________________
સાંપ્રત સહચિંતન-ભાગ ૧૫
ગમતું, શાસ્ત્રીય સંગીતનો એમણે શોખ કેળવ્યો હતો અને એ જમાનામાં રોજ રાત્રે રેડિયો પર એક કલાક શાસ્ત્રીય સંગીતનો કાર્યક્રમ આવતો તે તેઓ નિયમિત સાંભળતા. તેમણે હિન્દી, ઇંગ્લિશ, ગુજરાતી એવાં અનેક ચલચિત્રો જોયાં હતાં. ‘શંકરાભરણ' નામનું તેલુગુ ચલચિત્ર એમણે છ વાર જોયું હતું.
પટેલ સાહેબની વિદ્યાર્થી અને અધ્યાપક તરીકે કારકિર્દી ઘણી તેજસ્વી હતી. એમના પિતા મામલતદાર તરીકે જ્યારે અંકલેશ્વરમાં હતા ત્યારે ત્યાંની હાઈસ્કૂલમાંથી તેઓ મેટ્રિકમાં પ્રથમ નંબરે આવ્યા હતા અને શાળા તરફથી એમના બહુમાન માટે મેળાવડો થયો હતો. મેટ્રિક પછી તેઓ અમદાવાદ વધુ અભ્યાસ માટે આવ્યા હતા. ૧૯૪૦માં બી.એ.માં તેઓ ઈંગ્લિશ અને સંસ્કૃતનો વિષય લઈ દ્વિતીય વર્ગમાં આવ્યા હતા. પણ એમ.એ.માં તેઓ પ્રથમ વર્ગમાં આવ્યા હતા. પરંતુ આર્થિક સંકડામણને લીધે તેમને પુરુષાર્થ ઘણો કરવો પડ્યો હતો. અધ્યાપક તરીકે કામ કરતાં પહેલાં તેઓ ટ્યૂશનો કરતા અને બીજાં પ્રકીર્ણ કામો પણ કરતા. કરકસરથી ઘર ચલાવવામાં એમનાં પત્ની સવિતાબહેનનો પણ સારો સહકાર મળતો રહ્યો હતો. સવિતાબહેન ભલ, ભોળાં, કોમળ હ્રદયનાં સદાય હસમુમાં હતાં. આર્થિક તકલીફ રહ્યા કરતી હતી છતાં એમણે ક્યારેય લાચારી અનુભવી નથી. પટેલ સાહેબે એમ.એ. થયા પછી પ્રારંભમાં ગુજરાત કૉલેજમાં ઇંગ્લિશ વિષયના અધ્યાપક તરીકે ઘણાં વર્ષ સુધી કાર્ય કર્યું હતું. ત્યાર પછી એક કૉલેજમાં આચાર્ય તરીકે, ત્યાર પછી સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટીમાં રજિસ્ટ્રાર તરીકે અને ત્યાર પછી દિલ્હીની‘કલેક્ટેડ વર્કસ ઓફ મહાત્મા ગાંધી'માં અનુવાદક અને સંપાદક તરીકે કાર્ય કર્યું હતું. નિવૃત્ત થયા પછી તેમણે અમદાવાદમાં આવીને શેષ જીવન સ્વાધ્યાય-લેખન વગેરેમાં પસાર કર્યું હતું.
ઠેઠ બાલ્યકાળથી પટેલ સાહેબની તબિયત સારી રહેતી નહોતી. વારંવાર તાવ, હરસ, આંતરડાનો ક્ષય વગેરે બીમારીઓને કારણે
90
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
