pU. zrI dAnavijayajI mahArAje potAnA ziSyo sAthe cAturmAsa karyuM. ApaNane Azcarya thAya ke AvA nAnA gAmaDAnI pasaMdagI teoe cAturmAsa mATe kema karI haze ! paraMtu te saprayojana hatI. eka to pU. mahArAjazrIno tyAM ekAntamAM abhyAsa sAro thAya ane pAdarAthI AvatA tribhuvana nAmanA eka dIkSArthI (bhaviSyanA pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja) sAthe gADha paricaya thAya. pAdarAthI dhArmika mAstara ujamazIbhAI rajAnA divase potAnA vidyArthIone laine darAparA AvatA ane tyAM pUjA bhaNAvatA. emAM tribhuvana nAmano eka tejasvI vidyArthI Avato hato. sAta varSanI uMmara sudhImAM eNe potAnAM mAtA-pitA gumAvyAM hatAM. pitAnuM to Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIzAdAtA 23 mukha paNa joyuM nahotuM. dAdImA pAse te Ucharato hato. pU. dAnavijayajI mahArAjane enAmAM eka mahAna AcAryanAM bIja paDelAM jaNAyAM. kizora tribhuvanane tyAga-vairAgyano raMga lAgyo hato, dIkSA levI hatI, paNa kuTuMbIjanonI saMmati maLe ema nahotI. e uMmare vaDodarA rAjyamAM dIkSA laI zakAya ema nahotI, kAraNa ke gAyakavADI rAjyamAM bAla-dIkSAno pratibaMdha hato. paraMtu pU. zrI dAnavijayajI mahArAja ane pU. zrI premavijayajI mahArAjanI saMyamamArga mATe evI prabaLa preraNA hatI ke A badhI muzkelImAMthI mArga kADhavA mATe vicAra karIne te pramANe gAyakavADI rAjyanI hada pUrI thAya ane briTiza rAjya cAlu thAya evA jainonAM ghara vagaranA ekAnta gAMdhAra tIrthamAM potAnA celA pU. zrI maMgaLavijayajIne mokalIne emanA hAthe koIpaNa jAhera samAraMbha vagara guptapaNe dIkSA ApavAmAM AvI hatI. emanuM nAma muni rAmavijayajI rAkhavAmAM AvyuM ane emane pU. zrI premavijayajInA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA hatA. dIkSA pachI tarata tyAMthI teo bharUca padhAryA ane tyAra pachI cAturmAsa mATe pUjya gurudevo sAthe zinora gAmamAM joDAI gayA hatA. pU. zrI dAnavijayajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe zinorathI vihAra karIne bhAvanagara padhAryA. tyAMthI gujarAta tarapha vihAra karatA teo DabhoI padhAryA ane tyAM cAturmAsa mATe rokAyA. te daramiyAna pU. mahArAjazrIe bhagavatI sUtranA yogo dvahana karyA ane vi. saM. 1976nA kArataka vada 6nA roja emane gaNiAnuM pada ApavAmAM AvyuM. DabhoIthI pU. mahArAjazrI potAnA tejasvI ziSya vyAkhyAnakAra pU. zrI rAmavijayajI sAthe amadAvAda padhAryA. ahIM eka moTuM AMdolana teoe jaNAvyuM. e bhadrakALI mAtAne caDAvAtA bakarAnA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 bilane aTakAvavAnuM hatuM. emAM teone saphaLatA maLI ane 'prema' ane 'rAma'nAM nAma ghare ghare guMjavA lAgyAM hatA. amadAvAdathI rAjasthAna ane madhya pradezamAM vihAra karIne teo keTalAMka varSe pAchA amadAvAda padhAryA. ahIM pU. mahArAjazrIne emanA dIkSAnA ane gaNipadanA divase ja eTale ke kArataka vada 6nA divase vi. saM. 1981mAM paMnyAsa padavI ApavAmAM AvI. 24 amadAvAdamAM pU. mahArAjazrIe potAnA ziSya prakhara vyAkhyAnakAra pU. zrI rAmajaviyajI sAthe traNa cAturmAsa karyA. A cAturmAsanAM pravacanothI keTalAye yuvAnone jema dIkSAno raMga lAgyo hato tema emanAM svajanomAM dIkSAno virodha jAgyo hato. ema chatAM pU. mahArAjazrInuM puNyabaLa eTaluM moTuM hatuM ke ugra virodhavaMToLamAM paNa temane pUrI saphaLatA maLI hatI ane emano ziSya samudAya moTo thato jato hato. amadAvAdathI vihAra karI pU. mahArAjazrIe khaMbhAta ane sUratamAM cAturmAsa karyA. tyAM paNa saMkhyAbaMdha yuvAnoe dIkSA lIdhI ane emanA svajanono bhAre virodha rahyo. tyAra pachI vihAra karatA karatA pU. mahArAjazrI potAnA guru bhagavaMta ane ziSya samudAya sAthe muMbaI padhAryA. emanA hAthe dIkSita thanA2nI saMkhyA uttarottara vadhatI jatI hatI. paraMtu pU. mahArAjazrInI bhAvanA evI rahetI ke badhAMne potAnA ziSyo banAvavAne badale potAnA ziSyonA ziSyo banAvavA. muMbaimAM vi. saM. 1987mAM mahArAjazrIne upAdhyAyanI padavI ane pU. zrI rAmavijayajIne paMnyAsanI padavI ApavAmAM AvI. pU. mahArAjazrInA ziSyasamudAyamAM keTalAka to zrImaMtAino tyAga karIne AvyA hatA. muMbaI pachI amadAvAdamAM sthiratA thaI te daramiyAna be viziSTa koTinA yuvAna sagA bhAIo cArTaDa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 25 ekAunTanTa kAMtilAla ane popaTalAla pU. mahArAjazrInA saMparkamAM AvyA pachI dIkSA levAnA bhAvavALA thayA. pU. mahArAjazrIe teone dIkSA ApI ane teonAM anukrame nAma rAkhavAmAM AvyAM muni zrI bhAnuvijayajI ane munizrI padmavijayajI. daramiyAna potAnI vRddhAvasthA ane vadhatI jatI zArIrika nabaLAIne lakSamAM rAkhIne pa. pU. zrI dAnasUri mahArAje pU. mahArAjazrIne AcAryanI padavI ane pU. zrI rAmavijayajIne upAdhyAyanI padavI ApavAno nirNaya karyo. ghaNI AnAkAnI pachI teoe potAnA gurubhagavaMtanI AjJA mAthe caDAvI ane vi. saM. 1991mAM teone rAdhanapuramAM mahotsavapUrvaka e padavI ApavAmAM AvI. AcAryapade ArUDha thatAM ja pU. mahArAjazrImAM eka viziSTa prakAranuM gAMbhIrya AvI gayuM. mAthe moTI javAbadArI AvI. teo svAdhyAyamAM magna rahetA. paNa have teo temAM vadhu UMDA UtaravA lAgyA. vaLI have ziSyono sAtha paNa maLavA lAgyo ke jethI parizramabhareluM kAma vaheMcAI jAya. pU. mahArAjazrIe jJAnabhaMDAronI hastapratonuM saMzodhana karIne "karmaprakRti', "paMcasaMgraha', "nizItha cUrNi' vagere graMtho saMpAdita karIne pragaTa karyA. taduparAMta "saMkramaNakaraNa", "karmasiddhi', "mArgaNAdhAra' vagere graMtho paNa taiyAra karyA. have pU. mahArAjazrInA jIvanamAM agAu hatI tethI paNa vadhu ugra tapazcaryA ane tyAgane sthAna maLavA lAgyuM. teo svAdhyAyanI sAthe tapane joDatA ane ziSyone paNa tema karavA preraNA karatA. ziSyo mATe paMDitanI vyavasthA paNa karAvatA. emanA ziSyo divasamAM dasapaMda2 kalAka svAdhyAya karatA. mahArAjazrIe pahelAM amuka samayamaryAdA mATe ane pachI jIvana paryata miThAI, sUko mevo, phaLa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 vagereno tyAga karyo hato. pachI eka ja vakhatanI gocarI ane temAM paNa roTalI ane dALa athavA zAka ema be ja dravyano niyama lIdho hato. vi. saM. 1992mAM pU. mahArAjazrInA gurubhagavaMta pa. pU. zrI dAnasUrIzvarajIe pATaDImAM deha choDyo e samAcAra teone mAtaramAM maLyA tyAre bhAre AghAta lAgyo. satata sAthe vicaranArano aMtima samaye ja viyoga thayo. have samudAyanI javAbadArI potAne zire AvI. tyArapachI pU. mahArAjazrI vihAra karatA muMbaI padhAryA. vi. saM. 1992mAM pU. zrI rAmavijayajIne AcAryanI padavI ApavAmAM AvI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM vijaya rAmacaMdrasUrijI. muMbaInA itihAsamAM A eka moTI ghaTanA hatI. muMbaImAM teo e traNa cAturmAsa karyo. tyAra pachI pU. mahArAjazrIe mahArASTra bAju vihAra karyo ane pUnA, nipANI, sAMgalImAM cAturmAsa karI tathA AsapAsanAM nagaromAM vihAra karI e tarapha paNa dIkSA, pratiSThA, upadhAna vagere zAsana prabhAvanAnAM mahattvanAM kAryo karyA. keTalAka ajena yuvAnoe paNa jaina dharma aMgIkAra karyo ane koIke to emanI pAse dIkSA paNa lIdhI. jIvone pratibodha pamADI saMyamamArge vALavAnI temanAmAM viziSTa labdhi hatI. mahArASTramAMthI pAchA muMbaI padhAryA tyAre muMbaimAM emaNe vi. saM. 1998mAM je upadhAna tapa karAvyAM temAM ghaNAM zrAvaka-zrAvikA joDAyAM hatAM. enI mALanA prasaMge je traNa mAIla lAMbI zAnadAra zobhAyAtrA nIkaLI hatI (A lakhanAre najare joI hatI) te abhUtapUrva hatI. tyAra pachI Aja divasa sudhImAM evI zobhAyAtrA nIkaLI nathI. muMbaI pachI pU. mahArAjazrIe gujarAtamAM khaMbhAta, amadAvAda, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA | 27 rAjakoTa, jUnAgaDha-giranAra, mAMgaroLa, nAra (carotara) vagere sthaLe vicarI piMDavADAmAM cAturmAsa karyuM. pU. mahArAjazrInA seMsArI pitA zrI bhagavAnajIbhAI paNa piMDavADAmAM hatA ane potAnA putrano AdhyAtmika utkarSa joine ane dharmaprabhAvanAnA emanAM kAryo nihALIne parama harSa ane saMtoSa anubhavyo hato. rAjasthAnamAM paNa dIkSA, padavI, yAtrA-saMgha ityAdinI pravRttio paNa jozabhera cAlI hatI. piMDavADAmAM mahArAjazrInA saMsArI bhANeje paNa dIkSA lIdhI hatI ane emanuM nAma pU. zrI vIraratnavijayajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. pU. mahArAjazrInA mukhya ziSyo pU. zrI rAmacaMdrasUrijI mahArAja ane pU. zrI bhAnuvijayajI mahArAja paNa have svataMtra vihAra karavA lAgyA hatA ane teo paNa keTalAye dIkSArthIone lAvIne pU. mahArAjazrI pAse dIkSA apAvatA hatA. pU. zrI bhAnuvijayajI to pU. mahArAjazrInI AjJAthI zibiro yojatA hatA ane dIkSArthIone dIkSA letAM pahelAM ane dIkSA lIdhA pachI saMgIna abhyAsa karAvatA. A rIte ziSyo dvArA praziSyonI dIkSAnI saMkhyA vadhatI cAlI. mahArASTramAM pU. mahArAjazrI bIjI vAra padhAryA tyAre jude jude sthaLe maLIne eka ja divase cAlIsa jeTalI dIkSA thaI hatI. jANe ke dIkSAno juvALa na Avyo hoya ! pU. mahArAjazrInA prabhAvaka vyaktitvathI ane madhura vatsala hitakArI vANIthI keTalAka zrImaMtonuM paNa hRdayaparivartana thayuM hatuM. muMbaimAM zeTha jIvatalAla pratApasInA nAnA bhAI kAntilAla ane emanAM patnI subhadrAbahenanA putra meTrika pAsa thayA pachI kolejamAM na jatAM dharmanA raMge evA raMgAI gayA hatA ke emaNe pU. mahArAjazrInA haste muMbaImAM dIkSA lIdhI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM munizrI caMdrazekharavijayajI. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pU. mahArAjazrI piMDavADA, pATaNa, amadAvAda vagere sthaLe cAturmAsa karI, rAjasthAna ane gujarAtamAM vividha sthaLe vicArIne amadAvAda padhAryA. jIvananAM A pAchalAM varSomAM emane hRdayaroga cAlu thayo hato ane keTalIka vAra chAtImAM bhAre duHkhAvo thato. ema chatAM teo AhAra vagerenI bAbatamAM sAdhvAcArane lakSamAM rAkhI pUrI sAvadhAnI rAkhatA. A vihAra daramiyAna teo jyAM jyAM padhAryA tyAM utsavo yojAtA. amadAvAdamAM have graMthaprakAzanano mahotsava thayo. pU. mahArAjazrInI bhalAmaNathI pU. zrI bhAnuvijayajIe saMskRta bhASAvyAkaraNa, prAkRta bhASA-vyAkaraNa, nyAyazAstramAM je ziSyone taiyAra karyA temAM pU. zrI jayaghoSavijayajI, pU. zrI dharmAnaMdavijayajI, pU. zrI guNaratna vijayajI, pU. zrI vIrazekharavijayajI evA sajja thaI gayA hatA ke teone pU. mahArAjazrInA mArgadarzana heThaLa karma siddhAnta aMge graMtho taiyAra karavAnuM kArya soMpI zakAya. amadAvAdamAM be mahAkAya graMtho taiyAra thayA. "khavagaseDhI' (kSapakazreNI) ane ThiIbaMdho' (sthitibaM:). A baMne graMthone hAthI para aMbADI mUkI gauravayukta moTI zobhAyAtrA kADhavAmAM AvI hatI. pU. mahArAjazrInuM vi. saM. 2023nuM aMtima cAturmAsa khaMbhAtamAM thayuM. emanI tabiyata asvastha rahetI hatI. eTale comAsuM UtaratAM emanA ziSyo pU. zrI rAmacaMdrasUri, pU. zrI bhAnuvijayajI, pU. zrI yazodevasUri, pU. zrI caMdrazekhara vijayajI vagere khaMbhAta AvI pahoMcyA. paraMtu caitra mahino thatAM darekane potapotAnA cAturmAsa mATe tathA anya kAryo mATe pU. mahArAjazrIe vihAra karAvyo. paraMtu thoDA divasamAM ja pU. mahArAjazrInI vadhu bagaDelI tabiyatanA samAcAra maLatAM pU. zrI rAmacaMdrasUrijI tarata pAchA khaMbhAta padhAryA. pU. mahArAjazrI sAthe traNa dAyakA karatAM adhika samayathI sAthe Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 29 rahenAra, pU. zrI bhAnuvijayajI, saMjogavazAt pAchA pharI zakyA nahi. pU. zrI caMdrazekharavijayajI tathA anya keTalAka mahAtmAo paNa AvI na zakyA. khaMbhAtamAM upacAra cAlatA hatA, paraMtu hRdayaroga vadhu ugra banyo hato. pU. mahArAjazrI samajI gayA hatA ke A have emanA aMtima divaso che. emane eka haoNlamAMthI bIjA oraDAmAM laI javAmAM AvyA tyAre emaNe kahyuM, "bhAI, mAre hala nahi have to ghara badalavAnuM che." vezAkha vada 11 ne rAtre 10-30 kalAke emaNe samAdhipUrvaka, navakAramaMtranI dhUna sAMbhaLatAM deha choDyo. emanA svargavAsanA samAcAra tarata cAre bAju prasarI gayA ane emanA aneka bhakto khaMbhAta AvI pahoMcyA. bIje divase savAre emanA prathama ane paTTadhara ziSya pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajIe badhI vidhi karI ane bapore vijaya muhUrte emanI pAlakhI nIkaLI. e prasaMge hajAro mANaso emAM joDAyA hatA. (pU. mahArAjazrInA ziSyo ane agragaNya zrAvaka bhakto eTalA bA hatA ke te darekanAM vyaktigata nAma lakhavAnuM zakya nathI.). pUjya mahArAjazrInA kALadharmathI jaina zAsane A yuganA eka mahAna, tejasvI prabhAvaka AcArya bhagavaMta gumAvyA che. pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajIe emane aMjali ApatAM lakhyuM che ke "namratA vinA vinayaguNa, jAtane bhUlyA vinA vaiyAvacca guNa, takalIpha bhogavavAnA nirNaya vinA saMyamapAlana guNa, svAdane mAryA vinA tapa guNa ane aMtarmukha banyA vinA svAdhyAya guNa Ave nahi. A mahApuruSa saMyama svIkAryA bAda saMyamanA pAyAnA guNo evA vinaya, vaiyAvacca, tapa, saMyama ane svAdhyAyane jIvananA prANasamA banAvI dIdhAM hatAM. A mahApuruSa jIvanamAM je rIte AgaLa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 vadhyA te ame najare joyuM che. te rIte AgaLa vadhavAmAM A pAMca guNono mahApratApa che." pa. pU. zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajIe lakhyuM che, "siddhAnta mahodadhi saMdhakozalyAdhAra pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA paNa vartamAna yuganI eka ananya brahmamUrti hatA. vikAsamAna yuvAnImAM ja saMsAratyAga karavA chatAM virATa saMyamakALamAM kyAreya teozrInA AtmAne abrahmanuM kalaMka sparzI zakyuM nahotuM.' pa. pU. zrI caMdrazekharavijayajIe lakhyuM che, "vAtsalyamUrti bhagavAna zrI premasUrIzvarajI mahArAjA ! traNaso ne pacAsa munio-bALakonI mA !..kaThoratama saMyamapaMthane paNa suMvALo banAvI ApavAnI anupama siddhi A "mA"e prApta karI hatI. saMyamadhara AtmAonA sarva pradeze emaNe vAtsalyabhAvanAM amIchAMTaNAM karI dIdhAM hatAM. vAtsalya laIne emaNe sAdhuone roja 14 thI 18 kalAkano svAdhyAya karatA karI dIdhA hatA.' pUjya mahArAjazrInA 84 varSanA AyuSyamAM varSano dIlAparyAya hato. dIkSAparyAya daramiyAna temaNe gujarAta, rAjasthAna, paMjAba ane mahArASTramAM aneka sthaLe vihAra karyo hato ane ghaNe sthaLe cAturmAsa karyA hatAM. A cAturmAsamAM temaNe sauthI vadhu cAturmAsa amadAvAda ane muMbaI karyA hatAM. taduparAMta pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, piMDavADA vagere nagaromAM emaNe eka thI vadhu cAturmAsa karyA hatA. bIjI bAju emaNe darAparA, vaTAdarA, zinora jevAM nAnAM gAmaDAMomAM paNa cAturmAsa karyA hatAM. emanA jIvanakALa daramiyAna dIkSA, aMjanazalAkA-pratiSThA, yAtrAsaMgha, upadhAnatapa vagerenA aneka mahotsavo thayA hatA. vastutaH teo jyAM jyAM vicaratA tyAM tyAM ullAsa ane utsavanuM vAtAvaraNa sarjAI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA jatuM. pU. mahArAjazrInA jIvananA preraka, prabodhaka, prakAzaka aneka prasaMgo noMdhAyA che. emAMthI keTalAMka ahIM ApaNe joizuM. pU. mahArAjazrInA jIvanamAM koI bAhya ThAThamATha nahi, moTAI nahi, sIdhuM sAduM saraLa jIvana, koI cIjavastuno parigraha nahi, nAmanAnI koI khevanA nahi, haMmezAM teo prasanna rahetA. AtmazlAdhA nahi ane ahaMkAranAM vacano nahi, taddana niHspRha ane saMtoSI vRttivALA teo hatA. AthI emanA saMparkamAM AvanAra emanA cAritranI suvAsathI AkarSAtA. pU. mahArAjazrI vastra vagereno ochAmAM ocho parigraha rAkhatA. teo vihAramAM hoya tyAre paherelAM kapaDAM sivAya kazuM rAkhe nahi. temanA viTIyAmAM eka colapaTTo paNa rAkhyo na hoya. eka vakhata emanA gurudeva pU. dAnasUrijIe kahyuM, "premavijaya, vihAramAM tAre eka colapaTTo sAthe rAkhavo joie. paherelo colapaTTo ociMto koI vAra phATI jAya to zuM kare ?' pU. mahArAjazrIe kahyuM, "gurudeva ! ApanI kRpAthI evuM nahi jAya. ane thaze to badhuM goThavAI jaze." eka vAra kharekhara evuM banyuM ke vihAramAM teo hatA tyAre eka gAmamAM mukAma karyo hato. mahArAjazrI gocarI vahorIne AvyA ane jarjarita thayelo colapaTTo phATI gayo. bIjo colapaTTo hato nahi. pU. dAnasUrie kahyuM, "premavijaya ! meM kahyuM hatuM ke eka vadhArAno colapaTTo rAkha. jo phATI gayo ne ? have tuM zuM karIza ?" pU. mahArAjazrI uttara Ape teTalAmAM to upAzrayamAM eka zrAvaka dAkhala thayA. emanA hAthamAM kApaDano tAko hato. emaNe kahyuM, "guru mahArAja Apane vahorAvavA mATe A laI Avyo chuM." pU. zrI dAnavijayajIe pU. mahArAjazrI sAme joIne kahyuM, "premavijaya ! tArI zraddhA gajabanI che !' Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pU. mahArAjazrIe vinayathI kahyuM, "ApanI kRpAnuM e pariNAma che." - pU. mahArAjazrIe miThAI, mevA, phaLa vagereno dIkSA pachI thoDAM varSomAM tyAga karyo hato. kerInI to emaNe AjIvana bAdhA lIdhI hatI. teo ghaNuMkharuM ekAsaNAM ja karatA. gocarI vAparatI vakhate e mATe dasa-bAra miniTathI vadhu samaya ApatA nahi. jarAka jeTaluM vAparIne tarata UbhA thaI jatA. keTalAMye cAturmAsamAM AhAramAM teo phakta be ja vAnagI vAparatA. dALa ane roTalI athavA zAka ane roTalI. teo kahetAH "dALa ane roTI, bIjI vAta khoTI." mahArAjazrI aMDila (Thalle) mATe vADAmAM javAnuM pasaMda karatA nahi, paNa gAmane pAdare, khullAmAM yogya bhUmimAM javAnuM rAkhatA. e mATe be-traNa kilomiTara cAlavuM paDe to kacavATa vagara cAlatA. teo ghaNuMkharuM bapore spaMDila javAnuM rAkhatA. jyAre rasto bahu tapI gayo hoya tyAre paNa zAMtithI kazI paNa phariyAda karyA vinA cAlatA jatA. zArIrika sahiSNutA emanAmAM gajabanI hatI. amadAvAdamAM hoya to unALAmAM bhara bapore ughADA page sAbaramatInA kinAre spaMDila jatA, tema chatAM emanA caherA para prasannatA rahetI. jevI zArIrika sahiSNutA emanAmAM hatI tevI ja mAnasika sahiSNutA hatI. kadAca koI sAdhu ke zrAvaka game tema bolI jAya to paNa teo samatAbhAva rAkhatA. game tevA vyavahAramAM teo sAmI pratikriyA karatA nahi. eka vakhata pAlitANAmAM zrAvikAzramanA derAsaramAM mahArAjazrInA haste pratiSThA hatI tyAre amadAvAdathI 60 ThANA sAthe temano vihAra nakkI thayo. e divasomAM vihAra ghaNo kaThina hato. ATalA badhA ThANA hoya ane rastAmAM gocarI vagerenI tathA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 33 anya jarUriyAtanI vyavasthA barAbara na hoya. eTale amadAvAdanA saMghanA zreSThIoe mahArAjazrI sAthe eka gADuM mokalavAnuM nakkI karyuM ke jethI jarUra pramANe upayoga thaI zake. mahArAjazrIne A vAtanI khabara paDI. emaNe tarata zreSThIone bolAvIne kahyuM, "amAre vihAramAM sAthe gADuM na joIe. amane agavaDa ghaNI paDaze, paNa te ame veThI laIzuM,' eTale vihAramAM sAthe gADuM laI javAnuM mAMDI vALavuM paDyuM hatuM. pU. mahArAjazrI pote ghaDiyALa na rAkhe ane potAnA sAdhuone paNa rAkhavA detA nahi. teo kahetA ke sAdhuone mahAvarAthI kALanI khabara paDavI joIe. eka vakhata pUnAmAM teo birAjamAna hatA tyAre emaNe keTalAka sAdhuone anyatra vihAra karavAnI AjJA ApI hatI. e sAdhuo savAranA pAMceka vAgyA haze ema dhArIne keDa bAMdhIne taiyAra thaI gayA. mahArAjazrIe tyAre teone kahyuM: "haju vAra che. atyAre rAtanA mAMDa be vAgyA haze." pU. mahArAjazrI sAdhuone savAre cAra-pAMca vAge aMdhArAmAM vihAra karavA detA nahi. game teTalo lAMbo vihAra hoya, vRddha sAdhuone vAra lAge, to paNa vihAra mATe rajA Ape nahi. anya saMpradAyanA keTalAka sAdhuo sAthe phAnasa laIne ane mANaso rAkhIne vihAra kare. paraMtu mahArAjazrI e rIte aMdhArAmAM phAnasa sAthe vihAra karavA detA nahi. vaLI sAdhuo keTalIkavAra potAnI vastuo UMcakavA mATe vihAramAM sAthe mANasa rAkhe. AcArya mahArAjazrInI kaDaka sUcanA rahetI ke potAnA zarIra para UMcakAya eTalI ja upAdhi (upakaraNo vagere) rAkhavI. potAnI upAdhi gRhastho pAse ke bhADUtI mANaso pAse UMcakAvavI nahi. AthI ema bolAtuM ke, "premasUri mahArAja na rAkhavA de mANasa ke na rAkhavA de phAnasa." pU. mahArAjazrI brahmacaryavratanA akhaMDa upAsaka hatA. mana, vacana, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 kAyAthI vizuddha paripAlana emaNe jIvanaparyata karyuM hatuM. eTalA mATe teo vijAtIya saMparkathI dUra rahetA. teo ziSyone paNa e rIte satata salAha ApatA rahetA ane temanI dekharekha rAkhatA. eka vakhata pATaNamAM paMcAsarA derAsara pAse eka ziSya eka moTI uMmaranAM bahena sAthe vAto karavA UbhA rahyA. pU.mahArAjazrIe emane e vize pUchyuM to ziSya kahyuM ke "e to mArA saMsArI mAtuzrI hatAM eTale vAta karavA Ubho rahyo hato.' pU. mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, tArI vAta sAcI, paNa tuM saMsArI mAtuzrI sAthe vAta karato hato e phakta tuM jANe ane mAtuzrI jANe. paraMtu jatA AvatA loko to ema ja jANe ne ke premasUrinA celA rastAmAM strIo sAthe vAto kare che. eTale ApaNe sAdhuothI AvI rIte rastAmAM vAta karavA UbhA rahevAya nahi." koI ziSyane enAM saMsArI sagAsaMbaMdhIo maLavA AvyAM hoya ane emanI sAthe vAtacIta karavI hoya to pU.mahArAjazrInI rajA levI paDatI. emAM paNa teo ekAMtamAM koIne maLavA detA nahi. stho sAthe ane temAM paNa vijAtIya vyakti sAthe potAnA celAone paricaya vadhAravA detA nahi. eka vakhata pAlitANAmAM pU. zrI bhAnuvijayajI mahArAja potAnAM saMsArI bahena sAthe vAta karavA rastAmAM UbhA rahyA, to pU. mahArAjazrIe emanA jevA mukhya moTA ziSyane paNa Thapako Apyo hato. potAnA ziSyonI saMyamanI ArAdhanA barAbara daDha rahe e mATe upAzrayamAM temanA sUvAnI-saMthAro karavAnI paddhati paNa pote anokhI apanAvelI. be yuvAna sAdhunA saMthArA vacce eka vRddha sAdhuno saMthAro rakhAvatA. vaLI pote rAtanA bAra vAge ane be traNa vAge jAgIne badhAnA saMthArA joI AvatA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 35 pahelAM saMyama, pachI vidvatA" e emano mudrAlekha hato. koI munimAM vidvatA ochI haze, gAthAo ochI kaMThastha rahetI haze to cAlaze, paNa cAritramAM zithilatA nahi cAle. teo vAraMvAra potAnA munione saMbodhIne ugAra kADhatA, "munio ! moharAjAnA subhaTo vividha rUpa karIne ApaNane mahAta karavA taiyAra ja hoya che. mATe paLepaLa sAvadhAna rahejo. brahmacarya vrata sarva vratomAM ziramora che. enA pAlanamAM je hiMmata hArI jAya tenA bIjA vratonI kazI kiMmata rahetI nathI.' pU. mahArAjazrI yuvAna vayanA hatA tyAre sarasa vyAkhyAna ApatA. eka divasa eka yuvAna zrAvikAe kahyuM ke "mahArAjazrI! ApanuM vyAkhyAna bahu sarasa hatuM. e aMge mAre keTaluMka pUchavuM che to ApanI pAse kyAre AvuM?' e zrAvikAnI AvI vAta sAMbhaLatAM ja pU. mahArAjazrI sAvadha thaI gayA. emane thayuM ke A rIte vyAkhyAnanA nimitte strIono saMsarga vadhI jAya, eTale emaNe zakya hoya tyAM pote vyAkhyAna ApavAnuM mAMDI vALyuM. pachI to emanA paTTadhara ziSya pa.pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI sAthe hoya ane teo vyAkhyAna ApatA. uttarAvasthAmAM emanI sAthenA bIjA ziSyo e javAbadArI upADI letA. AvA anubhavanA AdhAre pU. mahArAjazrIe pachI to sAdhvIjIo ane zrAvikAone pATha na Apavo, bhaNAvavAM nahi evo abhigraha jIvanaparyata dhAraNa karelo. Ama chatAM koI sAdhvIjIne kharekhara kaMI saMzaya hoya, karma siddhAnta vize kaMI jANavuM hoya to potAnA samartha ziSyone potAnI sAthe besADatA ane emanI pAse sAdhvIjIone uttara apAvatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI para eka patra Avyo hato. sukhazAtA pUchavA aMgeno sAmAnya patra hato, paNa chelle lakhyuM hatuM ke jayalakSmInI vaMdanA'. patra vAMcatA pU. mahArAjazrI vicAramAM paDI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 gayA. A jayalakSmI koNa ? ane mane zA mATe patra lakhe ? mAre koI mahilAo-zrAvikA ke sAdhvI sAthe patravyavahAra hoto nathI, to pachI A patra zA mATe Avyo?' tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke 'jayalakSmI' eTale mahArAjazrInA potAnA ja be celA jayavijayajI ane lakSmIvijayajI. teoe saMyukta nAme patra lakhyo hato mATe 'jayalakSmI' lakhyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrIne e gamyuM nahi. emaNe e ziSyone Thapako Apyo ane AvI rIte saMyukta nAme koIne paNa patra na lakhavA mATe AjJA karI hatI. mahArAjazrI bhakto vagere sAthe TapAla-vyavahAra bahu ocho rAkhatA. vijAtIya vyakti sAthe to bilakula nahi. potAnA ziSyo paNa evo vyavahAra na rAkhe e mATe teo cIvaTa rAkhatA. rojeroja AvelI badhI TapAla pote joI jatA. ziSyo upara AvelI TapAla paNa pote kholIne vAMcatA. pote pUnAmAM hatA tyAre eka divasa eka patra vAMcIne pU. mahArAjazrIe pU. bhAnuvijayajInI khabara laI nAkhI ke tamAre koI zrAvikAno Avo patra Ave ja kema ? pU.zrI bhAnuvijayajI paNa vimAsaNamAM paDI gayA. patra vAMcIne kahyuM ke pote evI koI zrAvikAne oLakhatA nathI. pachI emaNe pU. mahArAjazrI pAse kavara jovA mAgyuM. te vAMcatA ja vAta samajAI gaI. jUlara gAmanA saranAme lakhAyelo patra bhUlamAM nAmasAmyane kAraNe pUnA AvI gayo. jUlaramAM e samaye bIjA eka bhAnuvijaya mahArAja birAjamAna hatA, emanA mATe e patra hato. pU. mahArAjazrI potAne mATe khAsa banAvelI uddiSTa prakAranI gocarI vahoratA nahi. evI doSita-AdhAkarmI gocarIne badale temano Agraha zAstrAjJAnusAra nirdoSa gocarI vahoravAno raheto. pote vihAramAM hoya ane AgaLa potAne mATe rasoDAM cAlatAM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 37 hoya evuM kyAreya banavA detA nahi. teo jainonA gharethI sAdhune mATe khAsa banAvelI vAnagI vahoratA nahi, paraMtu jarUra paDe to ajaina gharomAMthI nirdoSa gocarI vahoratA. teo potAnA ziSyone paNa e pramANae sUcanA ApatA. eka vakhata mahArAjazrI rAdhanapura tarapha vihAra karI rahyA hatA. rastAmAM eka gRhastha zrAvako mATe rasoDuM cAlu karyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrIe tyAMthI vahoryuM nahi. emanI sUcanAnusAra emane mATe lukhkhA khAkharA ane goLa eka muni mahArAja vahorI lAvyA. e vakhate eka vRddha munie kahyuM, "mane bhUkha bahu lAgI che. azakti lAge che. lukhkhA khAkharA mane nahi phAve. ethI mane pitta thAya che, mATe mane rasoDe gocarI vahoravAnI rajA Apo." mahArAjazrIe tarata emane rajA ApI. teo taiyAra thaIne nIkaLatA hatA tyAM joyuM ke potAnA guru mahArAja to khAkharA vAparIne ekAsaNuM karavA besI gayA che. teo gocarI vaheravA bahAra gayA kharA, paNa aDadhethI pAchA AvyA ane kahyuM, "mAre rasoDAnI gocarI nathI vAparavI. huM paNa ApanI sAthe lukhkhA khAkharA vAparIza." lazkaramAM jema eka sthaLethI kUca karIne dUranA bIjA koI sthaLe pahoMcavAnuM hoya tyAre tyAM pahoMcyA pachI uparI adhikArI sainikonI saMkhyA barAbara che ke koI chUTuM paDI gayuM che tenI gaNatarI karI le, tema pU. mahArAjazrI sAmAnya rIte 30-40-50 ke 80-100 ziSyo sAthe vihAra karatA. vihAramAM emanI paNa e ja paddhati hatI ke saMkhyA gaNI levI. jUnA vakhatamAM sIdhI saDako ochI hatI. kyAreka vagaDAmAMthI ke khetaromAMthI paNa vihAra thato. tyAre koIka vakhata eka sAdhu, koIka vakhata bepAMca sAdhu bhUlA paDatA. to temanI zodha karavA mATe tarata zrAvakone mokalatA. kyAreka aMdhAruM thaI gayuM hoya to phAnasa sAthe mANasone mokalatA. bhUlA paDyA pachI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 - - - - - aMdhArI rAta thaI gaI hoya ane jhADa nIce mukAma karyo hoya evA sAdhuonI paNa bhALa meLavIne upAzraye laI AvatA. ekavAra sAdhuonI saMkhyA eka ochI thatI hatI ane khabara nahotI paDatI ke koNa bAkI rahI gayuM che. tyAre eka ziSya dhyAna kheMceluM ke, mahArAjazrI, nIkaLatI vakhate saMkhyAmAM ame ApanI paNa gaNanA karI hatI ane atyAre Apa potAne gaNatA nathI. potAnI bhUla samajAtAM mahArAjazrInA caherA para nirdoSa hAsya prasarI rahyuM hatuM. vihAra hoya tyAre mahArAjazrI potAnA ziSyonI pUrI kALajI rAkhatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI bhAvanagaramAM birAjamAna hatA tyAre be sAdhuo bhAvanagara AvI rahyA hatA. unALAnA divaso hatA ane vihAra lAMbA hatA. emAM muni bhaktivijayane vihAramAM tarasa bahu lAgI hatI. ethI thAka lAgyo hato ane cAlavAmAM maMdatA AvI gaI hatI. evAmAM dUrathI be sAdhuo AvatA dekhAyA. najIka AvyA tyAre khabara paDI ke teo to potAnA ja gurubaMdhu che. teo Ama kyAM jatAM haze evo prazna thayo. tyAM to teo pAse AvI pahoMcyA. kahyuM, "guru mahArAje amane pANI ane chAza laIne mokalyA che. guru mahArAje kahyuM ke "bhaktivijayane vihAramAM tarasa bahu lAge che mATe tame pANI ane chAza laIne sAmA jAva." pANI maLatAM bhaktivijayane atyaMta harSa thayo. thAka UtarI gayo. potAnA guru mahArAja keTaluM badhuM dhyAna rAkhe che e jANIne bhAvathI mastaka namI gayuM. pU. mahArAjazrIne amadAvAdamAM vi.saM. 2018nA caitra vada panA roja 120 mahAtmAonI hAjarImAM dasa muddAno paTTaka jJAnamaMdiramAM pATa parathI vAMcI saMbhaLAvyo hato. e vakhate emanA mukhya paTTadhara pU. AcAryadeva zrI rAmacaMdrasUri paNa upasthita hatA. A paTTaka kaDaka sAdhu-sAmAcArI mATe hato. ane saue te saharSa svIkAryo hato. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 39 pU. mahArAjazrI pote haMmezAM svAdhyAyarata rahetA ane potAnA ziSyone barAbara svAdhyAya karAvatA. dareka ziSyane nyAya ane karmasiddhAMtano barAbara abhyAsa hovo ja joIe ema teo mAnatA. ziSyone abhyAsa daramiyAna koI zrAvako khalela na pahoMcADe tenI pUrI kALajI rAkhatA. ziSyone abhyAsa mATe vAraMvAra preraNA karatA. koI vakhate koI munine pU. mahArAjazrI kahe, "tuM saMskRta bhASAvyAkaraNanI be buka pUrI na kare tyAM sudhI mAre dUdha baMdha che." A sAMbhaLatAM ja munirAjane cAnaka caDe ane abhyAsa ochAmAM ochA samayamAM pUro kare. koIkane vAtsalyathI kahe ke, "Aje pAMca zloka kaMThastha karIne mane saMbhaLAve nahi to mAre Aje gocarI vAparavAnuM baMdha che." koIkane kyAreka kahe, "tuM tattvArthasUtrano pUro abhyAsa na kare tyAM sudhI mAre phaLa baMdha che. eka vakhata gocarI vAparatI veLAe eka muni mahArAje ekadama bhaktibhAvamAM AvI jaIne pU. mahArAjazrInA pAtarAmAM mIThAIno TukaDo mUkI dIdho. have vAparyA vagara chUTako nahoto. te vakhate pU. mahArAjazrIe kahyuM, juo huM tamArAM premabhaktine vaza thaI atyAre mIThAI vAparuM chuM, paraMtu havethI jyAM sudhI bhAnuvijaya, padmavijaya, caMdrazekhara, mitrAnaMda vagere Agamono abhyAsa pUro na kare tyAM sudhI mAre mIThAI baMdha." Ama, pote vAtsalyapUrvaka vividha prakAranA abhigraha dhAraNa karIne ziSyone vidyAbhyAsa mATe preraNA ApatA. pU. mahArAjazrI ziSyone svAdhyAya mATe preraNA karavAnA AzayathI pote amuka vastuno tyAga karavAnI vAta karatA e emanA vyaktitvanuM eka pAsuM hatuM, paNa pote e mATe sAmethI dravya vAparavAnI vAta kare e emanA vyaktitvanuM bIjuM pAsuM hatuM. mahArAjazrI sAmAnya rIte ekAsaNAM karatA. paraMtu eka vakhata emaNe potAnA ziSyo zrI dharmAnaMdavijayajI ane zrI hemacaMdravijayajI samakSa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 prastAva mUkyo ke "jo tame baMne 30 hajAra glo kapramANa "kammapayaDI'nI TIkA dasa divasamAM barAbara samajIne pUrepUrI vAMco to pachI huM tamArI sAthe dasa divasa savAre navakArazI karIza.' navakArazI karAvIne potAnA guru mahArAjanI bhakti karavAnI A to suMdara taka hatI. eTale teo baMnee gurudevanI darakhAsta maMjUra rAkhI ane kammapayaDInI TIkA vAMcavA lAgI gayA. rojanA sarerAza traNa hajAra zloka thAya. barAbara dasamA divase sAMje teoe svAdhyAya pUro karyo ane guru bhagavaMtane navakArazI karAvavAno lAbha meLavyo hato. pU. mahArAjazrImAM laghutA ghaNI hatI. temanuM piMDavADAmAM jyAre karmasAhityanuM lekhanakArya cAlatuM hatuM tyAre temanI IcchA karmasiddhAnta aMge digaMbara mAnyatAone paNa vicArI-samAvI levAnI hatI. e mATe koI digaMbara paMDita sAthe carcA vicAraNA karavI joIe. e mATe je yogya mahenatANuM hoya te ApavuM joIe. tapAsa karAvatAM eka samartha digaMbara paMDita piMDavADA AvIne rahevA mATe taiyAra thayA. paraMtu emaNe zarata mUkI ke potAne gAyanuM dUdha, gAyanuM ghI, ghaMTIno loTa, kUvAnuM pANI vagere joIze. emanI e zarata svIkAravAmAM AvI. paraMtu emaNe evI zarata mUkI ke "huM tamArA AcArya mahArAjane vaMdana nahi karuM." pU. mahArAjazrIe e zarata paNa maMjUra rAkhI. eTale e paMDita piMDavADA AvyA ane karmasiddhAnta aMge digaMbara mata samajAvavA lAgyA. pahele bIje divase to emaNe mahArAjazrIne vaMdana karyA nahi, paNa mahArAjazrInI saraLatA, nirAbhimAnatA, nispRhatA, prema, vAtsalya, tapatyAga ane vizeSa to karmasiddhAntanI jANakArI joIne sahaja rIte ja paMDita pU. mahArAjazrIe nA kahI chatAM rojaroja vaMdana karavAnuM cAlu karI dIdhuM ane kahevA lAgyA ke "samasta jaina sAdhusamAjamAM AvA mahAtmA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA : meM kadI joyA nathI.' glAnasevA e pU.mahArAjazrInI eka svabhAvagata lAkSaNikatA hatI. potAnAthI vaya ke padamAM moTA hoya ke nAnA hoya, sva samudAyanA hoya ke anya samudAyanA, teo jAte temanI sevAmAM lAgI jatA. kyAreka potAnA sAdhuone mokale. eka vakhata badhA ja munio bahAra gayA hatA ane upAzrayamAM pU. mahArAjazrI ane tAvamAM sUtelA eka bAlamuni hatA. e bAlamuni laghunIti kare to pU. mahArAjazrI pote e paraThavI AvatA. bhagavAna mahAvIra svAmInuM vacana ne rilAdi paDilevaphase mAM paDilevarU(je glAnanI sevA kare che te mArI ja sevA kare che.) emanA hRdayamAM kotarAI gayeluM hatuM. pAlitANAmAM pU. mahArAjazrI pote birAjamAna hatA tyAre eka ziSyanuM svAcya ekadama bagaDI gayuM. paristhiti gaMbhIra banI gaI. aMtima ghaDI gaNAvA lAgI. pU. mahArAjazrI e ziSya pAse besIne AkhI rAta navakAra saMbhaLAvatA, emanuM mAthuM dabAvatA tathA emanA page sUMTha ghasI ApatA hatA. AkhI rAtano ujAgaro thayo, paNa savAra thatAM ziSyane sAruM lAgavA mAMDyuM ane krame krame tabiyata barAbara thaI gaI, jANe mRtyunA mukhamAMthI guru mahArAje pAcho bolAvI lIdho hato. eka vakhata pU. mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe ugra vihAra karIne bIje sthaLe padhAryA. tyAM pahoMcIne badhA ziSyo potapotAnA . kAryamAM lAgI gayA, paNa eka navadIkSita praziSya sUI gayA hatA. pU. mahArAjazrIe e joyuM ke tarata enI pAse jaIne vahAlathI pUchyuM, "kema sUI gayA cho. ziSya kahyuM, "kamara bahu duHkhavA AvI che." "ema? lAva, huM dabAvI dauM." ziSyanI ghaNI AnAkAnI chatAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 mahArAjazrIe enI kamara para UbhA rahIne evI haLavI rIte dabAvI ApI ke e ziSyano dukhAvo tarata maTI gayo hato. pote moTA AcArya che evI sabhAnatA teo kyAreya rAkhatA nahi. mahArAjazrImAM vAtsalyabhAva paNa ghaNo hato. eka bAlamuni piMDavADAnA hatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI sAthe teo badhA piMDavADA padhAryA tyAre bAlamuninA saMsArI svajano e emane gocarImAM eka piparaminTa vahorAvI. bAlamunine evo bhAva thayo ke piparaminTa pote vApare ene badale guru mahArAja vApare to potAne vadhu AnaMda thaze. emaNe gocarI vakhate pU. mahArAjazrIne e piparaminTa ApI. mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, AvI vastuo to tamArA jevA bAlamuni mATe hoya. ame to buDhA thayA. paraMtu bAlamunino Agraha eTalo badho hato ke mahArAjazrI nA na kahI zakyA. bAlamunie piparaminTa mahArAjazrInA moMmAM dharI ke pU. mahArAjazrIe tarata e peTamAM utArI dIdhI. bAlamunie aphasosa vyakta karatAM bolyAM, "are sAheba! Ama kema karyuM ?' mahArAjazrIe kahyuM, "A goLI jo moMmAM rAkhIne cUsIe to svAda Ave ane rAgano bhAva thAya. rAga saMsAramAM rakhaDAve eTale AvI vastu huM kyAreya vAparato nathI, paNa tAro prema ane bhAva eTalo badho hato ke huM nA na pADI zakyo. eTale meM A rasto kADhyo." eka vakhata eka muni mahArAjanI vardhamAna tapanI AyaMbilanI oLI cAlatI hatI. emAM emanI tabiyata ekadama bagaDI gaI. bIjA ziSyoe pAraNuM karavAno Agraha karyo, paNa tema na karavA mATe muni mahArAja makkama hatA. paNa ethI to azakti ghaNI badhI vadhI gaI. pU. mahArAjazrIne khabara paDI eTale teo emanI pAse Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA AvyA ane kahyuM. "jo, Aje mArI gocarI-dALa ane roTalI e be ja dravya tuM mAre mATe vahorI lAve to ja mAre gocarI vAparavI che. paNa zarata eTalI ke tAre mArI sAthe gocarI vAparavI paDaze." AthI e muni mahArAja mATe dvighA UbhI thaI. gocarI vahorI lAve to pAraNuM karavuM paDe ane na vahorI lAve to guru mahArAjane upavAsa thAya." eTale tarata teo pAtrA laIne gayA ane gocarI vahorI lAvIne pU.mahArAjazrInA haste pAraNuM karyuM. vi.saM.2023nuM cAturmAsa khaMbhAta karavAno nirNaya pU. mahArAjazrIe, khaMbhAtanA saMghanI vinaMtIne mAnya rAkhIne karyo. tyAre teo akhAtrIjanA pAraNA prasaMge pAlitANA hatA. tyAMthI vihAra karIne teo khaMbhAta padhAryA. e divasomAM nAdurasta tabiyatane kAraNe pU. mahArAjazrIthI lAMbo vihAra thato nahoto. vaLI bhADUtI DoDIvALAnI DoLImAM emane besavuM nahotuM. paraMtu mahArAjazrInA ziSyono bhaktibhAva eTalo badho hato ke teo potAne khabhe UMcakIne pU.mahArAjazrIne jyAM javuM hoya tyAM laI javA taiyAra hatA. e mATe cAra khabhe daDA laI zakAya evI jhUlatI jhoLI (sTrecara jevI) khAsa banAvavAmAM AvI hatI. emAM pU. mahArAjazrIne besADIne laI javAmAM AvatA. tyAre pU. zrI bhAnavijayajI mahArAja (pachI pU. bhuvanabhAnusUri), pU. zrI caMdrazekhara vijayajI mahArAja, pU. zrI himAMzavijayajI mahArAja, pU. zrI malayavijayajI mahArAja vagerene potAnA gurudevane jhUlatI DoLImAM UMcakIne cAlatA jovA e paNa eka aneruM dazya hatuM. pU. mahArAjazrI vacanasiddha hatA. emanA mukhamAMthI je pramANe nIkaLatuM, acUka e pramANe thatuM. ethI ja jyAre teo vrata mATe paccakhANa levAnuM kahetA tyAre paccakhANa lenAra vyakti pote lIdheluM vrata bahu sArI rIte ullAsapUrvaka pALI zakatI. AthI ja emanI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pAse paccakhANa levA mATe paDApaDI thatI. eka vakhata pU. mahArAjazrI amadAvAdathI khaMbhAta padhAryA hatA. te vakhate khaMbhAtanA saMghe pU. mahArAjazrIne cAturmAsa mATe rokAI javA bahu vinaMtI karI paNa pU. mahArAjazrIe cAturmAsa amadAvAdamAM karavAno nirNaya karyo hato eTale khaMbhAtano saMgha atyaMta nirAza thaI gayo. chevaTe koI moTA AcAryane mokalaze ema kahyuM. pachI pU. mahArAjazrIe emanA eka samartha ziSya pU. zrI hemacaMdrasUrijIne khaMbhAtamAM cAturmAsa mATe javA kahyuM. paraMtu pU. hemacaMdrasUrijIe khaMbhAtamAM traNa cAturmAsa karyA hatAM. eTale emaNe pU. mahArAjazrIne kahyuM, "gurudeva, meM khaMbhAtamAM traNa cAturmAsa karyA. have tarata cothuM karavAnI IcchA nathI." pU. mahArAjazrIe kahyuM, "tamArI bhale IcchA na hoya, paNa tamAre khaMbhAtamAM ja cAturmAsa karavAnuM che. tame pAMca cho te dasa thaIne pAchA Avazo." ane kharekhara ema ja thayuM. guru bhagavaMtanI AjJA thaI eTale pachI vicAravAnuM ja zuM ? pU. hemacaMdrasUrijIe cothuM cAturmAsa khaMbhAtamAM ja karyuM. emanAM vairAgyagarbhita vyAkhyAnono eTalo badho prabhAva paDyo ke pAMca yuvAno emanI pAse dIkSA levA taiyAra thaI gayA. kharekhara, pU. mahArAjazrIe jevI vANI bhAkhI hatI tevuM ja thayuM. pU. mahArAjazrInA camatkArika anubhava ghaNAMne thayA che. keTalAke potAnA evA anubhavo vize lakhyuM paNa che. mahArAjazrInA AzIrvAdathI koine zloko yAda rahevA lAgyA hoya, emanA nAmano jApa karavAthI koInA upasargo dUra thaI gayA hatA, bhUlA paDelA koikane rasto jaDI gayo hato, koino tAva UtarI gayo hato, koIno mAnasika roga ke kSayaroga maTI gayo hato, koIno kAmAgni Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA zAMta thaI gayo hato, kyAreka vAvAjhoDuM zAnta thaI gayuM hatuM, kyAreka karaDakaNA kUtarA zAnta thaI gayA hatA. kyAreka vyaMtarIono upadrava zAnta thaI gayo hato. pU. mahArAjazrInA keTalAka ziSyoe zAstranA niyamAnusAra nAnI vayamAM dIkSA lIdhI hatI. pU. rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja enuM javalaMta dRSTAnta che. evI rIte bIjA paNa keTalAye munioe bAlya vayanI dIkSAne dIpAvI che. pU. mahArAjazrI pote paNa bAlyavayamAM yogya vyaktine dIkSA ApavAmAM mAnatA hatA. paraMtu bAladIkSAno virodha vakhatovakhata thayA karyo che. vi. saM. 2010mAM te samayanA (gujarAta ane mahArASTra sahitanA) muMbaI rAjyanI vidhAnasabhAmAM bAladIkSA para pratibaMdha lAvavA mATe eka dhAro rajU karavAmAM Avyo hato. e jo maMjUra thAya to koine paNa muMbaI rAjyamAM nAnI vayamAM dIkSA ApavAmAM Ave to kAyadesara e sajApAtra guno thAya. AthI pU. mahArAjazrIne lAgyuM ke A dhAro pAsa thavo na joie. emane aMtaramAM zraddhA hatI ke potAnuM tapa jo sAcuM haze to dhAro pAsa nahi thAya. e vakhate muMbaI rAjyanA mukhya pradhAna zrI morArajI desAI hatA. teo pote mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA. tyAre pU. mahArAjazrIe potAnA tejasvI bAlamunione bolAvIne zrI morArajI desAI sAthe vAtacIta karavA kahyuM hatuM. emanI sAthe vAtacItathI, emanA jJAnathI zrI morArajI desAI Azcaryamugdha thaI gayA hatA. eTale emaNe pote ja e dhArAne vidhAnasabhyamAMthI pAcho kheMcAvI lIdho hato. eka vakhata mahArAjazrI pAlitANAthI sihora thaIne vallabhIpura tarapha vihAra karI rahyA hatA. sAthe pU. mitrAnaMdasUrijI hatA. rastAmAM pU. mahArAjazrInI muhapatti khovAI gaI. pU. mitrAnaMdasUrijI be mAIla sudhI tapAsa karI AvyA paNa muhapatti maLI nahi. te vakhate Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pU.mahArAjazrIe kahyuM ke 'mArI muhapatti koI divasa khovAI jatI nathI. e na jaDI emAM koIka azubha saMketa lAge che. koI mAThA samAcAra Avaze.' teo bIjI muhapatti laIne vihAra karatA vallabhIpura pahoMcyA. sAMje be mAThA samAcAra AvyA. eka te pU. zrI nyAyavijayajI mahArAja (tripuTIvALA) kALadharma pAmyA hatA ane bIjA te bhAratanA nAyaba vaDA pradhAna saradAra vallabhabhAI paTela avasAna pAmyA hatA. 46 pU. mahArAjazrIne yuvAna vaye pharatA vAno roga lAgu paDyo hato ane te jIvananA aMta sudhI rahyo hato. e vAnI jyAre pIDA thAya tyAre te asahya banI jatI. keTalIye vAra pU. mahArAjazrI AkhI rAta jAgatA beThA hoya. zarIramAM bhAre du:khAvo hoya chatAM samatApUrvaka teo sahana karI letA ane prasanna rahetA. teo kahetA ke A pharato vA to mAro bhAIbaMdha che. e jyAre Ave che tyAre rAtanA ujAgarA karAve che ane zarIramAM jANe zULa bhoMkAtI hoya evI pIDA karIne mArA karmono nAza kare che. e to mAro upakArI bhAIbaMdha che. Avo bhAIbaMdha duniyAmAM maLe nahi.' pU. mahArAjazrInI nAnI nAnI vAtomAM paNa jAgRti ghaNI rahetI. jIvadayA, rasatyAga vagere to emanI rageragamAM vaNAI gayAM hatAM. pU. mahArAjazrIne moTI uMmare prosTeTanI vyAdhi thaI hatI. ethI pezAba karavAmAM emane ghaNI takalIpha paDatI hatI. amadAvAdamAM eka gRhasthe AvIne kahyuM, 'mahArAjajI, mane paNa prosTeTanI vyAdhi che, paNa huM e mATe kesuDAMno upayoga karuM chuM. ethI mane ghaNI rAhata thaI gaI che. Apa paNa kesuDAMno upayoga karo. huM lAvI ApIza.' pU. mahArAjazrIe kahyuM, 'bhAI, mArI A vedanA e to mArA pUrvakarmano udaya che. kesuDAM to lIlI vanaspati che. ekendriya jIva che. enA prANano nAza karIne mArI vedanA zAnta karavAnA vicAre ja mane Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 47 kamakamA Ave che. mAre evo upacAra nathI karavo. ApaNane dharmanI sAcI zraddhA maLI che, to pachI adharmanuM, pApanuM AcaraNa zA mATe karavuM ? huM to samatAbhAve vedanA sahana karI laIza." jIvananA pAchalAM varSomAM jyAre emanI tabiyata naramagarama rahetI hatI tyAre eka vaide upacAra tarIke emane mamarA khAvAnuM sUcavyuM hatuM. ethI emane sAruM lAgatuM hatuM. paNa eka divasa emaNe ziSyone sUcanA ApI dIdhI ke gocaramAM mamarA vahorI na lAve, kAraNa ke mamarA khAvAmAM potAne svAda AvavA lAgyo che. zarIra sAruM karavA mATe jatAM svAdendriyane saMtoSavA teo IcchatA nahotA. potAnuM zarIra vyAdhigrasta thayuM hatuM to paNa kriyAmAM teo apramatta rahetA. temaNe evo eka abhigraha dhAraNa karyo hato ke gocarI vAparatI vakhate eMThA moMDhe kyAreya kazuM bolavuM nahi. bhUlathI bolAI jAya ane pachI jyAre paNa yAda Ave tyAre tarata vIsa khamAsamaNAM devAM. vRddhAvasthAmAM, jIvananA chellAM varSomAM zarIra jyAre azakta thaI gayuM hatuM tyAre eka divasa gocarI vAparyA pachI badhA sAdhuo potapotAnA adhyayanamAM lIna thaI gayA hatA, tyAM acAnaka mahArAjazrI hAthamAM rajoharaNa laI UbhA thaI khamAsamaNAM ApavA lAgyA. bIjA munioe pUchyuM to kahyuM, "hamaNAM mArAthI bhUlathI eMThA moMDhe bolAI gayuM eTale mArA abhigraha mujaba vIsa khamAsamaNAM ApuM chuM." potAnA hAtha nIce nA sAdhuone paMcAcAranA pAlanamAM protsAhita karavA mATe pU. mahArAjazrIe potAnA vaDIla ziSya sAdhuone zikhAmaNa ApatAM kahyuM hatuM ke jo vaDIloe sArA ziSyo taiyAra karavA hoya to teoe keTalIka vAtano barAbara khyAla rAkhavo joie. vaDIloe Azritone khAnapAnanI bAbatamAM vAraMvAra TokavA na joie. vaLI vaDIloe potAnuM jIvana preraka udAharaNarUpa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 banAvavuM joie. e mATe tapa, tyAga ane svAdhyAyamaya potAnuM jIvana hovuM joie. taduparAMta vaDIloe potAnA AzritonA zarIranI pUrI kALajI rAkhavI joie ane temane bahu vAtsalya ApavuM joie. vAtsalyathI vaza thayelo ziSya vaDIlonI sUcanA pramANe badhuM karavA taiyAra thaI jaze. teo navadIkSitane keTalIka vAra salAha ApatA ke sAdhujIvanamAM saMyamanA mArge jhaDapathI AgaLa vadhavuM hoya to traNa kakkAne tilAMjali Apajo. e traNa kakkA te kArazI, kALiyo ane kALuM pANI. kArazI eTale navakArazI. jeone navakArazInI Teva paDI jAya che tenAmAM pramAda AvI jAya che. bane to phakta eka TaMka ke be TaMka gocarI vAparavI. jarUra paDe to porasI karavI, paNa navakArazI na karavI. kALiyo eTale kaSAyo. risAI javuM, moMDhuM caDAvavuM, abhimAna karavuM, krodha karavo vagere ane kALuM pANI eTale cA. eka vakhata cAnI Teva paDI gaI pachI enA samaye cA vagara mAthuM duHkhaze. mATe bhUle cUke cAnuM vyasana na thavA detA. pUjya mahArAjazrI potAnA ziSyone vaya, kakSA, zakti ane prakRti anusAra zikhAmaNa ApatA. teo kahetA ke saMyama ane svAdhyAyamAM satata AgaLa vadhavAnuM lakSya rAkhavuM, emAM ekalInatA rAkhavI, ne truTi dekhAya te tarata sudhArI levI. emAM pramAda na karavo. vaiyAvacca ane bhakti karavAM. e badhAM nirjarAnAM aMga che; saMjJAo anAdinI che, e jora kare paNa ApaNe tenI sAme jora vAparavuM, anukULatA-pratikULatAmAM madhyastha rahevuM, navakArazI karavI paDe to paNa enuM vyasana na thavA devuM, koInA paNa pratye vicArIne bolavuM, jema tema bolI na nAkhavuM, vaDIlo samakSa be hAtha joDIne ja vAta karavI, potAnI bhUla thAya to tarata "micchAmi dukkaDa' Apavo, gurumahArAja kahe te "tahari' karavuM. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA 4 koI paNa azubha vicAra manamAM AvI gayo hoya to saMyamanI rakSA mATe tarata zuddhi karI levI joie. viSaya-kaSAyo AtmAne anAdi kALathI lAgelA che. upazama-zreNigata munine paNa te pachADe che. te nigodamAM paNa pADe che. mATe viSaya-kaSAyanI nivRtti haiyAthI nahi karo to ghaNuM nukasAna thaze. ApaNane saune vadhu pajave che dehanI mUrchA. zarIra to ApaNuM paDozI che. paDozIne soya lAge te vakhate ApaNe cIsa pADIe chIe ? tevI ja rIte zarIrUpI paDozIne soya vAge to ApaNane kaMI thavuM na joie. mATe vAsanAonA udayane ApaNe niSphaLa nahi karIe to saMsAramAM bahu bhaTakavuM paDaze. mahArAjazrIe potAnA ziSyone saMyama, svAdhyAya, vinaya ItyAdimAM evI rIte keLavyA hatA ke teo koI moTA upAzrayamAM hoya ane emanI sAthe 80-100 sAdhu hoya to paNa jarA paNa avAja ke ghoMghATa saMbhaLAya nahi. badhA potapotAnA svAdhyAyamAM, ke dharmacarcAmAM ke lekhanakArya vageremAM magna hoya. upAzraya nAno hoya to paNa sAdhuone saMkaDAza naDatI nahi. pU. mahArAjazrI jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra e paMcAcAranA pAlanamAM atyaMta utsAhI ane apramatta rahetA. potAnAthI sUtraviruddha kaMI bolAya nahi, utsUtra prarUpaNA na thAya te mATe satata sAvadha rahetA. 'kammapayaDI'nA lekhanamAM eka najIvI kSati, pAchaLathI eka hastaprata maLatAM jaNAI hatI to vyAkhyAnamAM ane chApAmAM jAhera nivedana chapAvIne kSamA mAgI lIdhI hatI. pU. mahArAjazrI brahmacaryanuM navavADapUrvaka vizuddha pAlana karatA, nidoSa AhAra letA, samiti ane guptinuM custa pAlana karatA. game teTalo lAMbo vihAra karIne AvyA hoya, thAkyA hoya to paNa potAnI Avazyaka kriyAo UbhA UbhA ja karatA; Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 teo bahirAtmabhAva choDIne aMtarAtmabhAvamAM rahetA. pU. mahArAjazrI saMyama, saraLatA, tyAga, vairAgya, bahuzrutatA, vAtsalya, niHspRhatA, udAratA, tapazcaryA, vinaya, vaiyAvacca, guNAnurAga, sahiSNutA, apramattatA, pApabhIrutA, zAsanarAga, kAryadakSatA, upazama, nirdabhatA, dhIratA, vIratA, gaMbhIratA, samayajJatA, ugra vihAra, alpa upadhi, rasanA upara vijaya, nitya ekAsaNAM, glAna pratye khUba kALajI vagere aneka guNonA bhaMDAra hatA. traNasothI adhika ziSyonuM premabharyuM netRtva jemaNe prApta karyuM hoya e mahAtmA kevA adbhuta hoya ! jena dharma ane sAdhu bhagavaMtonA AcAra vize jemane khabara na hoya teo to pU. mahArAjazrInA jIvananI keTalIka vAto mAne nahi ane keTalIka vAtothI Azcaryacakti thaI jAya. dhanya che A sadInA sarvocca dIkSAdAtA pa. pU. vijayapremasUrIzvarajIne ! pa.pU. zrI premasUri dAdAne bahumAnapUrvaka koTizaH vaMdana! Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo jANe na marissAmi, so hu kaMkhe suhesiyaa| - bhagavAna mahAvIra [ja jANe ke "huM marIza nahi' te ja sukhazIlatA IcchI zak] A duniyAmAM koNa evo che ke je ema kahI zake ke "huM kyAreya maravAno nathI ?' ApaNI najara samakSa keTalIye vAra evI ghaTanA bane che ke mANasa jIvato-jAgato, harato-pharato, bolato-cAlato hoya ane mRtyu pAmatAM tatkSaNa eno deha niceTa banI jAya che. pachI te hAlI cAlI zakato nathI, are eka AMgaLI paNa te UMcI karI zakato nathI. enA niSmANa dehane vadhu vakhata rAkhI zakAto nathI. enI aMtyeSTi kriyA karavI ja paDe che. zabano nikAla karyA vagara chUTako nathI. kALacakra satata pharatuM rahe che ane yamarAjA potAnI lIlA sarvatra prasarAvatA rahe che. roja chApAmAM maraNa noMdha vAMcIe chIe. koI grAmanagara evuM nathI ke je ema kahe ke amAre tyAM kyAreya koI maryuM nathI. koIka kuTuMbamAM pacAsa-sATha varSa sudhI koInuM avasAna na thayuM hoya ema bane, paNa koI kyAreya mRtyu pAmyuM nathI ema to na ja kahI zake. eTalA mATe to bhagavAna buddha kisA gautamIne kahyuM hatuM ke je kuTuMbamAM kyAreya koI mRtyu na pAmyuM hoya evA gharethI rAInA dANA laI Ave to e vaDe tArA mRtyu pAmelA dIkarAne jIvato karI ApuM." bhoLI kisA gItamI ghera ghera e mATe karI hatI ane nirAza thaI bhagavAna buddha pAse AvI tyAre bhagavAne samajAvyuM hatuM ke "mRtyu to darekanuM Ave ja che." A saMsAramAM koI amarapaTo lakhAvIne AvyuM nathI. je jagyuM te jAya e vAta dIvA jevI spaSTa che. jaina dharma pramANe sarvocca devagati sarvArthasiddha vimAnanA devonuM tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya hoya che ane koI vAte duHkha hotuM nathI, to paNa temanuM AyuSya pUrNa thAya che. moDo ke vahelo, sarva saMsArI jIvonA AyuSyano Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 aMta Ave ja che. ApaNA potAnA ja jIvanakALa daramiyAna keTakeTalA paricita janone vidAya letA ApaNe joie chIe ! ApaNe keTalAyanI smazAnayAtrAmAM jaI AvyA chIe ! duniyAmAM koI grAmanagara evuM nathI ke jyAM smazAna-kabrastAna na hoya ane koI smazAna evuM nathI ke je 2jA u52 ke haDatAla pa2 UtaryuM hoya. eTale ja bhagavAna mahAvIre uttarAdhyayana sUtranA 'ISukArIya' nAmanA adhyayanamAM kahyuM che ke koI evuM nathI ke je ema kahI zake ke 'huM kyAreya marIza nahi.' uttarAdhyayana sUtranA A 'ISukArIya' nAmanA caudamA adhyayanamAM saMyamanA paMthane varelA cha puNyazALI jIvonI kathAne vaNI levAmAM AvI che. prAcIna kALamAM iyukAra nAmano rAjA hato. enA nAma parathI enI nagarInuM nAma paDyuM hatuM ibukAranagara. cha jIvo devagatimAM potAnuM AyuSya pUrNa karI manuSyagatimAM avataryA hatA. pUrvanA RNAnubaMdha anusAra teo chae iSukAranagaramAM janmyA hatA. emAMthI cAra brAhmaNakuLamAM ane be kSatriyakuLamAM rAjArANI tarIke janmyA hatA. brAhmaNakuLamAM janmelA eka te purohita hatA. bIjo jIva te emanI patnI yazA hatI. bIjA be jIvo te emanA be dIkarAo hatA. moTA thatAM A baMne kumArone eka vakhata eka yogI mahAtmAnAM darzana thayAM. darzana thatAM ja baMnene jAtismaraNa jJAna thayuM. potAnA pUrva bhavanuM jJAna thatAM ja baMne kumArone janma, jarA ane mRtyuvALA saMsArathI virakta thaIne dIkSA levAnA bhAva thayA. ethI ghare AvIne teoe pitAjI AgaLa potAnI IcchA darzAvI. pitA purohite kahyuM ke 'tame baMne pahelAM vedAbhyAsa karo, brAhmaNone jamADo, gRhasthAzramamAM dAkhala thAva, bhoga bhogavo ane pachI dIkSA lejo.' paraMtu pitAnI A vAta putroe svIkArI nahi. pote zA mATe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 jo jANe na marissAmi, so hu kaMkhe suhesiyaa| svIkAratA nathI te paNa samajAvyuM. pitAe vividha dalIlo sAthe putrone dIkSA na levA mATe kahyuM, paraMtu putro te pratyeka vAtano barAbara pratyuttara vALatA hatA. putroe kahyuM cheH pitAjI, A loka mRtyuthI pIDAI rahyo che, vRddhAvasthAthI gherAyelo che tathA rAtridivasarUpI cakra AyuSyane kSINa karI rahyuM che. vaLI : jA jA vaccai rayaNI, Na sA pddinniytti| ahammaM kuNamANassa aphalA jaMti rAijo / jei je rAtrio vIte che te pAchI nathI AvatI. je mANasa adharma kare che tenI rAtrio niSphaLa thAya che.] jA jA vaccai rayaNI, Na sA paDiNiyattai / dhammaM ca kuNamANassa saphalA jaMti rAio / / je je rAtrio vIte che te pAchI nathI AvatI. paraMtu je mANasa dharma kare che tenI rAtrio saphaLa thAya che.] pitAe putrone kahyuM, "tamArI vAta sAcI che, paraMtu pahelAM ApaNe badhAM gRhasthAzramanuM pAlana karI laIe, pachI vrato aMgIkAra karIzuM ane pachI chevaTe dIkSA laI bhikSAthI saMyamajIvanano nirvAha karIzuM.' tyAre putroe pitAne samajAvyuM ke mRtyu kyAre AvavAnuM che tenI kone khabara che ? putroe kahyuM: jassatthi maccuNA sakkhaM, jassa va'tthi palAyaNaM / jo jANe Na marissAmi, so hu kaMkhe suhesiyA / / (arthAt jenI mRtyu sAthe mitratA hoya, je mRtyuthI chUTIne bhAgI zakato hoya, palAyana thaI zakato hoya ane je ema jANe ke pote kyAreya maravAno nathI te bhale sukhazIlatAnI IcchA rAkhe.. putronA samajAvyAthI mAtA-pitAe teone dIkSA levA saMmati ApI. eTaluM ja nahi putronI preraNAthI teo paNa dIkSA levA taiyAra Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 thayA Ama, kuTuMbanA cAra sabhyoe gRhatyAga karI saMyamanA mArge vicaraNa karyuM. prAcIna kALamAM evI prathA hatI ke je dhanasaMpattino koI sIdho vArasadAra na hoya te dhanasaMpatti rAjyane maLe. purohitanA samagra parivAre dIkSA lIdhI eTale emanI dhanasaMpattinA koI sIdhA vArasadAra rahyA nahi. tyAre rAjAnI IcchA e saMpatti meLavI levAnI thaI. te samaye rANIe emane aTakAvyA ane saMsAranI asAratA samajAvI. chevaTe rAjA ane rANI paNa dIkSA levA taiyAra thayA. Ama, pUrva bhavanA chae jIvoe eka bIjAne pratibodha pamADI, dIkSA laI saMyamamArgano svIkAra karI, ugra tapazcaryA karI, ghAtI karmo khapAvI kevaLajJAna pAmIne nirvANa pAmyA eTale ke mokSagati prApta karI. A adhyayanamAM mRtyunI anivAryatA samajAvavAmAM AvI che. game tevo samartha, lAgavaga ke pIThabaLavALo baLavAna mANasa, moTuM sainya dharAvanAra, anekane mRtyunA mukhamAM dhakelI denAra mANasa paNa potAnA mRtyu AgaLa lAcAra thaI jAya che. enuM kazuM ja cAlatuM nathI. e ene aTakAvI ke pAchuM ThelI zakato nathI. baLavAna ane samartha pIThabaLavALA abhimanyu mATe kahevAyuM cheH mAtulo yasya goviMda: pitA yasya dhanaMjayaH / abhimanyu raNe zete, kAlo'yaM duratikramaH / / kRSNa jenA mAmA hatA ane arjuna jenA pitA hatA evo abhimanyu paNa raNabhUmimAM sUI gayo (mRtyu pAmyo), kAraNa ke kALa duratikrama che. arthAt mRtyu anivArya che. cotrIsa atizaya dharAvanAra tIrthaMkara paramAtmA paNa potAnuM AyuSya eka kSaNa paNa laMbAvI zakatA nathI. to pachI Indro, cakravartIo, vAsudevo, prativAsudevo, gaNadharo, samartha AcAryo, rAjAo, maMtrIo vagerenI to vAta ja zI karavI ? kahyuM cheH WWW.jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo jANe na marissAmi, so hu kaMkhe suhesiyA / rAjA, rANA, chatrapati, hAthiyanake asavAra, sabako jAnA eka dina, apanI apanI bAra. 'vairAgyazataka'mAM kahyuM cheH sarvabhakSI kRtAnto'yaM satyaM loke nigadyate / rAmadevAdayo dhIrAH sarve kvApyanyathA gatAH // [ A yamarAjA sarvanuM bhakSaNa karanArA che evuM lokomAM je kahevAya che te satya che. jo ema na hoya to rAmadeva (bhagavAna rAmacaMdra) vagere badhA dhIrapuruSo kyAM gayA ? ] hindu dharmamAM kahyuM che ke kevA kevA parama puruSo paNa A dharatI parathI cAlyA gayA che ! 55 mAMdhAtA bharata: zIvo dazaratho lakSmIdharo rAvaNaH karNa: kaMsaripurbalo bhRgupatirbhImaH pare'pyunnatAH / mRtyu jetumalaM na yaM nRpatayaH kastaM paro jeSyate, bhagnau yo na mahAtarurdvipavaraistaM kiM zazo bhaMkSyati / / [mAMdhAtA, bharata, zIva, dazaratha, lakSmIdha2, rAvaNa, karNa, kRSNa, balabhadra, bhRgupati (parazurAma), bhIma ane bIjA uttama nRpatio mRtyune jItI na zakyA, tene bIjA koNa jItI zakaze ? je moTuM vRkSa zreSTha hAthIothI na bhAMgyuM tene sasaluM zuM bhAMgI zakaze ?] mRtyuthI chaTakavA mATe mANasa guphAmAM ke bhoMyarAmAM pesI jAya, samudrane taLiye besI jAya ke vimAnamAM AkAzamAM UDI jAya, jADAmAM jADuM bakhtara paherI le to paNa mRtyu jIvane chaTakavA detuM nathI. mRtyune koI chetarI zakatuM nathI ke hAthatALI daIne bhAgI zakatuM nathI. eka kAlpanika dRSTAnta ApavAmAM Ave che ke eka zilpI eTalo badho hoMziyAra hato ke game te vyaktinI evI AbehUba zilpAkRti taiyAra karI zakato ke je joine mANasa bhulAvAmAM paDI jAya ke A sAco asalI mANasa che ke nakalI che. eka vakhata eNe arIsAmAM potAnuM mukha joine potAnI ja Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 mukhAkRtinuM evuM sarasa zilpa banAvyuM ke maLavA AvelA bhramamAM paDI gayA. ethI zilpIne tukko sUkyo ke "have to huM yamarAjAne paNa chetarI zakuM." eNe potAnI dasabAra mukhAkRtio banAvI ane gharamAM judI judI jagyAe evI rIte goThavI dIdhI ke jethI mAtra moMDhuM ja dekhAya. pachI jyAre yamadevatA AvyA tyAre pote paNa eka TebalanI pAchaLa mAtra moMDhuM dekhAya e rIte goThavAI gayo. yamadevatA vicAramAM paDI gayA ke AmAM sAco zilpI koNa ? ekane badale bIjAne to laI jaI zakAya nahi. chevaTe yamadevatAe yukti karI. emaNe pahelAM zilpInA bhArobhAra vakhANa karatA kahyuM ke jiMdagImAM AvuM AbehUba kyAreya joyuM nathI. yamadevatAnA mukhe prazaMsA sAMbhaLI zilpI manamAM rAjI thayo. potAnI kalA mATe, yamadevatAne paNa pote chetarI zake che e mATe garva thayo. tyAM yamadevatAe kahyuM, "zilpIe ATalI badhI sarasa kArIgarI karI che, paraMtu mAtra eka nAnI bhUla rahI gaI che. e sAMbhaLI zilpIthI rahevAyuM nahi. potAnI kalAmAM koI khAmI kADhI zake ? tarata e bolyo, "kaI bhUla che ?' yamadevatAe kahyuM, "basa tuM A bolyo e ja tArI bhUla. tuM pakaDAI gayo. tuM AkhI duniyAne chetarI zake, paraMtu mane-yamadevatAne chetarI na zake. jagatanA itihAsamAM Aja divasa sudhI evI koI ghaTanA banI nathI ane banaze paNa nahi." Ama yamarAjAnA paMjAmAMthI koI chaTakI zakatuM nathI. koInA prANa jaladI na nIkaLatA hoya to ema lAge ane loko bole paNa kharA ke e yamadevatAne haMphAve che. paraMtu vastutaH yamadevatA tene haMphAvatA hoya che. mRtyu jema anivArya che tema anizcita paNa che. akasmAtomAM mRtyu thAya che ke mANasa AtmaghAta kare che temAM mRtyu vaheluM AveluM dekhAya che e to sAcuM, paraMtu badhAMnuM mRtyu thayAnusAra thAya che evuM paNa nathI. koI bAlyakALamAM, koIka yovanamAM to koIka Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo jANe na marissAmi, so hu kaMkhe suhesiyA / vRddhAvasthAmAM mRtyu pAme che. "viSNupurANa'mAM kahyuM cheH jAtamAtrazca mriyate bAlabhAve'tha yauvne| madhyamaM vA vaya: prApya vArdhaka vA dhuvA mRti: // [koI janma pAmIne tarata mRtyu pAme che, koI bALapaNamAM ane koI yovanamAM mRtyu pAme che, koI madhyama vaya pAmIne athavA koI vRddhAvasthAmAM mRtyu pAme che. paraMtu mRtyu darekanuM nizcita che.]. jIvanI potAnA deha sAthe evI ekatvabuddhi thaI jAya che ane eno evI rIte jIvanavyavahAra cAle che ke jANe mRtyu kyAreya AvavAnuM nathI. paraMtu mRtyu sAmethI dekhAya, pote have thoDA divasanA ja mahemAna che ema spaSTa bhAse tyAre bhalabhalA mANaso ghUjI jAya che. eTale ja sAta prakAranA je bhaya batAvavAmAM AvyA che temAM moTAmAM moTo bhaya mRtyuno che. kahyuM che : marajIsama narthIi bharyA eTale ja manuSyo, pazupakSIo vagere badhA ja jIvo jIva bacAvavA bhAge che. mRtyu sunizcitapaNe AvavAnuM ja che ane eka divasa pote A duniyAmAM nahi hoya ema jANavA chatAM ekaMdare mANasane potAnA mRtyunI vAta satAvatI nathI. jANe ke potAnuM kyAre mRtyu thavAnuM nathI ema samajIne te potAno badho vyavahAra karato rahe che. sAmAnya mANasane jIvananA AraMbhanAM varSomAM potAnA mRtyuno Dara bahu raheto nathI. jiMdagI sukhacenathI jIvavAnAM svapnAM te seve che. mANasa anekane maratA, yamAlayamAM dAkhala thatAM-nityaM yAnti yamani-jue che chatAM potAno vAro AvavAno nathI ema varte che, e duniyAnuM moTAmAM moTuM Azcarya che ema "yakSapraznottaramAM batAvyuM che. mRtyu Ave tyAre eka kSaNa mAtramAM potAnAM gharabAra, cIjavastuo, saMbaMdhIo, svajano badhAMnI sAthe saMbaMdha pUro thaI jAya che. jiMdagIbhara saMgharelI, jIvanI jema sAcavelI potAnI atyaMta priya cIja vastuo potAnI rahetI nathI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 mANase mAlamilakata, riddhisiddhi, sagAMsaMbaMdhIo, yazakIrti, mAnasanmAna, labdhio ItyAdi sarva ahIM ja mUkIne javAnuM che. mANasa janmathI ja badhI vAte atyaMta sukhI hoya to paNa badhuM sukha mUkIne eNe cAlI nIkaLavuM paDe che. mRtyu koinI paNa vATa jovAmAM mAnatuM nathI. mRtyu garIba-tavaMgara, nAnA-moTA, sukhI-duHkhI evo koI bheda rAkhatuM nathI. mRtyuthI bhautika sukhano ja aMta Ave che evuM nathI, duHkho, kaSTo vagereno paNa aMta Ave che. kyAreka to mRtyu duHkhamAMthI chUTakArArUpa nIvaDe che. loko bole che, "bicArA chUTyA, sAruM thayuM. bahu ribAtA hatA." jIvane jo mRtyunuM svarUpa samajAya to kaSTa ke ghora duHkhomAM ArtadhyAna, raudradhyAna thatAM nathI, samatA rahe che ane pApanA bhAre anubaMdho paDatA nathI. mRtyunA vicAro thatAM sukhamAM paNa mANasa chakI jato nathI. te samabhAva rAkhe che ane potAnA puNyodayano sArthaka upayoga karI le che. tenI sukha pratyenI Asakti chUTI jAya che. mRtyune zAparUpa gaNavuM ke AzIrvAdarUpa ? vyavahAradaSTie, saMsArapriya jIvone mRtyu zAparUpa lAge che. nizcayadRSTie, tattvadRSTi dharAvanArA adhyAtmasAdhakone mRtyu AzIrvAdarUpa lAge che. mRtyu badhAMno aMta ANe che, paraMtu mRtyunuM potAnuM mRtyu kyAreya nathI. mRtyu zAzvata che, eTaluM ja nahi, jovAnI dRSTi hoya to mRtyu maMgaLakArI che. mRtyu che to aneka jIvonI pAramArthika dRSTi khUle che. eTale ja jJAnI mahAtmAone mRtyuno Dara hoto nathI. uttarAdhyayana sUtramAM kahevAyuM cheH na saMtasaMti maraNaMte zIlavaMtA bhussuyaa| [zIlavaMta ane bahuzruta mahAtmAo mRtyunA samaye bhayabhIta thatA nathI.]. mRtyunuM svarUpa samajAtAM jIvanane evI rIte sudhArI levuM joIe Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 jo jANe na marissAmi, so ha kaMkhe suhesiyaa| ke jethI mRtyunI paraMparA ApaNo mATe alpakALanI banI jAya ane mokSagatinuM zAzvata sukha ochA bhAvomAM pAmI zakAya. eTale ja jJAnI mahAtmAo evA mRtyune Icche che ke je pachI bIjuM mRtyu hotuM nathI. mokSa thatAM emane mATe mRtyuno paNa aMta AvI jAya jo mRtyu nizcita ja che ane moDuM vaheluM game tyAre AvavAnuM che eTaluM samajAya to mANase pote je kartavya, dharmakArya ItyAdi karavAnuM che te veLAsara karI levuM joie. keTalAka lokonI Teva ja evI hoya che ke "pachIthI karIzuM, zI utAvaLa che ?-paraMtu AvA loko ja UMghatA jhaDapAI jAya che. ubhaTasAgaramAM kahevAyuM che keH kariSyAmi kariSyAmi kariSyAmIti cintayA / mariSyAmi mariSyAmi mariSyAmIti vismRtam / / [huM bhaviSyamAM karIza, karIza, karIza' evA vicAramAM ane vicAramAM "huM marI jaIza, marI jaIza, marI jaIza'-e vAta mANasa bhUlI jAya che.]. alpa vayamAM mRtyu pAmanArAo paNa potAnA jIvanane sudhArI gayA hoya, te ja bhave mokSa pAmyA hoya evAM prAcIna dRSTAnto paNa che. evuM akALa mRtyu na hoya ane sAmAnya sarerAza jIvana maLe to paNa samyagdarzanAdi mATe to pUratuM che emAM saMzaya nathI. eTalA mATe ja mANase jAgRtipUrvaka, samajaNapUrvaka potAnA jIvananuM Ayojana evI rIte karavuM joie ke jethI prauDhAvasthA ke vRddhAvasthAmAM vasavaso karavAno vakhata Ave nahi. mahAbhAratanA zAntiparvamAM kahyuM cheH zva: kAryamadya kurvIta pUrvAhne cAparAhnikam / na hi pratIkSate mRtyuH kRtamasya na vA kRtam / / [AvatI kAle karavAnuM kArya Aje karI levuM joie ane bapora Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pachI karavA dhAreluM kArya savAranA karI levuM joie, kAraNa ke enuM (jIvanuM) kArya thayuM che ke nathI thayuM enI pratIkSA mRtyu karatuM nathI. mRtyunI vicAraNAe mANasane nirAzAvAdI na banAvI devo joIe. paraMtu karavA jevAM badhAM uttama kAryo veLAsara karI levAnI preraNArUpa e vicAraNA hovI joIe jethI game te kSaNe mRtyu Ave, pote to taiyAra ja che ema ullAsapUrvaka ene lAgavuM joIe. vAcaka umAsvAti mahArAje eTale ja kahyuM cheH sagcitatapodhanAnAM nityaM vrataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM manye maraNamanaparAdhavRttInAm // jemaNe tArUpI dhana ekatra karyuM che, jeo niraMtara vrata, niyama ane saMyamamAM otaprota hoya, jeonI vRtti eTale ke AjIvikA niraparAdha eTale ke nirdoSa hoya che evA mahAtmAonuM maraNa utsavarUpa che ema huM mAnuM chuM.] | hemacaMdrAcArye "yogazAstramAM kahyuM che ke mRtyu ApaNI bAjumAM AvIne kAyamanuM beTheluM che. e takanI rAha joI rahyuM che. mATe samayasara dharmasaMcaya karI levo joie. nityaM nihito mRtyu, rtavya dharmasaMvaya: sTezana AvatAM pahelAM jene ApaNo bega bistarA sAthe taiyAra rahIe chIe evI rIte mRtyarUpI sTezana AvatAM pahelAM ApaNe sajja rahevuM joie. 3, , Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ herI paoNTara 21mI jUna eTale TUMkAmAM TUMkI rAtri ane lAMbAmAM lAMbo divasa. e divase pAzcAtya jagatamAM eka yAdagAra ghaTanA banI te "herI paoNTara' nAmanI navalakathAno pAMcamo bhAga- herI poTara enDa dha orDara opha dha phiniksa' prakAzita thayo. navalakathAo to ghaNI prakAzita thAya che, paNa A navalakathAnI vAta judI che. vartamAna samayanI, sAhitya jagatanI A eka vikramarUpa ghaTanA che. eNe vizvanA, vizeSataH pAzcAtya jagatanA sAhityarasikone Azcaryamugdha karI dIdhA che. briTananA skoTalenDanAM vatanI lekhikA zrImatI joAna kethalIna roliMganI navalakathA "herI paoNTara'nA phakta A pAMcamA bhAganI lagabhaga paMcAsI lAkhathI eka karoDa jeTalI nakala thoDA divasamAM ja vecAI gaI che. haju sudhI ATalI badhI nakala koI eka graMthanI ATalA TUMkA samayamAM vecAI nathI. briTana, amerikA ane bIjA keTalAka dezomAM to TapAla khAtA taraphathI enA vitaraNa mATe khAsa judo sTApha rokIne evI rIte vyavasthA karavAmAM AvI hatI ke agAuthI orDara noMdhAvanAra dareka grAhakane prakAzananA pahelA divase ja ghare beThAM enI nakala maLI jAya. lAkho bALakoe gharamAM nakala AvatAMnI sAthe tarata ja pekeTa kholIne lagabhaga navaso pAnAMnI navalakathA vAMcavAnuM cAlu karI dIdhuM hatuM. ane khAvApIvAnuM, UMghavAnuM bhUlIne navalakathA sAyaMta vAMcIne pUrI karI hatI. amerikAmAM rahetAM mArA pautra arcita (u.va.12) ane pautrI acirA (u.va.10) e paNa "herI paoNTara' AvatAMnI sAthe pUrI vAMcI lIdhI hatI. enI jema bIjA aneka bALakoe amerikAmAM A navalakathA eTalI ja jhaDapathI vAMcI lIdhI che. bALako uparAMta moTI uMmaranA aneka lokoe paNa A Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 navalakathAnuM vAMcana karI lIdhuM che. koI paNa pustakanI eka aThavADiyAmAM lagabhaga eka karoDa jeTalI nakalo khapI javI e jevI tevI vAta nathI. pAzcAtya dezomAM loko zaktisaMpanna che ane potAnuM pustaka vasAvIne vAMcavAnI vRttivALA che. eTale tyAM sArAM pustakono upADa ghaNo moTo rahe che. vaLI duniyAmAM aMgrejI vAMcavAvALA lokonuM pramANa ghaNuM moTuM che. eTale ja A vikrama vecANa zakya banyuM che. IMgleMDa karatAM paNa vadhu nakalo amerikAmAM UpaDI gaI che. tyAM bALakovALAM bahu ochAM evAM gharo haze ke jemaNe A navalakathA na kharIdI hoya. je gharamAM be-traNa saMtAno hoya evA keTalAka lokoe to dareka saMtAna mATe judI judI nakala kharIdI che ke jethI vAMcavA mATe gharamAM jhaghaDA na thAya. tema karavuM teone posAya che. AvA samRddha dezomAM paNa keTalIye nakalo presamAMthI ke goDAunamAMthI corIchUpIthI upADI javAI che ane keTalAka gharomAM pahoMcADI devAI che. 'herI poTara' e eka anAtha paNa daivI jAduI zakti dharAvanAra bALakanA vikAsanI camatkRti bharelI ghaTanAothI sabhara navalakathA che. lekhikAe sAta bhAgamAM e lakhavAnuM Ayojana karyuM che. agAu 'sorsararsa sTona', 'cembara opha sikreTsa', 'prijhanara opha ajhakabAna' ane 'gobleTa opha phAyara' e cAra bhAga prakAzita thaI gayA che. atyAra sudhImAM A cAre bhAganI maLIne doDha karoDa karatAM vadhu nakalo vecAI gaI che. A vecANe lekhikAne asAdhAraNa khyAti apAvI che ane aNadhArI mabalakha kamANI karAvI ApI che. 'herI poTara' adbhutarasika navalakathA che. emAM jAduI lAge evA camatkAronI vAto Ave che. sAhityamAM zRMgAra, vIra ane karuNa e mukhya rasa gaNAya che, paNa bALakone zRMgAra ane karuNamAM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haeNrI paoNTara 63 eTalI majA nathI paDatI. bALako ane bALajIvone gamato priya rasa te adbhuta rasa che. (ApaNA madhyakAlIna kathAkAromAM zAmaLa bhaTTanI vArtAo adbhutarasika che. eTale ja eno zrotAvarga bahoLo raheto.) duniyAnAM ghaNAM bALako A navalakathA vAMcavAne utsuka hoya che enuM bIjuM eka mahattvanuM kAraNa e che ke herInA pAtramAM teo potAnI jAtane nihALe che. teo herI sAthe ekarUpa thaine A navalakathA vAMce che. pratyeka bALakane potAnA vicAro, svapnAMo, AkAMkSAo, samasyAo vagere hoya che ane eno ukela ke tALo teone A navalakathAmAMthI maLI rahe che. herI poTara eka anAtha bALaka che. enAM mAtA-pitAne volDemorTa nAmanA eka mANase melI vidyAthI mArI nAkhyAM hatAM. te vakhate nAno herI bacI gayo hato, paNa enA mAthAmAM ghA rahI gayo hato. bIjAnA Azraye UcharelA herImAM keTalIka daivI camatkArika zaktio che. e moTo thatAM evA chAtrAlayamAM dAkhala thAya che ke jyAM devI zaktivALA asAdhAraNa tejasvI vidyArthI rahetA ane bhaNatA hoya. herI potAnA abhyAsakramamAM dara varSe AgaLa vadhato jAya che ane ene avanavA camatkArika anubhavo thatA jAya che. zALAnA mitro, zikSako vagerenA anubhavo sAthe herInA pAtranuM Alekhana evuM sarasa thayuM che ke vidyArthIone herI potAno paricita lAge che. 'herI poTara'mAM lekhikAnI lekhanazailI eTalI rasika, rocaka ane mArmika che ane herI uparAMta enA mitro, zikSako, vaDIlo vagerenuM pAtrAlekhana paNa eTaluM sarasa thayuM che ke bALakone e gamI jAya ane emAMthI preraka bodha maLe evuM che. A navalakathAmAM jAduI paththa2, traNa mAthAvALo rAkSasI kUtaro, icchAnuM pratibimba pADanAra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 arIso, vismRti darzAvanAra lakhoTo, UDatAM jhADu, vizvAsaghAta karanAra mANaso pAse Ave to tarata saMketa karanAra bhamaraDo vagere vividha prakAranI camatkArika vAto bALakono rasa sAdyaMta jALavI rAkhe che. pAzcAtya dezomAM koI eka ghaTanAnuM bALakone jyAre gheluM lAge che tyAre eno prasAra cAre bAju jhaDapathI thAya che. 'herI poTara' navalakathAno bAhya prabhAva paNa bALako upara paDyo che. herI poTara je jAtanAM jADA kAcanAM kALI goLa phremavALAM cazmAM pahere che evAM cazmA kaMpanIo banAvavA mAMDI che ane ghaNAM bALako evAM cazmA 5he2vA lAgyA che. herI poTara brAnDanA TI zarTa, ramakaDAM vagere pracalita thayAM che. evA ja prakAranI pArTIo goThavAya che. koIka bALaka to herI poTara jevAM kapaDAM paherI rAtane vakhate dAdarA nIce sUI jAya che. TI.vI, vagerene lIdhe ghaTatI jatI vAMcanapravRttinA A samayamAM A navalakathAe aneka bALakone vAMcatAM karI dIdhAM che. 'haeNrI paoNTara'nA pAtranA sarjane zrImatI roliMganA jIvanamAM asAdhAraNa, Azcaryacakita kare evo bhAgyapalaTo ANyo che. zrImatI roliMga sAdhAraNa Arthika sthitinAM mahilA hatAM. skoTalenDanAM hovAthI karakasarano guNa emanAmAM pahelethI hato. vAMcananAM teo zokhIna hatAM. pahelA pati sAthe chUTAcheDA lIdhA pachI potAnI putrI jesikAne ucheratAM ucheratAM phAjala maLelA samayamAM emaNe gharamAM A navalakathA lakhavAnuM cAlu karyuM. sarakAra taraphathI Arthika sahAya (Welfare) emane maLatI hatI. paraMtu sAta bhAgamAM lakhavA dhArelI navalakathAnA pahelA bhAge emane asAdhAraNa saphaLatA apAvI ane teo dhanADhya banI gayAM. tyArapachI 37 varSanI vaye emaNe potAnAthI cha varSa nAnA mure nAmanA yuvAna sAthe lagna karyA ane emane eka dIkaro thayo. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ herI paoNTara herI poTara'nA bIjA-trIjA bhAga pachIthI emanI kIrti comera prasarI ane pustakanI royalTImAMthI teo aNadhAryuM kamAtAM gayAM ane pAMcamA bhAganA prakAzanathI to emaNe graMthane cANano vizvavikrama toDyo. eka dAyakAmAM ja zrImatI roliMga eTaluM badhuM dhana kamAyAM ke A navalakathAnA pAMcamA bhAganA prakAzana pachI to eka aMdAja pramANe teo briTananAM mahArANI elijhAbetha karatAM paNa vadhu zrImaMta banI gayAM che. aDhaLaka dhana kamAtAM emaNe potAnA vatana eDinabargamAM, laMDanamAM ane bIje keTaleka sthaLe moTAM rajavADI gharo kharIdI lIdhAM che. gharanuM rAcaracIluM, moTaragADI, vastraparidhAna e badhuM sArAmAM sAruM ane moMghAmAM moMghuM emaNe vasAvI lIdhuM che. alabatta zrImatI roliMga kahe che ke pote prasiddhi ke paisA mATe lakhyuM nathI. potAne to jena osTIna jevI eka sArI lekhikA thavuM hatuM. paraMtu IcchA hoya ke na hoya, paiso ane prasiddhi emanAM caraNomAM AvIne besI gayAM che. atiprasiddhi mahApuruSone, mahAtmAone ghaNIvAra akaLAve che. emanuM jIvana sahaja ane saraLa hetuM nathI. bhakto-cAhakonI bhIDa AraMbhamAM gamI jAya che, abhimAna poSAya che, paNa pachI eja emanA jIvanane kaMIka aMze maryAdita banAvI de che. rastAmAM ekalA cAlatA nIkaLavuM temane mATe muzkela banI jAya che. ema karavA gayA to emane jovA mATe, hastAkSara mATe paDApaDI thAya che. dhakkAjakkImAM pote paDI jAya, IjA thAya, kyAreka to hospiTalamAM javuM paDe evA prasaMgo bane che. sinemAnA prakhyAta abhinetAo-abhinetrIo rastAmAM ekalAM jaI zakatAM nathI. koI dukAne kharIdI karavA UbhA rahI zakatAM nathI. emanA jIvanamAM gharabahAra cAlatA javAnI maryAdA AvI jAya che. eziyAnA dezomAM mahApuruSone jovAnI ghelachA hoya che eTalI pAzcAtya dezomAM nathI. to paNa eka vakhata prakhyAta thayA pachI cAhaka Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 varga, patrakA2o vagere vIMTaLAI vaLe che. pachI samudrakinAre ke bagIcAmAM pharavA jaI zakAtuM nathI. basamAM, lokala TrenamAM, meTromAM ekalA musApharI karavAno AnaMda mANI zakAto nathI. zrImatI roliMganI paNa have eja dazA thaI che. emane potAnuM zAMta aMgata jIvana jIvavuM che, paNa DhagalAbaMdha AvatI TapAlo, pheksa, I-meIla, Teliphona A badhAMno trAsa cAlu thaI gayo che. 'herI poTara'no pahelo bhAga 300 pAnAMno hato, paraMtu enI lokapriyatA vadhatAM bIjo bhAga lagabhaga sADA traNaso pAnAMno thayo. trIjo sADA cAraso pAnAno, cotho sADA sAtaso pAnAMno ane A pAMcamo bhAga navaso pAnAMno thayo. lekhikAne paNa lakhavAno utsAha vadhyo che e vadhatI jatI A pRSThasaMkhyA jotAM paNa jaNAya che. have pachInA be bhAga paNa e ja rIte daLadAra banaze evI apekSA che. zreNIbaddha navalakathA lakhanAra lokapriya lekhakanI A khAsiyata hoya che. prathama bhAga pachI zrImatI roliMge prakAzako sAthe je karAra karyA hatA temAM navalakathA lakhavAnI samayamaryAdA paNa rAkhavAmAM AvI hatI. ethI emane samayanA bojA heThaLa lakhavuM paDyuM che, utAvaLa karavI paDI hoya evuM banyuM che. ethI ja emaNe pAMcamA bhAga vakhate prakAzakone jaNAvI dIdhuM che ke have pachInA bhAga teo samayamaryAdAnA baMdhana vagara lakhaze. lokapriya thaI gayelA lekhakone pachI prakAzakonA takAdAne kAraNe sarasa lakhavAne badale ghasaDatA thaI javuM paDe che. lokapriyatAnuM A eka moTuM bhayasthAna che. 'herI poTara' navalakathAnI sarvatra prazaMsA ja thaI che evuM nathI. keTalAka vivecako ema mAne che ke AvuM sAhitya tatkAlIna atiprasiddhine vare che, paNa pachI e eTaluM ja jhaDapathI bhulAI jAya che. aDadhI prasiddhi to prakAzakonI, dukAnadAronI karAmatathI ane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ herI paoNTara kRtrima vaMToLathI vadhe che. A navalakathAmAM bAlabhogya aMzonuM pramANa ghaNuM che. eTale vidagdha vAcako ane vivecako enAthI eTalA AkarSAze nahi. eka zikSikAe kahyuM ke herI poTara'mAM mane jarAya rasa nathI paDato, paNa mArA badhA vidyArthIoe e navalakathA vAMcI lIdhI hoya eTale temanI sAthe vAtacIta karavA mATe mAre pharajiyAta e vAMcI javI paDe che. eka pAdarIe kahyuM ke herI poTara'thI bALakomAM DAkaNavidyAmAM aMdhazraddhA janmaze. A abhiprAyanI sAme bacAva paNa thayo che. pAzcAtya sAhityajagatamAM "besTa selara'no mahimA ghaNo che. koI paNa graMthamAM kaMIka sattva hoya to ja te vadhu vecAya. Ama chatAM pAzcAtya sAhitya-vivecako ja kahe che ke "besTa selara' eTale "besTa' ja evuM nathI. A tatkAlIna ghaTanA che. je pustaka trIjI, cothI peDhIe paNa hoMzathI vaMcAtuM hoya to e pustakanI guNavattA vadhAre. herI poTare tatkAlIna sAmarthya batAvyuM che. jyAre e kAlagrasta thaI jAya te koNa kahI zake ? Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. nA. paTela sAdhucarita prophesara, zeksapiyaranAM nATako ane AMgla sAhityanA prakhara abhyAsI ane marmajJa vivecaka, gAMdhIsAhityanA paNa UMDA abhyAsI, tejasvI lekhaka, saMpAdaka pro. cImanabhAI nAraNadAsa paTela (cInA. paTela)nuM 86 varSanI vaye amadAvAdamAM 30mI jAnyuArI, 2004nA roja avasAna thayuM. teo jIvananAM pAchalAM varSomAM eTalA badhA gAMdhIjImaya thaI gayA hatA ke jANe ke potAnA avasAna mATe gAMdhIjInA svargArohaNanI tArIkhanI rAha jotA na hoya! ane 30mI jAnyuArI AvatAM emaNe saMkalpapUrvaka deha choDyo hoya ema lAge che. - sva. cI. nA. paTela (tyAre sI. ena. paTela)nuM nAma meM varSo pahelAM sAMbhaLyuM hatuM. I. sa. 1955-56nA varSamAM huM muMbaInI jheviyarsa koleja taraphathI amadAvAdamAM navI thatI jheviyarsa kolejamAM gujarAtI viSayanA adhyApaka tarIke eka varSa mATe sevA ApavA gayo hato tyAre mAruM rahevAnuM amArA eka vaDIlanA ghare goThavAyuM hatuM. emanAM dIkarI vasubahena (hAla eDavokeTa) tyAre gujarAta kolejamAM ema.e.no abhyAsa karI rahyAM hatAM. emanA sahAdhyAyI mitra zrI vinodabhAI trivedI paNa amane maLavA AvatA. te vakhate paTela sAheba emane iMgliza bhASA-sAhitya vize bhaNAvatA. vasubahena ane vinodabhAI haMmezAM pro. phirojha dAvarasAhebanAM vyAkhyAno uparAMta paTela sAhebanAM vyAkhyAnonI paNa bhArobhAra prazaMsA karatA. tyAre paTela sAheba pro. sI. ena. paTela tarIke vadhu jANItA hatA. paTela sAhebanuM nAma tyAre meM pahelI vAra sAMbhaLeluM ane maLavAnuM nahotuM thayuM to paNa emanA pratye ghaNo AdarabhAva thayo hato. jyAre teo gujarAta kolejamAM iMgliza bhASA-sAhityano viSaya bhaNAvatA tyAre teo vidyArthIo sAthe ke anya adhyApako sAthe aMgrejImAM ja vAtacIta karatA. teo iMgliza bhASA potAnI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. nA. paTela 69 mAtRbhASAnI jema bolatA. emanA uccAro spaSTa ane zuddha rahetA. koI suzikSita aMgreja ziSTa iMgliza bhASA bole tevI rIte teo bolatA. IMgliza upara emanuM prabhutva ghaNuM sAruM hatuM. vaLI AraMbhanA divasomAM to teo gujarAtI bolavAmAM 2khe ne bhUla thaze evA bhayathI gujarAtI bolavAnuM TALatA. paraMtu gujarAta kaoNleja choDI teo amadAvAdanI eka kaoNlejamAM AcArya tarIke joDAyA tyArathI emaNe gujarAtImAM bolavAnuM, gujarAtImAM vyAkhyAno ApavAnuM ane pachIthI to gujarAtImAM lakhavAnuM paNa cAlu karyuM. pro. cI. nA. paTelano janma asAravA-amadAvAdamAM 23mI Disembara 1918mAM thayo hato. tyAre asAravA amadAvAdanuM paruM, eka juduM nAnuM gAma hatuM. emanI kaDavA pATIdAranI jJAtinA rivAja pramANe cAra varSanI bALavaye emanuM lagna thayuM hatuM. paTela sAheba bhaNavAmAM hoMziyAra ane ghaNA AgaLa vadhyA hatA. emaNe pote lakhyuM che ke 'duniyAnI dRSTie mAruM lagna kajoDuM gaNAya evuM hatuM. mArI ane patnInI vacce zarIra, svabhAva ane zikSaNa e traNe bAbato aMge moTuM aMtara hatuM.' AvA saMjogomAM emanAM svajano ane mitrono Agraha hato ke emaNe bIjAM lagna karI levAM joie. e jamAnAmAM eka patnIno kAyado nahoto ane eka u52 bIjI patnI karavAnI bAbata TIkApAtra gaNAtI nahi. ema chatAM paTela sAhebe gAMdhIjI, vivekAnaMda vagerenA vicAronA prabhAvanA baLe bIjAM lagna karavAno spaSTa inkAra karI dIdho hato. temaNe potAnA lagnajIvanamAM sthiratA anubhavI hatI. emaNe lakhyuM che ke 'amAruM lagna koDuM kahevAya, paNa zarUAtathI ja amArA hRdayamAM ekabIjA mATe premanAM jharaNAM phUTyAM hatAM.' nAnapaNathI ja paTela sAhebane jAtajAtanI vastuo jovAjANavAno ane zIkhavAno rasa hato. nAnI vayamAM teo taratAM ane sAikala calAvatAM zIkhyA hatA. vaLI temane Tenisa ramavAnuM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 gamatuM, zAstrIya saMgItano emaNe zokha keLavyo hato ane e jamAnAmAM roja rAtre reDiyo para eka kalAka zAstrIya saMgItano kAryakrama Avato te teo niyamita sAMbhaLatA. temaNe hindI, iMgliza, gujarAtI evAM aneka calacitro joyAM hatAM. 'zaMkarAbharaNa' nAmanuM telugu calacitra emaNe cha vAra joyuM hatuM. paTela sAhebanI vidyArthI ane adhyApaka tarIke kArakirdI ghaNI tejasvI hatI. emanA pitA mAmalatadAra tarIke jyAre aMkalezvaramAM hatA tyAre tyAMnI hAIskUlamAMthI teo meTrikamAM prathama naMbare AvyA hatA ane zALA taraphathI emanA bahumAna mATe meLAvaDo thayo hato. meTrika pachI teo amadAvAda vadhu abhyAsa mATe AvyA hatA. 1940mAM bI.e.mAM teo IMgliza ane saMskRtano viSaya laI dvitIya vargamAM AvyA hatA. paNa ema.e.mAM teo prathama vargamAM AvyA hatA. paraMtu Arthika saMkaDAmaNane lIdhe temane puruSArtha ghaNo karavo paDyo hato. adhyApaka tarIke kAma karatAM pahelAM teo TyUzano karatA ane bIjAM prakIrNa kAmo paNa karatA. karakasarathI ghara calAvavAmAM emanAM patnI savitAbahenano paNa sAro sahakAra maLato rahyo hato. savitAbahena bhala, bhoLAM, komaLa hradayanAM sadAya hasamumAM hatAM. Arthika takalIpha rahyA karatI hatI chatAM emaNe kyAreya lAcArI anubhavI nathI. paTela sAhebe ema.e. thayA pachI prAraMbhamAM gujarAta kaoNlejamAM iMgliza viSayanA adhyApaka tarIke ghaNAM varSa sudhI kArya karyuM hatuM. tyAra pachI eka kaoNlejamAM AcArya tarIke, tyAra pachI saradAra paTela yunivarsiTImAM rajisTrAra tarIke ane tyAra pachI dilhInI'kalekTeDa varkasa opha mahAtmA gAMdhI'mAM anuvAdaka ane saMpAdaka tarIke kArya karyuM hatuM. nivRtta thayA pachI temaNe amadAvAdamAM AvIne zeSa jIvana svAdhyAya-lekhana vageremAM pasAra karyuM hatuM. TheTha bAlyakALathI paTela sAhebanI tabiyata sArI rahetI nahotI. vAraMvAra tAva, harasa, AMtaraDAno kSaya vagere bImArIone kAraNe 90 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. nA. paTela teo keTalIye vA2 hospiTalamAM jaI AvyA hatA, paraMtu temanuM manobaLa adbhuta hatuM ane jIvana jIvavAmAM temano rasa sakriya hato. teo satata vAMcanamAM, adhyayanamAM ane lekhanakAryamAM jIvananA aMta sudhI parovAyelA rahyA hatA. temano jIvanarasa kyAreya sUkAyo na hato. 'mArI vismayakathA'mAM emaNe lakhyuM che, 'vRddhAvasthAnI nirbaLatAmAM huM pramANamAM mAnasika svasthatA bhogavuM chuM tenuM kAraNa mArAmAM saMkalpabaLanI vizeSatA che evuM nathI paNa mArAmAM bALakasvabhAvanuM eka sAruM lakSaNa rahyuM che. huM bALaka jevo chuM ane gharaDo thayo to paNa evo ja rahyo chuM. bALaka potAnA rasanI vastune AgrahapUrvaka vaLagI rahetuM nathI. eka ramakaDuM na maLe ke khovAI jAya ke bhAMgI jAya to thoDIvAra raDe, paNa pachI bIjuM maLe eTale paheluM bhUlI jAya. mArA svabhAvamAM paNa evuM kaMIka che. samayanA pravAhanI sAthe mArAmAM navA rasa jAgrata thatA rahyA che ane Aja sudhI e cAlu che.' 71 potAnI tabiyata ane mRtyu mATenI taiyArI vize 1985mAM 'prabuddha jIvana'mAM emaNe lakhyuM hatuM, 'mAra eka DaoNkTara vaDIle mane 1960mAM kahyuM hatuM ke 'cImanabhAI, tamArA zarIranA ghaDiyALanI cAvI UtarI gaI che. have tame jeTaluM jIvo teTalI izvaranI kRpA.' e kRpA pacIsa varSa cAlI ane haju kaMIka cAlaze ema lAge che. mArA jIvanano aMta jyAre Ave tyAre huM taiyAra thaine beTho chuM.' 1985mAM ema lakhyA pachI TheTha 2004nA jAnyuArI sudhI teo AvI nAdurasta tabiyata chatAM jIvI zakyA e batAve che ke emanI jijIviSA keTalI prabaLa hatI. haju thoDA vakhata pahelAM ja emano patra mane maLyo hato, jemAM lakhyuM hatuM ke Akho divasa azakti rahe che, paraMtu 'sAMjanA pAMca-cha vAgyA pachI huM svasthatA anubhavuM chuM.' amArA vaDIla DaoN. anAmI sAheba dvArA ane pro. jayaMtabhAI koThArI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 dvArA paTela sAhebano pratyakSa paricaya mane thayo hato. 1982-83mAM emaNe "prabuddha jIvana'mAM lekho lakhavAnuM cAlu karyuM tyAra pachI amArI vacce niyamita patravyavahAra cAlyA karyo ane ekabIjAnA ghare javA AvavAno saMbaMdha vadhyo hato. teo patravyavahAramAM niyamita hatA. sva. viSNuprasAda trivedInI jema teo paNa posTakArDano jaththo pAse rAkhatA ane tarata muddAsara TUMkA patro lakhatA. prabuddha jIvana'mAM lekhamALA svarUpe kazuM chapAtuM nathI. vadhumAM vadhu traNa aMkamAM lekha pUro thavo joIe. paraMtu paTela sAhebe jyAre potAnI AtmakathA lakhavAno prastAva mArI AgaLa rajU karyo tyAre "prabuddha jIvanamAM apavAdarUpe e pragaTa karavAno nirNaya karyo hato. lagabhaga savA varSa sudhI emanI A AtmakathA chapAI hatI. A AtmakathAmAM emaNe potAnA zaizava-yovanakALanAM, adhyApana-kALanAM saMsmaraNo AlekhyAM che. emAM evAM tAdaza citro rajU thayAM che ke esa.ena.DI.TI. yunivarsiTIe A AtmakathA "mArI vismayakathA'nA nAmathI potAnA prakAzana tarIke pragaTa karI hatI. vaLI mArI sAthenI AtmIyatAne kAraNe "mArI vismayakathA" nAmanI emanI A AtmakathA graMtha svarUpe pragaTa thaI tyAre e graMtha paTela sAhebe mane arpaNa karyo hato. ekavaDuM zarIra ane nAjuka tabiyatane kAraNe chellAM varSomAM teo pravAsa karatA nahi. Ama paNa ekaMdare temaNe bahu ocho pravAsa karyo che. TheTha bAlyakALathI temanI tabiyata sArI rahetI nahi. paraMtu eka vakhata zrI muMbaI jena yuvaka saMgha taraphathI vyAkhyAno ApavA mATe ame nimaMtraNa ApyuM tyAre mArA Agrahane vaza thaI emaNe te svIkAryuM, paNa temAM samayanI, AvavA-javAnI, khAnapAnanI ema ghaNI badhI vAtonI spaSTatA ane zarata karyA pachI te svIkAryuM hatuM. pahelo anubhava emane anukULa lAgyo eTale bIjItrIjI vAra paNa emaNe vyAkhyAno mATe amAruM nimaMtraNa svIAryuM hatuM. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. nA. paTela eka vAra teo muMbaImAM amAre ghare AvyA tyAre gharamAM sitAra, hArmoniyama, tabalAM joine emaNe prazna karyo ke saMgItano kone zokha che? meM kahyuM mAro putra amitAbha (u.va.14) ane putrI zailajA (u.va.16) mATe saMgItanA zikSaka rAkhyA che. zikSaka baMnene gIto gAtAM ane judAM judAM rAga vize zIkhave che tathA amitAbhane tabalAM tathA zailajAne sitAra vagADatAM zIkhavyuM che. emaNe zailajAne sitAra vagADavAnuM kahyuM. zailajAe sitAra saMbhaLAvI ethI emaNe potAnI prasannatA darzAvI hatI ane potAnA saMgItanA zokhanI vAto karI hatI. paTela sAhebane keTalAMka varSothI AMtaraDAnI takalIpha hatI. e aMge teo sAvadhAna thaI gayA hatA. khAnapAnamAM teo koinA Agrahane vaza thatA nahi. eka vAra teo amAre ghare padhAryA hatA tyAre cA pIvA mATe ame Agraha karyo. chevaTe emaNe kahyuM ke 'cA huM to ja pIuM, jo tamArA rasoDAmAM jaine mArAM patnI jAte cA banAve to.' ame emanI e darakhAsta svIkArI. emanAM patnIe cA banAvI te emaNe pIdhI hatI. paTela sAhebane pANI barAbara ukALIne pachI nIce utArIne emAM amuka ja pramANamAM cAnI pattI nAkhavAmAM Ave ane emAM nahi jevuM dUdha hoya to evI cA ja mAphaka AvatI hatI. emanAM patnI e pramANe banAvatAM. 26 paTela sAhebane adhyApanakALa daramiyAna zeksapiyaranAM koipaNa be nATako dara varSe bI.e. ke ema.e.nA vidyArthIone bhaNAvavAnAM AvatAM. AthI zeksapiyaranAM nATako e jIvanabhara emano atyaMta priya viSaya rahelo. zeksapiyaranI seMkaDo paMktio emane kaMThastha hatI. amadAvAdamAM ane anyatra keTalIka saMsthAnA upakrame emaNe e viSaya para vyAkhyAno paNa ApelAM. taduparAMta 'TrejeDI, jIvanamAM ane sAhityamAM' e viSaya emaNe ApelAM vyAkhyAno gujarAtI sAhitya pariSada taraphathI pragaTa thayelAM che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 zeksapiya2 uparAMta zailI, kiTsa, varDajhavartha, Tenisana, brAuniMga, robarTa barnsa vagere AMgla kavionI kavitA kaoNlejanA vidyArthIone bhaNAvavAnuM kArya varSo sudhI emaNe karyuM hatuM. eTale e kavionI aneka paMktio paNa emane kaMThastha hatI. vAtacItamAM prasaMga anusAra jyAre teo AvI paMktio TAMkatA tyAre emanI smRti ane bahuzrutatA mATe Adara Upajato. saMskRta bhASAmAM lakhAyeluM vAlmIkinuM rAmAyaNa e paTela sAhebanA svAdhyAya-parizIlanano eka mahattvano graMtha jIvanabhara rahyo hato. eno emaNe gujarAtImAM gadyasaMkSepa karyo hato ane e graMthasvarUpe pragaTa thayo hato. e vize potAne je kaMI maulika ciMtana vyakta karavA jevuM lAgyuM te emaNe A graMthamAM vyakta karyuM che. paTela sAhebanuM eka sauthI vadhu yAdagAra ane mUlyavAna kArya te`Collected works of Mahatma Gandhi' che. paTela sAhebe A zreNInA nevu jeTalA graMthomAM gAMdhIjInA lakhANonA anuvAda ane saMpAdananuM kArya karyuM che. e kArya ka2vA mATe teo kuTuMbane amadAvAdamAM rAkhIne ekalA dilhI jaine rahyA hatA ane hAthe rasoI karIne jamatA. paraMtu ethI emanI tabiyata bagaDatI gaI ane lohInI UlaTI thatI. eTale cAra varSa dilhI rahI teo amadAvAda pAchA pharyA. amadAvAdamAM rahIne kAma ka2vAnI sarakAra taraphathI emane paravAnagI ApavAmAM AvI. Ama 1961thI 1985 sudhI ane tyAra pachI paNa divasa-rAta parizrama karIne gAMdhIjInAM sarva lakhANonuM vyavasthita rIte, kAlAnukrame emaNe saMpAdana karyuM che, aMgrejImAM anuvAda karyo che ane sAthe sAthe potAnI saMpAdakIya noMdho paNa lakhI che. A bhagIratha kArya karavAne nimitte teo gAMdhIjInA jIvana ane kavana vize eTalA badhAM otaprota thaI gayA hatA ane eTalA ja mAhitagAra thayA hatA ke kayA viSaya para gAMdhIjIe kyAM, kyAre ane zuM kahyuM che te cokkasAIpUrvaka kahI 74 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. nA. paTela 75 zakatA. gAMdhIjInA jIvananI koI ghaTanA vize ke gAMdhIjInA vaktavya vize jyAre kaMI paNa vivAda thAya tyAre emAM paTela sAhebano abhiprAya aMtima ane nirNAyaka banI raheto. gAMdhIjInA putra harilAla vize jyAre vivAda thayo tyAre paTela sAhebe AdhAra sAthe potAno abhiprAya jaNAvyo hato. gAMdhIjInAM lakhANo vize varSo sudhI kArya karavAne kAraNe teo jANe gAMdhIjImaya thaI gayA hatA. e aMge emaNe lakhyuM che, "mane AMtaraDAno kSaya thayo tyAre DokTare mane ramUjamAM kahyuM hatuM, "paTela, tamane gAMdhI vAIrasano roga lAgu paDyo che, (eTale ke gAMdhIjInA vicArono cepa lAgu paDyo che.) gAMdhIjInI jema A khavAya ane A na khavAya ema karI tame tamAruM zarIra bagADyuM che.' DaoNkTaranuM nidAna kharuM hatuM. paNa pUruM nahi." paNa bIjA eka arthamAM mane kharekhara gAMdhI vAisarano roga lAgu paDyo che. enI eka nizAnI e che ke mArA dareka lekhamAM kaMI ne kaMI saMdarbhamAM gAMdhIjIno ullekha AvavAno. mane e cepa na lAgyo hota to mAruM jIvana kaI dizAmAM vaLyuM hota ane kevuM veDaphAI gayuM hota enI huM kalpanA nathI karI zakato." iMgliza bhASAnuM lekhanakArya karavuM e emane mATe sahaja hatuM. 27251 Moral and Social Thinking in Modern Gujarat 414-11 graMtha lakhyo che je gujarAta sAhitya akAdamI (gAMdhInagara) e pragaTa karyo che. taduparAMta Mahatma Gandhi in his Gujarati Writings nAmano graMtha dilhInI sAhitya akAdamIe pragaTa karyo che. paTela sAhebanuM ciMtana atyaMta vizada hatuM. varSothI uttama sAhityanA parizIlanathI emanI dRSTi atyaMta mArmika tathA jhINI jhINI bhedarekhAo darzAvavA jevI sUkSma banI hatI. vAlmIki rAmAyaNa vizenAM temanAM avalokano ane abhiprAyomAM e spaSTa joI zakAya che. vaLI gujarAtI sAhityamAM temanuM avalokana bahu sUkSma rahetuM. eka vakhate mArA ghare carcA thatI hatI tyAre emaNe vidhAna kareluM ke Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 umAzaMkara joSInI "vizvazAnti' nAmanI suprasiddha kavitA e buddhinI nIpaja che, hRdayanI nahi." paTela sAheba "navanIta-samarpaNa'mAM AvatI "pAsaporTanI pAMkhe' nAmanI mArI pravAsa-lekhamALA niyamita vAMcatAM ane potAno AnaMda patramAM vyakta karatA. eTale ja "pAsaporTanI pAMkhe'no bIjo bhAga-uttarAlekhana jyAre pragaTa thayo tyAre emaNe emAM "mRtinI pAMkhe' nAmanI prastAvanA lakhI ApI hatI. paTela sAhebanA jIvanamAM atyaMta sAdAI hatI ane jIvananA chellAM varSomAM to te vadhu jovA maLatI hatI. chelle traNeka vakhata huM amadAvAdamAM emane maLavA emanA nIlakaMTha pArkanA ghare gayo hato tyAre teo gharamAM ughADA zarIre mAtra khAdInI aDadhI caDDI paherIne beThA hoya. e caDDI paNa dhobInI dheyelI, sapheda bAstA jevI istrIvALI caDDI nahi, eka gAMdhIvAdIne zobhe evI hAthe dhoyelI sAdhAraNa caDI. ziyALo hoya to jarUra pUratAM garama kapaDAM teo paheratAM, paraMtu emanAM vastromAM kazI TApaTIpa nahi. teo sahaja rIte rahetA. koI maLavA AvyuM hoya to paNa teo aDadhI caDDI paherIne besatAM saMkoca anubhavatA nahi. vastutaH rAnaupacAritA, sAdAI, alpaparigraha, tyAga, vairAgya vagere temanA jIvanamAM barAbara vaNAI gayelAM hatAM. gAMdhIjIno emanA jIvana upara ghaNo badho prabhAva paDyo hato. thoDA vakhata pahelAM emanAM patnInA avasAna vakhate huM emane maLavA gayo tyAre paNa teo aDadhI caDDI paherIne beThA hatA ane evA ja svastha hatA. emanAM saMtAno ane temAM emanI vizeSataH putrI dInAbahena emanuM ghaNuM dhyAna rAkhatAM. paTela sAheba roja reDiyo para traNacAra kalAka zAstrIya saMgIta sAMbhaLatAM. paraMtu patnInA avasAna pachI reDiyo na sAMbhaLavAnI emaNe pratijJA lIdhI hatI. atyaMta pravRttizIla ane sakriya jIvana jIvanAra zrI paTela sAhebe vAnaprasthAzramamAM nivRtta jIvana jIvavAnuM cAlu karyuM tyAre emaNe Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhucarita sva. cI. na. paTela 77 lakheluM ke "huM mArA AMtarajIvananI dizA badalavAno prayatna karI rahyo chuM. vaLagaNo, adhyAso ane mAthA uparano bhAra ocho karato jAuM chuM. chApAM vAMcavAnAM baMdha karyA che. manane game te ja vAMcuM chuM. navuM jJAna meLavavAnI dRSTie kaMI vAMcato nathI ane agAuthI vicAra karIne taiyArI karavI paDe evuM bolavAnuM ke lakhavAnuM koI AmaMtraNa na svIkAravAno saMkalpa karyo che." paTela sAhebanI zaikSaNika ane sAhityika siddhionI vakhatovakhata kadara thatI rahI hatI. kolejakALamAM temane pAritoSiko ane ziSyavRttio sAMpaDyAM hatAM. adhyApanakSetre emaNe karelA zreSTha pradAna mATe gujarAta sarakArano evorDa maLyo hato. sAhitya mATe temane raNajItarAma suvarNacaMdraka maLyo hato ane 1983mAM sAhitya pariSadanA adhivezanamAM temane vivecana vibhAganA adhyakSa banAvavAmAM AvyA hatA. aMgrejI bhASA ane sAhityanA adhyayana ane adhyApanane kAraNe paTela sAhebamAM zistapAlana, samayapAlana, kAryavyavasthA, vahIvaTI sUjha, cokkasAI vagere briTiza nAgarikamAM hoya evAM guNo khIlyA hatA. (A guNo bhAratIya nAgarikamAM na hoya evuM nathI. paNa vartamAna samayamAM sarakArI taMtramAM je zithilatA, pramAda, bhraSTAcAra, gerazista vagere jovA maLe che e saMdarbhamAM briTiza guNonI vAta che.) paTela sAhebe AjhAdI pahelAMnA trIseka varSa briTiza zAsana nihALeluM ane emanA grejyueTa pitAzrI sarakArI nokarImAM hatA ane mAmalatadAra ane AsisTanTa kalekTaranA pada sudhI pahoMcyA hatA. eTale gulAma ane svataMtra ema baMne bhAratamAM jIvavAno paTela sAhebane je lAbha maLyo ethI baMnenI uttama khAsiyato temanA jIvanamAM jovA maLatI hatI. paTela sAhebanA avAjamAM mRdutAno ane vAtsalyabhAvano eka viziSTa laheko hato. teo vAta kare to eTalI prasannatApUrvaka kare ke emanA hAvabhAva parathI paNa te ApaNane samajAya. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 bALapaNamAM paTela sAhebane gharamAM 'babu' kahIne bolAvatAM, tyArapachI paTela sAheba pahelAM sI. ena. paTela, pachI cImanabhAI paTela ane pachI cI. nA. paTela tarIke oLakhAyA. paTela sAhebe bahu nikhAlasapaNe kahyuM che ke potAnuM nAma cImanabhAI paTela, paraMtu gujarAtanA bhUtapUrva mukhyamaMtrI sva. cImanabhAI paTelanI sAme eka vakhata AMdolana cAlyuM hatuM ane prajAmAM teo apriya thaI gayA hatA eTale te vakhate nAmasAmya na rahe e AzayathI emaNe potAnuM nAma 'cImanabhAI paTela' lakhavAne badale 'cI. nA. paTela' lakhavAnuM cAlu karI dIdhuM hatuM. tyArathI A nAma ja rUDha thaI gayuM. keTalAka to emane mATe 'paTela' zabda na uccAratAM mAtra 'cI. nA.' ja uccAratA. jIvananA pUrvArdhamAM aMgrejI pramANe 'sI. ena.' tarIke jema teo jANItA hatA tema uttarArdhamAM cI. nA. tarIke jANItA rahyA hatA. sI.ena.mAMthI cI.nA karavAnuM sUcana zrI mahendra meghANIe kareluM. jema nAmamAM tema paheraveza, dekhAva vageremAM paTela sAhebamAM parivartana AvatuM gayuM hatuM. skUlamAM hatA tyAM sudhI khamIsa ane aDadhI caDDI paheratA. kaoNlejamAM zarTa penTa paheratA. adhyApaka thayA tyAre sUTa paheratA. pachI khAdInAM lAMbo Dagalo ane dhotiyuM ane gAMdhITopI paheratA, pachI paheraNa, pAyajAmo, TopI ane baMDI paheratA. chellAM varSomAM emaNe mUchadADhI ugADelAM eTale koI RSimuni jevA lAgatA. Ama paNa teo bhAratIya paraMparAnA manISI hatA. 78 sAdhucarita pro. cI. nA. paTelanA avasAnathI gAMdhIyuganI ane gAMdhIjInI bhAvanAne caritArtha karatI eka tejasvI, niSThAvAna pratibhA vilIna thaI gaI. gAMdhIjI vize svAnubhavanI vAto karanArA AvA mahAnubhAvo have kyAre maLaze ? prabhu emanA AtmAne zAMti Apo ! emanA puNyAtmAne nata mastake vaMdana ! Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adINamaNaso care / - bhagavAna mahAvIra [adInabhAvathI vicaravuM] bhagavAna mahAvIre sAdhuo mATe, saMyamI mATe bAvIsa prakAranA parISaha batAvyA che. parISaha ane upasarga ema be zabdo sAthe bolAya che. upasarga bhayaMkara hoya che. kyAreka tuM mAraNAttika eTale ke mRtyumAM pariNAmanAra hoya che. parISaha upasarga karatAM haLavA hoya che. emAM kaSTa sahana karavAnI vAta che. emAM tAtkAlika mRtyunuM koI jokhama hotuM nathI. sudhA, tRSNA, TADha, tApa, DAMsamacchara, roga, mAnApamAna vagere parISaho sahana karavAnI Teva sAdhue pADavI joIe. e sahana karatI vakhate sAdhue manamAM dInatA, lAcArI, majabUrIno bhAva na lAvavo joIe, kAraNa ke sAdhue parISaho svecchAe svIkArelA hoya che. AvAM kaSTo vakhate sAdhunA cittamAM prasannatA hovI joIe. e prasannatA emanA caherA para paNa dekhAvI joIe. jema sAdhu mATe tema zrAvaka mATe paNa kahI zakAya. zrAvake paNa kaSTo svecchAe prasannatApUrvaka sahana karatAM zIkhavuM joIe. uttarAdhyayanasUtranA "parISaha' nAmanA bIjA adhyayanamAM bhagavAna mahAvIra svAmIe sAdhune bhalAmaNa karatAM kahyuM cheH kAlI pavvaMga saMkAse, kise dhamaNisaMtae / mAyaNNe asaNa-pANassa adINamaNaso care / / zarIra kuza eTale dubaLuM-pAtaLuM thaI gayuM hoya, AkhA zarIranI naso dekhAtI hoya, dhamaNanI mAphaka zvAsocchavAsa cAlatA hoya, aMgo kAgaDAnI jAMgha jevAM thaI gayAM hoya chatAM AhAra pANInI maryAdAne jANavAvALo sAdhu manamAM dInatAno bhAva na lAve, adInabhAvathI vicare. . Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 koI mANase tapazcaryA karI hoya tyAre pote AhArano svecchAe tyAga karyo hoya che. eTale potAne khAvAnuM maLI zake ema hovA chatAM khAvuM nathI e bhAva rahe che. emAM prasannatA TakAvI rAkhavI joIe. e agharI nathI. paraMtu tapazcaryA na karI hoya ane kakaDIne bhUkha lAgI hoya, zarIra azakta thaI gayuM hoya te vakhate khAvAnuM na maLe to dInatAno bhAva Ave. tyAre bhUkhathI mANasa parAbhava pAme che ane khAvAnuM maLe to pote rAjI rAjI thaI jAya che. paraMtu AvI paristhitimAM AhArapANI na maLe to paNa saMyamI sAdhakoe prasannatA rAkhavI joIe. dInatA na batAvavI joIe. keTalAka to evA ajAcaka vratadhArI hoya che ke jeo potAnI jarUriyAtanI vastu mATe sAmethI na kahe, na mAMge, paNa premathI calAvI le. 80 sAdhu bhagavaMtone potAnA sattvanI kasoTI kare evI eka vAta te gocarI vahoravAnI che. koI ghare vahoravA jAya ane kazuM vahoryA vagara pAchA pharavuM paDe tyAre potAnA cittanI dazAne tapAsI jovA jevI che. je grAmanagaramAM ghaNAM gharo hoya tyAM to manamAM ema thAya ke eka nahi to bIje gharethI gocarI vahoravAnI maLI raheze. paNa jyAM nAnA gAmamAM ke moTA zaheranA amuka vistAramAM ochAM ghara hoya tyAre sUjhato AhAra na maLe to manamAM dInatA na AvavA devI joIe. vaLI jyAM gocarI vaho2vA jAya ane AdarasatkAra na maLe athavA gharanA sabhyono gocarI vahorAvavA mATe koI utsAha na jovA maLe tyAre potAnA mananA bhAva na bagaDavA joIe. saMyamI zramaNo mATe ahIM bhUkha ane AhAranI vAta karavAmAM AvI che. zramaNo uparAMta zrAvakonA, tamAma manuSyonA jIvanamAM dInatAnA prasaMgo Ave che. mAtra AhAra ja nahi, bIjI aneka bAbato mANasane dIna banAvI de che. ISTano viyoga ane aniSTano saMyoga mANasa pAse dIna vacano uccAvarAve che. eTalA mATe ja Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adINamaNaso care / 81 kahevAyuM che ke na mAliiA pArtha ! mANase dInatAno vicAra na karavo joIe, manamAM evo bhAva na lAvavo joIe. dInatA choDIne AdhyAtmika saMpattivAna thavAnuM dhyeya jeo rAkhe che teonA jIvanamAM tyAga, vairAgya AvyA vinA rahetAM nathI. jeTalI vastuonA mojazokha hoya eTalI te meLavavA mATenI jhaMkhanA rahe. te mATe kamAvAno puruSArtha karavAnI parAdhInatA rahe ane parAdhInatA eTale dInatA. eTale ja jena munio pAse ochAmAM ochAM upakaraNo, jIvananirvAha mATenAM bAhya sAdhano ochAmAM ochAM hoya che. bAhya cIjavastuo mATe teone koInI garaja bhogavavAnI rahe nahi. digaMbara mahAtmAone AhArapANI sivAya bIjI kazI AvazyakatA nahi eTale parAdhInatA nahi. mANasa dIna bane che tyAre keTalAka loko enI dayA khAya che. potAnA pratye koI sahAnubhUti batAve, koI dayA khAya to mANasane hiMmata Ave che. aMdarathI kaMIka baLa maLe che. koI dayA batAve, potAnI takalIpha dUra kare to mANasane game che. paNa pachI keTalAkane evI dayA-sahAnubhUti meLavavAnI Teva paDI jAya che. eTale evA mANasone potAnAM duHkhanAM rodaNAM raDavAnuM game che. pachI to duHkha ke kaMI kaSTa hoya ke na hoya to paNa teone rodaNAM raDyA. vagara cena nathI paDatuM. kalpita kaSTono Azraya levAya che. kAyara ane niHsarva mANasone to potAnI sAcI ke kRtrima dInatA lAbhakAraka lAge che. mANasane lAcAra banAvI denArI bIjI eka mahattvanI ghaTanA te gaMbhIra bImArI che. game tevo sazakta ane magarUbIvALo mANasa, vaDanA vAMdarA utAre evo hoya to paNa asAdhya, gaMbhIra roga Ave tyAre asahAya, dIna banI jAya che. enA avAjamAM enI dInatA varatAya che. kyAreka to pote na icche to paNa enAM nayanomAM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 ArdratA ubharAya che. keTalAya evA samartha mANaso hoya che ke jeo kahetA hoya ke potAne mRtyuno jarAya Dara nathI. pote ene mATe taiyAra beThA che. paraMtu evA mANaso jyAre kensaramAM athavA evA koI gaMbhIra rogamAM sapaDAyA hoya ane jANI lIdhuM hoya ke have prote thoDA divasanA ja mahemAna che, tyAre vAtavAtamAM teo raDI paDatA hoya che. mANasa khUna, corI, vyabhicAra, khoTA dastAveja, dANacorI vagere koIka apakRtya kare ane pakaDAI jAya tyAre te atyaMta dIna bane che. teno cahero mlAna banI jAya che. lokone tyAre te moMDhuM batAvI zakato nathI. potAnI apakIrtithI te jhAMkho paDI jAya che. ethI koIkane mAnasika roga thAya che. koikane ApadhAta karavAnuM mana thAya che, keTalAka kharekhara ApaghAta karI bese che. dInatAnAM A pariNAma che. dInatA paNa badhAMnI eka sarakhI hotI nathI. koIkanI sAmAnya, to koIkanI tIvratara, tIvratama hoya che. keTalAkane dInatA AraMbhamAM kahe che, paNa pachI game che ane keTalAkane dInatAnI Teva paDI jAya che, emanA jIvanamAM e ghara karI bese che. saMskRtamAM kahevAyuM che ke 'mA vRtti TIna varSeH / ' dIna vacana bolo nahi. sakAraNa ke akAraNa dIna vacana bolavuM nahi. kyAreka atizaya lAcAra banelA mANasathI dIna vacana bolAI jAya che. 'mAre mAthe to duHkhano pahADa tUTI paDyo che;' 'ame to sAva pAyamAla thaI gayA;' 'A duniyAmAM amAruM koI nathI;' 'ame anAtha thaI gayA;' 'ame kyAM hatA ane Aje kyAM AvI paDyA ?' 'ame to rastA paranA thaI gayA'; 'mAre devuM eTaluM thaI gayuM che ke maravAnuM mana thaI jAya che;' 'meM dhAreluM nahi ke mArI sAthe Avo Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adINamaNaso care / dago ramAze ! have to ApaghAta sivAya chUTako nathI.' ityAdi dInatAnAM vacano vakhatovakhata sAMbhaLavA maLe che. paraMtu evAM nirAzAvAdI vacanathI kaMI ukela Avato nathI. 83 mANase saraLatA, laghutA, vinamratA, sahiSNutA vagere guNo jIvanamAM keLavavA joie ke jethI dInatA na Ave, paraMtu enuM pariNAma evuM na AvavuM joie ke jethI potAnAmAM laghutAgraMthi janme, athavA to dInatA-hInatAno bhAva ja rahyA kare ane sattvahIna banI javAya. vastutaH saraLatA, laghutAdi sadguNothI potAnuM sattva vadhu khIlavuM joie. bIjI bAju saraLatA, laghutA vagere potAnA guNo mATe mANase eTalA badhA sabhAna paNa na rahevuM joie ke jethI e sadguNo mATe abhimAna pragaTe ane pariNAme e guNo paNa cAlyA jAya. mANasane dInatAno paNa ahaMkAra thAya che. sokreTisa vize eka kiMvadanti che ke emano eka mitra kANA-kANAvALo jhabhbho paherIne nIkaLato. sokreTise Avo jhabhbho paheravAnuM kAraNa pUchyuM to eNe kahyuM ke 'mArI laghutA, dInatA batAvavA mATe huM Avo jhabhbho paheruM chuM.' sokreTise kahyuM ke 'bhAI, tane kANAvALo jhabhbho paherelo joine lokone pahelAM ema lAge ke tuM keTalo badho garIba-dIna che, paraMtu pachIthI tArA vartana parathI lokone samajAya che ke hakIkatamAM to tArA jhabhbhAnA pratyeka kANAmAMthI dInatA mATenuM tAruM abhimAna DokiyuM karyA kare che.' dInatA jAya to samatA AvavI joie, mithyAbhimAna nahi. paraMtu bhUkhe marato dIna mANasa jyAre tavaMgara bane che tyAre saMpatti mATenuM enuM abhimAna chalake che. potAnA duHkhanA divasonI smRti bIjA dInaduHkhI pratyenI sahAnubhUtimAM pariNamavI joie, nahi ke emane satAvavAmAM. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 manuSya dIna, nirdhana, majabUra nathI e darzAvavA eka prasaMga kahevAya che. eka vakhata eka mahAtmA eka garIba vistAramAMthI pasAra thatA hatA tyAre emanI najara eka makAnanA oTalA para eka sazakta, bekAra ane niSkriya beThelA yuvAna para gaI. emaNe yuvAnane Ama besI rahevAnuM kAraNa pUchyuM. yuvAne kahyuM ke potAnI pAse paisA nathI, eTale besI rahyo che. mahAtmAe ene kahyuM ke "bhAI, tuM nirdhana nathI, dhanavAna che." yuvAne kahyuM: "mahArAja, mArI majAka na karo." mahAtmAe kahyuM ke "bhAI, majAka nathI karato, sAcI vAta kahuM chuM. mane kahe ke koI mANasa eka AMkhe athavA beya AMkhe AMdhaLo hoya ane ene navI AMkha besADavA oparezana karAvavuM che to keTaluM kharca thAya ? paMdara, pacIsa hajAra rUpiyA thAya ne ? tArI baMne AMkha sAjI che to enI kiMmata pacIsa hajAra jeTalI na mUkI zakAya ? bahero mANasa kAne oparezana karAve to keTaluM kharca thAya ? tArA baMne kAna sAjA che. enI kiMmata mUka. e rIte tAre jo be hAtha na hota ke be paga na hota to zuM thAta ? Ama AkhA zarIranI kiMmata mUke to saheje doDha-be karoDa rUpiyA jeTalI thAya. tuM jAtane nirdhana mAne che, paNa vastutaH to tuM koTyAdhipati che. mATe tuM tArI nirdhanatAnI, dInatAnI vAta choDI daine bahAra jA, pahelAM kaMIka zArIrika majUrInuM kAma zodhI le ane ema karatAM tuM AgaLa vadhaze." yuvAne mahAtmAnI zikhAmaNa mAnI ane enuM jIvana sudharI gayuM. dInatAnI sAthe bhaya rahelo che. sadAcArI haMmezAM nirbhaya hoya che. sadAcArI banavA mATe mANase saMtoSI banavuM paDe. lobhAdi vRttio, tIvra kAmanAo, moTI apekSAo mANasane sadAcAramAMthI calita thavA lalacAve che. saMtoSI eka divasamAM nathI thavAtuM. eno satata mahAvaro rAkhavo joie. vaLI kasoTI Ave tyAre ja potAnA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adINamaNaso care / saMtoSIpaNAnI khabara paDe che. adIna rahevuM eTale ke potAnA sattvanI khumArIthI rahevuM. game tevI viparIta paristhitimAM paNa mANase potAnI pratibhA, cittanI prasannatA jhAMkhI na thavA devI joie. jyAre jIvanamAM viparItatA, pratikULatA Ave tyAre lAcAra na banatAM, saMsAramAM je kaMI bane che te potapotAnAM zubhAzubha karmAnusAra bane che evI dRSTi keLavI sAMtvana, samAdhAna meLavavuM joie ane potAnAM azubha karmonA kSayopazama mATe prabaLa puruSArtha karavA pagaluM upADavuM joie. jyAM sAcI samajaNa che, tattvadRSTi che tyAM dInatA hotI nathI, TakatI nathI. samyagdarzananI prApti pachI jIvane saMsAramAM kyAMya dInatA darzAvavA jevuM rahetuM nathI. jIva eTalA UMcA AtmabhAvamAM AvI jAya che ke bAhya pratikULatAonuM enI pAse kazuM cAlatuM nathI. eTalA mATe ja upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje zrI zAntinAtha bhagavAnanA jANItA stavana 'hama magana bhaye prabhu dhyAna meM' mAM kahyuM cheH gaI dInatA sabahI hamArI, prabhu ! tuja samakita dAnameM; prabhu guNa anubhavake rasa Age; Avata nahi kou mAnameM. 85 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAjanuM A janmazatAbdI varSa che. chellA saikAmAM thaI gayelA jaina sAdhu mahAtmAomAM A eka evA sAdhu mahAtmA che ke jemaNe saMpradAyanI bahAra nIkaLIne dharmadaSTie samAjaracanAnA prayogo karyA hatA. pa.pU. zrI saMtabAlajI mahArAje jainonA sthAnakavAsI saMpradAyamAM eka jaina muni tarIke dIkSA lIdhI hatI, paNa pachInAM varSomAM potAnI aMtaHskuraNAne kAraNe keTalAka krAntikArI vicAro dharAvavAne lIdhe tathA mahAtmA gAMdhIjInA prabaLa prabhAva heThaLa AvIne emaNe lokakalyANanI ane nItimaya rAjakAraNanI pravRttiomAM sakriya rasa lIdho hato. emaNe pote koine jaina munidIkSA ApIne potAnA ziSya banAvyA nahotA, paNa saMkhyAbaMdha jaina-jainetara bhAIbahenone taiyAra karIne samAjasevA ane lokakalyANanI pravRttinI dIkSA ApI hatI. mahArAjazrInuM nAma pahelavaheluM meM sAMbhaLyuM hatuM paMdareka varSanI vaye, 1942mAM. bIjA vizvayuddhanA e divasomAM muMbaImAMthI ghaNAM kuTuMbo potAnA vatanamAM sthaLAMtara karI gayAM hatAM. ame paNa amArA vatana pAdarA (ji. vaDodarA)mAM jaIne rahyAM hatAM. e vakhate zALAmAM rajAnA divaso hatA. tyAM vatanamAM eka divasa mArA moTAkAkAe mane potAnA kabATanAM pustako vyavasthita goThavIne, nAma-naMbara pramANe copaDo banAvavAnuM kAma soMpyuM hatuM. eka divasa huM pustaka goThavato hato tevAmAM eka pustaka mArA hAthamAMthI laI kAkAe mane kahyuM, "A konuM pustaka che, khabara che?' "nA." meM kahyuM. "A saMtabAlanuM pustaka che. emanAM vyAkhyAnono saMgraha che. teo krAntikArI sAdhu che. rAtre jAhera sabhAmAM phAnasa rAkhI UbhA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja UbhA vyAkhyAna Ape che." sAmAnya rIte jaina sAdhu divase upAzrayamAM pATa upara beThAM beThAM vyAkhyAna Ape. phAnasa rAkhI zake nahi. eTale eka jaina sAdhunuM A prakAranuM AcaraNa mArAmAM jijJAsA janmAve evuM hatuM. A rIte saMtabAlajI mahArAjanA nAmano mane pahelo paricaya thayo hato. pachIthI emanA jIvana vize vAMcavA maLyuM hatuM. tyArapachI emanuM pratyakSa darzana tyAre thayuM hatuM ke jyAre teo amAre ghare vahoravA padhAryA hatA. teo tyAre AhAramAM phakta be ja vAnagI vAparatA-dUdha ane roTalI. mahArAjazrI sAthe vizeSa paricaya emanA sthiravAsa pachI thayo hato. saMtabAlajI mahArAjano janma zrAvaNa suda pUrNimA vi. saM. 1960 (tA.26mI oNgasTa 1904)mAM saurASTramAM morabI pAse ToLa nAmanA pAMcaso mANasanI vasatIvALA nAnakaDA gAmaDAmAM thayo hato. emanuM nAma zivalAla rAkhavAmAM AvyuM hatuM. emane eka nAnI bahena hatI jenuM nAma maNi hatuM. zivalAlanA pitAnuM nAma nAgajIbhAI ane mAtAnuM nAma motIbahena hatuM. temanI Arthika sthiti taddana sAdhAraNa hatI. ToLa gAmamAM kaMI kamANI na hatI eTale teo pAsenA vAMkAnera zaheramAM rahevA gayA. paraMtu saMjogavazAt tyAMthI pAchA pharavuM paDyuM hatuM. tyAra pachI kuTuMbanA nibhAva mATe motIbahena mIThAI banAvI ApatA ane nAgajIbhAI te laIne vAMkAnera jatA ane rastAmAM UbhA rahI mIThAI vecatA; e lenAra ghaNuMkharuM nAnAM bALako rahetAM. apUratuM poSaNa, nahi jevI Avaka ane vadhu paDato parizrama-A badhAMne kAraNe nAgajIbhAInuM akALe avasAna thayuM hatuM. te vakhate nirdhanatA eTalI badhI hatI ke mRtadehanA mukhamAM mUkavA mATe beAnI jeTalI rakama paNa motIbahena pAse nahotI. paraMtu emaNe e koIne jaNAvA dIdhuM nahotuM. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 cha varSanI uMmare zivalAle zALAno abhyAsa cAlu karyo. be mAIla dUra araNI-TIMbA nAmanA gAme teo gAmanA bIjA chokarAo sAthe cAlIne bhaNavA jatA. be varSa pachI temaNe mosALa bAlaMbhAmAM abhyAsa cAlu karyo. emanA mAmA maNibhAI bAlaMbhAnI zALAmAM zikSaka hatA. ahIM zivalAle gujarAtI sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa pUro karyo. daramiyAna mAmA bAlaMbhA choDI muMbaI jaIne nokarI karavA lAgyA. zivalAlane paNa tyAM javAnuM mana thayuM, kAraNa ke have kiMIka kamAIne daLaNAM daLatI mAtAne madada karavI joIe. tyAre emanI umara tera-cauda varSanI hatI. muMbaI jaI kizora zivalAle anAjanI, kApaDanI, ImAratI lAkaDAnI ema judI judI jAtanI dukAne nokarI karI. emAM dhIme dhIme sArA pagAranI nokarI maLatI gaI. teo rakama bacAvI vatanamAM mAtAne mokalAvatA. ethI mAtAne rAhata thavA lAgI hatI. I.sa. 1920nI AsapAsa dezanI svataMtratA mATe rASTravyApI AMdolana cAlu thayuM hatuM. muMbaImAM mahAtmA gAMdhIjI, lokamAnya tilaka vagerenAM bhASaNo sAMbhaLavA zivalAla phAjala samayamAM jatA. ' vaLI sthAnakamAM padhArelA sAdhu mahAtmAonAM vyAkhyAna sAMbhaLavA mATe paNa jatA. muMbaImAM kizora zivalAlane vAMcavAmAM tathA vyAkhyAno sAMbhaLavAmAM rasa paDato gayo. e divasomAM eka rAjasthAnI munizrI sobhAgyamalajI muMbaI padhAryA hatA. zivalAlane emanAM vairAgyapreraka vyAkhyAno eTalA badhAM gamyAM ke temaNe emanI pAse dIkSA levAno prastAva mUkyo. paraMtu saubhAgyamalajI vihAra karIne gayA eTale e vAta AgaLa vadhI nahi. : daramiyAna mAtA motIbahene potAnI tabiyata sArI rahetI na hovAthI zivalAlane pUchyA vagara emanI sagAI vAMkAneranI epha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja kanyA sAthe karI nAkhI. e vakhate zivalAlanI uMmara 15-16 varSanI hatI ane kanyAnI umara ethI paNa nAnI hatI. eTale tarata lagnanI koI zakyatA nahotI. jo sarakhI vayanI kanyA hota to zivalAla kadAca dAmpatyajIvanamAM ghasaDAI gayA hota kAraNa ke mahArAjazrIe pote ja lakhyuM che tema "pariNIta thavAno mane amuka kALe to zokha lAgelo." munizrI saubhAgyamalajInA vihAra pachI kavivarya pU. munizrI nAnacaMdrajI mahArAja muMbaI padhAryA. zivalAle ghATakoparamAM emanAM vyAkhyAnomAM javAnuM ane emanA aMgata saMparkamAM AvavAnuM zarU karyuM. teo pU.nAnacaMdrajI mahArAjathI atyaMta prabhAvita thayA ane emanI pAse dIkSA levAno saMkalpa karyo. teo lakhe che, jyArathI A mahAmunine joyelA tyArathI temanA pratye agamya ane adamya AkarSaNa jAgeluM. emanA mukhAraviMdane jovuM e jANe jIvanano alabhya lahAvo lAge. emanA lalATane joIe ke emanI hasu hasu karatI AMkhone joIe! jANe buddha samovaDA temanA kAnane joIe ke lahekA karatA abhinayane joIe! basa ekavAra jeNe emane joyA ane sAMbhaLyA tene emanI pAsethI UThavAnuM mana ja na thAya. khAdhApIdhA vinA jANe emanI pAse besI rahIe." zivalAlanA dIkSA levAnA vicAra cAlatA hatA te daramiyAna vatanamAM emanI mAtAnI mAMdagI cAlu thaI hatI. emanI sAravAra karAvavA mATe teo mAtAne muMbaI laI AvyA. peTanuM oparezana karAvyuM. paNa tabiyata khAsa sudharI nahi. temane vatanamAM pAchAM laI javAmAM AvyAM. thoDA vakhatamAM mAtAnuM avasAna thayuM. tarata zivalAla vatanamAM gayA. e vakhate eka bAju sagAMoe Agraha rAkhyo ke kanyA moTI thaI che eTale have lagna karI levAM joIe. bIjI bAju muMbaImAM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pArasI mAlike pagAra vadhArI ApavAno tAra karyo ane trIjI bAju dIkSA levA mATenA bhAva vadhatA hatA. chevaTe emaNe dIkSAne mahattva ApyuM. muMbaI AvIne emaNe pU.nAnacaMdrajI mahArAja pAse dIkSA levAnI vAta karI. paraMtu nAnacaMdrajI mahArAje kahyuM ke dIkSA letAM pahelAM badhAMnI saMmati meLavavI jarUrI che. eTale zivalAla pAchA vatanamAM gayAM. vRddha mAtAmahIne samajAvyAM. potAnI vAgdattA divALIbahenanA ghare gayA. pote tene have bahena tarIke gaNaze ema samajAvI temanI saMmati laI, bhAI tarIke temane cuMdaDI oDhADI. dIkSA letAM pahelAM zivalAla potAnA bALapaNanA eka mitra amRtalAlanI paNa kSamA mAgI AvyA. bALapaNamAM zivalAla ane amRtalAla vacce konI khoparI vadhu majabUta che e vize vAdavivAda thayo hato. chevaTe teoe nakkI karyuM ke baMnee mATInI kulaDI laIne ekabIjAnA mastaka para mAravI. jene mArelI kulaDI phUTe nahi tenI khoparI vadhu majabUta. paraMtu ema karavAmAM zivalAle jorathI kulaDI mArI tyAre amRtalAlanuM mAthuM bhAMgyuM. lohI nIkaLyuM. tarata mAthA upara mATI lagAvI devAmAM AvI. thoDA divasamAM maTI gayuM, paNa khoparImAM ghAnI nizAnI rahI gaI hatI. e vAtane varSo thaI gayAM hatAM. paNa dIkSA pahelAM amRtalAlanI kSamA mAgI levI joie ema zivalAlane lAgyuM. paraMtu zivalAla jyAre amRtalAlanI kSamA mAgavA gayA tyAre amRtalAlane bahu Azcarya thayuM. pachI to baMne mitro khaDakhaDATa hasI paDyA. tyArapachI zivalAla muMbaI AvyA. have prazna hato munizrI saubhAgyamalajInI saMmati levAno, kAraNa ke pote emane dIkSA levAnuM vacana ApyuM hatuM. zivalAle emane patra lakhyo to javAbamAM munizrI saubhAgyamalajIe udAratApUrvaka tarata saMmatino patra lakhyo. Ama badhAMnI saMmati maLatAM dIkSA levAnA saMjogo sAnukULa thayA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 91 te samaye zrI nAnacaMdrajI mahArAja muMbaIthI vihAra karI saurASTramAM vicaratA hatA. zivalAla lIMbaDImAM jaIne gurudevane maLyA ane badhI vAta karI. have dIkSA ApavAnuM gurudeve svIkAryuM. paNa te pahelAM dIkSArthI tarIke keTaloka samaya abhyAsa karavAnI jarUra hatI. te mujaba zivalAla doDheka varSa sudhI gurudeva sAthe rahIne abhyAsa karatA rahyA. tyArapachI mahArAjazrI vAMkAnera padhAryA. daramiyAna dIkSAnuM muhUrta kADhavAmAM AvyuM ane te pramANe saMvata 1985nA poSa suda 8no divasa nakkI thayo. dIkSA vAMkAneramAM ApavAnuM vicArAyuM. cAturmAsa pUrNa thatAM gurudeva vihAra karI morabI padhAryA. te vakhate vAMkAneranA saMghanuM dIkSA mahotsava mATe lekhita nimaMtraNa paNa AvI gayuM. paraMtu morabImAM eka ghaTanA banI jethI dIkSA morabImAM ApavAnuM TharAvAyuM. gurudeva zrI nAnacaMdra mahArAja vIsa varSe morabI padhAryA hatA. emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA aneka loko umaTavA lAgyA. vyAkhyAnonI vAta eTalI prasarI ke morabInA ThAkora lakhadhIrajI pote paNa vyAkhyAnamAM padhAryA. vyAkhyAnathI teo atyaMta prabhAvita thayA. vyAkhyAna pachI vaMdana karavA teo gurudeva pAse AvyA. te vakhate zivalAla tyAM hatA. vAta nIkaLI ane gurudeve kahyuM ke e dIkSArthI che. ToLanA vatanI che ane vAMkAneramAM dIkSA ApavAnI che. ThAkore kahyuM, "vAMkAnerane badale ApaNA morabImAM Apone!' gurudeve kahyuM "ahIM dIkSA ApavAnI manAI che." banyuM hatuM evuM ke ghaNAM varSo pahelAM lakhadhIrajInA pitAzrI vAghajI ThAkore, koIka munino prazna upasthita thatAM ane vivAda thatAM morabI rAjyamAM jaina dIkSA upara kAyamano pratibaMdha mUkI dIdho hato. lakhadhIrajIe kahyuM, "e pratibaMdha huM uThAvI lauM chuM. zivalAla amArA prajAjana che. emanI dIkSA amArA rAjyamAM thavI joIe." e vakhate ghaNA badhA mANaso beThA hatA. sabhA jevuM thayuM hatuM. eTale taka Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 joIne gurudeve zivalAlane kaMIka vaktavya rajU karavA kahyuM. zivalAla vairAgya upara thoDI miniTa bolyA. ethI badhA bahu prabhAvita thayA. pachI dIkSA saMgha taraphathI tema ja rAjya taraphathI ApavAno TharAva thayo. Ama thatAM nagaramAM utsAhanI bharatI AvI gaI. mahArAjazrInA potAnA ja zabdomAM A prasaMga vize joIe: dIkSA pahelAnA divasomAM ghera ghera bhojana nimaMtraNa, pagalAM paDAvavAM ane bakSiso ApavI, e badhuM bhulAya tema nathI. lokoe bevaDA utsAhe dIkSA apAvI. gurudeve dIkSita nAma "saubhAgyacaMdra muni' rAkhyuM. teo mane "zubhacaMdra muni' paNa kahetA. zramaNa dIkSA morabImAM na thAya enuM morabI saMghane atyAra sudhI duHkha hatuM. paNa sattA AgaLa zANapaNa cAlatuM na hatuM. Akhare sattA para zANapaNa sahitanuM zramaNapaNuM jItI gayuM. "gurudeva nAnacaMdrajI mahArAjanI jaya'nA dhvanithI morabInuM vAyumaMDaLa guMjI UThyuM." dIkSA lIdhA pachI ane morabImAM cAturmAsa karyA pachI gurudeve anya munio sAthe kaccha tarapha vihAra karyo. e divasomAM raNa UtaravAnuM ghaNuM kaDina hatuM. bhomiyA na hoya to bhUlA paDAya. emAM vaLI tyAre varasAda paDyo hato. eTale kAdava kAdava thaI gayo hato. muni saubhAgyacaMdranI kacchanI A pahelI mulAkAta hatI. kacchamAM dhotiyAne badale coraNo paherelA, khetI karatA zrAvakone joI mahArAjazrIne Azcarya thayuM hatuM. kacchamAM vAgaDa pachI mAMDavI, koDAya, abaDAsA tAluko, bhuja, aMjAra vagere sthaLe teo vicaryA. tyArapachI tyAM teoe eka cAturmAsa rAmANIomAM ane eka bIdaDAmAM karyuM. ahIM munizrI saubhAgyacaMdrajIe Agamono tathA nyAyano abhyAsa karyo ane zatAvadhAnI munizrI ratnacaMdrajI pAsethI avadhAno zIkhyA. kacchamAM gurudeva zrI nAnacaMdrajI mahArAja ghaNAM varSo pachI padhAryA hatA. eTale emanAM vyAkhyAno upAzrayane badale bahAra maMDapa bAMdhIne Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 93 goThavAtAM, kAraNa ke bhIDa ghaNI rahetI. A samaya daramiyAna keTalAka zreSThio ajameramAM sthAnakavAsI jaina konpharansanuM akhila bhAratIya adhivezana yojavAnI taiyArIo karI rahyA hatA. emAM zrI nAnacaMdrajI mahArAja ane emanA yuvAna ziSya zrI saubhAgyacaMdrajI mahArAjane paNa nimaMtraNa maLyuM hatuM. kacchathI vihAra karI teo Abu thaIne rAjasthAnamAM AvyA. AbunA pahADamAM teo suprasiddha zrI zAntisUrine maLyA. ane temanI laghutAthI, vinayathI, nirdoSa hAsyathI ane sAdhanAthI bahu prabhAvita thayA hatA. mahArAjazrInA mukhamAMthI paMktio sarI paDIH eka yogI vase che alabelo, AbunA pahADamAM; jJAna-dhyAna rase rasaghelo, AbunA pahADamAM. ajameramAM moTI saMkhyAmAM sAdhuo, sAdhvIo, zrAvako, zrAvikAo vagere padhAryA hatAM. kavi nAnAlAla, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI vagere paNa padhAryA hatA. te vakhate sthAnakavAsIomAM zrI javAharalAlajIno ane zrI munnAlAlajIno ema be pakSa paDI gayA hatA. paraMtu kaMI samAdhAna thayuM nahi. A saMmelanamAM saubhAgyacaMdra munie avadhAnanA prayogo karI batAvyA hatA ane emane "bhArataratna'nuM biruda ApavAmAM AvyuM hatuM. A saMmelanamAM AgrAnA zreSThIoe gurudevane have pachInuM cAturmAsa AgrAmAM karavA mATe AgrahabharyuM nimaMtraNa ApyuM eTale saMmelana pachI teo AgrA pahoMcyA. ahIM paNa gurudevanAM pravacano ane mahArAjazrInA avadhAnanA prayogo noMdhapAtra rahyAM hatAM. AgrAthI vihAra karI gurudeva potAnA munivaro sAthe vihAra karatA karatA, raNathaMbhora, hamIragaDha, ujjaina, iMdora, ratalAma, bhoyaNIjI vagere sthaLe vihAra karatA karatA amadAvAda padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. A lAMbA vihAramAM dezadarzanano, ane hiMdu, For Private & F Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 muslima, khristI vagere dharmanA mahAtmAone maLavAno sAro anubhava thayo. ethI dRSTi vizALa thaI. aneka nAmAMkita mahAnubhAvono paricaya thayo. daramiyAna mahArAjazrIe uttarAdhyayanasUtrano anuvAda, TIkA sAthe taiyAra karyo te prakAzita thayo. e graMtha eTalo sarasa thayo hato ke eka divasa amadAvAdamAM eka bhAI ravizaMkara mahArAjane laine AvyA. mahArAje munizrI saubhAgyacaMdrajIne kahyuM, "gujarAtImAM uttarAdhyayana bhASya vAMcIne amRta pIdhA jevo AnaMda thayo." munizrI saubhAgyacaMdrajI mauna ane dhyAnano sAro abhyAsa karatA rahetA. vaLI temanI lekhanapravRtti paNa sArI cAlatI hatI. gurudeva potAnA ziSyo sAthe vihAra karIne muMbaI padhAryA. muMbaImAM cIMcapokalImAM mahArAjazrI je sAdhanA karatA hatA emAM temano monano abhyAsa divase divase vadhato jato hato. emAM eka vakhata emane aMtaHkaraNamAM tIvra phuraNA thaI ke eka varSa koI sthaLe ekAMtamAM rahIne kASTha maunanI sAdhanA karavI. emaNe e vize gurudevane vAta karI. gurudeva vicAramAM paDI gayA, kAraNa ke jene sAdhuthI koI paNa sthaLe ATalo badho samaya saLaMga rahI zakAya nahi. vaLI sAva ekalA paNa rahI na zakAya. gurudeve spaSTa kahyuM, "tuM mArI sAthe rahIne sAdhanA kara, nahi to samAjamAM gerasamaja UbhI thaze." mahArAjazrI potAnI mauna sAdhanA vize dvidhAmAM hatA. tyAM emaNe makkama nirNaya karyo ane te mATe teo narmadA kinAre raNApura gAme pahoMcyA. tyAM eka kuTiramAM rahI teo eka varSa maunasAdhanA karavA icchatA hatA. emaNe tyAM kASThamIna cAlu karyuM. A maunamAM teo koinI sAthe AMkha paNa meLavatA nahi. raNApuranA ekAMtavAsamAM ane tethI paNa pahelAM mahArAjazrIne vividha prakAranI anubhUti thatI. temAM sauthI mahattvanI te emanI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 95 vicAradhArAne anurUpa hatI. emane satata ema lAgatuM ke samagra vizva upara niyaMtraNa karanAra koI zakti che. ene kudarata kaho, prakRti kaho ke dharatI mAtA kaho. kudaratamAM emanI zraddhA ane niSThA vadhatAM gayAM. eka divasa teo AMkho baMdha karIne beThA hatA tyAre divya prakAzanuM darzana thayuM. A divya zakti te mAtRzakti. emaNe e mATe 'OM maiyA'no jApa cAlu karyo. A maMtranI emanI sAdhanA anokhI ane UMDI hatI. emane keTalAka saMskAra potAnI mAtA pAsethI maLyA hatA. eTale strIzaktimAM emane mAtAnAM darzana thatAM. teo prakRtimAtAthI eTalA badhA abhibhUta thaI gayA hatA ke ajANyAne emanuM valaNa-vartana dhUnI lAge. emaNe pote lakhyuM che, 'OMOM maiyA'no jApa huM pahelethI japato. AraMbhamAM mAtra kalpanA ja hatI. paNa pachI ene sthULa rUpa apAyuM. A dharatIne meM mAtA tarIke svIkArI. ApaNA saunA paga dharatIne aDelA hoya che. eTale AkhI mAnavajAtano dharatI sAthe saMparka hoya che. eTale mArI mAnavajAta sAthe ekatA anubhavavAnA pratIka tarIke huM dharatIne cuMbana karato. Ama OMOM maiyAnA jApane sthULa svarUpa maLyuM. tyAra pachI e vidhimAM pheraphAra thayo ane AMgaLIthI mAtra dhUlisparza karato ane hRdaya sAthe cAMpI, be AMkhe sparza karI hAthane brahmaraMdhra sudhI laI jato.' A rIte teo AkhA jagata sAthe vAtsalyano bhAva anubhavatA. eTale ja 'vAtsalya', 'vizvavAtsalya' jevA zabdo emanA jIvanamAM vaNAI gayA hatA. zAstrAbhyAsa ane mauna ekAMtavAsa daramiyAna ciMtanamananane kAraNe temanA keTalAka vicAro sthAnakavAsI paraMparA karatAM judA thavA lAgyA hatA, jema ke teo mAnatA ke covIsa kalAka moMDhe muhapatti bAMdhavAnuM pharajiyAta na hovuM joie. taduparAMta sAdhuoe paNa vaDIla sAdhvIone vaMdana karavAM joie. kezaloca pharajiyAta na Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 hovo joie. jemane mATe e atyaMta pIDAkAraka hoya temane astrothI muMDana karAvavAnI chUTa ApavI joie. tathA sAdhuo e samAjasevAnA kAryamAM joDAvuM joie. dharmadaSTie samAjaracanA hovI joie. potAnA vicAro samAja AgaLa mUkavA mATe emaNe eka nivedana taiyAra karyuM. gurudeve kahyuM, "tuM nivedana bahAra pADI nakAmo uhApoha na kara. muhapatti na bAMdhe te to na cAle. ane sAdhvI vaMdana paNa ThIka na gaNAya. bAkInuM badhuM bhale tuM kara." paraMtu mahArAjazrIe kahyuM, huM je kaMI karuM te mATe samAja sAme mUkavuM joie. nahi to huM kAyara gaNAuM.' Ama, potAnA aMtarane anusarIne mahArAjazrIe muMbaImAM mATuMgAnI sthAnakavAsI vADImAM jAhera sabhAmAM potAnuM nivedana vAMcyuM. A nivedane samAjamAM moTo prabhAghAta janmAvyo. mahArAjazrIe lakhyuM che, "mArA jAhera nivedanathI AkhAye jene samAjamAM moTo khaLabhaLATa macI gayo. loMkAzAha lekhamALA vakhate je sthAnakavAsI samAje mane vadhAvelo, teNe ja have upAzrayomAMthI jAkAro devA mAMDyo, kAraNa ke nisargamayAna, gurudeve kahyuMluM dhyeya vyApaka vizALa mAnavasamAjamAM mUrtimaMta karavAnuM ISTa lAgyuM hatuM.' manomaMthananA A divasomAM munizrI saubhAgyacaMdrajIe potAnuM nAma badalIne "saMtabAla' evuM pracalita karI dIdhuM. tyArathI te jIvananA aMtaparyata teo "saMtabAlajI' tarIke ja jANItA rahyA. emanuM dIkSAnAma bhulAI gayuM. temanA rUpAMtaranI A eka bAhya prakriyA hatI. gurudeva jyAre muMbaimAM birAjamAna hatA tyAre mahAtmA gAMdhIjI paNa muMbaimAM hatA. teo juhumAM eka baMgalAmAM UtaryA hatA. tyAre mahArAjazrI gAMdhIjIne maLavA juhu gayA hatA. tyAM teone eka sAthe keTalA badhA lokapriya lokanetAone maLavAnuM thayuM ! Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 97 saradAra paTela, naheru, subhASa bojha, maulAnA abula kalAma, sarojinI nAyaDu, mIrAMbahena, mahAdevabhAI vagere ghaNA badhA tyAM upasthita hatA. koinI sAthe vAta karavAnI taka maLI nahi, paNa ATalA badhAMne sAthe jovAnI taka maLI ethI paNa ghaNo ja AnaMda thayo. mahArAjazrI mahAtmA gAMdhIjIthI atyaMta prabhAvita thayA hatA. e jamAnAmAM gAMdhIjInAM darzana karavA e paNa jIvananI dhanyatA hatI. A darzane gurudevamAM ane mahArAjazrImAM lokakalyANanI bhAvanAnAM bIja ropyAM. paraMtu gurudeva potAnI sAMpradAyika maryAdAmAM rahIne te karavA mAgatA hatA. gurudeva kavi hatA. emaNe e divasomAM gAMdhIjI mATe kAvyapaMktio racI hatIH jagatane bodha devAne, jarUrI vAta kahevAne; lai saMdeza prabhujIno, avanimAM gAMdhIjI AvyA. muMbaithI gurudeva, mahArAjazrI ane anya ziSyo sAthe gujarAta tarapha vihAra karI rahyA hatA tyAre surata jillAmAM haripurA gAme koMgresanuM adhivezana bharAyuM hatuM. A eka aitihAsika adhivezana banyuM hatuM. gurudeva, mahArAjazrI vagere e saMmelanamAM pahoMcyA. A prasaMga vize mahArAjazrIe lakhyuM che, "haripurA mahAsabhAmAM gurudeva padhAryA, huM paNa gayo. tyAM amane baMnene gAMdhIjInuM pratyakSIkaraNa thayuM. gAMdhIjInA racanAtmaka kAryakaro jovA maLyA. gAMdhIjInA majUra saMgaThananA AgevAno paNa jovA maLyA. gAMdhIjI ane rASTrIya mahAsabhAno anokho tAdAbhya-tATadhdha bharelo saMbaMdha nIrakhavA maLyo. mArI tyAMnI sagavaDa zrI ravizaMkara mahArAje karelI. huM thoDuM rokAyo. gurudeva tyAMthI vihAra karI dharamapura cAturmAsa mATe pahoMcyA." mahArAjazrIe tyAra pachI eka cAturmAsa amadAvAda bAvaLA pAse vAghajIpuramAM temanA mATe banAvelI eka kuTiramAM rahIne karyuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 tyAra pachI teo gurudevane maLavA icchatA hatA. te vakhate zrI nAnacaMdrajI mahArAja narmadA kinArAnA pradeza, cANoda bAju vicarI rahyA hatA. mahArAjazrI vAghajIpurAnA cAturmAsa pachI gurudevane maLavA gujarAta bAju AvyA ane maLyA. mahArAjazrIe gurudevane prazna karyo ke mAre have zuM karavuM ?' 98 . gurudeve kahyuM, 'jo mArI sAthe rahevuM hoya to khuzIthI rahe, to jAhe2 nivedana pAchuM kheMcI levuM paDaze. maiyAnI sphuraNAne gauNa ane samAja tathA gurunI AjJAne mukhya gaNavI joie.' baMne vacce lAMbI vATAghATa cAlI. mahArAjazrI tarata nirNaya na laI zakyA. manomaMthana karatA teo vihAra karI vaDodarA padhAryA. mahArAjazrIne have spaSTa samajAI gayuM ke gurudeva potAnI pAse rAkhaze nahi ane sthAnakavAsI samAja sthAnakamAM utAro Apaze nahi. eTale have vihAra vagere aMge potAno svataMtra mArga levo paDaze. mahArAjazrI potAnA gurudevathI chUTA paDyA hatA. A ghaTanAthI gurudevane paNa ghaNuM sahana karavuM paDyuM. have mahArAjazrIe potAnI keDI pote ja kaMDAravAnI hatI. mahArAjazrImAM dhyeyaniSThA, zAstrAbhyAsa, vakatRtvazakti, vicArazakti, lekhanazakti, kavitvazakti, bAhyAcAranI zuddhi ItyAdi guNalakSaNo na hota to alpa samayamAM ja teo upekSita thaI gayA hota. keTalAye ekalavihArI sAmAnya sAdhuone evI dazA bhogavavI paDe che. paraMtu yuvAna mahArAjazrIno khAdIdhArI UMco deha, vedhaka nayano, pratibhAvaMta mukhamudrA vagerene kAraNe jaina-jainetara yuvAvarga emanA tarapha kheMcAvA lAgyo. AjhAdI pUrvenA e divasomAM mAhola ja e prakArano hato. eTale saMpradAya bahAra mahArAjazrInI bahu kadara thavA lAgI. alabatta eka jaina sAdhu tarIke mahArAjazrIe potAnuM svAzrayI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.5. va. zrI saMtabAlajI mahArAja 99 jIvana choDyuM nahotuM. teo pAdavihAra karatA, jAte gocarI vahorI lAvatA ane gocarI vAparyA pachIthI jAte ja pAtro sApha karI nAkhatA. teo potAnAM vastro pote ja dhotA. sAdhu tarIkenI bIjI keTalIka Avazyaka kriyAo karatA. emanA vicAro sAMpradAyika paraMparAthI bhinna hatA, paraMtu temanAmAM cAritranI zithilatA nahotI. strI, dhana, mAlamilakata ItyAdithI teo para hatA. mahArAjazrIe ghaNAM varSa sudhI mastake khAdInuM zveta vastra bAMdhatA. e vastra bAMdhavAnI emanI rIta anokhI hatI. teo corasa TukaDAnI trikoNa TopI jevI racanA karatA ane mAthe pAchaLa be cheDA khoMsI detA. A TopIthI ziyALAmAM ane unALAmAM mastakane rakSaNa maLatuM. sIvyA vagaranI A TopIne kAraNe ja mahArAjazrIno dekhAva anokho lAgato. teo badhAthI judA paDI AvatA. saMpradAyamAM pote hatA e varSo daramiyAna emano moTo cAhakavarga Ubho thayo hato. vaLI dharmaniSTha samAjaracanA ane lokakalyANanI pravRttione kAraNe teo ravizaMkara mahArAja, jugatarAma dave, kAkA kAlelakara, nAnAbhAI bhaTTa, ucharaMgarAya Dhebara vagere keTalAye mahAnubhAvonA aMgata gADha paricayamAM AvyA hatA. mahArAjazrIe vAghajIpurAnA cAturmAsa vakhate joyuM ke e vistAra ghaNo pachAta che. AjIvikAnAM sAdhano nahi jevAM che. loko vyasanI che. durAcAra pravarte che. eTale emaNe potAnI samAjakalyANanI pravRtti mATe A vistAra pasaMda karyo. viramagAmathI AgaLa sANaMda, dhoLakA, dhaMdhukA vagere gAmomAM teo vicaryA ane lokonI paristhitino vAstavika khyAla meLavyo. A bAjuno amuka vistAra cuMvALa tarIke, amuka bhAla tarIke, amuka naLakAMThA tarIke oLakhAya che. naLakAMThAmAM taLAvo che, paraMtu bhAlamAM pANIno trAsa hato eTale e pradeza "napANiyo' kahevAto. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 mahArAjazrIe "bhAla-naLakAMThA prayoga' tathA "naLakAMThAnuM nidarzana' nAmanI pustikAmAM A pradezano vAstavika citAra Apyo che. moDAsara gAmamAM temane DAhyAbhAI malAtajavALA maLyA. teoe mahArAjazrIne naLakAMThA AvavA kahyuM. bIjA eka bhAI chaganabhAI desAI emane mANakola laI gayA. A pradezamAM strIone upADI javAnA, vera levA mATe bIjAnI ghAsanI gaMjIo bALavAnA vagere ghaNA banAvo banatA. vepArIo garIba varganuM zoSaNa karatA. pANInI ghaNI takalIpha eTale napANiyA vistAra tarIke A pradeza oLakhAto. mANaso nadInA korA paTamAM vIraDA gALe ane chAliyAthI pANI bhare. potAnA vIraDAmAMthI koI pANI na laI jAya eTalA mATe enA upara khATalo DhALI AkhI rAta sUIne rakhopuM karatA. A bAju dArU, zikAra, mAMsAhAra vyApaka pramANamAM hatAM. mahArAjazrIe pahelAM badhAMne nirvyasanI banAvavAnI jhuMbeza upADI. cA na pIvAnI teo pratijJA levaDAvatA. AjhAdInI laDatanA e divasomAM cAno virodha ghaNo thato. (kophI tyAre haju pracalita thaI nahotI.) ravizaMkara mahArAja kahetA ke bhAla-naLakAMThAnA loko saMtabAlajIne tyAre "sAvALA' (cAvALA) mahArAja tarIke oLakhatA. vaLI mahArAjazrIe mANakola gAme sAta hajAra koLI paTelonuM saMmelana bharIne teone potAnuM baMdhAraNa ghaDI ApyuM hatuM. ane teone "lokapAla paTela" evuM saMskArI nAma ApyuM hatuM. mahArAjazrI vihAra karatA hoya tyAre keTalAMye gAmomAM be kuTuMbo vacce, zreSThIo vacce, mitro vacce duzmanAvaTa thaI hoya to tevA praznonuM nirAkaraNa baMne pakSane premathI samajAvIne karI ApatA. mahArAjazrIe potAnAM jIvananAM uttama varSo A bhAla-naLakAMThA pradezane sudhAravAmAM ApyAM hatAM. enuM pariNAma paNa sAruM AvyuM hatuM. A vistAramAM lokonA, vizeSataH kheDUtonA utkarSa mATe Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 101 emaNe ghaNuM kArya karyuM ane vividha hetuo mATe emanI preraNAthI vividha saMsthAo sthapAI. mahArAjazrIe bhAlanaLakAMThAnA pradezane potAnA prayoganuM kendra banAvyuM. e mATe guMdImAM Azrama sthapAyo. Aje to have aspRzyatA, DheDabhaMgI vagerene aDavAnI vAta bhAratamAMthI lagabhaga nirmaLa thaI che. paraMtu AjhAdI pahelAnAM yugamAM to aspRzyatA gAme gAma jovA maLatI. bhaMgIvAsa judA hoya ane loko ga gaMdakIbharyuM apamAnita ane paropajIvI jIvana jIvatA hatA. e samaye mahAtmA gAMdhIjIe samagra bhAratamAM aspRzyatA-nivAraNanI moTI jhuMbeza upADI hatI. gAMdhIjIe DheDabhaMgI mATe "harijana" zabda pracalita karyo hato. gAMdhIjIne anusarIne mahArAjazrIe paNa potAnA janahitanA kAryomAM aspRzyatA nivAraNane sthAna ApyuM hatuM. teo jyAM jAya tyAM harijano mATenA vistAramAM AMTo mArI AvatA. DheDa-bhaMgI mATe mahArAjazrI "RSi' zabda prayojatA. sANaMdamAM emaNe "RSi bAlamaMdiranI sthApanA karAvI hatI. harijanonA vistAramAM eka cakkara lagAvIne ekAda gharethI gocarI paNa vahoratA. e jamAnAmAM rUDhicusta samAjamAM AvuM kArya bhAre sAhasika gaNAtuM. eTale kyAreka mahArAjazrI para loko dhULa uDADatA, huriyo bolAvatA, apamAnita karatA, paraMtu mahArAjazrI evuM karanAra pratye kSamAbhAva rAkhI harijana vistAramAM javAnA potAnA nirNayane makkamatAthI vaLagI rahetA. kyAreka harijanInI durdazA joIne emanI AMkhamAM AMsu AvatAM. kyAreka e mATe te o upavAsa karatA, kyAreka sAMjanI prArthanAsabhAmAM teo te vize potAnA vicAro ane anubhavo rajU karatA. eka vakhata eka gAmamAM mahArAjazrI eka bAMkaDA para besI jAhera Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pravacana ApI rahyA hatA. evAmAM bAMkaDAno mAlika tyAM AvI pahoMcyo. eNe mahArAjazrIne potAnA bAMkaDA parathI UThI javA kahyuM to jarA paNa AnAkAnI vagara mahArAjazrI UThI gayA ane bAkInuM bhASaNa UbhA UbhA pUruM karyuM hatuM. eka vakhata mahArAjazrI bhAlapradezamAM koTha gAmamAM cAturmAsa rahyA hatA. roja vyAkhyAna tathA rAtanI prArthanAsabhAmAM jaino karatAM ajaina vadhu AvatA. te badhA upara mahArAjazrIno khUba prabhAva paDyo hato. keTalAka to mahArAjazrIne devapuruSa gaNatA. prArthanAsabhAmAM amuka divase mahArAjazrI vArtA kahetA. eTale emanA vyAkhyAnamAM bALako paNa AvatA. cAturmAsanA divasomAM chelle divALI, besatuM varSa ane kArtikI pUrNimA paNa Ave. jyAre besatuM navuM varSa hatuM tyAre eka mAjI savAre pAMceka vAge gharethI AratI saLagAvIne mahArAjazrInA utA pAse AvyAM. mAjIe bUma pADI, "mahArAjazrI bahAra Avo. Aje saparamo divasa che. amAre tamArI AratI utAravI che.' mahArAjazrI bahAra na AvyA, paNa ucca svare emane AgrahapUrvaka samajAvyuM ke "mAjI ! jaina sAdhunI AratI na utArAya. mANasanI AratI na utArAya. maMdiramAM bhagavAnanI AratI utArAya." mahArAjazrI rAta paDI gayA pachI bahenone maLatA nahi ane muhapatti utAryA pachI bolatA nahi. mAjI chevaTe mAnI gayAM. emane mahArAjazrImAM zraddhA eTalA mATe thaI gayelI kema ke teo potAnA mAMdA dIkarAne mahArAjazrInAM darzana karAvavA laI AvelA ane mahArAjazrIe kahyuM ke "ene sAruM thaI jaze." ane bIje ja divase ene sAruM thaI gayeluM. eka vakhata gujarAtanI dhArAsabhAnI cUMTaNImAM dhaMdhukAmAMthI mahArAjazrInA bhakta zrI gulAma rasula kurezI koMgresanA umedavAra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 103 tarIke UbhA hatA. eka gAmamAM rAtri sabhAmAM mahArAjazrIe zrI kurezIne mata ApavA mATe bhASaNa karyuM. te vakhate sabhAmAM dhAMdhala macI gaI. koIka yuvAno bolyA, "sAdhunAM lUgaDAM utArIne koMgresanI sevA karo." e vakhate mahArAjazrIthI AkrozamAM bolAI javAyuM, A lUgaDAM zuM che te pahelAM jANo, pachI utAravAnI vAta karo. e vize jANavuM hoya ke carcA karavI hoya to mane utAre maLo.' sabhA pUrI thaI. mahArAjazrI utAre AvyA. paNa carcA karavA koI AvyuM nahi. e divase mahArAjazrI aDadhI rAta sudhI potAnI pATa para dhyAnamAM besI rahyA. sAdhu tarIke pote krodha karyo e badala pazcAttApa karyo. pelA yuvAnonI manomana kSamA mAgI ane kSamA ApI. pelA yuvAnone paNa pazcAttApa thayo. teo utAre mAphI mAgavA AvyA tyAre mahArAjazrIe emane kahyuM, "sabhAmAMthI pAchA AvIne meM to manomana tamArI mAphI mAgI lIdhI che ane tamane mAphI ApI dIdhI che." eka vakhata mahArAjazrInuM cAturmAsa dhoLakAmAM hatuM tyAre bRhada muMbaI rAjyanuM vibhAjana ane mahAgujarAtanI racanA mATe AMdolana zarU thayuM hatuM. paraMtu mahArAjazrI tyAre bRhada muMbaI rAjya cAlu rAkhavAnA himAyatI hatA ane e aMge nivedano pragaTa karatA hatA je vartamAnapatromAM paNa chapAtAM hatAM. AthI keTalAMka sthApita hito taraphathI mahArAjazrI viruddha pracAra thato ane patrikAo paNa chapAtI. emAM eka patrikA aziSTa bhASAmAM chapAI hatI. dhoLakAnA sTezane koIka pheriyo mahArAjazrI mATenuM enuM aziSTa mathALuM bolIne A patrikA vecato hato. ethI uzkerAIne koI kheDUte pelA pheriyAne mAra mAryo. A vAtanI mahArAjazrIne khabara paDI tyAre pheriyAne mAra paDyo e badala temane bahu duHkha thayuM. teo AvI niMdAthI para hatA. A ghaTanAthI temanA manamAM roSa-AkrozanI koI pratikriyA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 thaI nahi. emaNe guMdI AzramamAM lekhita saMdezo mokalAvyo ke koIe AvI aziSTa patrikA mATe uzkerAvuM nahi. emanA hradayamAM mAtra AjIvikA khAtara patrikA vecanAra pheriyA pratye anukaMpA ja hatI. 104 mahArAjazrIe lokakalyANanuM ghaNuM kArya karyuM. emanI preraNAthI sANaMda, ziyALa, guMdI, muMbaI, amadAvAda, rANapura, rAmapurA-bhaMkoDA, indora vagere sthaLe prAyogika saMgha, mAtRsamAja udyogagRha, auSadhAlaya, chAtrAlaya, kheDUtamaMDaLa vagere vIsa jeTalI saMsthAo sthapAI hatI temAMnI keTalIka Aje paNa kAryarata che. mahArAjazrInA eka mukhya aMtevAsI te zrI maNibhAI paTela. teo miyAMgAma-karajaNanA vepArI hatA. I.sa. 1943mAM mahArAjazrInuM pravacana emaNe karajaNamAM sAMbhaLyuM. ethI teo eTalA badhA prabhAvita thaI gayA ke pachIthI teo mahArAjazrI jyAM hoya tyAM emanAM pravacano sAMbhaLavA jatA. sANaMdanA cAturmAsathI teo mAtApitAnI rajA laI, AjIvana brahmacArI tarIke mahArAjazrI sAthe joDAI gayA ane vihAramAM paNa temanI sAthe ja rahyA. teo mahArAjazrInA vihAra, mukAma, vyAkhyAna, vicAra-goSThI vagerenI rojerojanI noMdha rAkhavA lAgyA. emaNe lakhelI e rojanizi 'sAdhutAnI pagadaMDI'nA nAmathI cha bhAgamAM prakAzita thaI che. sva. zrI maNibhAI saMtabAlajI sAthe I.sa. 1944mAM joDAyA te pachI mahArAjazrInA kALadharmanA samaya sudhI sAthe ja rahyA hatA. emaNe mahArAjazrI sAthe satata 26 cAturmAsa gALyAM. emaNe gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna, mahArASTra, muMbaI, madhyapradeza, uttarapradeza, orissA, bihAra, baMgALa, dilhI, paMjAba ema ghaNA pradezomAM vihAra karyo. emaNe lagabhaga sADA traNa hajAra gAmono saMparka thayo ane Azare tera hajAra mAIlano vihAra karyo hato. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 105 emAM anekavidha anubhavo thayA hatA. ghaNe ThekANe gocarI-pANInI utArA mATe raheThANanI ghaNI takalIpho paDI hatI. paraMtu teoe potAnA niyamomAM bAMdhachoDa karI nahotI. maNibhAI paTelanI jema mahArAjazrI sAthe jIvanaparyata rahenAra bIjA aMtevAsI te "saMtazizu" mIrAMbahena. (teo amArA pAdarAnAM vatanI ane emanuM janmanAma mULIbahena hatuM) khAdIdhArI, niyamita kAMtanAra, bulaMda madhura svare bhajano lalakAranAra mIrAMbahenane mahArAjazrIno sAro Azraya maLI gayo. mIrAMbahena mahArAjazrIne potAnI mA tarIke oLakhAve ane mahArAjazrInA gurudeva emanI hiMmata joIne mIrAMbahenane badale "mIrubhAI' kahIne bolAve. ATalI svajana jeTalI AtmIyatA teo vacce thaI hatI. maNibhAInI jema mIrAMbahene mahArAjazrI sAthe ghaNA pradezomAM pharIne emanI sarabharA karI che ane "saMtabAla mArI mAnAmanI pustikAmAM potAnA yAdagAra prasaMgo lakhyA che. maNibhAI ane mIrAMbahena uparAMta choTubhAI mahetA, kAzIbahena, aMbubhAI, navalabhAI zAha, phalajIbhAI DAbhI, lalitAbahena, cacaMlabahena, TI.jI. zAha, manubhAI paMDita, gulAma rasula kurezI, zrI jJAnacaMdrajI, vIracaMdabhAI ghelANI, maNibahena paTela, prabhAbahena ajamerA, vanitAbahena vagere vagere keTalA badhAe mahArAjazrI pAse samAjasevAnI dIkSA lIdhI hatI. teomAMnA keTalAke potAnA anubhavo varNavyA che. mahArAjazrIe gAme gAma pharI, sabhAo yojI tathA vyaktigata saMparka karI lokone sudhAryA hatA. naLa sarovaranA vistAramAM pakSIo ghaNAM Ave ane aMgrejo nA samayathI khuda aMgre jo, rAjA-mahArAjAo ane bIjA aneka zikAra-zokhIno A vistAramAM pakSIono zikAra karatA. sthAnika loko paisA maLe e Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 lAlace zikArIone madada karatA. mahArAjazrIe gAmaDe gAmaDe pharIne lokone samajAvyA ke pakSIono zikAra na thavo joie. koie zikArIone madada na karavI ane zikArIone samajAvIne aTakAvavA joie. mahArAjazrIe A viSayamAM jAgRti lAvIne lokone bahu daDha manobaLavALA banAvyA hatA. vaLI e komanuM sadAcAra aMge baMdhAraNa paNa ghaDI ApyuM hatuM. AnuM pariNAma keTaluM sAruM AvyuM te mahArAjazrIe pote ja varNavelA eka prasaMga parathI jaNAze. eka vakhata amadAvAdanA eka vayovRddha pArasI gRhastha potAnI moTarakAramAM A bAju pakSIono zikAra karavA AvyA. paraMtu keTalAka juvAniyAoe emanI moTara aTakAvI. eTale pArasI buDhAe hAthamAM baMdUka laI teone goLIe vIMdhavAno Dara batAvyo. paNa yuvAno DaryA nahi ane AghA gayA nahi. tyAM to gAmalokone khabara paDI ane ghaNA mANaso bhegA thaI gayA. teo badhAe juvAniyAono pakSa lIdho. pArasI buDhA vicAramAM paDI gayA ke A to AkhuM gAma badalAI gayuM che. je loko zikAramAM sAtha ApavA paDApaDI karatA hatA teo have zikArano virodha karI rahyA che. loko sAthenI vAtacItamAM temane mahArAjazrIe A badhI sadAcAranI pravRtti karyAnuM jANyuM tyAre teo Azcaryacakita thaI gayA, temanuM hRdaya pIgaLyuM. pote zikAra na karavAno saMkalpa karyo ane potAnI pAse je kaMI rakama hatI te gAmanA lokone ApI dIdhI ane eno upayoga Dhorono pANI pIvAno havADo bAMdhavA mATe kharacavAnuM kahyuM. eka vakhata amadAvAdanA gorA aMgreja kalekTara potAnA sAthIdAro sAthe pakSIno zikAra karavA AvyA. gAmanA lokone khabara paDI. mahArAjazrI paNa tyAM ja hatA. mahArAjazrIe e kalekTarane bahu samajAvyA paNa te mAnyA nahi. evAmAM eka grAmajana Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja kalekTaranI ADo AvIne Ubho rahyo ane kahyuM, 'pahelAM mane mAro, pachI pakSIone' eTale te kalekTare baMdUka mUkI dIdhI. paNa kalekTaranA sAthIdAroe AghApAchA jaI zikAra mATe goLIo choDI. enA dhaDa dhaDa avAjo saMbhaLAtA hatA. paNa saunA Azcarya vacce eka paNa pakSI paDyuM nahi. eTale jhaMkhavANA thaI kalekTara potAnA sAthIo sAthe pAchA vaLyA. 107 prajAmAM jyAre anyAya thAya, samajAvavA chatAM durAcAra aTake nahi tyAre mahArAjazrI vizuddhikaraNa mATe gAMdhIjInI jema potAnA aMtarAtmAne anusarI upavAsanuM zastra ajamAvatA. eka vakhata mahArAjazrIno mukAma eka gAmamAM hato tyAre eka divasa sAyalAnA lAlajI mahArAjanA paMthanA keTalAka sAdhuo annakSetranA sadAvrata mATe ghoDA upara tyAM AvyA hatA. teoe potAnA ghoDA khullI jagyAmAM bAMdhyA hatA. rAtane vakhate eka cora eka sArA ghoDAne upADI gayo. bIje divase savAre khabara paDI ke eka ghoDAnI corI thaI che. gAmamAM tapAsa karI paNa kyAMyathI ghoDo maLyo nahi. e sAdhuoe mahArAjazrIne vAta karI. sAMje mahArAjazrIe prArthanAsabhAmAM jAhera karyuM ke jyAM sudhI ghoDo maLaze nahi tyAM sudhI pote upavAsa karaze. AthI gAmanA lokomAM doDAdoDa thaI gaI. ghoDo nahi maLe to potAnA gAmanI AbarU jaze. rAtane vakhate mahArAjazrI utArAnA makAnanI khullI osarImAM sUI gayA hatA. aDadhI rAte eka mANasa mahArAjazrI pAse Avyo. pote ghoDAnI corI karI te kabUla karIne mahArAjazrI pAse vrata lIdhuM ke havethI pote DhoracorI nahi kare. sAdhuone potAne ghoDo maLatAM harSa thayo ane saMtabAlajI mahArAjazrInA UMcA cAritrathI ane AvI sevAthI teo prabhAvita thayA hatA. corI karanAre corI kabUla karI hoya ane corI na karavA mATe Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 mahArAjazrI pAse pratijJA lIdhI hoya evA to keTalAye prasaMgo noMdhAyA che. mIrAMbahene eka prasaMga noMdhyo che. eka vakhata mahArAjazrI kalakattAmAM hatA tyAre savAre koI eka bhAIne sAthe laIne gocarI vahoravA nIkaLyA. gocarI vahorIne teo utAre pAchA pharatA hatA tyAM to temane thAka lAgavA mAMDyo. utAre jematema pahoMcyA ane gocarInI jhoLI mUkIne teo pATa para sUI gayA. teo jANe bebhAna jevA thaI gayA. tarata mIrAMbahena DokTarane bolAvI AvyAM. DokTare tapAsIne kahyuM, "hamaNAM ahIM Avo rogacALo cAle che. IMjekzana leze eTale eka-be divasamAM sAruM thaI jaze. gabharAvAnI jarUra nathI." jAgRti AvatAM mahArAjazrIe mIrAbahenane kahyuM, "huM je gocarI lAvyo chuM te bahAra sarakhI jagyA joine, khADo karIne emAM paraThavI do." mIrAMbahene kahyuM, "khAvAnuM che, to jamInamAM dATI devA karatAM gAya ke kUtarAne khavaDAvIe to zuM khoTuM ?' mahArAjazrIe kahyuM, "jaina sAdhuno e AcAra nathI. maLela bhikSAtranuM dAna karavAno amane adhikAra nathI. koI ema kare to emAMthI AgaLa jatAM ghaNA anartha thAya. gRhastho gocarI vahorAvatA baMdha thAya." e gocarI bhUmimAM bhaMDArI devAmAM AvI. traNeka divasa pachI mahArAjazrI svastha thayA. AhAra letA thayA. zarIramAM zakti AvI. tyAra pachI tarata mahArAjazrIe potAne gocarI bhaMDArI devI paDI e nimitte prAyazcitta tarIke traNa divasanA upavAsa karyA hatA. saMta parama hitakArI'mAM zrI manubhAI paMDite ghaNA prasaMgo noMdhyA che. eka vakhata pU. mahArAjathI sUrata jillAmAM vihAra karI rahyA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 109 hatA. veDachInA zrI jugatarAmabhAI davene maLavAnI emane icchA hatI. teo maDhI gAmamAM padhAryA tyAre jugatarAmabhAI paNa tyAM AvI pahoMcyA. emaNe mahArAjazrI sAthenI vAtacItamAM e paNa kahyuM ke A bAjunA AdivAsI loko dArU choDatA nathI. ghare kharAba goLano dArU banAve che. vaLI vepArIo paNa kharAba goLano vepAra karIne sAruM kamAya che. vyasanamukti e mahArAjazrInI pravRttiomAMnI eka priya pravRtti hatI. emaNe samagra paristhiti barAbara samajI lIdhI. rAtre prArthanAsabhAmAM emaNe potAnA vaktavyamAM jugatarAmabhAinI ciMtA vyakta karI. emaNe dharma ane nItinI samaja pADI. mahAjanano dharma samajAvyo. emanuM vaktavya atyaMta preraka hatuM. enI zrotAo upara bhAre asara paDI. eka pachI eka vepArIe UbhA thaI kharAba goLa na vecavAnI tyAM ja pratijJA lIdhI. emAM eka pArasI sajjana paNa hatA. Ama maDhImAM je pariNAma AvyuM tethI prerAine mahArAjazrIe TheTha khAnadeza sudhInA vihAramAM eka mahinA sudhI roja rAtre prArthanAsabhAmAM maghaniSedhano sAro pracAra karyo ane enuM ghaNuM ja sAruM pariNAma AvyuM. keTalAye AdivAsIoe AjIvana dArU na pIvAnI pratijJA lIdhI hatI. ziyALAnA divasomAM eka vakhata mahArAjazrIne rAtanI prArthanAsabhA pachI eka mANase gAmane pAdara AvavA vinaMtI karI. mahArAjazrI gayA. koLI pagInI jAtanA keTalAka loko tyAM beThA hatA. emAM eka gAmanA mukhInA ja be baLada coryA hatA. coranAra kALu enA bApa karatAM paNa jabaro ane mAthAbhAre hato. paraMtu mahArAjazrIe ene mAthe hAtha mUkI, AzIrvAda ApI ene ane enA sobatIone DhoracorI vagere gunA na karavA ane mukhInA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 baLada pAchA mUkI AvavA ane khetI tarapha vaLavA samajAvyuM hatuM. A rIte gunAhita mAnasavALA nIcalA tharanA lokone paNa mahArAjazrI premathI sudhAratA hatA. mahArAjazrI sUratanA raste gujarAtamAMthI mahArASTramAM vihAra karI rahyA hatA tyAre veDachImAM jugatarAmabhAine maLIne AgaLa vadhatAM vyArA, sonagaDha vagere AdivAsI gAmomAMthI teo pasAra thayA hatA tyAre AdivAsIo emanuM svAgata karavA AvatA. jaMgalamAM jaMgala maMDaLa dvArA lAkaDAM kApanAra AdivAsIonuM mukhya zastra te kuhADI. A jaMgala vistAramAM jyAre jyAre mahArAjazrI pasAra thatA tyAre Thera Thera AdivAsIo emanuM svAgata karavA rastAnI beya bAju hArabaMdha UbhA rahI jatA. te vakhate teo potAnI kuhADIne cakacakita karIne lAvatA ane svAgata vakhate khabhA pAse hAtha rAkhI kuhADI UMcI rAkhatA. seMkaDo kuhADIo sAthenuM AvA svAgatanuM dazya virala hatuM. jIvananI uttarAvasthAmAM rUDhicusta samAjamAM mahArAjazrI mATe pahelAM jeTalo virodha hato teTalo rahyo nahoto. emanA kAryathI samAja prabhAvita thayo hato. pachI keTalAMye nagaromAM saMgha mahArAjazrIne potAnA upAzrayamAM padhAravA ane vyAkhyAna ApavA mATe vinaMtI karavA lAgyA hatA. mahArAjazrI vizva vAtsalyamAM vakhatovakhata vinobAjI mATe AdarabhAvapUrvaka lakhatA ane emanI pravRttionI bhAre anumodanA karatA. vinobAjIe bhUdAnanI je jhuMbeza upADI hatI temAM gujarAtamAM saMtabAlajIe mahattvanuM kArya karyuM hatuM. samagra gujarAtano jamInano lakSyAMka pUro nahoto thato to mahArAjazrIe e mATe upavAsanI jAherAta karI ane upavAsa zarU thAya te pahelAM lakSyAMka pUro thaI gayo hato. vinobAjIe 1979mAM govadhabaMdhI lAvavA * i. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pu. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 111 mATe jyAre AmaraNAMta upavAsanI jAherAta karI tyAre samagra dezamAM ciMtAnI lAgaNI prasarI gaI hatI. e vakhate mahArAjazrIe vicAryuM ke vinobAjInA upavAsa aTakAvavA hoya to enI sAme kaMIka AtmikabaLa hovuM ghaTe. mahArAjazrIe pote vinobAjInA upavAsa cAlu thAya te pahelAM ekavIsa divasanA upavAsanI jAherAta karI. vinobAjI ane saMtabAlajI kyAreya ekabIjAne maLyA nahotA, chatAM vinobAjI pratyenA ane emanA sevAkArya pratyenA AdarabhAva sahita mahArAjazrIe ekavIsa divasanA upavAsa karyA hatA. emanA jIvananI A moTAmAM moTI tapazcaryA hatI. paraMtu enuM evuM sarasa pari.ma AvyuM ke sarakAra ane anya netAonI khAtarIthI vinobAjIe AmaraNAMta upavAsa karavAnuM baMdha karyuM. mahArAjazrIne paNa ethI atyaMta harSollAsa thayo. mahArAjazrInA upavAsanI bahu kadara thaI. zrI vinobAjInAM aMtevAsI zrI nirmaLAbahena dezapAMDee lakhyuM hatuM. pUjya vinobAjI ke prati ApakI jo apAra AtmIyatA hai vaha itihAsa meM advitIya mAnI jAyagI." mahArAjazrIe i. sa. 1968nuM cAturmAsa thANA jillAmAM tArApora pAse ciMcaNamAM. eTale ke cIMcaNImAM kyuM. te vakhate samudrakinAre AveluM zAMta, ramaNIya ane vADIonAM vRkSothI bharacaka, gujarAta ane mahArASTranI sarahada samuM A sthaLa sthiravAsa mATe emane gamI gayuM. 1969nuM cAturmAsa pAsenA vANagAmamAM karyuM. paraMtu cAlIsa varSanA satata vihAra pachI emanuM zarIra thAkyuM hatuM. teo sthiravAsa karavA icchatA hatA. muMbainA prAyogika saMghe cIMcaNImAM baMgalo, anya makAno, kUvo, kaMpAunDanI bhIMta ane vividha prakAranA vRkSo tathA khetIlAyaka jamIna sAthenI eka vADI pasaMda karI. 1970thI mahArAjazrIe tyAM sthiravAsa karyo. enuM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 nAma rAkhyuM 'mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra.' mahArAjazrInI bhAvanA ene eka AMtararASTrIya kendra tarIke vikasAvavAnI hatI. paraMtu emanuM e svapna sAkAra thayuM nahi. " mahArAjazrImAM vicArazakti, lekhanazakti, kavitAzakti, zAstrAbhyAsa ityAdi hatAM. emaNe uttarAdhyayanasUtra, dasavaikAlika sUtra ane AcArAMga sUtrano samartha anuvAda karyo che. 'apUrva avasara'nuM suMdara vivecana karyuM che. dharmaprANa loMkAzAha, jaina dRSTie gItAdarzana' vagere graMtho lakhyAM che. cIMcaNImAM 1982 sudhInA A sthiravAsa daramiyAna emaNe 'vizvavAtsalya' sAmayika calAvavA uparAMta, 'tattvArthasUtra'nuM gujarAtI bhASAntara, 'vizvavatsala mahAvIra' jevuM dIrghakAvya ityAdinuM lekhanakArya karyuM hatuM. emaNe pacAsathI adhika nAnAmoTA graMthonI racanA karI che. A kendramAM vividha prakAranI vicAragoSThIo thatI, pravacano thatAM, prArthanAsabhAo yojAtI. samagra bhAratamAMthI nAmAMkita vyaktio mahArAjazrIne maLavA AvatI. mahArAjazrI rAjakAraNamAM, koMgresanI pravRttiomAM paNa rasa letA ane 'vizvavAtsalya'mAM potAnA vicAro darzAvatA. paraMtu koMgresa jyArathI gAMdhIvAdI vicArothI dUra jatI gaI tyArathI koMgresa sAtheno emano lagAva ocho thato gayo. emaNe 'grAmakoMgresa' nAmanI judI pravRtti cAlu karI hatI. 1971mAM pahelI vAra ame cIMcaNI gayA tyArano amAro anubhava lAkSaNika hato. ame be gADImAM parivAranA daseka sabhyo muMbaithI gayA hatA. mArA pitAzrI paNa sAthe AvyA hatA. unALAnA divaso hatA. rastAo evA kharAba ke sAteka kalAke cIMcaNI pahoMcAya. tyAre kendramAM mahArAjazrI ane maNibhAI be ja jaNa hatA. mIrAMbahena bahAragAma kathAmAM gayA hatAM. baMgalAnA haoNlamAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 113 amAro utAro hato. aDadhI rAta sudhI maccharane lIdhe jAgaraNa thayuM ane pachI cAlu thayuM vAvAjhoDuM ane vIjaLInA kaDAkA. joradAra vAchaTo holamAM paNa AvI ane gAdalAM bhIMjAI gayAM. savAre UThyA tyAre navakArazI vakhate kahevAmAM AvyuM ke kendramAM be TaMka jamavAnI vyavasthA thaze. navakArazInI vyavasthA nathI ane kendramAM cA-kophI pIvAnI manAI che. mahArAjazrI pote potAnA AcArapAlana pramANe gAmamAMthI gocarI vahorI lAve che. amAre mATe maNibhAI gAmamAMthI dUdha laI AvyA. bhojananI vyavasthA mATe paNa gAmamAMthI be bahenone bolAvI lAvyA. bahAranA mahemAno mATe eTaluM vyavasthAtaMtra haju taiyAra thayuM nahotuM. (have badhI ja vyavasthA che ane cAkophInI paNa chUTa che.). be divasanA amArA rokANa daramiyAna mahArAjazrI sAthe ghaNI vAto ane tattvacarcA thaI. paNa vizeSa AnaMda to mArA pitAzrInA mukhe stavano sAMbhaLavAno mahArAjazrIne thayo hato. bIjI eka vakhata paNa cIMcaNI javAnuM thayuM tyAre mahArAjazrIe tarata jUnI vAta yAda karIne mArA pitAzrIne stavano saMbhaLAvavAnuM kahyuM hatuM. pitAzrIne Azare doDhaso jeTalAM stavana kaMThastha hatAM ane madhura rAge bhAvapUrvaka gAtA. pachIthI jyAre muMbaithI surata, vaDodarA ke amadAvAda moTararaste jyAre javAnuM thatuM tyAre thoDAka kalAka mATe paNa cIMcaNImAM amAro mukAma raheto. mahArAjazrI je kaMI lakhyuM hoya ke lakhAtuM hoya te acUka batAvatA. amArI sAthe mArA pitAzrI hoya to mahArAjazrI emane eka be stavano saMbhaLAvavA mATe avazya kahetA. i. sa. 1977nI AsapAsa eka vakhata cIMcaNI javAnuM thayuM tyAre mahArAjazrI bhagavAna mahAvIra vize pote lakheluM eka dIrghakAvya maThAratA hatA. pachI to jema jema kAvya maThArAtuM gayuM tema tema huM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 jyAre cIMcaNI jAuM tyAre teo mane batAvatA. teo to samartha kavi hatA, tema chatAM chaMda, zabdaracanA vagerenI dRSTie nikhAlasa abhiprAya ApavAnuM mane kahetA. kAvyanuM zIrSaka emaNe rAkhyuM hatuM. vizvavatsala mahAvIra'. AkhuM kAvya jyAre lakhAI gayuM tyAre emaNe mArI AgaLa prastAva mUkyo, "ramaNabhAI, AnI prastAvanA have tame lakhI Apo." meM kahyuM, "mahArAjazrI, mAro e adhikAra nahi. bIjA koI pAse lakhAvo.' mahArAjazrIe kahyuM, "amArA badhAno abhiprAya evo che ke prastAvanA tamArI pAse ja lakhAvavI.' emanA vAtsalyabharyA Agrahane vaza thaI chevaTe prastAvanA lakhavAnuM meM svIkAryuM. graMthanA pharmA jema jema chapAtA jatA tema tema zrI vIracaMdabhAI ghelANI sAthe teo mane mokalAvatA. badhA pharmA chapAI gayA tyAre A dIrghakAvyano abhyAsa karIne prastAvanA lakhI ApI, je emaNe pustakamAM chApI hatI. (A prastAvanA prabuddha jIvanamAM paNa chapAI hatI ane mArA graMtha sAMprata sahaciMtana-bhAga-3mAM paNa chapAI che.) cIMcaNImAM sthiravAsa karyA pachI, e vADImAM mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra sthApavAnI mahArAjazrInI bhAvanA hatI. emAM zrImad rAjacaMdra, mahAtmA gAMdhI, munizrI nAnacaMdrajI ane javAharalAla naheru e cAranAM nAmathI yunivarsiTInI kakSAnA cAra vibhAga zarU karavAnI ane emAM e pramANe zikSaNa ApavAnI temanI IcchA hatI. e vize badhI vigato lakhIne eka pustikA pragaTa karavAmAM AvI hatI ane e aMge eka borDa upara lakhANa paNa mUkavAmAM AvyuM hatuM. me e borDanI badhI vigato vAMcyA pachI eka vakhata mahArAjazrI sAthe nikhAlasa carcA karI hatI. meM kahyuM ke huM yunivarsiTImAM bhaNAvuM chuM. yunivarsiTI kakSAnA vibhAgo karavA, pagAradAra prAdhyApako Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja 1 15 rokavA, vahIvaTItaMtra UbhuM karavuM, te mATe vargo ane makAno bAMdhavA-A badhI lAkho karoDo rUpiyAnI vAta che. AMtararASTrIya kakSAnI nahi, rASTrIya kakSAnI zikSaNa saMsthA paNa UbhI karavA mATe ghaNuM badhuM kArya karavuM paDe. jo ene sarakArI mAnyatA na maLe to evuM zikSaNa levA mATe khAsa koI Avaze nahi. vaLI Ape gurubhaktithI prerAine pU. nAnacaMdrajI mahArAjanuM nAma rAkhyuM che, paraMtu jainonA cAre phirakAmAM e sarvocca nathI, to AMtararASTrIya stare to kevI rIte hoya ? haribhadrasUri, kuMdakuMdAcArya ke hemacaMdrAcAryanuM nAma vadhu zobhe. taduparAMta javAharalAla naherunuM nAma AjhAdI pahelAM jevuM mAnabharyuM hatuM tevuM Aje rahyuM nathI. AjakAla chApAMomAM javAharalAlajI vize keTalI badhI TIkAo Ave che. rAjendraprasAda, vinobAjI, ravizaMkara mahArAja ke evI koI moTI vyaktinuM nAma rAkho to kema ? mahArAjazrIe mArI nikhAlasa vAta sAMbhaLI eTalI ja nikhAlasatAthI kahyuM ke A Azrama (kendronI sthApanA karI tyAre utkaTa bhAvanAthI A badhuM Ayojana meM vicAryuM hatuM, paNa jema jema samaya vItato jAya che tema tema enI vAstavikatAno mane vadhu khyAla Avato jAya che. huM have e mATe udAsIna chuM. meM eka bIja vAvyuM. have e aMkurita thavAnuM haze to thaze !" 1979mAM mahArAjazrIe vinobAjInA govadhabaMdhInA upavAsa aTakAvavA mATe pote ekavIsa divasanA upavAsa karyA. paraMtu tyAra pachI emanuM vajana ghaTyuM ane tabiyata paNa asvastha rahevA lAgI. vaLI 1982nA phebruArImAM pharIthI emaNe traNa divasanA upavAsa karyA. AthI temanA zarIramAM ghaNI azakti AvI gaI. thoDA divasa pachI bIjI mArca emanA para lakavAno humalo thayo. temane ebyulansamAM muMbaimAM harakIzanadAsa haoNspiTalamAM laI AvavAmAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 AvyA. thoDA divasa tabiyata sudharatI lAgI. huM hospiTalamAM emanI khabara jovA, vaMdana karavA jato. tyAre teo bolI zakatA nahi paNa oLakhI zakatA ane samajI zakatA. emanI smRti sArI hatI. paNa pachI svAthyamAM vaLAMka Avyo. tA. 26mI mArca 1982nA roja savAre 10-55 kalAke emaNe deha choDI dIdho. emanA mRtadehane ebyulansamAM cIMcaNI lAvavAmAM Avyo. tyAM AzramamAM thoDA kalAka darzanArthe rAkhavAmAM Avyo ane pachI samudra taTe agni saMskAra karavAmAM AvyA. emanI pAlakhI mIrAMbahena, kAzIbahena vagere cAra kuMvArI (paNa have vayovRddha) bahenoe upADI hatI ane agnisaMskAra emanA jIvanabharanA aMtevAsI zrI maNibhAIe karyA hatA. A jagyA mahArASTra sarakAre Azramane bheTa ApI che ane tyAM mahArAjazrInI samAdhi ArasamAM racavAmAM AvI che. emanA upara potAnA gurudevano temaja mahArAjazrIno ema be priya maMtra OM hrIM arihaMta namaH | ane OM maiyA zaraNam mama kotaravAmAM AvyA che. mahArAjazrIno janma tA. 26-8-1904mAM eTale ke vi. saM.1960nA zrAvaNanI pUrNimAe thayo hato. zrAvaNI pUrNimA eTale baLevano divasa, parvano moTo divasa. A divase bahena bhAIne rAkhaDI bAMdhe. A divase dariyAkheDuo zrIphaLa vadherI dUra dUra sudhI dariyo kheDavA jAya, kAraNa ke have dariyAmAM vAvAjhoDAno bhaya nahivat hoya. mahArAjazrI kALadharma pAmyA tA. 26-3-1982 vi. saM.nA caitra suda ekamanA roja. caitra suda ekama eTale guDI paDavo. keTalAka lokonuM e besatuM varSa. zaka saMvata guDI paDavAthI cAlu thAya. Ama mahArAjazrInA janma ane kALadharmanA ema bane divaso moTA parvanA divaso rahyA che, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja mahArAjazrIno janma zukravAranA divase thayo hato. emaNe dIkSA grahaNa karI e divasa paNa zukravArano hato ane teo kALadharma pAmyA e divasa paNa zukravArano hato. A paNa eka suMdara yogAnuyoga kahevAya. 117 sva. pU. zrI saMtabAlajI mahArAja eka mahAna, krAntikArI sAdhu mahAtmA hatA. alabatta emanI dharmakrAnti vize vibhanna mata rahevAnA. emanA jIvana vize maNibhAI paTela, mIrAMbahena, dulerAya mATaliyA, navalabhAI zAha, aMbubhAI zAha, manubhAI paMDita, baLavaMtabhAI khaMDeriyA, TI. yu. mahetA, guNavaMta baravALiyA vageree pustako lakhyA che. jaina sAdhu tarIke mahArAjazrI gocarI, pAdavihAra vagere keTalAka AcAranuM custa pAlana karatA hatA, paNa bIjA keTalAka AcAramAM emaNe potAnA dhyeyane anulakSIne pheraphAro karyA hatA. emaNe nirdabha ane nIDa25Ne jAhera nivedana karIne e mArga apanAvyo hato. eTale emane sAMpradAyika dho2Ne mUlavavA karatAM tatkAlIna vizALa sAmAjika saMdarbhamAM mUlavavA joie. e vakhate dezanI AjhAdI mATe ane prajAkalyANa mATe samagra dezamAM evo moTo juvALa Avyo hato ane gAMdhIjInA jIvana ane kAryano loko upara eTalo moTo prabhAva paDyo hato ke saMtabAlajI jevA keTalAya emAM kheMcAya e svAbhAvika hatuM. e kALe keTalA badhA jaina sAdhuoe khAdI dhAraNa karI hatI. jaino Atmadharma mATe, AtmasAdhanA mATe, mokSaprAptinA dhyeya arthe, gRhatyAga karI dIkSA le che. guru bhagavaMta e mATe ja vrato uccArAve che ane samAja paNa e samajaNa sAthe ja sAdhu-sAdhvIonA bharaNa-poSaNanI javAbadArI saharSa vahana kare che. A eka prakAranuM vyavasthita saMgaThana che. A eka ucca paraMparA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 che. aDhI hajAra varSathI te avicchinna cAlI Ave che. temAM koI sAdhu ke sAdhvI svacchaMdapaNe varte to te calAvI na levAya. ethI paraMparA tUTe. lokonI zraddhA khUTe. eka vakhata tUTelI paraMparAne pharIthI jIvaMta karavAnuM muzkela bane che. (jema bauddha dharmamAM bhAratamAM banyuM hatuM.) bIjI bAju jamAne jamAne koIka koIka mahAtmA evA nIkaLavAnA ke jeone AtmakalyANa karavA sAthe potAnI najara sAmenA duHkhI lokonuM bhautika kalyANa vadhu mahattvanuM lAge. lokonAM duHkhadarda temane mATe asahya thaI paDe; keTalAka lokakalyANa e ja AtmakalyANa che athavA lokakalyANa dvArA AtmakalyANa thAya evA vicAro paNa dharAve. A samagra viSayane ghaNA dRSTikoNathI vicArI zakAya. vastutaH koI samAja potAnI paraMparAnA rakSaNa mATe alaga vicAra dharAvatI vyaktine samudAyamukta kare to te khoTuM che ema utAvaLe kahI nahi zakAya. samajaNapUrvaka baMnenA paMtha judA judA rahe e ja iSTa che. eTale ja pU. saMtabAlajI mahArAjazrIne koI eka pUrvagrahabharI sAMpradAyika dRSTithI jovAthI emane barAbara nyAya nahi ApI zakAya. emanuM jIvana, kArya ane sAhitya eka mahAnibaMdha lakhAya eTaluM moTuM che. jema samaya pasAra thAya ane saMbaMdha dharAvatI vyaktio bhUtakALamAM vilIna thAya tyAre, pAMca-sAta dAyakA pachIthI koIka samartha vyakti samagra ghaTanAne kALanA pariprekSyamAM ane siddhAnta tathA paraMparAnA saMdarbhamAM taTasthatApUrvaka vadhu sArI rIte mUlavI zake. pa. pU. saMtabAlajI mahArAja je prakAranuM jIvana jIvyA te anokhuM hatuM. emanI janmazatAbdInA A avasare emanA puNyAtmAne nata mastake vaMdanA ! Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa ekAMtapriya, alipta ane ajJAta rahevAnI bhAvanAvALA ane jIvananA chellAM varSomAM ajJAtavAsamAM rahelA vidvAna lekhaka ane kavi, satyaniSTha, mUlyaniSTha gAMdhIbhakta, AjIvana khAdIdhArI pro. DaoN. tanasukhabhAI bhaTTanuM keTalAka samaya pahelAM pUnAmAM avasAna thayuM hatuM. pote deha choDe tyAre smazAnayAtrA mATe mAtra be ke traNa vyaktine kahevuM evI sUcanA emaNe potAnI dIkarI ci. kSitijAne ApI hatI. emanI sUcanAnusAra zabavAhinImAM emanA mRtadehane smazAnamAM laI javAmAM Avyo hato. agnisaMskAra vakhate kSitija sahita phakta pAMca vyakti upasthita rahI hatI. kSitijAe agnisaMskAra karyA hatA. tanasukhabhAinI icchA pramANe bIje divase emanAM asthi pUnA pAsenI nadIo-mULA ane mUThAnA saMgamamAM padharAvavAmAM AvyAM hatAM. tanasukhabhAie potAnA avasAnanA samAcAra jaNAvavA mATe potAnI DAyarImAM je pAMca-cha nAma lakhyAM hatAM temAM mAruM nAma paNa hatuM. e pramANe bahena kSitijAe mane patra lakhyo hato, paraMtu potAnuM saranAmuM lakhyuM nahotuM eTale kevI rIte saMparka karavo tenI mUMjhavaNa hatI. paraMtu mitro dvArA tapAsa karIne chevaTe phonathI kSitijAno pUnA saMparka karyo tyAre badhI vigata jANavA maLI hatI. tanasukhabhAI eTale eka evI vyakti ke kizorAvasthA ane UgatI yuvAnImAM jemanA jIvananuM ghaDatara mahAtmA gAMdhIjIe karyuM hatuM. tanasukhabhAIe lagabhaga 93 varSa jeTaluM AyuSya bhogavyuM, paNa emanA jIvanano rAha sIdhI saraLa vikAsa-gatie cAlyo nahi. jIvananA madhyAhna kALe keTalAka kaTu anubhavo thatAM teo alipta ane aMtarmukha thatA gayA. anyAya karanArAo pratye teo Akramaka banyA nahi, vera levAnI vRtti rAkhI nahi, paNa potAnI jAtane Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 saMkocatA gayA. teo uttara vayamAM samAjathI eTalA badhA alipta rahevA lAgyA hatA ke pachIthI to evI rIte rahevuM te emanI jANe eka graMthi banI gaI hatI. tanasukhabhAI amadAvAda choDI muMbaI AvyA tyArathI te teo 1997mAM poMDIcerI gayA tyAM sudhI huM emanA saMparkamAM rahyo hato. teo potAnI aMgata vAto mane karatA ane koI prazna hoya to mArI sAthe vicAravinimaya karatA. mahAtmA gAMdhIjInAM dUrathI thoDIka kSaNo mATe darzana karavAnI taka maLe to paNa mANasa potAne bhAgyazALI mAne evA e divasomAM jo gAMdhIjInI sAthe satata sAta-ATha varSa rahevA maLyuM hoya to evI vyakti to keTalI badhI bhAgyazALI gaNAya. tanasukhabhAI bhaTTa evA bhAgyazALI hatA ke jemane gAMdhIjI nAma daine bolAvatA, chatAM tanasukhabhAInAM vANI-vartanamAM kyAreya e vize huMpadano raNakAra sAMbhaLavA maLyo nathI. tanasukhabhAI mahAtmA gAMdhIjI sAthe 1930mAM dAMDIyAtrAmAM paNa joDAyA hatA. tanasukhabhAie dAMDIyAtrA" nAmanuM kAvya lakhyuM na hota to 1930mAM gAMdhIjIe sAbaramatI Azrama (satyAgraha Azrama)mAMthI potAnA sAthIdAra tarIke je 80 jeTalI khaDatala vyaktionI pasaMdagI karI hatI temAM ogaNIsa varSanA tanasukhabhAI paNa hatA enI ApaNane khabara hota ke kema e prazna che. tanasukhabhAino janma 21mI mArca 1911mAM saurASTramAM vekariyA gAmamAM thayo hato. emanI mAtAnuM nAma pArvatIbahena. emanA pitAnuM nAma prANazaMkara bhaTTa. prANazaMkara bhaTTane traNa putro hatA-harihara, tArAnAtha ane tanasukha. prANazaMkara pote suzikSita hatA ane emaNe potAnA traNa saMtAnone sArI keLavaNI ApI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 12 1 hatI. teo Adhunika vicAradhArAnA hatA. emaNe potAnA eka dIkarAnuM nAma baMgALI rAkhyuM hatuM-tArAnAtha. emaNe tanasukhabhAine thoDo vakhata kAzI mokalyA hatA, saMskRta bhASA bhaNavAne mATe. nava-dasa varSanI uMmare tanasukhabhAI gAMdhIjInA satyAgraha AzramamAM vidyArthI tarIke joDAyA hatA. emanA moTA bhAI harihara bhaTTa paNa tyAre tyAM zikSaka tarIke kAma karatA hatA. harihara bhaTTa khagoLazAstrano abhyAsa karyo hato. teo "eka ja de cinagArI, mahAnala', e kAvyathI jANItA thayA hatA. 1925 pachI tanasukhabhAie dakSiNAmUrtimAM zikSaNa lIdhuM hatuM. tyAM temanI kavitvazakti khIlI hatI. tyAM kavi zrIdharANI emanA samakAlIna mitra hatA. potAnA kAvyasarjana vize tanasukhabhAie potAnA kAvyasaMgraha "kAvyalaharI'nA nivedanamAM lakhyuM cheH "satyAgraha AzramamAM zrI naraharibhAI parIkha, jugatarAmabhAI dave tathA sva. caMdrazaMkarabhAI zukalanA vargomAM ja kavitA vize abhiruci utpanna thaI hatI. te dakSiNAmUrtimAM kAvyalekhanamAM pariNamI." "kavitAlekhananA sUkSma saMskAro mArAmAM suSupta dazAmAM paDyA haze. dakSiNAmUrti bhavananA kAvyottejaka vAtAvaraNamAM te khIlI nIkaLyA. saMskAra jeTaluM ja mahattva vAtAvaraNane paNa apAya che, e dRSTie jotAM mArA suSupta saMskArone AvirbhAva ApIne kAvyalekhana karavAnI preraNAno sakala yaza dakSiNAmUrti bhavanane ja ghaTe che.' tanasukhabhAie AraMbhamAM keTaluMka lekhanakArya "yAtrInA upanAmathI ane keTaluMka "surendra bhaTTAcArya'nA nAmathI karyuM hatuM. jo ke pachInA samayamAM teo potAnA nAmathI ja lakhatA rahyA hatA. temanAM kAvyo te jamAnAmAM "kumAra" ane "prasthAna'mAM pragaTa thatAM. muktakano kAvya- prakAra emane vadhu priya hato. dUhA upara emanuM prabhutva savizeSa hatuM. saMskRta bhASaNa uparanA prabhutvane lIdhe emanI FST Private & Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 kavitAmAM saMskRta zabdono upayoga arthanA gAMbhIryamAM vRddhi kare che ane emanI vANIne ziSTatA ane ramaNIyatA arpe che. A varSo daramiyAna tanasukhabhAIe zAstrIya saMgItano vyavasthita abhyAsa karI lIdho hato. rAga-rAgiNInI temanI jANakArI sarasa hatI. teo koI vAjiMtra vagADatA nahi, paNa gAtA sAruM. dakSiNAmUrtimAM zikSaNa lIdhA pachI tanasukhabhAI pAchA satyAgraha AzramamAM joDAyA hatA. 1930mAM gAMdhIjIe dAMDIyAtrAnuM vicAryuM tyAre tanasukhabhAinI uMmara ogaNIsa varSanI hatI. teo dAMDIyAtrAmAM joDAyA ane pachI satyAgrahanI caLavaLamAM bhAga lIdho. satyAgrahane pariNAme tanasukhabhAIe traNa vakhata kArAvAsa sevyo hato. eka vakhata emanI sAthe jelamAM emanA moTA bhAI harihara bhaTTa hatA. eka vakhata to prANazaMkara bhaTTa ane emanA traNe dIkarAo harihara, tArAnAtha ane tanasukhabhAI-ema cAreya eka ja vakhate judI judI jelamAM hatA. prANazaMkara bhaTTa ane emanA kuTuMbe svAtaMtryanI laDatamAM keTalo bhoga Apyo hato te AnA parathI joI zakAze. ene pariNAme tanasukhabhAino zALAkolejano abhyAsa niyamita rahyo nahoto. teo 1935mAM covIsa varSanI vaye meTrika thayA hatA. pachI teo abhyAsa karavA muMbaI AvyA hatA ane elphinsTana kaoNlejamAM dAkhala thayA hatA. emanA vakhatamAM kolejanA aMgreja prinsipAla hemilTana hatA. kaoNlejamAM tanasukhabhAI eka tejasvI vidyArthI hatA. teo 1940mAM bI.e. thayA hatA. daramiyAna teo amadAvAdanI suprasiddha zALA sI.ena.vidyAvihAramAM zikSaka tarIke joDAyA hatA. 1943mAM gujarAta vidyAsabhAmAMthI gujarAtI ane saMskRta viSaya laI teo muMbaI yunivarsiTInA ema.e. thayA hatA. teo ema.e.nI parIkSAmAM prathama vargamAM AvyA hatA. te vakhate emanI sAthe Do. bhogIlAla Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa sAMDesarA, pro. rAmaprasAda zukala ane pro. upendra paMDyA paNa prathama vargamAM AvyA hatA. vaDodarAnA DaoN. raNajitabhAI paTela tyAre amadAvAdamAM hatA. teo paNa ema.e.nI taiyArI karI rahyA hatA. temane tanasukhabhAinI sAthe gADha maitrI thaI hatI. e maitrI ghaNAM varSa sudhI, 1997mAM tanasukhabhAI poMDIcerI gayA tyAM sudhI rahI hatI. yuvAna vaye tanasukhabhAI krikeTanA sArA khelADI hatA. TesTa meca jovA teo bebrorna sTeDiyamamAM jatA. pAchalAM varSomAM TI.vI. para meca jovAnuM teo cUkatA nahi. tanasukhabhAie trIsa varSanI vaye 1941mAM 'meM pAMkho phaphaDAvI' nAmanI nAnakaDI AtmakathA lakhI hatI. emAM zaizavakALanAM saMsmaraNo AtmakathanAtmaka zailIe lakhAyAM che. A AtmakathA 'kumAra'mAM kramazaH pragaTa thaI hatI. emAM jIvananAM thoDAMka varSonI ja vAta hovAthI AtmakathA nAnI banI hatI. enI prastAvanA kavi umAzaMkara joSIe lakhI hatI. 123 tanasukhabhAinAM kAvyo mukhyatve 'kumAra' ane 'prasthAna' mAsikamAM chapAyAM hatAM. eMsI jeTalAM A kAvyono saMgraha 'kAvyalaharI' taiyAra thayo tyAre enI prastAvanA emanA vidyAguru prakAMDa vidvAna zrI rasikalAla parIkhe lakhI ApI hatI. A kAvyasaMgrahamAM mukhyatve geya kAvyo che, chaMdobaddha kAvyo ochAM che. A badhAM kAvyomAM muktako che, aMjali- kAvyo paNa che. sva. rasikalAla parIkhe prastAvanAmAM noMdhyuM che tema 'kavi juvAna che, paNa 'kAvyalaharI'mAM yauvanane sulabha ane gujarAtI kavitAne malakAvI detI strIpuruSanA premanI kavitA nathI. A kavino sthAyIbhAva paramAtmaratino che. eka pakSe sAdhu saMtonA vaheNamAM to bIje pakSe gAMdhIyAna dvArA te mUrta thAya che.' Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 4 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 uttarAvasthAmAM tanasukhabhAInAM be nAnAM pustako pragaTa thayAM hatAM. 1977mAM "atItanA anusaMdhAnamAM' prakAzita thayeluM. emAM suMdara rekhAcitro che. 1981mAM "AzramanA AMgaNa'mAM prakAzita thayeluM, emAM sAbaramatI AzramamAM pote rahelA e samayanAM saMsmaraNo che. tyAra pachI "dAMDIyAtrAkhaMDakAvya ane gAMdhIjInA jIvana vize mahAkAvya "mahAtmAyana" pragaTa thayuM hatuM. A mahAkAvyanI jeTalI noMdha gujarAtamAM levAvI joie teTalI levAI nathI. samAjasevA e tanasukhabhAInI eka managamatI pravRtti hatI. amadAvAdamAM hatA tyAre teo samAjasevAnA kAryamAM ghaNA sakriya rahetA. temaNe amadAvAdanI "jyotisaMgha' nAmanI saMsthAmAM gulajhArIlAla naMdA sAthe keTaloka vakhata kAma karyuM hatuM. muMbaI AvyA pachI teo kensara mATenI eka sAmAjika saMsthAmAM potAno samaya ApatA.). tanasukhabhAinuM nAma meM sauthI paheluM sAMbhaLyuM hatuM 1944mAM. meTrika pAsa karIne huM kolejamAM dAkhala thayo tyAre muMbaI bhaNavA AvelA amadAvAdanI suprasiddha zALA sI.ena. vidyAvihAranA keTalAka sahAdhyAyI mitro potAnA zikSaka tanasukhabhAi bhaTTanI bahu prazaMsA karatA. tyAre yuvAna tanasukhabhAI vidyArthIomAM priya hatA. teo ghaNA vidyArthIone nAmathI oLakhatA ane zALA choDI jAya te pachI paNa teonI sAthe patravyavahArathI saMparka rAkhatA. e jamAnAmAM amadAvAdanA zikSakomAM tanasukhabhAinuM nAma moTuM hatuM. sI.ena.mAM bhaNAvatAM bhaNAvatAM ja emaNe ema.e.no abhyAsa karyo hato. teo eka tejasvI vidyArthI ane tejasvI zikSaka hatA. tyAra pachI mAre tanasukhabhAino aMgata saMparka thayo 194950mAM. tyAre huM ema.e.mAM abhyAsa gujarAtI viSaya laine karato hato. teo amadAvAda choDI muMbainI siddhArtha kolejamAM gujarAtI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 125 viSayanA prAdhyApaka tarIke joDAyA hatA. teo ema.e.nA amArA varga paNa letA. tyAre siddhArtha kolejane potAnuM makAna nahotuM. marIna lAinsa para lazkarI berekanA khAlI paDelA oraDAomAM kAmacalAu vyavasthA thayelI. dara aThavADiye eka vAra adhyApaka potAnI kolejamAM ema.e.nA varga letA. tyAre tanasukhabhAI khAdInA kapaDAM-raMgIna koTa ane sapheda penTa tathA khAdInI AchA cokaleTI raMganI TAI paheratA. custa gAMdhIvAdI hovAne kAraNe koTa-penTaTAI paheravAM emane gamatAM nahi, paNa muMbaInA te kALanA adhyApakIya jIvanamAM tema karavAnI pharaja paDI hatI. muMbainI siddhArtha kaoNlejamAM teo saMskRta ane gujarAtI ema be viSayo bhaNAvatA. vargamAM adhyApana karAvavA mATe teo pUrA sajja thaine AvatA. teo sAruM bhaNAvatA. zarUAtamAM vargo moTA rahevAne kAraNe temane ucca svare bolavuM paDatuM, paNa pachI bI.e.nA gujarAtI viSayanA vargomAM ochA vidyArthIo hovAne kAraNe evA ucca svare bolavAnuM rahetuM nahi. temaNe keTalAye vidyArthIone gujarAtI ane saMskRta sAhityamAM rasa letA karyA hatA. paraMtu A varSo daramiyAna emanI AsapAsa khaTapaTa ane te ja banA vAtAvaraNanI emanA citta upara mAThI asara thaI hatI. tanasukhabhAi amadAvAdamAM sI.ena. vidyAvihAramAM zikSaka hatA tyArathI ja teo amadAvAdanA nAmAMkita kavio-zikSakonA te joDheSanA bhoga banelA. tanasukhabhAine emanA satyapriya svabhAvane kAraNe sahana ghaNuM karavuM paDyuM hatuM. pachIthI to teo muMbaInI siddhArtha kolejamAM adhyApaka tarIke AvyA tyAre e tejodveSa muMbaimAM adhyApakIya vartuLamAM prasaryo hato, kAraNa ke emanA karatAM umaramAM nAnA ane ochI zaikSaNika yogyatAvALA keTalAka adhyApakone UMcAM sthAna maLI gayAM hatAM. A badhAnI jANe-ajAye Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 tanasukhabhAInA citta upara mAThI asara thaI hatI. pariNAme teo badhAthI aLagA, ataDA rahevA lAgyA. teo koinI khuzAmata karavAmAM mAnatA nahi. pachI to emanI prakRti paNa saMrakSaNAtmaka banI gaI. teo samAjamAM bahu bhaLatA nahi. kavi DaoN. raNajitabhAI paTela (anAmI) sAthe tanasukhabhAIne sAro saMbaMdha rahyo hato ane teo vacce patravyavahAra paNa thato. anAmI karatAM tanasukhabhAI umaramAM thoDA moTA hatA. anAmI sAhebe mane lakhyuM hatuM ke "bhaTTa sAheba sArA adhyApaka hovA chatAM paNa koNa jANe emanAM moTA bhAganAM samaya-zakti bhAtabhAtanI khaTapaTono sAmano karavAmAM gayAM che. amadAvAdamAM sI.ena. vidyAvihAramAM ane muMbaI yunivarsiTImAM. gAMdhI AzramanA nivAsane pratApe A badhuM jhera teo jIravI zakyA hatA ema mane lAge che." siddhArtha kolejamAM pote joDAyA tyArathI te nivRtta thayA tyAM sudhI teo e ja kaoNlejamAM bhaNAvatA rahyA hatA. teo bhaNAvatA sAruM paNa vidyArthIo mAM bahu ochA bhaLatA. nAnA vargamAM bhaNAvatA hoya tyAre hetupUrvaka AMkho mIMcIne bolatA. sadbhAgye adhyApaka tarIke emanI nokarI surakSita hatI ane patnI vasaMtabahenanI paNa adhyApikA tarIkenI nokarImAM paNa koI prazna nahoto. eTale AjIvikAnI dRSTie teo nizcita hatA. teone koinI garaja bhogavavI paDe evuM nahotuM. eTale saMbaMdho bAMdhavATakAvavAnI bAbatamAM teo nispRhI, nirutsAhI hatAM. chellAM varSomAM to teo koinI sAthe saMparka rAkhavA utsuka nahotA. pahelAM avAranavAra teo mane patro lakhatA, athavA huM emane ghare maLavA jato. paNa pachIthI mane paNa emano saMparka na rAkhavA mATe kahyuM hatuM. alabatta mArA pratye emane sadbhAva ghaNo hato ane maLavA jAuM to premathI badhI vAto karatA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 127 saMskRta bhASA upara temanuM prabhutva asAdhAraNa hatuM. kAlidAsa vagerenAM mahAkAvyo uparAMta upaniSado, zrImad bhagavadgItA bhAgavatapurANa emaNe mULa saMskRtamAM vAMcyAM hatAM. eka vakhata zrIkRSNa vize koika bhAie "muMbaI samAcAra"mAM carcApatra lakhIne keTalAka prazno uThAvyA hatA tyAre "bhagavAna zrIkRSNa' e nAmathI emaNe ATha lekha lakhyA hatA ane te "muMbaI samAcAramAM chapAyA hatA. tanasukhabhAie i. sa. 1949mAM "dalapatarAma-eka kAvyAbhigama" nAmanA viSaya upara muMbaI yunivarsiTImAM sva. pro. rAmanArAyaNa pAThakanA mArgadarzana heThaLa pIecaDI.nI DigrI mATe zodha-prabaMdha lakhavA nAma noMdhAvyuM hatuM. tyAre pAThaka sAheba e eka ja gAIDa hatA. e divasomAM pAThaka sAheba thoDo vakhata muMbaimAM rahetA ane thoDo vakhata amadAvAdamAM rahetA. eTale mArgadarzana niyamita maLatuM nahi. tyAra pachI pAThaka sAhebane hRdayaroganI takalIpha cAlu thaI. eTale teo mArgadarzana mATe pUrato samaya ApI zakatA . nahotA. AthI zodhaprabaMdhanuM kAma maMdagatie cAlatuM hatuM. tyAra pachI pAThaka sAhebanuM 1955mAM avasAna thayuM. eTale zodhaprabaMdhanuM kAma vadhu vilaMbamAM paDyuM. daramiyAna yunivarsiTIe pro. manasukhalAla jhaverInI pIeca.DI. mATe mArgadarzaka tarIke nimaNUMka karI. tanasukhabhAine gAIDa badalavAnI vidhi yunivarsiTImAM karavI paDI. thisisanuM bAkInuM kArya potAnA lagabhaga samavayaska evA manasukhalAla jhaverInA mArgadarzana heThaLa pUruM karyuM. 1957nA jUnamAM e zodhaprabaMdha yunivarsiTIne suprata karavAmAM Avyo ane emane pIeca.DI.nI DigrI maLI. . TAIpa karelAM sADA sAtaso pAnAMno A zo dhaprabaMdha tanasukhabhAie bahu jahemata uThAvIne taiyAra karyo hato je haju aprakAzita che. (hAla AnI mAtra be ja nakala che-eka yunivarsiTImAM ane bIjI tanasukhabhAinI potAnI, je emaNe muMbaimAM mIThIbAI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 28 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 kolejane ApI dIdhI hatI.) lagabhaga sADAsAtaso pAnAnA A zodhaprabaMdhamAM dalapatarAmanA jIvana ane kavanano bahu UMDANathI abhyAsa thayo che. keTakeTalI vigato upara navo prakAza emaNe pADyo che. lagabhaga pAMca dAyakA pahelAM lakhAyelo A daLadAra mahAnibaMdha naSTa thAya e pahelAM koika vyakti ke saMsthAe saMpAdita-saMkSipta karIne chapAvavA jevo che. 1951mAM huM muMbainI jheviyarsa kolejamAM adhyApaka tarIke joDAyo tyAra pachI tanasukhabhAine vAraMvAra maLavAnuM thatuM. 1955 pachI teo pro. manasukhalAla jhaverInA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI. karatA ane amArI jheviyarsa kolejamAM teo te mATe AvatA. Teliphona vyavahAra tyAre ATalo sulabha nahoto. keTalIye vAra teo AvyA hoya ane manasukhabhAine vargamAMthI AvatAM vAra lAge ema hoya tyAre tanasukhabhAinI sAthe huM vAte vaLagato. A rIte amAro saMbaMdha gADha thayo hato. tanasukhabhAine pravAsano ghaNo zokha hato. satyAgraha AzramamAM rahenAra ane dAMDIyAtrAmAM bhAga lenAra mANaso cAlavAmAM jabarA hoya. tanasukhabhAine himAlayanuM aneruM AkarSaNa hatuM. temaNe badrI-kedAra, gaMgotrI-jamanotrInI pagapALA yAtrA pAMca vAra karI hatI. teo bhAratamAM anya ghaNe sthaLe pharyA hatA ane ravIndranAthanA zAMti-niketanamAM paNa rahyA hatA. tanasukhabhAie moTI uMmare lagna karyA hatAM. emanAM patnI saurASTranA patrakAra, svAtaMtrya senAnI haragoviMda paMDyA (paMDitajI)nI suputrI vasaMtabahena tyAre esa.esa.sI.-meTrika thayelAM. paraMtu tanasukhabhAie saMkalpa karyo ke TheTha ema.e. ane pIeca.DI. sudhI vasaMtabahenane pahoMcADavAM. e mATe emaNe vasaMtabahenane ghare abhyAsa karAvavo zarU karyo. vasaMtabahena muMbaInI ismAila yusupha kaoNlejamAM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 129 vidyArthinI tarIke joDAyAM. ema karatAM vasaMtabahena gujarAtI viSaya sAthe, bI.e. ane pachI ema.e. thayAM. tyAra pachI emaNe pIeca.DI.no abhyAsa cAlu karyo ane pachI pIeca.DI. paNa thayAM. vasaMtabahene paNa zAstrIya saMgItano abhyAsa karyo hato. vaLI emano kaMTha paNa madhura hato. eTale teo tanasukhabhAInI sAthe besIne gAtA. reDiyo, TI.vI. paranA zAstrIya saMgItanA kAryakramo paNa teo rasathI sAMbhaLatAM-jotAM. vasaMtabahena pIeca.DI. thayAM te pachI muMbaInI elphinsTana kolejamAM gujarAtI viSayanA lekjharara tarIke emanI nimaNUMka thaI hatI. sarakArI taMtramAM pahelI nimaNUMka kAmacalAu tarIke karavAmAM Ave che. pachI e nimaNUMka pAkI karatAM varSo lAgI jAya. tyAre pharI jAherakhabara ane pharI inTaravyunuM cakra cAle. vasaMtabahene tyAM traNa varSa adhyApana karyA pachI, e lekyaracanA hodAnI jAherakhabara apAI eTale vasaMtabahene arajI karI. pachI inTaravyuM goThavAyA. e vakhate tAjI ema.e. thayelI eka vidyArthinIe paNa arajI karI hatI ane tenI lAgavaga ghaNI hatI. jyAre InTaravyu levAnA hatA tyAre e pasaMdagI-samitimAM sarakAre mArI paNa nimaNUMka karI hatI. InTaravyu pUrA thayA pachI samitinA bIjA be sabhyoe A navI vidyArthinI mATe joradAra Agraha karyo. mane thayuM ke AmAM vasaMtabahenane anyAya thaze ane emanI nokarI jaze. meM paNa vasaMtabahenanA pakSe je mahattvanAM kAraNo hatAM te AgrahapUrvaka rajU karyA. sarakAranA pratinidhie mArI vAta maMjUra rAkhI ane e aMgenA niyamo batAvyA. AthI pelA be sabhyo vadhu bolI na zakyA. pariNAme vasaMtabahenanI nokarI bacI gaI hatI. teo nivRtta thayAM tyAM sudhI e kolejamAM ja bhaNAvatAM rahyAM hatAM. nivRtti pachI thoDA vakhatamAM ja livaranA kensaranI bImArIne kAraNe teo avasAna pAmyAM hatAM. emanA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 chellA divasomAM videzamAM abhyAsa karatI ku. kSitijA paNa mAtAnI mAMdagInA samAcAra jANIne bhArata AvI gaI hatI. tanasukhabhAI Akho divasa vasaMtabahenanI pathArI pAse zAntithI besatA ane prArthanA karatA. vasaMtabahene zAntithI deha choDyo hato. tanasukhabhAInI dIkarI ku. kSitijAe ema.e. sudhIno abhyAsa karyo hato. teNe briTiza kAunsilamAM nokarI svIkArI hatI. tyArapachI te TrAvela kaMpanImAM joDAI hatI. paraMtu enuM mana adhyAtmamAM lAgI jatAM teNe nokarI choDI dIdhI hatI. te kahetI ke mAre mATe mArAM mAtApitA e ja mArA guru hatAM. te kahetI ke pitAjInI keTalIka zikhAmaNo jIvanabhara kAma lAge evI che, jema ke kyAreya jUThuM bolavuM nahi, koInI khuzAmata karavI nahi, AtmazlAghA karavI nahi, apekSA rAkhavI nahi, koI vyakti ke dharmanI niMdA karavI nahi, koI rAjadvArI pakSamAM joDAvuM nahi ane potAnA aMtarAtmAne anusaravuM." muMbainI siddhArtha koleja eTale marAThI bahumatIvALI kaoNleja. eTale 1959-60mAM jyAre muMbaI rAjyanA vibhAjana mATenI ane "AmacI muMbaI mATenI caLavaLa cAlelI tyAre keTalAka marAThI vidyArthIo tanasukhabhAIne gujarAtI viSayanA adhyApaka hovAne kAraNe pajavatA hatA. tanasukhabhAIe kSamAbhAvathI e badhuM sahana karI lIdhuM hatuM. paNa pachIthI e paNa zAnta thaI gayuM hatuM. 1970mAM muMbaI yunivarsiTImAM gujarAtI vibhAganA adhyakSa tarIke mArI nimaNUMka thaI ane 1971mAM tanasukhabhAI kaoNlejamAMthI nivRtta thayA. e prasaMge gujarAtI vibhAga taraphathI yojAtA adhyApaka milanamAM ame tanasukhabhAI mATe nivRtti-sanmAnano kAryakrama yojyo hato. tanasukhabhAI kaoNlejamAMthI nivRtta thayA te pachI emaNe arthaprApti mATe bIjI koI javAbadArI lIdhI nahi. teo nivRttino WWW.jainelibrary.org - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa samaya gharamAM ja vAMcana-lekhanamAM pasAra karatA. have emanI prakRti pahelAM jevI milanasAra rahI nahotI. bahu ja ochA lokone teo maLavA jatA ane bahu ochA loko emane maLavA AvatA. vasaMtabahena vyavahAramAM rahetA. paDozIo sAthe paNa sAro saMbaMdha rAkhatA. 131 nivRtti pachI tanasukhabhAI keTalIye vAra potAnA vicAromAM khovAI jatA. badhA vacce vAtacIta cAlatI hoya paNa tanasukhabhAI emanA vicAronI duniyAmAM hoya. eka vakhata tanasukhabhAI mane muMbaI yunivarsiTInA pravezadvAramAM ja maLI gayA. sAmAnya rIte ame kyAMya maLIe to tyAM ja UbhA UbhA nirAMte vAto karIe. te divase paNa nirAMte vAta karatA hatA tyAM koI evo viSaya Avyo ke teo tarata bolyA, 'basa, ramaNabhAI ! have huM vadhAre vAta nahi karI zakuM. huM vicAre caDI gayo chuM. mane have tamArI sAthe vAta karavAmAM majhA nahi Ave. mApha karajo.' ema kahI emaNe tarata vidAya lIdhI. tanasukhabhAI dakSiNAmUrtimAM hatA tyAre nAnAbhAI bhaTTa, mULazaMkara bhaTTa, manubhAI paMcolI (darzaka), naTavaralAla buca vagere mahAnubhAvo sAthe eka ja saMsthAmAM emane rahevAnuM maLyuM hatuM. eTale e samayanI keTalIye ghaTanAonA teo sAkSI hatA. darzake 'jhera to pIdhAM che jANI jANI' navalakathAmAM keTalAMka pAtronuM sarjana ane prasaMgonuM Alekhana dakSiNAmUrtinA anubhavo parathI karyuM che ema teo kahetA. ame koI vAra emane maLavA jaie tyAre hAthamAM 'jhera to pIdhAM che' navalakathA laI amuka phakarA vAMcI e kaI ghaTanA ane kaMI vyakti parathI lakhAyA che te teo batAvatA. jiMdagInAM chellAM varSomAM emane maLavA jAuM tyAre teo sAbaramatI AzramanAM saMsmaraNo vAgoLatA. svAmI AnaMda, mahAdevabhAI desAI, gulajhArIlAla naMdA vagere potAnA samakAlInonI vAto karatA. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 tanasukhabhAI AvA prakAMDa paMDita ane samartha sarjaka hovA chatAM temanAmAM potAnI siddhio mATe ahaMkAra ke abhiniveza jovA maLato nahi. teo nivRttinA samayamAM roja sAMje pArlAnA saMnyAsa AzramamAM jaine besatA. je kaMI bhajanakIrtana ke kathApravacana cAlatAM hoya te sAMbhaLe. holamAM paNa teo chelle eka khUNAmAM bese ane dhyAnathI sAMbhaLe. pote kavi che, lekhaka che, prophesara che, jANakAra che, gAMdhIjI sAthe rahelA che evo dekhAva emaNe kyAreya karyo nathI. eka sAmAnya zrotAjananI jema teo besatA. koinI sAthe haLatAbhaLatA nahi. koine potAno paricaya ApatA nahi, ghaNuMkharuM to gharethI nIkaLI ghare Ave tyAM sudhI koinI sAthe kazuM ja bolyA hoya nahi. alabatta, saMnyAsa AzramamAM mahAmaMDalezvara zrI mahezvarAnaMdajI jo hoya to kyAreka teo emanI sAthe carcAvicAraNA karatA. teo kahetA ke A rIte roja pote cAlIne jatA ane cAlIne pAchA AvatA. ema karavAthI cAlavAnI kasarata sArI thAya che ane doDha-be kalAka sArI rIte pasAra thayA che. tanasukhabhAinA eka vidyArthI zrI ajita saraiyAe eka vAta noMdhI che. dilhImAM gAMdhIjInI samAdhi joine pAchA AvyA pachI tanasukhabhAie eka carcApatramAM evo vicAra darzAvyo hato ke A samAdhi upara gAMdhIjInI be cAkhaDI kotaravI joie. vastutaH gAMdhIjInI samAdhi e gAMdhIjInA agnisaMskAranuM sthaLa che. paraMtu ArasanI e laMbacorasa AkRti upara roja aneka loko phUla caDAve che ane videzI rAjadvArI mahemAnone paNa tyAM phUlahAra caDAvavA laI javAmAM Ave che. paraMtu badhA loko kaMI lAMbo vicAra karatA nathI. saMbhava che ke emAMnA keTalAka kadAca ene gAMdhIjInI kabara samajatA hoya ! jo A kabara hoya evuM lAge to so-baso varSe koI ema paNa mAne ke kabara to musalamAnonI hoya, hiMdunI nahi, mATe gAMdhIjI musalamAna hatA 132 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 133 evI gerasamaja paNa pracalita thAya. paraMtu "he rAma' zabdonI sAthe cAkhaDI kotarelI hoya, svastika hoya to bhaviSyamAM AvI koI gerasamaja pracalita na thAya. gAMdhIjI pratyenI bhakti tanasukhabhAinA dilamAM keTalI badhI hatI te AnA uparathI samajAze. tanasukhabhAi 1983-84 thI "prabuddha jIvana" mATe avAranavAra lekha mokalatA rahyA hatA. emanA lekha vAMcavAmAM ane chApavAmAM mane AnaMda Avato. vAcakone paNa emanuM lakhANa gamatuM ane ghaNuM jANavAnuM maLatuM. keTalAMka varSa sudhI e rIte emanA lekho chapAyA. pachI eka divasa patra Avyo ke "mArA lekho havethI chApazo nahi." huM emane maLavA gayo. emaNe kahyuM, "huM have lekho dvArA paNa lokasaMparkamAM rahevA icchato nathI." meM emanA lekho pAchA ApyA. teo ajJAtavAsamAM rahevA icchatA hatA. 1990 pachI teo muMbaI choDI bIje kyAMka rahevAnuM vicAratA hatA. tanasukhabhAI dIkarI kSitijAne koI AdhyAtmika nivRtti kSetramAM rahevAnI icchA hatI. pote jyAM jAya tyAM tanasukhabhAI javA taiyAra hatA. amadAvAda ke vaDodarAmAM rahevAno vicAra karI joyelo paNa tyAM eTalI anukULatA lAgI nahi. chevaTe poMDIcerI javAnuM nakkI karyuM, kAraNa ke kSitijAne zrI araviMda ane poMDicerInuM AkarSaNa ghaNuM hatuM. kSitija tyAM tapAsa karI AvI. muMbaIno phleTa vecI daI 1997mAM teo poMDIcerI rahevA gayA e vAtanI teoe khAsa koIne jANa karI nahotI. teone tyAM thoDo vakhata to sAruM lAgyuM, paNa gAMdhI-vicArasaraNI ane jIvanazelIvALA tanasukhabhAIno zrI araviMdanA poMDIcerImAM bahu meLa beTho nahi. vaLI tyAM taDako paNa sakhata paDato, je emanAthI have sahana thato nahi. poMDIcerInA loko kAM to phrenca bole, kAM to tAmila bole. hiMdI ke iMgliza bolanAra to koIka ja nIkaLe. e rIte paNa temane anukULatA ochI lAgatI. AthI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 temaNe poMDIcerI choDavAnuM nakkI karyuM. paraMtu muMbaI pAchA pharavuM nahotuM. chevaTe pUnAmAM sthira thavAnuM vicAryuM. kSitijAe pUnAmAM ghara laI badhI vyavasthA karI ane 1999mAM tanasukhabhAIne pUnA laI AvI. A rIte tanasukhabhAie pUnAmAM potAnuM zAnta jIvana zarU karyuM. pUnAnA potAnA nivAsanI bhAgye ja temaNe koine jANa karI hatI. nevuM varSanI uMmare tanasukhabhAI chApAM niyamita vAMcatA. TI.vI. jotA. pharavA jatA. potAnuM zarIra sAcavatA. potAnuM kAma barAbara karatA. sAbaramatI AzramanA vakhatathI paDelI Teva pramANe teo savAranA cAra vAge UThI jatA ane prArthanA karatA. tyAra pachI teo eka kalAka dhyAnamAM besatAM. kyAreka sAMje, dasa vAge sUtAM pahelAM eka kalAka dhyAnamAM besatAM. (emanAM patnI vasaMtabahena paNa hayAta hatAM tyAM sudhI dhyAnamAM joDAtAM.) nevuMnI uMmara pachI tanasukhabhAI DhIlA paDyA hatA. bahena kSitijAe potAnA pitAnI jIvananA aMta sudhI sArI saMbhALa rAkhI hatI. tanasukhabhAI ane kahetA ke tuM mArI dIkarI che, paNa te mArI mAtAnI jema saMbhALa rAkhI che." chellAM doDheka varSathI tanasukhabhAIe potAnA dehanI mamatA choDI dIdhI hatI. temaNe koi paNa prakAranI davA levAnuM baMdha karI dIdhuM hatuM. teo kahetA ke pote potAno deha have kRSNArpaNa karI dIdho che. emanuM zarIra dhIme dhIme ghasAtuM jatuM hatuM. gAMdhIvAdI tanasukhabhAI kahetA ke "AjhAdInI laDatanA divasomAM sau koI gAMdhIjIne "bApu" kahetA. koI gAMdhIjI' zabda vApare to amane bahu kheMcatuM. have to ghaNA mi.gAMdhI kahe che. te amane haiyAmAM charI bhoMkAtI hoya ema kaThe che." gAMdhIjInA gujarAtamAM godharAkAMDa ane bhayaMkara komI ramakhANo thayAM tyAre tanasukhabhAInuM hRdaya bahu vyathita thaI gayuM hatuM. kyAM gAMdhIjInuM svapna ane kyAM vartamAna paristhiti ? e vakhate Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa tanasukhabhAInA hradayamAMthI kAvyapaMktio sarI paDI hatIH A AMkhone zamaNAM jovAnI Teva paDI; A TevamAMthI ugAro ho rAja ! A AMkhone zamaNAMno bhAra lAge che. 135 tanasukhabhAie kSitijAne kahyuM hatuM ke potAnA avasAna prasaMge bahu mANaso ekatra karavA nahi ane potAnA asthinuM visarjana saMgamamAM ka2vuM. cothI phebruArI 2004nA roja emaNe mauna dhAraNa karI lIdhuM ane aMtarmukha banI gayA. temaNe kSitijAne kahyuM, 'beTA! mane yamadUto dekhAya che, teo mane teDavA AvyA che. huM have javAno chuM. tuM zAntithI raheje.' pAMcamI phebruArIe emaNe deha choDI dIdho. tanasukhabhAinuM eka mahattvanuM kAvya te dAMDIyAtrA che. tenI racanA 1946mAM (saM. 2002-janmASTamI) thaI hatI. 1951mAM te pustikA rUpe pragaTa thayuM hatuM ane tyAra pachI 1955mAM potAnA kAvyasaMgraha 'kAvyalaharI'mAM e samAviSTa karavAmAM AvyuM hatuM. A khaMDakAvya mandAkrAntA chaMdanI 125 kaDImAM (500 paMktimAM) lakhAyuM che. tenuM savizeSa mUlya e rIte che ke temAM satyAgraha AzramanuM zabdacitra bahu suMdara ApavAmAM AvyuM che ke je eka dastAvejI citra jevuM thayuM che. vaLI dAMDIyAtrA kayA kayA pradezamAMthI-gAmanagaramAMthI pasAra thaI hatI eno krama ane enuM zabdacitra ApaNane prApta thayA che. eka dastAvejI kAvya tarIke enI mUlyavattA ghaNI che. 'dAMDIyAtrA' nAnI pustikA tarIke prakAzita thaI tyAre enI prastAvanA anaMtarAya rAvaLe lakhI hatI. e ja kAvya 'kAvyalaharI'mAM chapAyuM tyAre e saMgrahanI prastAvanA sva. vidvarya rasikalAla parIkhe lakhI hatI. 'dAMDIyAtrA' kAvyane temaNe kAlidAsanA 'meghadUta'nI yAda apAve evA kAvya tarIke oLakhAvyuM che, kAraNa ke A kAvyamAM meghadUtanI jema 'sAbaramatI Azrama'thI dAMDI sudhImAM AvatAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 sthaLonAM varNano che. gAMdhIjI AphrikAthI bhArata pAchA AvyA e ghaTanAnA nirUpaNathI kavi A "dAMDIyAtrA' kAvyano AraMbha kare che. rASTrotkarSe nija vapu ghasI dUra aMdhArakhaMDe; raMko kerA svajana banIne, ekadA ko mahAtmA. gorAMgono garava harIne divya zastra amogha, AryAvarta nija janamanI bhomakAmAM padhAryA. dAMDIyAtrA daramiyAna eka sthaLe nadInA paTamAM ghUMTaNa sudhInA kAdavamAM cAlavAnuM AvyuM ane badhAMe bApune UMcakIne AgaLa cAlavAnuM sUcana karyuM te prasaMganuM varNana karatAM kavi lakhe cheH tyAre bApu khaDakhaDa hasyA, "vAta zI bALa jevI, pAye mArA baLa bahu haju' ema bolI vadhe che. ne vRddhAMgo prabaLa vihare kardame jAnamagna, anyatrAse nija sukha lahe kema ko dI mahAtmA ? dhArAsaNAnA samudrakinAre bApue vAMkA vaLI capaTI mIThuM lIdhuM e prasaMga varNavatAM kavi kevI sarasa kalpanA kare che ! kIdhuM haiye prabhusmaraNa ne medanI harSaghoSe, bApu jhUkyA lavaNakaNanA zarkarAkhaMDa vINyAM; vIyA puMjo kSititala thakI zreSTha sAmrAjya lUMTyuM. kiMvA lUMTuM vitatasamaye labhya svAtaMtrya moMghuM. A prasaMge badhAMe je zaurya dAkhavyuM hatuM te varNavatAM kavi lakhe cheH ne e kUco lavaNa Dhagale kSetra dhArAsaNAne, phaMgoLAyAM subhaTanaDAM ne hiNAyAM, piTAyAM khelAyuM jyAM pratidina kharuM yuddha re romaharSa, vIrazrIno prathama paraco dAkhavyo gurjaroe. A aitihAsika ghaTanAne aMte kavi bApune aMjali arpatAM kahe cheH Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa 137 bApu ! divyA tama pagalIe dezanI kUca mAMDI ! bApu ! nyArI tama chabi aho dAsyamAM dIpadAMDI ! kAvyalaharInAM kAvyomAM sva. tanasukhabhAinI eka tattvaciMtaka tarIkenI pratibhA UpasI Ave che. u.ta. "jhaMkhanA' kAvyamAM giranAra para caDhatAM je saMvedanA thaI te vyakta karatAM teo lakhe cheH vAdaLa paDadA vizALa; paLamAM lopAtI re deraDI, maLatI leza na bhALa evA re mAraga ame saMcaryA. XXX zAzvata sukhamAM teo kahe cheH AtmA mahIM kintu nihALato nidhi, jyAM zAzvatI jJAnapramodasaMsthiti, jANI jIvI jIvanamArga dAkhavI, saMto mahA e padamAM gayA maLI. jagatathI nyArA ane jagatanI koI vastunI spRhA na rAkhanArA tanasukhabhAI "manISA' kAvyamAM kahe cheH nava aMtara yAcanA hajo, nava rIjho ura bhogidarzane, jaga niHspRha ne jale chalI jharaNI aMtaranI vaho vaho. eka kavi tarIke tanasukhabhAie sArI siddhi meLavI hatI. chaMdobaddha kAvyo ane geya racanAo baMnemAM temanI zakti supere AviSkAra pAmI hatI. madhyavayamAM AsapAsanAM saMjogoe jo emanI kavipratibhA kuMThita na karI nAkhI hota to kavi tarIke emaNe moTuM nAma kAryo hota. gAMdhIjInA hAtha heThaLa saMskArasiMcana pAmelI tejasvI vyaktino jIvanavikAsa bAhya dRSTie kevo viparIta ane viSama banI gayo ! alabatta potAnI aMtarmukhatAe to emane dhanya ja banAvyA hatA. mArA vidyAguru sva. tanasukhabhAI bhaTTane zraddhAMjali arpI chuM. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAimatta pANa bhoyaNa bhoi se niggaMthe / bhagavAna mahAvIra [je atizaya bhojana-pANI karato nathI te nigraMtha (sAdhu) che.] bhagavAna mahAvIra svAmIe 'AcArAMgasUtra', 'uttarAdhyayana sUtra', 'dasavaikAlika sUtra' vageremAM Thera Thera nigraMtha muni-jaina sAdhunAM vividha prakAranAM je lakSaNo darzAvyAM che emAM emanAM bhAtapANI-AhAranI paNa vigate vicAraNA karavAmAM AvI che. samagra saMsAramAM sarva jIvone AhArasaMzA anAdi kALathI vaLagelI che. jIvo potAnI A saMjJAne rasathI poSe che ane vikasAve che. jagatamAM navvANu TakAthI vadhu manuSyo potAnI A AhArasaMjJAthI rAjI thAya che. bhojana mATe utsava yojAya che. pAkazAstra e paNa zikSaNano viSaya che ane sarasa rasoI, vAnagIo banAvanAranuM bahumAna thAya che. duniyAmAM jema jema hoTela-resTorAMnI saMkhyA vadhatI jAya che tema tema sArA rasoiyAnI mAMga vadhatI jAya che. duniyAmAM vibhinna dezo vacce vyavahAra-vinimaya jema jema vadhatAM jAya che tema tema keTalI badhI vAnagIono AMtararASTrIya pracAra vadhato jAya che ! eka bAju AkhI duniyA khorAka-bhojananI bAbatamAM nipuNa banatI jAya che tyAre bIjI bAju duniyAmAM aDadhA TakA karatAM paNa ochA loko AhA2saMjJAne toDavAno pracaMDa puruSArtha karatA hoya che. anazana, uNodarI, rasatyAga vagere prakAranI tapazcaryA karIne AhA2saMjJAne teo niSphaLa banAve che. tAvavALA mAMdA mANasane bhojana arucikara lAge che. koi tIvra AghAta lAge evA samAcAra AvatAM mANasane khAvAnuM bhAvatuM nathI. Aga, dharatIkaMpa, bombamAro jevI Apatti vakhate mANasa jIva bacAvavA khAvAnuM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAimatta pANa bhoyaNa bhoi se niggNthe| 139 choDIne bhAge che. A sarvano AhAratyAga alpakAlIna hoya che, paraMtu sAdhu mahAtmAo ane tapasvI gRhastho svecchAe, saMyamapUrvaka, koipaNa prakAranA AghAta-pratyAghAta vinA, hoMzathI, ullAsapUrvaka, uccattara dhyeyane mATe nizcita samaya mATe AhArano athavA AhAranA rasano tyAga kare che. game teTalo svAdiSTa AhAra najara sAme hoya to paNa teone te vikAranA bhAjana jevo, arucikara lAge che. jeonuM lakSya tyAgavairAgya, AtmajJAna ane paraMparAe kevaLajJAna, muktinuM che teo svAdiSTa AhArathI lubdha thatA nathI. uNodarI vrata e sAdhu bhagavaMtonuM lagabhaga kAyamanuM vrata hovuM joie. sArA ArogyanI eka sAdI cAvI cheH "peTa na bharIe cAre khUNa.' peTa bharIne jamavAthI jeTalI rogonI zakyatA che teTalI uNodarI vratathI nathI. peTa dabAvIne vadhAre paDatuM khAvAthI jeTalA rogo thAya che ane jeTalA mANaso mRtyu pAme che eTalA rogo ke mRtyu thoDuMka ochuM khAvAthI nathI thatAM. ArogyanI vAta to kharI ja, paNa saMyamanI ArAdhanA mATe, dharmakriyAo mATe uNodarI vrata Avazyaka manAyuM che. uNodarI vrata uparAMta vRttisaMkSepa vrata paNa levAya che, jemAM nizcita karelI saMkhyAmAM amuka ja vAnagIo levAnI hoya che. rasalAlasA na thAya e mATe AvAM AvAM vrato che. jaina sAdhuoe ("sAdhu" zabdamAM sAdhvI AvI jAya che.) sAmAnya rIte divasamAM eka vakhata ja AhArapANI levA joie. digaMbara mahAtmAo eka ja vakhata UbhA UbhA AhAradAna svIkAre che. teo ThAmacovihAra karatA hoya che. je yuvAna munio svAdhyAya vagere karatA hoya, jemanuM svAthya barAbara na rahetuM hoya athavA eka vakhatanA AhArathI cAlatuM na hoya teo be vakhata AhAra le che. sAmAnya rIte sAdhuoe savAranA navakArazInA samayanAM cApANI, Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 dUdha ityAdi paNa na levAM joie. jo ke eno custa Agraha nathI. alabatta, sAdhuo chUTe moMDhe Akho divasa kaMIka ne kaMIka khAtA hoya evuM to na ja banavuM joIe. banatuM paNa nathI. kahyuM che ke jA ya lajjAsamAvittI egabhattaM ca bhoyaNaM / (saMyamAnukULa jIvana mATe divasamAM eka vAra bhojana hitakArI che.) kahevAya che ke "sapuruSanA tuccha (alpa) AhAra." AhAra saMyamanI ArAdhanA mATe che. eka vakhata jIvananI dizA badalAya che, sAdhanA tarapha lakSa jAya che, AtmasvarUpanI ramaNatAmAM rasa paDe che, pachI bhojanano rasa anukrame chUTI jAya che. koI sAdhu mahArAjane DAyeTiMga karavAnI jarUra na hoya. kAraNa ke emanuM zarIra ja evuM ekavaDuM hoya. hRSTapuSTa, tagaDA, khAdhepIdhe khabaradAra bhojananA rasiyA evA sAdhu mahArAja jaina dharmamAM na zobhe. ekaMdare evA jovA paNa nahi maLe. (sivAya ke janmathI evo bAMdho hoya ke evA prakArano roga thayo hoya.) rAtri daramyAna eTale ke sUryAstathI bIjA divasanA sUryodaya sudhI jIvanaparyata jeone bhojana ane pANI eTale cAre prakAranA AhArano tyAga hoya evA jaina sAdhu jevA sAdhu duniyAnA anya koI dharmamAM jovA nahi maLe. (koI vyaktigata rUpe kare te judI vAta che.) aneka zrAvako paNa AvuM vrata dharAvatA hoya che. sAdhuo je gocarI vahorI lAvyA hoya te potAnA vaDAne batAvyAM pachI ja vAparavAnI hoya che. sAdhuthI khAnagImAM kazuM vahorI lAvIne khavAya nahi. sAdhuoe gocarInA betAlIsa prakAranA doSo ane mAMDalInA pAMca prakAranA doSothI mukta rahevuM joie. 16 prakAranA udgama doSo, 16 prakAranA utpAdanA doSo, 10 prakAranA eSaNA doSo ane pAMca prakAranA mAMDalInA doSonI vigate chaNAvaTa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAimatta pANa bhoyaNa bhoi se niggNthe| 141 zrI mahAnizIthasUtra tathA anya zAstragraMthomAM thayelI che. munione mATe zrI mahAnizIthasUtramAM kahyuM che : kAraNaM veyaNa veyAvacce iriyATue ya saMjamAe / taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammaciMtAe / [vedanA, vaiyAvRtya, iryAsamiti, saMyama, prANavRtti ane dharmaciMtA e AhAra mATenAM cha kAraNo che.] vedanA eTale sudhA-vedanIyano udaya hoya ane bhUkha sahana na thatI hoya to AhAra levo joie. sudhAne kAraNe atizaya bhUkhyA peTe glAna munionI vaiyAvacca mATe zakti na rahetI hoya, iryAsamitinuM pAlana barAbara na thatuM hoya, saMyamanI ArAdhanA, svAdhyAya vageremAM citta na coMTatuM hoya, prANa tUTatA hoya ema lAgatuM hoya athavA zubha dharmaciMtana na thaI zakatuM hoya to e che kAraNone lIdhe athavA emAMnA mukhya sudhAvedanIya karmanA udayane kAraNe AhAra levAnI jarUra rahetI hoya to AhAra levo joie. sAdhuoe svAdanA zokha mATe AhAra levAno na hoya. mAMDalInA pAMca doSomAM mukhya doSa te "saMyojanA doSa" che. viziSTa rasanA AsvAda mATe amuka vAnagIonuM pAtrAmAM athavA mukhamAM saMyojana arthAt mizraNa karavuM e saMyojanA doSa che. rasatyAgane custa rIte anusaranArA muni mahArAja bhojananI vAnagIo badhI bhegI karIne vApare che ke jethI koipaNa eka vAnagIno judo svAda mANavAnuM mana na thAya. je vAnagI chUTI khAvAnI hoya tene teo bheLavIne khAya che ane je vAnagI meLavIne (jema ke dALa-bhAta, khIcaDI-kaDhI) khAvAnI hoya tene teo chUTI vApare che. gata zatakanA sarvocca dIkSAdAtA pa. pU. sva. premasUrIzvarajI mahArAja pote AhAranI bAbatamAM atyaMta saMyamita hatA ane Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 potAnA ziSyone paNa e rIte taiyAra karelA. sva. premasUridAdAe potAnA pacAsathI adhika varSanA dIkSA paryAyamAM roja ghaNuMkharuM eka ja vakhata gocarI vAparI che ane gocarImAM paNa ghaNuMkharuM teo be ja vAnagI-dALa ane roTI athavA kyAreka zAka ane roTI vAparatA. emanuM sUtra hatuM. dALa ane roTI, bIjI vAta khoTI. bhojanamAM phakta dALa ane roTI vAparavAnI vAta AvI eTale phakta dALa ane roTI khAnAra bIjA eka saMnyAsI mahArAjanI vAta yAda Ave che. anya dharmanA keTalAka saMpradAyomAM saMnyAsIo gRhasthanA ghare jaI bhojana kare evI prathA hoya che. eka vakhata eka bahene eka saMnyAsI mahArAjane potAne tyAM bhojana levA mATe nimaMtraNa ApyuM. saMnyAsI mahArAja khAvAnA zokhIna hatA, paNa dekhAva sAdAino karatA. jyAre bahene pUchyuM, 'mahArAja ! Apane mATe zuM banAvuM ?' mahArAje kahyuM, 'amAre to bIjuM kAMI na joie. dALa ane roTI maLe eTale basa.' bahene kahyuM, 'basa, mahArAja ! ATaluM ja ? bIjuM kaMI nahi ?' 'nA. basa ATaluM ja, paNa dALa sapheda banAvo ane roTI kALI banAvajo...basa, be ja vAnagI banAvajo-kALI roTI ane dhoLI dALa.' 142 bahena kazuM samajI nahi. e to mUMjhAI gaI. eNe paDozaNane pUchyuM. paDozaNe kahyuM, 'dhoLI dALa eTale dUdhapAka ane kALI roTI eTale mAlapuMvA.' saMnyAsI mahArAja A be vAnagI ja barAbara jhApaTe che. pachI trIjI vAnagInI jarUra nahi. e bahene mahArAjane be ja vAnagInuM sAduM (?) bhojana karAvyuM to kharuM, paNa pachI bIjI vAra nimaMtraNa na ApyuM. keTalAka dharmomAM bhojanano thALa e guru mahArAjano sauthI priya Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAimatta pANa bhoyaNa bhoi se niggNthe| 143 viSaya hoya che. bhAtabhAtanI vAnagI pote Aroge ane bhaktoe potAne dharAvelA thALomAMthI vividha vAnagIo bhaktone prasAdarUpe khavaDAve. keTalIka vAra to bhaktabhaktANInA moMDhAmAM teo svahaste mUke che. dhArmika AnaMdotsava sAthe miSTa vAnagIo saMkaLAyelI che. bhakto-bhaktANIo gurujIne khavaDAve ane ucca svare tALIo sAthe gAyaH hasatAM, hasatAM khAya, gurujI mArA, hasatAM hasatAM khAya !" manabhAvatI vAnagIothI dharAine peTa bharavuM e keTalAka saMpradAyonA utsavonuM-gurumahimAnuM eka lakSaNa che. AvA paMthomAM bhakto ja gurujIne khavaDAvI khavaDAvIne atizaya hRSTapuSTa banAvI de che, eTaluM ja nahi, madhupramehanA rogano bhoga paNa banAvI de che. vaLI vAraMvAra miSTAnna ArogavAne kAraNe gurujInI vAsanAo paNa bahekavA lAge che ane emAMthI keTalAka anartho sarjAya che. zarIramAM gayelo annano dANo enuM kArya karyA vagara raheto nathI. keTalAka prakAranuM bhojana tAmasI gaNAya che. e khAvAthI tAmasI prakRti vadhe che, eTale ke kAma, krodha, dveSa, pramAda ityAdi vadhe che. AthI saMyamanA sAdhako mATe evI bhojanasAmagrI varSa gaNAya che. sAMjanuM miSTAnnayukta bhAre bhojana vAsanAne uzkerI zake che. jeo dhyAna dharavA icchatA hoya teoe to sAMjanA bhojana na karavuM joie athavA haLavuM bhojana levuM joie. gariSTha bhojana jamyA pachI dhyAna sAruM thaI zakatuM nathI. dhyAna nidrAmAM pariName che. snigdha bhojana kAmavikAranuM, pramAdanuM kAraNa banI zake che. eTalA mATe jaina munio evA prakAranA AhArano yathAzakti tyAga kare che. dasarvakAlika sUtramAM kahyuM che paNaM vana -snigdha rasano tyAga karavo. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane kaDA (kaDAimAM taLelI vAnagI) e chane vigai (vikRti parathI) kahevAmAM Ave che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 keTalAka muni mahAtmAo AjIvana A chae vigaino tyAga kare che, to keTalAka amuka samayamaryAdA mATe tyAga kare che. dareka sAdhu-sAdhvIe potAnA gurubhagavaMtanI AjJA anusAra nizcita samaya mATe ochAmAM ochI eka ke be vigaino tyAga karavAno rahe che. rasatyAga ane saMyamapAlana e eno mukhya uddeza che. rasatyAga mATe jaina dharmamAM AyaMbilanI je tapazcaryA che tevI anya koI dharmamAM nathI. AyaMbilanI vAnagIo divasamAM ekane badale be vAra Aroge to paNa keTalAkane te arucikara thAya che. paraMtu jaina dharmamAM varSamAM be vAra AyaMbilanI oLImAM gAme gAma seMkaDo, hajAro mANaso AyaMbila kare che. keTalAka sAdhu mahAtmAo vardhamAna tapanI ekaso sudhInI AyaMbilanI oLI kare che. keTalAka to be ke traNavAra evI oLI kare che. AhArasaMjJAne jItavAno tathA karmanI nirjarAno A eka amUlya upAya ane avasara gaNAya che. AhArasaMjJAnI maMdatAthI kAyAnI mamatA ghaTe che ane kAyAnI mamatA ghaTatAM tapadharmanI ArAdhanAmAM rasa paDe che, ArAdhanA sArI rIte thAya che. bhojana karavAnA pAMca prakAra batAvavAmAM AvyA cheH (1) siMha bhojana-bhojana sAmagrImAMthI siMhanI jema koI paNa eka bAjuthI dhIme dhIme khAvuM. (2) vAnara bhojana-jevuM hAthamAM AvyuM ke tarata adhIrAithI khAvA maMDI paDavuM. (3) hasti bhojana-hAthInI jema upekSAthI ke udAsInabhAvathI khAvuM. (4) kAka bhojana-kAgaDAnI jema cUMthI cUMthIne khAvuM. (5) zagAla bhojana-ziyALanI jema ghaDIkamAM eka bAjuthI ane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAimatta pANa bhoyaNa bhoi se niggNthe| 145 ghaDIkamAM bIjI bAjuthI khAvuM. A pAMca prakAromAMthI siMhanI jema athavA hAthInI jema bhojana karavAnI munione bhalAmaNa karavAmAM AvI che. manuSyanI pAMce IndriyomAM jIbha sauthI vadhu baLavAna che. jIbha kyAreya thAkatI nathI. khAvAnuM maLyuM ke tarata taiyAra. tarata te rasa jharatI banI jAya che. mANasane AMkhathI koipaNa eka vastu dhArI dhArIne satata jovAno ke kAnathI amuka dhvani sAMbhaLavAno thAka lAge che. vAMcatAM vAMcatAM mANasa UMghI jAya che. saMgIta sAMbhaLatAM paNa jholAM khAya che. paNa AhAra maLatAM jIbha sakriya thaI jAya che. vaLI ene mAtra gaLyo ke evA eka rasamAM ja nahi, khATo, tIkho, turo ke kaDavA jevA rasamAM paNa rasa paDe che. jIbha jema thAkatI nathI tema gharaDI paNa thatI nathI. mANasa AMkhe AMdhaLo ke kAne bahero thaI jAya che, paNa khAvAnA caTakA to so varSanI uMmare paNa hoya che. dAMtano viraha thAya to paNa jIbhane vairAgya Upajato nathI. A jIbha uparanA asaMyamane kAraNe ja keTalAye lokone Akho divasa kaMIka ne kaMIka khAvA joie che. duniyAmAM, vizeSataH amerikAmAM keTalAye loko compulsive Eaters hoya che. khAvAnuM emane vyasana thaI jAya che. khAvAnuM na maLe to asvastha, gAMDA jevA, are kyAreka to tophAna macAvatA thaI jAya che. amerikAmAM (ane bIjA keTalAka dezomAM paNa) rasavRttine sateja kare evA vividha prakAranA navA navA AhAra bajAramAM mUkavAmAM Ave che. mANaso eka pachI eka vAnagI khAdhe rAkhe che. pariNAme sauthI vadhAre jADA mANaso amerikAmAM che. eTale ja jIbhane vaza rAkhavAnuM kAma ghaNuM duSkara che. eka bahena kahetAM ke "mAre jo jIbha na hota to kyAranI dIkSA lIdhI hota." emane dIkSA levI hatI, paNa emanI svAdendriya baLavAna hatI. badhI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 ja dharmakriyAomAM emane rasa paDe. pUrI niSThAthI e kriyAo kare paNa kharAM, paraMtu svAdanI vAta Ave, bhAvatA bhojananI vAta Ave tyAM teo hArI jAya. bhojanamAM kazuM ja ochuM ke nabaLuM na cAle. vaLI emanI svAdavRtti paNa evI keLavAyelI ke marImasAlA barAbara paDyA che ke nahi tenI tarata parakha thAya, vaLI tarata jAte vividha prakAranI sarasa rasoI banAvI zake. emanI sAthe vAta karIe to emanI pAkazAstranI jANakArIthI Azcaryacakita thaI javAya. duniyAnA bhojana-vyavahArathI taddana vibhinna dizAmAM jaina dharma sAdhuonA AhAranI gaveSaNA karI che. alpa AhAre jaina sAdhuo je sukhAnaMda anubhave che te keTalo utkRSTa koTino che te vizeSa to anubhave ja samajAya evo che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.sva.zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja vartamAna samayanA jaina zAsananA eka mahAna ArAdhaka, samatAsAdhaka, zAstrajJa, akhaMDa bAlabrahmacArI, saMghasthavira, gItArtha AcArya bhagavaMta pUjayapAda zrI vijaya mitrAnaMdasUrIzvarajI mahArAja vi. saM. 2059nA caitra suda 6 ne maMgaLavAra tA. 8mI eprila, 2003nA roja amadAvAdamAM rAtre sADA ATha vAge paMcotera varSanI vaye samAdhipUrvaka kALadharma pAmatAM jaina zAsanane eka siddhAntarakSaka mahAtmAnI khoTa paDI che. pa. pU. zrI mitrAnaMdasUrijInI tabiyata chellAM 13 varSathI barAbara rahetI nahotI. tema chatAM teoe ekaMdare zAsanasevAnuM ghaNuM moTuM kArya karyuM che kAraNa ke emane 61 varSano sudIrgha dIkSAparyAya sAMpaDyo hato. teo vyAkhyAna, vAcanA, zaMkAsamAdhAna ityAdimAM atyaMta kuzaLa hatA, sArA lekhaka hatA ane yogya jIvane pratibodha pamADIne sanmArge vALavAmAM nipuNa hatA. temane siddhAnta-mahodadhi pa. pU. zrI premasUrIzvarajI, gacchAdhipati pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI, pa. pU. zrI bhuvanasUrIzvarajI ane pa. pU. paMnyAsa zrI padmavijayajI mahArAjanI nizrAmAM cAritraghaDatarano anero lAbha maLyo hato jethI emaNe potAnI saMyamayAtrAne ujjavaLa banAvI hatI. pa. pU. mahArAjazrI mitrAnaMdasUrIzvarajInuM darzana mane acAnaka ja thayuM hatuM. keTalAMka varSa pahelAM eka sAdhu mahAtmAne emanA be ziSyo DoLImAM laI jaI rahyA hatA. muMbaimAM vAlakezvaramAM upara bAbu amIcaMdanA derAsare darzana karI teo nIce zrIpAlanagara bAju jaI rahyA hatA. DoLImAM beThelA mahAtmAnA vizrAma mATe amArA ghara pAse DoLI thoDIvAra UbhI rAkhavAmAM AvI hatI. pUchatAM jANavA maLyuM ke DoLImAM che te pUjya AcArya bhagavaMta zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja che. emanI DoLI upADanAra te emanA be Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 ziSyo che, jemAMnA eka mukhya te zrI bhavyadarzanavijayajI mahArAja che. zrIpAla nagaramAM emanuM cAturmAsa che. bhADUtI DoLIvALAne badale ziSyone potAnA gurubhagavaMtanI DoLI UMcakatA joine temanI gurubhakti mATe mane bahumAna thayuM hatuM. tyAre jANavA maLyuM ke DoLImAM beThelA bImAra mahAtmA zrI mitrAnaMdasUrijIne DokanA maNakAnI pAchaLa gAMTha thaI che eTale emanA jJAnataMtuo maMda thaI gayA che. mastaka barAbara kAma kare che, paraMtu bAkInuM zarIra apaMga jevuM thaI gayuM che. teo jAte UThIbesI zakatA nathI. temane UMcakIne besADavA paDe che. paraMtu temanuM magaja barAbara cAle che. manathI teo atyaMta svastha che. emane badhuM yAda barAbara rahe che. hajAro gAthAo temane kaMThastha che. zAstrono evo UMDo abhyAsa emaNe karI lIdho che ke koI paNa graMthanA viSayosUtro vagere vize pUcho to tarata barAbara saMdarbha sAthe samajAve che. tyAra pachI huM ane mArAM patnI ane baMne zrIpAlanagaranA upAzraya emane vaMdana karavA gayAM. tyAre aDadhA kalAkanI vAtacItamAM emanA apAra vAtsalyano amane anokho anubhava thayo tathA emanA agAdha jJAnanI paNa pratIti thaI. tyAre zrIpAlanagaramAM cAturmAsa daramiyAna teo vyAkhyAna uparAMta tattvArthasUtravize vAcanA paNa ApatA hatA. mahArAjazrIno janma vi. saM. 1984mAM prathama zrAvaNa mahinAmAM suda 1nA roja mahArASTramAM masUra nAmanA gAmamAM thayo hato. vyavasAya arthe emanA vaDavAo gujarAtamAMthI mahArASTramAM jaine vasyA hatA. evAM kuTuMbomAM bALakone gujarAtI ane marAThI baMne bhASA sarasa lakhatAM-bolatAM AvaDatI hoya che. mahArAjazrInuM paNa e rIte gujarAtI ane marAThI upara sAruM prabhutva hatuM. dIkSA lIdhA pachI emaNe saMskRta ane prAkRta bhASA para prabhutva meLavI lIdhuM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 5.pU.sva.zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja 149 " i - hatuM. mahArAjazrInuM saMsArI nAma manubhAI hatuM. emanA pitAnuM nAma choTubhAI ane mAtAnuM nAma sonubahena hatuM. mahArAjazrIe hAiskUla sudhIno abhyAsa karyo hato, paraMtu meTrika thatAM pahelAM emanuM mana dharma tarapha vaLyuM hatuM. e divasomAM pa. pU. gacchAdhipati zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja ane anya mahAtmAo mahArASTramAM vicaratA hatA tyAre emanAM vyAkhyAno sAMbhaLIne ane emanAM saMparkamAM AvIne kizora manubhAine dIkSA levAnA koDa jAgyA hatA. AthI emane paMdara varSanI vaye vi. saM. 1999mAM mahA suda 6nA roja amadAvAdamAM jJAnamaMdiramAM siddhAnta mahodadhi, karmasiddhAntanA niSNAta, cAritracUDAmaNi pa. pU. zrI premasUridAdAnA haste dIkSA ApavAmAM AvI hatI. emanuM nAma muni zrI mitrAnaMdajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM ane emane pa. pU. paMnyAsa zrI padmavijayajInA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA hatA. mahArAjazrInuM kuTuMba ja dharmanA raMge raMgAyuM hatuM. tyAra pachI emanAM mAtuzrIe, bahene, phoie, kAkIe ema ghaNAe emanA parivAramAMthI dIkSA lIdhI hatI. dIkSA pachI mahArAjazrIe zAstrAbhyAsa evo gahana karyo ke aneka gAthAo emaNe kaMThastha karI lIdhI hatI ane kayA graMthamAM kayA viSayanuM kyAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che te tarata kahI ApatA. eTale ja to emane jIvaMta lAyabrerI jevA kahevAmAM AvatA. pa. pU. zrI premasUrIzvarajIdAdA, pa. pU. gacchAdhipati zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja ane pa. pU. zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanI kRpAno, divya AziSano lAbha emane satata maLato rahyo hato. dIkSA pachI teo zAstrAbhyAsa ane tapazcaryAmAM AgaLa vadhatA gayA hatA. eTale vi. saM. 2031mAM sAvarakuMDalAmAM gaNipada, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 - - - - vi. saM. 2034mAM amadAvAdamAM paMnyAsa pada ane vi. saM. 2038mAM khaMbhAtamAM AcAryapada temaNe prApta karyuM hatuM. pa. pU. zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAjazrInA potAnA haste pacAsa jeTalI dIkSA thaI hatI. e batAve che ke emanA saMyama jIvanano prabhAva keTalo badho hato. emanA ziSyo, praziSyonuM jUtha cAlIsa jeTaluM hatuM. emanI nizrAmAM aMjanazalAkA, pratiSThA ityAdi prakAranA ghaNA mahotsava yojAyA hatA. zarIranI emanI apaMga avasthA tera varSa sudhI, jIvananA aMta sudhI cAlI. AvI nAjuka zArIrika sthiti hovA chatAM teo potAnI dainika Avazyaka kriyAo karavAmAM temaja svAdhyAya karavA ane karAvavAmAM apramatta rahetA. teo haMmezAM svastha ane prasanna rahetA. potAnI AvI atyaMta nabaLI zArIrika sthitine lIdhe mahArAjazrIne Akho divasa sUI rahevuM paDatuM. tema chatAM zAsananAM mahattvanAM kAryo hoya tyAre teo satata cArapAMca kalAka besI zakatA hatA. te vakhate emanAmAM evo utsAha AvI jato. teo apramattayogI hatA. mahArAjazrInI pavitratAno evo prabhAva hato ke keTalAye lokone evI daDha zraddhA thaI gaI hatI ke emanA AzIrvAdathI potAnuM dharmakAma, tapazcaryAdi bahu sArI rIte pAra paDI jAya che. eTale ja mahArAjazrI pAse mAMgalika sAMbhaLavA ke paccakakhANa sAMbhaLavA bahAragAmathI paNa bhakto AvatA. mahArAjazrInI saumya, vatsala prakRti saune sparzI jAya tevI hatI. khoTI vAta khoTI che evuM kahevAmAM paNa emanI saumyatA dekhAI AvatI. dharmanA viSayamAM paNa AvegapUrvaka ke Avezayukta teo kyAreya vacana uccAratA nahi. tema chatAM teo potAno abhiprAya spaSTatAthI ApatA. "dharmadUta'mAM AvatI praznottarasudhA' vAMcavAthI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.va.zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja 1 51 A vAtanI pratIti thAya che. muMbaImAM mahArAjazrI birAjamAna hatA tyAre zrIpAlanagara, bhAyakhalA vagere sthaLe emanAM darzana vaMdana mATe mAre javAnuM thatuM. e divasomAM meM "siddha paramAtmAnA svarUpa vize lekha lakhyo hato. te joI ApavA meM emane Apyo hato. teo Akho lekha zabdazaH vAMcI gayA hatA ane yogya sUcano karyAM hatAM, te pachI e lekha meM prabuddha jIvanamAM prakAzita karyo hato. eTale ja emanA pratyenA premabharyA pUjyabhAvathI prerAIne i. sa. 1996mAM mAruM pustaka jinatattva-6" emane arpaNa karyuM hatuM. muMbaIthI vihAra karIne teo amadAvAda gayA tyAra pachI emanI sAthe patravyavahAra raheto ane mAre amadAvAda javAnuM thAya tyAre emane vaMdana karavA jato. "dharmadUta'nA vAMcanathI emanI sAthe saMparkamAM rahevAtuM. be mahinA pahelAM huM amadAvAda gayo hato tyAre mahAlakSmIToLakanagara vistAramAM temane vaMdana karavA gayo hato. te samaye teo ghaNA bImAra hatA. bAraNuM baMdha hatuM ane borDa mUkyuM hatuM ke temanI bImArIne kAraNe koie aMdara vaMdana karavA javuM nahi. huM nirAza thaI pAcho pharato hato tyAM pU. zrI bhavyadarzanavijayajInI mArA para najara paDI. teo tarata aMdara mahArAjazrIne maLI AvyA ane bAraNuM kholIne mane aMdara bolAvyo. mahArAjazrI pote ghaNA ja azakta hatA to paNa potAne beThA karavA mATe zrI bhavyadarzanavijayajIne kahyuM. pachI atyaMta prasannatApUrvaka mahArAjazrIe daseka miniTa mArI sAthe vAta karI. meM emane vinaMtI karI ke "dharmadUta' sAmayikamAM emanI "SoDazaka' vizenI tathA guNasthAnakramAroha' vizenI lekhamALA tathA praznottarI pustaka rUpe jo prakAzita thAya to ghaNAMne lAbha thAya. emaNe jaNAvyuM hatuM ke Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 pote paNa e bAbatamAM vicAra karyo che ane e badhuM pustaka svarUpe pragaTa karavAnuM kArya thaI rahyuM che. mahArAjazrInAM keTalAMka lakhANo graMtha svarUpe prakAzita thayAM che. tAjetaramAM ja 'adhyAtma bindu' nAmano saMskRta graMtha TIkA sAthe emaNe saMpAdita karIne prakAzita karyo hato. agAu 'zatakasaMdoha'mAM emaNe vividha zatakakRtio gujarAtI anuvAda sAthe prakAzita karI hatI. emanA vividha viSayanA 25 jeTalA lekho 'ratnanA dIvA' nAmanA pustaka rUpe pragaTa thayA che. emaNe pU. paM. zrI padmavijaya gaNivara jaina graMthamALA cAlu karI hatI jemAM atyAra sudhI 'mAMgalyadIpa', 'bhavabhAvanA', 'kathAkalpavelI' vagere emanA 40 thI vadhu graMtho prakAzita thayA che. lekhanamAM mahArAjazrInI bhASA-zailI atyaMta saraLa, rocaka ane spaSTa rahI che. emanAM lakhANo vAraMvAra vAMcavA game evAM che. vaLI emaNe pote paNa kahyuM che ke 'koi paNa dhArmika pustakonA vAMcanamAM eTaluM samajI levuM joie ke A pustako navalakathA jevAM nathI. AvAM pustako svastha banI, zAMta citte, khUba dhImI gatie vAMcavAnAM hoya che. AvuM sAhitya eka vAra vAMcIne mUkI na devAya, paNa vAraMvAra vAMcavuM joie. samajamAM na Ave tevI vAtonuM koI jJAnI guru bhagavaMta pAse jaI samAdhAna meLavavuM joie.' aMtarAyakarma ane azAtAvedanIya karmanA AvA udaya vakhate paNa svasthatA, prasazatA, samatA, zAsanaciMtA vagere guNo mahArAjazrIe sahaja rIte je dhAraNa karyA hatA te Azcarya pamADe evA hatA. emanA caherA para e badhAMnuM teja satata varatAtuM. sAcI sAdhutA emanA dvArA dIpI UThatI. pa. pU. zrI bhavyadarzanavijayajIe potAnA guru bhagavaMtanI je niSThApUrvaka, aMtaranI lAgaNIthI sevAcAkarI karI che ane guru bhagavaMtanI aMtima kSaNa sudhI je vaiyAvacca karI che te atyaMta Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.va.zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja 153 anumodanIya ane udAharaNarUpa che. pa. pU. zrI puNyapAlasUrijIe yogya ja kahyuM che ke parama pUjya mahArAja zrI mitrAnaMdasUrijInI sevAbhaktimAM khaDe page rahenArA, paDachAyAnI jema satata sAthe ja rahenArA muni zrI bhavyadarzana vijayagaNi tathA vRddha vaye paNa satata vaiyAvaccamAM nirata munizrI devaratnavijayajInI bhakti ane samarpitatA kharekhara dAda mAgI le tevI hatI. pa. pU. mitrAnaMdasUrijIno dIkSAparyAya cha dAyakAthI adhika che. ATalo sudIrgha dIkSA paryAya prApta thavo, saMyamanI AvI sarasa ArAdhanA thavI ane sAthe sAthe gahana jJAnopAsanA thavI e paNa moTA sadbhAgyanI vAta che. ATalA dIrgha dIkSA paryAya daramiyAna muMbaI uparAMta gujarAta, saurASTra, rAjasthAna ane mahArASTramAM vividha sthaLe cAturmAsa daramiyAna ane zeSakALamAM emaNe anekane pratibodha pamADyo hato. eTale ja emanI aMtima yAtrAmAM gAmegAmathI hajAro bhakto AvI pahoMcyA hatA ane guNAnuvAdanI sabhAmAM paNa emane bhavya aMjali apAI hatI. AvA mahAna AcArya bhagavaMtanA jIvanamAMthI ApaNe preraNA meLavIe ! emanA bhavyAtmAne natamastake sAdara bhAvapUrNa vaMdanA ! Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsaggi asAhu raaihiN| bhagavAna mahAvIra rAjAono saMsarga sAro nathI bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke sAdhuoe rAjA vagereno saMsarga rAkhavo e iSTa nathI. sAdhuone ethI asamAdhi thAya che. bhagavAna mahAvIre keTalI dIrghadRSTipUrvaka A vANI uccArI che ! hakIkatamAM pote rAjakumAra hatA, chatAM AvuM vacana emaNe uccAryuM che ! vastutaH ApaNA badhA tIrthakaro rAjavI athavA rAjakumAra hatA. emAM traNa tIrthakaro zrI zAntinAtha bhagavAna, zrI kuMthunAtha bhagavAna ane zrI aranAtha bhagavAna to pote cha khaMDanA dhaNI, cakravartI hatA. koI DaoNkTara ema kahe ke DaoNkTaro sAthe saMbaMdha rAkhavA jevo nathI, athavA koI vakIla, koI enjiniyara, koI adhyApaka ke kalAkAra potAnA ja varga mATe AvuM vacana uccAre to te keTaluM vicitra lAge ! paraMtu bhagavAne pote jyAre AvuM vacana uccAryuM che tyAre to e avazya arthagaMbhIra hovuM joie. sUtrakRtAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA bIjA adhyayananA bIjA uddezamAM A gAthA nIce pramANe che: usiNodagatattabhoiNo dhammaTTiyassa muNissa hiimto| saMsaggi asAhu rAihiM asamAhI u tahAgayassa vi // [uSaNa tapta jaLa vAparanAra, dharmamAM sthira, lajjAvAna (asaMyama prati) evA munino rAjAdika sAtheno saMsarga sAro nathI. tevA sAdhune asamAdhi thAya che.] ahIM munine mATe je vizeSaNo vAparyA che te prayojanapUrvaka che. uSNa arthAt tapta jaLa vAparanAra eTale kAcuM pANI nahi vAparanAra muni AcArasaMpanna hovA joie. dharmaniSTha muni dharmanA marmane barAbara jANanAra hovA joie. lajjAvAna eTale ke asaMyama prati lajjAvAna. je munine koI prasiddhi ke mahattA joitI nathI eTale ke je muni aMtarmukha rahe che ane potAnAM saMyama, svAdhyAya, tapazcaryA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsaggi asAhu rAihiM / vageremAM magna hoya che evA munine rAjAnA saMsarganI koI AvazyakatA nathI, kAraNa ke pote svAdhIna che ane mokSaprAptinuM potAnuM dhyeya spaSTa che. bhagavAne Ama je kahyuM che te nizcayanayanI dRSTi samajavAnuM che. rAjA, maMtrIo, minisTaro, rAjakIya netAo vagerenA saMparkamAM rahevAthI temanI ane temanA karmacArIonI sAdhu mahArAja pAse avarajavara rahyA kare che. ubhaya pakSe lAbhanI keTalIye yojanAo vicArAya che. A badhAmAM citta vadhu samaya rokAyeluM rahe che. keTalIka vAra evI ghaTanAo bane che ke jethI asvastha paNa thaI javAya che. AthI sAdhune mATe ArtadhyAna ane rodradhyAnanAM nimitto UbhAM thAya che. pachI vicAre caDI gayeluM citta zAstranA adhyayanamAM parovAtuM nathI athavA parovAtAM vAra lAge che. svAdhyAya mATe kyAreka pUrato samaya raheto nathI. keTalIka vAra rAjAo, maMtrIo rAtane vakhate maLavA Ave che ke jethI sAmAnya lokonI najare teo na paDe. paraMtu ethI sAdhu mahArAjane ujAgaro thAya che. pachI dhyAna ke AtmaciMtana mATe samaya raheto nathI. Avazyaka kriyAo paNa AghIpAchI karavI paDe che. athavA mAMDI paNa vaLAya che. eTale ja rAjAonA ke rAjadvArI puruSonA saMparkamAM na rahevuM e sAdhu bhagavaMto mATe hitAvaha che. bhagavAne to ethI AgaLa vadhIne ema kahyuM che ke rAjapiMDa paNa sAdhune na khape eTale ke sAdhuthI rAjamahelamAM gocarI vahoravA mATe na javAya. rAjA kumArapALe potAnA dharmaguru zrI hemacaMdrAcAryanA kALadharma prasaMge emanI citAne agnidAha ApatI veLAe AMkhamAM AMsu sAthe kahyuM hatuM ke "huM kevo abhAgI ke rAjA thayo. ethI mArA guru mahArAjane gocarI vahorAvavAno lAbha mane kyAreya na maLyo." sAdhuo rAjamahelamAM gocarI mATe na jAya eTale ke teo rAjamahelamAM AMTApherA karatA na thAya e bahu mahattvanuM che. vaLI rAjakAraNa e khaTapaTanuM kSetra che. rAjA bhale pratApI, suzIla Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 ane dharmAnurAgI hoya, paNa emanA maMtrImaMDaLamAM, karmacArIomAM ghaNA kAvAdAvA cAlatA hoya che. sattA ane mahattvAkAMkSAnuM kSetra svayameva gaMdu thaI jAya che. sAdhu mahArAjane jo rAjyasattAdhIzo sAthe ghaniSTha saMparkamAM hoya to AvA kAvAdAvAmAM teo vagara icchae saMDovAya che. temanuM nAma vagovAya che. kyAreka teone koI eka pakSa levAnI jarUra paDe che. kyAreka temanI apakIrti thAya che. je mahatmAo kevaLa AtmasAdhanAmAM ja magna rahevA icchatA hoya teoe rAjadvArI puruSono saMsarga rAkhavAnI bilakula AvazyakatA nathI, kAraNa ke evo saMsarga temanI AtmasAdhanAmAM bAdhArUpa bane che. AvA mahAtmAo to gRhastho sAthe paNa bahu saMsarga rAkhatA nathI. sAdhuoe AhArapANI, AvAsa vagere mATe saMghanI vyavasthAno Azraya levo paDe che. vyAkhyAna, saMghanA zrAvaka-zrAvikAnI tapazcaryA, utsavo, kriyAvidhi ityAdi mATe saMgha sAthe vyavahAra rahe che. paraMtu teo tenAthI lepAtA nathI. kAma pUruM thatAM teo potAnI sAdhanAmAM lAgI jAya che. to zuM sAdhu mahArAje rAjA ke rAjadvArI vyaktio sAthe kyAreya saMbaMdha na rAkhavo joie ? nA, ema to na kahI zakAya. bhagavAne je kahyuM che te nizcaya dRSTithI kahyuM che ane e ja sAcuM che, tema chatAM vyavahAraSTithI rAjyasattA sAtheno saMparka iSTa gaNAya che. zAsana upara jyAre Apatti AvI paDe, anya dharmanA jhanUnI lokonuM sAdhuo upara, tIrtho upara, zrAvako upara AkramaNa thAya tyAre rakSaNa mATe rAjyasattAno Azraya levo paDe che. saMghamAM ja be pakSa paDI jAya ane kalaha ugra banI jAya tyAre rAjyasattAnI daramiyAnagIrI upayogI nIvaDe che. lokazAhInA jamAnAmAM vakhatovakhata kAyadA badalAtA jAya che. zAsananA hitano prazna Ave tyAre sarakArI saMbaMdhothI kArya tvarita thAya che. koI paNa vAtane irAdApUrvaka vilaMbamAM nAkhavAnI ke bIjAne Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsaggi asAhu rAihiM / 157 parezAna karavAnI kSamatA ane AvaData sattAdhIzonI pAse hoya che. kAyadA AgaLa koinuM kazuM cAlatuM nathI, paNa sattAdhIzo kAyado badalI zake che. athavA eno amala vilaMbamAM nAkhI zake che. eTale koI sAdhu mahAtmAo rAjanetAo sAthe saMparka rAkhe e zAsananA hitanI dRSTie upayogI manAya che. paraMtu yAda rAkhavuM joie ke rAjakAraNamAM pakSApakSI hoya che. eTale sAdhu mahAtmAoe pakSApakSImAM paDavuM na joie. vaLI e paNa samajavuM joie ke A vyavahAra-daSTie upayogI che. ethI mokSamArganI ArAdhanAne avazya asara pahoMce che. je mahAtmAo samartha ane prabhAvaka che teo potAnI AtmasAdhanAnI sAthe sAthe rAjadvArI vyaktio sAthe potAnI maryAdAmAM rahIne saMsarga rAkhe e vyavahAra dRSTie upayogI manAya che. zrI hemacaMdrAcAryane siddharAja jayasiMha ane rAjA kumArapALa sAthe satata saMparka hato. ethI zAsanane lAbha ja thayo che. ATha-nava sekAthI gujarAta mukhyatve zAkAhArI rahyuM che. enAM mULa hemacaMdrAcArya ane rAjA kumArapALanA saMbaMdhamAM rahyAM che. zrI hIravijayasUrIzvare akabara bAdazAhane pratibodha pamADyA ene kAraNe emanA vakhatamAM varasamAM kula cha mahinA jeTalo samaya katalakhAnA baMdha rAkhavA mATe pharamAno nIkaLyAM hatAM. AvAM bIjAM ghaNAM udAharaNa maLI zake. sAdhu saMnyAsIo mATe sAmAnya lokomAM evI zraddhA rahe che ke teo pAse vidyA, maMtra, jaDIbuTTI, vAsakSepa, mAdaLiyuM, rakSApoTalI, vagere kaMIka hoya che ane tenA vaDe teo lokonAM duHkha dUra karI zake che, dhanasaMtAnanI prApti karAvI zake che, korTakacerI, cUMTaNI ke yuddhamAM vijaya apAvI zake che. jUnA vakhatamAM yuddha karatAM pahelAM rAjAo potAnA dharmagurunA AzIrvAda letA. hAla keTalAye netAo cUMTaNI vakhate sAdhu mahArAja pAse vAsakSepa nakhAvA Ave che ane jo jItI jAya to emanI zraddhA bamaNI thAya che. sAthe sAthe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 sAdhumahArAjane potAnI zakti mATe gaurava thAya che. bhakto eno pracAra kare che. pachI bhIDa jAme che. paraMtu A badhuM karavAmAM sAdhu mahArAjane pachI japa-tapa, jJAna-dhyAna mATe, AtmasAdhanA mATe samaya raheto nathI. rAtre paNa emanI pAse avarajavara cAlu rahe che. keTalAka sAdhu mahAtmAo Avo vyavahAra karatAM hovA chatAM tenA para samayamaryAdA mUke che ane sAdhanAnuM potAnuM lakSya cUkatA nathI. keTalAka mahAtmAo sAMjanuM pratikramaNa karyA pachI koIne maLatA nathI ane ziSyo sAthe khapa pUratI vAta kare che. rAjadvArI puruSo bahudhA rajas ane tamasu guNathI bharelA hoya che. keTalAka rAjAo ke rAjadvArI puruSo vividha vyasanothI grasita hoya che. vaLI rAjakAraNa haMmezAM kuTilatAbhareluM, dAvapecavALuM hoya che. eTale sAttvika guNavALA sAdhu mahArAjo rAjadvArI puruSonA gADha saMparkamAM rahe to samaya jatAM emanI vicAradhArA ane vyaktitva paNa rajas ane taman guNathI prabhAvita thayA vagara rahe nahi. rAjAo ke rAjadvArI netAo sAtheno saMbaMdha mAnakaSAyanuM moTuM nimitta bane che. rAjadvArI netAo pAse jo sattAsthAna hoya to e jyAM jAya tyAM emanA maMtrIo, aMgarakSako, polIsa, caparAsIo vagerenI doDAdoDa hoya che. emane jovA mATe lokonI paDApaDI hoya che. patrakAro, phoTogrApharonI dhUmAbUma hoya che. netAmAM potAnAmAM sattAnI sabhAnatA hoya che. AvA moTA netA potAne vaMdana kare che evo bhAva aMtaramAM paDelA sUkSma mAnakaSAyane poSe che je jIvane adhyAtmamArgamAMthI pAcho pADe che. vartamAna samayamAM phoTA, viDiyo, TI.vI.nI bolabAlA che. eTale moTA rAjadvArI netA potAnI pAse vAsakSepa nakhAve che, phoTo levAya che ethI ahaMkAra poSAya che. aMtara paDelo sUkSma mAnakaSAya vadhu gADha thAya che. sAdhuone netAonI lata na lAgavI joie. netA sAtheno phoTo potAnA manamAM goravano viSaya na banavo joie. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsaggi asAhu rAihiM / 159 sAdhupaNAnuM aucitya jALavavuM joie. eka muni mahArAjane eka rAjadvArI netA sAthe sAro saMbaMdha thaI gayo hato. e rAjapuruSa potAnI kaMI samasyA hoya to muni mahArAjane maLavA Ave, emanI pAse vAsakSepa nakhAve. cUMTaNI prasaMge jyAre pote UbhA rahyA hoya tyAre mahArAjazrI pAse vAsakSepa naMkhAvA avazya Ave. eka vakhata to vyAkhyAna cAlu hatuM ane e netA AvI pahoMcyA. teo utAvaLamAM hatA. mahArAjazrIe tarata vyAkhyAna mAMgalika karyuM ane upara jaI e netA sAthe vATAghATa karavA besI gayA. vastutaH rAjadvArI netAo sAtheno saMbaMdha paNa evo hovo joie ke jethI potAnAM Avazyaka kartavyo cUkI na javAya. bIjI bAju keTalAka netAo paNa jabarA hoya che. jene samAjanI ane keTalAka sAdhuonI nabaLAI teo samajatA hoya che. eka vakhata eka derAsaranA paTAMgaNamAM koIka AcArya mahArAjanI svargArohaNa tithi nimitte eka muni mahArAjanI nizrAmAM kAryakrama yojAyo hato. zrotAonI ghaNI moTI saMkhyA hatI, kAraNa ke kAryakrama pachI svAmivAtsalya hatuM. kAryakrama zarU thayAne thoDIvAra thaI haze. tyAM to polIsanI sAirana kAra sAthe bIjI gADIo AvI pahoMcI. eka gADImAMthI minisTara UtaryA. emanI AsapAsa bIjA mANaso doDAdoDI karavA lAgyA. kAryakramanA Ayojako acaMbAmAM paDI gayA. minasTara sIdhA maMca para AvyA. temane mukhya sthAna ApavAmAM AvyuM. minisTare Ayojakone bolAvyA ane khAnagImAM khakhaDAvyA, "Avo moTo kAryakrama karo cho ane mane kArDa paNa mokalatA nathI ? zuM samajo cho tamArA manamAM ? jaina samAjanA keTalAM kAma huM karI ApuM chuM e khabara che ne !' Ayojako bicArA mAphI mAgavA lAgyA. pachI minisTare kahyuM, A koNa bahena gAya che ? ene kaho ke jaladI pUruM kare. mAre moDuM thAya che." tarata gIta TUMkuM thaI gayuM. pachI minisTara bolavA UbhA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 thayA. svargArohaNanI tithi bAju para rahI gaI. minasTare poNo kalAka jaina samAja mATe pote zuM zuM karyuM e vize potAnAM baNagAM phUkyAM, jene samAjanI keTalIka TIkA karI, keTalIka salAha ApI ane vaktavya pUruM thatAM muni mahArAjane namaste karI cAlyA gayA. pariNAme samagra kAryakrama DahoLAI gayo. aDadhA loko khAvA mATe UbhA thaI gayA. tarata mahArAja sAhebe TUMkuM vaktavya ApI mAMgalika pharamAvyuM ane kAryakrama pUro thayo. jUnA vakhatamAM rAjA rAjya para zAsana calAve paNa sAdhu mahAtmAne vaMdana kare. bhAratIya saMskRtimAM rAjyasattA karatAM dharmasattAne caDiyAtI gaNavAmAM Ave che. je rAjA sAdhuone satAve che te vinAza noMtare che. prajA paNa dharmagurune vadhAre mAna Ape che. koI sabhAmAM rAjA padhAre tyAre emane mAna ApavA samasta mahAjana UbhuM thaI jAya che, paNa sAdhuo potAnA sthAne beThelA rahe che. (ghaNAM varSo pahelAM eka sabhAmAM rASTrapati padhAryA tyAre maMca para beThelA sarva mahAnubhAvo UbhA thaI gayA. te vakhate eka muni paNa bhUlamAM UbhA thaI gayA hatA.) rAjAo potAnI maryAdA samaje che. rAjA duSyata kaNva RSinA AzramamAM jAya che tyAre potAnAM mugaTa, hAra vagere rAjacihno utArIne AzramamAM praveze che. vidyAdhAmomAM paNa rAjA karatAM zikSakanuM-vidyAgurunuM mAna vadhu hoya che (jo ke have evuM rahyuM nathI.) jUnA vakhatanI iMglaMDanI vAta che. tyAM kyAreka rAjA zALAonI mulAkAte nIkaLatA. iMglaMDamAM rivAja evo che ke rAjA padhAre tyAre badhA potAnI heTa mAthethI utArIne hAthamAM rAkhe. rAjA pratye sanmAna batAvavAnI e prathA che. eka vakhata rAjA potAnA rasAlA sAthe iMglaMDanI zreSTha gaNAtI eka zALAnI mulAkAte gayA. rAjA padhAryA tyAre AcArya emanuM svAgata karavA pahoMcyA. paraMtu e vakhate emaNe potAnI heTa utArI nahi. rAjAne e gamyuM nahi. maMtrIone ane bIjAone paNa e Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsamgi asAhu rAihiM / 161 ThIka na jaNAyuM. rAjAno mAnabhaMga thayo hoya evuM lAgyuM. rAjAne emanA mANaso sAthe AcArya badhA vargomAM laI gayA. paNa heTa utArI nahi. mulAkAta pUrI thaI. sauno abhiprAya evo paDyo ke zALA zreSTha che, paNa AcAryanI gerazista gaMbhIra che. e gerazistane guno gaNIne zikSA karavI joie. paNa e pahelAM AcArya pAse khulAso mAgavo joie. AcAryane bolAvavAmAM AvyA. heTa na utAravAnuM kAraNa pUchavAmAM AvyuM. AcArye kahyuM, "rAjAsAheba mATe mane apAra mAna che. paNa mArA vidyArthIomAM evI chApa na paDavI joie ke rAjA zikSaka ke AcArya (vidyAguru) karatAM mahAna che. ema thAya to jIvanamAM emanAM mUlyo badalAI jAya. ane prajA khamIravaMtI na banI zake." AcAryanA khulAsAthI rAjAne ane bIjAone AnaMda thayo ane iMglaMDanI bhAvi peDhIne sArI rIte ghaDavA mATe AcAryane abhinaMdana ApyA. rAjAo, rAjyakartAo sAtheno saMbaMdha muni mahArAja mATe vyavahAradaSTie game teTalo upayogI hoya to paNa aMte to bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM che te ja sAcuM che ane te ja lakSamAM rAkhavuM joie. muni mahArAja mATe e ja hitAvaha che. rAjyakartAo sAtheno saMbaMdha asamAdhinuM moTuM nimitta bane che e vAta nirvivAda che. emAM potAnuM aMtaHkaraNa e ja sAkSI che." mAtra mokSa abhilASa thI jeoe dIkSA lIdhI che teo to A vAtane tarata kabUla karaze. upAdhyAya zrI yazovijayajIe "jJAnasAra'mAM kahyuM cheH prAptaM SaSThaM guNasthAnaM bhavadurgAdilaGganam / lokasaMjJArato na syAnmunirlokottarasthitiH // | [ saMsArarUpI viSama parvatanuM ullaMghana karavArUpa chaThThA (sarvavirati) guNasthAnakane pAmelA evA, lokottara mArgamAM rahelA muni lokasaMjJAmAM rAga na kare.] Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana'mAM lekhakanA pragaTa thayelA lekhomAMthI graMthastha thayelA lekhonI yAdI 1. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 1 (1) lagna saMsthAnuM bhAvi (2) asatyanA prayogo (3) sanmAna pratIko (4) kephI padArthono vadhato pracAra (5) pada ane pAtratA (6) jIva choDAvavAnI pravRtti (7) nAtAlanI eka viziSTa ujavaNI (8) kavinuM sanmAna (9) moTAM pralobhano (10) nirdoSa, ajJAna ane divya (11) tIrthayAtrA(12) karacorI (13) jAhera saMsthAomAM karakasara (14) bhASA sAhityanuM adhyayana-adhyApana (15) vartamAnapatra ane satyaniSThA (16) kUtarAMonI samasyA (17) vidyopAsanA ane vidyApoSaNa (18) vizva saMmelano (19) nA vetaM vaLyA (20) navI davAo-navI samasyAo (21) pazu-paMkhIonI nikAsa (22) pAzavI ramata-boksiga (23) pravAsa-udyoga (24) dhArmika sthaLono adhArmika upayoga. 2. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 2 (1) krAMtinAM pariNAma (2) rAjakAraNamAM hiMsA (3) lokamata (4) nyAya ane dayA (5) sAmudAyika mAnavahatyA (6) rAjakAraNamAM nivRtti (7) AtmahatyA (8) jAsUsI ane rASTradoha (9) vyakti, pakSa, rASTra ane vizva (10) dehAMtadaMDa(11) bhASAvAdanuM viSa (12) saradAra paTelanA kArAvAsanA divaso (13) pratiSThAno prazna (14) lagnaviccheda ane punarlagna (15) eka vyakti-eka saMsthA (16) vizva paryAvaraNa (17) krikeTano atireka (18) bhautika samRddhi (19) kamyuTara sagAI (20) lokavidyAlayo (21) bhrAmaka uktio. 3. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 3 (1) maNilAla dvivedInuM AtmavRttAMta (2) lekhakano zabda (3) TenesI viliyamsa ane Arthara koslara (4) zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhIjI (5) vizvavatsala mahAvIra'(6) ApaNAM sAmayiko (7) nAmakaraNa (8) jaina sAhitya : kSetra ane dizAsUcana (9) paMDitonuM gRhajIvana (10) sAdhakanAM lakSaNo (11) vAtarU yoga (12) vagovAtI sAdhusaMsthA(13) stotrakAra hemacaMdrAcArya ane vItarAgastotra(14) balavAna indriyagrAma (15) bhASAmAM Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA lekhonI yAdI 163 utkrAMti ane krAMti (16) asvIkAra zA mATe ? (17) aNayuddhottara ziyALo (18) traNAnubaMdha. 4. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 4 (1) nivRttikALa (2) ramakaDAM (3) morite saSyavayA patimaMgU(4) aLaza (5) leDInikoTIna sAthe chUTAcheDA (6) kopIrAiTa (7) pakSa, vipakSa, laghumatI, bahumatI(8) lagnotsava (9) lekhana, paThana, uccAraNa, zravaNa (10) yuropamAM sAmyavAdI zAsanapaddhati. 5. "sAMprata sahaciMtana-bhAga 5 (1)avipAnadhrutamo(2) amAri pravartana (3) kudaratI Apattio (4) silapadikAram (pa) nirdaya hatyAnI paraMparA (6) mAyane masapAsa (7) je.kRSNamUrti (8) khAlIno sabhara itihAsa (9) bAdazAhakhAna (10) cikhodarAnI AMkhanI hospiTala (11) indirA gAMdhI (12) rAtA mahAvIra (13) caraNa-calaNano mahimA (14) zravaNabelagoDA. 6. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 6 (1) niHsaMtAnatva(2) raMgabheda (3) somAvinAyaDuMgavataM(4) dhRtakallola pArzvanAtha (5) sva. DaoN. caMdra jozI (6) sUkSma ekendriya jIvonuM sAmUhika AkramaNa (7) saMkalpI hiMsA (8) sva. cImanabhAI paTela (9) dANacorInuM navuM kSetra (10) lekhako ane rAjyasattA (11) rANakapura tIrtha. 7. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 7 (1) vArasadAro (2) bALamajUronI samasyA (3) morArajI desAI (4) paripAniviDrAivesepivaDU (5) popanI bhAratanI mulAkAta (6) polIsa ane nyAyataMtra (7) zrI yazovijayajIkRta upadezarahasya' (8) ke. pI. zAha (9) leninaskI geru uparathI (10) bhAratanAM kalatakhAnAM (11) durghaTanA ane kumaraNa (12)haMsAbahena mahetA (13) DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (14) harIndra dave. 8. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 8 (1) mArA pitAzrI (2) rANakIvAva(3) kayuziyasa(4) kaphyuziyasanI nItidharmanI vicAraNA (5) nAtivetaM se muLI (6) zAntidUtonI hatyA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 (7) baLAtkAra (8) paMDita vIravijayajI racita motIzAha zeTha vize DhALiyAM (9) sva. joharImalajI pArakha (10) mArI jIvanayAtrAnuM zabda-saMbala (11) bAlahatyA (12) sva. hIrAbena pAThaka. 9. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga9 (1) kalAmAM azlIlatA (2) gana kaMTrola (3) mAMgI-tuMgI (4) mAyaMvaMsI naredra parva (5) gAMDI gAya (6) apaMgo mATe (7) sva. cImanalAla cakubhAI zAha-patrakAra tarIke (8) paMDita kavizrI vIravijayajI (9) zrI mANibhadravIranI sahAya-mArA bAlyakALanA anubhavo (10) tIrtha vizenAM phAgukAvyo (11) phAdhara bAlAge2 (12) sAmUhika AtmaghAta. 10. "sAMprata sahaciMtana-bhAga 10 (1) rAmakathAnI sarvasvIkRta vyApakatA, (2) bahusuraMgA vasuMdharA,(3) mane TrAMti saMvitta, (4) sva. lADakacaMdabhAI vorA, (5) pazuhiMsAnuM vistaratuM kSetra, (6) vinayamUno dhakho (7) zerInAM saMtAno, (8) svataMtratAno suvarNa mahotsava (9) samayasuMdara vize zodhaprabaMdha (10) sthUlibhadravize phAgukAvyo, (11) sva. paMDita panAlAla ja. gAMdhI. 11. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 11 (1) nidrAdevInuM AvAgamana, (2) gaMchannatanavasaMbaM, (3) kacaro vINanArA (4) boddha dharma, (5) phAguno kAvyaprakAra, (6)turaMtarejne tALa samAjamAM (7) vaimAnika asabhyatA, (8) sva. DaoN. zivAnaMda adhvaryuM, (9) ena. sI. sI. dvArA lazkarI tAlIma, (10) madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina paraMparA, (11) padmabhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA, (12) samAyare ! 12. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 12 (1) putrabhIti (2) maMgala, aSTamaMgala, mahAmaMgala (3) paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA (4) pusalimo ja pijhA (5) 14mI eprila 1944 (6) pokemona (7) paMnyAsa zrI varasaMgavijayajI (8) osTreliyA (9) jaina darzanamAM kALanI vibhAvanA (10) jaina dharma vaizvika stare (11) sAhibe varlDa moleDu vA ri 3Sya (12) jala jIvana jagamAMhi (13) apabhraMza dUhAnuM sAhitya (14) anuttA nizivajJA, nirakha3vajJA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 lekhakanA lekhonI yAdI 13. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 13 (1) pitAzrInI ciravidAya, (2) iriyAvahI (airyApathikI), (3) vago acce novyapaM 2 , (4) dugdhAmRta, (5) gujarAtamAM bhUkaMpa, (6) dAktara, tame sAjA thAva!(7) ApaNI AzramapravRtti, (8) sva.pU. zrI kayAlAlajI mahArAja, (9) prANIono sAmudAyika saMhAra(10) nyUjhIlenDa, (11) sva. pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, (12) thavaM navuM nahi , 14. sAMprata sahaciMtana - bhAga 14 (1) baDebAbA,(2)sva. mAnabhAI bhaTTa(3)mAnaMdavayanive, (4) annadAna (5) sva.pa. pU. zrI kalApUrNasUrijI mahArAja (6) AphrikAmAM jayapura phUTa' (7) popama saMsAre(8) bALako upekSA ane durvyavahAraH (9) sva. bhaMvaralAlajI nAhaTA (10) namo loe savvasAhUNaM (11) sithe toLavA, viMghavANa , (12) bAvanagajA (13) AnaMdaghanajInI udAtta tattvadRSTi (14) puSTimona mANennA mAsamANasa aMtarA. 15. "sAMprata sahaciMtana' - bhAga 15 (1) udayagiri-khaMDagiri (2) vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA pa. pU. sva. zrI vijaya premasUrizvarajI mahArAja (3) no nA namarina, so huM chuM suliyA (4) herI poTara (5) sAdhucarita sva. cI. nA. paTela(6) mIkhamaNaso vare (7) pa. pu. sva. zrI saMtabAlajI mahArAja (8) sva. pro. tanasukhabhAI bhaTTa (9) nAma paNa moyaNa bhaTTa se nipAthe (10) pa. pU. sva. zrI mitrAnaMdasUrijI mahArAja (11) saMji asAdu rAdo 16. abhiciMtanA (1) mAtura paritAti, (2) rAjakAraNamAM mahattvAkAMkSA (3) davAomAM gerarItio (4) netAgIrI ane movaDImaMDaLa (5) patrakAronI mulAkAto (6) cUMTaNI(7) kacchamAM purutthAna(8) AjhAdInI laData-kizoravayanAM saMsmaraNa (9) durArAdhya revAmAtA (10) siMgApuranI pragati (11) jAtivAda vize bhagavAna mahAvIra (12) tAo tattvadarzana (13) "prabuddha jIvananAM pacAsa varSa (14) apaharaNa. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 17. 'vaMdanIya hRdayasparza'-bhAga 1 (1) paMDita sukhalAlajI (2) bacubhAI rAvata (3) agaracaMdajI nAhaTA (4)paramAnaMdabhAI kApaDiyA (5) cImanalAla cakubhAI zAha (6) meDama sophiyA vADiyA (7) gaurIprasAda jhAlA (8) paMDita dhIrajalAla TokarazI zAha (9) jyotIndra dave (10) yajJezabhAI harihara zukala (11) umedabhAI maNiyAra (12) manasukhalAla tArAcaMda mahetA (13) umAzaMkara jozI (14) bhRgurAya aMjAriyA (15) Izvara peTalIka2(16) mULazaMkara mo. bhaTTa (17) mohanalAla mahetA-sopAna (18) raMbhAbahena gAMdhI. 18. 'vaMdanIya hRdayasparza'-bhAga 2 (1) caMdravadana mahetA (2) viSNuprasAda trivedI (3) jayamalla paramAra (4) paMDita hIrAlAla duggaDa (5) amRtalAla yAjJika (6) caMcaLabahena (7) kAntilAla korA (8) indrajita mogala (9) vijaya maracanTa. 19. 'vaMdanIya hRdayasparza'-bhAga 3 (1) morArajI desAI (2) joharImalajI pArekha (3) DaoN. zivAnaMda adhvaryu (4)lADakacaMdabhAI vorA (5) paMDita panAlAla ja. gAMdhI(6) paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA (7) phAdhara bAlAgera(8) DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (9) hIrAbahena pAThaka (10) haMsAbahena mahetA (11) ke. pI. zAha 20. 'tiviheNa vaMdAmi' (1) pU. zrI puNyavijayajI mahArAja (2) pU. zrI vijayarAmacaMdrasUrijI mahArAja (3) pU. zrI vijayadharmasUrijI mahArAja (4) pU. zrI kailAsasAgarasUrijI mahArAja (5) pU. zrI guNasAgarasUrijI mahArAja (6) pU. zrI tattvAnaMdavijayajI mahArAja (7) pU. zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja (8) pU. zrI lIlAvatIbAI mahAsatIjI (9) pU. zrI kuMdakuMdasUrijI mahArAja (10) pU. abhayasAgarajI mahArAja. 21. 'jinatattva'-bhAga 1 (1) trivijaya (2) pratisevanA (3) niyANu (4) saMlekhanA (5) karuNAnI carama koTi (6) sAMvatsarika kSamApanA (7) samuddAta ane zailezIkaraNa (8) kAusagga (9) kalpasUtra(10)paccakkhANa (11)AlocanA (12) jena Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanA lekhonI yAdI dRSTie tapazcaryA (13) saMyamanI sahacarIgocarI (14) vardhamAna tapanI oLI (15) parvAdhirAja paryuSaNa-1 (16) parvAdhirAja paryuSaNa-2. 22. "jinatava -bhAga 2 (1) lAMchana (2) prabhAvanA (3) parISaha (4) upasarga (5) kezalocana (6) labdhi (7) samavasaraNa (8) nirAmiSAhAra-jainadaSTie (9) mallinAthanI pratimA. 23. "jinatatva'-bhAga 3 (1)samayegoyamamApamAyA(2) dharmadhyAna(3)pratikramaNa (4)dAnadharma(5) vAdhyAya(6)jAtismaraNa jJAna(7)saMyamano mahimA(8)zIlavighAtaka paribaLo. 24. "jinatattva'-bhAga 4 (21)manuSyajyanIdurlabhatA(2)navakAramaMtramAM saMpadA (3)navakAramaMtranI AnupUrvI ane anAnupUrvI (4) navakAramaMtranuM padAkSara svarUpa (5) divyadhvani (6) logassa sUtra(7) dayAprerita hatyA-itara ane jaina tattvadRSTi(8) bhaktAmara stotra. 25. "jinatattva'-bhAga 5 (1) parvArAdhanA (2) abhyAkhyAna (3) navakAramaMtranI zAzvatatA (4) upAdhyAya padanI mahattA (5) sAmAyika (6) bodhidurlabha bhAvanA. 26. "jinatattva'-bhAga 6 (1) adattAdAna viramaNa (2) avadhijJAna (3) siddha paramAtmA. 27. jinatattva'-bhAga 7 (1) vinaya (2) Arjava (3) maMgala, aSTamaMgala, mahAmaMgala (4) iriyAvahI(airyApathikI)(5) jaina darzanamAM kALanI vibhAvanA (6) titya ramo sUrI - AcAryapadano Adarza (7) dasamo graha parigraha (2) navakAra maMtramAM namo padano mahimA. 28. "jinatatva'-bhAga 8 (1) namo loe savvasAhUNaM (2) nigoda(3) agiyAraupAsaka-pratimAo (4) pugala-parAvarta (5) lezyA (6) anarthadaMDa viramaNa. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 sAMprata sahaciMtana-bhAga 15 29. "prabhAvaka sthaviro -bhAga 1 (1) gaNivarya zrI muktivijayajI (zrI mULacaMdajI mahArAja) (2) zrI vijayAnaMdasUri mahArAja (zrI AtmArAmajI mahArAja) (3) zrI vijayavallabhasUri mahArAja(4) zrI buddhisAgarasUri mahArAja (5) zrI caritravijayajI mahArAja. 30. "prabhAvaka sthaviro'-bhAga 2 (1) zrI buTerAyajI mahArAja (2) vRddhicaMdrajI mahArAja (3) zrI mohanalAlajI mahArAja (4) zrI vijayazAMtisUri mahArAja. 31. "prabhAvaka sthaviro'-bhAga 3 (1) rAjendrasUri mahArAja (2) zrI zAMtisAgarasUri mahArAja (3) ajarAmara svAmI 32. "prabhAvaka sthaviro'-bhAga 4 (1) vijayadharmasUri mahArAja (2) zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja (zrI sAgarajI mahArAja). 33. "prabhAvaka sthaviro'-bhAga 5 (1) zrI vIravijayajI mahArAja (2) zrI vijayanemisUri mahArAja(3) zrI vijayarAmacandrasUri mahArAja 34. vIra prabhunAM vacano-bhAga 1 (1) vAte vAtaM samAre (2) bAlaM vAngA (3) mAtu paritAtti (4) dukkaraM kareuM je tAruNNe samaNattaNaM (5)jaM channaM taM na vattavvaM (6) aTThajuttANi sikkhijjA, niraTThANi tu vajjie (7) AyaMkadaMsI na karei pAvaM (8) nAtivelaM hase muLI (9) mAyane masapAsa (10) mane hAMti te vitta, (11) paripatuM nivAI vere tesiMghavaC(12) samAvine mAyavamatta (13) morti saMkhya vayA pati mayU(14) ataM sAtasoLa (15) vimAnaduta movaravo. 35. zeTha motIzAha (1) zeTha motIzAha (2) jIvadayAnI eka virala ghaTanA 36. rANakapura tIrtha (1) rANakapura tIrthayama Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________